HOS magazine_Oionos_Issue51 by Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία/ HOS- BirdLife Greece

Ε Ξ Α ΜΗΝΙ Α Ι Α ΕΚ ΔΟΣ Η Τ Η Σ Ε Λ Λ ΗΝΙΚ Η Σ ΟΡΝΙΘ ΟΛΟΓ ΙΚ Η Σ Ε ΤΑ ΙΡΕΙ Α Σ (ΕΟΕ ) Ι Α ΝΟΥΑ ΡΙΟΣ - ΙΟΥ ΝΙΟΣ 2013

οιωνός

#51

LIFE10 NAT/BG/000152

αφιέρωμα:

Η επιστροφή του Ασπροπάρη > Λίμνη Αγιάς Χανίων

> Τυχαίοι Επισκέπτες Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία www.ornithologiki.gr

photo: Franz C. Robiller, Ασπροπάρης Neophron percnopterus

Η Φωτογραφία του τεύχους

Παγιδευμένο μέσα σε μια αποθήκη στη Θεσσαλία το θηλυκό Κιρκινέζι άδικα προσπαθεί να δεχτεί τα «δώρα» των αρσενικών που το πολιορκούν, οι ακρίδες δεν χωράνε να περάσουν μέσα από το πυκνό πλέγμα. Τελικά το αρσενικό που παρακολουθήσαμε να προσπαθεί ξανά και ξανά απογοητεύτηκε και έδωσε την ακρίδα του σε ένα άλλο θηλυκό Κιρκινέζι που καθόταν σε διπλανή κολώνα. Μαργαρίτα Τζάλη, NCC Υπ. Επικοινωνίας Προγράμματος LIFE για το Κιρκινέζι

photo: Μαργαρίτα Τζάλη

Το εξώφυλλο μας

EDITORIAL

Περιεχόμενα 4:

Νέα

Θεατρικό παιχνίδι και περιβαλλο- ντική εκπαίδευση: όταν το παιχνίδι γνώρισε τη φύση Ευγενία Πανώριου

Λίμνη Αγιάς Χανίων (Ας μην πάνε χαμένα) 85 χρόνια ιστορίας… Μιχάλης Δρετάκης

13:

ΑΦΙΕΡΩΜΑ

14:

Ο Ασπροπάρης στην Ελλάδα και το Πρόγραμμα LIFE+ για τη διάσωσή του στα Βαλκάνια Victoria Saravia

16:

Η κατάσταση του Ασπροπάρη και των άλλων γυπών στην Ευρώπη José Tavares

18:

Ελπίδα για τον Ασπροπάρη στη Βουλγαρία Dobromir Dobrev

20:

Από την Addis Ababa στο Afar και το Amhara Stoyan Nikolov, Volen Arkumarev

22: ΑΦΙΣΑ 24:

GR053 Αντιχάσια όρη και Μετέωρα Χρήστος Βλάχος

25:

Ανακαλύπτοντας τα μυστικά της μετανάστευσης Victoria Saravia

26:

Δάσος Δαδιάς: το τελευταίο οχυρό γυπών στην ηπειρωτική Ελλάδα Δώρα Σκαρτσή

28:

Ιστορίες για δηλητηριασμένα δολώματα ή αλλιώς η Χιονάτη, η κακιά μάγισσα και το δηλητηριασμένο μήλο Χαρητάκης Παπαϊωάννου

30:

Η περιπέτεια του Λάζαρου Δημήτρης Βαβύλης

31:

Κατάρτιση Εθνικού Σχεδίου Δράσης για τον Ασπροπάρη στην Ελλάδα Αντωνία Γαλανάκη

32:

Κι έτσι χάσαμε μια λέξη… Καλλιόπη Στάρα

33:

Οι ΙΒΑ μέσα από τα μάτια των Caretakers : GR013 Στενά Νέστου Γιάννης Κοτζαπαναγιώτης

34:

Τυχαίοι Επισκέπτες Λευτέρης Σταύρακας

36:

Πράσινος Μελισσοφάγος Τάκης Λεοντίδης

38: Η ανοιξιάτικη μετανάστευση του Βουνοφυλλοσκόπου και του Δρυομυγοχάφτη συμπεράσματα από τον Ορνιθολογικό Σταθμό Αντικυθήρων Χρήστος Μπαρμπούτης BirdLife International Κατερίνα Γιοσμά

42:

Πολιτική Περιβάλλοντος Μαλαμώ Κορμπέτη

οιωνός

40:

ΘΕΜΙΣΤΟΚΛΕΟΥΣ 80 τ.κ. 106 81, ΑΘΗΝΑ Τ.- F.: 210 8227937, 210 8228704 info@ornithologiki.gr www.ornithologiki.gr ΚΟΜΝΗΝΩΝ 23 τ.κ. 546 24, ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ Τ.- F.: 2310 244245 thess@ornithologiki.gr

Σημείωμα του Εκδότη

Αγώνας επιβίωσης για τους τελευταίους Ασπροπάρηδες της Ελλάδας Εδώ και δύο χρόνια, η Ορνιθολογική υλοποιεί δράσης διατήρησης στα πλαίσια του Προγράμματος LIFE για τον Ασπροπάρη, έτσι ώστε να συνεχίσουμε να βλέπουμε τους εντυπωσιακούς αυτούς γύπες να πετούν στους ουρανούς της χώρας. Πρόκειται κυριολεκτικά για μία αγωνιώδη κούρσα ταχύτητας, αναλογιζόμενοι τον φρενήρη ρυθμό με τον οποίο έχει μειωθεί (σχεδόν 70%) ο πληθυσμός του είδους τις τρεις τελευταίες δεκαετίες.

Αποστόλης Καλτσής Πρόεδρος του Δ.Σ της Ορνιθολογικής

Ασπροπάρης συμβολίζει ταυτόχρονα το μεγαλείο και την τραγωδία του ελληνικού φυσικού περιβάλλοντος. Το μεγαλείο: ο Ασπροπάρης αποτελούσε και πασχίζει να μείνει έμβλημα των ημιορεινών αγροτικών περιοχών της κεντρικής και βόρειας Ελλάδας. Των περιοχών όπου η εκπληκτική άγρια ζωή της χώρας συμβιώνει και ωφελείται από τις παραδοσιακές ανθρώπινες ασχολίες, ενώ παράλληλα ανατροφοδοτεί αυτή τη σχέση προσφέροντας δωρεάν υπηρεσίες στις τοπικές κοινωνίες και την οικονομική δραστηριότητα – ο Ασπροπάρης κυρίως (αλλά όχι αποκλειστικά) «καθαρίζοντας» τα κτηνοτροφικά απόβλητα. Και η τραγωδία: τα ελάχιστα εναπομείναντα ζευγάρια να απειλούνται ταυτόχρονα από αναχρονιστικές και εκσυγχρονιστικές πρακτικές, που έχουν όμως ως κοινή συνισταμένη την απαξίωση της άγριας ζωής. Από τη μία, η παλαιολιθικής λογικής - και κυριότερη - απειλή των δηλητηρίων: οι αναπόφευκτες οικονομικές απώλειες από την άγρια πανίδα να οδηγούν σε τυφλά χτυπήματαεκατόμβες εναντίον της, όπου λύκοι, γύπες, αλεπούδες, αρπακτικά οδηγούνται μαζικά στην εξόντωση. Από την άλλη, η -ενδεδυμένη φιλοπεριβαλλοντικό μανδύα, αλλά κατ’ ουσία επιζήμια- πολιτική ανεξέλεγκτης χωροθέτησης αιολικών σταθμών: εκατοντάδες ανεμογεννήτριες στον Έβρο και τη Ροδόπη «πνίγουν» τη Δαδιά, τη σημαντικότερη πλέον περιοχή για την αναπαραγωγή των Ασπροπάρηδων στην Ελλάδα, ενώ αρκετές δεκάδες ακόμη σχεδιάζεται να εγκατασταθούν στο Βόρα και τη Θεσπρωτία, δύο από τις ελάχιστες πλέον ενεργές θέσεις αναπαραγωγής του είδους. Αλλά ας φυλάξουμε λίγη αισιοδοξία για το τέλος: μαζί με το θετικό μήνυμα των προσπαθειών της Ορνιθολογικής για τον Ασπροπάρη, ας κρατήσουμε την ομορφιά των Σημαντικών για τα Πουλιά Περιοχών που παρουσιάζονται στο παρόν τεύχος, τη δυναμική των εθελοντών της Ορνιθολογικής για νέες δράσεις, το θετικό απολογισμό άλλης μίας περιόδου για τον Ορνιθολογικό Σταθμό Αντικυθήρων. Καλή ανάγνωση

• ΕΚΔΟΤΗΣ: ΑΠΟΣΤΟΛΗΣ ΚΑΛΤΣΗΣ • ΙΔΙΟΚΤΗΣΙΑ: ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΟΡΝΙΘΟΛΟΓΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ • ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ: Χ. ΒΛΑΧΟΣ, Κ. ΓΙΟΣΜΑ, Π. ΛΑΤΣΟΥΔΗΣ, Γ. ΣΓΟΥΡΟΣ, Ρ. ΤΡΙΓΚΟΥ • ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΥΛΗΣ - ΣΥΝΤΟΝΙΣΜΟΣ: ΧΡΗΣΤΟΣ ΒΛΑΧΟΣ, ΡΟΥΛΑ ΤΡΙΓΚΟΥ • ΓΡΑΦΟΥΝ: Δημήτρης Βαβύλης, Χρήστος Βλάχος, Αντωνία Γαλανάκη, Κατερίνα Γιοσμά, Μιχάλης Δρετάκης, Αποστόλης Καλτσής, Θάνος Καστρίτης, Λάμπρος Κατερινόπουλος, Πάνος Κορδοπάτης, Μαλαμώ Κορμπέτη, Γιάννης Κοτζαπαναγιώτης, Παναγιώτης Λατσούδης, Τάκης Λεοντίδης, Χρήστος Μπαρμπούτης, Ευγενία Πανώριου, Χαρητάκης Παπαϊωάννου, Δανάη Πορτόλου, Δώρα Σκαρτσή, Καλλιόπη Στάρα, Λευτέρης Σταύρακας, Μαργαρίτα Τζάλη, Volen Arkumarev, Dobromir Dobrev, Victoria Saravia, Stoyan Nikolov, José Tavares • ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ: Ασπροπάρης Neophron percnopterus - Franz C. Robiller • ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΙΚΗ ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΑ ΣΑΚΕΡΟΓΛΟΥ • 210 3241868 • e-mail: sakertia@yahoo.gr • ΕΚΤΥΠΩΣΗ - ΠΑΡΑΓΩΓΗ: COLORPRINT - ΤΣΕΚΟΥΡΑΣ Ε.Π.Ε. • Λεβέντη 7, Περιστέρι • Τηλ.: 210 5712978 • ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΣΥΜΦΩΝΑ ΜΕ ΤΟΝ ΝΟΜΟ: Α. ΚΑΛΤΣΗΣ • ISSN: 1107-7166

νεα Νέα από την ανοιξιάτικη δειγματοληπτική περίοδο του ΟΣΑ

Το μυστήριο του Βενιαμίν των θαλασσών λύθηκε …30 χρόνια μετά!

Χρήστος Μπαρμπούτης

Παναγιώτης Λατσούδης

υτό που χαρακτήρισε την ανοιξιάτικη δειγματοληπτική περίοδο του 2013 ήταν ο αισθητά μειωμένος αριθμός των δακτυλιωμένων πουλιών σε σχέση με οποιαδήποτε προηγούμενη χρονιά. Ωστόσο, ακόμα και τα αρνητικά αποτελέσματα είναι ιδιαίτερα σημαντικά σε ένα πρόγραμμα παρακολούθησης όπως αυτό που υλοποιείται από τον ΟΣΑ.

photo: Χρήστος Μπαρμπούτης Συκοφάγος Oriolus oriolus

Μπορεί τα πουλιά να μην ήταν πολλά, αλλά από τη φετινή περίοδο δεν έλειψαν οι συγκινήσεις. Με πρώτη και καλύτερη την καταγραφή της δεύτερης Καστανοστριτσίδας Iduna opaca για την Ελλάδα, με το πρώτο άτομο να έχει καταγραφεί πάλι στον ΟΣΑ το 2011. Ιδιαίτερα αξιοσημείωτη αποτελεί και η επανασύλληψη ενός Μαυρομυγοχάφτη Ficedula hypoleuca που είχε πρωτοδακτυλιωθεί στην Ισπανία το προηγούμενο φθινόπωρο. Ένα άλλο χαρακτηριστικό της περιόδου ήταν η πρώιμη άφιξη αρκετών ειδών όπως του Συκοφάγου Oriolus oriolus, του Τρυγόνιου Streptopelia turtur και του Κηποτσιροβάκου Sylvia borin. Συνολικά δακτυλιώθηκαν πάνω από 1.900 πουλιά από 52 είδη.

σως θα πρέπει να το δεις για να το πιστέψεις. Ο Υδροβάτης, αυτό το λεπτεπίλεπτο, μικροσκοπικό, για τα δεδομένα των ανοιχτών θαλασσών και ωκεανών πουλάκι, από κοντά μοιάζει ακόμη πιο πολύ με μια εύθραυστη μινιατούρα. Μια μικρογραφία των μεγαλόσωμων πελαγικών θαλασσοπουλιών. Αυτών που δεν αγγίζουν στεριά παρά μονάχα όταν είναι αναγκασμένα να ακουμπήσουν σε στέρεο έδαφος το μοναδικό αβγό τους. Εδώ και δεκαετίες υπήρχαν αναφορές ότι αυτό το ξεχωριστό είδος γεννούσε στην Ανατολική Μεσόγειο μονάχα σε μια περιοχή του Αιγαίου. Το καλοκαίρι του 2012 η Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία ανακάλυψε μια δεύτερη περιοχή. Φέτος, 30 ολόκληρα χρόνια μετά την αναφορά και ενώ παρέμενε μυστήριο και αμφιλεγόμενο εάν εξακολουθούσε να αναπαράγεται στη νησίδα όπου είχε βρεθεί, η Ορνιθολογική όχι μόνο το ανακάλυψε αλλά κατέγραψε λεπτομερώς την αποικία του σε μια ειδική αποστολή που διήρκησε σχεδόν μία εβδομάδα. Ακόμη, στους ταρσούς δώδεκα πουλιών τοποθετήθηκαν από τον δακτυλιωτή Άγγελο Ευαγγελίδη ειδικά δαχτυλίδια για να δώσουν στο μέλλον σημαντικά στοιχεία για τη βιολογία και τον κύκλο ζωής τους. Η περιοχή όπου γεννά διατηρεί ένα μεγάλο προνόμιο: είναι ασφαλής. Σε κανένα σημείο της νησίδας δεν βρέθηκαν ίχνη αρουραίων που θα μπορούσαν εν μια νυχτί να αφανίσουν τα εύθραυστα πουλιά. Επίσης, ευτυχώς, η αποβίβαση ανθρώπων είναι προς το παρόν σχετικά δύσκολη. Έτσι, με μια πληθώρα νησιωτικών ειδών που αναπαράγονται με ασφάλεια, το νησί συγκρίνεται με απόμακρη ατόλλη του ωκεανού. Τι θα μπορούσε να δώσει ακόμη μεγαλύτερη ώθηση στην Ορνιθολογική που, εδώ και δεκαετίες, έχει δώσει προτεραιότητα στο νησιωτικό περιβάλλον της Ελλάδας; Η διατήρηση των σημαντικών νησίδων και η εξασφάλιση καλύτερων συνθηκών στις υπόλοιπες αποτελεί -δικαιολογημένα- σταθερό στόχο…

Μείνετε συντονισμένοι στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης του σταθμού (blog, facebook, twitter) για να ενημερωθείτε εγκαίρως για την έναρξη των αιτήσεων συμμέτοχης για την ερχόμενη φθινοπωρινή περίοδο.

photo: Χρήστος Μπαρμπούτης Εθελοντές του ΟΣΑ

photo: Παναγιώτης Λατσούδης Τοποθέτηση διχτιών για την παγίδευση των πουλιών με σκοπό τη δακτυλίωσή τους

photo: Ben Lascelles

Συντονιστής δράσεων ΟΣΑ

INVOLEN: Διαγενεακή Μάθηση για Εθελοντές Προστασίας της Φύσης

Κοινά είδη πουλιών: όχι τόσο «κοινά» όσο νομίζουμε

Κατερίνα Γιοσμά

Δανάη Πορτόλου

να πρωτοποριακό πρόγραμμα που συνδυάζει τη μάθηση μεταξύ νεότερων και μεγαλύτερων ηλικιών (διαγενεακή) μέσα από το παιχνίδι, χρησιμοποιώντας εργαλεία και μεθόδους των Τεχνολογιών Πληροφορίας και Επικοινωνιών (ΤΠΕ) υλοποιεί η Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία από τον Δεκέμβριο του 2012. Το πρόγραμμα ονομάζεται INVOLEN (Intergenerational Learning for Nature Conservation Volunteers) και στοχεύει στην επιμόρφωση εθελοντών για την προστασία της φύσης σε 5 ευρωπαϊκές χώρες (Ελλάδα, Ιταλία, Γαλλία, Ουγγαρία και Σλοβενία). Το INVOLEN φέρνει σε επαφή δυο διαφορετικές ηλικιακές ομάδες, τους εφήβους και τους μεγαλύτερους σε ηλικία ανθρώπους (άνω των 55 ετών), ενθαρρύνοντάς τους να συμμετέχουν σε εθελοντικές δραστηριότητες, με απώτερο σκοπό την προστασία και τη διατήρηση της ευρωπαϊκής οικολογικής κληρονομιάς, εστιάζοντας στις περιοχές του Δικτύου Natura 2000. Συγκεκριμένα, οι μεγαλύτεροι και οι νεότεροι καλούνται να συνεργαστούν σε ομάδες και να σχεδιάσουν τα δικά τους διαδραστικά παιχνίδια μάθησης για την προστασία της φύσης στην περιοχή τους. Φέρνοντας κοντά δύο γενεές, το πρόγραμμα επιχειρεί να συνδυάσει τις δεξιότητες, την εμπειρία και τη γνώση των μεγαλύτερων με τον δυναμισμό, την ενέργεια και τον ενθουσιασμό των νέων, προς όφελος των προστατευόμενων περιοχών. Η εμπειρία της μάθησης ενισχύεται μέσα από «ιστορίες» που αφηγούνται οι μεγαλύτεροι για τα μικρά μυστικά της φύσης, μύθους, θρύλους και πρακτικές διαχείρισης της βιοποικιλότητας παλαιότερων εποχών, τα οποία συλλέγονται και αξιοποιούνται για εκπαιδευτικούς σκοπούς από τους νεότερους με τη χρήση του διαδικτύου. Η μεθοδολογία μάθησης που εισάγει το INVOLEN, η οποία βρίσκεται σε πιλοτικό στάδιο, έχει σχεδιαστεί για να εφαρμοστεί σε σχολεία, ΜΚΟ και κέντρα επιμόρφωσης ενηλίκων σε όλη την Ευρώπη. Όλοι οι ενδιαφερόμενοι θα μπορούν να χρησιμοποιήσουν αυτή τη μεθοδολογία μελλοντικά για να δημιουργήσουν ένα δικό τους παιχνίδι μάθησης με απώτερο σκοπό πάντοτε τη διατήρηση της φύσης σε μια προστατευόμενη περιοχή. Περισσότερες πληροφορίες μπορείτε να δείτε στο επίσημο site του προγράμματος: www.involen.eu

photo: Ρούλα Τρίγκου Στην Ελλάδα, η προστατευόμενη περιοχή όπου θα υλοποιηθεί το πρόγραμμα είναι ο υγρότοπος της Βραυρώνας

ια 2η συνεχή χρονιά χρησιμοποιήθηκαν τα δεδομένα που συλλέγουν οι εθελοντές του Προγράμματος Παρακολούθησης Κοινών Ειδών (HCBM) της χώρας μας στην παραγωγή πληθυσμιακών τάσεων και δεικτών της Ευρώπης! Τα δεδομένα αναλύθηκαν από την Ορνιθολογική και παραδόθηκαν στο Πανευρωπαϊκό Πρόγραμμα Παρακολούθησης των Κοινών Ειδών Πουλιών (PECBMS), μαζί με αυτά από 24 ακόμη ευρωπαϊκές χώρες. Τα αποτελέσματα είναι διαθέσιμα στην ιστοσελίδα του Πανευρωπαϊκού Προγράμματος στο www.ebcc.info/pecbm.html Από τα συνολικά 148 είδη κοινών πουλιών τα οποία ερευνήθηκαν σε ευρωπαϊκό επίπεδο, σχεδόν το 40% (57 είδη) παρουσιάζει μείωση, δύο από τα οποία, το Βλαχοτσίχλονο και η Καμπίσια Πέρδικα, σημαντική μείωση. Άλλοτε κοινά αγροτικά είδη, όπως το Χρυσοτσίχλονο, η Σιταρήθρα, η Λιβαδοκελάδα, ο Κατσουλιέρης και ο Δεντροσπουργίτης, εξαφανίζονται από τα αγροτικά οικοσυστήματα της Ευρώπης, ενώ κάποια τυπικά δασικά είδη, όπως η Βουνοπαπαδίτσα επίσης παρουσιάζουν μείωση. Ο Ευρωπαϊκός Δείκτης Κοινών Αγροτικών Ειδών παραμένει δυστυχώς σταθερά πτωτικός (52%), όπως εξάλλου και ο Εθνικός Δείκτης Αγροτικών Ειδών που εκτιμήθηκε από την Ορνιθολογική στο -35% με δεδομένα από 29 είδη.

photo: Χρήστος Βλάχος Κατσουλιέρης Galerida cristata

Ευχαριστούμε θερμά όλους τους εθελοντές που συμμετέχουν στο Πρόγραμμα! Με τη δική σας συμμετοχή, συμβάλλατε καθοριστικά στο να αποκτήσουμε μια καλύτερη εικόνα για τις πληθυσμιακές τάσεις των κοινών ειδών πουλιών στην Ελλάδα. Για περισσότερες πληροφορίες και δηλώσεις συμμετοχής ανατρέξτε στη σελίδα του Προγράμματος στον ιστότοπο της Ορνιθολογικής.

photo: Οδυσσέας Τζημούλης Δεντροσπουργίτης Passer montanus

νεα Πρόγραμμα για τα θαλασσοπούλια της Μαύρης Θάλασσας Θάνος Καστρίτης

Ορνιθολογική συνεχίζει τη μελέτη των θαλασσοπουλιών μέσα από ένα νέο πρόγραμμα για τη Μαύρη Θάλασσα. Συγκεκριμένα, το πρόγραμμα για τα θαλασσοπούλια της Μαύρης Θάλασσας (Black Sea Seabirds Project) στοχεύει στην συλλογή της απαραίτητης πληροφορίας – βάσης για τον καθορισμό των θαλάσσιων Σημαντικών Περιοχών για τα Πουλιά (marine IBAs) στη Μαύρη Θάλασσα για δύο είδη: τον Θαλασσοκόρακα Phalacrocorax aristotelis desmarestii και τον Μύχο Puffinus yelkouan. Στο πρόγραμμα συμμετέχουν, εκτός από την Ορνιθολογική, οι ορνιθολογικές οργανώσεις της Βουλγαρίας (BSPB), της Ρουμανίας (SOR) και της Τουρκίας (Doğa Derneği). Η Ορνιθολογική στο πλαίσιο του προγράμματος οργανώνει εκπαιδευτικά σεμινάρια για τους υπόλοιπους εταίρους σχετικά με τις μεθοδολογίες πεδίου, την ανάλυση των δεδομένων και τον προσδιορισμό των θαλάσσιων Σημαντικών Περιοχών για τα Πουλιά. Ήδη, έχουν πραγματοποιηθεί τα δύο πρώτα σεμινάρια στην Κωνσταντινούπολη, ενώ το επόμενο θα γίνει το προσεχές φθινόπωρο. Οι υπόλοιποι εταίροι αυτήν την περίοδο πραγματοποιούν τις έρευνες πεδίου προκειμένου να συλλεχθούν τα απαραίτητα photo: Doğa ορνιθολογικά δεδομένα.

Ποιος είπε ότι δεν υπάρχει ζωή μετά το LIFE; Δανάη Πορτόλου

ο πρόγραμμα LIFE για τα θαλασσοπούλια ολοκληρώθηκε μετά από τέσσερα χρόνια με την έκδοση του πρώτου καταλόγου των θαλάσσιων Σημαντικών Περιοχών για τα Πουλιά (θαλάσσιες ΙΒΑ) της χώρας μας. Η πολύχρονη δραστηριότητα της Ορνιθολογικής στο Αιγαίο και το Ιόνιο όμως δεν τελειώνει εδώ, καθώς εξασφαλίστηκε η επέκταση του προγράμματος των θαλασσοπουλιών για τα επόμενα 3 χρόνια (2013-2015) μέσα από την συνεχιζόμενη στήριξη του Ιδρύματος Α.Γ. Λεβέντη. photo: Παναγιώτης Λατσούδης Το τωρινό πρόγραμμα, το οποίο έρχεΑιγαιόγλαρος, Larus audouinii ται να συμπληρώσει την υφιστάμενη γνώση, θα εστιάζει σε περιοχές και είδη για τα οποία δεν έχουν ακόμη καθοριστεί ικανοποιητικές θαλάσσιες ΙΒΑ, όπως είναι ο Μύχος, ο Αρτέμης και ο Υδροβάτης. Συγκεκριμένα, θα εφαρμοστεί καταγραφή της μετανάστευσης του Μύχου στις γνωστές μεταναστευτικές στενωπούς, θα ελεγχθούν περαιτέρω περιοχές για αποικίες Αρτέμη και Μύχου και θα εφαρμοστεί παρακολούθηση της αναπαραγωγικής αποικίας του Υδροβάτη που βρέθηκε το 2012. Επιπλέον, θα συνταχθούν Εθνικά Σχέδια Δράσης για τα πέντε σημαντικότερα θαλασσοπούλια, δηλαδή τον Αρτέμη, τον Μύχο, τον Υδροβάτη, τον Θαλασσοκόρακα και τον Αιγαιόγλαρο. Οι δράσεις ενημέρωσης – ευαισθητοποίησης που αναπτύχθηκαν με ενθουσιασμό κατά τη διάρκεια του προγράμματος LIFE για τα θαλασσοπούλια και εφαρμόστηκαν σε πλήθος σχολείων του νησιωτικού χώρου, θα επεκταθούν τώρα σε ακόμη περισσότερους προορισμούς.

Derneği Εκπαίδευ- Το πρόγραμμα χρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή ση για την Ένωση και έχει διετή διάρκεια. μεθοδολογία ESAS Για περισσότερες πληροφορίες: http://dogadernegi.org/karadeniz-deniz-kuslari.aspx https://www.facebook.com/BlackSeaSeabirdsProject

photo: Παναγιώτης Λατσούδης Καταγραφή φωλιών θαλασσοπουλιών στη νησίδα Φλεβοπούλα

Πρόγραμμα LIFE+ για το γεράκι-σύμβολο του θεσσαλικού κάμπου

8ος Αττικός Αγώνας Παρατήρησης Πουλιών

Πάνος Κορδοπάτης

Λάμπρος Κατερινόπουλος

LIFE11 NAT/GR/1011

Το Κιρκινέζι, ένα μικρό μεταναστευτικό γεράκι, αναπαράγεται κατά αποικίες προτιμώντας περιοχές με αγροτικό χαρακτήρα, μιας και η κύρια τροφή του είναι μεγάλα έντομα που αναζητεί στις καλλιέργειες. Είναι ένα είδος πλήρως προσαρμοσμένο να συνυπάρχει με τον άνθρωπο και φωλιάζει κυρίως στα χωριά αγροτικών περιοχών. Η περιοχή μελέτης του θεσσαλικού κάμπου αποτελεί ιδανικό τόπο γι αυτό, φιλοξενώντας περίπου το 85% του ελληνικού αναπαραγωγικού πληθυσμού.

Συνολικά παρατηρήθηκαν 139 είδη με πιο αξιόλογες καταγραφές να είναι ο στεπόκιρκος, ο τσίφτης, το διπλοσάινο, η σταχτιά νανοσκαλίδρα, ο λεπτόραμφος γλάρος και ο νανόγλαρος. Νικητές αναδείχθηκαν για άλλη μια χρονιά οι «Σιγανοπαπαδίτσες» με 84 είδη ενώ ακολούθησαν οι «Τσιγαροβάκοι» και οι «Κούκοι» με 83 και 78 είδη αντίστοιχα. Το βραβείο του σπανιότερου είδους, πήγε στα «Ξεφτέρια» για την καταγραφή ενός νανόγλαρου.

ο περασμένο καλοκαίρι ξεκίνησε ένα νέο Πρόγραμμα LIFE+ για το Κιρκινέζι στον θεσσαλικό κάμπο. Το Πρόγραμμα με τίτλο «Διατήρηση και διαχείριση του Κιρκινεζιού Falco naumanni σε τρεις Ζώνες Ειδικής Προστασίας της Ελλάδας» έχει τετραετή διάρκεια και υλοποιείται από το Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, σε συνεργασία με την Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία, την εταιρεία NCC-Περιβαλλοντικές Μελέτες ΕΠΕ, τον Δήμο Ρήγα Φεραίου και τον Φορέα Διαχείρισης της Περιοχής Οικοανάπτυξης Κάρλας Μαυροβουνίου - Κεφαλόβρυσου - Βελεστίνου.

ια ακόμη μία χρονιά, την 8η κατά σειρά, πραγματοποιήθηκε το Σάββατο 13/4 ο ετήσιος Αττικός αγώνας παρατήρησης πουλιών. Οι 14 ομάδες που συμμετείχαν, 6 εκ των οποίων εκτός συναγωνισμού, επισκέφτηκαν 19 από τους σημαντικότερους βιότοπους του νομού Αττικής καταγράφοντας όλα τα είδη που κατάφεραν να αναγνωρίσουν.

photo: Γιώργος Αλεξανδρής Κιρκινέζι Falco naumanni

Μέχρι στιγμής έχει ήδη πραγματοποιηθεί με επιτυχία μία σειρά δράσεων που αφορούν μεταξύ άλλων την απογραφή του πληθυσμού του Κιρκινεζιού σε όλη την περιοχή μελέτης, την τηλεμετρία με χρήση GPS καταγραφέων δεδομένων και ραδιοπομπών, τη μελέτη της αναπαραγωγικής επιτυχίας και της διαθεσιμότητας τροφής και θέσεων φωλιάσματος, την Περιβαλλοντική Εκπαίδευση και τη συγκρότηση Τοπικής Εθελοντικής Ομάδας. Απώτερος στόχος του προγράμματος είναι η εφαρμογή διαχειριστικών δράσεων άμεσης προτεραιότητας για τη διατήρηση του πληθυσμού του Κιρκινεζιού και τη βελτίωση του ενδιαιτήματος φωλεοποίησης και τροφοληψίας, εντός και εκτός οικισμών, στις αγροτικές εκτάσεις και τους βοσκότοπους της περιοχής. Οι διαχειριστικές παρεμβάσεις θα προτυποποιηθούν ώστε να αποτελέσουν τις βασικές κατευθύνσεις πρότασης για εξειδικευμένο αγροπεριβαλλοντικό πρόγραμμα διατήρησης του Κιρκινεζιού στη Θεσσαλία. Για περισσότερες πληροφορίες για τις δράσεις του Προγράμματος μπορείτε να ανατρέξετε στο www.life-kirkinezi.gr και στη σελίδα στο Facebook www.facebook.com/LifeKirkinezi Για συμμετοχή στην εθελοντική ομάδα του Προγράμματος μπορείτε να επικοινωνήσετε με τα γραφεία της Ορνιθολογικής ή στο pkordopatis@ ornithologiki.gr

Οι ομάδες συναντήθηκαν όπως πάντα μετά το τέλος του αγώνα στο πάρκο «Αντώνης Τρίτσης» όπου μοιράστηκαν τις εμπειρίες της ημέρας και προβληματίστηκαν για το μικρό αριθμό ειδών που παρατήρησαν, ανανεώνοντας φυσικά το ραντεβού για την ερχόμενη άνοιξη. Ευχαριστούμε πολύ όσους συμμετείχαν αλλά και όσους συνέβαλαν στην πραγματοποίηση του αγώνα!

photo: Αρχείο Ορνιθολογικής

photo: Χρήστος Βλάχος Λεπτόραμφος Γλάρος Larus genei

ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ

Θεατρικό παιχνίδι και περιβαλλοντική εκπαίδευση: όταν το παιχνίδι γνώρισε τη φύση Ευγενία Πανώριου Υπεύθυνη Δράσεων Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης

«Για να αλλάξουμε μία άσχημα φτιαγμένη κοινωνία χρειαζόμαστε ανθρώπους δημιουργικούς» γράφει ο Ροντάρι. Άρα, χρειαζόμαστε εκείνα τα παιδαγωγικά εργαλεία που ξυπνούν και καλλιεργούν τη δημιουργικότητά μας, αυτό το πλούσιο και πολύτιμο υλικό.

ε προηγούμενο άρθρο, είχε αναδειχθεί η σημασία της βιωματικής μάθησης και της χαράς που δίνει στα παιδιά η συνάντηση με τη φύση. Τι θα συμβεί άραγε εάν προσθέσουμε και τη μαγεία του θεατρικού παιχνιδιού (ΘΠ); Αποκτάμε ένα ακόμα σημαντικό «εργαλείο» ως εμψυχωτές και ως εκπαιδευτικοί στην Περιβαλλοντική Εκπαίδευση (ΠΕ) -και όχι μόνο- καθώς στο παιχνίδι έρχεται να προστεθεί η δραματοποίηση για να φέρει αβίαστα τη μάθηση. Σύμφωνα με τον Κουρετζή, μέσα από το θεατρικό παιχνίδι το παιδί - μεταξύ άλλων - ενδιαφέρεται για την ουσιαστική αντιμετώπιση των προβλημάτων, ενθαρρύνεται στην έρευνα και στην παρατήρηση και εκπληρώνει την επιθυμία του για δράση. Το θεατρικό παιχνίδι συνάδει ταυτόχρονα με τον ομαδοσυνεργατικό χαρακτήρα της ΠΕ καθώς τα παιδιά μοιράζονται τις ιδέες τους και δρουν σε ένα κλίμα συλλογικότητας, αναδεικνύοντας ταυτόχρονα το καθένα τη δική του ξεχωριστή προσωπικότητα. Για να αλλάξουμε άλλωστε μία άσχημα φτιαγμένη κοινωνία χρειαζόμαστε ανθρώπους δημιουργικούς, όπως γράφει ο Ροντάρι. Άρα, χρειαζόμαστε εκείνα τα παιδαγωγικά εργαλεία που ξυπνούν και καλλιεργούν τη δημιουργικότητα μας, αυτό το πλούσιο και πολύτιμο υλικό. Το θεατρικό παιχνίδι είναι ένα εργαλείο που δίνει πολλές και άμεσες ευκαιρίες στο παιδί για δημιουργική έκφραση. Ένας από τους πολλούς τρόπους που μπορεί να ανακαλύψει κανείς στο ΘΠ είναι η προσφορά στο παιδί ποικίλων ερεθισμάτων, απαραίτητων για να τροφοδοτεί την επινόησή του. Πώς;

Αντλούμε οπτικοακουστικά ερεθίσματα από τη φύση: Μέσα από τη δημιουργία εκ νέου ενός περιβαλλοντικού μονοπατιού όπου τα παιδιά ανακαλύπτουν στοιχεία της φύσης (φυτά, ήχους, πουλιά, μικροθηλαστικά, κ.λπ.) μέσα από θεατρικές αναπαραστάσεις και αυτοσχεδιασμούς, αξιοποιούν τα ποικίλα ερεθίσματα στο πεδίο και τα μετασχηματίζουν με βάση τα δικά τους βιώματα, τις δικές τους ανάγκες. Τα αμέτρητα ερεθίσματα που μας προσφέρει η φύση, ζωντανεύουν ξανά και ξανά. (Πρόγραμμα ΠΕ της Ορνιθολογικής στο Πάρκο «Α. Τρίτσης»)

Κινούμαστε όπως τα πουλιά: Αισθησιοκινητικές δράσεις που βοηθούν στην απελευθέρωση των παιδιών και ακολουθούν τι άλλο, τις μαγευτικές και αμέτρη-

τες κινήσεις των πουλιών στην προσπάθειά τους να τραφούν, να βρουν κατάλληλο μέρος να φωλιάσουν, να κουρνιάσουν, να πετάξουν.

Αυτοσχεδιάζουμε βασιζόμενοι στον κόσμο των πουλιών: Τα παιδιά αξιοποιούν τη σωματική τους έκφραση και παίζουν με τη φαντασία τους αναπαριστώντας τις περιπέτειες των πουλιών: την προσπάθεια τους να αναζητήσουν την κατάλληλη για αυτά τροφή, να ξεκουραστούν σε έναν ήρεμο υγρότοπο, να αντιμετωπίσουν φυσικούς εχθρούς, να αποφύγουν απρόβλεπτες καταστάσεις (απώλεια - υποβάθμιση βιοτόπων, κ.λπ.).

Δραματοποίηση και περιβαλλοντικά προβλήματα Τα παιδιά μέσα από αφήγηση ιστοριών για τη ζωή των πουλιών και των προβλημάτων που αντιμετωπίζουν, δίνουν λύσεις και εκφράζονται μέσα από θεατρικά δρώμενα. Τι μπορεί να αφορά μία ιστορία; Το μακρινό ταξίδι της μετανάστευσης και έναν κίνδυνο που καλούνται να αντιμετωπίσουν: Ποιος κίνδυνος είναι αυτός; Τι λύση θα προταθεί; Μια φωλιά που καταστρέφεται: Πόσο εύκολο είναι για τα πουλιά να φτιάξουν τη φωλιά τους; Πώς την προστατεύουν;

Κατασκευές Τα παιδιά εμπλουτίζουν τις δράσεις τους μέσα από διάφορες κατασκευές: «Φωτογραφίζουν» και φτιάχνουν το δικό τους σπάνιο είδος πουλιού από ανακυκλώσιμα υλικά, κατασκευάζουν τις δικές τους δαχτυλόκουκλες – πουλιά, ζωγραφίζουν ελεύθερα το δικό τους αγαπημένο άγριο είδος. Είναι μαγευτικό να ανακαλύπτεις τη θεωρία μέσα από ένα παιχνίδι στη φύση, αφού πρώτα έχεις παίξει, έχεις μάθει, έχουν χαρεί τα μάτια σου και η ψυχή σου. Άλλωστε και τα ίδια τα ζώα μέσα από το παιχνίδι μαθαίνουν τα μυστικά της επιβίωσης τους. Η δική μας επιβίωση εξαρτάται άμεσα από τη δημιουργικότητά μας!!

Βιβλιογραφία: Κουρετζής, Λάκης, (2010): «Το Θεατρικό Παιχνίδι, Παιδαγωγική Θεωρία, πρακτική και θεατρολογική προσέγγιση», Εκδόσεις Καστανιώτη Ροντάρι, Τζάνι, (2001): «Γραμματική της φαντασίας. Εισαγωγή στην τέχνη να επινοείς ιστορίες», Εκδόσεις Μεταίχμιο

ΛΙΜΝΗ ΑΓΙΑΣ ΧΑΝΙΩΝ

photo: Μάνος Παπαδομανωλάκης Νανοπουλάδα Porzana pusilla

Λίμνη Αγιάς Χανίων

(Ας μην πάνε χαμένα) 85 χρόνια ιστορίας… Μια φορά και έναν καιρό… ήταν ένα ποταμάκι που το έλεγαν Ξεκωλωμένο! Ο παραπόταμος του Κερίτη στα ανατολικά του. Συναντούσε σημαντικές πηγές στον δρόμο του, κοντά στο χωριό Αγιά. Ιδανικές για τους παλιούς νερόμυλους. Εδώ, ο Ελευθέριος Βενιζέλος αποφάσισε να γίνει το πρώτο υδροηλεκτρικό έργο στην Ελλάδα! Μαζί με αυτό στον Αγρα, ήταν τα 2 πρώτα που λειτούργησαν... το 1928! Που να φανταστεί τη συνέχεια… 1928-1945: Μια λίμνη γεννιέται, ένας υγρότοπος αναπτύσσεται Ένα μικρό αβαθές φράγμα σε έναν παραπόταμο του Κερίτη, έναν από τους μεγαλύτερους ποταμούς στην Κρήτη με μόνιμη ροή. Σε μια φυσική κοιλάδα. Η ζωή βρίσκει πεδίο ανάπτυξης. Τα παλιά αρχεία Γερμανών κατακτητών μάς πληροφορούν για τον βιολογικό της πλούτο. Οι Δημοσιεύσεις 1942-45 μάς δίνουν σημαντικές πληροφορίες: Διαχειμάζουν ως και 5.000 πάπιες! Φωλιάζουν η Βαλτόπαπια, το Γκισάρι και άλλα πουλιά.

1946-1985: Τα χρόνια της άγνοιας

ανοιξιάτικη και μόνο μετανάστευση, η αξία της λίμνης αρχίζει να γίνεται αντιληπτή. Από Σεπτέμβριο έως Μάρτιο οι μόνοι που έδιναν σημασία ήταν οι κυνηγοί. Δύσκολοι καιροί, αλλά η δυναμική του τόπου ήταν φανερή! Το 1989 μια Μελέτη του Πανεπιστημίου Πατρών τοποθετεί τη λίμνη Αγιάς εκτός των σημαντικών περιοχών για την Ορνιθοπανίδα στην Κρήτη! Καταγράφει 43 μόλις είδη πτηνών χωρίς να λαμβάνει υπόψη τη (σχεδόν ανύπαρκτη) βιβλιογραφία και τους ερασιτέχνες παρατηρητές.

1990-1992: Οι πρώτες μου επισκέψεις (τους χειμώνες)

Έκτοτε σιωπή... Δεν υπάρχουν στοιχεία για την πανίδα, ελάχιστοι επισκέπτες, μια λίμνη ξεχασμένη αφού και ως υδροηλεκτρικό η απόδοσή του δεν θεωρούνταν πλέον σημαντική! Από την άλλη μεριά, ξεκινάει η χρήση του νερού για άρδευση. Οι πρώτες αναφορές πουλιών από ερασιτέχνες παρατηρητές γίνονται στα μέσα της δεκαετίας του 1980.

Συναντώ εικόνες ερήμωσης και στέκι κυνηγών. Αλλά έρχεται και η ώρα της αναγνώρισης! Προσωπικά, αρχίζω να εκτιμώ τη λίμνη στην ανοιξιάτικη μετανάστευση του 1991, του 1992 και του 1993... στο μυαλό μου, με εικόνες της βόρειας Ελλάδας και μιας ξερής Κρήτης... Μια μικρή Κερκίνη ξεπροβάλλει! Οι αριθμοί ορισμένων ειδών προκαλούν έκπληξη, οι επισκέπτες αυξάνουν, αλλά και το τοπικό ενδιαφέρον για την προστασία!

1986-1989: Μια όμορφη λίμνη ξεπροβάλλει από την αφάνεια!

1993-1994: Χειμώνες και πάλι

Χάρις σε διάφορους παρατηρητές από το εξωτερικό, αν και σχεδόν όλες οι παρατηρήσεις εκείνης της περιόδου αφορούν στην

Οι κύκνοι έρχονται μαζικά, οι κυνηγοί φεύγουν! Με την πρώτη χρονιά απαγόρευσης οι αριθμοί διαχειμαζόντων και φωλεαζόντων πουλιών αυξάνονται, μαθηματική πρόοδος στη συνέχεια.

Μιχάλης Δρετάκης ΒιολόγοςΟρνιθολόγος, Μουσείο Φυσικής Ιστορίας Πανεπιστημίου Κρήτης

ΛΙΜΝΗ ΑΓΙΑΣ ΧΑΝΙΩΝ

1994: Η πρώτη μελέτη έκπληξη Η Περιφέρεια Κρήτης προκηρύσσει μελέτη για την Αγιά, αλλά ο τίτλος είναι τουλάχιστον παράξενος! Συμμετέχω στη μελετητική ομάδα. Η μελέτη του 1994 είναι μια πρώτη επιστημονική προσέγγιση και ταράζει τα νερά! Ο υγρότοπος αναδεικνύεται ως ο σημαντικότερος της Κρήτης εκείνη την εποχή, για 122 είδη πουλιών. Η λίμνη αναδεικνύεται για πρώτη φορά ως ένα δυναμικό και πλήρες οικοσύστημα με όλες τις μορφές βλάστησης και σημαντικά είδη φυτών – νέα είδη καταγράφονται. Οι προτάσεις βέβαια μένουν στο συρτάρι: Σχέδια Διαχείρισης, αποκατάστασης, ήπια ανάδειξη, αλλά και Διαχειριστικός Φορέας, Σχέδιο Π.Δ. και ΖΟΕ.

Τα θέματα που προκαλούν συζήτηση

Η αυξομείωση της στάθμης μέσα σε ένα 24ώρο, με την καλοκαιρινή πίεση των αρδεύσεων μπορεί να αντιμετωπιστεί εύκολα καθώς οι παροχές των πηγών είναι επαρκείς, όμως αυτό δεν έχει λυθεί εδώ και 20 χρόνια… Θέμα ρύπανσης δεν προκύπτει ιδιαίτερο, αλλά η άγνοια κατοίκων και φορέων που θεωρούν τα άλγη «μόλυνση» ωθεί ορισμένους να ζητούν κατασκευή καναλιών που θα απέκοβαν σημαντικό οργανικό φορτίο, πολύτιμο για τη λίμνη... Στη μελέτη αναφέρεται και αυτό που έκανε τη λίμνη γνωστή στο Πανελλήνιο! Η αποτυχημένη εκτροφή του Βουβαλοβάτραχου Rana catesbiana εκείνη την περίοδο (καλοκαίρι 1993) σε περιοχή ανατολικά της λίμνης και η πρόβλεψη ότι κάποια στιγμή θα την εποικήσει... Το βασικότερο θέμα είναι η διαχείριση και η ιδιοκτησία – εμπλέκονται η ΔΕΗ, οι δήμοι και άλλοι φορείς όπως ΤΟΕΒ, ΟΑΔΥΚ και ο καθένας κάνει του κεφαλιού του... Διαπιστώνεται από τις έρευνες του Μουσείου Φυσικής Ιστορίας Κρήτης (ΜΦΙΚ): • Η παρουσία απειλούμενων και προστατευόμενων ειδών πουλιών • Η παρουσία άφθονων μεταναστευτικών πουλιών άνοιξη και φθινόπωρο

photo: Πάνος Περαντωνάκης Δενδρογέρακο

• • • • •

Η διαχείμαση σπανίων ειδών Η μεγάλη ποικιλότητα σε μικρό χώρο Καταγράφονται 64 είδη της Οδηγίας 79/409/ΕΟΚ Προτείνεται να γίνει Ζώνη Ειδικής Προστασίας Ασπόνδυλα: μεγάλη βιοποικιλότητα κυρίως στα υδρόβια έντομα και σαλιγκάρια. Από τα σπονδυλωτά ξεχωρίζουν ο κρητικός (ενδημικός) λιμνοβάτραχος Rana cretensis και η Ποταμοχελώνα (προστατευόμενη) Mauremis rivulata.

1998-2003: Μετράμε απώλειες, αλλά και νέα... είδη

• • • •

•

Η στάθμη το… βιολί της, χωρίς έλεγχο, πολλές φωλιές υδρόβιων χάνονται λόγω αποστράγγισης, πτώσης στάθμης και γρήγορης ανόδου της στη συνέχεια. Παραλίγο καταστροφή του φράγματος με τις καταρρακτώδεις βροχές, αλλά αυτό δίνει την ευκαιρία στη ΔΕΗ να κάνει έργο με χρήση μπετό καταστρέφοντας σημαντική βλάστηση με ιτιές στη θέση εκκένωσης. Ιδιώτης λειτουργεί την πρώτη καφετέρια στη δυτική πλευρά και δεύτερος ιδιώτης κατασκευάζει δεύτερη πάνω σε επιφανειακές πηγές στα βόρεια της λίμνης, υποβαθμίζοντας σημαντικά την περίμετρο. Τον Μάη του 2000 μαζί με τον Γιάννη τον Ρουσόπουλο ακούμε νυχτερινά μουγκρίσματα... Δεν ήταν όμως Ήταυρος ή κάτι τέτοιο... Ήταν ο Βουβαλοβάτραχος που είχε φθάσει, 7 χρόνια μετά την εισαγωγή του 2 χιλιόμετρα ανατολικά, στη λίμνη... Αργότερα, καταγράφονται Αμερικανικές Νεροχελώνες Trachemis scripta-elegans και πιο πρόσφατα και χρυσόψαρα, ενώ οι οικόσιτες πάπιες και χήνες αυξάνονται και αυτές... Οι αριθμοί διαχειμαζόντων υδροβίων ευημερούν τον χειμώνα και η Πρασινοκέφαλη Πάπια μονιμοποιεί την παρουσία της. Αυξάνονται τα ζευγάρια Φαλαρίδων, Νερόκοτων και Νανοβουτηχταριών. Ο υγρότοπος, χωρίς κυνηγετική πίεση, γίνεται μικρός παράδεισος.

ΛΙΜΝΗ ΑΓΙΑΣ ΧΑΝΙΩΝ

photo: Νίκος Σαμαριτάκης Στικταετός

Και ξαφνικά εμφανίζεται και ο (τότε) δήμος Θερίσου! Τι εννοεί ο «ποιητής» ως «εξυγίανση»; Βέβαια εκεί «που δεν υπάρχει πανίδα», είναι πηγές μεγάλης βιοποικιλότητας σε χλωρίδα και μικροπανίδα και μακροπανίδα... αλλά... ένα ακόμα άχρηστο (όπως αποδείχθηκε) έργο...

Ενέργειες του ΜΦΙΚ 1. Πρόταση στον δήμο Θερίσου για συμμετοχή στο Πρόγραμμα LIFE-Περιβάλλον για τις υδατοσυλλογές της Κρήτης (αγνοήθηκε) 2. Έγγραφα σε υπηρεσίες, ενημέρωση άλλων φορέων και οργανώσεων 3. Επαφή με τον Αντινομάρχη Χανίων 4. Αποτέλεσμα να μην πάρουμε καμία επίσημη απάντηση και να μαθαίνουμε για την έγκριση του έργου – με λίγες αλλαγές 5. Μέχρι πότε θα γίνονται δεκτές Μελέτες Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων επιπέδου ΟΑΔΥΚ; 6. Πόσο ενδιαφέρει την τοπική αυτοδιοίκηση η προστασία της λίμνης; Και αν οι διάφοροι φορείς, πολίτες, κάτοικοι του οικισμού της Αγιάς, οργανώσεις έχουν καταλάβει τον θησαυρό που η λίμνη κρύβει. Γιατί η Περιφέρεια που πρώτη «ενδιαφέρθηκε» για τη λίμνη σιώπησε μετά;

23/11/2004: Και μέσα σε όλα... H ΔΕΗ αδειάζει τη λίμνη! Και ξαφνικά μια ωραία πρωία, μιας χρονιάς με ρεκόρ καταγραφών τον μήνα Οκτώβρη για τα υδρόβια πουλιά και ειδικά για τις Βαλτόπαπιες, η ΔΕΗ αποφασίζει να αδειάσει τη λίμνη «για να την καθαρίσει» όπως είπε. Αλλά τότε ακριβώς ο Τάσος Σακούλης φωτογραφίζει στην άδεια λίμνη Μπαρτράμια Bartramia longicauda, τη μοναδική καταγραφή του είδους στην Ελλάδα στο πλέον ανατολικό σημείο που βρέθηκε ποτέ αυτό το αμερι-

κανικό πτηνό... Το άδειασμα, με μια σειρά εγγράφων από Ορνιθολογική, ΜΦΙΚ, Υπηρεσίες προκαλεί ως και ποινικές διώξεις, άσχετα αν, ως συνήθως με τα περιβαλλοντικά εγκλήματα, δεν βρέθηκε κάποιος ένοχος. Όμως το πρόβλημα «στάθμη» και «διαχείριση» συζητείται επιτέλους σοβαρά!

2005-2010: Σταδιακή υποβάθμιση στην περίμετρο, νέες «μεγάλες ιδέες» Την περίοδο αυτή η υποβάθμιση της περιμέτρου συνεχίζεται, οι ταβέρνες είναι πλέον δύο, κατασκευάζεται γέφυρα στην υπερχείλιση που κάνει ευκολότερη την πρόσβαση σε ευαίσθητα σημεία του βιοτόπου, φυτεύονται ξενικά δέντρα, ενώ οι Βουβαλοβάτραχοι αυξάνονται αλματωδώς και εμφανίζεται και πληθυσμός από χρυσόψαρα. Από το 2008 και μετά διατηρείται η στάθμη κάπως ψηλότερα το καλοκαίρι, αλλά αυτό δεν είναι τόσο καλό για τα μεταναστευτικά παρυδάτια πουλιά του Αυγούστου-Σεπτέμβρη!

2010-2013: Οι «νέες» μεγάλες ιδέες... Έγινε μελέτη του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου που αρχικά προέβλεπε ποδηλατόδρομο. Στη συνέχεια όμως γινόταν αναφορά σε περιμετρικό δρόμο γύρω από τη λίμνη με γεφυράκια και βαρκάδες στη λίμνη! Το ΜΦΙΚ έκανε αποφασιστική παρέμβαση ώστε το σχέδιο ποδηλατοδρόμησης να μην επηρεάσει το οικοσύστημα και συμμετείχε με «Εξειδικευμένες Προτάσεις για την Ολοκληρωμένη διαχείριση (Πανίδα, Χλωρίδα, απαιτούμενα έργα) για τη διαφύλαξη της βιοποικιλότητας και την αειφορία της λίμνης Αγιάς Χανίων». Αλλά το έργο δεν έχει προς το παρόν προχωρήσει και δεν ξέρουμε τι θα γίνει. Και στο μεταξύ, μπήκαν στη λίμνη και Καναδέζικες Χήνες... και η λίμνη όλο και περισσότερο, κυρίως το καλοκαίρι, θυμίζει πάρκο με τρενάκια που μεταφέρουν τουρίστες!

ΛΙΜΝΗ ΑΓΙΑΣ ΧΑΝΙΩΝ

photo: Τάσος Σακούλης Αργυρογλάρονο

2013: Θέματα για άμεση δράση... Για την περιοχή της Αγιάς και την ευρύτερη περιοχή ΚερίτηςΦασάς-Πλατανιάς απαιτείται να γίνει το συντομότερο δυνατόν Ειδική Περιβαλλοντική Μελέτη (ΕΠΜ), η οποία μεταξύ άλλων θα περιλαμβάνει: - Απομάκρυνση όλων των ξενικών φυτών που μπορούν να προκαλέσουν προβλήματα: χλοοτάπητες, φυτεμένα δέντρα και θάμνοι σε ταβέρνες, ευκάλυπτοι και αντικατάσταση με πλατάνια ή ιτιές. Τα κομμένα κυπαρίσσια – φράχτες να ξαναφτιαχτούν - Προσπάθεια απομάκρυνσης πληθυσμών της Αμερικανικής Νεροχελώνας και του Βουβαλοβάτραχου - Απομάκρυνση των ήμερων χηνοπαπιών. Όχι άλλα χρυσόψαρα, ενημέρωση-έλεγχος στις ταβέρνες - Τεχνητές φωλιές για νυχτερίδες. Τεχνητές φωλιές για Κουκουβάγιες και Σταχτάρες, κατασκευή πλωτής εξέδρας - Απομάκρυνση του γηπέδου. Κλείσιμο της περίφραξης στο σημείο που έχει καταστραφεί και ανοιχθεί δρόμος. Αποκατάσταση του εποχιακού τέλματος - Αποκατάσταση για τις πηγές στα βόρεια και αποκατάσταση οικοτόπου στο ανατολικό όριο της λίμνης (μπαζώματα) με δημιουργία νέου έλους σε θέση κλειστή για το ευρύ κοινό - Διαχείριση καλαμιώνων και βάθους λίμνης σε σημεία που πράγματι τα ιζήματα έχουν αυξηθεί (περιορισμένη έκταση) - Διαχείριση στάθμης με στόχο τη μέγιστη βιοποικιλότητα

Περισσότερα από 200 είδη πουλιών έχουν συνολικά καταγραφεί ως τώρα! Στη λίμνη και γύρω από αυτή φωλιάζουν μεταξύ άλλων το Νανοβουτηχτάρι, η Νερόκοτα, η Φαλαρίδα, η Πρασινοκέφαλη Πάπια, η Ωχροστριτσίδα, ο Σταχτομυγοχάφτης, το Αηδόνι, ο Γκιώνης, η Τυτώ, η Γερακίνα, ο Τσαλαπετεινός. Από Νοέμβρη έως Φλεβάρη έχουμε τον μεγαλύτερο αριθμό σε υδρόβια. Τον χειμώνα καταγράφονται μεταξύ άλλων Γερακαετοί, Χειμωνόκιρκοι, Γελαδάρηδες, Αλκυόνες, Ψαθοποταμίδες,

Καπακλήδες, Μαυροκέφαλες πάπιες, Σφυριχτάρια και βέβαια Βαλτόπαπιες, ενώ έχουν διαχειμάσει ο Ψαραετός, ο Γαλαζολαίμης, η Λαγγόνα και ο Στικταετός. Από μέσα Ιουλίου έως και τέλη Οκτώβρη είναι ίσως η καλύτερη περίοδος για επίσκεψη στην Αγιά. Μπορεί να δει κανείς μεγάλη ποικιλία μεταναστευτικών πουλιών, πολλά από τα οποία, ειδικά τα χαραδριόμορφα, ευνοούνται και από τη χαμηλότερη στάθμη, βρίσκοντας κατάλληλο βιότοπο τροφοληψίας. Οι Λασπότρυγγες, οι Μαχητές, οι Νανοσκαλίδρες, οι Σαρσέλες και οι Κρυπτοτσικνιάδες ξεχωρίζουν ανάμεσα σε σπανιότερα είδη όπως τα Μουστακογλάρονα και οι Χαλκόκοτες. Την Άνοιξη, από Μάρτιο έως και αρχές Ιουνίου υπάρχει επίσης αρκετή ποικιλία, με ευκαιρία να δούμε από κοντά Μικροπουλάδες και Νανοπουλάδες, αλλά και Ήταυρο και Στεπόκιρκο. Η περιοχή κρίνεται ως σημαντική για τη Βαλτόπαπια, κυρίως το φθινόπωρο που το είδος ξεπερνάει τα 50 άτομα τις περισσότερες χρονιές. Είναι επίσης σημαντική για την ημερήσια τροφοληψία του Μαυροπετρίτη την περίοδο αναπαραγωγής του. Αλλά είναι κυρίως σημαντική ως ένας τόπος κοντά σε αστικό κέντρο που προσφέρει απλόχερα την επαφή, τη γνωριμία, την περιβαλλοντική εκπαίδευση, τελικά και τη γνώση για τον κόσμο των πουλιών. Αρκεί να μη γίνει ... πάρκο!

αφιέρωμα

photo: Franz C. Robiller

1313

Η επιστροφή του Ασπροπάρη

ιαχρονικά συνδεδεμένος με τις παραδοσιακές ανθρώπινες δραστηριότητες, ο Ασπροπάρης, το Κουκάλογο ή ο Τυροκόμος των ανθρώπων της υπαίθρου, αποτελούσε κοινό θέαμα στις ημιορεινές και ορεινές περιοχές της χώρας μας, φέρνοντας το μήνυμα του ερχομού της άνοιξης. Τα τελευταία όμως χρόνια ο πληθυσμός του Ασπροπάρη μειώνεται δραματικά: η ευρεία χρήση παράνομων δηλητηριασμένων δολωμάτων, σε συνδυασμό με άλλους καταστροφικούς παράγοντες, έχουν φέρει το είδος στα πρόθυρα της οριστικής εξαφάνισης από την Ελλάδα. Η πραγματική «επιστροφή του Ασπροπάρη» αποτελεί τη μεγάλη πρόκληση στις προσπάθειες διάσωσης του είδους στη χώρα μας και στα Βαλκάνια. Γιατί μόνο ένα Κουκάλογο δεν μπορεί να φέρει την άνοιξη. Θάνος Καστρίτης Επιστημονικός Συντονιστής Τομέα Διατήρησης Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία

Στο Πρόγραμμα LIFE+ Φύση «Επείγοντα μέτρα για την εξασφάλιση της επιβίωσης του Ασπροπάρη Neophron percnopterus στη Βουλγαρία και την Ελλάδα» ενώνουν τις δυνάμεις τους τέσσερις φορείς από τρεις χώρες με σκοπό τη διάσωση των τελευταίων ζευγαριών Ασπροπάρη στην Ελλάδα και τη Βουλγαρία. Το Πρόγραμμα υλοποιείται κατά την περίοδο 2011-2016 από τη Βουλγαρική Ορνιθολογική Εταιρεία (BSPB), την Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία, το WWF Ελλάς και τη Βρετανική Ορνιθολογική Εταιρεία (RSPB) με την οικονομική υποστήριξη της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και τη συγχρηματοδότηση του Ιδρύματος Α.Γ. Λεβέντη.

www.lifeneophron.eu

ΑΦΙΕΡΩΜΑ

LIFE10 NAT/BG/000152

Ο Ασπροπάρης στην Ελλάδα και το Πρόγραμμα LIFE+ για τη διάσωσή του στα Βαλκάνια

photo: Τάσος Μπούνας Αναζήτηση φωλιών Ασπροπάρη στην Ήπειρο

Το Πρόγραμμα LIFE + «Επείγοντα μέτρα για την εξασφάλιση της επιβίωσης του Ασπροπάρη Neophron percnopterus στη Βουλγαρία και την Ελλάδα» (LIFE10 NAT/BG/000152) ξεκίνησε τον Οκτώβριο του 2011 και θα ολοκληρωθεί τον Δεκέμβριο του 2016.

Victoria Saravia Υπεύθυνη Προγράμματος LIFE+ για την Ορνιθολογική

ασικός στόχος του Προγράμματος είναι να αποτραπεί η εξαφάνιση του Ασπροπάρη στην Ελλάδα και τη Βουλγαρία. Έχοντας αυτό το φιλόδοξο στόχο κατά νου, τέσσερις περιβαλλοντικές οργανώσεις από τρεις χώρες αποφάσισαν να ενώσουν τις δυνάμεις τους: η Βουλγαρική Ορνιθολογική Εταιρεία (BSPB/BirdLife Bulgaria) ως ανάδοχος του Προγράμματος, η Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία, το WWF Ελλάς και η Βρετανική Ορνιθολογική Εταιρεία (RSPB/BirdLife UK). Η οικονομική υποστήριξη που απαιτείται για την υλοποίηση ενός τέτοιου Προγράμματος προέρχεται από το χρηματοδοτικό μέσο της Ευρωπαϊκής Ένωσης για το περιβάλλον LIFE+, καθώς και από τη συγχρηματοδότηση του Ιδρύματος Α.Γ. Λεβέντη. Το Πρόγραμμα ξεκίνησε εδώ και ενάμιση χρόνο και η ομάδα του Προγράμματος δεν έχει σταματήσει να δουλεύει ούτε λεπτό, προ-

photo: Θάνος Καστρίτης Φύλαξη φωλιάς Ασπροπάρη στα Μετέωρα

κειμένου να νικήσει στον αγώνα ενάντια στο χρόνο για την διάσωση των τελευταίων ζευγαριών Ασπροπάρη στην Ελλάδα και τη Βουλγαρία. Αυτός ο δύσκολος σκοπός απαιτεί ένα ευρύ φάσμα δράσεων διατήρησης για την αντιμετώπιση όλων των απειλών του είδους κατά τη διάρκεια της παραμονής του στις περιοχές αναπαραγωγής του στα Βαλκάνια. Διάφορες δράσεις υλοποιούνται μέχρι τώρα για τον ακριβή καθορισμό της κατάστασης διατήρησης, καθώς και των παραγόντων θνησιμότητας του Ασπροπάρη στην Ελλάδα, όπως η αναγνώριση των ενεργών επικρατείων και φωλιών, η αξιολόγηση της κατάστασης της υγείας του πληθυσμού (μέσω DNA και τοξικολογικών αναλύσεων), η συμπλήρωση ερωτηματολογίων από τους τοπικούς χρήστες για την αξιολόγηση των επιπτώσεων της παράνομης χρήσης δηλητηριασμένων δολωμάτων, η αξιολόγηση των επικίνδυνων πυλώνων του δικτύου μεταφοράς ηλεκτρικού ρεύματος της ΔΕΗ και τέλος, η στενή παρακολούθηση επιλεγμένων ατόμων μέσω δορυφορικών πομπών. Η εφαρμογή αυτών των δράσεων αποκάλυψε τον εξαιρετικά ανησυχητικό χαμηλό αριθμό των ζευγαριών, ιδίως στην Ελλάδα, με μόνο 15 επικράτειες το 2012 και 11 μέχρι στιγμής το 2013. Όσον αφορά τις απειλές, η παράνομη χρήση δηλητηριασμένων δολωμάτων έχει αξιολογηθεί ως ο πιο σοβαρός παράγοντας θνησιμότητας -τουλάχιστον στην Ελλάδα- με δύο γνωστά περιστατικά δηλητηρίασης σε λιγότερο από 12 μήνες που προκάλεσαν τον θάνατο τριών Ασπροπάρηδων. Οι δορυφορικοί πομποί μας επέτρεψαν επίσης να καλύψουμε ένα μεγάλο κενό γνώσεων όσον αφορά τις μεταναστευτικές διαδρομές του είδους και τις περιοχές διαχείμασής του. Χάρη στα

ΑΦΙΕΡΩΜΑ

LIFE10 NAT/BG/000152

δεδομένα από τους εννέα δορυφορικούς πομπούς που τοποθετήθηκαν κατά τη διάρκεια του 2012, επιβεβαιώσαμε ότι η κύρια

ες για τις νόμιμες μεθόδους κατά των ανεπιθύμητων θηρευτών (αλεπούδες, λύκοι, αρκούδες, αδέσποτα σκυλιά), όπως είναι οι ηλεκτρικές περιφράξεις ή οι Ελληνικοί Ποιμενικοί σκύλοι (οι οποίοι δίνονται στα μέλη του Δικτύου δωρεάν), σε μια προσπάθεια να καλυφθεί το κενό πληροφόρησης και η αναποτελεσματικότητα των δημόσιων αρχών σχετικά με το πρόβλημα των ανεπιθύμητών θηρευτών, που σε πολλές περιπτώσεις είναι η αιτία πίσω από αυτή την παράνομη πρακτική. Τέλος, στο εγγύς μέλλον, θα πραγματοποιηθεί κοντά σε επιλεγμένες φωλιές τόσο στη Βουλγαρία όσο και στην Ελλάδα, η απομόνωση των πιο επικίνδυνων πυλώνων ηλεκτρικού ρεύματος. Το Πρόγραμμα έχει επίσης επενδύσει πολύ στην ενημέρωση και ευαισθητοποίηση του κοινού, διαθέτοντας ξεχωριστή ιστοσελίδα στις τρεις επίσημες γλώσσες του Προγράμματος (αγγλικά, ελληνικά και βουλγαρικά), καθώς και προφίλ στο Facebook. Η ιστοσελίδα παρέχει όλες τις πληροφορίες σχετικά με το είδος, καθώς και με τα νέα του Προγράμματος, που ανανεώνονται τακτικά. Επίσης, στην ιστοσελίδα μπορεί κανείς να δει ένα χάρτη με τις θέσεις όλων των μαρκαρισμένων πουλιών με δορυφορικούς πομπούς, καθώς και τη δραστηριότητα σε μια φωλιά Ασπροπάρη στη Βουλγαρία μέσω κάμερας σε πραγματικό χρόνο. Άλλες δραστηριότητες ενημέρωσης - ευαισθητοποίησης περιλαμβάνουν εκδηλώσεις για ενήλικες και παιδιά, παρουσία στα εθνικά και τοπικά μέσα ενημέρωσης και παραγωγή ειδικών εκδόσεων και υλικού προώθησης (φυλλάδια, μπλούζες, καπέλα, αυτοκόλλητα, κ.λπ.).

διαδρομή μετανάστευσης για τα πουλιά από τις δύο χώρες είναι πάνω από την Τουρκία (διέλευση είτε από τα Δαρδανέλια είτε από τον Βόσπορο), τη Συρία, το Ισραήλ και την Αίγυπτο, φθάνοντας μέχρι το Σουδάν και το Τσαντ, όπου περνούν το χειμώνα. Επιπλέον, επιβεβαιώθηκε η ύπαρξη μιας εναλλακτικής διαδρομής που ακολουθείται συνήθως από μερικά άπειρα νεαρά άτομα που πετούν κατευθείαν προς το Νότο, προσπαθώντας να διασχίζουν τη Μεσόγειο. Αλλά, αυτή η εναλλακτική λύση μπορεί να έχει μοιραίες συνέπειες, όπως αποδείχθηκε στην περίπτωση του Ίκαρου, του νεαρού Ασπροπάρη που πνίγηκε προσπαθώντας να διασχίσει τη Μεσόγειο. Ωστόσο, ο βασικός πυρήνας των δράσεων του Προγράμματος έχει ως στόχο την άμεση θετική επίδραση στη διατήρηση του είδους. Σε αυτές τις δράσεις περιλαμβάνεται η παροχή συμπληρωματικής τροφής, τόσο σε ταΐστρες, όπως αυτή στα Μετέωρα, όσο και σε επιλεγμένες επικράτειες. Με αυτόν τον τρόπο, τα πουλιά έχουν πάντα διαθέσιμη τροφή, και ακόμα πιο σημαντικό, ασφαλή τροφή, μειώνοντας έτσι τις πιθανότητες δηλητηρίασης. Η φύλαξη και καθημερινή παρακολούθηση φωλιών, που εφαρμόζεται σε επιλεγμένες φωλιές σε όλη την Ελλάδα και τη Βουλγαρία (συνολικά 11 το 2012 και μέχρι 17 φέτος), έχει επίσης αποδειχθεί ιδιαίτερα σημαντική, όπως για παράδειγμα την προηγούμενη χρονιά όταν δύο νεοσσοί έπεσαν από τις φωλιές τους. Στην Ελλάδα, μια ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα και πρωτοποριακή δράση υλοποιείται στην περιοχή της Ηπείρου με στόχο την άμεση αντιμετώπιση του προβλήματος των δηλητήριων, μέσω της δημιουργίας ενός δικτύου ομάδων χρηστών (κτηνοτρόφοι, γεωργοί, βοσκοί, μελισσοκόμοι, κ.ά.) ενάντια στη χρήση παράνομων δηλητηριασμένων δολωμάτων. Το Πρόγραμμα παρέχει στα μέλη του Δικτύου πληροφορί-

photo: Χαρητάκης Παπαϊωάννου Τοποθέτηση πομπού σε νεοσσό Ασπροπάρη στα Μετέωρα

Τέλος, όπως είναι λογικό όταν ασχολείται κανείς με ένα μεταναστευτικό είδος, ιδιαίτερη προσοχή έχει δοθεί στις δραστηριότητες δικτύωσης με άλλα Προγράμματα και οργανισμούς που ασχολούνται με τον Ασπροπάρη, όχι μόνο στις χώρες του Προγράμματος, αλλά και στα υπόλοιπα Βαλκάνια, την Ευρώπη, και τις άλλες χώρες που βρίσκονται στη μεταναστευτική διαδρομή του είδους. Για παράδειγμα, στο πλαίσιο του Προγράμματος, έχει ήδη υλοποιηθεί στην Αιθιοπία ένα σεμινάριο για την προστασία του Ασπροπάρη με συμμετέχοντες από διάφορες χώρες της Ανατολικής Αφρικής, ενώ φέτος το καλοκαίρι θα τοποθετηθούν δορυφορικοί πομποί σε άτομα που αναπαράγονται στην ΠΓΔΜ και την Αλβανία.

photo: Βασίλης Σιδέρης Τοποθέτηση κάμερας σε φωλιά Ασπροπάρη στα Μετέωρα

Σίγουρα ένα πρόγραμμα διατήρησης είναι μόνο το πρώτο βήμα για τη διάσωση ενός είδους που απειλείται με εξαφάνιση. Απαιτούνται συντονισμένες προσπάθειες από τις περιβαλλοντικές οργανώσεις, την πολιτεία, την επιστημονική κοινότητα, τις τοπικές υπηρεσίες και φορείς, αν θέλουμε να συνεχίσει να αποτελεί ο Ασπροπάρης αναπόσπαστο μέρος της ελληνικής φύσης. Είναι στο χέρι όλων μας να το πετύχουμε!

ΑΦΙΕΡΩΜΑ

LIFE10 NAT/BG/000152

photo: Αρχείο VCF Όρνια σε ταΐστρα. Το είδος έχει ωφεληθεί εξαιρετικά από αυτά τα «εστιατόρια γυπών»

Η κατάσταση του Ασπροπάρη και των άλλων γυπών στην Ευρώπη

Μερικοί τον αποκαλούν «Αιγύπτιο», άλλοι «μικρό» (Άκπαμπα). Οι Γερμανοί πιστεύουν ότι είναι «βρώμικος» (schmutzgeier), εσείς τον αποκαλείτε «Άλογο του Κούκου» («Κουκάλογο»). Για εμένα είναι απλά ο γύπας «προτεραιότητας».

José Tavares* Διευθυντής Ιδρύματος Διατήρησης Γυπών (Vulture Conservation Foundation)

κόμα θυμάμαι την πρώτη φορά που τους αντίκρισα, δεκαετίες πριν, ένα ζευγάρι μικρών ασπρόμαυρων γυπών να κάνουν κύκλους πάνω από τις πλαγιές της κοιλάδας Douro, στη βορειοανατολική Πορτογαλία – όπου ακόμα διατηρούν τον μεγαλύτερο πληθυσμό τους στη χώρα μου. Με την πάροδο των χρόνων, η επαγγελματική και προσωπική μου ζωή συνδέθηκε μαζί τους: από τότε που προσπαθούσα να τους εντοπίσω σ’ ένα μεταναστευτικό πέρασμα όπου οργάνωνα καταμετρήσεις μεταναστευτικών αρπακτικών, μέχρι σήμερα όταν πριν λίγο καιρό ξεκίνησα την πρώτη μελέτη του είδους στην Τουρκία, παρακολουθώντας έναν πυκνό πληθυσμό Ασπροπάρηδων (55 ζευγάρια) δυτικά της Άγκυρας. Τώρα, ξαφνικά, κυριαρχούν στις μέρες μου. Ο «Αιγύπτιος», «μικρός» Ασπροπάρης αποτελεί τον γύπα με τη μεγαλύτερη προτεραιότητα για το Ίδρυμα Διατήρησης Γυπών2 (Vulture Conservation Foundation – VCF), έναν Ευρωπαϊκό οργανισμό που στοχεύει στη μελέτη και προστασία των γυπών στην Ευρώπη, τον οποίο έχω την τιμή να διευθύνω. Γύπας προτεραιότητας γιατί είναι ο σπανιότερος και με τη μεγαλύτερη, σε παγκόσμιο επίπεδο, μείωση πληθυσμού από τα τέσσερα είδη γύπα που απαντώνται στην Ευρώπη. Επομένως, ο κίνδυνος εξαφάνισης είναι ορατός και η προτεραιότητα για δράση επιβεβλημένη.

Κυρίως καλά νέα... αλλά με μία εξαίρεση Είναι χαρακτηριστικό ότι σε γενικές γραμμές η κατάσταση των γυπών στην Ευρώπη δείχνει ικανοποιητική. Ο πληθυσμός του

Όρνιου (είδους Μειωμένου Ενδιαφέροντος σε παγκόσμιο επίπεδο σύμφωνα με την IUCN1) έφτασε πρόσφατα σε επίπεδα ρεκόρ στην Ιβηρική: μόνο η Ισπανία έχει 27.000 ζευγάρια! Επίσης, στη Γαλλία τα Όρνια αυξάνονται και εξαπλώνονται ως αποτέλεσμα πετυχημένων προγραμμάτων επανεισαγωγής, ενώ ακόμα και στα Βαλκάνια, μετά από συγκεκριμένες διαχειριστικές δράσεις, ο πληθυσμός τους δείχνει κάποια σημεία ανάκαμψης, όπως π.χ. στη Σερβία και τη Βουλγαρία. Οι Μαυρόγυπες (Σχεδόν Απειλούμενοι παγκοσμίως) επίσης αυξάνονται στην Ισπανία και έχουν επανεισαχθεί επιτυχώς στη Γαλλία (με 25 αναπαραγόμενα ζευγάρια φέτος), ενώ φαίνεται να έχουν σταθεροποιητικές τάσεις στη Δαδιά (το μοναδικό σημείο αναπαραγωγής στα Βαλκάνια) και στην Τουρκία. Ο Γυπαετός (που χαρακτηρίζεται Μειωμένου Ενδιαφέροντος λόγω της μεγάλης παγκόσμιας κατανομής του) αρχίζει και αυτός σταδιακά να επανέρχεται στην Ευρώπη. Περισσότερα από 20 ζευγάρια αναπαράγονται τώρα στις Άλπεις , μετά από την απελευθέρωση περισσότερων από 185 ατόμων στην περιοχή τα τελευταία 25 χρόνια στο πλαίσιο ενός ιδιαίτερα επιτυχημένου προγράμματος επανεισαγωγής που συντόνισε το VCF. Ο πληθυσμός των Πυρηναίων είναι επίσης σταθερός, ενώ και ο μικρός αλλά πολύ σημαντικός πληθυσμός της Κρήτης φαίνεται να πηγαίνει σχετικά καλά. Βέβαια, οι Γυπαετοί της Κορσικής αντιμετωπίζουν ακόμα προβλήματα, αλλά με τα προγράμματα επανεισαγωγής που υλοποιούνται στην Ανδαλουσία και τις πρόσφατες μετακινήσεις πληθυσμών μεταξύ Άλπεων και Πυρηναίων, φαίνεται ότι η κατάσταση του είδους είναι γενικώς θετική στην Ευρώπη.

* O José Tavares είναι ο νέος Διευθυντής του Ιδρύματος Διατήρησης Γυπών (Vulture Conservation Foundation). Το προηγούμενο διάστημα εργάστηκε για 12 χρόνια στη Βρετανική Ορνιθολογική Εταιρεία (RSPB) ως υπεύθυνος της συνεργασίας μεταξύ RSPB και Ορνιθολογικής. 1 IUCN: Διεθνής Ένωση για τη Διατήρηση της Φύσης (International Union for the Conservation of Nature), 2 www.4vultures.org

ΑΦΙΕΡΩΜΑ

LIFE10 NAT/BG/000152

Όμως, υπάρχει και ο γύπας «προτεραιότητας». Στην περίπτωση αυτή τα πράγματα δεν είναι τόσο ρόδινα… Ο πληθυσμός του Ασπροπάρη μειώνεται ή εξαφανίζεται σε τοπικό, εθνικό και παγκόσμιο επίπεδο. Από το 2007 το είδος χαρακτηρίζεται πλέον Κινδυνεύον σε παγκόσμιο επίπεδο εξαιτίας της πρόσφατης και ιδιαίτερα απότομης μείωσης του πληθυσμού του στην Ινδία, σε συνδυασμό με τη μακρόχρονη μείωση στην Ευρώπη (>50% τα τελευταία 40 χρόνια) και στη Δυτική Αφρική και τη συνεχιζόμενη μείωση στις υπόλοιπες περιοχές της αφρικανικής κατανομής του. Στα Βαλκάνια η κατάσταση του είδους είναι πραγματικά δραματική: η μείωση φτάνει το 50% κατά το διάστημα 2003-2011, ενώ στην Ελλάδα ο Ασπροπάρης έχει εξαφανιστεί από πολλές περιοχές της ηπειρωτικής χώρας. Παρ’ όλα αυτά φαίνεται κάποιο «φως στο τούνελ». Στην ανατολική Ισπανία και τη Γαλλία το είδος ανακάμπτει (από 50+ ζευγάρια στη Γαλλία τη δεκαετία του ’60 σε περισσότερα από 90 ζευγάρια την περασμένη χρονιά), επωφελούμενο από τους σταθμούς παροχής τροφής και τις δράσεις διατήρησης που εφαρμόστηκαν στο πλαίσιο των προγραμμάτων επανεισαγωγής του Όρνιου και του Μαυρόγυπα.

Η Δυτική Ευρώπη γίνεται καταφύγιο γυπών Η εικόνα εκατοντάδων γυπών να γυροπετούν πάνω από μια χωματερή στην Ινδία ή πάνω από ένα μεγάλο ψοφίμι στην Αφρικανική σαβάνα αποτελεί παρελθόν. Εξαιτίας των πρόσφατων καταστροφικών μειώσεων στην Ινδία και την Αφρική, παρόμοιες εικόνες είναι πια περισσότερο πιθανές στην Ιβηρική χερσόνησο, όπου οι συγκεντρώσεις χιλιάδων γυπών –κυρίως Όρνιων και Μαυρόγυπων– είναι συχνές. Λίγοι θα χαρακτήριζαν την Ευρώπη ως «ήπειρο των γυπών», αλλά η αλήθεια είναι ότι οι γύπες είναι σε σχετικά καλή κατάσταση στην Ιβηρική και στη Δυτική Ευρώπη (Γαλλία, Άλπεις). Κινούμενοι ανατολικά, η εικόνα αλλάζει: οι γύπες αντιμετωπίζουν πολλά προβλήματα στην Ιταλία και τα Βαλκάνια, ενώ το τι ακριβώς συμβαίνει ανατολικότερα, όπως στην Τουρκία και τον Καύκασο, παραμένει σε μεγάλο βαθμό μυστήριο. Το όραμα του VCF είναι να υπάρχουν υγιείς και αυτοσυντηρούμενοι πληθυσμοί γυπών σε όλη τη Μεσόγειο από το δυτικό μέχρι το ανατολικό τμήμα της. Τα προγράμματα επανεισαγωγής που υλοποιήθηκαν μετά από χρόνια εντατικής προσπάθειας για την αντιμετώπιση των απειλών που προκάλεσαν αρχικά τις τοπικές εξαφανίσεις στην Ανδαλουσία (Γυπαετός), στην Καταλονία (Μαυρόγυπας), στη Γαλλία (Μαυρόγυπας και Όρνιο) και στις Άλπεις (Γυπαετός), είναι ένας τρόπος για την επιτυχία αυτής της στρατηγικής. Στα Βαλκάνια, πραγματοποιούνται τα πρώτα βήματα για την ανάκαμψη αυτών των ειδών. Χρησιμοποιώντας το Όρνιο, τον λιγότερο απειλούμενο γύπα, ως εργαλείο για την εφαρμογή ευρύτερων μέτρων διατήρησης, διάφορες βαλκανικές οργανώσεις δουλεύουν σκληρά για να ελαχιστοποιήσουν τις εκτενείς ακόμα απειλές που οδήγησαν τόσο πολύ στην μείωση των πληθυσμών των γυπών στην περιοχή.

Τροφή και δηλητήρια, τροφή και δηλητήρια, τροφή και δηλητήρια! Η λίστα των απειλών που επηρεάζουν τους γύπες στην Ευρώπη είναι αποκαρδιωτική και πολύπλοκη: όχληση, δηλητηρίαση από μόλυβδο, δηλητηρίαση από δηλητηριασμένα δολώματα, ηλεκτρο-

πληξία στα δίκτυα μεταφοράς ηλεκτρικού ρεύματος, πρόσκρουση σε ανεμογεννήτριες, μείωση διαθέσιμης τροφής, εγκατάλειψη ορεινής κτηνοτροφίας, απώλεια ενδιαιτημάτων... και ότι άλλο έχετε ευχαρίστηση! Από αυτές όμως, δύο είναι οι πιο σοβαρές και υποβόσκουσες: η δηλητηρίαση και η μείωση της διαθέσιμης τροφής. Ξανά και ξανά, η μείωση στους πληθυσμούς των γυπών ακολούθησε την εκτενή χρήση δηλητηριασμένων δολωμάτων εναντίων θηρευτών. Ας δει κανείς την περίπτωση της Ελλάδας, όπου η μόνη περιοχή στην οποία οι γύπες βρίσκονται σε αφθονία (Κρήτη) είναι και η μοναδική χωρίς παράδοση στην εντατική χρήση δηλητηριασμένων δολωμάτων (μιας και δεν απαντώνται εκεί ούτε αλεπούδες, ούτε λύκοι). Η διαθεσιμότητα της τροφής είναι επίσης, σε μεγαλύτερο ή μικρότερο βαθμό, πάντα εμπλεκόμενη. Οι Γυπαετοί στην Κορσική πηγαίνουν όλο και χειρότερα εξαιτίας της εγκατάλειψης της ορεινής κτηνοτροφίας, ενώ τα Όρνια αυξήθηκαν όπου τοποθετήθηκαν σταθμοί παροχής τροφής (ταΐστρες) και στη συνέχεια υπέφεραν όταν οι κανονισμοί της Ευρωπαϊκή Ένωσης για τα ζωικής προέλευσης απόβλητα διέκοψαν τη λειτουργία τους. Οι Μαυρόγυπες της Δαδιάς, για παράδειγμα, εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από την ταΐστρα της περιοχής. Το VCF δραστηριοποιείται σε διάφορα μέτωπα στις περιοχές αυτές, αναπτύσσοντας νέες μεθόδους και πρωτόκολλα για τη δημιουργία σταθμών παροχής τροφής, δουλεύοντας με ευρωπαϊκούς και εθνικούς φορείς για τη βελτίωση των κανονισμών για τη διάθεση των ζωικών αποβλήτων που «αφήνουν χώρο» στα πτωματοφάγα αρπακτικά και εφαρμόζοντας βέλτιστες πρακτικές ενάντια στα δηλητηριασμένα δολώματα.

Διαφυλάσσουμε ότι έχουμε, πολεμάμε τα δηλητήρια! Η Ελλάδα είναι σημαντική για τους γύπες γιατί διατηρεί τους τελευταίους Γυπαετούς και Μαυρόγυπες στα Βαλκάνια και ως εκ τούτου αποτελεί σημαντικό τμήμα της υποθετικής αλυσίδας που συνδέει τους μεγαλύτερους πληθυσμούς της Τουρκίας – Καυκάσου στα ανατολικά με αυτούς που επανακάμπτουν στη δυτική Ευρώπη. Ωστόσο, η κατάσταση στην Ελλάδα είναι πραγματικά δραματική. Εκτός της Δαδιάς και της Κρήτης, οι γύπες εξακολουθούν να πεθαίνουν από την ανεξέλεγκτη χρήση δηλητηριασμένων δολωμάτων και δεχόμενοι το πλήγμα της έλλειψης τροφής. Οι άμεσες προτεραιότητες είναι εμφανείς: μάχη ενάντια στα δηλητηριασμένα δολώματα και εργασία όσον αφορά το θέμα της διαθεσιμότητας τροφής. Ελληνικές Περιβαλλοντικές Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις, δημόσιοι φορείς και επιστήμονες θα πρέπει να επενδύσουν αποφασιστικά στη δημιουργία ενός εθνικού Προγράμματος ενάντια στα δηλητηριασμένα δολώματα τα επόμενα χρόνια, ενώ παράλληλα πρέπει να επικεντρωθούν όλες μας οι προσπάθειες στη διατήρηση των Μαυρόγυπων της Δαδιάς, των εναπομεινάντων Ασπροπάρηδων της χώρας και των Γυπαετών της Κρήτης. Με τα σημερινά επίπεδα δηλητηριασμένων δολωμάτων και τις αλλαγές στις χρήσεις γης ο ουρανός της ηπειρωτική χώρας της Ελλάδας θα παραμείνει πεισματικά άδειος από αυτά τα εκπληκτικά πλάσματα. Τον ίδιο άδειο ουρανό είδα και κατά την πρόσφατη επίσκεψή μου στα Μετέωρα. Όπως έχω ήδη αναφέρει, αποκαλώ πλέον τους ασπρόμαυρους φίλους μας «γύπες προτεραιότητας». Το ίδιο πρέπει και εσείς. Ώστε να δούμε τους Ασπροπάρηδες και πάλι εκεί, στον ουρανό και μετά ας τους αποκαλέσουμε όπως θέλουμε... βρώμικους, Αιγύπτιους, μικρούς, δεν έχει καμία σημασία!

ΑΦΙΕΡΩΜΑ

LIFE10 NAT/BG/000152

photo: Boris Belchev Ασπροπάρηδες σε ταΐστρα

Ελπίδα για τον Ασπροπάρη στη Βουλγαρία Dobromir Dobrev Υπεύθυνος Δράσεων Διατήρησης Βουλγαρική Ορνιθολογική Εταιρεία (BSPB)

photo: Boris Belchev Παρακολούθηση Ασπροπάρη στη Βουλγαρία από τη ΒSPB

Η διατήρηση του είδους σε εθνικό επίπεδο εξαρτάται από μία σειρά μέτρων και δράσεων, που βασιζόμενες σε επιστημονικές μεθόδους θα περιγράφουν και θα αποκαλύπτουν τους περιοριστικούς παράγοντες για την εξάπλωση του είδους, ενώ παράλληλα θα προσδιορίζουν συγκεκριμένες και εφαρμόσιμες δράσεις για τον σκοπό αυτό.

ν και αρκετά διαδεδομένος στο παρελθόν, ο πληθυσμός του Ασπροπάρη στη Βουλγαρία υπέστη σημαντική μείωση κατά την τελευταία δεκαετία. Το είδος μειώθηκε κατά περίπου 50% τα τελευταία 10 χρόνια: από 57 ζευγάρια το 2003 σε μόλις 29 το 2012. Εξαφανίστηκε από πολλές περιοχές της Βουλγαρίας, όπως δυτικά και νοτιοανατολικά της χώρας, όπου υπήρχε σε αφθονία στο παρελθόν. Δυστυχώς, το 2012 μόλις 8 ζευγάρια επιζούσαν στην βόρεια Βουλγαρία. Σήμερα, η κατάσταση του είδους στην περιοχή αυτή είναι ακόμη πιο κρίσιμη μιας και τη φετινή χρονιά χάσαμε τον βορειότερο πληθυσμό του Ασπροπάρη στα Βαλκάνια. Η ανατολική Ροδόπη είναι το «οχυρό» των γυπών στη Βουλγαρία παρέχοντας καταφύγιο στον κύριο πυρήνα του πληθυσμού Ασπροπάρη στη χώρα. Η περιοχή αυτή, που συνδυάζει χιλιετίες ανθρώπινης ιστορίας, ιδιαίτερου κλίματος και αναγλύφου, αλλά και αφθονίας πα-

ΑΦΙΕΡΩΜΑ

LIFE10 NAT/BG/000152

νίδας, διατηρεί μία μοναδική ισορροπία μεταξύ ανθρώπου και φύσης, δημιουργώντας τις πλέον κατάλληλες συνθήκες για τον Ασπροπάρη: εκατοντάδες μικρά χωριά με πλήθος οικόσιτων ζώων και πολλά κρυμμένα βράχια και γκρεμούς που του προσφέρουν πληθώρα επιλογών για θέσεις φωλιάσματος. Ακόμα και εκεί βρίσκουμε σημάδια από τους αρχαίους Θράκες, γιατί όπως και οι Ασπροπάρηδες έτσι και αυτοί ήθελαν να ζουν ανάμεσα στον ουρανό και τη γη. Τα τελευταία χρόνια έχουν εντοπιστεί πολλές απειλές για τον Ασπροπάρη, λόγω της εντατικής δουλειάς που έχει γίνει σε Βουλγαρία, Τουρκία και Αφρική. Η κύρια και πιο κρίσιμη από αυτές είναι η δηλητηρίαση εξαιτίας της παράνομης χρήσης δηλητηριασμένων δολωμάτων. Τουλάχιστον 14 Ασπροπάρηδες έχουν δηλητηριαστεί την τελευταία δεκαετία στη Βουλγαρία, ενώ πολλές περιπτώσεις εξαφάνισης πουλιών που δεν έχουν ακόμα διευκρινιστεί εικάζεται ότι οφείλονται στην αιτία αυτή. Αυτό αποτελεί μέρος της αιώνιας διαμάχης μεταξύ ανθρώπου και αρπακτικών ειδών και η μεγαλύτερη πρόκληση που πρέπει να αντιμετωπιστεί αν θέλουμε να διασώσουμε όχι μόνο τον Ασπροπάρη αλλά και όλα τα είδη γυπών. Άλλη μια απειλή, που είχε υποτιμηθεί μέχρι το 2012, είναι η θανάτωση Ασπροπάρηδων για ταρίχευση. Αποτελεί ένα σοβαρό πρόβλημα στη βόρεια Βουλγαρία, όπου τουλάχιστον ένα ζευγάρι θανατώθηκε ώστε να ταριχευτεί και πιθανότατα δεν είναι το μόνο μιας και άλλα ζευγάρια εξαφανίστηκαν τα τελευταία χρόνια χωρίς να αφήσουν κανένα ίχνος. Τελευταία, είχαμε την εμφάνιση μιας «νέας» απειλής: την κλοπή αυγών από τις φωλιές. Μια απαράδεκτη και καταστροφική πράξη που παρατηρήθηκε πρόσφατα σε μία φωλιά και απείλησε αρκετές ακόμη. Αν και γνωστή από παλιά, αυτή η εγκληματική πρακτική ενάντια στα πουλιά είναι κάτι που θα πρέπει να αντιμετωπιστεί. Η ηλεκτροπληξία και οι προσκρούσεις σε πυλώνες μεταφοράς ηλεκτρικού ρεύματος είναι μία ακόμη σημαντική απειλή για το είδος. Τον προηγούμενο χρόνο είχαμε και τις πρώτες αποδείξεις γι’ αυτό, γεγονός που σε συνδυασμό με τα Αιολικά Πάρκα δημιουργούν μεγάλα προβλήματα όχι μόνο στους

Ασπροπάρηδες της Βουλγαρίας και των Βαλκανίων, αλλά και στη μεταναστευτική διαδρομή άλλων ειδών. Η διατήρηση του είδους σε εθνικό επίπεδο εξαρτάται από μία σειρά μέτρων και δράσεων, που βασιζόμενες σε επιστημονικές μεθόδους θα περιγράφουν και θα αποκαλύπτουν τους περιοριστικούς παράγοντες για την εξάπλωση του είδους, ενώ παράλληλα θα προσδιορίζουν συγκεκριμένες και εφαρμόσιμες δράσεις για τον σκοπό αυτό. Το Πρόγραμμα LIFE+ «Επείγοντα μέτρα για την εξασφάλιση της επιβίωσης του Ασπροπάρη στην Ελλάδα και τη Βουλγαρία» συνδυάζει για πρώτη φορά τις προσπάθειες Βαλκανικών χωρών να αντιμετωπίσουν τη μείωση του πληθυσμού του εμβληματικού αυτού είδους και να δώσουν ελπίδα για την επιβίωσή του. Στο πλαίσιο του Προγράμματος πραγματοποιούνται μελέτες για την αναπαραγωγική επιτυχία των ζευγαριών, τη διαθεσιμότητα τροφής και τη δίαιτά τους. Αυτές θα μας βοηθήσουν να αξιολογήσουμε τον πληθυσμό του είδους αλλά και τη φέρουσα χωρητικότητα του περιβάλλοντος. Κάτι που επίσης αναμένεται να βοηθήσει ιδιαίτερα στην κατανόηση των σημαντικότερων προβλημάτων για το είδος, είναι οι τοξικολογικές εξετάσεις που πραγματοποιούνται και σχετίζονται με τις δηλητηριάσεις. Οι δορυφορικοί πομποί που τοποθετούνται στη ράχη των Ασπροπάρηδων μας αποκαλύπτουν τις περιοχές διαχείμασης του είδους, αλλά και άλλες σημαντικές περιοχές της μεταναστευτικής τους διαδρομής. Αναμένεται να μας δώσουν ακόμα και άλλες σημαντικές πληροφορίες για τις απειλές που αντιμετωπίζει το είδος. Άμεση υποστήριξη σε κάθε αναπαραγωγικό ζευγάρι Ασπροπάρη στο πλαίσιο του συγκεκριμένου Προγράμματος αποτελεί επίσης το συμπληρωματικό τάισμα και η φύλαξη των φωλιών.

Αποκαλούμενος ως «άσπρος αετός» στο βορρά και «Αkbaba» στο νότο, ο Ασπροπάρης δεν είναι απλά ένα ακόμα είδος για εμάς, αλλά τα πάντα. Ένα σύμβολο ελευθερίας και δύναμης που πετά με την ελπίδα ότι μπορούμε όλοι να ζήσουμε σ’ έναν καλύτερο κόσμο… μαζί!

photo: Bogdan Boev Δακτυλίωση νεοσσών Ασπροπάρηδων

ΑΦΙΕΡΩΜΑ

LIFE10 NAT/BG/000152

photo: Syoyan Nikolov/ BSPB Εκπαίδευση στον εντοπισμό Ασπροπάρηδων

Από την Addis Ababa στο Afar και το Amhara:

μια ιστορία για τους γύπες, τον άνθρωπο και την άγρια φύση της Αβησσυνίας

Τον Ιανουάριο της φετινής χρονιάς διοργανώθηκε στην Αιθιοπία ένα εκπαιδευτικό σεμινάριο διάρκειας δύο εβδομάδων σχετικά με τη μελέτη και προστασία του Ασπροπάρη, ενός από τα πιο απειλούμενα πουλιά στον κόσμο.

Stoyan Nikolov Συντονιστής Προγράμματος LIFE+ για τον Ασπροπάρη & Volen Arkumarev Ερευνητής πεδίου Βουλγαρική Ορνιθολογική Εταιρεία (BSPB)

το σεμινάριο, το οποίο διοργάνωσε η Βουλγαρική Ορνιθολογική Εταιρεία (BSPB) σε συνεργασία με την Αιθιοπική Εταιρεία για την Άγρια Ζωή και τη Φυσική Ιστορία (EWNHS), συμμετείχαν αντιπρόσωποι από περιβαλλοντικές οργανώσεις και φορείς από την Αιθιοπία, το Τσαντ, το Σουδάν, το Τζιμπουτί και τη Σομαλία. Η θεωρητική και πρακτική εκπαίδευση που παρείχε το σεμινάριο αποτέλεσε ένα κρίσιμο βήμα για την ανάπτυξη τεχνογνωσίας και εξειδίκευσης σχετικά με τη μελέτη και προστασία του είδους στις χώρες αυτές. Τις δύο πρώτες μέρες πραγματοποιήθηκαν διαλέξεις στην Αντίς Αμπέμπα σχετικά με το καθεστώς, την οικολογία, τις απειλές και τις μεθόδους μελέτης του είδους, καθώς και τους τρόπους διάκρισης των διαφορετικών ηλικιών. Ιδιαίτερη έμφαση δόθηκε στις δυνατότητες συνεργασίας μεταξύ των Αφρικανικών οργανώσεων για δράσεις διατήρησης του Ασπροπάρη κατά μήκος της μεταναστευτικής του διαδρομής, αλλά και στις περιοχές διαχείμασης του. Αφού ολοκληρώθηκε το θεωρητικό μέρος του σεμιναρίου, οι συμμετέχοντες κατευθύνθηκαν ανατολικά προς την περιοχή του Αφάρ. Η περιοχή αυτή φιλοξενεί την μεγαλύτερη γνωστή συγκέντρωση διαχειμαζόντων Ασπροπάρηδων στην Ανατολική Αφρική και επομένως παρέχει μια εξαιρετική ευκαιρία για πρακτική εκπαίδευση στις μεθόδους καταμέτρησης του είδους. Παράλληλα, συλλέχθηκαν ιδιαίτερα πολύτιμα δεδομένα σχετικά με τον αριθμό των Ασπροπάρηδων που διαχείμασαν στην περιοχή την φετινή

χρονιά: συνολικά καταμετρήθηκαν 1.082 άτομα, δηλαδή 300 λιγότερα από αυτά που είχαν καταμετρηθεί το 2009 και 2010 από τη BSPB και την EWNHS. Στη συνέχεια, από τις σαβάνες και τις ημι-ερήμους του Αφάρ, η έρευνα συνεχίστηκε προς τα οροπέδια του όρους Ντιλ για τον εντοπισμό αναπαραγόμενων Ασπροπάρηδων. Είναι χαρακτηριστικό ότι ένα ζευγάρι εντοπίστηκε σε υψόμετρο 3.500 μέτρων! Το σεμινάριο ολοκληρώθηκε στο μεγάλο φαράγγι του Debre Libanos, όπου οι συμμετέχοντες είχαν την ευκαιρία να εκπαιδευτούν στην αναγνώριση ενεργών φωλιών του είδους. Σε μια μόνο μέρα βρέθηκαν 2 ενεργές φωλιές, ενώ παρατηρήθηκαν ακόμη Γύπες του Ρούπελ Gyps rueppelli, Τόργοι Torgos tracheliotus, Μαυραετοί Aquila verreauxii και άλλα αρπακτικά. Στις αξέχαστες στιγμές του σεμιναρίου περιλαμβάνονται η «αρπαγή» του κολατσιού ενός ανυποψίαστου Σουδανού συμμετέχοντα από έναν Τσίφτη, καθώς και η απρόσμενη πρόσωπο με πρόσωπο συνάντηση με έναν εξοργισμένο μπαμπουίνο… Βέβαια, όσο εντυπωσιακή και να είναι η άγρια φύση της Αιθιοπίας, ίσως το πιο μοναδικό χαρακτηριστικό της χώρας είναι οι άνθρωποί της και τα μεγάλα ζεστά τους χαμόγελα. Το σεμινάριο αποτέλεσε «γέφυρα» όχι μόνο μεταξύ Βαλκανίων και Αφρικής, αλλά και μεταξύ των Αφρικανικών χωρών. Ελπίζουμε ότι έβαλε τις βάσεις για ένα δίκτυο περιβαλλοντικών οργα-

LIFE10 NAT/BG/000152

νώσεων και φορέων που θα συνεχίσει να αναπτύσσεται στο μέλλον. Το σεμινάριο, με τίτλο «Ανάπτυξη τεχνογνωσίας και εξειδίκευσης για την υποστήριξη της μελέτης και προστασίας του μεταναστευτικού Ασπροπάρη από την Δυτική Παλαιαρκτική στις περιοχές διαχείμασης στην Αιθιοπία, το Τσαντ και το Σουδάν» χρηματοδοτήθηκε από το Πρόγραμμα Περιβάλλοντος των Ηνωμένων Εθνών (UNEP) και το πρόγραμμα LIFE+ «Η Επιστροφή του Ασπροπάρη» (LIFE10 NAT/BG/000152), το οποίο χρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και το Ίδρυμα Α.Γ. Λεβέντη.

ΑΦΙΕΡΩΜΑ

photo: Volen Arkumarev/ BSPB Ασπροπάρης στην έρημο του Αφάρ

photo: Syoyan Nikolov/ BSPB Ασπροπάρηδες σε πυλώνες μεταφοράς ηλεκτρικού ρεύματος

photo: Syoyan Nikolov/ BSPB Παρακολούθηση Ασπροπάρηδων

ΑΦΙΕΡΩΜΑ

LIFE10 NAT/BG/000152

Αντιχάσια όρη και Μετέωρα

GR053

Τα Αντιχάσια όρη και οι βράχοι των Μετεώρων βρίσκονται ανατολικά της Πίνδου και καταλαμβάνουν το ΒΑ τμήμα του Νομού Τρικάλων. Είναι χαμηλά βουνά και διασχίζονται από μικρά ορεινά ποτάμια, όπως ο Μουργκάνης και ο Ληθαίος, που είναι παραπόταμοι του Πηνειού. Στο νοτιοδυτικό τμήμα της περιοχής αυτής βρίσκονται οι ξεχωριστοί βράχοι των Μετεώρων, σε μικρή απόσταση και βόρεια από την Καλαμπάκα. Τα δάση βελανιδιάς αλλά κι ένα πλατανοδάσος, που κινδυνεύει να εξαφανιστεί, χαρακτηρίζουν την περιοχή.

τους επιβλητικούς βράχους των Μετεώρων, γνωστούς για τα μοναστήρια τους, φιλοξενούνται ορισμένα σπάνια είδη πουλιών, όπως ο Ασπροπάρης Neophron percnopterus, που εδώ είχε το μεγαλύτερο πληθυσμό στη χώρα. Πάνω από 50 ζευγάρια φώλιαζαν στην περιοχή και συχνά επισκέπτονταν το σκουπιδότοπο της Καλαμπάκας για να τραφούν, δίνοντας εξαιρετικές ευκαιρίες στους παρατηρητές για να τους χαρούν. Δυστυχώς οι πληθυσμοί αυτοί δεν υπάρχουν πια και ο Ασπροπάρης μάλλον διανύει παγκόσμια μια δύσκολη εποχή. Ίσως λιγότερα από 5 ζευγάρια επιλέγουν πια την περιοχή για ν’ αναπαραχθούν. Παρ’ όλα αυτά, μπορείτε ακόμη να δείτε το είδος τους ανοιξιάτικους και τους καλοκαιρινούς μήνες να γυροπετά στην περιοχή, μαζί με τον Τσίφτη Milvus migrans, τον Κραυγαετό Aquila pomarina, το Φιδαετό Circaetus gallicus, τα Κοράκια Corvus corax, τις πολυάριθμες Σταχτοκουρούνες Corvus corone και τις Κάργιες Corvus monedula.

Χρήστος Βλάχος

Pernis apivorus, ο Πράσινος Δρυοκολάπτης Picus viridis, ο Νανοδρυοκολάπτης Dendrocopos minor και ο Μεσαίος Δρυοκολάπτης Dendrocopos medius. Η περιοχή φιλοξενεί ακόμα τον Μπούφο Bubo bubo, την Πετροπέρδικα Alectoris graeca και τη Χαλκοκουρούνα Coracias garrulus. Στη τοποθεσία Τζέρτση, κοντά στον οικισμό Βλαχάβα κι απέναντι από το χώρο αναψυχής, έχει διαμορφωθεί ταΐστρα για τους γύπες. Όταν η ταΐστρα λειτουργεί, είναι αρκετά πιθανό να παρατηρηθεί Ασπροπάρης, Τσίφτης αλλά και κοινές Γερακίνες Buteo buteo, που την επισκέπτονται για να τραφούν. Δυστυχώς η ταΐστρα λειτουργεί σπάνια, αν και με το κλείσιμο του σκουπιδότοπου θα έπρεπε να είναι ενεργή για να καλύπτει κάποιες από τις ανάγκες του Ασπροπάρη. Μια διαδρομή που πρέπει να κάνει ο παρατηρητής στα Αντιχάσια είναι αυτή ως το χωριό Λογγά, όπου υπάρχει μικρό φράγμα και κατόπιν ως το χωριό Φωτεινό. Είναι καλές οι πιθανότητες να παρατηρήσετε Ασπροπάρη, Κραυγαετό, Φιδαετό, Μαύρο Πελαργό και Μεσαίο Δρυοκολάπτη την άνοιξη και Διπλοκεφαλά Lanius excubitor τον χειμώνα.

Η περιοχή είναι γνωστή επίσης για τον Μαύρο Πελαργό Ciconia nigra, η φωλιά του οποίου φαίνεται από την άσφαλτο, ευτυχώς σε ασφαλές για τα πουλιά ύψος, το Χρυσογέρακο Falco biarmicus και τον Πετρίτη Falco peregrinus. Στα βράχια των Μετεώρων και στη Θεόπετρα, ο Βραχοτσοπανάκος Sitta neumayer, ο Γαλαζοκότσυφας Monticola solitarius, το Βραχοκιρκίνεζο Falco tinnunculus, η Βουνοσταχτάρα Tachymarptis melba και το Βραχοχελίδονο Hirundo rupestris, είναι κοινές εικόνες, ενώ στα δρυοδάση και στις ομαλές πλαγιές των Αντιχασίων μπορεί να εντοπιστεί ο Γερακαετός Hieraaetus pennatus, το Σαΐνι Accipiter brevipes, ο Σφηκιάρης !

Αγναντιά

Αγιόφυλλο

700

Τρικοκκιά

795

# 0

Δασοχώρι

# 0

1137

# 0

Φωτεινό

Ίω ν

Οξύνεια

696

Γάβρος

# 0

937

# 0

Ορθοβούνι

Βλαχάβα

Κονισκός !

Μεγάλη Κερασέα

! !

# 0

Σκεπάρι

775

# 0

Γερακάρι

Φλαμπουρέσι

# 0

1154

# 0

325

# 0

Α ν τ ! ι χ ά σ ι α

# 0

1273

Μαυρέλι

846 711

630

# 0

Αχλαδέα

1404

1169

Ασπροκκλησιά

541 !

Κακοπλεύριο

Για τους φίλους της υπόλοιπης άγριας ζωής υπάρχουν στη περιοχή δυο ενδημικά φυτά, η Centaurea kalambakensis και η Centaurea lactiflora, όπως επίσης και αρκετά μικρά και μεγάλα θηλαστικά, με κυριότερα την Αρκούδα Ursus arctos και τον Λύκο Canis lupus. Η καλύτερη πρόσβαση στη περιοχή γίνεται από τους δρόμους βόρεια της Καλαμπάκας. Οι λάτρεις της αναρρίχησης, έμπειροι και άπειροι, βρίσκουν στα Μετέωρα ιδανικές συνθήκες και διαδρομές. Για να αποφεύγονται περιστατικά όχλησης στα αναραγόμενα αρπακτικά που χρησιμοποιούν τους ίδιους βράχους για να φωλιάσουν, καλό είΣυκέα ναι να περιορίζεται η χρήση διαδρομών στις οποίες υπάρχουν ενεργές φωλιές.

Λογγά

763

# 0

1251

# 0

Βερδικούσσα

Καλλιθέα 1160

# 0

840

Η διάσωση του Ασπροπάρη είναι στο χέρι μας!

# 0

627

# 0

Καστράκι

381

# 0

Διάβα

792

# 0

Σαρακήνα

921

# 0

Λιόπρασο

Θεόπετρα

Ρίζωμα

Πλάτανος

ίτη

# 0

Διάσελλο

# 0

372

ωρ

1652

ιο ς

οχ

# 0

ρ ίσ

771

Ελληνόκαστρο

Νε

950

Αγρελιά !

Τιτα

Σπαθάδες

ιό ς

Π η νε

Κρύα Βρύση

Κλεινό

# 0

Κουμαριά

608

885

Αύρα

Καλαμπάκα

# 0

Μετέωρα

1526

528

Καλογριανή Γλυκομηλέα 993

# 0

! !

Αηδόνι

Χρυσομηλέα

Κ ε ρ κ έ τ ι ο

Περιστέρα

# 0

Μεγάρχη

133

8 km

Γενέσι

Κεφαλόβρυσο

δ ο ς )

Πρίνος

Διπόταμος

# 0

Οιχαλία

# 0

Ζηλευτή !

Πετρωτό

Χρυσαυγή !

Γριζάνο

Παναγίτσα

708

Κρήνη

Παλαιόπυργος

Κρηνίτσα

Μέγα Κεφαλόβρυσο

Αχλαδοχώρι

339

# 0

Διαλεκτό

Αρδάνι

Ράξα

# 0

657

Βασιλική

1608

1603

# 0

527 !

Ταξιάρχες !

Κατά την περιήγησή σας στην περιοχή, αν παρατηρήσετε Ασπροπάρη ή βρείτε κάποιον τραυματισμένο ή νεκρό, ειδοποιήστε την Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία στο: 210 8228704, 2310 244245 δίνοντας την ακριβή θέση του πουλιού.

ΑΦΙΕΡΩΜΑ

LIFE10 NAT/BG/000152

Ανακαλύπτοντας τα μυστικά της μετανάστευσης

photo: Boris Belchev Ασπροπάρης

Οι Ασπροπάρηδες είναι οι μοναδικοί ευρωπαϊκοί γύπες που μεταναστεύουν. Ωστόσο, λίγες λεπτομέρειες ξέρουμε για τη μεταναστευτική διαδρομή και τους τόπους διαχείμασης του πληθυσμού των Βαλκανίων και ιδιαίτερα της Ελλάδας. Αλλά τώρα, χάρη στο πρόγραμμα LIFE+ και κυρίως μέσω των δορυφορικών πομπών, αρχίζουμε να ανακαλύπτουμε νέα στοιχεία και να επιβεβαιώνουμε παλιές θεωρίες.

έχρι τώρα, οι πληροφορίες που γνωρίζαμε για τις μεταναστευτικές διαδρομές του Ασπροπάρη στην Ελλάδα βασίζονταν κυρίως στις άμεσες παρατηρήσεις των πουλιών κατά τη διάρκεια της έναρξης της μεταναστευτικής περιόδου, στις γνώσεις μας σχετικά με τη μετανάστευση άλλων μεγάλων αρπακτικών πουλιών, καθώς και σε περιορισμένες πληροφορίες που συλλέχθηκαν από μαρκαρισμένους Ασπροπάρηδες στη Βουλγαρία τα τελευταία χρόνια. Κατά τη διάρκεια της αναπαραγωγικής περιόδου του 2012, τοποθετήθηκαν εννέα δορυφορικοί πομποί σε πουλιά της Ελλάδας και της Βουλγαρίας παρέχοντάς μας αποκαλυπτικές πληροφορίες. Τα πουλιά προτιμούν τον πιο ασφαλή δρόμο, διαλέγοντας συνήθως τη διαδρομή που θα τους οδηγήσει πάνω από την Τουρκία και τη Μέση Ανατολή προκειμένου να φτάσουν στην Αφρική μέσω της χερσονήσου του Σινά και την Αίγυπτο. Αυτή η διαδρομή μπορεί να είναι μεγαλύτερη, αλλά σίγουρα είναι ασφαλέστερη για ένα μεγάλο αρπακτικό, όπως ο Ασπροπάρης, που προτιμά να πετά πάνω από τη ξηρά, εκμεταλλευόμενος τα ανοδικά ρεύματα και όπου μπορεί να βρει τροφή και περιοχές ξεκούρασης. Ωστόσο, μερικά πουλιά, κυρίως νεαρά, φαίνεται να προτιμούν τη Νότια διαδρομή, διασχίζοντας απευθείας τη Μεσόγειο. Η απόφαση αυτή πιθανόν να καθοδηγείται από το ένστικτο, αλλά παρ‘ όλα αυτά μπορεί να αποδειχθεί μοιραία, όπως συνέβη και στην περίπτωση του Ικάρου, ενός νεαρού Ασπροπάρη μαρκαρισμένου στα Μετέωρα, που τελικά πνίγηκε στο Λιβυκό Πέλαγος. Οι πομποί βοήθησαν επίσης στον εντοπισμό για πρώτη φορά των περιοχών διαχείμασης του ελληνικού πληθυσμού του είδους στο Τσαντ και το Σουδάν. Τα άτομα από τη Βουλγαρία επίσης πήγαν σε αυτές τις δύο χώρες, εκτός από ένα πουλί που φάνηκε να έχει χάσει το δρόμο του και κατέληξε να περάσει τον χειμώνα στην Υεμένη. Δηλαδή, για παράδειγμα, ένα πουλί από την περιοχή των Αντιχασίων θα πρέπει να ταξιδέψει πάνω από 5.000 χιλιόμετρα για να φθάσει στην περιοχή διαχείμασής του! Κάποιο άλλο πολύ ενδιαφέρον στοιχείο που μάθαμε, είναι πόσο καιρό τους παίρνει να ολοκληρώσουν αυτό το τεράστιο ταξίδι: ενώ ο Λάζαρος, ένας ενήλικος Ασπροπάρης, έφτασε στο Τσαντ σε 14 ημέρες, ο Λεύκιπ-

πος, νεαρός και άπειρος, χρειάστηκε σχεδόν ένα μήνα για να κάνει παρόμοια διαδρομή! Ένα τέτοιο ταξίδι είναι φυσικά γεμάτο από ανθρωπογενείς κινδύνους όπως πυροβολισμοί, ηλεκτροπληξία σε πυλώνες μεταφοράς ηλεκτρικού ρεύματος ή δηλητηριασμένα δολώματα, τους οποίους τα πουλιά πρέπει να αντιμετωπίσουν για να μπορέσουν να φτάσουν στον τελικό προορισμό τους. Μέχρι στιγμής, από τα επτά πουλιά που κατάφεραν να φτάσουν στην Αφρική, έχουμε χάσει δύο πουλιά: ένα στο Σουδάν για λόγους που παραμένουν ασαφείς και ένα δεύτερο, ο περίφημος Λάζαρος, που πέθανε από δηλητηρίαση μόλις έφτασε στην Ελλάδα και πριν καταφέρει καν να ολοκληρώσει το μεταναστευτικό του ταξίδι. Η έρευνα θα συνεχιστεί και φέτος διότι πολλά ερωτήματα εξακολουθούν να παραμένουν αναπάντητα, όπως για παράδειγμα αν καταφέρουν τα πουλιά να περάσουν με επιτυχία το Λιβυκό Πέλαγος ή προτιμούν να περάσουν στην Τουρκία μέσω των νησιών του νοτιανατολικού Αιγαίου, ή αν υπάρχουν τυχόν «περιοχές υψηλού κινδύνου» στη διαδρομή τους και πού ακριβώς βρίσκονται. Επίσης, περιμένουμε να μας χαρίσουν και άλλες μικρές εκπλήξεις, όπως αυτή που λάβαμε πέρσι όταν είδαμε ότι ο Ίκαρος είχε περάσει ένα βράδυ στα προάστια της Αθήνας, στο Αιγάλεω!

Victoria Saravia Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία

ΑΦΙΕΡΩΜΑ

LIFE10 NAT/BG/000152

photo: Πέτρος Μπαμπάκας WWF Ελλάς Ασπροπάρηδες στην ταΐστρα της Δαδιάς

Δάσος Δαδιάς: το τελευταίο οχυρό γυπών στην ηπειρωτική Ελλάδα Πέρασαν 33 χρόνια από τότε που το δάσος Δαδιάς ανακηρύχθηκε προστατευόμενη περιοχή, 26 χρόνια από όταν δημιουργήθηκε ο πρώτος χώρος τροφοδοσίας για γύπες στην Ελλάδα και 21 χρόνια από όταν το WWF Ελλάς ξεκίνησε ένα ολοκληρωμένο πρόγραμμα προστασίας και διαχείρισης της περιοχής με επίκεντρο τους γύπες και ιδιαίτερα τον Μαυρόγυπα που διατηρεί στο δάσος Δαδιάς για πάνω από 20 χρόνια την μοναδική αναπαρόμενη αποικία στα Βαλκάνια.

Δώρα Σκαρτσή Υπεύθυνη Προγράμματος LIFE+ για το WWF Ελλάς

ακροπρόθεσμες δράσεις εφαρμόστηκαν με σύστημα και συνέπεια για τη μελέτη και τη διαχείριση των γυπών. Η συμπληρωματική τροφοδοσία λειτουργεί όλα αυτά τα χρόνια ανελλιπώς κάθε εβδομάδα από την περιφερειακή ενότητα Έβρου συμβάλλοντας στη διατήρηση των πληθυσμών των γυπών σε διάφορες κρίσιμες ηλικίες και εποχές του έτους, όπως το φθινόπωρο που οι νεαροί γύπες βρίσκουν ασφαλή τροφή αυξάνοντας έτσι τις πιθανότητες επιβίωσής τους ή το χειμώνα που οι τροφικές πηγές στη φύση μειώνονται και όλες οι ηλικίες των γυπών ευνοούνται από τη σταθερή διαθεσιμότητα τροφής.

Επίσης, των ορεινών περιοχών της νότιο-ανατολικής Ροδόπης στην Βουλγαρία όπου επί μακρόν λειτουργούν ταΐστρες γυπών από την BSPB/ BirdLife Bulgaria και τους Green Balkans. Μια έκταση των 3.000km2 το ανώτερο εκτιμήθηκε ως χρήση χώρου του Mαυρόγυπα για αναζήτηση τροφής με το δάσος Δαδιάς να αποτελεί το ένα έβδομο αυτής της έκτασης. Η σημερινή κατανομή της κτηνοτροφίας που είναι πλέον σαφώς σημαντικότερη έξω από τα όρια του δάσους Δαδιάς και το δίκτυο των ταϊστρών σε Ελλάδα και Βουλγαρία καθορίζουν τις μετακινήσεις του είδους, αλλά και των άλλων γυπών στη διασυνοριακή περιοχή της Ροδόπης.

Οι μετακινήσεις του Μαυρόγυπα μελετήθηκαν από το WWF Ελλάς με τη χρήση ραδιοτηλεμετρίας1 και δορυφορικής τηλεμετρίας2 σε διάρκεια 6 ετών με αποτελέσματα που καθιστούν το είδος βασικό επισκέπτη των ημιορεινών – ορεινών περιοχών των νομών Έβρου και Ροδόπης με έντονη άσκηση κτηνοτροφίας.

H χρήση της ευρύτερης περιοχής από τους γύπες επιβεβαιώνεται και από τις παρατηρήσεις των δακτυλιωμένων Mαυρόγυπων και των Όρνιων, ένα πρόγραμμα σήμανσης που ξεκινήσαμε το 2003 και σε συνέργεια με τα άλλα βαλκανικά προγράμματα σήμανσης μας δίνουν μια καλή εικόνα των μετακινήσεων τους. Ταξιδευτές

http://www.wwf.gr/images/pdfs/WWF-Maurogypas-Parakolouthisi-2008.pdf,

http://www.wwf.gr/images/pdfs/WWF-Flight-movement-corridors-2011.pdf

ΑΦΙΕΡΩΜΑ

LIFE10 NAT/BG/000152

μακρινών αποστάσεων τα ανήλικα όρνια κινούνται σε όλα τα Βαλκάνια φθάνοντας ως το Ισραήλ σμίγοντας με άλλες ομάδες Όρνιων της Μέσης Ανατολής μετατρέποντας κάποιες φορές τη διασπορά τους σε μεταναστευτικό ταξίδι στην Αφρική. Ο Ασπροπάρης χρησιμοποιεί τη διασυνοριακή περιοχή της Ροδόπης για αναπαραγωγή όπου διατηρεί και τον καλύτερο πληθυσμό αναλογικά με το συνολικό εθνικό πληθυσμό της Ελλάδας και της Βουλγαρίας. Το δάσος Δαδιάς δεν αποτελεί μόνον οχυρό για τα τρία είδη γυπών στην ηπειρωτική Ελλάδα, αλλά και ένα σημαντικό σταθμό για τα περαστικά όρνια και τους Ασπροπάρηδες. Η κομβική του θέση παίζει σημαντικό ρόλο στις μετακινήσεις των γυπών και δεν αρκεί η προστασία του ίδιου του δάσους, αλλά και της ευρύτερης περιοχής. Κάθε αρνητική παρέμβαση που λαμβάνει χώρα στην ευρύτερη περιοχή αντανακλά στις πληθυσμιακές τάσεις των γυπών. Τρεις είναι οι σημαντικές παρεμβάσεις, η παράνομη χρήση δηλητηριασμένων δολωμάτων ιδιαίτερα έντονη εκτός δάσους Δαδιάς, η ανάπτυξη αιολικών πάρκων και η ηλεκτροπληξία. Οι Μαυρόγυπες και τα Όρνια είναι τα συχνά θύματα σύμφωνα με τον αριθμό ατόμων που η ομάδα του WWF Ελλάς έχει περισυλλέξει όλα αυτά τα χρόνια, γεγονός που σχετίζεται με το συνολικό αριθμό τους που είναι μεγαλύτερος από αυτόν του Ασπροπάρη. Στο δάσος Δαδιάς καταγράφονται συνολικά 30-31 επικράτειες Μαυρόγυπα από τις οποίες 28-29 ενεργά (επωάζοντα) ζευγάρια, αναπαραγωγική επιτυχία 50-60% και συνολικά 90-100 άτομα, 1-2 επικράτειες Όρνιων με ένα ενεργό ζευγάρι, αλλά συνολικό πληθυσμό κατά μέσο όρο 40-45 άτομα που εποχικά μπορεί να ανέλθει και τα 100-115 άτομα και τέλος 5 επικράτειες Ασπροπάρη στο Δέρειο με 3-4 ενεργά ζευγάρια και αναπαραγωγική επιτυχία 60%. Σε Έβρο και Ροδόπη καταγράφονται 10-12 επικράτειες Όρνιων στη Κίρκη-Άβαντα και στον Κομψάτο και 4 επικράτειες Ασπροπάρη, στο Δέρειο, στη Νέα Σάντα και στον Κομψάτο.

Η εκτίμηση των πληθυσμών των γυπών που φιλοξενεί το δάσος Δαδιάς προκύπτει από την ετήσια παρακολούθηση που εφαρμόζει το WWF Ελλάς επί σειρά ετών με την ταΐστρα να αποτελεί τον χώρο ελέγχου των πληθυσμιακών τάσεων και για τα τρία είδη. Σε αντίθεση με τους άλλους δυο γύπες, ο Ασπροπάρης μειώθηκε σταδιακά στο δάσος Δαδιάς από 17 επικράτειες το 1978 σε 10 το 2003 και σε 5 το 2012 μαζί και ο συνολικός αριθμός που καταγράφεται στην ταΐστρα, από 46 άτομα το 1988 σε 30 το 2004 και σε 11 το 2013 με σημαντική μείωση των ανώριμων ατόμων που συχνότερα παρατηρούσαμε στο παρελθόν. Παρά τα επιτεύγματα προστασίας στο δάσος Δαδιάς, ο Ασπροπάρης ακολούθησε την πτωτική πορεία του βαλκανικού πληθυσμού με αιτίες που διερευνώνται ειδικότερα για το είδος στο πλαίσιο του τρέχοντος προγράμματος LIFE+ όπου το WWF Ελλάς με ακτίνα δράσης έως τον Κομψάτο, υλοποιεί δράσεις ανεύρεσης νέων ζευγαριών, φύλαξης φωλιών, συμπληρωματικής τροφοδοσίας κοντά στις φωλιές, μόνωσης πυλώνων, αντιμετώπισης περιστατικών δηλητηριασμένων δολωμάτων και ευαισθητοποίησης. Παραμένοντας μια προστατευόμενη περιοχή εθνικής και διεθνούς σημασίας, το δάσος Δαδιάς δικαίως ανακηρύχτηκε Εθνικό Πάρκο πριν από μόλις 7 χρόνια. Στο νέο θεσμικό του καθεστώς έχει να διανύσει αρκετές δεκαετίες ακόμη με στοίχημα να αυξηθούν οι σημερινοί πληθυσμοί των γυπών, αλλά και να διατηρηθεί μια παρακαταθήκη αξιών που δομήθηκε στο πλαίσιο ενός ολοκληρωμένου συστήματος διαχείρισης μιας προστατευόμενης περιοχής που αποτέλεσε επί χρόνια πρότυπο εφαρμογής.

photo: Πέτρος Μπαμπάκας WWF Ελλάς Τσίφτης ενήλικος και ανήλικος Ασπροπάρης και κουρούνα, στα δέντρα της ταΐστρας

ΑΦΙΕΡΩΜΑ

LIFE10 NAT/BG/000152

photo: Χαρητάκης Παπαϊωάννου Κτηνοτρόφος στην Κόνιτσα, μέλος του Δικτύου ενάντια στα δηλητηριασμένα δολώματα

Ιστορίες για δηλητηριασμένα δολώματα ή αλλιώς η Χιονάτη, η κακιά μάγισσα και το δηλητηριασμένο μήλο Χαρητάκης Παπαϊωάννου Δρ. Βιολογίας Υπεύθυνος Δικτύου ενάντια στα δηλητήρια στην Ήπειρο

Συγκρούσεις ανάμεσα στην άγρια ζωή και στον άνθρωπο λαμβάνουν χώρα όταν ο άνθρωπος θεωρεί ότι τα άγρια ζώα προκαλούν ζημιές στο ζωικό κεφάλαιο και στις καλλιέργειές του ή υπάρχουν υπόνοιες ότι μειώνουν τους πληθυσμούς των «θηραματικών» ειδών. Από την άλλη μεριά οι συγκρούσεις ανάμεσα στους ανθρώπους είναι ένα φαινόμενο καθημερινό. Η γρήγορη και εύκολη λύση της τοποθέτησης δηλητηριασμένων δολωμάτων φαίνεται ότι μπορεί να βοηθήσει τον οποιονδήποτε να απαλλαχθεί γρήγορα και «μια κι έξω» από το πρόβλημα που αντιμετωπίζει στις σχέσεις του με είδη της άγριας -και όχι μόνο- πανίδας. Ακόμα και στις περιπτώσεις αντεκδικήσεων μεταξύ ανθρώπων, το δηλητηριασμένο δόλωμα πάντα μπορεί να παίξει το ρόλο του όταν ο ένας τουλάχιστον από τους εμπλεκομένους τυχαίνει να έχει στην κατοχή του έναν ανυποψίαστο… σκύλο.

πό το 1950 και μετά η πρακτική της τοποθέτησης δηλητηριασμένων δολωμάτων στη φύση σταδιακά γνώρισε «μεγάλη άνθιση». Ωστόσο, εξαιτίας της καταστροφικής επίδρασής τους σε όλα ανεξαιρέτως τα σαρκοφάγα είδη της άγριας πανίδας, η τοποθέτηση οποιασδήποτε τοξικής ουσίας γι’ αυτόν το σκοπό απαγορεύτηκε οριστικά τη δεκαετία του ‘80. Αυτό βέβαια δεν εμπόδισε τη συνέχιση της εφαρμογής της πρακτικής αυτής μέχρι και σήμερα σε όλη την ελληνική ύπαιθρο -και όχι μόνο. Έτσι και παρά το γεγονός ότι απαγορεύεται η τοποθέτηση και διασπορά δηλητηριασμένων δολωμάτων, η πρακτική αυτή συνεχίζει να «κυριαρχεί» στην ελληνική φύση με αποτέλεσμα είδη της άγριας πανίδας που αποτελούν θύματα της

πρακτικής αυτής να έχουν ήδη εξαφανιστεί από την ηπειρωτική Ελλάδα (Γυπαετός) ή να οδεύουν σταθερά προς άγνωστη κατεύθυνση (Όρνιο, Ασπροπάρης, Χρυσαετός, κ.ά.). Η κατανάλωση του δηλητηριασμένου δολώματος δεν είναι επιλεκτική. Αυτό σημαίνει ότι το δηλητηριασμένο δόλωμα θα καταναλωθεί από οποιοδήποτε είδος ζώου που θα τύχει να περάσει από το σημείο όπου αυτό έχει τοποθετηθεί και το οποίο δόλωμα «θα εκληφθεί» από το ανυποψίαστο άγριο ή ήμερο ζώο ως τροφή. Παρόμοια, η τοξική επίδραση του δηλητηρίου στον κάθε οργανισμό δεν είναι και αυτή επιλεκτική, που απλά σημαίνει ότι όποιος κι αν είναι αυτός που θα καταναλώσει το δηλητήριο…

ΑΦΙΕΡΩΜΑ

LIFE10 NAT/BG/000152

«απλά πεθαίνει…». Οι επιπτώσεις από το δηλητηριασμένο δόλωμα δεν σταματούν στο πρώτο ανυποψίαστο θύμα… Είναι σχεδόν βέβαιο ότι το υπόλοιπο δόλωμα θα καταναλωθεί και από άλλο ζώο του ίδιου ή άλλου είδους το οποίο «θα κάνει το λάθος να περάσει από εκεί» και επίσης το ήδη δηλητηριασμένο θύμα θα καταναλωθεί από ένα άλλο ζώο, το οποίο με τη σειρά του θα πεθάνει για να φαγωθεί και αυτό από άλλο και ούτω καθ εξής. Ωστόσο δεν είναι μόνο τα άγρια ζώα που πέφτουν θύματα των δηλητηριασμένων δολωμάτων. Με την ίδια ευκολία μπορεί να χάσει το μαντρόσκυλό του ένας κτηνοτρόφος ή ένας κυνηγός το κυνηγόσκυλό του ή ένας ιδιοκτήτης κατοικίδιου τη γάτα ή το σκύλο του, απλά κάνοντας μια βόλτα στο δάσος ή ακόμα και

δημοσιότητας. Κατά βάθος η πραγματική διάσταση της απειλής παραμένει άγνωστη. Τα δηλητηριασμένα δολώματα προκύπτουν από μια μεγάλη γκάμα τοξικών ουσιών. Αρκετές από αυτές τις ουσίες χρησιμοποιούνται συνήθως στον τομέα της γεωργίας (φυτοφάρμακα) και ως εκ τούτου είναι ευρέως διαθέσιμες στην αγορά με τη μορφή ποικίλων σκευασμάτων. Άλλες πάλι ουσίες είναι αυστηρά απαγορευμένες τόσον όσον αφορά τη χρήση αλλά και τη διάθεσή τους στην αγορά, κι αυτό λόγω της υψηλής τοξικότητας και των παρενεργειών που επιφέρει η χρήση τους. Τα δηλητηριώδη δολώματα που έχουν κατά καιρούς εντοπιστεί στην ελληνική ύπαιθρο περιλαμβάνουν μια αξιοσημείωτη ποικιλία συνδυασμών και επινοήσεων των ανθρώπων που τα κατασκευάζουν και τα διασπείρουν που αποδεικνύουν περίτρανα της ευρηματικότητα της φυλής μας… Τελικά, η εμμονή ορισμένων ανθρώπων να εφαρμόζουν τις παράνομες αυτές πρακτικές χωρίς να λαμβάνουν υπόψη τα προβλήματα για την άγρια ζωή ή τη δημόσια υγεία που οι ίδιοι προκαλούν, η ευκολία στην προμήθεια δηλητηριωδών σκευασμάτων, τα κενά στη νομοθεσία, η ουσιαστική έλλειψη αστυνόμευσης, η άγνοια και η αδυναμία των κρατικών υπηρεσιών να αναλάβουν το ρόλο τους και η έλλειψη ενός κατάλληλα επανδρωμένου και εξοπλισμένου κρατικού εργαστηρίου που θα ήταν σε θέση να ταυτοποιεί έγκαιρα τις δηλητηριώδεις χημικές ουσίες και να πιστοποιεί τάχιστα τη χρήση τους στα σχετικά περιστατικά, αποτελούν καίρια ζητήματα που χρειάζονται άμεση αντιμετώπιση.

μέσα στην πόλη ή στο χωριό του. Τελικά το δηλητηριασμένο δόλωμα αποτελεί μια θανάσιμη απειλή για την ανθρώπινη υγεία, αφού δεν αποκλείεται να βρεθεί από ένα μικρό παιδί ή πολύ πιο πιθανό το νεκρό ζώο να πέσει στο νερό κι έτσι να μολύνει το ποτάμι, τη λίμνη ή ακόμα και την πηγή από την οποία πίνει νερό ο κόσμος. Το δηλητηριασμένο δόλωμα τοποθετείται νύχτα (στα κρυφά...) και παραμένει απαρατήρητο ως τη στιγμή που θα καταναλωθεί. Ελάχιστα περιστατικά δηλητηρίασης από τα πολλά γίνονται γνωστά και από αυτά ακόμα λιγότερα φτάνουν στο φως της

Στο Πρόγραμμα LIFE+ «η Επιστροφή του Ασπροπάρη» περιλαμβάνεται η πιλοτική εφαρμογή ειδικών δράσεων για την αντιμετώπιση του θλιβερού αυτού φαινομένου. Έτσι σε εκείνες τις περιοχές της Ηπείρου όπου ακόμα πετά ο σπάνιος μικρός αυτός γύπας δημιουργούμε ένα δίκτυο φορέων και ανθρώπων της υπαίθρου ενάντια στις πρακτικές της τοποθέτησης και διασποράς δηλητηριασμένων δολωμάτων, εφοδιάζουμε με ηλεκτρικές περιφράξεις και ελληνικούς ποιμενικούς σκύλους παραγωγούς που βρίσκονται εντός ή σε εγγύτητα με σημαντικές περιοχές για τον Ασπροπάρη και προωθούμε τη διενέργεια στοχευμένων σεμιναρίων σχετικά με το ζήτημα των δηλητηριασμένων δολωμάτων και τις νόμιμες μεθόδους αποτροπής ζημιών στο ζωικό κεφάλαιο από φυσικούς θηρευτές.

photo: Λαυρέντης Σιδηρόπουλος Ο Ασπροπάρης Λάζαρος πέθανε από δηλητηριασμένο δόλωμα μετά από 2 μόλις ημέρες παραμονής στην Ελλάδα

photo: Αρχείο Ορνιθολογικής Χορήγηση ηλεκτρικής περίφραξης σε μελισσοκόμους στο Καπέσοβο, Ζαγόρι

ΑΦΙΕΡΩΜΑ

LIFE10 NAT/BG/000152

photo: Τάσος Μπούνας Ο Λάζαρος απελευθερώνεται και πάλι στη φύση

Η περιπέτεια του Λάζαρου 30

Στις 5 το απόγευμα εμφανίζονται δυο σιλουέτες στον ορίζοντα, οι πρώτοι Ασπροπάρηδες της χρονιάς! Τα πουλιά κάνουν κύκλους από πάνω μας και καταλήγουν στην φωλιά τους για το βράδυ. Εκείνη τη στιγμή δεν μπορούσα να φανταστώ την περιπέτεια που θα περνούσε το συγκεκριμένο ζευγάρι και ειδικότερα το ένα από τα δυο πουλιά, που αργότερα ονομάστηκε «Λάζαρος».

Δημήτρης Βαβύλης Ερευνητής πεδίου Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία

ταν 10 Απριλίου 2012, είχαν περάσει πάνω από 20 μέρες στο πεδίο στην περιοχή των Μετεώρων-ΧασίωνΑντιχασίων και δεν είχα δει ούτε έναν Ασπροπάρη. Όλη η μέρα περνάει κοιτώντας «άδεια» βράχια και το απόγευμα καταλήγω σε ένα σημείο θέας κοντά σε μια γνωστή φωλιά. Παρέα έχω έναν ντόπιο κτηνοτρόφο που μου λέει: «Τα Τυροκόμια ήρθαν πριν δυο μέρες. Άργησαν φέτος... Θα φταίει ο καιρός». Οι ελπίδες μου αναπτερώνονται και ξαφνικά γύρω στις 5 το απόγευμα εμφανίζονται δυο σιλουέτες στον ορίζοντα, οι πρώτοι Ασπροπάρηδες της χρονιάς! Τα πουλιά κάνουν κύκλους από πάνω μας και καταλήγουν στην φωλιά τους για το βράδυ. Εκείνη τη στιγμή δεν μπορούσα να φανταστώ την περιπέτεια που θα περνούσε το συγκεκριμένο ζευγάρι και ειδικότερα το ένα από τα δυο πουλιά, που αργότερα ονομάστηκε «Λάζαρος». 18 Απριλίου 2012. κοιτάω το κινητό μου και βλέπω περί τις 20 αναπάντητες κλήσεις, καταλαβαίνω ότι κάτι κακό είχε συμβεί. Αμέσως ενημερώνομαι ότι ένας κτηνοτρόφος έχει βρει έναν δηλητηριασμένο Ασπροπάρη αφού είχε τραφεί από έναν νεκρό, από φόλα, σκύλο στο χωριό Καλλιθέα. Το πουλί μεταφέρθηκε από τον ίδιο τον κτηνοτρόφο σε κτηνίατρο στα Τρίκαλα και αφού του παρασχέθηκαν οι απαραίτητες πρώτες βοήθειες μεταφέρθηκε στην ΑΝΙΜΑ στην Αθήνα για να συνεχίσει την ανάρρωση του. Μέχρι εκείνη τη στιγμή είχαμε μόνο ένα ζευγάρι στην περιοχή και αμέσως πάω να δω τι γίνεται στη φωλιά! Οι ώρες περνάνε αλλά τα πουλιά δεν φαίνονται πουθενά… 29 Απριλίου 2012. Μία από τις πιο χαρούμενες μέρες της χρονιάς! Ο Λάζαρος αφού «αναστήθηκε» χάρη στην καλή θέληση

ενός κτηνοτρόφου και αφού πέρασε μερικές μέρες στο αναρρωτήριο, απελευθερώνεται πίσω στη φύση! Η απελευθέρωση έγινε κοντά στο σημείο που παραλίγο να χάσει την ζωή του στην Καλλιθέα Καλαμπάκας. Πλέον το πουλί πετάει και πάλι ελεύθερο, κάνει μερικούς γύρους από πάνω μας και φεύγει κατευθείαν στην κατεύθυνση της φωλιάς. Μπαίνουμε και εμείς στα αυτοκίνητα και μετά από κάποια ώρα φτάνουμε στην φωλιά του όπου τον βλέπουμε να κάθεται σ’ ένα βράχο. Στην πλάτη του φαίνεται ο δορυφορικός πομπός που του τοποθετήθηκε ώστε να παρακολουθούμε τις κινήσεις του. Δυστυχώς το ταίρι του δεν φαίνεται πουθενά. Όσο κι αν ψάξαμε την περιοχή δεν μπορέσαμε να βρούμε τον πιθανά «νεκρό» σύντροφό του… Ο Λάζαρος θα περάσει όλο το καλοκαίρι στην περιοχή, μόνος πλέον. Στις αρχές Σεπτέμβρη ξεκινάει την μετανάστευσή του. Μετά από 14 μέρες και 5.000 χλμ ταξιδιού θα φτάσει στο νότιο Τσαντ όπου και θα περάσει όλο τον χειμώνα. Στα μέσα Μάρτη του 2013 ξεκινάει το ταξίδι της επιστροφής του στα μέρη αναπαραγωγής. Διασχίζει Τσαντ, Αίγυπτο, Ισραήλ, Συρία, Τουρκία και στις 30 Μαρτίου μπαίνει στον Ελλαδικό χώρο. Πλέον περιμένω πώς και πώς τη στιγμή που θα τον δω να επιστρέφει πίσω στα Μετέωρα! Αυτήν η στιγμή δεν ήρθε ποτέ… 2 Απριλίου 2013. Ο Λάζαρος και ακόμα ένας Ασπροπάρης βρίσκονται νεκροί σ’ ένα χωράφι στην Αμφίπολη Σερρών. Δίπλα τους βρίσκεται μια νεκρή αλεπού σε προχωρημένη σήψη πιθανώς θύμα φόλας. Ο Λάζαρος αν και «αναστήθηκε» μια φόρα δεν κατάφερε να επιβιώσει τη δεύτερη και φαρμακερή…

ΑΦΙΕΡΩΜΑ

LIFE10 NAT/BG/000152

Κατάρτιση Εθνικού Σχεδίου Δράσης για τον Ασπροπάρη στην Ελλάδα

photo: Ρούλα Τρίγκου Συνάντηση Εργασίας στην Αθήνα για την Κάταρτιση Εθνικού Σχεδίου Δράσης για τον Ασπροπάρη

Τα Σχέδια Δράσης ειδών είναι διαχειριστικά έγγραφα που «καθοδηγούν» τη διατήρηση των πιο απειλούμενων ειδών και των ενδιαιτημάτων τους. Καθορίζουν τον γενικό στόχο και τους σκοπούς που θα διασφαλίσουν τη διατήρηση των ειδών ενδιαφέροντος σε βάθος χρόνου και τις αντίστοιχες δράσεις και μέτρα που απαιτούνται για την επίτευξη αυτών.

α Σχέδια Δράσης περιλαμβάνουν πληροφορίες για την κατανομή και αφθονία των ειδών, περιγραφή της βιολογίας και οικολογίας τους, καθώς και το καθεστώς και τα μέτρα διατήρησής τους. Επίσης, κάνουν ιεράρχηση των απειλών και των περιοριστικών για την επιβίωση τους παραγόντων και περιλαμβάνουν τις δράσεις που πρέπει να ληφθούν για τη διατήρηση των ειδών στις περιοχές στις οποίες θα εφαρμοστούν αυτές από τους εμπλεκόμενους στη διαχείρισή τους φορείς. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή υποστηρίζει από το 1993 την εκπόνηση και εφαρμογή Σχεδίων Δράσης για τα απειλούμενα είδη του Παραρτήματος I της Οδηγίας για τα Πτηνά (2009/147/ΕΚ πρώην 79/409/ΕΟΚ). Τα Σχέδια Δράσης καταρτίζονται μέσα από μια διαδικασία διαβούλευσης μεταξύ επιστημόνων, κρατικών υπηρεσιών, Μη Κυβερνητικών Οργανώσεων και άλλων ενδιαφερόμενων φορέων. Αποτελούν ένα σημαντικό εργαλείο για τη διατήρηση των απειλούμενων ειδών και η εφαρμογή τους πρέπει να παρακολουθείται και να ενημερώνεται σε τακτική βάση. Σε εθνικό επίπεδο, τα Σχέδια Δράσης βοηθούν τις χώρες να εστιάσουν τις διαχειριστικές δράσεις και τη χρήση των διαθέσιμων πόρων τους στα πιο κρίσιμα μέτρα, με στόχο την αποκατάσταση των απειλούμενων ειδών, διασφαλίζοντας ότι οι δράσεις βασίζονται σε έγκυρα επιστημονικά δεδομένα. Στην Ελλάδα, Σχέδια Δράσης εκπονούνται και εφαρμόζονται από το Υ.Π.Ε.Κ.Α., μαζί με συναρμόδια υπουργεία και αρμόδιους φορείς, βάσει του Νόμου 3937 (ΦΕΚ 60/2011), Άρθρο 10, Παρ. 2, μεταξύ άλλων, για «είδη των οποίων η προστασία και διαχείριση επιβάλλεται από τις διεθνείς συμβάσεις που έχει κυρώσει η Ελλάδα και από τη νομοθεσία της ΕΕ», καθώς και για «είδη που περιλαμβάνονται στις κατηγορίες κινδύνου του εθνικού και των διεθνών κόκκινων καταλόγων». Εντούτοις, μέχρι σήμερα έχουν εκπονηθεί ελάχιστα Σχέδια Δράσης για τα απειλούμενα είδη στην Ελλάδα (Νανόχηνα, Λαγγόνα) από ΜΚΟ, συμπεριλαμβανομένης της Ορνιθολογικής, ενώ δεν έχει εγκριθεί με νόμο κανένα. Όσον αφορά τον Ασπροπάρη, το 2008 καταρτίστηκε από τη BirdLife International, για την ΕΕ, το Διεθνές Σχέδιο Δράσης του. Γενικός στόχος του ήταν η βελτίωση της κατάστασης διατήρη-

σής του, τόσο παγκοσμίως όσο και στην Ευρώπη, ώστε να «κατέβει», βάσει του Κόκκινου Καταλόγου της IUCN, στην κατηγορία «Μειωμένου Ενδιαφέροντος» από την κατηγορία «Κινδυνεύον» και να επιτευχθεί ευνοϊκή κατάσταση διατήρησής του σε όλη την ευρωπαϊκή κατανομή του. Στην Ελλάδα, η Ορνιθολογική έχει ήδη ξεκινήσει την κατάρτιση του Εθνικού Σχεδίου Δράσης για τον Ασπροπάρη, στο πλαίσιο του Προγράμματος LIFE+ “Η επιστροφή του Ασπροπάρη”. Για το σκοπό αυτό, πραγματοποιήθηκε μια διήμερη Διεθνής Συνάντηση Εργασίας στην Αθήνα, στις 28/02 & 01/03/2013, όπου συμμετείχαν 27 εμπειρογνώμονες από την Ισπανία, Γαλλία, Ιταλία, Βουλγαρία, ΠΓΔΜ και την Ελλάδα, εκπροσωπώντας ΜΚΟ, κρατικές υπηρεσίες, ερευνητικά κέντρα, πανεπιστήμια, κ.α. Στη συνάντηση καθορίστηκαν ο στόχος και οι σκοποί του Εθνικού Σχεδίου Δράσης, έγινε ιεράρχηση των απειλών που αντιμετωπίζει το είδος στην Ελλάδα και οριστήκαν οι δράσεις που απαιτούνται προκειμένου να διασφαλιστεί η επιβίωση του στο άμεσο μέλλον. Κύριος στόχος του Εθνικού Σχεδίου Δράσης, όπως ορίστηκε στη συνάντηση εργασίας να επιτευχθεί μέχρι το 2020, είναι να αποτραπεί η εξαφάνιση του Ασπροπάρη στην Ελλάδα, να σταματήσει η πρόσφατη απότομη μείωση του και, τέλος, να βελτιωθούν οι προοπτικές διατήρησής του, μέσω της αύξησης του πληθυσμού του και της επαναποίκισης ορισμένων από τις παλιές επικράτειές του. Βάσει του Προγράμματος, τα Υπουργεία Π.Ε.Κ.Α. και Π.Α.Α.Τ. έχουν αναλάβει τη δέσμευση να συμμετέχουν στη διαβούλευση και να εγκρίνουν το Εθνικό Σχέδιο Δράσης για τον Ασπροπάρη μέχρι το 2016.

Δρ. Αντωνία Γαλανάκη Ζωολόγος Οικολόγος Υπεύθυνη Δράσεων Διατήρησης Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία

photo: Torsten Prohl Ασπροπάρης

ΑΦΙΕΡΩΜΑ

LIFE07 NAT/GR/000285

photo: Franz C. Robiller Ασπροπάρης

Κι έτσι χάσαμε μια λέξη…

Οι γύπες, ως είδη επιβλητικά, μέχρι πρόσφατα πολύ κοινά, οικεία και με ιδιαίτερη θέση σε τοπικές νοηματοδοτήσεις λόγω της σχέσης τους με το θάνατο, μονοπώλησαν για χρόνια το ενδιαφέρον μου.

Καλλιόπη Στάρα Δρ. Λαογραφίας Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων, Τμήμα Βιολογικών Εφαρμογών και Τεχνολογιών

ον χειμώνα του 2000 στο «περιθώριο ορνιθολογικών ερευνών πεδίου» στην Πίνδο άρχισα να σημειώνω στο τετράδιο «εθνογραφικές» πληροφορίες για τα αρπακτικά πουλιά. Οι πρώτες σκόρπιες εκείνες εγγραφές συμπληρώθηκαν στη συνέχεια από συστηματικές καταγραφές που αναζητήθηκαν σε συλλογές, χειρόγραφα ή τοπικές μονογραφίες που κάποιες φορές ανέφεραν “κάτι” και για τα πουλιά. Οι γύπες, ως είδη επιβλητικά, μέχρι πρόσφατα πολύ κοινά, οικεία και με ιδιαίτερη θέση σε τοπικές νοηματοδοτήσεις λόγω της σχέσης τους με το θάνατο, μονοπώλησαν για χρόνια το ενδιαφέρον μου. Ωστόσο κάποια στιγμή συνειδητοποίησα ότι ο Ασπροπάρης για τους κατοίκους της επαρχίας δεν ήταν σαν τους άλλους γύπες ή καλύτερα δεν ήταν ούτε γύπας, ούτε αρπακτικό πουλί. Ήταν πουλί μεταναστευτικό που συνδέονταν με τα ευοίωνα χελιδόνια, τα αγαπητά λελέκια και τους τεμπέληδες κούκους που τον χρησιμοποιούν ως «άλογο» για να τους μεταφέρει από το μακρινό νότο στα βουνά της Πίνδου κάθε άνοιξη. Κι άρχισαν να πλουτίζουν οι σημειώσεις μας πλέον, καθώς κι ο Ρήγας κι ο Λαυρέντης άρχισαν να ψάχνουν και να ρωτούν με ονόματα, τα οποία συνθέτουν το πορτραίτο του είδους με τρόπο που υπερβαίνει την επίσημη ονομασία του, η οποία ετυμολογείται από το επίθετο άσπρος και το αμάρτηρο γυπάρι, το οποίο δηλώνει το μικρό μέγεθος του πουλιού. Η οικειότητα προφανώς ευθύνεται και για την εγκατάλειψη του αρχαίου του ονόματος Νεόφρων, που αναφέρεται στον αρχαίο μύθο της μεταμόρφωσης σε πουλιά τεσσάρων πρωταγωνιστών ενός ερωτικού δράματος. Τα λαϊκά ονόματά του αφορούν κυρίως το λευκό του χρώμα, το μικρό του μέγεθος, τις διατροφικές του συνήθειες και πολιτισμικές νοηματοδοτήσεις. Μαζί με τα ονόματα ήρθε το 2006 από την κυρία Ρηνούλα Τσέφα σε μια συνέντευξη στους Νεγάδες του Ζαγορίου κι ένα

τραγουδάκι. Χρόνια είχε να το πει, χρόνια είχε και να δει «Κουκάλογο», της το ξανάφερε στο νου η κουβέντα. Κι ύστερα ήρθαν κι άλλα που όσο ρωτούσαμε εμφανίζονταν ξεχασμένα δειλά. Κι όλα έφερναν μαζί τους μια ευχή, ένα μάντεμα, μια ελπίδα για το πουλί που κρατούσε το κλειδί της Άνοιξης και το περίμεναν για να περάσουν μαζί του στην εποχή που οι μέρες αρχίζουν να μεγαλώνουν και το σκοτάδι να δίνει τη θέση του στο φως. Θυμάμαι συχνά ότι κάποτε σε μια βιβλιοπαρουσίαση μίλησε ένας άνθρωπος για μια γηραιά κυρία που μάζευε χόρτα. Και κάθε φορά που πέρναγε από τα λημέρια της και τη ρωτούσε τί μάζευε εκείνη του απαντούσε με λέξεις άγνωστες δείχνοντας του άσημα φυτά. Ως που μια μέρα η κυρία χάθηκε και μαζί της χάθηκαν κι οι λέξεις. Δεν θυμάμαι το όνομα του ομιλητή, ούτε τον τόπο της ιστορίας, παρά μόνο τη φράση που δανείστηκα ως τίτλο. Ωστόσο μπορώ να πω με σιγουριά ότι οι λέξεις που περιγράφουν τη φύση είναι εξίσου απειλούμενες με τον κόσμο τον οποίο περιγράφουν. Η διατήρησή τους, όπως άλλωστε και των ίδιων των ειδών αποτελούν εξίσου σημαντικές προκλήσεις για σύγχρονες ολιστικές προσεγγίσεις στη διατήρηση, αναγκαίες για τη σύνδεσή της φύσης με τον πολιτισμό και της επιστήμης και με την κοινωνία.

Το παρόν άρθρο βασίστηκε στην ανακοίνωση με τίτλο: Στάρα Κ., Τσιακίρης Ρ., Σιδηρόπουλος Λ. (2012). «Ο Ασπροπάρης Neophron percnopterus, το μυστηριώδες πουλί με τα 19 ονόματα» που παρουσιάστηκε στο 6ο Πανελλήνιο Συνέδριο Οικολογίας, «Οικολογική Έρευνα στην Ελλάδα: Τάσεις, Προκλήσεις, Εφαρμογές» που οργανώθηκε στην Αθήνα τον Οκτώβρη του 2012. Έκτοτε τα 19 ονόματα έφτασαν ήδη τα 22. Ευχαριστούμε τους Γιάννη Θεοδωρόπουλο, Χάρη Κουρουζίδη, Δημήτρη Μπούσμπουρα και Στρατή Μπουρδάκη που για τη βοήθειά τους στη συλλογή των ονομάτων, τις Μαρία Βραχιονίδου και Μαρία Γουδή για τη βοήθειά τους στην ετυμολόγηση, καθώς και όλους τους πληροφορητές μας που θυμήθηκαν τις λέξεις.

IBA-Caretakers

GR013 Στενά Νέστου

Οι IBA μέσα από τα μάτια των Caretakers

πό μικρός συνήθιζα να παρατηρώ τα πουλιά, καθώς περνούσα πολύ χρόνο με τον παππού μου στο χωράφι που είχε κοντά στο δέλτα του Νέστου. Σε ηλικία 15 χρονών πήρα τα πρώτα κιάλια μου. Έγινα μέλος της Ορνιθολογικής και της νεοσύστατης τότε ΕΠΟ στη Χρυσούπολη Νέστου. Συμμετείχα σε αρκετές δράσεις με αποκορύφωμα ένα δεκαπενθήμερο ταξίδι εθελοντισμού στην Ισπανία, όπου γνωρίστηκα με ανθρώπους από άλλες χώρες και απέκτησα πολύτιμες εμπειρίες. Τα δύο τελευταία χρόνια συμμετέχω πιο ενεργά σε εθελοντικές δράσεις με αντικείμενο το περιβάλλον. Στα Στενά του Νέστου πηγαίνω πολλά χρόνια και όταν είδα ότι υπήρχε στο πρόγραμμα των caretakers της Ορνιθολογικής δήλωσα συμμετοχή. Στον ένα χρόνο περίπου που παρακολουθώ και καταγράφω την περιοχή προσπαθώ να γνωστοποιήσω τις αρετές του τόπου όσο γίνεται πιο ήπια. Εδώ και έξι χρόνια διοργανώνω δωρεάν για όλο τον κόσμο τις ανοιξιάτικες «Ζωγραφοδιαδρομές» όπου πηγαίνουμε και ζωγραφίζουμε επί τόπου διάφορα τοπία του Νέστου. Χρησιμοποιούμε μολύβια, καβαλέτα, χρώματα, πινέλα, καμβάδες και χαρτόνια και έτσι πιστεύω ότι δημιουργούμε μία νέα κουλτούρα στην προσπάθειά μας να πλησιάσουμε με ήπιο τρόπο την άγρια ζωή. Τόπος εκπληκτικής ομορφιάς με εναλλαγή τοπίων. Βραχώδες φαράγγι με πυκνή βλάστηση, παραποτάμιο δάσος πλατύφυλλων, μεσογειακή μακία, κορυφογραμμές με αραιή βλάστηση, στρώματα με αγριολούλουδα, μικρές πηγές και ρέματα

1. Από το χωριό Τοξότες αρχίζει το μονοπάτι για τα Λιβερά. Εύκολα βλέπει κανείς Σαΐνια Accipiter brevipes.

2. Από το χωριό Άγιος Κοσμάς υπάρχει δρόμος που οδηγεί στην κορυφογραμμή του φαραγγιού. Σίγουρη η συνάντησή μας με Γερακότσιχλες Turdus viscivoris.

Γιάννης Κοτζαπαναγιώτης

που φρεσκάρουν το νερό στο ποτάμι, έξοδος σε εύφορη πεδιάδα. Η χαράδρα του Νέστου συνδέει τον ορεινό όγκο της Ροδόπης με την πεδιάδα των εκβολών του Νέστου και τη θάλασσα. Πρόσβαση για περίπατο υπάρχει από το χωριό Τοξότες με το γραφικό μονοπάτι δίπλα στο ποτάμι, όπου σε κάποιες στιγμές συναντά τη σιδηροδρομική γραμμή με τις πολλές γαλαρίες. Αυτό το μονοπάτι φτάνει μέχρι τα Λιβερά. Από τη Σταυρούπολη που αρχίζει το φαράγγι, ξεκινούν και οι οικοτουριστικές δραστηριότητες από επαγγελματίες του είδους. Επίσης, μπορεί κανείς να επισκεφθεί τα στενά από τα χωριά Άγιος Κοσμάς και Κεχρόκαμπος, όπου ξεκινούν αντίστοιχα μονοπάτια. Η ορνιθοπανίδα της περιοχής, παρά τη μεγάλη πίεση από την ανθρώπινη παρουσία, είναι πλούσια. Πολλά είδη είναι περαστικά και άλλα που ξεχειμωνιάζουν. Η περιοχή φιλοξενεί και θηλαστικά όπως Λύκους, άγρια άλογα, Βίδρες, Ζαρκάδια. Μεγάλη πυκνότητα ερπετών και εντόμων συμπληρώνει τη χρυσή οικολογική αλυσίδα. Στο θέμα της προστασίας τα Στενά Νέστου δεν έχουν να ζηλέψουν τίποτα από την τύχη της υπόλοιπης Ελληνικής φύσης. Τον Φλεβάρη του 2012 είχαμε επεισόδιο δηλητηρίασης από αυτά που είναι πλέον κοινά στην ελληνική ύπαιθρο με αποτέλεσμα να εξαφανιστεί όλη η αποικία των Όρνιων του Νέστου. Προσωπικά δεν πιστεύω ότι το υπάρχων μοντέλο προστασίας, μπορεί να δώσει κάτι παραπάνω. Τα αποτελέσματα είναι γνωστά. Θα πρέπει να στραφούμε στην εκπαίδευση της νέας γενιάς με συνεχείς ενέσεις πραγματικής ζωής στη φύση, ώστε οι νέοι να ζήσουν, να αγαπήσουν το χώμα, τα χόρτα, τα πουλιά και να μη βλέπουν τη φύση σαν κάποιον εξωτικό προορισμό του Σαββατοκύριακου. Η περιοχή είναι ένας περιβαλλοντικός θησαυρός που οι πρόγονοί μας είχαν τη σοφία να μας τον παραδώσουν ζωντανό. Ας μη τον σκοτώσουμε.

3. Από τον Κεχρόκαμπο αρχίζει το φαράγγι. Ο Μαυροπελαργός Ciconia nigra είναι μόνιμος κάτοικος της περιοχής.

4. Στα Λιβερά μπορούμε να παρατηρήσουμε Σφηκιάρηδες Pernis apivorus να γυρωπετούν στον ουρανό.

ΙΒΑ Caretaker Στενών Νέστου

photo 1: Χαρ. Κουρουζίδης Σαίνι

photo 2: Θανάσης Τσαφώνης Γερακότσιχλα

photo 3: Αντώνη Τσακνάκη Μαυροπελαργός

photo 4: Οδυσσέας Τζημούλης Σφηκιάρης

ΤΥΧΑΙΟΙ ΕΠΙΣΚΕΠΤΕΣ

photo: Νίκος Φωκάς Τρυγγίτης Tryngites subruficollis

Τυχαίοι Επισκέπτες Από όλα τα είδη πουλιών που καταγράφονται σε μια χώρα, οι Τυχαίοι Επισκέπτες είναι μακράν τα πιο συναρπαστικά. Εμφανίζονται από το πουθενά, κανείς δεν ξέρει πόσο θα παραμείνουν σε ένα μέρος και φεύγουν το ίδιο ξαφνικά. Πρόκειται για άτομα που έχουν αποκλίνει πολύ από την κανονική τους κατανομή είτε γιατί κατά τη διάρκεια της μεταναστευτικής τους πορείας κάτι πήγε στραβά ή γιατί απλά αποφάσισαν να ανακαλύψουν νέα μέρη.

Λευτέρης Σταύρακας

ε τον όρο «Τυχαίοι Επισκέπτες» εννοούμε τα είδη πουλιών που στην Ελλάδα έχουν λιγότερες από 50 επιβεβαιωμένες καταγραφές. Αυτός είναι βέβαια ο επίσημος ορισμός. Στην πραγματικότητα, για τους birdwatchers ο τυχαίος επισκέπτης είναι το πουλί που θα τους κάνει να παρατήσουν τα πάντα για να τρέξουν να το δουν, ακόμα και αν χρειαστεί να κάνουν τη διαδρομή Αθήνα-Θεσσαλονίκη-Αθήνα αυθημερόν! Είναι επίσης, αυτό το πουλί που θα τους δώσει τη μέγιστη χαρά ή λύπη, ανάλογα με το αποτέλεσμα της εξόρμησης…Με λίγα λόγια, οι Τυχαίοι Επισκέπτες είναι εδώ για να μας θυμίζουν ότι «τα πάντα ρει» και τίποτα δεν πρέπει να θεωρείται δεδομένο στη ζωή! Τις προηγούμενες δεκαετίες, οι περισσότερες περιπτώσεις εύρεσης ενός τυχαίου επισκέπτη αφορούσαν πουλιά που είχαν πυροβοληθεί, πιαστεί σε ξόβεργα ή δίχτυα δακτυλιωτών. Τα τελευταία χρόνια, με την αύξηση των παρατηρητών, αλλά και της χρήσης ψηφιακών φωτογραφικών μηχανών, έχει σημειωθεί κατακόρυφη αύξηση των καταγραφών. Αυτό, βέβαια, με τη σειρά του έχει οδηγήσει στην αλλαγή καθεστώτος για κάποια είδη. Είναι σίγουρο ότι με το πέρασμα των χρόνων, κάποια είδη θα αλλάξουν κατηγορία, ενώ νέα είδη θα προστεθούν. Αυτή η διαδικασία δεν θα σταματήσει ποτέ αφού, όπως είπαμε, στον κόσμο των πουλιών τίποτα δεν μένει ίδιο. Αυτή είναι άλλωστε και η μαγεία!

Την στιγμή που γράφτηκε αυτό το άρθρο, σύμφωνα με την Επιτροπή Αξιολόγησης Ορνιθολογικών Παρατηρήσεων (ΕΑΟΠ), από τα σχεδόν 450 είδη του καταλόγου της Ελλάδας, τα 120 ανήκουν στα σπάνια, εκ των οποίων τα 105 είναι πραγματικά Τυχαίοι Επισκέπτες. Μόνο γύρω στα 30 είναι στρουθιόμορφα, καθώς λόγω μικρού μεγέθους είναι ακόμα πιο δύσκολο να εντοπιστούν. Η μεγάλη πλειοψηφία αφορά παρυδάτια και υδρόβια είδη και ο λόγος είναι ότι αυτά τα είδη είναι μεγάλα σε μέγεθος (τα περισσότερα τουλάχιστον), ζουν σε βιοτόπους στους οποίους η παρατήρηση είναι πιο εύκολη (υγρότοποι), ενώ συνηθίζουν να διανύουν πολύ μεγάλες αποστάσεις κάθε χρόνο, οπότε είναι στατιστικά πιο εύκολη μια απόκλιση από το προκαθορισμένο δρομολόγιο. Η πλήρης λίστα των σπάνιων πουλιών της Ελλάδας υπάρχει στον ιστότοπο της Ελληνικής Ορνιθολογικής Εταιρείας: www. ornithologiki.gr. Εκ των πραγμάτων, δεν είναι δυνατή η παρουσίαση όλων των Τυχαίων Επισκεπτών σε αυτό το άρθρο. Γι’ αυτό και θα παρουσιαστούν μελλοντικά κάποιες χαρακτηριστικές συναντήσεις με αυτά τα ξεχωριστά πουλιά, έτσι όπως τις έζησαν οι παρατηρητές (θα θέλαμε να είχαμε και την άποψη των πουλιών, αλλά αυτό είναι ακόμα λιγουλάκι δύσκολο…).

ΤΥΧΑΙΟΙ ΕΠΙΣΚΕΠΤΕΣ

Θωρακωτή Σκαλίδρα - Calidris melanotos Τέλη Σεπτεμβρίου 2007, έκανα μια εξόρμηση στη λιμνοθάλασσα του Καλοχωρίου και τις εκβολές του Γαλλικού. Κλείνοντας, σήκωσα τη φωτογραφική και φωτογράφισα έναν «Μαχητή» γιατί είχε πολύ καλό φως. Δυο βδομάδες αργότερα, ανεβάζοντας τη φωτογραφία σε κάποιο διεθνές σάιτ, διαπιστώθηκε ότι δεν ήταν «Μαχητής», αλλά Θωρακωτή Σκαλίδρα. Αμέσως έστειλα τη φωτογραφία και πληροφορίες για την παρατήρηση στις δυο λίστες, eoebirding και caretakers. Έτσι πληροφορήθηκα ότι αυτή ήταν η 2η καταγραφή για την Ελλάδα! Ακολούθησε μια τρίτη στη Λέσβο και ένα χρόνο μετά, Σεπτέμβριο του 2008, είχα την τύχη να την παρατηρήσω ξανά, αυτή τη φορά στις εκβολές του Αξιού.

photo: Οδυσσέας Τζημούλης Θωρακωτή Σκαλίδρα Calidris melanotos

Οδυσσέας Τζημούλης

Νανοφυλλοσκόπος - Phylloscopus proregulus Δεν υπάρχει μεγαλύτερη συγκίνηση από την παρατήρηση ενός σπάνιου είδους. 2 Απριλίου του 2011 κάνω επίσκεψη «ρουτίνας» στον Υμηττό. Ένα περίεργο μικρόπουλο σε συνεχή κίνηση μου τραβάει την προσοχή, οπότε παίρνω κάποιες βιαστικές φωτογραφίες και το παρατηρώ για λίγο. Θέλω όμως να πάω και στις κορυφές του βουνού για κανένα αρπακτικό, οπότε εγκαταλείπω το γάμο για τα πουρνάρια, όπως αποδείχτηκε μετά. Ευτυχώς ο καιρός είναι βροχερός και σύντομα ξανακατεβαίνω, οπότε μου μένει λίγος ακόμη χρόνος για επανάληψη. Αυτή τη φορά αφιερώνω χρόνο σε πιο προσεκτική παρατήρηση οπότε και καταλαβαίνω τι παρά λίγο να χάσω. Διαπιστώνω στο πεδίο ότι είναι είτε Phylloscopus inornatus είτε proregulus. Η τελική ετυμηγορία με τη βοήθεια άλλων παρατηρητών καταλήγει στο δεύτερο που ήταν τότε και η πρώτη παρατήρηση του είδους για την Ελλάδα (και είναι ακόμη), παρ’ όλο που ως τυχαίος επισκέπτης στη Δ. Ευρώπη δεν είναι πολύ σπάνιος. Μιχάλης Κωτσάκης

photo: Οδυσσέας Τζημούλης Νανοφυλλοσκόπος Phylloscopus proregulus

Τρυγγίτης – Tryngites subruficollis …«Σπάνιος επισκέπτης από Β. Αμερική στη Δ. Ευρώπη. Συχνά εμφανίζεται σε μέρη με κοντό χορτάρι (βοσκοτόπια, αεροδρόμια, γήπεδα γκόλφ) αλλά και σε λασποτόπια στις ακτές». Ήταν πολλές φορές που είχα διαβάσει την πιο πάνω παράγραφο στην σελίδα 156 του οδηγού αναγνώρισης η οποία αναφέρεται στον Τρυγγίτη. Η λέξη αεροδρόμια μέσα στην παρένθεση έδινε πολλές υποσχέσεις σε κάποιον που καθημερινά δουλεύει σε ένα αεροδρόμιο παρακολουθώντας την ορνιθοπανίδα του, οι οποίες όμως για περίπου 5 χρόνια έμειναν ανεκπλήρωτες. Ένα μεσημέρι όμως του περασμένου Σεπτέμβρη στη διάρκεια ενός ελέγχου ρουτίνας σε μια λιβαδική έκταση του αεροδρομίου «Ελ. Βενιζέλος» παρατήρησα ένα πουλί το οποίο αν και έμοιαζε πολύ σε έναν «απλό» Μαχητή, είχε μερικά χαρακτηριστικά όπως το σχήμα του κεφαλιού, και το χρωματισμό του, τα οποία θύμιζαν Τρυγγίτη!!! Μέσα στην πρώτη ταραχή κατάφερα να παρατηρήσω κάπως καλύτερα το πουλί και να βγάλω κάποιες φωτογραφίες ζητώντας συγχρόνως τη γνώμη έμπειρων παρατηρητών της Ορνιθολογικής. Η επιβεβαίωση ήρθε άμεσα και πραγματικά ένας νεαρός Τρυγγίτης είχε προσγειωθεί στην Αττική, έχοντας διανύσει πετώντας πολλά πολλά χιλιόμετρα. Γιάννης Βλατσιώτης

photo: Νίκος Φωκάς Τρυγγίτης Tryngites subruficollis

ΠΡΑΣΙΝΟΣ ΜΕΛΙΣΣΟΦΑΓΟΣ

photo: Τάκης Λεοντίδης Πράσινος Μελισσοφάγος Merops persicus

Πράσινος Μελισσοφάγος Κάθε χρόνο, το φθινόπωρο και την άνοιξη, ένα όμορφο ταξίδι συμβαίνει στον κόσμο των πουλιών, η ετήσια μετανάστευση. Εκατομμύρια πουλιά μετακινούνται από τις περιοχές που διαχειμάζουν προς τις περιοχές όπου θα αναπαραχθούν. Το ταξίδι αυτό συμβαίνει εδώ και εκατομμύρια χρόνια και παίζει σημαντικό ρόλο στην εξέλιξη και την διατήρηση των ειδών.

Τάκης Λεοντίδης

ατά τη μετακίνησή τους τα πουλιά χρησιμοποιούν διάφορους τρόπους πλοήγησης οι οποίοι είναι συνήθως αποτελεσματικοί αλλά δεν είναι και σπάνιες οι περιπτώσεις που κάποια πουλιά χάνουν τον δρόμο τους και βρίσκονται σε περιοχές μακριά από τον τόπο προορισμού τους και εκτός των περιοχών κατανομής τους. Το απόγευμα της 25ης Μαρτίου 2013 η Ilina Radeva-Starfa, η οποία κατοικεί με την οικογένειά της στη βαλτώδη περιοχή της Νέας Κίου, παρατήρησε ένα άγνωστο πράσινο πουλί να κάθεται πάνω σε καλώδιο έξω από το παράθυρό της. Αποφάσισε να το φωτογραφίσει και να αναρτήσει τη φωτογραφία του στο διαδίκτυο ελπίζοντας πως κάποιος πιο έμπειρος στην ορνιθοπαρατήρηση θα τη βοηθούσε στην αναγνώριση. Λίγη ώρα μετά την ανάρτηση το πουλί αναγνωρίστηκε ως Πράσινος Μελισσοφάγος Merops persicus προκαλώντας ενθουσιασμό σε όλους τους φίλους που είδαν την ανάρτηση. Ο Πράσινος Μελισσοφάγος είναι ένα είδος το οποίο αναπαράγεται στην ανατολική Μεσόγειο, από την Αίγυπτο και Βόρεια Συρία, στην Περιοχή του Β. Ιράκ και στις ακτές της Κασπίας θάλασσας. Κατά τη διάρκεια της μετανάστευσης κάποια πουλιά παρεκκλίνουν από την πορεία τους και επισκέπτονται τα νησιά του Ανατολικού Αιγαίου. Η παρουσία του στην Ανατολική Πελοπόννησο και γενικότερα στην ηπειρωτική Ελλάδα είναι ένα πολύ σπάνιο γεγονός και αυτός είναι και ο λόγος που δημιούργησε έκπληξη και θαυμασμό. Τις επόμενες μέρες η Ilina παρατήρησε πως ο Πράσινος Μελισσοφάγος παρέμεινε στην περιοχή και αυτό αποτέλεσε το έναυσμα για την επίσκεψη της περιοχής και παρατήρηση του μελισσοφάγου σε δεκάδες φίλους από άλλες περιο-

χές, κυρίως από την Αθήνα. Σύμφωνα με το έντυπο καταγραφής ορνιθολογικών παρατηρήσεων που κατατέθηκε στην Επιτροπή Αξιολόγησης Ορνιθολογικών Παρατηρήσεων της Ελληνικής Ορνιθολογικής Εταιρείας, 35 άτομα επισκέφθηκαν και παρατήρησαν το σπάνιο για την Ελλάδα είδος, ο μεγαλύτερος αριθμός παρατηρητών που έχει καταγραφεί σε τέτοιο περιστατικό. Κατά τη διάρκεια της δεκαπενθήμερης παραμονής του Πράσινου Μελισσοφάγου στην Νέα Κίο, μας δόθηκε η ευκαιρία να παρατηρήσουμε τις συνήθειες του και τον τρόπο διατροφής του. Από μια εύνοια της τύχης ο μελισσοφάγος είχε επιλέξει την περιοχή δίπλα στο σπίτι της Ilina και του Τάσου για να κουρνιάζει τη νύχτα και γι αυτό από την μία στάθηκε δυνατό να γίνει η αρχική του παρατήρηση και από την άλλη βοήθησε πολύ στην παρατήρηση όλων όσων επισκεφτήκαν το σημείο για να τον παρατηρήσουν αφού ήταν εύκολος ο εντοπισμός του τις απογευματινές ώρες που επέστρεφε για να διανυκτερεύσει. Η ευτυχής αυτή στιγμή έδωσε την δυνατότητα σε όσους από εμάς είμαστε νεότερα μέλη της Ορνιθολογικής να έρθουμε σε επαφή με παλαιότερα και πιο έμπειρα μέλη, να μοιραστούμε γνώσεις και εμπειρίες και να επιβεβαιώσουμε με τον καλύτερο τρόπο την ανοδική πορεία που έχει η ορνιθοπαρατήρηση στην Ελλάδα. Η αύξηση των περιστατικών παρατήρησης νέων ή σπάνιων ειδών λόγω της αύξησης των παρατηρητών, ελπίζουμε πως θα μας δώσει ανάλογες όμορφες στιγμές σύντομα στο μέλλον.

ΠΡΑΣΙΝΟΣ ΜΕΛΙΣΣΟΦΑΓΟΣ

photo: Τάκης Λεοντίδης Τον Πράσινο Μελισσοφάγο παρατήρησαν και φωτογράφησαν δεκάδες μέλη της Ορνιθολογικής

photo: Τάκης Λεοντίδης

photo: ΜιχαήλΆγγελος Κοτσάφτης

ΟΡΝΙΘΟΛΟΓΙΚΟΣ ΣΤΑΘΜΟΣ ΑΝΤΙΚΥΘΗΡΩΝ

photo: Χρήστος Μπαρμπούτης Βουνοφυλλοσκόπος Phylloscopus orientalis

Η ανοιξιάτικη μετανάστευση του Βουνοφυλλοσκόπου και του Δρυομυγοχάφτη συμπεράσματα από τον Ορνιθολογικό Σταθμό Αντικυθήρων Κάθε άνοιξη, στο μεταναστευτικό σύστημα της Δυτικής Παλαιαρκτικής – Αφρικής ένας τεράστιος αριθμός μεταναστευτικών πουλιών μετακινείται από τις περιοχές διαχείμασης στην Αφρική προς τις περιοχές αναπαραγωγής στην Ευρασία. Στο ταξίδι τους αυτό, που διαρκεί μόλις λίγες εβδομάδες, τα πουλιά έρχονται αντιμέτωπα με δύο οικολογικά φράγματα, την Έρημο της Σαχάρας και τη Μεσόγειο Θάλασσα. Τόσο η Σαχάρα όσο και η Μεσόγειος αποτελούν φράγματα για την πλειοψηφία των μεταναστευτικών πουλιών, καθώς κατά την διάσχισή τους η δυνατότητα τροφοληψίας είναι μικρή έως ελάχιστη.

Χρήστος Μπαρμπούτης Συντονιστής δράσεων ΟΣΑ

υο ελάχιστα μελετημένα είδη που διασχίζουν τα δύο αυτά οικολογικά φράγματα κατά την ανοιξιάτικη μετανάστευσή τους είναι ο Βουνοφυλλοσκόπος Phylloscopus orientalis και του Δρυομυγοχάφτη Ficedula semitorquata. Ο Βουνοφυλλοσκόπος αναπαράγεται στη Νοτιοανατολική Ευρώπη, από τη Νότια Κροατία μέχρι την Αλβανία, τη Βόρεια Ελλάδα, τη Νότια Ρουμανία, τη Βουλγαρία και τη Νοτιοδυτική Τουρκία. Αντίστοιχα, ο Δρυομυγοχάφτης αναπαράγεται στην Αλβανία, την Ελλάδα, την Τουρκία και από τον Καύκασο μέχρι το Νοτιοδυτικό Ιράν. Και τα δύο είδη διαχειμάζουν στην Κεντρική και Ανατολική Υπο-Σαχάρια Αφρική. Για την περιγραφή της ανοιξιάτικης μετανάστευσης των δύο ειδών χρησιμοποιηθήκαν δεδομένα από τον Ορνιθολογικό Σταθμό Αντικυθήρων (ΟΣΑ), από το 2007 μέχρι το 2012. Ο ΟΣΑ αποτελεί ένα πολυετές πρόγραμμα της Ελληνικής Ορνιθολογικής Εταιρείας με μια από τις βασικές του δράσεις να είναι η παρακολούθηση της μετανάστευσης με τη μέθοδο των δακτυλιώσεων που πραγματοποιείται από τα τέλη Μαρτίου μέχρι τα τέλη Μαΐου κάθε άνοιξη. Από το 2007, πραγματοποιούνται στον

ΟΣΑ δειγματοληψίες σταθερής έντασης γεγονός που επιτρέπει τόσο την παρακολούθηση του φαινομένου της μετανάστευσης, αλλά και τη σύγκριση δεδομένων με άλλους σταθμούς στη Μεσόγειο και όχι μόνο. Συνολικά, κατά τη διάρκεια των ανοιξιάτικων περιόδων 20072012, δακτυλιώθηκαν 94 Βουνοφυλλοσκόποι και 64 Δρυομυγοχάφτες. Τα αποτελέσματα της μελέτης καταδεικνύουν ότι και τα δύο είδη μεταναστεύουν τακτικά πάνω από τη Νοτιοδυτική Ελλάδα από τα τέλη Μαρτίου μέχρι τις αρχές Μαΐου. Το μέγιστο της μεταναστευτικής ροής του Δρυομυγοχάφτη εντοπίζεται ανάμεσα στα τέλη Μαρτίου και τις αρχές Απρίλιου, με ενδιάμεση ημερομηνία μετανάστευσης του είδους στα Αντικύθηρα να είναι η 2α Απριλίου. Αντίστοιχα, το μέγιστο της μεταναστευτικής ροής του Βουνοφυλλοσκόπου παρατηρείται κατά κανόνα μία εβδομάδα αργότερα, στο πρώτο δεκαήμερο του Απρίλιου, με ενδιάμεση ημερομηνία μετανάστευσης στο νησί να είναι η 4η Απριλίου. Και τα δύο είδη παραμένουν στο νησί τουλάχιστον τρεις μέρες για να αναπληρώσουν τα ενεργειακά τους αποθέματα πριν συ-

ΟΡΝΙΘΟΛΟΓΙΚΟΣ ΣΤΑΘΜΟΣ ΑΝΤΙΚΥΘΗΡΩΝ

photo: Χρηστος Μπαρμπούτης Δρυομυγοχάφτης Ficedula semitorquata

νεχίσουν το ταξίδι τους προς τις περιοχές αναπαραγωγής. Η στάση τους στα Αντικύθηρα είναι σχεδόν υποχρεωτική, καθώς ένα στα δύο άτομα που φτάνουν στα Αντικύθηρα έχουν καταναλώσει όλο το ενεργειακό τους απόθεμα, που σημαίνει ότι δεν είναι σε θέση να συνεχίσουν το ταξίδι τους. Συγκρίνοντας τη σωματική μάζα τόσο του Βουνοφυλλοσκόπου, όσο και του Δρυομυγοχάφτη με τις διαθέσιμες βιβλιογραφικές αναφορές, διαπιστώνουμε ότι τα ελαφρύτερα πουλιά εντοπίζονται στα Αντικύθηρα. Το γεγονός αυτό καταδεικνύει ότι τα δύο είδη δεν είναι σε θέση ή επιλέγουν να μην τραφούν στη Νότια Αφρική και ότι ουσιαστικά η τελευταία τροφοληψία τους πραγματοποιήθηκε

στα νότια όρια της ερήμου Σαχάρας, περίπου 2.500 χλμ νότια των Αντικυθήρων.

39 Τα προκαταρτικά δεδομένα του ΟΣΑ δείχνουν ότι και άλλα είδη, εκτός του Βουνοφυλλοσκόπου και του Δρυομυγοχάφτη, υιοθετούν την ίδια στρατηγική διάσχισης της Σαχάρας και της Μεσογείου. Μπορεί λοιπόν κανείς να κατανοήσει τη σημαντικότητα των νησιωτικών Μεσογειακών οικοσυστημάτων στη Νότια Ελλάδα για έναν μεγάλο αριθμό μεταναστευτικών ειδών, καθώς αποτελούν τις πρώτες περιοχές τροφοληψίας τους μετά από 4-5 μέρες, που είναι ο χρόνος που απαιτείται για ένα μέσο μικρόπουλο να διασχίσει την έρημο και τη Μεσόγειο. Ο χρόνος που θα χρειαστεί να αναπληρώσουν το ενεργειακό τους απόθεμα θα επηρεάσει την επιτυχία του μεταναστευτικού τους ταξιδιού και μία περαιτέρω υποβάθμιση των νησιωτικών οικοσυστημάτων θα μπορούσε να έχει σημαντικές επιπτώσεις σε εκατοντάδες χιλιάδες μεταναστευτικών πουλιών. Ο ΟΣΑ είναι ο μοναδικός στο είδος του Ορνιθολογικός σταθμός στην Ελλάδα που λειτούργει αδιάλειπτα κατά τη διάρκεια των μεταναστευτικών περιόδων, άνοιξη και φθινόπωρο. Η λειτουργία του βασίζεται τόσο στο έμπειρο και καταρτισμένο προσωπικό, αλλά και σε εθελοντές. Μάθετε περισσότερες πληροφορίες για τον ΟΣΑ και τα εθελοντικά του προγράμματα στην ιστοσελίδα του σταθμού (http://www.ornithologiki.gr/osa) και στις σελίδες κοινωνικής δικτύωσης (facebook, twitter).

Βασισμένο στο: Barboutis C., Evangelidis A., Akriotis T., Fransson T. (2013): Spring migration phenology and arrival conditions of the Eastern Bonelli’s Warbler and the Semicollared Flycatcher at a small Greek island. Ringing & Migration 28(1), 39-42.

photo: Χρήστος Μπαρμπούτης Βουνοφυλλοσκόπος Phylloscopus orientalis

BIRDLIFE PARTNERS

Κατερίνα Γιοσμά

photo: Αρχείο BirdLife International Στιγμιότυπο από Διεθνές Συνέδριο μελών και εταίρων του Συμβουλίου το 1960

photo: Αρχείο BirdLife International Ο κ. Gilbert Pearson, ιδρυτής πρόεδρος του Διεθνούς Συμβουλίου για την Προστασία των Πουλιών (1922-1938)

photo: Αρχείο BirdLife International Ερευνητές πεδίου μιας… άλλης εποχής από την Ολλανδία

photo: Αρχείο BirdLife International Το πρώτο μόνιμο γραφείο του Συμβουλίου το 1979 ήταν προκάτ!

BirdLife International: 90 χρόνια προσφοράς για το περιβάλλον

BirdLife International, η μεγαλύτερη παγκόσμια ομοσπονδία για την προστασία των πουλιών, γιόρτασε τα 90 χρόνια συνεχούς προσφοράς της για το περιβάλλον, από τον Σεπτέμβριο του 2012 έως την άνοιξη του 2013, με δράσεις ευαισθητοποίησης και ενημέρωσης. Στο κάλεσμά της ανταποκρίθηκαν πλήθος εταίρων, μεταξύ των οποίων και η Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία, η οποία ενημέρωσε σχετικά με τη δράση της Ομοσπονδίας τους επισκέπτες του υγροτόπου της Βραυρώνας από τις 13 έως και τις 17 Μαΐου, στο πλαίσιο της Παγκόσμιας Ημέρας Μεταναστευτικών Πουλιών με θέμα τη «Δικτύωση για την προστασία των μεταναστευτικών πουλιών». Ο διευθυντής της BirdLife International, ο Δρ. Marco Lambertini σημειώνει το πόσο άρρηκτα συνδεδεμένη με την έννοια της δικτύωσης μεταξύ των κρατών και των οργανώσεων είναι και η BirdLife, καθώς συνδέει περισσότερες από 100 μη κυβερνητικές περιβαλλοντικές οργανώσεις ανά τον κόσμο (συμπεριλαμβανομένης της Ορνιθολογικής), αποτελώντας με αυτόν τον τρόπο ένα ισχυρό δίκτυο, αλλά και «δίχτυ προστασίας» για τα μεταναστευτικά πουλιά. Η BirdLife ιδρύθηκε ως Διεθνές Συμβούλιο για την Προστασία των Πουλιών (International Council for Bird Preservation) το 1922. Η πρώτη συνάντηση έγινε στο σπίτι του τότε υπουργού Οικονομικών της Βρετανίας, Gilbert Pearson, προέδρου του Audubon, εταίρου πλέον της BirdLife στις ΗΠΑ, με τη συμμετοχή αντιπροσώπων από τη Γαλλία, την Ολλανδία και την Αγγλία. Με τη συνάντηση αυτή, είχε δοθεί ένα πρώτο περίγραμμα της πρώτης παγκοσμίως οργάνωσης προστασίας και διατήρησης της φύσης, η οποία μέσα σε 3 χρόνια απέκτησε εταίρους και στις 5 Ηπείρους! Τα πιο παλιά και πρώτα μέλη του τότε Συμβουλίου ήταν Οργανώσεις όπως οι Audubon, RSPB (BirdLife Αγγλίας), NABU (BirdLife Γερμανίας), VBN (BirdLife Ολλανδίας) and SVS (BirdLife Ελβετίας), αλλά και οι Aves Argentinas (BirdLife Αργεντινής), BNHS (BirdLife Ινδίας) κ.ά. Η πρώτη επίσημη συνάντηση μελών και οργανώσεων έγινε το 1928 στην Ελβετία με σκοπό τη δημιουργία ασφαλών καταφυγίων για τα πουλιά κατά τη διάρκεια της αναπαραγωγικής και της μεταναστευτικής περιόδου την άνοιξη. Το 1952, με τη βοήθεια πολλών εταίρων από όλο τον κόσμο, συλλέχθηκαν δεδομένα αναφορικά με

τα παγκοσμίως απειλούμενα είδη πουλιών και το 1966 δημιουργήθηκε ο πρώτος Κόκκινος Κατάλογος των Απειλούμενων Πουλιών. Το 1993, το Διεθνές Συμβούλιο για την Προστασία των Πουλιών μετονομάστηκε σε BirdLife. Η Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία είναι εταίρος της BirdLife International από το 1994. Ένα χαρακτηριστικό αποτέλεσμα αυτής της συνεργασίας είναι ο προσδιορισμός των Σημαντικών Περιοχών για τα Πουλιά και η ένταξή τους στο Πανευρωπαϊκό Δίκτυο Προστατευόμενων Περιοχών Natura 2000.

BIRDLIFE PARTNERS

Μάλτα: Έλεγχος του ανοιξιάτικου κυνηγιού με τη βοήθεια του… στρατού!

photo: Michela Checchi

ε τη συνδρομή της αστυνομίας και του στρατού προσπαθεί να ελέγξει η κυβέρνηση της Μάλτας το ανοιξιάτικο κυνήγι και τη λαθροθηρία, σύμφωνα με την BirdLife

Malta.

Το προσωπικό της οργάνωσης και οι εθελοντές της εντόπισαν περισσότερους από 30 οπλισμένους στρατιώτες οι οποίοι, βοηθώντας την αστυνομία, περιπολούσαν σε προστατευόμενες περιοχές με σκοπό να αποτρέψουν τη λαθροθηρία. Η παρουσία του στρατού, όπως επισημαίνει η Οργάνωση, έρχεται σε αντίθεση με τον ισχυρισμό της κυβέρνησης ότι η κατάσταση είναι ελεγχόμενη και η περιοχή προστατεύεται σύμφωνα με την ευρωπαϊκή Οδηγία για τα Πουλιά, ενώ είναι ξεκάθαρο ότι η αστυνομία και η τοπική κοινωνία δεν μπορούν να ελέγξουν τη λαθροθηρία, λόγω της συνεχούς αυξανόμενης έκτασης του φαινομένου. Παράλληλα, οι υπεύθυνοι παρατήρησης τονίζουν ότι η κίνηση αυτή των μαλτέζικων αρχών αποτελεί απέλπιδα προσπάθεια αντιμετώπισης του φαινομένου με αμφίβολη αποτελεσματικότητα, καθώς οι στρατιώτες δεν είναι ούτε κατάλληλα εξοπλισμένοι ούτε και εκπαιδευμένοι για να αντιμετωπίσουν παραβατικές πράξεις κατά του περιβάλλοντος.

photo: Αρχείο BirdLife Malta Στεπόκιρκος

Απόδειξη των παραπάνω αποτελεί ο τραυματισμός του πιο σπάνιου αρπακτικού πουλιού της Ευρώπης, του Στεπόκιρκου, που θα μεταφερθεί σε κέντρο αποκατάστασης στη Σικελία, και συγκαταλέγεται στα 13 προστατευόμενα είδη τα οποία έπεσαν θύμα της ανοιξιάτικης λαθροθηρίας στη Μάλτα. Κατερίνα Γιοσμά

Ευρωπαϊκή Ημέρα Δικτύου Natura 2000: «Είναι στο χέρι σου»!

ην πρώτη Ευρωπαϊκή Ημέρα των προστατευόμενων περιοχών, γνωστό και ως Δίκτυο Natura 2000, γιόρτασαν οι περιβαλλοντικές οργανώσεις στις 21 Μαΐου, δίνοντας με αυτόν τον τρόπο έμφαση στη σημαντικότητα της βιοποικιλότητας. Με αφορμή λοιπόν τη συγκεκριμένα μέρα, η Ισπανική BirdLife, SEO, ζήτησε από όποιον το επιθυμεί να στείλει μια φωτογραφία του, όπου απεικονίζονται με τη βοήθεια των παλαμών του τα φτερά μιας πεταλούδας! Το Δίκτυο, το μεγαλύτερο στο είδος του παγκοσμίως, περιλαμβάνει 26.000 προστατευόμενες περιοχές, καλύπτοντας το 18% της συνολικής ευρωπαϊκής έκτασης.

ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ

Πολιτική για τη Φύση

Νέα πολιτικής Μαλαμώ Κορμπέτη Υπεύθυνη Θεμάτων Πολιτικής Περιβάλλοντος

photo: Αρχείο Φορέα Διαχείρισης Δέλτα ΑξιούΛουδία-Αλιάκμονα

Πρώην αντιδήμαρχος καταδικάζεται για μπαζώματα σε προστατευόμενη περιοχή Σε 18 μήνες φυλάκιση με τριετή αναστολή και 3.000 ευρώ πρόστιμο καταδικάστηκαν από το Τριμελές Πλημμελειοδικείο Θεσσαλονίκης ο πρώην αντιδήμαρχος Εχεδώρου, κος Στάθης Παντελίδης, καθώς και ο εργολάβος Δ.Μ., ως υπεύθυνοι για εκτεταμένα μπαζώματα στην προστατευόμενη περιοχή Natura 2000 του Καλοχωρίου Θεσσαλονίκης, έπειτα από μήνυση της Ελληνικής Ορνιθολογικής Εταιρείας. Τον Αύγουστο του 2007, οι καταδικασθέντες επιχωμάτωσαν με μπάζα εκτεταμένη υγροτοπική έκταση στην περιοχή Καλοχωρίου. Μέλη της Ορνιθολογικής που έσπευσαν μετά από καταγγελία στην περιοχή με έκπληξη κατέγραψαν, σε λίγη ώρα, 13 φορτηγά να ξεφορτώνουν μπάζα το ένα μετά το άλλο, γεγονός ενδεικτικό της έκτασης της επιχωμάτωσης. Επρόκειτο για μία παράνομη επιχείρηση που λειτουργούσε με την ενθάρρυνση παραγόντων του δήμου Εχεδώρου, καθώς η έκταση ήταν ειδικά περιφραγμένη και οι οδηγοί των φορτηγών πλήρωναν αντίτιμο 10 ευρώ, ή και περισσότερο ανάλογα με τον όγκο του φορτηγού, στον καταδικασθέντα εργολάβο, ο οποίος μάλιστα είχε αναρτήσει αυτοσχέδια πινακίδα με το κινητό του τηλέφωνο για να επικοινωνούν μαζί του οι οδηγοί των φορτηγών.

photo αριστερά: Σκουριές Χαλκιδικής

Η περιοχή όπου έγινε η παράνομη επιχωμάτωση ανήκει στο δίκτυο Natura 2000 ως Ζώνη Ειδικής Προστασίας (ΖΕΠ) για τα άγρια πουλιά και επίσης συμπεριλαμβάνεται στο Εθνικό Πάρκο Δέλτα Αξιού-Λουδία-Αλιάκμονα (ζώνη Β), χαρακτηρισμένη ως «περιοχή προστασίας της φύσης, με έμφαση στη φυσικότητα». Σημειώνεται ότι κατηγορούμενος για την ίδια υπόθεση ήταν και

ο πρώην δήμαρχος Εχεδώρου και πρώην βουλευτής ΠΑΣΟΚ Β’ Θεσσαλονίκης, κος Γιώργος Αρβανιτίδης, αλλά το αίτημα άρσης της ασυλίας του απορρίφτηκε, κατά τη συνήθη τότε πρακτική. Όμως, δεδομένου ότι δεν καλύπτεται πλέον από τη βουλευτική ασυλία έχει επαναδρομολογηθεί η ποινική δίωξή του, όπως δήλωσε η εισαγγελέας της έδρας.

Κακός οιωνός για το μέλλον του φυσικού περιβάλλοντος της χώρας οι εξελίξεις στις Σκουριές της Χαλκιδικής Η Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία παρακολουθεί με αγωνία και εκφράζει την κατηγορηματική αντίθεσή της στη μεθόδευση με την οποία η κυβέρνηση προωθεί το περιβαλλοντικά και κοινωνικά αδιέξοδο έργο της εξόρυξης χρυσού στις Σκουριές Χαλκιδικής. Τονίζει δε ότι τα επιχειρήματα του επενδυτή περί «ήπιων περιβαλλοντικών επιπτώσεων» έχουν γίνει αποδεκτά εκ των προτέρων από την κυβέρνηση, παρότι υπάρχει ήδη σοβαρός επιστημονικός αντίλογος (με τελευταίο παράδειγμα το πόρισμα της Γεωπονικής Σχολής του ΑΠΘ). Τα περιβαλλοντικά ζητήματα δεν αποτελούν ζητήματα του Υπουργείου Δημόσιας Τάξης και Προστασίας του Πολίτη, αλλά αρμοδιότητα του Υπουργείου Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής, το οποίο έχει σοβαρότατες ευθύνες για την ιδιαιτέρως προβληματική διαμορφωθείσα κατάσταση. Εκ του αποτελέσματος είναι εμφανές ότι το αρμόδιο Υπουργείο έχει παραλείψει την ουσιαστική διαβούλευση με την τοπική κοινωνία, η οποία προβάλλει αντίσταση για λόγους σύμφωνους με την προστασία της φύσης. Η ουσιαστική δημόσια διαβούλευση είναι σημαντικό μέρος της διαδικασίας περιβαλλοντικής αδειοδότησης ενός έργου και είναι αυτή που εξασφαλίζει την κοινωνική νομιμοποίηση ενός έργου. Είναι αυτή ακριβώς η νομιμοποίηση που απουσιάζει από τη συγκεκριμένη επένδυση. Και δεν θα μπορούσε να συμβαίνει το αντίθετο δεδομένου του μεγέθους των επιπτώσεων στην ποιότητα της ζωής των κατοίκων. Η επένδυση της εξόρυξης χρυσού στις Σκουριές Χαλκιδικής αποτελεί μέρος της «νέας περιβαλλοντικής πολιτικής» της τελευταίας τριετίας, η οποία εκφράζεται σε μεγάλης κλίμακας έργα που χωροθετούνται σε ιδιαίτερα ευαίσθητα ενδιαιτήματα. Σε αυτό το πλαίσιο περιλαμβάνονται έργα «fast track», ιδιαίτερα χαμηλής ποιότητας μελέτες περιβαλλοντικών επιπτώσεων, επιτάχυνση των διαδικασιών περιβαλλοντικής αδειοδότησης, χωρίς δικλείδες ασφαλείας για τη φύση και με αγνόηση των περιβαλλοντικο-κοινωνικών επιπτώσεων στις τοπικές κοινωνίες.

Π Ο Ι Ο Τ Ι Κ Η Π Α ΡΑΤ Η Ρ Η Σ Ι Α Κ Η Ε Μ Π Ε Ι Ρ Ι Α

είναι όμορφος ο κόσμος εκεί έξω… … δείτε όλες τις λεπτομέρειες με ένα ζευγάρι κιάλια Kowa Η Kowa προσφέρει ποιοτικές παρατηρησιακές εμπειρίες εδώ και 60 χρόνια. Με μοντέλα για διάφορες εφαρμογές και σε διάφορα επίπεδα τιμών, τα κιάλια Kowa αποδίδουν εκπληκτική εικόνα του φυσικού κόσμου. Για περισσότερες πληροφορίες μπορείτε να επισκεφτείτε την ιστοσελίδα μας www.astronomy.gr

ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΔΙΑΘΕΣΗ: Αντ. Τρίτση 15-17, (Έναντι κλειστού γηπέδου μπάσκετ ΠΑΟΚ), Τ.Κ. 57001, Πυλαία, Θεσσαλονίκη | Tηλ.: 2310 541 826, Fax: 2310 550 672 | www.astronomy.gr