HOS magazine "Oionos". Issue 45 by Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία/ HOS- BirdLife Greece

οιωνός Τ ΡΙΜΗΝΙ Α Ι Α ΕΚ ΔΟΣ Η Τ Η Σ Ε Λ Λ ΗΝΙΚ Η Σ ΟΡ ΝΙΘ ΟΛΟΓ ΙΚ Η Σ Ε ΤΑ ΙΡ ΕΙ Α Σ (ΕΟΕ ) Μ Α Ρ Τ ΙΟΣ - Α ΠΡΙ Λ ΙΟΣ - Μ Α ΪΟΣ 2011

#45

Εθελοντισμός

αφιέρωμα:

> Χαραδριοί

Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία

EDITORIAL

του τεύχους

Δεν φαίνεται με σαφήνεια αν η έκφραση στο πρόσωπο της μάσκας είναι χαρούμενη, θυμωμένη ή δείχνει έκπληξη. Το σίγουρο είναι πως τα χελιδόνια, με τη θέση που επέλεξαν, τη ζωντάνεψαν! Μια διαφορετική φωτογραφία του Μιχάλη Μοσχόβη από την άνοιξη που μας πέρασε.

ΧΒ

Νέα

Βιβλιοπαρουσίαση “The Raptors of Europe and the Middle East: A Handbook of Field Identification” Dick Forsman

«Σαν το Σπίνο μες στο Δάσος» Ιωάννα Κοντοζήση

Όσα κατέγραψαν οι ΙΒΑ Caretakers το 2010 στις περιοχές που παρακολουθούν Μαργαρίτα Τζάλη

10:

H Kαστανοστριτσίδα ή διαφορετικά το No. 455 για την ελληνική ορνιθοπανίδα Χρήστος Μπαρπούτης

11:

ΑΦΙΕΡΩΜΑ

12:

Αλλά για ποιον εθελοντισμό μιλάμε; Σπύρος Ψύχας

14:

Μεσοχειμωνικάτικες Καταμετρήσεις Υδρόβιων Πουλιών Συνέντευξη Γ. Χανδρινού

15:

Εθελόντρια για 24 χρόνια;!! Συνέντευξη Μ. Παναγιωτοπούλου

16:

Η σκηνή επαναλαμβάνεται εδώ και χρόνια… Λευτέρης Σταύρακας

17:

Όταν οι διαδρομές ενώνονται για να γίνουν κοινή πορεία Μαργαρίτα Τζάλη

18:

Ο λόγος στους εθελοντές!

20:

Εθελοντισμός και Νέα Γενιά Γιάννης Λιβανός

21:

Σκέψεις για μια νομοθετική ρύθμιση της εθελοντικής εργασίας Όλγα Στασινοπούλου

22:

Τι προβλήματα αντιμετωπίζεται για την ανάπτυξη του εθελοντισμού; Θεώνη Καρκούλια, Μαρία Γανωτή, Χάρης Νικοκάβουρας, Μαριάννα Ψαραδέλη

24:

Εθελοντισμός στη Δανία Boris Barov

26: Ο εθελοντισμός - αντίδοτο στην αδιαφορία Μαργαρίτα Τζάλη, Μαλαμώ Κορμπέτη 28:

Χαραδριοί Θεόδωρος Κομηνός

31:

Οι ΙΒΑ μέσα από τα μάτια των Caretakers : Λίμνη Καστοριάς Χρήστος Τόσκος

32:

ΝΕΑ Προγραμμάτων

33:

Πολιτική Περιβάλλοντος Μαλαμώ Κορμπέτη

34: “Προορισμοί” Χρήστος Βλάχος

οιωνός

Ο Στεποσφυριχτής (Charadrius asiaticus) μας επισκέπτεται αρκετά σπάνια, είναι απο τους πιο όμορφους χαραδριούς που έχουν καταγραφεί στη χώρα μας και είναι σίγουρα απο τα είδη που θέλουν να δουν και να καταγράψουν στη λίστα τους πολλοί παρατηρητές πουλιών. Η φωτογραφία είναι του Θεόδουλου Πουλλή. ΧΒ

Η Φωτογραφία photo: Μιχάλης Μοσχόβης

Το εξώφυλλο μας

Περιεχόμενα

ΒΑΣ. ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ, 24 τ.κ. 106 81, ΑΘΗΝΑ Τ.- F.: 210 8227937, 210 8228704 info@ornithologiki.gr www.ornithologiki.gr ΚΑΣΤΡΙΤΣΙΟΥ, 8 τ.κ. 546 23, ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ Τ.- F.: 2310 244245 thess@ornithologiki.gr

Σημείωμα του Εκδότη

Εθελοντισμός για τη Φύση, ποιότητα ζωής για όλους Η εθελοντική δράση για τη Φύση μπορεί να είναι το πρόσθετο κίνητρο για να βγούμε στην ύπαιθρο. Μπορεί ταυτόχρονα να σημαίνει μία αίσθηση κοινωνικής υποχρέωσης: διεκδικούμε η απόλαυση των υπηρεσιών που προσφέρει η Φύση να αποτελούν συλλογική δυνατότητα. Μπορεί ακόμη να είναι φυσικό επακόλουθο της συνειδητής αναγνώρισης της αξίας ύπαρξης όλων των έμβιων όντων και του σεβασμού που απαιτείται στη συμβίωση μαζί τους.

Αποστόλης Καλτσής Πρόεδρος του Δ.Σ της Ε.Ο.Ε.

άθε εθελοντής μπορεί να έχει διαφορετική αφετηρία και οπτική, όπως διαβάζουμε από τις εξομολογήσεις των εθελοντών της Ορνιθολογικής που περιλαμβάνονται στο αφιέρωμα του ΟΙΩΝΟΥ για το Ευρωπαϊκό Έτος Εθελοντισμού. Το σίγουρο, πάντως, είναι ότι ο εθελοντής τελικά προσφέρει κοινωφελές έργο που πηγάζει από τα ανώτερα επίπεδα της συνείδησης και της ηθικής, καθώς αυτό δε στηρίζεται στην προσδοκία της άμεσης υλικής ανταμοιβής, αλλά στην εξυπηρέτηση του συλλογικού συμφέροντος. Μέσα από αυτό το έργο, η κοινωνία - και ο ίδιος ως μέρος της - σε βάθος χρόνου ωφελείται πολλαπλά: βελτιώνεται η ποιότητα ζωής και ενισχύεται η κοινωνική συνοχή, ενώ ο ίδιος ο εθελοντής αποτελεί παράδειγμα για τους συνανθρώπους του να εργαστούν προς αυτήν την κατεύθυνση, μεγιστοποιώντας τα οφέλη του παραγόμενου έργου. Καθώς, λοιπόν, η εθελοντική προσφορά έχει εξ ορισμού αυτόν τον κοινωφελή χαρακτήρα, είναι αναγκαίο να αποφεύγουμε τις …κακές απομιμήσεις (τύπου ‘Αθήνα 2004’). Για αυτό και πρέπει να είναι ξεκάθαρο από την αρχή τι είναι και τι δεν είναι εθελοντισμός: στην ουσία του, μας εισάγει με εύληπτο και σαφή τρόπο ένας εδώ και πολλά χρόνια αφοσιωμένος ‘εργάτης’ του εθελοντικού κινήματος στην Ελλάδα και συνεργάτης της Ορνιθολογικής, ο Σπύρος Ψύχας. Παράλληλα, μέσα από τις περιγραφές των ίδιων των μελών-εθελοντών θα διαπιστώσετε πως η εθελοντική προσφορά αποτελεί βασικό πυλώνα της οργάνωσης και διατρέχει όλη τη δομή της: από τη συμμετοχή στο Διοικητικό Συμβούλιο μέχρι τη δράση στο πεδίο, τις καταγραφές πουλιών και την επισήμανση των απειλών για τα ίδια και τους βιοτόπους τους. Ειδικότερα για αυτό το τελευταίο κομμάτι, στο παρόν τεύχος περιλαμβάνεται και η περιληπτική αναφορά των Υπεύθυνων Παρακολούθησης των Σημαντικών για τα Πουλιά Περιοχών (IBA caretakers) για το έτος 2010. Εκτός από το αφιέρωμα στον εθελοντισμό, στο παρόν τεύχος του Οιωνού διαβάζουμε τα τελευταία νέα των Προγραμμάτων της Ορνιθολογικής που βρίσκονται σε εξέλιξη, γνωρίζουμε τους … τρεχαλατζήδες Σφυριχτές, μαθαίνουμε ποιο είναι το 445ο είδος πουλιού που καταγράφεται στην Ελλάδα, διαβάζουμε για τις Δράσεις Πολιτικής και Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης και πολλά ακόμη θέματα που πιστεύουμε θα βρείτε άκρως ενδιαφέροντα.

• ΕΚΔΟΤΗΣ: ΑΠΟΣΤΟΛΗΣ ΚΑΛΤΣΗΣ • ΙΔΙΟΚΤΗΣΙΑ: ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΟΡΝΙΘΟΛΟΓΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ • ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ: Χ. ΒΛΑΧΟΣ, Ι. ΔΡΟΣΙΝΟΥ, Ξ. ΚΑΠΠΑΣ, Π. ΛΑΤΣΟΥΔΗΣ, Ε. ΣΑΡΑΝΤΟΥ, Λ. ΣΙΜΙΤΖΗ, Ρ. ΤΡΙΓΚΟΥ • ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΥΛΗΣ - ΣΥΝΤΟΝΙΣΜΟΣ: ΧΡΗΣΤΟΣ ΒΛΑΧΟΣ, ΕΛΙΝΑ ΣΑΡΑΝΤΟΥ • ΓΡΑΦΟΥΝ: Boris Barov, Χρήστος Βλάχος, Μαρία Γανωτή, Αποστόλης Καλτσής, Θεώνη Καρκούλια, Θεόδωρος Κομηνός, Ιωάννα Κοντοζήση, Μαλαμώ Κορμπέτη, Πέρη Κουράκλη, Γιάννης Λιβανός, Γιώργος Μανέας, Χρήστος Μπαρμπούτης, Χάρης Νικοκάβουρας, Μαρία Παναγιωτοπούλου, Νίκος Προμπονάς, Ελίνα Σαράντου, Ειρήνη Σκούλη, Όλγα Στασινοπούλου, Λευτέρης Σταύρακας, Μαργαρίτα Τζάλη, Χρήστος Τόσκος, Ρούλα Τρίγκου, Γιώργος Χανδρινός, Εύη Χαβελέ, Απόστολος Χριστόπουλος, Μαριάννα Ψαραδέλη, Σπύρος Ψύχας • ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ: Στεποσφυριχτής (Charadrius asiaticus) - ΘΕΟΔΟΥΛΟΣ ΠΟΥΛΛΗΣ • ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΙΚΗ ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΤΙΝΑ ΣΑΚΕΡΟΓΛΟΥ • 210 3241868 • e-mail: sakertia@yahoo.gr • ΕΚΤΥΠΩΣΗ - ΠΑΡΑΓΩΓΗ: ΜΠΑΡΔΗΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ • Αριστείδου 10, Αθήνα • Τηλ.: 210 3237793 • ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΣΥΜΦΩΝΑ ΜΕ ΤΟΝ ΝΟΜΟ: Α. ΚΑΛΤΣΗΣ • ISSN: 1107-7166

EDITORIAL

του τεύχους

ΧΒ

Νέα

Βιβλιοπαρουσίαση “The Raptors of Europe and the Middle East: A Handbook of Field Identification” Dick Forsman

«Σαν το Σπίνο μες στο Δάσος» Ιωάννα Κοντοζήση

Όσα κατέγραψαν οι ΙΒΑ Caretakers το 2010 στις περιοχές που παρακολουθούν Μαργαρίτα Τζάλη

10:

H Kαστανοστριτσίδα ή διαφορετικά το No. 455 για την ελληνική ορνιθοπανίδα Χρήστος Μπαρπούτης

11:

ΑΦΙΕΡΩΜΑ

12:

Αλλά για ποιον εθελοντισμό μιλάμε; Σπύρος Ψύχας

14:

Μεσοχειμωνικάτικες Καταμετρήσεις Υδρόβιων Πουλιών Συνέντευξη Γ. Χανδρινού

15:

Εθελόντρια για 24 χρόνια;!! Συνέντευξη Μ. Παναγιωτοπούλου

16:

Η σκηνή επαναλαμβάνεται εδώ και χρόνια… Λευτέρης Σταύρακας

17:

Όταν οι διαδρομές ενώνονται για να γίνουν κοινή πορεία Μαργαρίτα Τζάλη

18:

Ο λόγος στους εθελοντές!

20:

Εθελοντισμός και Νέα Γενιά Γιάννης Λιβανός

21:

Σκέψεις για μια νομοθετική ρύθμιση της εθελοντικής εργασίας Όλγα Στασινοπούλου

22:

24:

Εθελοντισμός στη Δανία Boris Barov

26: Ο εθελοντισμός - αντίδοτο στην αδιαφορία Μαργαρίτα Τζάλη, Μαλαμώ Κορμπέτη 28:

Χαραδριοί Θεόδωρος Κομηνός

31:

Οι ΙΒΑ μέσα από τα μάτια των Caretakers : Λίμνη Καστοριάς Χρήστος Τόσκος

32:

ΝΕΑ Προγραμμάτων

33:

Πολιτική Περιβάλλοντος Μαλαμώ Κορμπέτη

34: “Προορισμοί” Χρήστος Βλάχος

οιωνός

Η Φωτογραφία photo: Μιχάλης Μοσχόβης

Το εξώφυλλο μας

Περιεχόμενα

Σημείωμα του Εκδότη

Αποστόλης Καλτσής Πρόεδρος του Δ.Σ της Ε.Ο.Ε.

νεα Παιδικός Διαγωνισμός Παραμυθιού: «ένα παραμύθι για τη Γιάλοβα»

Πέρη Κουράκλη

Tα πουλιά και τα προστατευόµενα είδη της Λιµνοθάλασσας της Γιάλοβας στη Μεσσηνία, περιµένουν να γράψεις εσύ το παραµύθι τους. ∆ήλωσε συµµετοχή στο

Με την υποστήριξη:

photo: Aρχείο Ε.Ο.Ε.

«Το παραμύθι της Γιάλοβας: ένα ταξίδι στον κόλπο του Ναβαρίνου» ήταν ο τίτλος του Διαγωνισμού Παραμυθιού που διοργανώθηκε από την Ορνιθολογική και την Costa Navarino Foundation στον οποίο δεκάδες παιδιά ανταποκρίθηκαν και με ιδιαίτερη ευαισθησία αγκάλιασαν τη Λιμνοθάλασσα και τα προβλήματά της. Μέσα από τη φαντασία των παιδιών ταξιδέψαμε σε μέρη μαγικά, γνωρίσαμε φανταστικούς χαρακτήρες, αλλά μας δόθηκε και η ευκαιρία να δούμε τα περιβαλλοντικά προβλήματα, τις απειλές αλλά και τις λύσεις της περιοχής με άλλη ματιά. Οι ιστορίες των παιδιών μας κάνουν αισιόδοξους για να συνεχίσουμε τις προσπάθειές μας στη συγκεκριμένη περιοχή και ελπίζουμε ότι ακόμη και στον πραγματικό κόσμο το «παραμύθι» μας θα έχει ευτυχισμένο τέλος! Περισσότερες πληροφορίες για τα παραμύθια, αλλά και για τους νικητές, μπορείτε να βρείτε εδώ: www.navarinotale.com

photo: Aρχείο Ε.Ο.Ε. photo: Aρχείο Ε.Ο.Ε.

Τα ΞΕΦΤΕΡΙΑ μαθαίνουν για τα Θαλασσοπούλια!

photo: Aρχείο Ε.Ο.Ε.

photo: Jeffrey van Daele

Έκθεση και βράβευση των έργων του 14ου Πανελλήνιου Μαθητικού Διαγωνισμού Κατασκευής Φωλιάς για Πουλιά. Διοργανωτής: 2ο ΕΠΑ.Λ Γαλατσίου

/00 028

Πάρε και εσ των θαύ µέρος στ λασσοπ ην κατα Παρατή ουλιώ γραφή ρη ν στην και στ σέ τα κατά Ελλάδα είλε µα τη . Join us ς τις κα διάρκεια ταγραφ του ταξιδ in the ιού σο ές σο Just re census of Gr υ! υ cord yo ee ur obse k seabird populat and se rvation ions. nd them s to us!

παρα Βρες το φυ τήρησ λλάδ

στη ρε ης θαλα ιο σεψιό σσ ν του οπουλιώ Yo πλοίο ν “bird u can fin υ! wa d at thetching at the recep sea” lea tion de flet sk!

Χορηγοί επικοινωνίας:

Υπό την αιγίδα του Υπουργείου Παιδείας, δια βίου µάθησης και Θρησκευµάτων

16.646 επισκέπτες κατέγραψαν οι εθελοντές μας μία Κυριακή στο Πάρκο «Α. Τρίτσης»

NAT /GR

Τριήμερο εκδηλώσεων Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης που διοργάνωσε το Γραφείο Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης της Γ’ Διεύθυνσης Αθήνας

LIFE 07

a with s eabirds χοντας ως ! υποστηρικτή των δράσεΠαρατηρ ήσατ στο τα ε θαλασσοπ ων ενημέρωσης – H e yo ξίδι σας; ούλια any seav abirdsu observed on your ευαισθητοποίησης trip? 5 του Προγράμματος LIFE για τα θαλασσοπούλια τον Όμιλο Attica Group που περιλαμβάνει τις ακτοπλοϊκές εταιρείες Blue Star Ferries και Superfast Ferries, από φέτος το καλοκαίρι όλα τα πλοία του Ομίλου που ταξιδεύουν στις Κυκλάδες, τα Δωδεκάνησα και την Κρήτη θα έχουν διαθέσιμο για το επιβατικό κοινό ενημερωτικό υλικό για τα θαλασσοπούλια, τις δράσεις του Προγράμματος και τη σημαντικότητα του νησιωτικού και θαλάσσιου χώρου του Αιγαίου. a Bonet

photo: Aρχείο Ε.Ο.Ε.

Τα πλ ταξιδοεία του Οµίλου A µαζί µε ύουν στο Α ttica Group τα θαλ ασσο ιγαίο Attic in theaAGroup’s vesse πούλια! ls sail egean

Ρούλα Τρίγκου

ς | Andre

6ος Αττικός Αγώνας Παρατήρησης Πουλιών

ια φορά και έναν καιρό ….η παιδική φαντασία ταξίδεψε στη Λιμνοθάλασσα της Γιάλοβας και παιδιά, πουλιά, ζώα, νεράιδες και δράκοι ανέλαβαν να την προστατεύσουν!

ος Βλάχο

photo: Aρχείο Ε.Ο.Ε.

Εύη Χαβελέ

ες: Χρήστ

Χελιδονίσματα 2011

εκίνησε από τη Θεσσαλονίκη μια σειρά εκδηλώσεων υπό τον τίτλο «Πετούν δίπλα σου! Δες τα». Με παρόμοιο τίλτο: «Aren’t Birds Brilliant» εκδηλώσεις τέτοιου είδους διοργανώνονται σε άλλες 9 ευρωπαϊκές χώρες από τους BirdLife εταίρους εδώ και 4 χρόνια (Ηνωμένο Βασίλειο, Νορβηγία, Πολωνία, Δανία, Πορτογαλία, Γερμανία, Ισπανία, Αυστρία και Ουγγαρία) και στοχεύουν στη ενημέρωση αλλά και ευαισθητοποίηση των κατοίκων μιας περιοχής στην παρατήρηση άγριων πουλιών (birwatching) που ζουν δίπλα μας και στην ενίσχυση της Οργάνωσης. Στη Θεσσαλονίκη ολοκληρώθηκε ο πρώτος κύκλος με 5 στατικές εκδηλώσεις (σε σημείο με ποικίλη ορνιθοπανίδα με τηλεσκόπιο και κιάλια αλληλεπίδραση με περαστικούς) και μία κινητική εκδήλωση (περίπατος με κιάλια και τηλεσκόπια – αποκλειστικά για μέλη). Μία από τις εκδηλώσεις ήταν σε συνδιοργάνωση με το Γραφείο Περιβάλλοντος του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Από το φθινόπωρο θα ξεκινήσει ο νέος κύκλος με περισσότερες ιδέες και δράσεις! Αν σας ενδιαφέρει η παρατήρηση πουλιών, αλλά και οι περίπατοι, παρακαλώ επικοινωνήστε με το Γραφείο Θεσσαλονίκης (2310 244245, thess@ornithologiki.gr).

Ταξιδεύοντας με τα θαλασσοπούλια στο Αιγαίο

Φωτογραφί

photo: Aρχείο Ε.Ο.Ε.

«Πετούν δίπλα σου! Δες τα!»

Ταξιδεύοντας στο αρχιπέλαγος μαζί με τα θαλασσοπούλια, οι επιβάτες των πλοίων του Ομίλου έχουν την ευκαιρία να παρατηρήσουν κατά τη διάρκεια της διαδρομής του πλοίου τα πελαγικά θαλασσοπούλια του Αιγαίου (Αρτέμηδες, Μύχους και -με αρκετή τύχη!- Υδροβάτες) και πλησιάζοντας προς τον παράκτιο χώρο Αιγαιόγλαρους, Ασημόγλαρους και Θαλασσοκόρακες. Χρησιμοποιώντας το φυλλάδιο παρατήρησης θαλασσοπουλιών που είναι διαθέσιμο στη ρεσεψιόν του πλοίου, οι επιβάτες θα μπορούν να αναγνωρίσουν τα θαλασσοπούλια, αλλά και να συμβάλλουν οι ίδιοι στην καταγραφή του πληθυσμού τους στην Ελλάδα συμπληρώνοντας και αφήνοντας την ειδική φόρμα καταγραφής στη ρεσεψιόν του πλοίου ή καταχωρώντας τις παρατηρήσεις τους στην ιστοσελίδα: www.ornithologiki.gr/seabirds. Αν ταξιδέψετε με κάποιο πλοίο της Blue Star Ferries και Superfast Ferries, δώστε μια ξεχωριστή νότα στη διαδρομή σας παρατηρώντας τα θαλασσοπούλια και συμβάλλοντας ενεργά στην καταγραφή του πληθυσμού τους στις ελληνικές θάλασσες!

photo: Παναγιώτης Λατσούδης

«Όταν τα χελιδόνια έφεραν την άνοιξη!»

νεα Παιδικός Διαγωνισμός Παραμυθιού: «ένα παραμύθι για τη Γιάλοβα»

Πέρη Κουράκλη

Με την υποστήριξη:

photo: Aρχείο Ε.Ο.Ε.

photo: Aρχείο Ε.Ο.Ε. photo: Aρχείο Ε.Ο.Ε.

Τα ΞΕΦΤΕΡΙΑ μαθαίνουν για τα Θαλασσοπούλια!

photo: Aρχείο Ε.Ο.Ε.

photo: Jeffrey van Daele

/00 028

παρα Βρες το φυ τήρησ λλάδ

στη ρε ης θαλα ιο σεψιό σσ ν του οπουλιώ Yo πλοίο ν “bird u can fin υ! wa d at thetching at the recep sea” lea tion de flet sk!

Χορηγοί επικοινωνίας:

Υπό την αιγίδα του Υπουργείου Παιδείας, δια βίου µάθησης και Θρησκευµάτων

16.646 επισκέπτες κατέγραψαν οι εθελοντές μας μία Κυριακή στο Πάρκο «Α. Τρίτσης»

NAT /GR

LIFE 07

photo: Aρχείο Ε.Ο.Ε.

Τα πλ ταξιδοεία του Οµίλου A µαζί µε ύουν στο Α ttica Group τα θαλ ασσο ιγαίο Attic in theaAGroup’s vesse πούλια! ls sail egean

Ρούλα Τρίγκου

ς | Andre

6ος Αττικός Αγώνας Παρατήρησης Πουλιών

ος Βλάχο

photo: Aρχείο Ε.Ο.Ε.

Εύη Χαβελέ

ες: Χρήστ

Χελιδονίσματα 2011

Ταξιδεύοντας με τα θαλασσοπούλια στο Αιγαίο

Φωτογραφί

photo: Aρχείο Ε.Ο.Ε.

«Πετούν δίπλα σου! Δες τα!»

photo: Παναγιώτης Λατσούδης

«Όταν τα χελιδόνια έφεραν την άνοιξη!»

νεα

ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ

«Σαν το Σπίνο μες στο Δάσος»

Τα Νέα του Προγράμματος LIFE για τα θαλασσοπούλια

Το παραμύθι που ακολουθεί είναι βασισμένο στον Κενυάτικο θρύλο που είχε αφηγηθεί η βραβευμένη με το Νόμπελ Ειρήνης Ουανγκάρι Μαατάι στις 28 Φεβρουαρίου 2008 στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών.

Ρούλα Τρίγκου

ατά τους καλοκαιρινούς μήνες τα θαλασσοπούλια έχουν την τιμητική τους! Έτσι, οι δράσεις του Προγράμματος LIFE συνεχίζονται με έντονους ρυθμούς τόσο σε επίπεδο εργασίας πεδίου, όσο και από πλευράς δράσεων ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης. Οι καταγραφές θαλασσοπουλιών από τη στεριά και από τη θάλασσα, η παρακολούθηση των αποικιών Αιγαιόγλαρου και Θαλασσοκόρακα και οι δράσεις τηλεμετρίας συνεχίζονται αδιάλειπτα στις περιοχές του Προγράμματος, καθώς και οι συνεργασίες με τοπικούς φορείς, αλιείς, κ.ά. Σε συνεργασία με τον Δήμο Φούρνων Κορσεών, η Παγκόσμια Ημέρα Περιβάλ-

λοντος γιορτάστηκε με τα παιδιά του Δημοτικού σχολείου και των νηπιαγωγείων του νησιού, καθώς και με άλλους δημότες με παρουσιάσεις, ζωγραφίζοντας και φτιάχνοντας κατασκευές για τα θαλασσοπούλια. Στη Μυτιλήνη, σε συνεργασία με τον Λεσβιακό Όμιλο Ιστιοπλοϊκό Ανοιχτής Θαλάσσης διοργανώθηκε παρουσίαση αφιερωμένη στα θαλασσοπούλια και τις πολύτιμες ακατοίκητες νησίδες, ενώ στη Κέα (Τζια), υποστηρίξαμε τις δράσεις της ξεχωριστής Γιορτής Παραμυθιών, που φέτος το θέμα της ήταν η θάλασσα, ενημερώνοντας το κοινό για τα θαλασσοπούλια και ακούγοντας το Παραμύθι «το Τραγούδι του Θαλασσοκόρακα».

Και μη ξεχνάτε: κατά το τελευταίο 10ήμερο του Ιουλίου η κινητή έκθεση του Προγράμματος θα ταξιδεύει μαζί με την ερευνητική ομάδα της Ορνιθολογικής και της MOm με το σκάφος της MOm «Οδύσσεια» στις Σποράδες και στα νησιά του Βορείου Αιγαίου, σταθμεύοντας στα λιμάνια των νησιών. Πληροφορίες σχετικά με το Πρόγραμμα της έκθεσης μπορείτε να βρείτε στην ιστοσελίδα του Προγράμματος: www.ornithologiki.gr/seabirds.

Εικονογράφηση: Θεοδόσης Βρανάς

photo: Λευτέρης Κακαλής Εκδήλωση ΛΟΙΑΘ, Μυτιλήνη

photo: Εύη Χαβελέ Γιορτή Παραμυθιών, Τζια

photo: Ρούλα Τρίγκου Γιορτή Παραμυθιών, Τζια

photo: Ρούλα Τρίγκου Εκδήλωση στους Φούρνους

Επιμέλεια / προσαρμογή: Κοντοζήση Ιωάννα

Βιβλιοπαρουσίαση

Υπεύθυνη Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης

“The Raptors of Europe and the Middle East” A Handbook of Field Identification

Dick Forsman Λευτέρης Σταύρακας

αναγνώριση των αρπακτικών μπορεί να αποτελέσει μεγάλο πονοκέφαλο, καθώς τις περισσότερες φορές γίνεται από μακρινές αποστάσεις, για πολύ λίγο χρόνο και σχεδόν πάντα το πουλί βρίσκεται ψηλά στον ουρανό και διακρίνεται μόνο η σιλουέτα. του. Γι’ αυτόν τον λόγο, οι απλοί οδηγοί αναγνώρισης πολλές φορές δεν μπορούν να βοηθήσουν αρκετά στο να αναγνωρίσουμε με ασφάλεια το είδος. Το συγκεκριμένο βιβλίο του Dick Forsman εκδόθηκε το 1999, παρόλα αυτά παραμένει σημείο αναφορά, καθώς αποτελεί μια εξαιρετική δουλειά που παρέχει τεράστιο πλούτο πληροφοριών για όλα τα αρπακτικά της Ευρώπης, της Βό-

ρειας Αφρικής και της Μέσης Ανατολής. Για κάθε είδος ο αναγνώστης πέραν των βασικών πληροφοριών βιολογίας (ενδιαίτημα, μεταναστευτικές κινήσεις και θηράματα) μαθαίνει όλες τις λεπτομέρειες των πτερωμάτων όλων των ηλικιών, τον τρόπο που εξελίσσεται η πτερόρροια (moult) ενώ εξίσου βοηθητική είναι η περιγραφή της σιλουέτας από διάφορες αποστάσεις όπως και η σύγκριση με άλλα είδη που έχουν παρόμοιο μέγεθος ή σιλουέτα και μπορεί να οδηγήσουν σε λάθος αναγνώριση. Εξίσου πλούσιο είναι το φωτογραφικό υλικό που καλύπτει όλες τις ηλικιακές ομάδες καθώς και τα διαφορετικά υποείδη, ενώ όπου κρίνεται απαραίτητο

υπάρχουν σκίτσα που τονίζουν τις λεπτομέρειες που κάνουν την διαφορά. Το μοναδικό «ελάττωμα» που θα μπορούσαμε να βρούμε είναι το σχετικά μεγάλο μέγεθος που καθιστά δύσκολη τη χρήση του στο πεδίο. Όπως και να έχει, το συγκεκριμένο βιβλίο αποτελεί must για όσους θέλουν να ασχοληθούν πιο σοβαρά με την αναγνώριση των αρπακτικών.

πειτα από δεκαετίες δράσης για την προστασία του φυσικού περιβάλλοντος και ενημέρωσης δεκάδων χιλιάδων παιδιών, θέλουμε να πιστεύουμε ότι έχουμε προσθέσει κι εμείς μια σταγόνα περιβαλλοντικής συνείδησης. Όπως ο μικρός σπίνος έτσι κι εμείς προσπαθούμε να κάνουμε ό, τι καλύτερο μπορούμε για να προστατέψουμε το σπίτι μας, τη ζωή μας, τον πλανήτη μας. Και είναι χαρά μας να βλέπουμε ότι σιγά σιγά έρχονται κοντά μας και τα άλλα ζώα του δάσους. Όλοι μαζί μπορούμε να σβήσουμε τη φωτιά...

νεα

ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ

«Σαν το Σπίνο μες στο Δάσος»

Τα Νέα του Προγράμματος LIFE για τα θαλασσοπούλια

Ρούλα Τρίγκου

Εικονογράφηση: Θεοδόσης Βρανάς

photo: Λευτέρης Κακαλής Εκδήλωση ΛΟΙΑΘ, Μυτιλήνη

photo: Εύη Χαβελέ Γιορτή Παραμυθιών, Τζια

photo: Ρούλα Τρίγκου Γιορτή Παραμυθιών, Τζια

photo: Ρούλα Τρίγκου Εκδήλωση στους Φούρνους

Επιμέλεια / προσαρμογή: Κοντοζήση Ιωάννα

Βιβλιοπαρουσίαση

Υπεύθυνη Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης

“The Raptors of Europe and the Middle East” A Handbook of Field Identification

Dick Forsman Λευτέρης Σταύρακας

ΚΑΤΑΓΡΑΦΕΣ ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗΣ

καλύπτεται από καθεστώς προστασίας, που οφείλεται κατά κύριο λόγο στο ότι την ίδια χρονιά εντάχθηκαν στο δίκτυο των Ζωνών Ειδικής Προστασίας (ΖΕΠ) του Natura2000 ή επανεξετάστηκαν τα όρια ήδη υφιστάμενων ΖΕΠ για 67 περιοχές. Από τις 34 περιοχές που εξετάστηκαν οι 11 χαρακτηρίστηκαν ως ΖΕΠ μέσα στο 2010, ενώ για 3 επανεξετάστηκαν τα όρια των ΖΕΠ. photo: Λίλα Σιμιτζή Μικρό Λιβάρι

Όσα κατέγραψαν οι ΙΒΑ Caretakers το 2010 στις περιοχές που παρακολουθούν 8

Στα πλαίσια του δικτύου των Υπευθύνων Παρακολούθησης των Σημαντικών Περιοχών για τα Πουλιά (ΙΒΑ) κάθε χρόνο οι εθελοντές συλλέγουν στοιχεία για την κατάσταση της περιοχής που παρακολουθούν καθώς και στοιχεία για την ορνιθοπανίδα της.

Μαργαρίτα Τζάλη Συντονίστρια Δικτύου IBA Caretakers

α στοιχεία αυτά συλλέγονται στη Βάση Δεδομένων για τις ΙΒΑ και θα τροφοδοτήσουν στο μέλλον την παγκόσμια βάση που έχει δημιουργηθεί από την BirdLife International, ενώ μας παρέχουν μια καλή εικόνα για τις περιοχές αυτές. Για το 2010 οι αναφορές που συλλέχθηκαν ήταν 34 από διάφορες περιοχές της Ελλάδας, τις οποίες μπορείτε να δείτε στο χάρτη. Οι περισσότερες περιοχές είναι υγρότοποι. Τα στοιχεία, τα οποία συλλέγουν οι Υπεύθυνοι Παρακολούθησης αφορούν 3 βασικούς άξονες, την κατάσταση στην οποία βρίσκεται η περιοχή, τις πιέσεις τις οποίες δέχεται και τέλος τις δράσεις που πραγματοποιούνται προς την κατεύθυνση προστασίας και άμβλυνσης των πιέσεων αυτών. Σύμφωνα με τα στοιχεία αυτά λοιπόν η πλέον συχνά εμφανιζόμενη πίεση στις περιοχές οφείλεται στην ανθρώπινη παρουσία λόγω του κυνηγιού, της λαθροθηρίας και των δραστηριοτήτων αναψυχής, προκαλώντας όχληση στα είδη χαρακτηρισμού. Σε αρκετές περιοχές η οικιστική ανάπτυξη, η διαχείριση του νερού και η κατασκευή αιολικών πάρκων αποτελούν σημαντικές απειλές. Για τους περισσότερους υγροτόπους που παρακολουθούνται ως απειλή εμφανίζεται η όχληση λόγω λαθροθηρίας, ενώ οι πλέον συχνά εμφανιζόμενες απειλές που

Η περιοχή εντάχθηκε το 2010 στο δίκτυο Natura2000 ως Ζώνη Ειδικής Προστασίας και πλέον προστατεύεται στο σύνολό της. Το 2010 ήταν μια χρονιά με πολύ υψηλή πίεση για το είδος χαρακτηρισμού Μύχος (Puffinus yelkouan), λόγω κύρια της κακής κατάστασης στην οποία βρέθηκε το θαλάσσιο περιβάλλον. Στην θαλάσσια περιοχή του Βορείου Αιγαίου παρατηρήθηκε έντονη παρουσία φυτοπλαγκτού, κατά τους τρεις πρώτους μήνες, η οποία είχε σαν αποτέλεσμα την εγκατάλειψη των αποικιών του Θαλασσοκόρακα (Phalacrocorax aristotelis) κατά την αναπαραγωγική περίοδο, ενώ δεν υπήρξαν καθόλου παρατηρήσεις Μύχων.

Σύμφωνα με τα στοιχεία αυτά 3 περιοχές βρίσκονται σε καλή κατάσταση, 10 σε μέτρια, ενώ 1 σε κακή και 6 σε πολύ κακή. Για 14 περιοχές δεν υπήρχαν διαθέσιμα

GR112 Λίμνη Δύστος Η λίμνη Δύστος είναι ΖΕΠ, ενώ η ύπαρξη της Ζώνης Οικιστικού Ελέγχου έχει αποτρέψει την ανεξέλεγκτη αυθαίρετη δόμηση στην περιοχή. Η κατάσταση της λίμνης χαρακτηρίζεται ως κακή, λόγω της έντονης επέκτασης του καλαμιώνα, που μειώνει σημαντικά την ελεύθερη υδάτινη επιφάνεια. Λιμναίες εκτάσεις μετατρέπονται βαθμιαία σε καλλιέργειες, ενώ σε αυτό συμβάλουν η υπεράντληση των υδάτων της λίμνης, που οδηγεί στην εξαφάνιση των επιφανειακών νερών τους άνυδρους μήνες και ο ευτροφισμός της λίμνης, που οδηγεί με τη σειρά του στην αύξηση του ποσοστού κάλυψής της από καλάμια. Σημαντική απειλή για τη λίμνη είναι επίσης οι συχνές πυρκαγιές στους καλαμώνες, οι οποίες εάν εξελιχθούν ανεξέλεγκτα μπορεί να καταστρέψουν σημαντικούς βιοτόπους για τα είδη χαρακτηρισμού.

photo αριστερά: Ρέα Παπαδοπούλου

GR081 Αμβρακικός Κόλπος Η περιοχή προστατεύεται στο σύνολό της και σε αυτή δραστηριοποιείται ο Φορέας Διαχείρισης υγροτόπων Αμβρακικού. Η περιοχή αντιμετωπίζει σημαντική πίεση. Το φαινόμενο της λαθροθηρίας είναι ιδιαίτερα έντονο και αποτελεί τη σημαντικότερη απειλή, με μεγάλους αριθμούς παπιών να θηρεύονται κάθε χρόνο. Σημαντική απειλή αποτελεί επίσης η όχληση των Αργυροπελεκάνων (Pelecanus crispus) λόγω της κίνησης των λαθροκυνηγών με βάρκες στην περιοχή, αλλά και της αποβίβασή τους στη νησίδα, όπου αυτοί φωλιάζουν.

photo: Αποστόλης Καλτσής

GR115 Όρος Κόχυλας Σκύρου

στοιχεία για την εκτίμηση της κατάστασης. Για την πλειοψηφία των περιοχών η προστασία τους χαρακτηρίζεται ως χαμηλή, μιας και ενώ όλες βρίσκονται υπό καθεστώς προστασίας, στις περισσότερες δεν υλοποιούνται δράσεις διατήρησης και δεν έχει εκπονηθεί ΕΠΜ. Αξίζει να σημειωθεί ότι το 2010 δεν υπήρξε καμία περιοχή που να μη

photo αριστερά: Γιάννης Μαρκιανός

photo: Λευτέρης Σταύρακας

GR016 Νήσος Θάσος και Ξηρονήσι

χαρακτηρίζονται ως πολύ σημαντικές σχετίζονται με τη διαχείριση του νερού, όπου περιλαμβάνεται η κατασκευή φραγμάτων, η υπεράντληση υπογείων υδάτων και η αποξήρανση εκτάσεων. Για τις νησιωτικές περιοχές η κύρια απειλή που εμφανίζεται στις περισσότερες περιπτώσεις είναι η κατασκευή αιολικών πάρκων εντός των ΙΒΑ, η οποία είτε σχεδιάζεται για τα επόμενα χρόνια, είτε έχει ήδη ξεκινήσει. Η κατάσταση στις περιοχές έχει χαρακτηριστεί σύμφωνα με τους πληθυσμούς των ειδών χαρακτηρισμού, την έκταση των ενδιαιτημάτων στα οποία απαντώνται καθώς και την ποιότητά τους, ή λαμβάνοντας υπόψη μόνο ορισμένα από τα παραπάνω στοιχεία.

αντιμετωπίζει σημαντική απειλή, μεταξύ άλλων λόγω της οικιστικής ανάπτυξης, με συνέπεια την απώλεια θέσεων φωλιάσματος με την αλλαγή στην κατασκευή των κεραμοσκεπών στα νέα κτίρια. Οι σημαντικότερες απειλές που αντιμετωπίζει η περιοχή τροφοληψίας του Κιρκινεζιού είναι η αλλοίωση του φυσικού περιβάλλοντος, μέσα από την μείωση των παραδοσιακών χρήσεων γης, τη μείωση της κτηνοτροφίας, που σε μεγάλο βαθμό διαμόρφωνε τις περιοχές αυτές, και την εκχέρσωση και επιχωμάτωση πολλών στρεμμάτων που αποτελούσαν ένα από τα κύρια ενδιαιτήματα τροφοληψίας του είδους σε μικρή απόσταση από τις θέσεις φωλιάσματος. Θετική εξέλιξη είναι η δημιουργία μιας νέας αποικίας σε παλιό λατομείο εκτός της περιοχής, με ορισμένες δεκάδες άτομα.

GR108 Γαλαξίδι Η περιοχή εντάχθηκε το 2010 στο δίκτυο των Ζωνών Ειδικής Προστασίας. Το είδος χαρακτηρισμού Κιρκινέζι (Falco naumanni)

Η περιοχή στο μεγαλύτερο τμήμα της είναι ενταγμένη στο δίκτυο Natura2000. Η περιοχή αν και προ στιγμής δεν φαίνεται να δέχεται σημαντική πίεση, απειλείται από την σχεδιαζόμενη κατασκευή αιολικού πάρκου 111 ανεμογεννητριών, το οποίο θα καταλαμβάνει σημαντικό τμήμα της περιοχής. Από την κατασκευή του έργου και κύρια τα συνοδά έργα προβλέπεται να κατακερματιστούν τα ενδιαιτήματα που σχηματίζει η κυρίαρχη φρυγανική και χαμηλή μακκία βλάστηση στην περιοχή και στην οποία φωλιάζουν τα είδη Φρυγανοτσίχλονο (Emberiza caesia) και Σμυρνοτσίχλονο (Emberiza cineracea), ενώ αποτελεί και περιοχή τροφοληψίας του Μαυροπετρίτη (Falco eleonorae). Anafora%20Kataggelion.pdf

photo αριστερά: Παναγιώτης Λατσούδης

ΚΑΤΑΓΡΑΦΕΣ ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗΣ

Όσα κατέγραψαν οι ΙΒΑ Caretakers το 2010 στις περιοχές που παρακολουθούν 8

Μαργαρίτα Τζάλη Συντονίστρια Δικτύου IBA Caretakers

photo αριστερά: Ρέα Παπαδοπούλου

photo: Αποστόλης Καλτσής

GR115 Όρος Κόχυλας Σκύρου

photo αριστερά: Γιάννης Μαρκιανός

photo: Λευτέρης Σταύρακας

GR016 Νήσος Θάσος και Ξηρονήσι

photo αριστερά: Παναγιώτης Λατσούδης

photo: Χρήστος Μπαρμπούτης Καστανοστριτσίδα Hippolais opaca

H Kαστανοστριτσίδα ή διαφορετικά το No. 455 για την ελληνική ορνιθοπανίδα

αφιέρωμα

KΑΣΤΑΝΟΣΤΡΙΤΣΙΔΑ

Εθελοντισμός: η κινητήρια δύναμη των Περιβαλλοντικών Οργανώσεων 11

Η καταγραφή του είδους στην Ελλάδα είναι ιδιαίτερα σημαντική, καθώς η Καστανοστριτσίδα σπάνια παρατηρείται εκτός των περιοχών εξάπλωσης και αναπαραγωγής της και μέχρι σήμερα άτομα του είδους είχαν παρατηρηθεί μόνο στη Σουηδία και την Ιταλία.

Χρήστος Μπαρμπούτης Συντονιστής Προγράμματος Δακτυλίωσης Πουλιών Ορνιθολογικού Σταθμού Αντικυθήρων

ο πρωί της 4ης Μάιου στα πλαίσια της παρακολούθησης της μετανάστευσης με την μέθοδο των δακτυλιώσεων που γίνεται κάθε χρόνο στον Ορνιθολογικό Σταθμό Αντικυθήρων (Ο.Σ.Α.), καταγράφηκε ένα νέο είδος πουλιού για την Ελλάδα: η Καστανοστριτσίδα (Hippolais opaca). Μετά την έγκριση της καταγραφής από την Επιτροπή Αξιολόγησης Ορνιθολογικών Παρατηρήσεων το 455ο είδος πουλιού για την Ελλάδα είναι πια γεγονός, σε μικρό μάλιστα χρονικό διάστημα από τον εντοπισμό του Νανοφυλλοσκόπου (Phylloscopus proregulus) που παρατηρήθηκε στην Καισαριανή στις αρχές Απριλίου και αποτελούσε μέχρι πρόσφατα το νεότερο είδος για τη χώρα μας. Η Καστανοστριτσίδα που μέχρι σχετικά πρόσφατα αποτελούσε υποείδος της Ωχροστριτσίδας (Hippolais pallida) αναπαράγεται στη βόρεια, ανατολική και νότια Ισπανία, στη βορειοδυτική Αφρική μέχρι την Τυνησία και πιθανότατα στην παράκτια ζώνη της ανατολική Λιβύης, ενώ διαχειμάζει στη δυτική Υποσαχάρια Αφρική. Αν και ο ακριβής αριθμός του παγκόσμιου πληθυσμού του είδους δεν είναι γνωστός θεωρείται τοπικά κοινό. Η καταγραφή του είδους στην Ελλάδα είναι ιδιαίτερα σημαντική, καθώς η Καστανοστριτσίδα σπάνια παρατηρείται εκτός των περιοχών εξάπλωσης και αναπαραγωγής της και μέχρι σήμερα άτομα του είδους είχαν παρατηρηθεί μόνο στη Σουηδία και την Ιταλία. Υπήρχε η ελπίδα ότι το είδος θα εμφανιζόταν αργά η γρήγορα στα Αντικύθηρα, καθώς δεν είναι σπάνιο τα μεταναστευτικά μικρόπουλα να ταξιδεύουν αρκετά εκατοντάδες χιλιόμετρα βορειότερα από τις περιοχές που θέλουν να φτάσουν κατά την ανοιξιάτικη μετανάστευση, είτε από λάθος υπολογισμού, είτε γιατί παρασύρονται από έντονους ανέμους. Βάσει αυτής της λογικής τα τελευταία χρόνια όλα τα άτομα Ωχροστριτσίδας που δακτυλιώνονται από τον Ο.Σ.Α. εξετάζονται σχολαστικά.

Το σχετικά μεγάλο του μέγεθος, το καστανό του χρώμα και το φαρδύ και δυνατό του ράμφος μας έβαλε σε υποψία ότι το πουλί που κρατάγαμε στα χεριά μας δεν ήταν μια συνηθισμένη Ωχροστριτσίδα. Μετά την λήψη των βιομετρικών μετρήσεων ήμασταν πλέον πεπιεσμένοι ότι πρόκειται για Καστανοστριτσίδα! Αξίζει να σημειωθεί ότι δεν είναι η πρώτη φορά που καταγράφεται είδος που δεν έχει ξαναπαρατηρηθεί στην Ελλάδα από τον Ο.Σ.Α. Η αρχή έγινε με τον Κεδροφυλλοσκόπο (Phylloscopus nitidus) ο οποίος επίσης πιάστηκε στο πλαίσιο της παρακολούθησης της μετανάστευσης με τη μέθοδο των δακτυλιώσεων, καταδεικνύοντας τη σημαντικότητα τόσο της ίδιας της μεθόδου, όσο και των Αντικυθήρων ως πέρασμα μεταναστευτικών πουλιών. Ο Ορνιθολογικός Σταθμός Αντικυθήρων αποτελεί τη βάση ενός πολυετούς Προγράμματος της Ελληνικής Ορνιθολογικής Εταιρείας, με περιοχή δραστηριοποίησης το νησί των Αντικυθήρων, τον ευρύτερο θαλάσσιο χώρο και τις παρακείμενες νησίδες Πρασού και Λαγούβαρδο. Η Ορνιθολογική δραστηριοποιείται στο νησί από το 1997, αλλά η θεσμοθέτηση του Ορνιθολογικού Σταθμού Αντικυθήρων πραγματοποιήθηκε το 2000 με την υποστήριξη του Ιδρύματος Α.Γ. Λεβέντη η οποία συνεχίζεται αδιάλειπτα όλα αυτά τα χρόνια. Από τότε μέχρι και σήμερα υπάρχει συνεχής παρουσία ερευνητών και εθελοντών στο νησί κατά την περίοδο της εαρινής και της φθινοπωρινής μετανάστευσης, προερχόμενοι από πλήθος χωρών. Η συνεχής και συστηματική παρακολούθηση της μετανάστευσης στο νησί, έχει καταστήσει τα Αντικύθηρα ως ένα από τα σημαντικότερα κέντρα παρακολούθησης και μελέτης της μετανάστευσης στη Μεσόγειο.

photo: Αλεξάνδρα Δεμερτζή Μεσοχειμωνιάτικες Καταμετρήσεις Υδρόβιων Πουλιών

photo: Χρήστος Μπαρμπούτης Καστανοστριτσίδα Hippolais opaca

H Kαστανοστριτσίδα ή διαφορετικά το No. 455 για την ελληνική ορνιθοπανίδα

αφιέρωμα

KΑΣΤΑΝΟΣΤΡΙΤΣΙΔΑ

Εθελοντισμός: η κινητήρια δύναμη των Περιβαλλοντικών Οργανώσεων 11

Χρήστος Μπαρμπούτης Συντονιστής Προγράμματος Δακτυλίωσης Πουλιών Ορνιθολογικού Σταθμού Αντικυθήρων

photo: Αλεξάνδρα Δεμερτζή Μεσοχειμωνιάτικες Καταμετρήσεις Υδρόβιων Πουλιών

ΑΦΙΕΡΩΜΑ

«tourism volunteering» σε διάφορες light εκδοχές ούτε εναλλακτικές διακοπές με ολίγη εθελοντική εργασία ούτε υποκατάσταση του κράτους και της περιβαλλοντικής προστασίας που αυτό οφείλει.

«Προστατεύω - Άρα Υπάρχω!»

photo: Giovani Cumbo Δαχτυλιώσεις στον Ορνιθολογικό Σταθμό Αντικυθήρων

Aλλά για ποιόν εθελοντισμό μιλάμε;

Και ενώ λέγαμε αυτά και άλλα μας προέκυψε η κρίση και το ερώτημα: «γιατί να γίνω εθελοντής;» και «τι σχέση μπορεί να έχει ο εθελοντισμός στη ζωή μου;» Γιατί να ασχοληθώ με τους μπαζωμένους υγρότοπους και τους τοπικούς παράγοντες, όταν έχω να φροντίσω το σπίτι μου; Γιατί να ανταποκριθώ θετικά εκεί, που μου ζήτησαν βιογραφικό(!) για να με «προσλάβουν» ως εθελοντή, ενώ είμαι φανερά άνεργος; Πόσο μπορώ να προσφέρω απλήρωτη εργασία, αφού δυσκολεύομαι να επιβιώσω; Και γιατί να γίνω εθελοντής κάπου που έμαθα πως έκαναν απολύσεις και δεν σέβονται τους εργαζόμενους; Η δική μου απάντηση είναι ότι στη φάση κατάρρευσης του κράτους η δική μας παρέμβαση γίνεται πιο δραστική και ίσως είναι η μόνη αποτελεσματική. Η αντίσταση στον ψυχολογικό και οικονομικό εκβιασμό που μας γίνεται, περνάει μέσα από την προσωπική ενεργοποίηση και όχι την απόσυρση - που σε πάει κατευθείαν στα αζήτητα. Στην αν-εργασία μπορούμε να απαντήσουμε με την ακόμα πιο έντονη παρέμβαση στα πράγματα: «Προστατεύω ανθρώπους - πουλιά - βιότοπους – Άρα υπάρχω!» θα μπορούσε να είναι το σύνθημά μας αυτή την περίοδο.

photo: Δανάη Πορτόλου Πρόγραμμα Καταγραφής Πουλιών στην Πάρνηθα

Είναι γεγονός ότι στην μετά το 2004 εποχή ο εθελοντισμός έχει υποφέρει στη χώρα μας. Πολλοί εννοούν τον εθελοντισμό ως απλήρωτη εργασία, ως διαδικασία «κάλυψης κενών» και όχι σαν ένα τρόπο παρέμβασης και συμμετοχής του πολίτη που θέλει να είναι ενεργός.

Σπύρος Ψύχας Υπεύθυνος εθελοντών

photo: Αρχείο Ε.Ο.Ε. Εθελοντικές δράσεις καθαρισμού στο Πάρκο «Α. Τρίτσης»

μπεδώνεται λοιπόν η αντίληψη ότι ο εθελοντισμός είναι «τζάμπα», ότι ο εθελοντής είναι ένας άμισθος συνεργάτης που προσβλέπει σε κάποια θέση εργασίας ή στη βεβαίωση ή στην συστατική επιστολή ή σε δωρεάν διακοπές! Επομένως ο εθελοντής δεν είναι κάποιος που έχει συγκρότηση και αξιώσεις ή για τον οποίο θα πρέπει να κοπιάσεις και να ασχοληθείς μαζί του, να τον εκπαιδεύσεις, να τον υποστηρίζεις και να κρατάς σταθερή επικοινωνία στο πλαίσιο μιας ισότιμης και διαχρονικής συνεργασίας.

Είναι πολύ σημαντικό για μένα ως εθελοντή να μπορώ να συμμετέχω σε δράσεις προστασίας, διατήρησης και σε ερευνητικά προγράμματα, σε εκδηλώσεις ευαισθητοποίησης του κοινού και περιβαλλοντικά εργαστήρια για παιδιά, να εκπροσωπώ την Ορνιθολογική σε κάποια δημόσια εκδήλωση, να συμμετέχω σε καταγραφές πουλιών στην ακόμα καμένη Πάρνηθα, στους ελάχιστους εναπομείναντες υγροτόπους της Αττικής ακόμη και σε αστικά πάρκα ή να μπορώ να συμβάλω και στη νομική τεκμηρίωση μιας καταγγελίας ή για παράνομες παρεμβάσεις σε μία προστατευόμενη περιοχή.

Δεν είναι σαφές σε πολλούς - και σε πολλές ΜΚΟ - ότι η οργάνωση η οποία υποδέχεται τον εθελοντή, θα πρέπει να έχει ακριβή σχεδιασμό και να ξέρει που θέλει τους εθελοντές και γιατί και που τους εντάσσει στην πολιτική της. Αν αυτό δεν έχει γίνει και αν δεν έχει περιγραφεί ακριβώς o ρόλος, τότε κάνουμε εθελοντισμό «εκ του προχείρου». Μπερδεύονται οι ρόλοι και τα αντικείμενα των εθελοντών με αυτά των εργαζομένων και – στο όνομα του «κοινού σκοπού»- οι εθελοντές «αξιοποιούνται» και «χρησιμοποιούνται» αδιακρίτως ως πασπαρτού για όλες τις δουλειές και φυσικά «καίγονται» ως αναλώσιμοι… Σε μια οργάνωση ωστόσο που σέβεται τους εργαζόμενους και τους εθελοντές της, είναι πρωταρχικής σημασίας το να είναι ξεκάθαρα τα πράγματα και το τι κάνει ο καθένας. Μην ξεχνάμε ότι τον εθελοντή δεν τον φέρνει κοντά μας η εργασιακή σχέση και ο μισθός, αλλά ο σεβασμός στο ρόλο του και η αξιοποίηση της συνεισφοράς του, η χαρά της συνεργασίας με άλλους ανθρώπους, η μάθηση, η εμπειρία και η αίσθηση ότι αλλάζω τα πράγματα.

Δε θα μπορούσε ωστόσο καμία εθελοντική δράση να είναι και αποτελεσματική, αν δεν υπάρχει ένα οργανωμένο πλαίσιο και εργαζόμενοι με εμπειρία και γνώση που να στηρίζουν τους εθελοντές. Χρειάζεται επίσης πάντοτε αμειβόμενο προσωπικό για να εξασφαλίσουμε ότι εθελοντικό πρόγραμμα δεν είναι ούτε

photo: Αρχείο Ε.Ο.Ε.

Έτος απο-εθελοντισμού ή νομοθετικής ρύθμισης; Και ενώ διανύουμε το Ευρωπαϊκό Έτος Εθελοντισμού, έχουμε «ξεχάσει» ότι είμαστε στη χώρα που ευλογείται ο εθελοντισμός αλλά χωρίς κανένα κόστος για το κράτος, χωρίς κανένα πλαίσιο προστασίας για τους εθελοντές και χωρίς κανένα ειδικό νομικό πλαίσιο για τις MKO. Έτσι λοιπόν: • Οι ξεκάθαρα μη κερδοσκοπικοί φορείς αντιμετωπίζουν σειρά θεσμικών εμποδίων στην ανάπτυξη της δράσης τους. Δεν υπάρχουν ρυθμίσεις σε σχέση με τη φορολογία και τις μορφές χρηματοδότησής τους. Αν δεν στερούνται πόρων, αντιμετωπίζονται συχνά ως κερδοσκοπικές και πρέπει να πείσουν τις φορολογικές αρχές περί του αντιθέτου. • Δεν υπάρχουν διαδικασίες πιστοποίησης - ούτε επομένως αξιόπιστα μητρώα ανά υπουργείο που να αποδεικνύουν ποιά οργάνωση είναι σοβαρή και μη κερδοσκοπική, ποιά έχει διαχειριστική ικανότητα και ποιά δεν έχει. Το αποτέλεσμα είναι να εμφανίζονται ως «ΜΚΟ» φορείς κάθε τύπου, που δεν είναι ανεξάρτητοι ή ασκούν συγκαλυμμένα επάγγελμα και επομένως συνδέονται είτε με το κράτος με τις γνωστές πελατειακές σχέσεις είτε με την αγορά. • Δεν υπάρχουν νομικές προβλέψεις για το status, την ασφάλιση και την προστασία των εθελοντών. Βεβαίως δεν υπάρχει μια χάρτα με τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις των εθελοντών (ο κάθε φορέας έχει τα δικά του ήθη και έθιμα), δεν υπάρχουν βασικοί όροι και προϋποθέσεις για την απασχόληση των εθελοντών ενώ λείπουν και οι διαδικασίες εκπαίδευσης των στελεχών των φορέων που απασχολούν εθελοντές. Αποτέλεσμα: α) Στον μεν χώρο των ΜΚΟ οι εθελοντές συχνά κακοποιούνται και τελικά δυσφημούν τον φορέα όπου απασχολήθηκαν και τον εθελοντισμό γενικότερα. β) Στον χώρο των δημόσιων υπηρεσιών, των οργανισμών της τοπικής αυτοδιοίκησης και του θεάματος (βλέπε Special Olympics) αντιμετωπίζονται ως κάλυψη κενών και ανασφάλιστη δωρεάν εργασία. Για σειρά λόγων λοιπόν η στοιχειώδης νομοθετική ρύθμιση επείγει! Ίσως κάποιος να ακούσει τις χιλιάδες φωνές και να καταλάβει!

•

Για ενημέρωσή σας δείτε και τους στόχους που είχαν μπει για το Έτος Εθελοντισμού: http://www.neagenia.gr/ frontoffice/portal.asp?cpage=RESOURCE&cnode=1&c

Εθελοντισμός για μικρούς και μεγάλους

ΑΦΙΕΡΩΜΑ

«Προστατεύω - Άρα Υπάρχω!»

photo: Giovani Cumbo Δαχτυλιώσεις στον Ορνιθολογικό Σταθμό Αντικυθήρων

Aλλά για ποιόν εθελοντισμό μιλάμε;

photo: Δανάη Πορτόλου Πρόγραμμα Καταγραφής Πουλιών στην Πάρνηθα

Σπύρος Ψύχας Υπεύθυνος εθελοντών

photo: Αρχείο Ε.Ο.Ε. Εθελοντικές δράσεις καθαρισμού στο Πάρκο «Α. Τρίτσης»

photo: Αρχείο Ε.Ο.Ε.

•

Εθελοντισμός για μικρούς και μεγάλους

ΑΦΙΕΡΩΜΑ

photo: Θόδωρος Ναζιρίδης Aythya ferina

ΑΦΙΕΡΩΜΑ

photo: Ρούλα Τρίγκου

Μεσοχειμωνιάτικες Καταμετρήσεις Υδρόβιων Πουλιών Οι ΜΕΚΥΠ είναι το μακροβιότερο πρόγραμμα παρακολούθησης πουλιών στην Ελλάδα το οποίο, μάλιστα, συνεχίζεται ανελλιπώς κάθε χρόνο, και ελπίζουμε ότι θα συνεχιστεί για πολλά ακόμη χρόνια.

Συνέντευξη Γιώργου Χανδρινού από την Ελίνα Σαράντου

ΕΣ: Μπορείτε να μας πείτε λίγα λόγια για τις Μεσοχειμωνιάτικες Καταμετρήσεις Υδρόβιων Πουλιών και πως ξεκίνησαν? ΓΧ: Οι ΜΕΚΥΠ είναι ένα διεθνές Πρόγραμμα που ξεκίνησε στις αρχές τις δεκαετίας του 1960, αρχικά στη Μεγάλη Βρετανία και στη συνέχεια σε Ευρωπαϊκό επίπεδο υπό την αιγίδα και το συντονισμό του IWRB (International Waterfowl and Wetlands Research Bureau, τώρα: Wetlands International). Η πρώτη περίοδος των ΜΕΚΥΠ στην Ελλάδα ξεκίνησε το 1969, και από τότε μέχρι και το1976 υλοποιούταν από αλλοδαπούς εθελοντές που ερχόντουσαν στην Ελλάδα γι’ αυτό το σκοπό κυρίως από το Tour du Valat στην Camargue – τον πιο παλιό σταθμό μελέτης και προστασίας Υδρόβιων Πουλιών. (Luc Hoffman, Heinz Hafner, J.G. Walmsley κ.α). Δυστυχώς, υπήρξαν και χρονιές (1976 – 1981) που δεν έγιναν οι ΜΕΚΥΠ, αφού δεν ήρθε κανένας εθελοντής. Η δεύτερη περίοδος ξεκινά το 1982 με πρωτοβουλία του Ben Hallmann και του «υποφαινόμενου», σιγά-σιγά δε στην παρέα αυτήν, προστέθηκαν κι άλλοι εθελοντές, Έλληνες και ξένοι, ενώ η τρίτη περίοδος αρχίζει το 1986 όταν το εθελοντικό αυτό Πρόγραμμα το ανέλαβε η Ορνιθολογική. Εδώ αξίζει να πούμε ότι οι ΜΕΚΥΠ είναι το μακροβιότερο πρόγραμμα παρακολούθησης πουλιών στην Ελλάδα το οποίο, μάλιστα, συνεχίζεται ανελλιπώς κάθε χρόνο, και ελπίζουμε ότι θα συνεχιστεί για πολλά ακόμη χρόνια. Να προσθέσω επίσης ότι μιας και μιλάμε για εθελοντισμό, οι ΜΕΚΥΠ στηρίζονται 100% στον εθελοντισμό και στην εθελοντική προσφορά μεγάλου αριθμού ατόμων – πάνω από 200 άτομα έχουν μέχρι σήμερα λάβει μέρος σε αυτές. Μάλιστα, ο αριθμός αυτός είναι αυξανόμενος με το πέρασμα τον χρόνων, παρά την πενιχρή χρηματοδότηση του Προγράμματος (κάλυψη βενζίνης και μερικών ταξιδιών σε ορισμένες περιπτώσεις). ΕΣ: Μπορείτε να μας πείτε μερικές δυσκολίες που αντιμετωπίσατε? ΓΧ: Μία από τις μεγαλύτερες δυσκολίες που αντιμετωπίσαμε από την αρχή του Προγράμματος, είναι ο συντονισμός όλων αυτών των ατόμων – αλλά τελικά αυτό μάλλον έγινε με επιτυχία, αφού το Πρόγραμμα επιβιώνει για τόσα χρόνια. Οι άλλες δυσκολίες ήταν κυρίως αντικειμενικές αφού οι μετρήσεις έπρεπε, και πρέπει, να γίνονται πάντοτε σε συγκεκριμένη χρονική περίοδο, ανεξάρτητα από βροχές, λάσπη, παγωνιές, δύσκολη πρόσβαση στους υγροτόπους, κ.α. Όπως και να έχει όμως, αυτές οι προκλήσεις ίσως είναι που μας προσφέρουν και την μεγάλη ικανοποίηση της συμμετοχής.

ΕΣ: Ικανοποίηση? Το μεγάλο ατού του Προγράμματος, ήταν ο συνδυασμός της ευχαρίστησης, η χαρά δηλαδή, να καταγράφεις τα πουλιά που αγαπάς και ταυτόχρονα να έχεις και την επίσης ευχάριστη αίσθηση ότι οι καταμετρήσεις και καταγραφές σου συνέβαλαν και συμβάλουν τα μέγιστα στην αποτελεσματικότερη προστασία των πουλιών και των βιοτόπων τους. Μία ακόμη μεγάλη ικανοποίηση που έχω νιώσει μέσα από το Πρόγραμμα είναι ότι πολλοί έλληνες παρατηρητές και ορνιθολόγοι απέκτησαν πολύτιμη εμπειρία ή βελτίωσαν την απόδοση τους στην καταμέτρηση πουλιών, κάτι που τους βοήθησε στην περαιτέρω επιστημονική ή και επαγγελματική ανέλιξη τους, και πρόσθεσε πολύτιμη εμπειρία εργασίας πεδίου στη σταδιοδρομία τους. ΕΣ: Μπορείτε να μας πείτε μερικές επιτυχίες του Προγράμματος? Από τα πρώτα κιόλας χρόνια, τα δεδομένα των ΜΕΚΥΠ χρησιμοποιήθηκαν σε όλες τις μέχρι τότε μελέτες για την οριοθέτηση των υγροτόπων Ραμσαρ. σταδιακά δε για την αξιολόγηση και άλλων υγροτόπων, για την διατύπωση διαχειριστικών μέτρων (για το κυνήγι π.χ. ή τη θεσμοθέτηση του Δικτύου Natura 2000 κλπ), για διάφορες επιστημονικές εκδόσεις (Κοκκινο Βιβλιο κλπ.), καθώς και για την επιλογή των ΙΒΑ που κατέληξε στην πρόσφατη θεσμοθέτηση τους ως Ζώνες Ειδικής Προστασίας. Εμείς στην Ελλάδα, από το 1982 και μετά, παρά το ότι δεν είναι απαραίτητο & δε μας το ζητούσε το IWRB, κάναμε καταμετρήσεις κι άλλων πουλιών σε υγροτόπους όπως π.χ. τα αρπακτικά. Αυτή η πρωτοβουλία μας δημιούργησε μια επίσης πολύτιμη βάση δεδομένων που και αυτή χρησιμοποιήθηκε με πολλούς τρόπους και πάντα για τον ίδιο σκοπό: την προστασία των άγριων πουλιών και των βιοτόπων τους. Τέλος, ένα ακόμη μεγάλο πλεονέκτημα, ουσιαστικά μία ακόμη επιτυχία του Προγράμματος, είναι ότι μέσα από τις ΜΕΚΥΠ, αποκτήσαμε πολύτιμη γνώση και σημαντικές πληροφορίες για παγκοσμίως απειλούμενα είδη πουλιών όπως είναι η Νανόχηνα, η Λεπτομύτα, η Βαλτόπαπια , ο Στικταετός κλπ. ΕΣ: Πως μπορεί κάποιος να πάρει μέρος? ΓΧ: Το πρόγραμμα είναι ανοιχτό σε όλους, αρκεί να ξέρουν να ξεχωρίζουν τα διάφορα είδη. Κάποιος αρχάριος εθελοντής, που δεν έχει δηλαδή καθόλου εμπειρία από εργασία πεδίου, μπορεί να πάρει μέρος παρέα με κάποιον άλλον πιο έμπειρο, αφού είναι άλλο απλά να παρατηρείς ή να φωτογραφίζεις τα πουλιά, και άλλο να καταμετράς τους πληθυσμούς τους με ακρίβεια. Στον τομέα αυτό οι ΜΕΚΥΠ απεδείχθησαν ως μιας πρώτης τάξης «σχολείο».

Εθελόντρια για 24 χρόνια;!!

Μεσοχειμωνιάτικες Καταμετρήσεις Υδρόβιων Πουλιών στον Αμβρακικό.

Ο εθελοντισμός είναι προσωπική υπόθεση. Είναι κάτι που έχω αποφασίσει εγώ από μόνη μου. Η Ορνιθολογική μου προσφέρει μια διέξοδο για να προσφέρω και εγώ με τη σειρά μου. 1. Πως νιώθεις που είσαι 24 χρόνια εθελόντρια και μέλος στην Ορνιθολογική? Δεν μπορώ να πω ότι νιώθω κάτι ιδιαίτερο, εκτός από το γεγονός ότι νιώθω την Ορνιθολογική σαν τον φυσικό μου χώρο. Δεν είναι κάτι που σου προσδίδει κάποια ιδιαίτερη τιμή, μάλλον μπελάδες στο κεφάλι σου προσθέτει πολλές φορές, αγωνίες και τρεχάματα. Ωστόσο είναι κάτι που σου συμβαίνει αυθόρμητα. Είναι κάτι στο οποίο μπορώ να συμβάλλω περισσότερο λόγω μακράς ιστορίας με την οργάνωση. 2. Τι είναι αυτό που σε έχει κρατήσει στην Ορνιθολογική τόσα χρόνια? Θεωρώ ότι σε θέματα προστασίας του φυσικού περιβάλλοντος και της άγριας ζωής, κάτι που είναι ο κοινός σκοπός μας, μπορώ μέσα από την Ορνιθολογική να είμαι πιο αποτελεσματική και αγωνιστική, περισσότερο από ότι σε άλλες οργάνωσεις, που μπορεί να είναι μέχρι και πολιτικές. Μία ακόμη πολύ σημαντική παράμετρος που με κρατάει στην Ορνιθολογική, είναι ότι αισθάνομαι τελικά ότι είμαστε μία ιδιότυπη κοινότητα. Μπορεί μετά από τόσα χρόνια να έχουμε διαφωνίες, συγκρούσεις, αντιθέσεις μεταξύ μας - όπως φαίνεται και σε μερικά forum της Ορνιθολογικής. Όμως πολλές φορές μου έχει συμβεί να ζητήσω τη βοήθεια κάποιου για το πώς θα κινηθώ στην περιοχή που ξέρει και πού θα δω κάποια πράγματα και παρ’ ότι πιθανά να είχαμε έρθει σε σύγκρουση προηγούμενα, να νιώσω ότι αυτός ο άνθρωπος κάνει τα πάντα για να με βοηθήσει ή με φιλοξενεί στο σπίτι του. Αυτό σου δίνει μια αίσθηση αλληλεγγύης και οικογένειας κάτι που μας κάνει να καταλαβαίνουμε όλοι μεταξύ μας, ότι έχουμε πιο πολλά – και πιο σημαντικά – κοινά μεταξύ μας, παρά πράγματα που μας χωρίζουν. Ένα άλλο θετικό στοιχείο της Ορνιθολογικής, είναι ότι έχει πολλά παλιά μέλη/εθελοντές που είναι στην Οργάνωση πολύ καιρό, και που με τις γνώσεις τους και την αγωνιστικότητά τους προσφέρουν πολλά. Μπορεί να μην έρχονται κάθε χρόνο πολλά νέα μέλη και πολλοί καινούριοι εθελοντές προς το παρόν, αλλά το σίγουρο είναι ότι οι περισσότεροι από όσους έρχονται μένουν. Έρχονται, μένουν, προσφέρουν, και το πιο σημαντικό απ’ όλα είναι ότι παίρνουν πρωτοβουλίες για να βοηθήσουν από μόνοι τους. Αυτή η προσωπική πρωτοβουλία και αίσθηση προσφοράς που παίρνουν από μόνοι τους είναι κάτι που δεν βρίσκεις σε άλλες οργανώσεις, σε άλλες δομές, σε άλλους φορείς. 3. Κάτι που σε έχει ενοχλήσει? Σε μια τέτοια οργάνωση που είναι τόσο δυναμική, και έχει τόσο καινούριο και φρέσκο κόσμο, μπορείς καμιά φορά να νιώθεις απαξιωμένος, να νιώθεις ότι οι γνώσεις και η εμπειρία σου δε χρησιμοποιούνται και δεν αξιοποιούνται.

4. Τι σημαίνει ο εθελοντισμός στην Ορνιθολογική για εσένα? Ο εθελοντισμός για εμένα δεν είναι πάντα κάτι οργανωμένο ή ομαδικό. Για παράδειγμα, μπορεί να έχεις πάει σε μία περιοχή για παρατήρηση πουλιών, όπου μπορεί να μην έχουν πάει άλλοι πριν από εσένα ή για την οποία περιοχή η Ορνιθολογική να μην έχει δεδομένα, να μην έχει καταγράψει όλα τα σημαντικά ή σπάνια είδη πουλιών. Εφόσον μοιραστείς τα δεδομένα αυτά, μπορούν να βοηθήσουν είτε για μία έρευνα, είτε στην καταγραφή ενός είδους, είτε για κάποια καταγγελία εναντίον καταστροφικών για τη φύση έργων. Κι αυτό ακριβώς είναι το κίνητρο για τον εθελοντισμό και για την ενεργοποίηση των παλιών μελών/εθελοντών της Ορνιθολογικής: να πηγαίνεις σε καινούριες περιοχές, ν’ ανακαλύπτεις μερικά από τα πολλά ακόμη και σήμερα ορνιθολογικά ανεξερεύνητα μέρη της Ελλάδας. Τουλάχιστον για εμένα, ο εθελοντισμός είναι προσωπική υπόθεση. Είναι κάτι που έχω αποφασίσει εγώ από μόνη μου. Η Ορνιθολογική μου προσφέρει μια διέξοδο για να προσφέρω και εγώ με τη σειρά μου. Κάτι ακόμα που μου προσφέρει η Ορνιθολογική είναι ότι αυτό που δίνω πιάνει τόπο τις περισσότερες φορές. Δηλαδή, δε μου ζητάει τίποτε παραπάνω απ’ ότι μπορώ να δώσω, και τίποτε από αυτά που δίνω δεν πάει στο καλάθι των αχρήστων. Αλλά το σημαντικό είναι ότι δε σε πιέζει κανείς να γίνεις εθελοντής, το κάνεις από μόνος σου. Γι’ αυτό όταν θέλεις κάτι να δώσεις, το δίνεις από μόνος σου, χωρίς να στο έχει ζητήσει κανείς. Όταν σου ζητείται κάτι, όπως π.χ. να συμβάλλεις σε άρθρα, κείμενα, εργασίες, αυτό ναι, μπορεί να καταντάει λίγο βαρετό, αλλά είναι όμως κι αυτό απαραίτητο. Αλλά όταν βγαίνεις για παρατήρηση πουλιών, τότε αυτό είναι κάτι που θα έκανες έτσι κι αλλιώς, είναι το χόμπι σου. Όταν η Ορνιθολογική χρειάζεται στοιχεία τα οποία ξέρεις ότι έχεις, πρέπει να είσαι πολύ κακός άνθρωπος για να μην τα δώσεις, για να μην τα μοιραστείς για την προστασία του φυσικού περιβάλλοντος. 5. Ποιες ήταν οι πιο ευχάριστες στιγμές σου στην Ορνιθολογική? Σίγουρα οι Μεσοχειμωνιάτικες Καταμετρήσεις Υδρόβιων Πουλιών: ένα κινούμενο συνέδριο φίλων μέσα στο κρύο και τις λάσπες με ωραίες ορνιθοπαρατηρήσεις και ενίοτε εκπλήξεις! 6. Τι θα πρότεινες στους νέους εθελοντές της Ορνιθολογικής? Να βγουν στο πεδίο και να ασχοληθούν με τα πουλιά. Να γίνουν “παιδιά πεδίου”. Να βγουν να αντιμετωπίσουν τη φύση, που στο κάτω-κάτω είναι και αυτό που μας ενώνει και μας συνδέει όλους στην Ορνιθολογική. Επίσης, είναι και ένας τρόπος με τον οποίο συναντιέσαι και γνωρίζεσαι καλύτερα με τους ανθρώπους με τους οποίους συνεργάζεσαι ή αγωνίζεσαι για έναν κοινό σκοπό.

Συνέντευξη της Μαρίας Παναγιωτοπούλου από την Ελίνα Σαράντου

ΑΦΙΕΡΩΜΑ

photo: Θόδωρος Ναζιρίδης Aythya ferina

ΑΦΙΕΡΩΜΑ

photo: Ρούλα Τρίγκου

Συνέντευξη Γιώργου Χανδρινού από την Ελίνα Σαράντου

Εθελόντρια για 24 χρόνια;!!

Μεσοχειμωνιάτικες Καταμετρήσεις Υδρόβιων Πουλιών στον Αμβρακικό.

Συνέντευξη της Μαρίας Παναγιωτοπούλου από την Ελίνα Σαράντου

ΑΦΙΕΡΩΜΑ

photo: Μαργαρίτα Τζάλη

photo: Λευτέρης Σταύρακας

Σεμινάρια εκπαίδευσης των Υπευθύνων Παρακολούθησης των Σημαντικών Περιοχών για τα Πουλιά της Ελλάδας.

Βαλτόπαπια

Παρατήρηση πουλιών Η συστηματική καταγραφή της ορνιθοπανίδας προσφέρει έναν ανεκτίμητο πλούτο στοιχείων τα οποία σε βάθος χρόνου μπορούν να οδηγήσουν σε λήψη μέτρων για την προστασία της Η σκηνή επαναλαμβάνεται εδώ και χρόνια: Κάθε φορά που συναντώ κάποιον περαστικό (αγρότη, κτηνοτρόφο ή κυνηγό δεν έχει σημασία) την ώρα που κάνω birdwatching, ακολουθεί η – σχεδόν – ίδια στιχομυθία:

- Καλημέρα! Τι κάνεις εδώ; - Παρατήρηση πουλιών… - Α! Χαζεύεις τα πουλάκια ε;

Λευτέρης Σταύρακας

οτέ δεν μου άρεσε αυτή η φράση… Θυμίζει κάποιον αργόσχολο που για να περάσει την ώρα του θα μπορούσε να πετάει και φελλούς σε ένα βαρέλι. Τελικά, όμως, τί κάνει πραγματικά ένας παρατηρητής πουλιών; Ξοδεύει τον ελεύθερο χρόνο του απλά χαζεύοντας πουλάκια ή μήπως κάνει κάτι πιο σημαντικό, πιο ουσιώδες; Η απάντηση δεν είναι μία και μοναδική. Φυσικά υπάρχουν και παρατηρητές που είτε κλείνουν τα μάτια σε οποιαδήποτε παραφωνία συναντήσουν κατά τη διάρκεια της παρατήρησης ή απλά αποφεύγουν τις «κακοτοπιές» και αρκούνται σε ασφαλείς και δοκιμασμένες διαδρομές…. Αυτό φυσικά ισχύει και για πολλές άλλες δραστηριότητες, και είναι λογικό να υπάρχει μία κατηγορία ανθρώπων που περνούν όλοι τους την ζωή «παρατηρώντας» χωρίς να κάνουν ποτέ έστω και το ελάχιστο για να βελτιώσουν τη ζωή γύρω τους. Εγώ δεν ανήκω σε αυτή την κατηγορία. Από τη πρώτη στιγμή που έπιασα κυάλια και οδηγό πεδίου στα χέρια μου, σκοπός δεν ήταν απλά να δω πουλάκια, αλλά να κατανοήσω το φυσικό περιβάλλον γύρω μου και, αν μπορώ, να βοηθήσω στη βελτίωσή του ή τουλάχιστον στη μη χειροτέρευσή του…. Γι’ αυτό, λοιπόν, η ένταξή μου σε κάποιο εθελοντικό πρόγραμμα ήταν μονόδρομος. Η εγγραφή στην Ορνιθολογική και η εθελοντική συμμετοχή στα ορνιθολογικά δρώμενα έγιναν πολύ γρήγορα. Τα εθελοντικά προγράμματα (που εμπεριείχαν και πολλές ώρες παρατήρησης πουλιών) διαδέχονταν το ένα το άλλο και μπορώ πλέον να πω ότι στα 15 σχεδόν χρόνια ενεργής ενασχόλησης, μπόρεσα να βοηθήσω, έστω και ελάχιστα, στη προστασία του περιβάλλοντος της πατρίδας μας. Εδώ τίθεται το ερώτημα, του τί μπορεί να πετύχει κάποιος που δεν είναι «επαγγελματίας» του χώρου, κάνοντας παρατήρηση

πουλιών; Η απάντηση είναι απλή και συνάμα περίπλοκη: σχεδόν τα πάντα! Πρώτα από όλα, η συστηματική καταγραφή της ορνιθοπανίδας προσφέρει έναν ανεκτίμητο πλούτο στοιχείων τα οποία σε βάθος χρόνου μπορούν να οδηγήσουν σε λήψη μέτρων για την προστασία της (π.χ. μια περιοχή μπορεί να γίνει ΣΠΠΕ ή ακόμη και ΖΕΠ αν διαπιστωθεί η παρουσία ειδών που πληρούν τα κριτήρια και δεν είχαν παρατηρηθεί στο παρελθόν). Έπειτα, ακόμα και η παρουσία ενός ανθρώπου στο πεδίο μπορεί να λειτουργήσει αποτρεπτικά για πλήθος παράνομων δραστηριοτήτων: ένας κυνηγός που κυνηγάει παράνομα, κάποιος που στήνει ξόβεργες, ένα φορτηγό που είναι έτοιμο να ξεφορτώσει μπάζα μέσα στο δάσος, συχνά τρέπονται σε φυγή όταν αντιληφθούν ότι δεν είναι μόνοι. Επιπλέον, η συστηματική παρακολούθηση μιας περιοχής δημιουργεί ένα διαφορετικό καθεστώς όταν οι γνωστοί-άγνωστοι παρανομούντες συνειδητοποιήσουν ότι δεν είναι «τσιφλίκι» τους η εκάστοτε περιοχή και ότι οι πράξεις τους, μαζί με τις συνέπειες που προκαλούν, καταγράφονται, ιδιαίτερα αν ειδοποιούνται οι αρμόδιες αρχές (Αστυνομία, Δασαρχείο, Θηροφυλακή) όταν γίνεται αντιληπτή επί τόπου κάποια παράνομη πράξη. Εκτός από τις άμεσες επιδράσεις, υπάρχουν και οι έμμεσες οι οποίες έχουν και πιο μακροχρόνια διάρκεια. Η επαφή με τον τοπικό κόσμο, όσο «επώδυνη» και αν μπορεί να είναι στην αρχή, μπορεί να οδηγήσει σε αλλαγή στάσης ως προς το περιβάλλον και δη τα πουλιά. Μπορεί αυτή η αλλαγή να προκληθεί από οικονομικό όφελος (με την αύξηση των επισκέψεων άρα και της κατανάλωσης), υπάρχει όμως πάντα και η πιθανότητα αλλαγής στάσης γιατί απλά κάποιος (δηλαδή εμείς) τους έδειξε πράγματα που δεν φαντάζονταν ότι υπήρχαν στον τόπο τους. Η πλέον θετική επίδραση που θα μπορούσαμε να επιφέρουμε θα ήταν η «στρατολόγηση» νέων παρατηρητών πουλιών! Όχι λοιπόν, δεν χαζεύω πουλάκια! Είμαι ένας περιβαλλοντικά ευαισθητοποιημένος πολίτης που ξεκόλλησα από τον καναπέ και πήρα τα βουνά (και τις πεδιάδες, τις λίμνες, τα ποτάμια, κοκ)! Παρατηρώ πουλιά, παρατηρώ τη φύση και τα – πολλά δυστυχώς – κακώς κείμενα που την μαστίζουν. Και δε μένω μόνο στη παρατήρηση....

Όταν οι διαδρομές ενώνονται για να γίνουν κοινή πορεία O εθελοντισμός προκύπτει ως μια ανθρώπινη ανάγκη για προσφορά στο κοινωνικό σύνολο. Στην Ορνιθολογική μέσα από τα προγράμματα καταγραφής παίρνει τη μορφή προσφοράς μέσω της παρατήρησης και της συμβολής στην προστασία περιοχών και ειδών.

να από τα μεγαλύτερα εθελοντικά προγράμματα της Ορνιθολογικής που αφορούν την παρακολούθηση είναι το δίκτυο των Υπευθύνων Παρακολούθησης των Σημαντικών Περιοχών για τα Πουλιά (ΙΒΑ). Το δίκτυο δημιουργήθηκε από την Ορνιθολογική το 2003 και έκτοτε αποτελεί μια ιδιαίτερη δυναμική ομάδα. Η αφετηρία είναι διαφορετική για τον κάθε εθελοντή. Υπάρχουν εθελοντές που ήδη έχουν σημαντική δράση στην περιοχή τους και θα ήθελαν να συμμετέχουν σε μια ευρύτερη ομάδα και να βρεθούν υπό τη σκέπη της Ορνιθολογικής για ενδυνάμωση της φωνής τους, εθελοντές που θέλουν η παρατήρηση πουλιών και οι βόλτες τους στη φύση να πάνε ένα βήμα παραπέρα και να αξιοποιηθούν οι πληροφορίες που συλλέγουν, εθελοντές που θέλουν να αποκτήσουν γνώσεις και να συμβάλλουν. Αυτό που τους ενώνει όλους είναι ο κοινός σκοπός: η συμβολή στην προστασία και ανάδειξη των σημαντικών περιοχών για τα πουλιά, μέσα από τη συμμετοχή σε ένα ευρύτερο δίκτυο. Οι εθελοντές μέσα από το δίκτυο εκτός από το ότι μπορούν να συμβάλλουν στην προστασία μιας περιοχής με τη συλλογή δεδομένων, τις παρεμβάσεις και τη πραγματοποίηση δράσεων ενημέρωσης-ευαισθητοποίησης, έχουν την ευκαιρία να γνωρίσουν ανθρώπους με κοινά με τους ίδιους ενδιαφέροντα, να αλληλεπιδράσουν με όλη την ομάδα και να μοιραστούν τις εμπειρίες τους και να κάνει την προσπάθειά του πιο οργανωμένα και με καθοδήγηση. Πέρα από την εκπαίδευση που παρέχει η Ορνιθολογική, το πιο δυναμικό ίσως κομμάτι του δικτύου που έχει συμβάλει στον εμπλουτισμό των γνώσεων των εθελοντών γύρω από θέματα παρατήρησης πουλιών και διατήρησης, είναι ακριβώς αυτή η συμμετοχή στην ομάδα και η αλληλεπίδραση. Η συμμετοχή στο δίκτυο συμβάλει στο να αντιληφθεί ο εθελοντής διαφορετικά την περιοχή, την οποία παρακολουθεί, και να παρατηρήσει στοι-

χεία που παλαιότερα πιθανώς δεν είχε εντοπίσει. Αυτό γίνεται μέσα από το υλικό που παρέχεται, αλλά κύρια την επικοινωνία με γνώστες της περιοχής, την εμπειρία από άλλες περιοχές, αλλά και την εμπειρία που αποκτά ο ίδιος ο εθελοντής μέσα από την πιο στοχευμένη παρακολούθηση που πραγματοποιεί. Η συμμετοχή εθελοντών στα προγράμματα καταγραφών αποτελεί κέρδος για την ελληνική φύση από κάθε άποψη. Κατά τη διάρκεια της συμμετοχής του ο εθελοντής συλλέγει πολύτιμα στοιχεία για αυτήν, ενώ ακόμα και εάν πάψει να συμμετέχει στο συγκεκριμένο πρόγραμμα οι γνώσεις που έχει αποκτήσει του επιτρέπουν να βλέπει με άλλη ματιά την περιοχή του, τα είδη που αυτή φιλοξενεί και τα προβλήματα που αυτή αντιμετωπίζει.

Μαργαρίτα Τζάλη Συντονίστρια Υπευθύνων Παρακολούθησης των Σημαντικών Περιοχών για τα Πουλιά της Ελλάδας

photo: Ρούλα Τρίγκου Σεμινάρια εκπαίδευσης των Υπευθύνων Παρακολούθησης των Σημαντικών Περιοχών για τα Πουλιά της Ελλάδας.

ΑΦΙΕΡΩΜΑ

photo: Μαργαρίτα Τζάλη

photo: Λευτέρης Σταύρακας

Σεμινάρια εκπαίδευσης των Υπευθύνων Παρακολούθησης των Σημαντικών Περιοχών για τα Πουλιά της Ελλάδας.

Βαλτόπαπια

- Καλημέρα! Τι κάνεις εδώ; - Παρατήρηση πουλιών… - Α! Χαζεύεις τα πουλάκια ε;

Λευτέρης Σταύρακας

Μαργαρίτα Τζάλη Συντονίστρια Υπευθύνων Παρακολούθησης των Σημαντικών Περιοχών για τα Πουλιά της Ελλάδας

ΑΦΙΕΡΩΜΑ

Ο λόγος στους εθελοντές!

Πρώτη επίσκεψη για το Common Bird Census του 2010 βόρεια της λίμνης Μαραθώνα. Ακολουθούν κάποια μικρά αποσπάσματα από τον διάλογο που έκανα με ντόπιο αγρότη στο δέκατο σημείο των καταγραφών, όπου παραδίπλα εκείνος καλλιεργούσε το χωράφι του. Μ=Μιχάλης Κωτσάκης, Ν=Ντόπιος αγρότης

«Μια εμπειρία μου στην Ορνιθολογική» Από την πρώτη στιγμή που ήρθα σε επαφή με την Ορνιθολογική το 2006, μου άρεσε η υποδοχή που μου έγινε από τον Σπύρο, που είναι ο υπεύθυνος των εθελοντών της Ορνιθολογικής. Έτσι, από τότε πήρα μέρος σε διάφορες δράσεις της Ορνιθολογικής και οι εμπειρίες που είχα, είναι θετικές. Ακόμα και όταν για κάποιους λόγους από το 2007 μέχρι πρόσφατα, δεν είχα χρόνο να αφιερώσω στην Ορνιθολογική, ο Σπύρος εξακολούθησε να με ενημερώνει για τις δράσεις της. Αυτό μου έκανε πολύ καλή εντύπωση. Από το Μάιο του 2011 μέχρι και σήμερα έχω συμμετάσχει σε αρκετές δράσεις της Ορνιθολογικής, όπως καταγραφή των επισκεπτών του Πάρκου, περιβαλλοντική ενημέρωση στο περίπτερο της Ορνιθολογικής την Ημέρα Περιβάλλοντος και στον καθαρισμό του Πάρκου. Εκείνο που μου άρεσε σε όλες αυτές τις εκδηλώσεις είναι η οργανωτικότητα, ο ενθουσιασμός, η ομαδικότητα και το ότι περνάμε όλοι μαζί καλά και κάνουμε κέφι. Είναι μια οργάνωση στην οποία νιώθω περήφανη που είμαι εθελόντρια.

Αμαλία Γενναδίου

photo: Μαργαρίτα Τζάλη

Το να είσαι Caretaker σημαίνει υπευθυνότητα, αφοσίωση, ανάγκη για δράση αλλά κυρίως αγάπη για τη φύση. Κάθε φορά που «πρέπει» να επισκεφτώ την περιοχή μου, οργανωνόμαστε συνολικά. Μαζί με άλλους caretakers, ετοιμάζουμε τα σακίδια μας, τα κιάλια, τους οδηγούς μας, προγραμματίζουμε τα ξυπνητήρια μας και βγαίνουμε έξω να καταγράψουμε, να παρατηρήσουμε, να περπατήσουμε και να νιώσουμε ότι προσφέρουμε αποτελεσματικά. Και έτσι απλά ο εθελοντισμός γίνεται διασκέδαση.

«Μια εμπειρία μου στην Ορνιθολογική» Παραθινούπολη 2011. Παιδάκια στο περίπτερο της Ορνιθολογικής ζωγραφίζουν πουλιά και χαίρονται ενώ συγχρόνως κλοτσάνε τις αληθινές δεκαοχτούρες γιατί δεν έχουν ωραία χρώματα. Τους μίλησα γι’ αυτό το αγριοπερίστερο που το όνομά του προέρχεται από το ιδιόρρυθμο κελάηδημα του που μοιάζει με τον συλλαβισμό της λέξης 18 και τους διηγήθηκα τον μύθο. Ένα κοριτσάκι ζωγράφισε 2 δεκαοχτούρες γκρίζες. Τους έδωσε το όνομά της, Κατερινούλα. Μου χάρισε την μία. Έχω στο γραφείο μου την ταπεινή όμορφη δεκαοχτούρα με το μαύρο κολάρο – γαϊτάνι στο λαιμό. Νιώθω πολύ όμορφα από αυτή την αμφίδρομη επικοινωνία που ξεκίνησε εδώ και 4 χρόνια, από τότε που έγινα εθελόντρια. Συνειδητοποίησα ποιες είναι οι αναγκαίες δράσεις για την προστασία του περιβάλλοντος, των πουλιών και των βιοτόπων και πως μπορεί ο καθένας μας να συμβάλλει σ αυτό.

Αλεξάνδρα Δεμερτζή

Αγνή Καλφαγιάννη

Από την αρχή της σύντομης διαμονής μου στην Ορνιθολογική, ανάμεσα σε όλα τα εθελοντιικά προγράμματα που έχω λάβει μέρος, το Πρόγραμμα της Πάρνηθας κατέχει ξεχωριστή θέση για μένα. Αποτέλεσε το πεδίο των πρώτων οργανωμένων ορνιθολογικών εξορμήσεων μου. Η θλίψη από την καταστροφή που αντίκρισα στην πρώτη μου επίσκεψη για το πρόγραμμα, τότε, το Σεπτέμβριο του 2007, σταδιακά με το πέρασμα του χρόνου μετριάστηκε από την επιστροφή των πουλιών. Κάθε επίσκεψη από τότε ήταν και διαφορετική. Όλο και πιο πολλά είδη, όλο και κάποια καινούργια έκπληξη. Με το πρόγραμμα βίωσα και βιώνω από πρώτο χέρι την αναγέννηση της Πάρνηθας. Ελπίζω και εύχομαι να συνεχιστεί. Και να το στηρίξουμε όλοι μας όσο μπορούμε!

Βαγγέλης Κανιάστας, Γεωπόνος MSc

photo κάτω δεξιά: Μ. Καλούλη

Από την αρχή της σύντομης διαμονής μου στην Ορνιθολογική (3 εβδομάδες), ένιωσα ότι ήμουν μέλος μιας ομάδες. Μου ανέθεσαν ένα μεγάλο φάσμα ευθυνών και δραστηριοτήτων όπως οι οικοπεριηγήσεις, ενημέρωση στο Αντιλοστάσιο στη Λιμνοθάλασσα Γιάλοβα, συντήρηση υποδομών, κ.α. Όλες οι δράσεις ήταν εξαιρετικά ανταποδοτικές! Δεν ήταν όμως δύσκολη δουλειά, αφού τα περισσότερα βράδια, με φαγητό και ήσυχη μπυρίτσα, είχαμε την ευκαιρία να γνωριστούμε καλύτερα με τους άλλους εθελοντές, αναπτύσσοντας έτσι το αίσθημα της συντροφικότητας και της αλληλεγγύης. Θα συνιστούσα την εμπειρία αυτήν στη Λιμνοθάλασσα Γιάλοβα, σε όλους και όλες!

Aaron Griffin

- Ν. Καλημέρα ψάχνεις κάτι (από μακριά & πλησιάζει) - Μ. Καλημέρα όχι (ανήσυχος για τις προθέσεις του & για τον χρόνο που πιθανότατα θα χάσω ενώ βιάζομαι να τελειώσω έγκαιρα την καταγραφή) - Ν. Τι κανείς εδώ στα χωράφια Σαββάτο πρωί ? - Μ. Καταγράφω τα πουλιά της περιοχής. (Άρχισε η ανάκριση του ξένου) - Ν. ???!!! Δηλαδή ? - Μ. Είμαι εθελοντής στην Ελληνική Ορνιθολογική εταιρία & συμμετέχω στο πρόγραμμα … (άντε να εξηγώ τώρα) - Ν. Είσαι παντρεμένος ? - Μ. ???!!! Ορίστε ? - Ν. Λέω είσαι παντρεμένος ? - Μ. Ναι είμαι. - Ν. Κατάλαβα για αυτό γυροφέρνεις εδώ Σαββάτο πρωί, για να αποφύγεις την γυναίκα σου! - Μ. ???!!! Δεν είχα σκεφτεί αυτήν την «παράπλευρη ωφέλεια» (Άρχισε η επίθεση)

Μέσα Ιουνίου. Από τα ξημερώματα στα χωράφια. Καταγραφή πουλιών σε επιλεγμένα σημεία. Υπολόγιζες χωρίς τον ξενοδόχο. Παντού αγρότες. Σε κοιτούν περίεργα. Εξετάζουν τα σύνεργα σου. Κιάλια, τηλεσκόπια, χάρτες, πρωτόκολλα. Σε ρωτούν. Ψάχνεις για αρχαία; Τους εξηγείς. Τρελός είσαι μάλλον. Άκου μετράς πουλιά. Και στο επόμενο σημείο ξανά η ίδια ιστορία.

Μιχάλης Μοσχόβης

photo: Αλεξάνδρα Δεμερτζή

Ο διάλογος συνεχίστηκε για μερικά λεπτά ακόμη, που μου φάνηκαν αιώνας, μιλήσαμε λίγο για τα πουλιά αλλά & για τις καλλιέργειες του & πώς τα βγάζει πέρα & τελικά προς μεγάλη μου έκπληξη μου έδωσε μια μεγάλη σακούλα με ένα σωρό κολοκύθια για την μικρή μου κόρη & δεν δέχτηκε «φράγκο» για αυτά. Αυτή είναι μια συνάντηση που εξελίχτηκε απρόβλεπτα θετικά γιατί υπάρχει & η αντίθετη εξέλιξη σε άλλες περιπτώσεις.

Μιχάλης Κωτσάκης ΕΘΕΛΟΝΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ Παρελειπόμενα 11 Μαΐου 1990 για λογαριασμό της ομάδας Θεσσαλονίκης της Ορνιθολογικής, μαζί με τον Δημήτρη Τσιάρα κατασκευάζουμε μέσα στο καταμεσήμερο μιας εξαιρετικά ζεστής μέρας την (πρώτη μάλλον στην Ελλάδα) τεχνητή αναπαραγωγική πλατφόρμα για πουλιά στις Αλυκές Αγγελοχωρίου. Αμέσως μετά πίνω 5 πορτοκαλάδες με ανθρακικό και λίγο αργότερα στύβω 14 πορτοκάλια (προσωπικό ρεκόρ). Η επιχείρηση στέφεται με απόλυτη επιτυχία: η πλατφόρμα φιλοξένησε ζευγάρι ποταμογλάρονων ενώ το στομάχι μου δεν τρύπησε!!

Παναγιώτης Λατσούδης

Ήταν το καλοκαίρι του 2008 που αποφάσισα για πρώτη φορά να αφιερώσω λίγο χρόνο από τις καλοκαιρινές μου διακοπές σε εθελοντική εργασία χωρίς να υπάρχει κάποιο συγκεκριμένο κίνητρο, πέραν της διάθεσης για προσφορά σε κάτι οικολογικό. Η Γιάλοβα ήταν ο προορισμός μου που φάνταζε και λίγο εξωτικός, αφού το κέντρο του ενδιαφέροντος ήταν ο «αφρικάνικος χαμαιλέοντας» !! Δε θα αναφέρω το πόσο καλά πέρασα με όλους τους εθελοντές & την υπεύθυνη του Προγράμματος – μπορεί να ακουστεί κοινότυπο. Δε θα ξεχάσω όμως τις νυχτερινές βάρδιες που ποδηλατούσαμε κατά μήκος της ακτής ή περπατούσαμε πάνω στην άμμο, ή στην ξύλινη αποβάθρα με τον τεράστιο προβολέα της πανσελήνου. Όλες εκείνες οι νύχτες που απολαμβάναμε τη δροσιά της καλοκαιρινής νύχτας, σ’ εκείνο το ειδυλλιακό περιβάλλον ήταν το κίνητρο για τη συνεχή μου παρουσία στα μετέπειτα καλοκαίρια – και όχι μόνο – μαθαίνοντας τόσα ενδιαφέροντα για τον κόσμο των πουλιών που πετούν δίπλα μας, μα τόσο λίγα γνωρίζουμε. Ευχαριστώ την Ορνιθολογική που μου έδωσε αυτήν την ευκαιρία!

Κική Κοκοντίνη

Κερκίνη, Νοέμβριος 2007, Σεμινάριο Caretakers Μετά την πρώτη κουραστική μέρα, γεμάτη παρουσιάσεις και εξηγήσεις για την ετήσια αναφορά και «Τι κάνω όταν», ακολουθεί η δεύτερη με τις βόλτες μέσα και γύρω από τη λίμνη. Έχοντας προχωρήσει αρκετά στο ανατολικό ανάχωμα, το κονβόι των αυτοκινήτων σταματά, τηλεσκόπια, κιάλια και φωτογραφικές μηχανές παίρνουν τη θέση τους και η παρατήρηση ξεκινά. Μπροστά μας, πλήθος από παρυδάτια και υδρόβια, άλλα κοινά και άλλα σπανιότερα, κατακλύζουν τη λίμνη, σε απόλυτη αρμονία. Ξαφνικά, επικρατεί αναστάτωση, χωρίς προφανή λόγο (ή έτσι νόμιζα τότε), πουλιά πετάνε προς τη μία ή την άλλη κατεύθυνση και οι φωνές τους μας παίρνουν τα αυτιά. Αιτία, ένας κραυγαετός που πετά πάνω από τη λίμνη, ερχόμενος προς το μέρος μας. Νέος κύκλος αναστάτωσης επικρατεί, στην παρέα μας αυτή τη φορά, και η μάχη για τα καλύτερα καρέ φουντώνει. Χαρακτηριστική στιγμή από τα σεμινάρια εθελοντών της Ορνιθολογικής, που όλο και περισσότερο βιωματικά και ενδιαφέροντα γίνονται. Σταύρος Πολύμερος

Δασολόγος, Caretaker της ΙΒΑ 061 «Ταμιευτήρες πρώην λίμνης Κάρλας»

Καλοκαίρι του 1999, Κύθηρα. Ως εθελοντές στο πρόγραμμα του Αιγαιόγλαρου, ανοίγαμε κάθε απόγευμα το περίπτερο στο Καψάλι και ενημερώναμε τους περαστικούς, τουρίστες και ντόπιους, μέχρι τις 12 το βράδυ. Περάσαμε υπέροχα, αν εξαιρέσει κανείς το γεγονός ότι ποτέ, μα ποτέ, δε βρίσκαμε ταβέρνα ανοιχτή μετά τη βάρδιά μας….. Μιλάμε για πολύ πείνα!!!

Λευτέρης Σταύρακας

ΑΦΙΕΡΩΜΑ

Ο λόγος στους εθελοντές!

Αμαλία Γενναδίου

photo: Μαργαρίτα Τζάλη

Αλεξάνδρα Δεμερτζή

Αγνή Καλφαγιάννη

Βαγγέλης Κανιάστας, Γεωπόνος MSc

photo κάτω δεξιά: Μ. Καλούλη

Aaron Griffin

Μιχάλης Μοσχόβης

photo: Αλεξάνδρα Δεμερτζή

Παναγιώτης Λατσούδης

Κική Κοκοντίνη

Δασολόγος, Caretaker της ΙΒΑ 061 «Ταμιευτήρες πρώην λίμνης Κάρλας»

Λευτέρης Σταύρακας

ΑΦΙΕΡΩΜΑ

Τι προβλήματα αντιμετωπίζετε για την ανάπτυξη του εθελοντισμού στην Ελλάδα; Μαρία Γανωτή Μαριάννα Ψαραδέλλη Θεώνη Καρκούλια Χάρης Νικοκάβουρας

photo: Αρχείο ΑΝΙΜΑ Εθελόντρια στο Κέντρο Περίθαλψης της ΑΝΙΜΑ

photo δεξιά: Αρχείο ΜΟm Ε. Τούντα

δραστηριότητα της ΑΝΙΜΑ στηρίζεται σε πολύ μεγάλο βαθμό στους εθελοντές. Έχοντας πολύ μικρό αριθμό προσωπικού, η δουλειά μας δεν μπορεί να «βγει» χωρίς την υποστήριξή τους, δεδομένου ότι ο Σταθμός Α΄ Βοηθειών παραμένει ανοικτός 12 ώρες ημερησίως, συμπεριλαμβανομένων των αργιών. Επίσης, οι εθελοντές είναι αυτοί που παραλαμβάνουν τα άγρια ζώα που καταφθάνουν σε πρακτορεία, λιμάνια και αεροδρόμιο και τα μεταφέρουν στο Σταθμό ή στον κτηνίατρο. Η κρίση και η ανεργία της τελευταίας περιόδου έχουν μεν πλήξει την ΑΝΙΜΑ οικονομικά, όπως και όλες τις μη κερδοσκοπικές ΜΚΟ, αλλά έχουν φέρει πολλούς καινούριους εθελοντές κοντά μας! Νέα παιδιά που δεν βρίσκουν δουλειά ανακαλύπτουν μια διέξοδο ψυχική στην εθελοντική εργασία. Η επαφή με τα άγρια ζώα είναι πολύ ελκυστική, ούτως ή άλλως. Βέβαια δεν μπορούμε να στηριζόμαστε στην ανεργία για να καλύπτουμε τις ανάγκες σε εθελοντές, οπότε τίθεται το ζήτημα: Πώς να κρατάμε αμείωτο το ενδιαφέρον των εθελοντών μας, ώστε να παραμείνουν ενεργοί ακόμη κι όταν ο ελεύθερος χρόνος τους μειώνεται. Αυτό το στοίχημα είναι καθημερινό, δεδομένου ότι στην Ελλάδα θεσμικό πλαίσιο για τον εθελοντισμό δεν υφίσταται και η σχετική παιδεία είναι ανεπαρκής. Η οικονομική δυσπραγία δεν αφήνει περιθώρια στο φορέα μας να ανταμείψει την εθελοντική προσφορά με αναμνηστικά, εκδηλώσεις κλπ. οπότε η ανταμοιβή είναι αποκλειστικά και μόνον η ηθική ικανοποίηση. Παρ όλα αυτά, είμαστε πολύ ευτυχείς για την ανταπόκριση κυρίως των νέων ανθρώπων στις εκκλήσεις μας για υποστήριξη. Η ολοκλήρωση του νέου νοσηλευτηρίου της ΑΝΙΜΑ στο Δήμο Σαρωνικού θα δώσει νέες δυνατότητες στους εθελοντές μας, καθώς θα μπορούν να διαμένουν κάποια βράδια στο χώρο και να έχουν περισσότερες επιλογές εθελοντικής εργασίας. Μαρία Γανωτή

ι εθελοντές αποτελούν ουσιαστικά στοιχεία μιας κοινωνίας θετικής, υποστηρικτικής και ανεκτικής. O εθελοντής δραστηριοποιείται, συνεπώς παράγει, χωρίς αμοιβή και χωρίς υποχρέωση σε μια οργάνωση που έχει μη-κερδοσκοπικό χαρακτήρα. Επομένως επιβάλλεται μια σύγχρονη κοινωνία να ορίσει και νομικά τον εθελοντισμό, για την κοινωνική ασφάλιση, την κατάρ-

τιση, το δικαίωμα άδειας κτλ. και να προστατεύσει τον εθελοντή δίνοντας τη δυνατότητα σε όλους όσους το επιθυμούν, να προσφέρουν χωρίς να υπάρχει εκμετάλλευση. Είναι όμως μόνο η απουσία νομικού πλαισίου που εμποδίζει την ανάπτυξη του εθελοντισμού στην Ελλάδα; Οι οργανώσεις που υποδέχονται εθελοντές ποικίλουν σε μέγεθος, ενώ παράλληλα και οι εθελοντικές δραστηριότητες εμφανίζουν μεγάλη ποικιλία ως προς τη φύση, την ένταση και τη συχνότητα. Ο εθελοντισμός προσφέρει τη δυνατότητα να ενασχοληθεί κανείς με κάτι που αγαπά, να προσφέρει, να αξιοποιήσει τις γνώσεις και τις εμπειρίες του, να αποκτήσει καινούργιες δεξιότητες, να γνωρίσει ανθρώπους που μοιράζονται τις ίδιες αξίες και να διασκεδάσει. Ο εθελοντισμός ανοίγει δρόμους και συνεισφέρει σε όλους. Αν υποθέσουμε όμως ότι από αύριο υφίσταται ένα ενιαίο νομικό πλαίσιο που θα αποσαφηνίζει και θα ορίζει τι είναι εθελοντής και εθελοντική οργάνωση, θα αυξηθεί άραγε η προσφορά εθελοντικής εργασίας στην Ελλάδα; Σήμερα πολλές περιβαλλοντικές οργανώσεις λειτουργούν κυρίως με ξένους εθελοντές, οι οποίοι ταξιδεύουν προκειμένου να βοηθήσουν και να προσφέρουν. Αντίστοιχα, υπάρχουν και Έλληνες, παθιασμένοι εθελοντές, όπως για παράδειγμα αυτοί που ταξιδεύουν για την Αλόννησο, κάθε χρόνο το χειμώνα, από διάφορα μέλη της Ελλάδας, για να βοηθήσουν τη MOm, στην περίθαλψη μιας άρρωστης φώκιας. Αυτό το αίσθημα ανιδιοτελούς προσφοράς και αλληλεγγύης είναι που δεν έχουμε δυστυχώς αναπτύξει αρκετά ακόμα στη χώρα μας, ενώ ακόμη παραμένει εδραιωμένη σε πολλούς μια άποψη επιφυλακτικότητας και υποψίας εκμετάλλευσης να συνοδεύει τη συνολική ιδέα περί εθελοντισμού. Ίσως τελικά, μεγαλύτερο πρόβλημα και από την απουσία ενός ξεκάθαρου νομικού πλαισίου για τον εθελοντισμό στην Ελλάδα είναι κάτι που χρειάζεται περισσότερο χρόνο για να αλλάξει και ονομάζεται απουσία ενός εκτεταμένου κοινωνικά εθελοντικού πνεύματος… Μαριάννα Ψαραδέλλη

ΑΡΧΕΛΩΝ εδώ και 28 χρόνια που έχει ξεκινήσει τη λειτουργία του, ασχολείται με την προστασία της θαλάσσιας χελώνας και των βιοτόπων της. Συγκεκριμένα ο ΑΡΧΕΛΩΝ έχει προγράμματα στη Ζάκυνθο, την Πελοπόννησο και την Κρήτη τα οποία ξεκινούν τον Μάιο και διαρκούν για όλη την περίοδο ωοτοκίας της θαλάσσιας χελώνας, μέχρι τον Οκτώβριο. Αρωγός σε αυτήν την προσπάθεια είναι οι χι-

λιάδες εθελοντές που έχουν λάβει μέρος στα προγράμματά μας όλα αυτά τα χρόνια. Είναι αξιοσημείωτο, αν όχι πρωτόγνωρο για τα ελληνικά δεδομένα, άνθρωποι απ’ όλον τον κόσμο να έχουν έρθει και να έχουν συμμετάσχει στα προγράμματά μας, κουβαλώντας μαζί τους το πάθος τους για την προστασία του περιβάλλοντος, τον ενθουσιασμό τους για την αλλαγή της ανθρωποκεντρικής νοοτροπίας καθώς και την τεχνογνωσία τους σε αρκετές περιπτώσεις. Φυσικά δεν θα πρέπει να ξεχάσουμε να τονίσουμε και την πολύχρονη βοήθεια των Ελλήνων εθελοντών που δίνουν τον καλύτερο τους εαυτό, σε όποιο πρόγραμμα συμμετέχουν. Ωστόσο, είναι γεγονός ότι ποσοστιαία έχουμε πολύ λιγότερους Έλληνες εθελοντές απ’ ότι ξένους και φτάνουν το 15% του συνόλου. Δεδομένου του ότι έχουμε ανάγκη από περίπου 500 εθελοντές συνολικά τον χρόνο, η προστασία όλων αυτών των παραλιών ωοτοκίας δεν θα ήταν εφικτή αν δεχόμασταν μόνο Έλληνες εθελοντές. Τα τελευταία 3 χρόνια ωστόσο έχει παρατηρηθεί αύξηση των Ελλήνων εθελοντών από 12% στο 15% του συνόλου των εθελοντών που λαμβάνουν μέρος. Επίσης, να προσθέσουμε ότι το Κέντρο Διάσωσης Θαλασσίων Χελωνών είναι ανοιχτό όλο το χρόνο και χρειαζόμαστε διαρκώς άτομα να το στελεχώνουν, αλλά και να συμμετέχουν σε δημόσιες εκδηλώσεις και παρουσιάσεις. Δυστυχώς, σε αυτό το κομμάτι δεν έχει παρουσιαστεί κάποια βελτίωση ενώ οι ανάγκες συνεχώς πολλαπλασιάζονται. Η αλήθεια είναι ότι χωρίς τη βοήθεια των εθελοντών το έργο του Συλλόγου θα ήταν συρρικνωμένο και η προστασία της θαλάσσιας χελώνας περιορισμένη. Θεώνη Καρκούλια

o Δίκτυο ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ SOS ξεκίνησε την πορεία του πριν από 21 χρόνια ως αμιγώς εθελοντική οργάνωση και σήμερα συνεχίζει αυτή την παράδοση βασίζοντας ένα σημαντικό μέρος του έργου του στην προσφορά εθελοντικής εργασίας από εκατοντάδες συμπολίτες μας! Είτε μέσω της εκστρατείας εθελοντικών καθαρισμών φυσικών περιοχών «Καθαρίστε τη Μεσόγειο» που πραγματοποιείται κάθε χρόνο (φέτος οι συμμετοχές ξεπέρασαν τις είκοσι χιλιάδες!) είτε μέσα από ομαδικά καλοκαιρινά προγράμματα, εκστρατείες ενημέρωσης, δράσεις περιβαλλοντικής εκπαίδευσης, ή απλά τη βοήθεια σε θέματα γραμματειακής υποστήριξης, μεταφράσεων κλπ, η συνεισφορά των εθελοντών στο έργο του Δικτύου ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ SOS είναι υπερπολύτιμη... Παρ’ ολ’ αυτά, η ανάπτυξη του εθελοντισμού στην οργάνωση μας δεν είναι πάντα μία εύκολη ή ‘αυτοματοποιημένη’ υπόθεση. Αντιθέτως, όταν καλείς συμπολίτες σου να διαθέσουν εθελοντικά ίσως το πολυτιμότερο αγαθό τους, δηλαδή το χρόνο τους, πρέπει να είσαι προετοιμασμένος να ‘ξεβολευτείς’ εσύ όσο θα ξεβολέψεις και τον ίδιο τον εθελοντή. Παρότι υπάρχουν εθελο-

ντές οι οποίοι έχουν την ευχαίρια να διαθέτουν συγκεκρίμενο χρόνο το μήνα και να εντάσσονται ίσως σε κάποιο γενικότερο προγραμματισμό (που να περιλαμβάνει δηλαδή την επικοινωνία και σταθερή συνεργασία με στελέχη της οργάνωσης) οι περισσότερες περιπτώσεις είναι διαφορετικές: εθελοντές που είναι πρόθυμοι να εργαστούν περιστασιακά σε ένα συγκεκριμένο πρόγραμμα, ή ακόμα και σε μία συγκεκριμένη δράση. Αυτό σημαίνει ότι αν χρειάζεσαι για παράδειγμα πέντε άτομα να υποστηρίξουν μία εκδήλωση της οργάνωσης, χρειάζεσαι αρκετές εργατοώρες για να βρεις τα συγκεκριμένα άτομα κάθε φορά που έχουν το χρόνο, τη διάθεση αλλά και τις δεξιότητες να ανταπεξέλθουν στη συγκεκριμένη περίπτωση. Η επικοινωνία με τους εθελοντές είναι επίσης μία πρόκληση. Από τη μία πλευρά θέλεις να κάνεις ξεκάθαρο πόσο πολύ και πόσο ειλικρινά εκτιμάς την προσφορά του εθελοντή, που ουσιαστικά σε βοηθάει χωρίς να σου χρωστάει τίποτα (και μην ξεχνιόμαστε, ο εθελοντής δεν ενδιαφέρεται για εσένα ή την οργάνωση σου, αλλά για τη δουλειά που προσπαθείς να κάνεις - και έτσι θα έπρεπε να είναι). Από την άλλη, οφείλεις να θέσεις κάποιες γραμμές και κάποια όρια συνεργασίας. Αν ζητήσω από έναν εθελοντή να με βοηθήσει σε μία εκδήλωση που είναι στις 5 η ώρα, τότε πρέπει ο εθελοντής να είναι στις 5 η ώρα, ή να μου πει ότι δε θα είναι καθόλου για να βρω κάποιον άλλο. Όταν δουλεύεις συνεργατικά σε μία δράση με άλλα άτομα, σε κάποιο βάθμο χάνεται η έννοια του προαιρετικού: αν μου πεις ότι θα έρθεις και τελικά δεν έρθεις την τελευταία στιγμή, δεν είναι απλά ότι δε με διευκόλυνες, αλλά με δυσκόλεψες κιόλας. Τέλος, υπάρχει η δυσκολία της κινητοποίησης των ‘σχεδόν εθελοντών’(!). Υπάρχουν κάποιοι λίγοι άνθρωποι που είναι εθελοντές και πολλοί άλλοι που δεν είναι, όμως υπάρχει και μια ενδιάμεση κατηγορία: οι άνθρωποι εκείνοι που ενδιαφέρονται να προσφέρουν, κάνουν το πρώτο βήμα με το να ψάξουν τις ευκαιρίες που υπάρχουν (ίσως τώρα κρατάνε στα χέρια τους αυτό το τεύχος και διαβάζουν αυτές τις γραμμές για αυτόν ακριβώς το λόγο) αλλά τελικά δυσκολεύονται πολύ να κάνουν το επόμενο βημα. Στη λίστα επικοινωνίας που έχουμε ειδικά για τα εθελοντικά μας προγράμματα, είναι γραμμένοι αρκετές εκατοντάδες άνθρωποι. Όλοι αυτοί έχουν δηλώσει σαφώς και συγκεκριμένα ότι θέλουν να ενημερώνονται τακτικά για τα εθελοντικά μας (δεν εγγράφουμε ποτέ κάποιον στη λίστα επικοινωνίας ‘από σπόντα’ ή επείδη ‘νομίζουμε’ ότι θα ενδιαφέρεται) και οι περισσότεροι έχουν συμπληρώσει και κάποια φόρμα συμμετοχής δίνοντας τα στοιχεία τους και τα ενδιαφέροντα τους - όμως πραγματικά ελάχιστοι από αυτούς κάνουν το επόμενο βήμα, να έρθουν δηλαδή και να συμμετάσχουν σε κάποια εθελοντική δράση από αυτές για τις οποίες ενημερώνονται τακτικά. Μια μεγάλη πρόκληση είναι για εμάς να βρίσκουμε τρόπους να κινητοποιούμε αυτούς τους ‘σχεδόν εθελοντές’, κάτι κάθόλου εύκολο! Χάρης Νικοκάβουρας Υπεύθυνος Εθελοντών, Μεσόγειος SOS

photo: Αρχείο ΑΡΧΕΛΩΝ Αθηνά Τσεκούρα Δαμασκηνιά

photo: Αρχείο ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ SOS Η Μεσόγειος SOS διοργανώνει δράσεις καθαρισμού σε όλη την Ελλάδα!

ΑΦΙΕΡΩΜΑ

photo: Αρχείο ΑΝΙΜΑ Εθελόντρια στο Κέντρο Περίθαλψης της ΑΝΙΜΑ

photo δεξιά: Αρχείο ΜΟm Ε. Τούντα

photo: Αρχείο ΑΡΧΕΛΩΝ Αθηνά Τσεκούρα Δαμασκηνιά

photo: Αρχείο ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ SOS Η Μεσόγειος SOS διοργανώνει δράσεις καθαρισμού σε όλη την Ελλάδα!

ΑΦΙΕΡΩΜΑ

Εθελοντισμός και νέα γενιά; Ο εθελοντισμός αποτελεί διαχρονικά έναν τομέα ενδιαφέροντος και δράσης της Γενικής Γραμματείας Νέας Γενιάς (Γ.Γ.Ν.Γ).

Γιάννης Λιβανός Γενικός Γραμματέας της Γενικής Γραμματείας Νέας Γενιάς

θελοντισμός και νέα γενιά; Διπλό το όφελος. Είναι γεγονός ότι αφενός, η συμμετοχή σε εθελοντικές δράσεις λειτουργεί ως μαθησιακή εμπειρία που επενεργεί στους νέους με άμεσο τρόπο, αυξάνοντας την κοινωνική ευαισθησία τους και καλλιεργώντας τους την κουλτούρα της ανιδιοτελούς προσφοράς και της αλληλεγγύης. Αποτελεί δηλαδή ένα εργαλείο διαμόρφωσης της προσωπικότητας και διαπαιδαγώγησης για τους νέους, κι εκεί ακριβώς έγκειται η σημασία της προώθησης του στην νεολαία. Αφετέρου, οι νέοι που έχουν γαλουχηθεί μέσα από τον εθελοντισμό, αποδεδειγμένα γίνονται πιο ενεργοί πολίτες. Έχοντας αποδεχθεί ως στάση ζωής τον εθελοντισμό, την προσφορά στο συνάνθρωπο και το περιβάλλον, την προσφορά και τη συμμετοχή στην τοπική κοινωνία, έχουν μεγαλύτερη διάθεση να δράσουν, να παρέμβουν και όπου μπορούν να βοηθήσουν ή και να αλλάξουν – κατά το δυνατόν - τα πράγματα

photo: Αρχείο Ε.Ο.Ε. Εθελοντές στο Πρόγραμμα European Volunteer Service

Για τους παραπάνω λόγους, ο εθελοντισμός αποτελεί διαχρονικά έναν τομέα ενδιαφέροντος και δράσης της Γενικής Γραμματείας Νέας Γενιάς (Γ.Γ.Ν.Γ). Η γενική στόχευση έγκειται στην σταδιακή ποσοτική και ποιοτική αναβάθμιση τους εθελοντισμού με σημείο εκκίνησης τη νέα γενιά. Η πιο άμεση στόχευση, έγκειται πρώτον στην ανάδειξη της σημασίας της εθελοντικής προσφοράς και του εθελοντικού έργου τόσο στο πρόσωπο του κάθε εθελοντή ατομικά όσο και σε ομαδικό επίπεδο (οργανωμένος/επίσημος εθελοντισμός στο πλαίσιο οργανώσεων ή/και ανεπίσημος εθελοντισμός στο πλαίσιο αυτοοργάνωσης άτυπων ομάδων), δεύτερον στην ταύτιση του προτύπου του εθελοντή ως ενεργού πολίτη, και τρίτον στην προώθηση του εθελοντισμού ως μέσου ανάπτυξης της κοινωνική συνοχής και αλληλεγγύης, ιδίως εν μέσω της κρίσης. Οι στόχοι αυτοί, που μεταφράζονται σε πρωτοβουλίες και προγράμματα προώθησης εθελοντισμού (πχ Διακοπές και Εθελοντισμός, Νέα Γενιά Σε Δράση – Ευρωπαϊκή Εθελοντική Υπηρεσία, «Το εγχειρίδιο του Εθελοντή» κτλ), αλληλοσυμπληρώνονται και εν πολλοίς συμπίπτουν με τους τέσσερις στόχους του Ευρωπαϊκού Έτους Εθελοντισμού (ΕΕΕ) 2011, για το οποίο συντονιστικός φορεάς σε επίπεδο Ελλάδας είναι η ΓΓΝΓ. Το ΕΕΕ, ανακηρύχθηκε με απόφαση του Συμβουλίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης της 27ης Νοεμβρίου 2009, μετά από αίτημα πανευρωπαϊκών δικτύων εθελοντικών οργανώσεων. Βασικός

στόχος του Έτους είναι η ενθάρρυνση και η υποστήριξη-κυρίως μέσω ανταλλαγής εμπειριών και βέλτιστων πρακτικών– των προσπαθειών που καταβάλλουν η Ένωση, τα κράτη μέλη και οι τοπικές και περιφερειακές αρχές για τη δημιουργία των συνθηκών εκείνων στην κοινωνία των πολιτών οι οποίες ευνοούν τον εθελοντισμό καθώς και η ενίσχυση της προβολής των εθελοντικών δραστηριοτήτων. Πιο συγκεκριμένα οι στόχοι αυτοί επιμερίζονται σε τέσσερις άξονες: 1. Δημιουργία περιβάλλοντος κατάλληλου για την ανάπτυξη του εθελοντισμού στα κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης 2. Ενίσχυση των διοργανωτών εθελοντικών δραστηριοτήτων για τη βελτίωση της ποιότητας των εθελοντικών δραστηριοτήτων 3. Αναγνώριση των εθελοντικών δραστηριοτήτων 4. Ευαισθητοποίηση για την αξία και σημασία του εθελοντισμού Το ΕΕΕ αποτελεί μια εξαιρετική αφορμή, για την ανάδειξη και αναγνώριση της αξίας τους εθελοντισμού σε ευρωπαϊκό επίπεδο, καθώς και για την ενδυνάμωση της φωνής και του ρόλου του οργανωμένου εθελοντισμού στα κράτη μέλη. Στην επίτευξη του στόχου του Έτους μπορεί να συμβάλει καθένας από την δική του θέση και τις δικές του δυνάμεις. Από την πλευρά τους οι εθελοντικές οργανώσεις και ομάδες, έχουν στη διάθεσή τους νέες πλατφόρμες ανάδειξης του έργου τους (ιστοσελίδες http:// europa.eu/volunteering, http://volunteers.neagenia.gr), νέα μέσα επίρρωσης της αναγνωρισιμότητάς του (κοινή επικοινωνιακή ταυτότητα του Έτους, κοινό λογότυπο σε ευρωπαϊκό επίπεδο, EYV – Relay, Περιοδεία του Ε.Ε.Ε.), καθώς και κάποιες ευκαιρίες συμμετοχής στον ευρωπαϊκό διάλογο (τέσσερα θεματικά συνέδρια του ΕΕΕ: Βουδαπέστη, Βρυξέλλες, Αθήνα, Βαρσοβία) και στη διαδικασία λήψης αποφάσεων για το θέμα του εθελοντισμού σε ευρωπαϊκό επίπεδο (Συμμαχία Ευρωπαϊκών Δικτύων Εθελοντικών Οργανώσεων «Alliance» www.eyv2011.eu). Από την πλευρά της η ΓΓΝΓ ως συντονιστικός φορέας έχει εκπονήσει σχέδιο δράσης για το Έτος, το οποίο περιλαμβάνει: α) την διεξαγωγή πανελλαδικής έρευνας πεδίου για τον εθελοντισμό στην χώρα (ελλείψει επίσημων στοιχείων), β) την παραγωγή εκπαιδευτικού υλικού για τον εθελοντισμό για μαθητές της β’βάθμιας εκπαίδευσης, γ) τη διεξαγωγή τριών ημερίδων ευαισθητοποίησης για τον εθελοντισμό στην Κομοτηνή, την Λέσβο και τα Ιωάννινα με ιδιαίτερη στόχευση στους φοιτητές, δ) την λειτουργία ειδικής ιστοσελίδας με την υπηρεσία διαδικτυακής τράπεζας χρόνου (http://volunteers.neagenia.gr), η οποία δίνει τη δυνατότητα διασύνδεσης εθελοντών με εθελοντικές οργάνωσεις, ε) την παραγωγή προωθητικού υλικού για τον εθελοντισμό και το Έτος, στ) την παραγωγή ειδικού επετειακού λευκώματος κ.α.

Σκέψεις για μία νομοθετική ρύθμιση της εθελοντικής εργασίας Η εθελοντική προσφορά εργασίας, ως μορφή γενικευμένης ανταποδοτικότητας και έκφραση κοινωνικής αλληλεγγύης, αποτελεί σημαντικό στοιχείο κοινωνικής συνοχής.

ν αναζητήσουμε τις ιστορικές και πολιτισμικές καταβολές του εθελοντισμού στη χώρα μας θα βρούμε ένα πλούσιο καμβά ατομικού και συλλογικού πράττειν όπου διαπλέκονται, ή εναλλάσσονται σε θαυμαστή ποικιλία, η οργανωμένη διακονία στα πλαίσια της Ορθόδοξης πίστης, η οργάνωση της κοινωνικής προστασίας στα πλαίσια της συνεταιριστικής κουλτούρας και της κοινότητας, η προσφορά των Ελλήνων της διασποράς με τη δημιουργία πληθώρας ιδρυμάτων στην παιδεία την υγεία και την κοινωνική πρόνοια, η δράση φιλανθρωπικών οργανώσεων στις πόλεις του 19ου αιώνα, αλλά και η προσφορά ενεργών πολιτών μέσα από κοινωνικά κινήματα και άλλους φορείς της κοινωνίας των πολιτών.

Σήμερα πολλές από αυτές οι διαφορετικές εκφάνσεις ανιδιοτελούς προσφοράς συνυπάρχουν κάτω από την ομπρέλα που ονομάζουμε εθελοντισμό. Αν και διαφοροποιούνται από πλευράς κινήτρων, ιδεολογίας και μεθόδων παρέμβασης, μοιράζονται το ίδιο διαχρονικό πάθος και τη βαθύτερη ανάγκη για αλληλο -υποστήριξη πέρα από την ισχυρή στις ανθρώπινες κοινωνίες παρουσία των σχέσεων εξουσίας και των υλικών τρόπων ανταπόδοσης – σε χρήμα ή κάτι άλλο. Στις καπιταλιστικού τύπου κοινωνίες η εθελοντική εργασία ορίζεται κυρίως ως μηαμειβόμενη σε αντίθεση με την κυρίαρχη -αλλά όχι τη μοναδικήμορφή εμπορευματοποιημένης εργασίας, την αμειβόμενη απασχόληση, παρ’ όλο που η ελευθερία βούλησης αποτελεί εξίσου διαφοροποιό στοιχείο, καθώς υπάρχει μη-αμειβόμενη εργασία η οποία δεν είναι εθελοντική γιατί παρέχεται κάτω από συνθήκες καταναγκασμού. Στη διεθνή πρακτική και βιβλιογραφία υπάρχει κοινά αποδεκτός ορισμός, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι η καθιέρωσή του μέσα από νομοθετική ρύθμιση είναι κάτι απλό, γιατί οι ιστορικοί και πολιτισμικοί παράγοντες έχουν μεγάλη σημασία σε κάθε περίπτωση. Συζητούνται επίσης και στην πράξη εφαρμόζονται, τρόποι αποζημίωσης εθελοντών για δαπάνες μετακίνησης κ.α., αλλά και τα πολύ σοβαρά θέματα της ασφάλισής

τους κατά ατυχημάτων στο χώρο εργασίας τους και οι συνθήκες υγιεινής και ασφάλειας που ισχύουν και για τους υπόλοιπους εργαζόμενους, καθώς δύσκολα θα βρούμε σήμερα αμιγώς εθελοντικές οργανώσεις. Η εθελοντική εργασία στην ουσία τέμνει τα κυρίαρχα δίπολα «ιδιωτικό-δημόσιο», «ατομικό-συλλογικό», αγαπητά και καθιερωμένα στην κατακερματισμένη οπτική της κοινωνικής μας πραγματικότητας και του κυρίαρχου εκφερόμενου λόγου. Γι’ αυτό, η θεσμική της ρύθμιση αποτελεί όχι μόνο ένα πολύ δύσκολο -αν και εκ των πραγμάτων αναγκαίο- εγχείρημα, αλλά και μία μεγάλη πρόκληση γιατί απαιτεί υπέρβαση αυτής της κυρίαρχης οπτικής. Πως λοιπόν να κάνει αυτή την υπέρβαση ο νομοθέτης; Και πώς να τολμήσει να μπει ρυθμιστικά σε αυτό τον καλειδοσκοπικό χώρο, μέρος της κοινωνίας των πολιτών, με τη ρευστότητα και τις εσωτερικές του συγκρούσεις και μεταλλάξεις; Ίσως λοιπόν ένα πρώτο σημείο αναφοράς να είναι η ρύθμιση ακριβώς αυτών των σχέσεων: Με το κράτος, με τους συνδικαλιστικούς φορείς, με την αγορά, με άλλους φορείς της κοινωνίας των πολιτών. Δεν πρέπει επίσης να μας διαφύγει ότι πολλές από αυτές τις οργανώσεις αναδεικνύονται σήμερα ως εργοδότες, χωρίς να γνωρίζουμε τις επικρατούσες σε αυτούς σχέσεις και συνθήκες εργασίας τόσο των εθελοντών όσο και των υπόλοιπων απασχολούμενων. Με άλλα λόγια η νομοθετική ρύθμιση της εθελοντικής εργασίας αποτελεί ένα μέρος της ρύθμισης της εργασίας ευρύτερα στις νέες συνθήκες, καθώς και η εξασφάλιση της ποιότητας της προσφερόμενης εθελοντικά εργασίας, η τήρηση κανόνων προστασίας δικαιωμάτων, ισότητας των φύλων, αποφυγής διακρίσεων και εξασφάλισης κοινωνικής και περιβαλλοντικής βιωσιμότητας.

Όλγα Στασινοπούλου Αναπληρώτρια καθηγήτρια

photo Αρχείο Ε.Ο.Ε. Δράσεις εθελοντισμού στο Πάρκο «Α. Τρίτσης»

Παρόμοιες ρυθμίσεις όμως δεν μπορεί να γίνουν χωρίς την ουσιαστική σύμπραξη του ίδιου του εθελοντικού χώρου, γεγονός το οποίο απαιτεί μία υπέρβαση «εντός», από τον κατακερματισμό και τον ανταγωνισμό την συναλληλία, που σημαίνει ότι οι εθελοντές πρέπει να ρυθμίσουν οι ίδιοι τα του οίκου τους πριν το πράξουν άλλοι «για κείνους χωρίς εκείνους». Ωστόσο, οι σημερινές συνθήκες το απαιτούν και ο εθελοντισμός στη χώρα μας βρίσκεται σε ένα νέο στάδιο ωρίμανσης.

photo Αρχείο Ε.Ο.Ε. Δράσεις εθελοντισμού στο Πάρκο «Α. Τρίτσης»

ΑΦΙΕΡΩΜΑ

Γιάννης Λιβανός Γενικός Γραμματέας της Γενικής Γραμματείας Νέας Γενιάς

photo: Αρχείο Ε.Ο.Ε. Εθελοντές στο Πρόγραμμα European Volunteer Service

Όλγα Στασινοπούλου Αναπληρώτρια καθηγήτρια

photo Αρχείο Ε.Ο.Ε. Δράσεις εθελοντισμού στο Πάρκο «Α. Τρίτσης»

ΑΦΙΕΡΩΜΑ

photo: Lise Nielsen Παρατήρηση πουλιών το πρωί στη Θάλασσα Wadden κατά τη διάρκεια της ετήσιας συνάντησης των Caretakers το Μάρτιο 2011

Ο εθελοντισμός στη Δανία: Ορνιθολογική Εταιρεία της Δανίας

Αξιοσημείωτη είναι η συνέπεια που δείχνουν οι εθελοντές ανεξάρτητα αν ο χρόνος απασχόλησης τους είναι μερικές ώρες στο ΣΚ ή 30 ώρες την εβδομάδα. Τα άτομα αυτά συνήθως είναι έμπειροι παρατηρητές πουλιών, έχουν ουσιαστική γνώση γύρω από την ΙΒΑ ενώ στις περιπτώσεις που δραστηριοποιούνταν στην περιοχή για αρκετά χρόνια, έχουν βοηθήσει την DOF να συγκεντρώσει δεδομένα που ανάγονται μέχρι και το 1960. Από την άλλη, η DOF αναγνωρίζει ότι αδυνατεί να προσελκύσει τις νεότερες γενιές. Όπως σημειώνει ο Thomas Vikstrøm: «Είναι κοινώς αποδεχτό στη Δανία ότι είναι αρκετά δύσκολο να προσελκύσεις νέους ανθρώπους για εθελοντικά προγράμματα διατήρησης». Οι Caretakers προέρχονται από ένα ευρύ φάσμα επαγγελμάτων. Για παράδειγμα μία ομάδα 8 ατόμων, συμπεριλαμβάνει: ένα γραφίστα, μία συνταξιούχο συνδικαλίστρια, μία βιβλιοθηκάριο, μία οικοδόμο, έναν πρώην αξιωματικό της αεροπορίας, ένα δασοκόμο, ένα χημικό μηχανικό και έναν πωλητή. Σε κάθε περιοχή ΙΒΑ υπάρχει ξεκάθαρος και συγκεκριμένος στόχος και σκοπός που καθορίζεται με βάση τα είδη χαρακτηρισμού της περιοχής. Κάθε τοπική ομάδα συνεργάζεται με την DOF και οργανώνει τις δράσεις παρακολούθησης (monitoring) που θα ακολουθήσουν τα μέλη της καθώς και τα δεδομένα που θα συλλέξουν και θα παρουσιάσουν.

Σήμερα υπάρχουν 908 εθελοντές που οργανώνονται σε 192 τοπικές ομάδες και συμμετέχουν στο Δίκτυο IBA Caretakers της Δανίας.

Boris Barov European Conservation Manager, Ευρωπαϊκός Συντονιστής Δράσεων Διατήρησης, BirdLife International Απόδοση στα ελληνικά: Ελίνα Σαράντου & Γιώργος Μανέας

photo: Torben Fisker Συνάντηση τοπικών caretaker στη Βόρεια Jutland

DOF, μία από τις πρώτες οργανώσεις στην Ευρώπη, είναι ο εταίρος της BirdLife International στη Δανία και ασχολείται με τη διατήρηση και προστασία των άγριων πουλιών από το 1906. Το 2002, ακολουθώντας τα παραδείγματα της BirdLife, καθιέρωσε ομάδες εθελοντών σε κάθε μία από τις 128 Σημαντικές Περιοχές για Πουλιά της Δανίας (IBAs’). Αναπτύσσοντας τοπικές ομάδες από έμπειρους και εκπαιδευόμενους παρατηρητές πουλιών, συμβάλλει στη συλλογή στοιχείων χρήσιμων για τη διατήρηση των βιοτόπων των άγριων πουλιών ενώ παράλληλα καλλιεργεί ένα γόνιμο έδαφος για την προσέλκυση νέων μελών. Το Πρόγραμμα των IBA Caretakers της Δανίας, ιδρύθηκε από το Ίδρυμα Aage V και ξεκίνησε το 2003. Η DOF δεν ξεκίνησε το Δίκτυο από το μηδέν, αλλά από δύο ήδη υπάρχοντα δίκτυα εθελοντών: το δίκτυο των «13 γραφείων», από το οποίο προήλθαν οι τοπικοί συντονιστές του Δικτύου και από τους τοπικούς εθελοντές παρατηρητές πουλιών που συμμετείχαν στο Πρόγραμμα Καταγραφής Σπάνιων και Απειλούμενων Ειδών.

Σήμερα υπάρχουν 908 εθελοντές που οργανώνονται σε 192 τοπικές ομάδες και συμμετέχουν στο Δίκτυο IBA Caretakers της Δανίας, ενώ παράλληλα η δράση τους έχει οδηγήσει στην εξάπλωση του Προγράμματος των Caretakers και σε άλλες περιοχές με ορνιθολογικό ενδιαφέρον. Σε αυτές συγκαταλέγονται 46 περιοχές στις οποίες φωλιάζουν απειλούμενα είδη πουλιών, καθώς επίσης και περιοχές που θεωρούνται ως υπό αξιολόγηση IBA, ή ανήκουν σε μία από τις 20 Προστατευόμενες Περιοχές (nature reserves) στις οποίες δραστηριοποιείται η DOF. Η δομή των ομάδων Caretakers, αποτελείται από έναν μόνιμο πυρήνα 2-3 ατόμων γύρω από τον οποίο ενεργοποιείται ένας αριθμός εθελοντών που ποικίλει ανάλογα με την περιοχή. Η πλειοψηφία των Caretakers μένει κοντά στις υπό παρακολούθηση περιοχές αλλά υπάρχουν και μέλη της ομάδας που μπορεί να καλύψουν μέχρι και 100 χλμ. Κεντρικά, το Δίκτυο Υπευθύνων Παρακολούθησης ΙΒΑ συντονίζεται από τον Thomas Vikstrøm ο οποίος δέχεται τα πρωτογενή δεδομένα και τις πληροφορίες που συλλέγει ο τοπικός Υπεύθυνος, που έχει οριστεί από την DOF. Επίσης, σε κάθε ομάδα υπάρχει ένα άτομο υπεύθυνο για τη διαχείριση της ιστοσελίδας της αντίστοιχης περιοχής ΙΒΑ. Για τη συμμετοχή τους στο Δίκτυο, οι εθελοντές υπογράφουν ένα άτυπο συμφωνητικό στο οποίο ορίζονται οι ρόλοι και οι ευθύνες των εθελοντών και της DOF. Οι εθελοντές, αφού γίνονται μέλη της οργάνωσης διεκπεραιώνουν τις ευθύνες που έχουν αναλάβει στις οποίες συμπεριλαμβάνεται και η υποδοχή νέων εθελοντών. Από τη μεριά της, η DOF, προσφέρει βασική εκπαίδευση στους νέους εθελοντές η οποία μπορεί να εξειδικεύεται (π.χ. βασική εκπαίδευση για διαχείριση ιστοσελίδας των ΙΒΑ) προς τους εθελοντές που δραστηριοποιούνται περισσότερο διάστημα στην οργάνωση.

Βασικό εργαλείο των Caretakers είναι η DOFBasen, μια ηλεκτρονική βάση δεδομένων παρατήρησης πουλιών η οποία καλύπτει όλη την επικράτεια της Δανίας. Η DOFBasen καλύπτει τις ανάγκες της Οργάνωσης αλλά και κάθε παρατηρητή πουλιών που ενδιαφέρεται για δεδομένα ορνιθοπαρατήρησης. Χαρακτηριστικά αναφέρεται ότι το 2009 καταχωρήθηκαν 1.181.591 παρατηρήσεις. Μέσω της DOFBasen οι Caretakers συμβάλλουν στην επικαιροποίηση των στοιχείων που διαχειρίζεται η BirdLife International

photo: Jwerde flickr.com Τα δεδομένα των Caretakers για τον Αετομάχο (Lanius collurio) οδήγησαν στη θεσμοθέτηση 12 περιοχών ως ΖΕΠ

για τις ΙΒΑ ενώ παράλληλα παρέχουν απαραίτητες πληροφορίες που χρησιμοποιούνται για τον χαρακτηρισμό περιοχών ως ΙΒΑ ή ως Ζώνες Ειδικής Προστασίας (ΖΕΠ). Για παράδειγμα, δεδομένα των Caretakers για τον Αετομάχο (Lanius collurio) οδήγησαν στη θεσμοθέτηση 12 περιοχών ως ΖΕΠ ενώ 113 από τις 128 ΙΒΑ στη χώρα έχουν ήδη θεσμοθετηθεί ως ΖΕΠ και έχουν ενσωματωθεί στο Ευρωπαϊκό Δίκτυο Natura 2000. Τη βάση δεδομένων DOFBasen χρησιμοποιεί ακόμα και ο επίσημος φορέας για την παρακολούθηση των ΖΕΠ στη Δανία, το Εθνικό Κέντρο Περιβαλλοντικών Ερευνών. Οι δράσεις διατήρησης είναι ευθύνη της τοπικής αυτοδιοίκησης, όπως είναι π.χ. το τοπικό δασαρχείο. Παρόλο που μερικές ομάδες εθελοντών αναλαμβάνουν δραστηριότητες όπως η αποψίλωση, οι Caretakers δεν υλοποιούν δράσεις διατήρησης. Ωστόσο, οι πληροφορίες που παρέχουν, αξιοποιούνται από την DOF για την εφαρμογή βιώσιμων μέτρων διαχείρισης των περιοχών ευθύνης τους. Το Πρόγραμμα των Caretakers αποτελεί το ένα τρίτο του προϋπολογισμού που δαπανεί η DOF σε δράσεις διατήρησης. Σε τοπικό επίπεδο, οι Caretakers είναι τα αυτιά, τα μάτια και η φωνή της DOF σε κάθε ΙΒΑ ενώ ενημερώνουν για κάθε περίπτωση περιβαλλοντικής υποβάθμισης. Βασιζόμενη στην υψηλή ποιότητα των δεδομένων, η DOF έχει καταφέρει να παίξει ένα δραστήριο αλλά και αποτελεσματικό ρόλο στη διαδικασία λήψης αποφάσεων σχετικά με τη θεσμοθέτηση και τη διαχείριση των περιοχών αυτών. Μέχρι στιγμής, οι ίδιοι οι Caretakers έχουν προσελκύσει εκατοντάδες καινούρια μέλη και σχεδόν το 10% των μελών της Οργάνωσης (16.000) συμμετέχει σε εθελοντικές δράσεις. «Η ανάπτυξη του Δικτύου των Caretakers έχει εξελιχθεί σε ένα εξαιρετικό πρόγραμμα στο οποίο οι συμμετέχοντες αποκτούν και αναπτύσσουν καινούριες δεξιότητες», σχολιάζει ο Thomas Vikstrøm. Η DOF μπορεί να μην είναι η μεγαλύτερη ΜΚΟ στη Δανία, αλλά σίγουρα έχει τους περισσότερους ενεργούς εθελοντές. Η τεράστια αυτή συμβολή χρόνου, δεξιοτήτων και δέσμευσης από τους εθελοντές αναγνωρίζεται από την DOF, όπως και από το Διευθυντή της, Jan Ejlsted.

photo: Ivan Abramowitz Τοπική ομάδα Caretakers ενημερώνουν τους επισκέπτες για το Θαλασσαετό (Haliaeetus albicilla), στη Λίμνη Arreso, τη μεγαλύτερη λίμνη της Δανίας

photo: Klaus Dichmann Μέλη του Δικτύου Caretakers βάζουν φωλιές στο Δάσος Rold το μεγαλύτερο δάσος στη Δανία

ΑΦΙΕΡΩΜΑ

Ο εθελοντισμός στη Δανία: Ορνιθολογική Εταιρεία της Δανίας

photo: Torben Fisker Συνάντηση τοπικών caretaker στη Βόρεια Jutland

photo: Jwerde flickr.com Τα δεδομένα των Caretakers για τον Αετομάχο (Lanius collurio) οδήγησαν στη θεσμοθέτηση 12 περιοχών ως ΖΕΠ

photo: Klaus Dichmann Μέλη του Δικτύου Caretakers βάζουν φωλιές στο Δάσος Rold το μεγαλύτερο δάσος στη Δανία

ΑΦΙΕΡΩΜΑ

αυτή την προσπάθεια. Το αποτέλεσμα ήταν να έχουμε χειριστεί πάνω από 350 καταγγελίες μέσα σε μια δεκαετία, το 51% από τις αυτές είχαν επιτυχή έκβαση. Ο χρόνος αυτός που «ξόδεψαν» μαζί μας έχει κάνει την πραγματική διαφορά: έχει βάλει φραγμό στην εκτροπή του Αχελώου, έχει ακυρώσει το μεγάλο τουριστικό έργο σε περιοχή Natutra 2000 στο Κάβο Σίδερο της Κρήτης, έχει δημιουργήσει αμφισβήτηση στην τοπική κοινωνία για την πραγματική αξία του αιολικού σταθμού 330MW στη Σκύρο και πολλές άλλες στιγμές νίκης προς όφελος των πουλιών και των βιοτόπων τους.

photo: Nick Bedau Υγρότοπος του Σχοινιά

Ο εθελοντισμός - αντίδοτο στην αδιαφορία Η εθελοντική ενασχόληση των πολιτών είναι που ενημερώνει την Ορνιθολογική και την κινητοποιεί να γράψει στις αρμόδιες υπηρεσίες, να διεξάγει δικαστικούς αγώνες και να σταθεί δίπλα σε τοπικές περιβαλλοντικές δράσεις.

Μαργαρίτα Τζάλη Συντονίστρια του Δικτύου Υπευθύνων Παρακολούθησης των ΙΒΑ

Μαλαμώ Κορμπέτη Υπεύθυνη θεμάτων Πολιτικής Περιβάλλοντος

ε έναν κόσμο που σιγά - σιγά αρχίσει να διαρρηγνύεται, να μοιάζει δύσκολος, να είναι ολοένα και μεγαλύτερη προσπάθεια στην καθημερινή ζωή, σε ένα περιβάλλον που γίνεται όλο και λιγότερο όμορφο, όλοι μας ψάχνουμε να βρούμε τρόπους να ξαναχτίσουμε μια πραγματικότητα που αξίζει να βιωθεί. Μια καθημερινότητα που αποτελεί θετική εμπειρία για το κοινωνικό σύνολο και θα το ωφελεί. Ο εθελοντισμός υπάρχει εδώ και αιώνες με πολλές μορφές, και βέβαια δεν ονοματιζόταν και ως τέτοιος, καθώς πολλές από τις διαδικασίες προσφοράς και αλληλοϋποστήριξης σε μια κοινότητα ήταν δεδομένες. Σε κάθε ιστορική στιγμή όμως ο εθελοντισμός έχει διαφορετικές λειτουργίες για τις κοινωνίες. Η εθελοντική πράξη έχει διαφορετικά περιεχόμενα και χρήσεις για το κοινωνικό σύνολο. Εμείς αναρωτηθήκαμε πότε έχει ο εθελοντισμός νόημα σήμερα, σε τι μπορεί να ωφελήσει την κοινωνία και υπό ποιες συνθήκες. Είδαμε ότι πτυχές του εθελοντισμού σήμερα φαντάζουν αποθαρρυντικές και σίγουρα μας φαίνεται ότι λειτουργούν εις βάρος της κοινωνίας. Για παράδειγμα, σήμερα που οι προβλέψεις για την ανεργία φτάνουν μέχρι το 22% για το 2012, σύμφωνα με της Στατιστικής Υπηρεσίας, το Υπουργείο Εργασίας επιδιώκει τη «δημιουργία κατάλληλων συνθηκών για την προώθηση του ιδεώδους του εθελοντισμού» και ένας τρόπος είναι η εθελοντική εργασία να μετράει «εργασιακή εμπειρία και προϋπηρεσία». Θεωρούμε ότι αυτό βλάπτει τόσο την εργασία αυτή κάθε αυτή, όσο και τα περιεχόμενα της προσφοράς του εθελοντισμού και την μακροβιότητα του. Πώς μπορεί λοιπόν ο εθελοντισμός να έχει τέτοια μορφή, ώστε να ωφελεί την κοινωνία. Θα πρέπει να είναι η αξιοποίηση του ελεύθερου χρόνου (του χρόνου εκτός της εργασίας) για κοινούς και συλλογικούς σκοπούς, με στόχο την αλλαγή του κόσμου προς το καλύτερο. Ο ουσιαστικός εθελοντισμός είναι ένας

μοναδικός τρόπος να οργανώνεται η ζωή ανθρώπων με κοινά ενδιαφέροντα έξω από τα πλαίσια του ατομικισμού ή της εμπορευματοποίησης. Και με αυτή την έννοια μπορεί να γεννήσει αξία χρήσης: για το φυσικό περιβάλλον, το πάρκο της γειτονιάς, την τοπική κοινωνία κ.α. Στην Ορνιθολογική συναντούμε τον εθελοντισμό για τους παραπάνω σκοπούς ιδιαίτερα σε δύο δραστηριότητες: στις παρεμβάσεις για τη φύση και την παρακολούθηση και προστασία των βιοτόπων. Στην περιοχή του όρους Κόχυλα στη Σκύρο, σχεδιάζεται από το έτος 2005 η εγκατάσταση αιολικού πάρκου με 111 ανεμογεννήτριες, ισχύος 333 MW. Πρόκειται για το μεγαλύτερο νησιωτικό αιολικό πάρκο της Μεσογείου του οποίου το μεγαλύτερο μέρος θα βρίσκεται εντός της ΖΕΠ του δικτύου Natura 2000. Η περιοχή του Κόχυλα φιλοξενεί μία από τις μεγαλύτερες αποικίες στον κόσμο του προστατευόμενου Μαυροπετρίτη. Παρόλα αυτά, η Ρυθμιστική Αρχή Ενέργειας εξέδωσε άδεια παραγωγής για το έργο. Η Συντονιστική Επιτροπή Αγώνα Δήμου Σκύρου και η Ορνιθολογική, με την πολύτιμη βοήθεια της τοπικής κοινωνίας, έχουν προσφύγει στο ΣτΕ για την ακύρωση της άδειας.

Κάθε βδομάδα η Ορνιθολογική γίνεται δέκτης δεκάδων αιτημάτων για παρέμβαση έτσι ώστε να αναχαιτιστεί μια ζημιογόνα αναπτυξιακή δραστηριότητα ή ένα περιβαλλοντικό έγκλημα. Από το 2000 έχουμε συνεργαστεί με πάνω από 1000 πολίτες σε

Είναι η εθελοντική ενασχόληση των πολιτών που ενημερώνει την Ορνιθολογική και την κινητοποιεί να γράψει στις αρμόδιες υπηρεσίες, να διεξάγει δικαστικούς αγώνες και να σταθεί δίπλα σε τοπικές περιβαλλοντικές δράσεις. Οι άνθρωποι αυτοί είναι επίσης «τα μάτια και τα αυτιά» των περιβαλλοντικών οργανώσεων και με την εθελοντική τους δράση συγκροτούν μικρές-μικρές δυνάμεις που αμφισβητούν την περιβαλλοντική αυθαιρεσία. Εκτός των παραπάνω όμως ο εθελοντισμός δίνει την ευκαιρία σε όποιον συμμετέχει σε δράσεις να συμβάλει ουσιαστικά στον τομέα που αυτός επιθυμεί και έχει επιλέξει. Όμως όταν πολλοί μαζί συμμετέχουν τότε γίνονται μέρος μιας κοινής προσπάθειας για την προστασία και ανάδειξη της αξίας μιας περιοχής ή/και ενός είδους. Ένα από τα πλέον πρόσφατα παραδείγματα είναι η προσπάθεια που ξεκίνησε το 2009 και αφορά στην εθελοντική καταγραφή της ορνιθοπανίδας των υγροτόπων της Αττικής. Η Ορνιθολογική ξεκίνησε το πρόγραμμα με διττό σκοπό. Από τη μία θα ήθελε να προσελκύσει νέους εθελοντές μέσα από ένα πρόγραμμα προσιτό στον καθένα και από την άλλη να συλλέξει στοιχεία για τα ιδιαίτερα αυτά ενδιαιτήματα του λεκανοπεδίου της Αττικής, με στόχο να μπορέσουν τα συστηματικά συλλεγμένα στοιχεία στο μέλλον να χρησιμοποιηθούν για την ανάδειξη των περιοχών και κύρια για να τεκμηριώσουν την ανάγκη προστασίας τους. Οι υγρότοποι αντιμετωπίζουν σημαντικές πιέσεις και ορισμένοι έχουν σε μεγάλο βαθμό υποβαθμιστεί. Μέσα στα 2 χρόνια υλοποίησης του προγράμματος τα στοιχεία που συλλέχθηκαν έδωσαν μια καλή εικόνα για τη δυναμική των υγροτόπων και την αξία τους ως σύμπλεγμα.

Οι αναφορές που έχουν γραφτεί ως αποτέλεσμα της εθελοντικής αυτής δουλειάς αποτελούν μοχλό σημαντικής πίεσης για τα κέντρα λήψης αποφάσεων. Αποστέλλονται στις αρμόδιες αρχές, ενώ παράλληλα τα στοιχεία του 2010 χρησιμοποιήθηκαν στην προετοιμασία των κειμένων στα πλαίσια του προγράμματος «Προστασία και Ανάδειξη των Υγροτόπων της Αττικής», που πραγματοποιήθηκε από την Ορνιθολογική σε συνεργασία με το ΕΛΚΕΘΕ και συνεχίζεται. Σκοπός μας είναι να αξιοποιήσουμε την προσφορά των εθελοντών με τον καλύτερο τρόπο για το περιβάλλον και έτσι έχουμε καταθέσει πρόταση στις αρμόδιες αρχές για να οριοθετηθούν 72 υγρότοποι της Αττικής. Παράλληλα, μέσα από την παρουσίαση νέων από την εμπειρία των εθελοντών στο πεδίο, στόχος είναι να προσελκύσουμε το ενδιαφέρον του κοινού για τους υγροτόπους και να το ενημερώσουμε αναφορικά με την ομορφιά τους και την αξία τους. Η συμβολή των εθελοντών του προγράμματος αυτού είναι λοιπόν ιδιαίτερα σημαντική για τη διατήρηση των υγροτόπων.

Ο εθελοντισμός λοιπόν με ότι μορφή και αν πάρει μπορεί να λειτουργήσει ως αντίδοτο στην αδιαφορία και να οδηγήσει με μικρότερα ή μεγαλύτερα βήματα στη προστασία του περιβάλλοντος, την συλλογική έγνοια για το κοινωνικό σύνολο και όσων αγαπάμε.

Μαργαρίτα Τζάλη Οι επίμονες προσπάθειες του Φορέα για την Προστασία του Υγροτόπου Βουρκαρίου σε συνεργασία με την Ορνιθολογική έχουν κατάφερει την ανάδειξη του υγρότοπου στην τοπική κοινωνιά αλλά και στα κέντρα λήψης αποφάσεων.

ΑΦΙΕΡΩΜΑ

photo: Nick Bedau Υγρότοπος του Σχοινιά

Μαργαρίτα Τζάλη Συντονίστρια του Δικτύου Υπευθύνων Παρακολούθησης των ΙΒΑ

Μαλαμώ Κορμπέτη Υπεύθυνη θεμάτων Πολιτικής Περιβάλλοντος

ΧΑΡΑΔΡΙΟΙ

η Κρήτη, η Λέσβος, η Ρόδος, η Λήμνος κ.α. Έχει καταγραφεί να φωλιάζει από τις ακτές της θάλασσας μέχρι και σε όχθες ορεινών ποταμιών όπως ο Βοϊδομάτης.

θάλασσας, με έντομα, καρκινοειδή και σκουλήκια. Στην Ελλάδα έχει καταγραφεί και στις δύο μεταναστευτικές περιόδους, σε όλους τους μεγάλους και μικρούς υγρότοπους της ενδοχώρας αλλά και στα νησιά. Τα τελευταία χρόνια αρκετά πουλιά παραμένουν και ξεχειμωνιάζουν σε μεγάλους υγρότοπους στη δυτική και στη βόρεια Ελλάδα.

photo: Νίκος Πέτρου

photo αριστερά: Γιώργος Αλεξανδρής Θαλασσοσφυριχτής Charadrius alexandrinus

Μεγάλος Ερημοσφυριχτής Charadrius leschenaultii

photo: Θεόδουλος Πουλλής

Χαραδριοί

Θαλασσοσφυριχτής Charadrius alexandrinus

Σε όλο τον κόσμο έχουν καταγραφεί 30 είδη Χαραδριών, από τα οποία τα περισσότερα τα χαρακτηρίζουν οι σκούρες ταινίες στο ύψος του στήθους ή τα μαύρα κολάρα γύρω από το λαιμό και στο ύψος των ματιών.

Θόδωρος Κομηνός, Ζωολόγος Οικολόγος

photo: Γιώργος Αλεξανδρής Ποταμοσφυριχτής Charadrius dubius

α Παρυδάτια είδη πουλιών (Waders όπως λέγονται στις αγγλόφωνες χώρες εκτός από την Αμερική που λέγονται shorebirds) αριθμούν σε πάνω από 210 είδη, εξαιρουμένων των θαλάσσιων ειδών με νηκτική μεμβράνη στα πόδια όπως οι Ληστόγλαροι (Stercorariidae), οι Γλάροι (Laridae), οι Στέρνες (Sternidae), κ.α. Τα παρυδάτια είναι είδη που σχετίζονται κυρίως με υγρότοπους ή παράκτια οικοσυστήματα. Πολλά είδη παρυδάτιων από τον αρκτικό κύκλο ή την εύκρατη ζώνη είναι κυρίως μεταναστευτικά, σε αντίθεση με τα είδη των τροπικών που είναι μόνιμα στις περιοχές τους ή πραγματοποιούν μετακινήσεις όταν επικρατούν έντονα καιρικά φαινόμενα. Κάποια από τα αρκτικά είδη όπως η Νανοσκαλίδρα, συγκαταλέγεται ανάμεσα στα είδη που καλύπτουν πολύ μακρινές μεταναστευτικές διαδρομές αφού ενώ φωλιάζει στον αρκτικό κύκλο ξεχειμωνιάζει στο νότιο ημισφαίριο. Τα περισσότερα από τα παρυδάτια είδη τρέφονται με ασπόνδυλα που τα βγάζουν μέσα από την λάσπη. Διαφορετικά μεγέθη ράμφους επιτρέπουν σε διαφορετικά είδη πουλιών να τρέφονται στο ίδιο μέρος χωρίς να υπάρχει πρόβλημα ανταγωνισμού μεταξύ τους. Τα ευαίσθητα νεύρα που διαθέτουν στην άκρη του ράμφους τους τα βοηθούν να ανακαλύπτουν την τροφή τους μέσα στη λάσπη. Στα επόμενα τεύχη του ΟΙΩΝΟΥ θα γνωρίσουμε τις διάφορες ομάδες παρυδάτιων που συναντάμε στον ελληνικό χώρο, ξεκινώντας από αυτό το τεύχος με τους Χαραδριούς.

Χαραδριοί Charadrius sp. Οι Χαραδριοί είναι μια ομάδα παρυδάτιων πουλιών που την συναντάμε σε όλο τον κόσμο. Είναι τυπικά ελόβια πουλιά, τα οποία αποσπούν την τροφή μέσα από την λάσπη σε παράκτια οικοσυστήματα αλλά και σε περιοχές με γλυκά νερά. Σε όλο τον κόσμο έχουν καταγραφεί 30 είδη Χαραδριών, από τα οποία τα περισσότερα τα χαρακτηρίζουν οι σκούρες ταινίες στο ύψος του στήθους ή τα μαύρα κολάρα γύρω από το λαι-

Βουνοσφυριχτής Charadrius morinellus

μό και στο ύψος των ματιών. Αυτά μπορεί να είναι (στα ενήλικα πάντα) με πλήρη μαύρη ταινία, όπως στα hiaticula, dubius, semipalmatus, placidus, με διπλή ή τριπλή μαύρη ταινία όπως στα vociferus, tricollaris, forbesi, bicinctus, falklandicus και, τέλος, με ανοιχτά κολάρα στο στήθος, όπως στα alexandrinus, melodus, peronii, javanicus, ruficapillus, alticola.

Ποταμοσφυριχτής Charadrius dubius Ο Ποταμοσφυριχτής είναι ένας από τους μικρότερους εκπρόσωπους της οικογένειας, που τον συναντάμε κυρίως σε περιοχές με γλυκά νερά σε όλη την Ευρώπη και την δυτική Ασία. Αναπαράγεται σε ανοιχτές χαλικώδεις και αμμώδεις όχθες ποταμών και λιμνών και, κατά τόπους, στις ακτές και σε δέλτα ποταμών. Το χειμώνα μεταναστεύει και ξεχειμωνιάζει στην Αφρική. Τρέφεται με έντομα και σκουλήκια στη λάσπη και κάτω από χαλίκια. Στην Ελλάδα είναι κοινό είδος και το συναντάμε σε όλη την ηπειρωτική Ελλάδα, καθώς και σε κάποια μεγάλα νησιά όπως

Ο Θαλασσοσφυριχτής είναι ένας από τους πιο κοινούς και κοσμοπολίτικους χαραδριούς. Τον συναντάμε από τα παράλια της νότιας και ανατολική Ευρώπης μέχρι την Ιαπωνία, στις δυτικές ακτές της Λατινικής Αμερικής, στις νότιες Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής και στην Καραϊβική. Αναπαράγεται σε αμμώδης ακτές και σε υφάλμυρες εσωτερικές λίμνες. Στις νότιες θερμές χώρες παραμένει όλο τον χρόνο, σε αντίθεση με τα πουλιά με βορειότερη κατανομή που μεταναστεύουν νοτιότερα, στους τροπικούς. Τρέφεται με έντομα και άλλα ασπόνδυλα. Στην Ελλάδα τον συναντάμε καθ’ όλη τη διάρκεια του χρόνου, σε όλους τους παράκτιους υγρότοπους της ηπειρωτικής Ελλάδας μέχρι και τη νότια Πελοπόννησο, καθώς και στα νησιά Κέρκυρα, Λέσβο, Λήμνο, Κω και Νάξο.

Βουνοσφυριχτής Charadrius morinellus Ο Βουνοσφυριχτής αναπαράγεται στην αρκτική Τούνδρα της βόρειας Ευρασίας από την Νορβηγία μέχρι και την Σιβηρία, καθώς και σε ορεινά οροπέδια στα υψίπεδα της Σκωτίας και στις Άλπεις. Το είδος είναι μεταναστευτικό, ξεχειμωνιάζει σε λιβαδικές ημιερημικές περιοχές, σε μια ζώνη κατά μήκος της βόρειας Αφρικής και της Μέσης Ανατολής, από το Μαρόκο μέχρι και το Ιράν. Τρέφεται με έντομα και άλλα μικρά ασπόνδυλα όπως σαλιγκάρια, σκουλήκια και οστρακοειδή. Στον ελληνικό χώρο έχει καταγραφεί και στις δύο μεταναστευτικές περιόδους. Έχει παρατηρηθεί σε μεμονωμένα άτομα ή σε μικρές ομάδες κυρίως στην ανατολική ηπειρωτική Ελλάδα και στη δυτική Κρήτη. Τα τελευταία χρόνια έχουν αυξηθεί και οι καταγραφές του είδους λόγω της αύξησης των παρατηρητών πουλιών. Υπάρχουν καταγραφές και κατά τη διάρκεια της αναπαραγωγικής περιόδου στο Όλυμπο και τον Ταΰγετο. Καμία από αυτές δεν επιβεβαιώνει το φώλιασμα του είδους στην Ελλάδα. Δεν έχει ξεπεράσει ακόμα τις 50 παρατηρήσεις στον ελληνικό χώρο και έτσι παραμένει στον κατάλογο των σπάνιων ειδών (Επιτροπή Σπάνιων Ειδών).

photo αριστερά: Νικος Σαμαριτάκης Αμμοσφυριχτής Charadrius hiaticula

Αμμοσφυριχτής Charadrius hiaticula Ο Αμμοσφυριχτής είναι ένας μικρός χαραδριός, που τον συναντάμε να αναπαράγεται σε ανοιχτά εδάφη και παραλίες κατά μήκος όλης της βόρειας Ευρασίας και στον αρκτικό βορειοανατολικό Καναδά. Κάποιοι πληθυσμοί αναπαράγονται και στο εσωτερικό της Ευρώπης, στη δυτική, μάλιστα, φτάνει μέχρι και τη βόρεια Γαλλία. Ο Αμμοσφυριχτής μεταναστεύει και το χειμώνα του τον περνά στις ακτές της Αφρικής. Αρκετά πουλιά στην Μεγάλη Βρετανία και στη βόρεια Γαλλία παραμένουν μόνιμα στις περιοχές τους όλο το χρόνο. Τρέφεται σε αμμώδεις και λασπώδεις ακτές της

photo: Πέτρος Πέτρου Αμμοσφυριχτής Charadrius hiaticula

ΧΑΡΑΔΡΙΟΙ

photo: Νίκος Πέτρου

photo αριστερά: Γιώργος Αλεξανδρής Θαλασσοσφυριχτής Charadrius alexandrinus

Μεγάλος Ερημοσφυριχτής Charadrius leschenaultii

photo: Θεόδουλος Πουλλής

Χαραδριοί

Θαλασσοσφυριχτής Charadrius alexandrinus

Θόδωρος Κομηνός, Ζωολόγος Οικολόγος

photo: Γιώργος Αλεξανδρής Ποταμοσφυριχτής Charadrius dubius

Βουνοσφυριχτής Charadrius morinellus

photo αριστερά: Νικος Σαμαριτάκης Αμμοσφυριχτής Charadrius hiaticula

photo: Πέτρος Πέτρου Αμμοσφυριχτής Charadrius hiaticula

ΧΑΡΑΔΡΙΟΙ

IBA-Caretakers

GR048 Λίμνη Καστοριά photo: Χρήστος Τόσκος

photo: Νίκος Πέτρου

Λίμνη Καστοριάς

(Μεγάλος) Ερημοσφυριχτής Charadrius leschenaultii

Οι IBA μέσα από τα μάτια των Caretakers

(Μεγάλος) Ερημοσφυριχτής Charadrius leschenaultii

photo: Θεόδουλος Πουλλής Στεποσφυριχτής Charadrius asiaticus

Η κατανομή του Ερημοσφυριχτή ξεκινά από τις ημι-έρημες εκτάσεις της ανατολικής Τουρκίας και φτάνει μέχρι και την Κεντρική Ασία. Είναι μεταναστευτικό είδος και περνά το χειμώνα του σε αμμώδεις παραλίες της ανατολικής Αφρική, της νότιας Ασία και της Αυστραλασίας. Είναι σπάνιος επισκέπτης της δυτικής Ευρώπης, ενώ υπάρχουν καταγραφές από την Μεγάλη Βρετανία, την Γαλλία και την Ισλανδία. Έχει καταγραφεί και δύο φορές στο δυτικό ημισφαίριο, από τις οποίες η τελευταία ήταν το 2009 στην Φλόριντα των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής. Τρέφεται με έντομα, καρκινοειδή και δακτυλιοσκώλικες. Στην Ελλάδα έχει καταγραφεί κυρίως σε υγρότοπους της δυτικής Ελλάδας (Μεσολόγγι, Καλαμάς, κ.α.) αλλά και σε υγρότοπους μεγάλων νησιών του Αιγαίου (Νάξος, Λέσβος). Ο μεγάλος Ερημοσφυριχτής είναι από τα είδη που πρόσφατα αποσύρθηκαν από τον κατάλογο των σπάνιων ειδών της Ελλάδας, καθώς έχει ξεπεράσει τις 50 παρατηρήσεις στον ελληνικό χώρο (Επιτροπή Σπάνιων Ειδών).

photo: Χρήστος Βλάχος

Νείλου ποταμού στην Αίγυπτο. Κάποιοι πληθυσμοί, ειδικά οι παράκτιοι, είναι μόνιμοι, άλλοι πληθυσμοί είναι μεταναστευτικοί και άλλοι νομαδικοί. Είναι είδος των ανοικτών χορτολίβαδων και των εποχιακών λασπότοπων, πάντα κοντά στο νερό όπου βρίσκει και την τροφή του, η οποία αποτελείται από έντομα, γεωσκώληκες, καρκινοειδή και ασπόνδυλα και μαλάκια. Έχει καταγραφεί μία φορά στην Ελλάδα, στην παραλία της Λούτσας στην ανατολική Αττική (Επιτροπή Σπάνιων Ειδών).

Στεποσφυριχτής Charadrius asiaticus

Μικροσφυριχτής Charadrius pecuarius

Μικροσφυριχτής Charadrius pecuarius Τον Μικροσφυριχτή τον συναντάμε κυρίως στις υποσαχάριες χώρες της νοτιοδυτικής Αφρικής. Ένας μικρός πληθυσμός έχει καταγραφεί και στην περιοχή του

Ο Στεποσφυριχτής είναι είδος που το συναντάμε στα ανοιχτά λιβάδια της κεντρικής Ασίας, κυρίως βόρια και ανατολικά της Κασπίας. Αναπαράγεται σε αποικίες με χαλαρή δομή. Είναι μεταναστευτικό είδος και το χειμώνα του τον περνά στην ανατολική Αφρική, συνήθως σε χέρσες εκτάσεις ή χορτολίβαδα. Τρέφεται, όπως και τα άλλα είδη της οικογένειας, με έντομα και άλλα μικρά ασπόνδυλα. Έχει καταγραφεί 5 φορές στην Ελλάδα (Επιτροπή Σπάνιων Ειδών).

εννήθηκα και μεγάλωσα στην Καστοριά σε μια γειτονιά δίπλα στη λίμνη. Από μικρή ηλικία ασχολήθηκα με συλλόγους της περιοχής που είχαν σχέση με την προστασία του περιβάλλοντος το μεγαλύτερο όμως ερέθισμα για να ασχοληθώ με τα πουλιά της περιοχής ήρθε όταν άρχισα να ασχολούμαι με την φωτογραφία σαν μέλος του φωτογραφικού τμήματος της Καστοριάς. Όταν δημιουργήσαμε την Εταιρία Προστασίας Περιβάλλοντος Καστοριάς νιώσαμε την ανάγκη ότι για την καλύτερη προστασία του περιβάλλοντος της περιοχής θα έπρεπε να έχουμε συνεργασία και με οργανώσεις πανελλήνιας εμβέλειας έτσι αποφάσισα να συμμετέχω στο δίκτυο των Caretakers που ξεκινούσε η Ορνιθολογική. Από τότε καταφέραμε πολλά: 1. Την απομάκρυνση της προβλήτας του Δισπηλιού που είχε κατασκευάσει παράνομα με μπάζωμα της λίμνης ο Δήμος Μακεδνών. 2. Την ακύρωση του έργου της «Εγνατία Α.Ε» που αφορούσε τη δημιουργία νέου δρόμου για την είσοδο στην πόλη της Καστoριάς από τον κάθετο άξονα της Εγνατίας και σχεδιάζονταν να περάσει μέσα από το παραλίμνιο δάσος στην περιοχή του Δισπηλιού. 3. Την ενημέρωση και την ευαισθητοποίηση των κατοίκων της περιοχής για θέματα προστασίας του περιβάλλοντος και της λίμνης. 4. Κατορθώσαμε να δημιουργήσουμε σταθμό περίθαλψης αγρίων ζώων και πουλιών και σε συνεργασία με τον Δήμο Καστοριάς να κατασκευάσουμε κτήριο για τη στέγασή του. Η πιο ξεχωριστή στιγμή όλα αυτά τα χρόνια της ενασχόλησης με το περιβάλλον ήταν όταν παρατήρησα ότι σχεδόν στην καρδιά της πόλης, στη Λεωφόρο των Κύκνων, πολύ κοντά στην ακτή σε μια συστάδα με θάμνους μέσα στη λίμνη είχαν φωλιάσει Λαγγόνες (Phalacrocorax pygmeus). Δυστυχώς αυτή η σημαντική αναπαραγωγική αποικία μου έδωσε φέτος και την πιο άσχημη στιγμή σαν Caretaker όταν ανακάλυψα ότι ενώ οι Λαγγόνες είχαν ξεκινήσει την αναπαραγωγική διαδικασία και είχαν στήσει τις πρώτες είκοσι φωλιές την εγκατέλειψαν εξαιτίας της παρουσίας στην περιοχή Μινκ (Neovison vison) που πέρυσι τον Σεπτέμβριο είχαν απελευθερωθεί από εκτροφείο της περιοχής.

1. Στην Λεωφόρο των Κύκνων ο επισκέπτης μπορεί να παρατηρήσει πάνω από 30 είδη πουλιών να φωλιάζουν ή να τρέφονται ανάλογα με την εποχή.

2. Η περιοχή έχει πλούσια χλωρίδα με πολλά σπάνια είδη φυτών. Την περίοδο του Ιούνη στο βουνό της χερσονήσου υπάρχει ο μεγαλύτερος πληθυσμός Κρίνος της Παναγίας (Lilium candidum) στην Ελλάδα με περισσότερα από 15.000 φυτά.

3. Στη βόρεια πλευρά της χερσονήσου όλο το χρόνο (κυρίως όμως την περίοδο του χειμώνα) μπορεί ο επισκέπτης να παρατηρήσει Αργυροπελεκάνους, Λαγγόνες, Χηνοπρίστες, Κορμοράνους, Σκουφοβουτηχτάρια κ.α. υδρόβια πουλιά

Χρήστος Τόσκος ΙΒΑ Caretaker Λίμνης Καστοριάς

photo: Χρήστος Τόσκος 1. Αποικία Λαγγόνων 2. Κρίνος της Παναγίας 3. Αργυροπελεκάνοι

4. Στη λεκάνη απορροής της λίμνης μπορεί να συναντήσει κανείς σπάνια είδη χλωρίδας και πανίδας. Αρκούδες, Ζαρκάδια, Χρυσαετούς, Ορχιδέες κ.α.

photo: Chris Gomersall www.rspbimages.com 4. Χρυσαετός Aquila chrysaetos

ΧΑΡΑΔΡΙΟΙ

IBA-Caretakers

GR048 Λίμνη Καστοριά photo: Χρήστος Τόσκος

photo: Νίκος Πέτρου

Λίμνη Καστοριάς

(Μεγάλος) Ερημοσφυριχτής Charadrius leschenaultii

Οι IBA μέσα από τα μάτια των Caretakers

(Μεγάλος) Ερημοσφυριχτής Charadrius leschenaultii

photo: Θεόδουλος Πουλλής Στεποσφυριχτής Charadrius asiaticus

photo: Χρήστος Βλάχος

Στεποσφυριχτής Charadrius asiaticus

Μικροσφυριχτής Charadrius pecuarius

Χρήστος Τόσκος ΙΒΑ Caretaker Λίμνης Καστοριάς

photo: Χρήστος Τόσκος 1. Αποικία Λαγγόνων 2. Κρίνος της Παναγίας 3. Αργυροπελεκάνοι

photo: Chris Gomersall www.rspbimages.com 4. Χρυσαετός Aquila chrysaetos

photo: Estela Sudupe

ΝΕΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΩΝ

ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ

Πολιτική για τη Φύση

Πρακτική άσκηση και εθελοντική εργασία στη Γιάλοβα Γιώργος Μανέας, Υπεύθυνος Προγράμματος Πύλου

αζί με τους Καλαμοκανάδες (Himantopus himantopus) έφθασαν και οι πρώτοι εθελοντές από τη Γαλλία σηματοδοτώντας την έναρξη του θερινού προγράμματος εθελοντικής εργασίας του προγράμματος Πύλου! Στο πλαίσιο της εθελοντικής εργασίας, θα εκπονήσουν και την πρακτική τους άσκηση για το Τμήμα Γεωγραφίας της Σχολής Ανθρωπιστικών Επιστημών του Πανεπιστημίου της Λυών που θα περιλαμβάνει μεταξύ άλλων την αποτύπωση χρήσεων γης εντός της προτεινόμενης από την Ειδική Περιβαλλοντική Μελέτη ζώνης «Προστασίας της Φύσης». Επιπρόσθετα, έχουν προταθεί θέσεις Πρακτικής Άσκησης στα Τμήματα Περιβάλλοντος και Γεωγραφίας του Πανεπιστημίου Αιγαίου με έμφαση σε θέματα διατήρησης και διαχείρισης της Προστατευόμενης Περιοχής Λιμνοθάλασσας Γιάλοβας. Το Κέντρο Ενημέρωσης, εκτός από σχολεία δέχεται πλέον και αρκετούς επισκέπτες της περιοχής ενώ τον Ιούνιο θα ξεκινήσει η

λειτουργία του Περιπτέρου Ενημέρωσης στο μόλο της Γιάλοβας. Παράλληλα, σε συνεργασία με το Δήμο Πύλου-Νέστορος, πραγματοποιήθηκαν εκδηλώσεις για τον εορτασμό της Παγκόσμιας Ημέρας Περιβάλλοντος, ενώ προγραμματίζονται εκδηλώσεις στο πλαίσιο των ‘Νεστόρειων’, καθώς και δράσεις ενημέρωσης σε χωριά και πόλεις του πλέον διευρυμένου Δήμου, αλλά και στη γειτονική Καλαμάτα. Η συμμετοχή σας στις δράσεις του Προγράμματος θα μας δώσει φτερά! Για περισσότερες πληροφορίες μπορείτε να επικοινωνήσετε με το Διονύση Παπαδάτο, Υπ. Ενημέρωσης και Εθελοντών του Προγράμματος. E mail: gialova@ornithologiki.gr τηλ. 6981174509, 27230 23046

Ορνιθολογικός Σταθμός Αντικυθήρων: εαρινή Μετανάστευση 2011

Χρήστος Μπαρμπούτης, Συντονιστής Προγράμματος Δακτυλίωσης πουλιών του Ο.Σ.Α. Χριστόπουλος Απόστολος, Συντονιστής Δράσης Παρακολούθησης Μετανάστευσης αρπακτικών

ανοιξιάτικη δράση παρακολούθησης της μετανάστευσης έκλεισε με επιτυχία για άλλη μια περίοδο. Συνολικά, δακτυλιώθηκαν περίπου 3.000 πουλιά, από 60 είδη και καταμετρήθηκαν περίπου 2.500 μεταναστευτικά αρπακτικά, από 24 είδη. Τέσσερα νέα είδη προστεθήκαν στο κατάλογο των δακτυλιωμένων ειδών του Ο.Σ.Α: η Χαλκοκουρούνα (Coracias garrulus), ο Κρυπτοτσικνιάς (Ardeola ralloides), ο Νανόμπουφος (Asio otus) και η Καστανοστριτσίδα (Hippolais opaca), που αποτελεί νέο είδος για την Ελλάδα. Παράλληλα, πέντε πουλιά δακτυλιωμένα στο εξωτερικό επανασυλλήφθηκαν από τον Ο.Σ.Α. Συγκεκριμένα, μια Σχοινοποταμίδα (Acrocephalus schoenobaenus) από την Εσθονία, δυο Συκοφάγοι (Oriolus oriolus) από την Ιταλία, ένα Σταβλοχελίδονο (Hirundo rustica) από τη Γερμάνια και μια Τσιχλοποταμίδα (Acrocephalus arundinaceus) από την Τσεχία. Η πλειοψηφία των μεταναστευτικών αρπακτικών ήταν οι Κίρκοι (Circus sp., περίπου 1.500 άτομα) ενώ καταγράφηκε το πέρασμα σημαντικών ειδών όπως του Βασιλαετού (Aquila heliaca), του Τσίφτη (Milvus migrans), της Αετογερακίνας (Buteo rufinus) και του Γερακαετού (Hieraaetus pennatus). Πέραν των μεταναστευτικών

αρπακτικών, έγινε επιπλέον προσπάθεια εντοπισμού και απογραφής του πληθυσμού των photo: Χρήστος Μπαρμπούτης τεσσάρων αρπακτικών που ζουν Χαλκοκουρούνα μόνιμα στο νησί (Σπιζαετός, Βραχοκιρκίνεζο, Πετρίτης και Χρυσογέρακο) και φωλιάζουν στους εντυπωσιακούς γκρεμούς και τα βράχια του. Κατά τη διάρκεια της δράσης παρακολούθησης της μετανάστευσης αρπακτικών καταγράφηκαν 154 είδη, με προσθήκη δύο νέων ειδών, της Καστανοστριτσίδας και του Ερημοπύρρουλα (Bucanetes githagineus). Άλλες ενδιαφέρουσες ή σπάνιες καταγραφές ήταν ένας Γαλαζολαίμης (Luscinia svecica), ένας Πράσινος Μελισσοφάγος (Merops persicus), ένας Ψαλιδιάρης (Milvus milvus), ένα Στεπογέρακο (Falco cherrug), καθώς και δύο Σαΐνια (Accipiter brevipes) και ένας Στικταετός (Aquila clanga). Αν ενδιαφέρεστε και εσείς να συμμετάσχετε στις δράσεις του Σταθμού, επισκεφθείτε την ιστοσελίδα www.ornithologiki.gr/osa και δηλώστε συμμετοχή!

Τα Εξωτικά Πουλιά της Ταϊβάν “πέταξαν” μέχρι τον υγρότοπο Άγρα – Βρυττών – Νησίου φέρνοντας μαζί τους το καλοκαίρι Ειρήνη Σκούλη - Τοπική Συντονίστρια Ορνιθολογικής, Υπ. Κέντρου Ενημέρωσης Υγροτόπου Άγρα – Βρυτών - Νησίου

ετά από έναν δύσκολο χειμώνα με χιόνια, βροχές και πολύ κρύο επιτέλους καλοκαίριασε στον υγρότοπο! Μαζί του εμφανίστηκαν και τα νεογέννητα υδρόβια πουλιά όπως Κύκνοι, Γκισάρια, Φαλαρίδες, Βαλτόπαπιες, Σκουφοβουτηχτάρια, Νανοβουτηχτάρια και Νερόκοτες που κάνουν τις πρώτες τους βουτιές στα νερά του υγροτόπου. Παράλληλα οι κερασιές που βρίσκονται περιμετρικά του υγροτόπου γέμισαν με κεράσια, (ένα εξαιρετικό δώρο για μικροπούλια και ανθρώπους) και όλοι προετοιμάζονται για το Φεστιβάλ Κερασιού που θα πραγματοποιηθεί στην κοινότητα του Άγρα, με τη συμμετοχή της Ορνιθολογικής για τέταρτη συνεχή χρονιά, ενημερώνοντας τους επισκέπτες για την περιβαλλοντική αξία και την ανάγκη προστασίας του υγροτόπου, μιας και βρίσκεται στο κέντρο του κερασεώνα της Έδεσσας. Ολοκληρώθηκε με μεγάλη επιτυχία η έκθεση φωτογραφίας με τίτλο «Εξωτικά Πουλιά της Ταϊβάν» που διοργάνωσε η Ορνιθολογική σε συνεργασία με τον Δήμο Έδεσσας και την Αντιπροσωπεία της Taipei

Νέα πολιτικής Αστάθεια στο Υπουργείο Περιβάλλοντος

Οι καιροί αλλάζουν γρήγορα και μαζί αλλάζει και το Υπουργείο Περιβάλλοντος το οποίο έχει κλείσει μόλις δύο έτη από τη σύστασή του. Ο νέος Υπουργός ΠΕΚΑ, κ. Γιώργος Παπακωνσταντίνου συναντήθηκε με 11 περιβαλλοντικές ΜΚΟ, μετά από πρωτοβουλία τους, όπου και συζήτησαν τα πιο σημαντικά θέματα στην ατζέντα της περιβαλλοντικής πολιτικής της χώρας. Οι οργανώσεις στο υπόμνημά τους δίνουν έμφαση σε συγκεκριμένα σημεία: «Η περίοδος που διανύουμε είναι κρίσιμη για την κοινωνία και το περιβάλλον και οι αποφάσεις που καλείστε να πάρετε θα καθορίσουν για πολλά χρόνια την περιβαλλοντική πολιτική στη χώρα μας. Στον λίγο χρόνο λειτουργίας του, το Υπουργείο Περιβάλλοντος έχει να αντιμετωπίσει, όπως ήταν αναμενόμενο, μεγάλο αριθμό εκκρεμοτήτων και προβλημάτων. Σας καλούμε να υπερασπιστείτε τα έως τώρα πρώτα θετικά βήματα του Υπουργείου και να δώσετε άμεσα έμφαση στην επίλυση των επειγουσών εκκρεμοτήτων που αφορούν σε σημαντικά θέματα περιβαλλοντικής πολιτικής της Ελλάδας». Ο ίδιος ο Υπουργός μετά από συζήτηση πήρε θέση για ορισμένα από τα θέματα που «έβαλαν στο τραπέζι» οι οργανώσεις. Δεσμεύτηκε ότι θα στηρίξει τη λειτουργία των φορέων διαχείρισης στις προστατευόμενες περιοχές, δεσμεύτηκε ότι κατά την αναθεώρηση του θεσμικού πλαισίου για την επιτάχυνση των επενδύσεων δεν θα θυσιαστεί το περιβαλλοντικό και πολεοδομικό κεκτημένο, ενώ θα αξιοποιηθεί το Πράσινο Ταμείο άμεσα για δράσεις περιβάλλοντος. Παρόλα αυτά, ο Υπουργός επέμεινε ότι η νομιμοποίηση των αυθαιρέτων αποτελεί λύση στο πολεοδομικό χάος της χώρας και άφησε αναπάντητα τα ερωτήματα γύρω από την χωροθέτηση των αιολικών πάρκων. Αναμένεται στο ακουστικό σας για λοιπόν για νέες εξελίξεις…

Αχελώος continued…

Oλοκληρώθηκε στο Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, στο Λουξεμβούργο, η ακροαματική διαδικασία για την εκτροπή του Αχελώου. Θετικές αλλά συγκρατημένες είναι οι πρώτες εκτιμήσεις για την έκβαση της υπόθεσης. Η πρόταση της Εισαγγελέως θα ανακοινωθεί το φθινόπωρο.

στην Ελλάδα, στα πλαίσια του «Εαρινού Φεστιβάλ» και των «Γιορτών της Άνοιξης», αφήνοντας τις καλύτερες εντυπώσεις σε περισσότερους από 2.500 επισκέπτες από τον Ν. Πέλλας και την υπόλοιπη Ελλάδα. Στα εγκαίνια της έκθεσης παρευρέθηκε και η Πρέσβης της Ταιβάν στην Ελλάδα κ. Elizabeth Chu και ο εμπορικός ακόλουθος κ. Cj Lo που ξεναγήθηκαν στην προστατευόμενη περιοχή του υγροτόπου Άγρα – Βρυττών – Νησίου, που όπως δήλωσε η Πρέσβης είναι μια περιοχή εξαιρετικής ομορφιάς που θα πρέπει να προστατευθεί με τον καλύτερο δυνατό τρόπο.

Σε ερωτήσεις σχετικά με την προστασία των άγριων πουλιών απάντησε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή μετά από παρέμβαση ευρωβουλευτών των Οικολόγων Πρασίνων και του ΣΥΡΙΖΑ. Σχετικά με τη χωροθέτηση αιολικών σταθμών στη Σκύρο και τα Αστερούσια Όρη της Κρήτης, η Επιτροπή είπε ότι «θα διερευνήσει, σε συνεργασία με τις ελληνικές αρχές, τα των συγκεκριμένων έργων στην Κρήτη και τη Σκύρο, καθώς και τις προοπτικές μιας στρατηγικής προσέγγισης όσον αφορά την επιλογή της θέσης των αιολικών πάρκων στην Ελλάδα, γενικότερα».

Μαλαμώ Κορμπέτη Υπεύθυνη Θεμάτων Πολιτικής Περιβάλλοντος

photo: Diego Bonafe

Σχετικά με το παράνομο παζάρι στο Σχιστό η Επιτροπή κράτησε ιδιαίτερα αυστηρή στάση, τονίζοντας ότι «θα επικοινωνήσει με τις ελληνικές αρχές και θα ζητήσει περαιτέρω πληροφορίες σχετικά με το θέμα. Εφόσον από την απάντηση των ελληνικών αρχών επιβεβαιωθεί η ύπαρξη παραβίασης της ενωσιακής νομοθεσίας, η Επιτροπή δεν θα διστάσει να λάβει όλα τα περαιτέρω αναγκαία μέτρα, συμπεριλαμβανομένου, εν τέλει, του ανοίγματος φακέλου παράβασης, ώστε να διασφαλιστεί η πλήρης εφαρμογή της οδηγίας 2009/147/ΕΚ στην Ελλάδα».

Γυπαετός Στα Αστερούσια Όρη, οπου σχεδιάζεται σήμερα μεγάλης κλίμακας αιολικός σταθμός, γεννήθηκε τον Μάη, μετά από 22 χρόνια.

photo: Αρχείο Ε.Ο.Ε. Επιδρομή της Θηροφυλακής και του Δασαρχείου Πειραιά το Μάιο του 2011. Κατασχέθηκαν 200 παγίδες.

Ο σκοπός και το μήνυμα της έκθεσης ήταν η ευαισθητοποίηση της τοπικής κοινωνίας για την προστασία του περιβάλλοντος και ειδικότερα των πουλιών, που είναι από τους πιο ευαίσθητους δείκτες ποιότητας του περιβάλλοντος, δείχνοντας ότι τα πουλιά και η προστασία τους δεν γνωρίζουν από σύνορα και κράτη… είναι υπόθεση όλων μας! photo: Ειρήνη Σκουλή

Εξηγήσεις στο Ευρωκοινοβούλιο

photo: Δάφνη Μαυρογιώργου

photo: Estela Sudupe

ΝΕΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΩΝ

ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ

Πολιτική για τη Φύση

Πρακτική άσκηση και εθελοντική εργασία στη Γιάλοβα Γιώργος Μανέας, Υπεύθυνος Προγράμματος Πύλου

Ορνιθολογικός Σταθμός Αντικυθήρων: εαρινή Μετανάστευση 2011

Νέα πολιτικής Αστάθεια στο Υπουργείο Περιβάλλοντος

Αχελώος continued…

Μαλαμώ Κορμπέτη Υπεύθυνη Θεμάτων Πολιτικής Περιβάλλοντος

photo: Diego Bonafe

photo: Αρχείο Ε.Ο.Ε. Επιδρομή της Θηροφυλακής και του Δασαρχείου Πειραιά το Μάιο του 2011. Κατασχέθηκαν 200 παγίδες.

Εξηγήσεις στο Ευρωκοινοβούλιο

photo: Δάφνη Μαυρογιώργου

Προορισμοί

ΠΡΟΟΡΙΣΜΟΙ

ΣΚΑΛΑ ΚΑΛΛΟΝΗΣ - ΛΕΣΒΟΣ

να από τα πιο γνωστά μέρη για παρατήρηση πουλιών στην Ελλάδα αλλά και στόχος πολλών ευρωπαϊκών ταξιδιωτικών πρακτορείων, που εξειδικεύονται στην παρατήρηση πουλιών, είναι το νησί της Λέσβου. Η γεωγραφική του θέση, στα βορειοανατολικά όρια της χώρας, το γεγονός ότι βρίσκεται πάνω σε μεταναστευτικό διάδρομο, το μεγάλο μέγεθός της αλλά και το πλούσιο ανάγλυφό της την κάνουν ξεχωριστό τόπο για birdwatching. Εκατοντάδες, αν όχι χιλιάδες, είναι οι ‘πράσινοι τουρίστες’ που έχουν προορισμό το μεγάλο αυτό νησί του Αιγαίου, τους ανοιξιάτικους μήνες κυρίως, με σκοπό την παρατήρηση πουλιών. Κάθε χρόνο παρατηρούνται εκεί μεταξύ των άλλων αρκετά σπάνια είδη, όχι τόσο γιατί αυτά επισκέπτονται την περιοχή, όσο γιατί υπάρχουν πολλά ζευγάρια ανθρώπινα μάτια στο πεδίο, που εξετάζουν ό,τι πετάει, προσγειώνεται ή απογειώνεται! Τρία είναι τα είδη που έχουν κάνει τη Λέσβο διάσημη ανάμεσα στους παρατηρητές πουλιών. Το Σμυρνοτσίχλονο (Emberiza cineracea), ο Τουρκοτσοπανάκος (Sitta krueperi) και το Λευκόλαιμο Αηδόνι (Irania gutturalis). Και τα τρία είδη έχουν μετακομίσει στο νησί από τη γειτονική Τουρκία. Το Σμυρνοτσίχλονο και ο Τουρκοτσοπανάκος έχουν εγκατασταθεί και αναπαράγονται κάθε χρόνο, ενώ το Λευκόλαιμο Αηδόνι κάνει την εμφάνισή του αραιότερα, δεν φωλιάζει κάθε χρόνο ή, αν το κάνει, εξ αιτίας των λίγων ζευγαριών, περνά απαρατήρητο. Φυσικά η Λέσβος δεν είναι το νησί των σπανίων μόνον. Έχουν καταγραφεί εδώ πολλά κοινότερα είδη που αναπαράγονται, ξεχειμωνιάζουν ή απλά εμφανίζονται στις μετακινήσεις τους.

Χρήστος Βλάχος

photo backround: Μανώλης Σκόρδος

Η Καλλονή και η Σκάλα Καλλονής είναι το επίκεντρο και το ορμητήριο των παρατηρητών που, στο τέλος του Απριλίου και στις αρχές του Μαΐου, κατακλύζουν το νησί. Μια εποχή που δύσκολα θα βρείτε σ’ αυτά τα μέρη κρεβάτι για να κοιμηθείτε, αν δεν έχετε κάνει κράτηση έναν ή δύο μήνες πριν! Τα ίδια συμβαίνουν, αν και σε μικρότερη κλίμακα, κατά τη φθινοπωρινή μετανάστευση. Ευτυχώς το νησί διαθέτει πολύ καλή τουριστική υποδομή και θα βρείτε οπωσδήποτε κατάλυμα, έστω και λίγο μακριά από τα σημεία που συγκεντρώνονται τα πουλιά. Η περιοχή της Σκάλας Καλλονής βρίσκεται στον μυχό του κόλπου της Καλλονής και, παρά το γεγονός ότι πρόκειται για ένα παραθαλάσσιο ψαροχώρι, ως γεωγραφικό στίγμα βρίσκεται σχεδόν στο κέντρο του νησιού! Μια ματιά στον χάρτη του νησιού θα σας πείσει γι’ αυτό. Το χωριό βρίσκεται επίσης σ’ ένα μοναδικό τοπίο για πουλιά, κυρίως υδρόβια, καθώς περιβάλλεται από θάλασσα, είναι στη μέση δύο μικρών ποταμών, έχει πλούσιες εκτάσεις με αλμυρόβαλτους και λασποτόπια, γειτονεύει με αλυκές, με υψώματα αλλά και με καλλιεργήσιμα χωράφια και ελαιώνες. Όλοι αυτοί οι χώροι προσκαλούν και φιλοξενούν πολλά είδη πουλιών που δύσκολα περνούν απαρατήρητα, όχι μόνο γιατί βρίσκονται σχεδόν δίπλα σας και εντοπίζονται εύκολα αλλά γιατί, ακόμη κι αν σας διαφύγουν, οι διπλανοί σας παρατηρητές θα τα προδώσουν! Αυτό ίσως είναι το χαρακτηριστικό ‘πλεονέκτημα - μειονέκτημα’ της περιοχής. Οι πολλοί παρατηρητές πουλιών! Το ίδιο ισχύει για το χωριό της Σκάλας, εκεί ακριβώς που βρίσκονται τα ξενοδοχεία που καταλύουν οι περισσότεροι birdwatchers. Η Σκάλα διαθέτει μια μικρή λιμνούλα που την άνοιξη και το φθινόπωρο είναι γεμάτη πουλιά. Από τα μπαλκόνια(!) των ξενοδοχείων θα δείτε Σαρσέλες (Anas querquedula), Καλαμοκανάδες (Himantopus himantopus) και Αβοκέτες (Recurvirostra avosetta), συχνά σε φωτογραφικές αποστάσεις! Και όχι μόνο! Μαυρογλάρονα (Chlidonias niger), Αργυρογλάρονα (Chlidonias leucopterus), Ποταμογλάρονα (Sterna hirundo) και Νανογλάρονα (Sterna albifrons) είναι μόνιμοι θαμώνες της λίμνης.

Το ίδιο και οι Λευκοτσικνιάδες (Egretta garzetta), οι Σταχτοτσικνιάδες (Ardea cinerea), οι Πορφυροτσικνιάδες (Ardea purpurea), οι Κρυπτοτσικνιάδες (Ardeola ralloides), οι Νυχτοκόρακες (Nycticorax nycticorax), οι Μικροτσικνιάδες (Ixobrychus minutus), οι Χαλκόκοτες (Plegadis falcinellus) και πολλές σκαλίδρες και τρύγγες. Κι αν σηκώσετε τα μάτια προς τον ουρανό, θα δείτε να πετούν πάνω από τη λιμνούλα όλα τα γνωστά χελιδόνια, πάνω από τις καλαμιές οι Καλαμόκιρκοι (Circus aeruginosus), ενώ στα στεγνά σημεία εμφανίζονται κάθε χρόνο οι Λιβαδόκιρκοι (Circus pygargus). Κι όλα αυτά πριν βγείτε από την πόρτα του ξενοδοχείου! Συχνά οι ένοικοι βγαίνουν πριν ξημερώσει, παρατηρούν προσεκτικά, απλωμένοι κυκλικά γύρω από την λίμνη μήπως εντοπίσουν κάποια Νεροκοτσέλα (Rallus aquaticus) ή κάποια πουλάδα (Porzana spp.), επιστρέφουν για πρωινό και μετά συνεχίζουν για πραγματικό birdwatching! Δυτικά της Σκάλας και πολύ κοντά σ΄ αυτήν βρίσκεται η εκβολή του ποταμού Ποταμιά. Ανάμεσά τους υπάρχει μεγάλη έκταση με λασποτόπια, όπου δεν μπορεί κανείς να περπατήσει αλλά με ήρεμες, προσεκτικές κινήσεις, μπορείτε να παρατηρήσετε Θαλασσοσφυριχτές (Charadrius alexandrinus), Ποταμοσφυριχτές (Charadrius dubius), Πετροτουρλίδες (Burhinus oedicnemus), πολλές σουσουράδες (Motacilla spp.), μεταξύ των οποίων και η σπάνια Κιτροσουσουράδα (Motacilla citreola), Μπεκατσίνια (Gallinago gallinago) και πολλοί ερωδιοί. Στην κοιλάδα που σχηματίζεται βορειότερα, δίπλα στο ίδιο ποταμάκι, υπάρχουν ελαιώνες που φιλοξενούν τον Παρδαλοκεφαλά (Lanius nubicus) και τη Λιοστριτσίδα (Hippolais olivetorum). Ανατολικά της Σκάλας, εξ ίσου κοντά, βρίσκεται ένα άλλο μικρό ποτάμι, ο Τσικνιάς. Τα αναχώματά του είναι βατά και μπορείτε να οδηγήσετε το αυτοκίνητό σας σχεδόν ώς τις εκβολές του, όπου συχνά έχει παρατηρηθεί να ψαρεύει ο Ψαραετός (Pandion haliaetus). Τα πρανή του ποταμού κάθε άνοιξη γεμίζουν από Αηδόνια (Luscinia megarhynchos) και Ωχροστριτσίδες (Hippolais pallida) που ανταγωνίζονται στο κελάηδημα, ακόμα και μπροστά στα μάτια σας! Οι Μελισσοφάγοι (Merops apiaster), οι Κιστικόλες (Cisticola juncidis) και οι ποταμίδες (Acrocephalus spp.) είναι παντού και σμήνη από διάφορα σπουργίτια (Passer spp.) γεμίζουν τους θάμνους δίπλα στα χωράφια. Στις νησίδες, που δημιουργούνται στην εκβολή, εκατοντάδες γλαρόνια και γλάροι ξεκουράζονται ή ψαρεύουν γύρω τους. Κι αν πάρετε αντίθετη πορεία από τις εκβολές κι ανεβείτε 1.000 περίπου μέτρα πιο πάνω, με λίγη τύχη μπορείτε να εντοπίσετε δίπλα σ’ ένα μαντρί 2-3 Κουφαηδόνια (Erythropygia galactotes), να συναγωνίζονται στο κελάηδημα σηκώνοντας χαρακτηριστικά τις ουρές τους! Ακόμα, στον δρόμο που φεύγει από τη Σκάλα και οδηγεί στην Καλλονή, στα Παπιανά, υπάρχει συστάδα με φυτεμένους, μεγάλους πια, ευκαλύπτους. Αν δείτε πλήθος κόσμου κάτω από κάποιο δένδρο, σταματήστε να δείτε και σεις τον Γκιώνη (Otus scops) της περιοχής! Η Λέσβος σίγουρα χρειάζεται παραπάνω από μία επίσκεψη για να χαρεί κανείς την πλούσια ορνιθοπανίδα της!

Δίκτυο «ΦΡΟΝΤΙΖΩ!» Το Δίκτυο «Φροντίζω!» αποτελείται από καταστήµατα/επιχειρήσεις σε όλη την Ελλάδα που επικροτούν τις δράσεις µας, ακολουθούν µια θετική στάση προς τις περιβαλλοντικές προκλήσεις, αγαπούν τα πουλιά, σέβονται τη φύση και θέλουν να τη φροντίσουν!

Τα πρώτα καταστήµατα του

Δικτύου «ΦΡΟΝΤΙΖΩ!» Cherryland – Αγρόκτηµα Φωκαέων, Κερνίτσα Διακοφτό Αχαΐας Riverland outdoor activities, Σταυρούπολη Ξάνθης Riverland outdoor activities, Τοξότες Ξάνθης Animex (Ελλάς) ΕΠΕ Ιατροτεχνολογικά Προϊόντα, Αθήνα “ΑΕΙΦΟΡΙΑ”, Γεωπονικά είδη, Καβάλα CAFÉ Bartesera, Αθήνα Δίκτυο CAFÉ Barhelona, Αθήνα Interfil Ένδυση-Υπόδηση ΕΠΕ, Αθήνα γίνε µέλος

K.E.M.Π.ΑΘ. 4413 ΕΝΤΥΠΟ ΚΛΕΙΣΤΟ ΑΡ. ΑΔΕΙΑΣ 1942/05 Κ.Ε.Μ.Π.ΑΘ.

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΟΡΝΙΘΟΛΟΓΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ

Βασιλέως Ηρακλείου 24, 106 82 Αθήνα Τηλ./φαξ 210 8228704, 210 8227937