Maak het met kunstenaars by BIS Publishers

RIXT HULSHOFF POL EN HANNA PIKSEN

- EEN KUNSTDOEBOEK VOOR IEDEREEN -

4. Doop de achterkant van je potlood in inkt of verf en teken hiermee het dier na. 5. Maak een papier aan beide kanten nat met een spons. Schilder met een penseel op het nog natte papier het dier zo goed mogelijk na. Probeer niet te reageren op het uitlopen van de kleur. 6. Doop een niet te bescheiden punt van je spons in de inkt of verf en schilder met je spons het dier na op een te klein papiertje. 7. Zet een veiligheidsbril op, sla met een hamer je potlood in kleine stukjes. Teken vervolgens met je potlood (of wat er over is) het dier na.

HANG JE DIEREN NAAST ELKAAR. WAT VOOR KARAKTERS HEBBEN ZE? EN WELKE SPREEKT JE HET MEEST AAN?

TIP â&#x20AC;&#x2DC;Wat maakt een goede tekening? Is het kunde, het materiaal waarmee je werkt, de gekozen techniek, concentratie, training, talent, geluk of een combinatie van dit alles? Concentreer je en doe je best op de tekening die je maakt. Probeer niet te reageren op dat waar je geen controle over hebt. Een kras, inkt die uitloopt. Laat het juist gebeuren. Hoe meer je het loslaat en je richt op de tekening die je aan het maken bent, hoe leuker het resultaat wordt.â&#x20AC;&#x2122;

KUN JIJ TEGEN DE WIND IN PLASSEN?

Tijdens Rops workshop in het Stedelijk Museum

ROP VAN MIERLO

Magdalena (Newman’s Zip), 1995

Magdalena (Manet’s Queen/ Queen of Spades), 1995

KUN JIJ JEZELF VOORBIJ GAAN EN EEN EMOTIONEEL P ORTRET MAKEN?

TIP ‘Neem je tijd, kijk lang, en denk zorgvuldig na over wat je hebt verzameld … over de gezichten en de lichaamstaal en over wat je ermee wilt doen. Maar dan – eindelijk – werk snel!’

Marlene aan het werk in haar atelier

MARLENE DUMAS In de kunst van Marlene Dumas staat de menselijke figuur centraal. Zij houdt zich bezig met de vooroordelen en interpretaties rond afbeeldingen. Dit spreekt ook uit de titels die zij haar werk geeft. Haar schilderijen en tekeningen zijn niet alleen direct en expressief. Ze laten je ook nadenken over liefde en verlangen, geweld en de dood. Om dit soort werk te maken moet je jezelf soms eerst even verliezen. In een foto of in iemand anders. Beelden werken voor Marlene het best. Levende modellen proberen altijd aantrekkelijk of juist heel neutraal te kijken, vindt ze. En je kunt ze niet in een plastic tasje mee naar huis nemen om later nog eens rustig te bestuderen. Kun jij jezelf voorbij gaan en een emotioneel portret maken? Marlene helpt je in het diepe te springen.

MARLENE DUMAS

· Als je tevreden bent maak je een foto van je model met je outfit. Deel hem op social media met de hashtag zodat iedereen kan zien wat je hebt gemaakt en jij ook kan zien wat anderen gedaan hebben! Viktor&Rolf zeggen hierover: ‘Als andere mensen niet leuk vinden wat je gemaakt hebt, mogen ze dat best zeggen want iedereen heeft een andere smaak. Maar trek je er niets van aan want jij hebt ook je eigen stijl. Het is natuurlijk leuker als je outfit complimenten krijgt.’

TIP

‘Ben een beetje aardig voor je model. Hij of zij staat er voor jou. Vraag af en toe of hij/zij iets wilt drinken of even wilt zitten. Als je model teveel beweegt mag je ook vragen of hij/zij even stil kan staan zodat jij beter kan werken. Als je klaar bent niet vergeten je model te bedanken voor zijn/haar tijd!’

Viktor&ROlf Modeontwerpers, kunstenaars, zakenmannen, Viktor&Rolf zijn het allemaal. Liefst mengen Viktor Horsting en Rolf Snoeren kunst en mode met elkaar. Voor de winter van 2015 maakten ze een draagbare kunstcollectie. Met de barokke gouden lijst en de flarden schildersdoek om hun nek, lijken de schilderijen zo op de hoofden van de modellen kapot geslagen en vervolgens in elkaar geprakt door een bulldozer. Verfspetters van Vincent van Gogh, het diepe blauw van Yves Klein, kunst is voor het duo vaker een inspiratiebron. Door gelaagdheid, uitvergroting en omkering spelen Viktor&Rolf met wat kunst is en wat mode. Het maakt hun ontwerpen, van kleding tot parfum, spannend en speels. Een vuilniszak is een maatpak, is een vuilniszak, is een maatpak.

HOE MAAK JE VAN EEN VUILNISZAK EEN MAATPAK?

Haute Couture Herfst/Winter Collectie 2015

VIKTOR&ROLF

— KLAARTJE MARTENS —

HOE SMAAKT JOUW SJAAL?

SJAAL MAKEN

nodig

SCHILDERSTAPE

STUK ZIJDE OF DUNNE KATOEN (EEN LICHTE KLEUR IS HET MEEST GESCHIKT)

TEXTIELSCHAAR

TEXTIELVERF, -KRIJT OF -STIFTEN

STRIJKIJZER

POTLOOD EN PAPIER

NAALD EN GAREN

(ALLE DRIE KAN OOK)

TIP ‘Tijdens het maken kom je altijd weer op

nieuwe ideeën. Stap voor stap groeit het ontwerp en klopt het steeds meer. Soms gaat er iets helemaal fout: de verf valt om, je stift schiet uit of je knipt ernaast. Maar mislukkingen leveren ook heel vaak iets moois en onverwachts op. Gewoon laten gebeuren dus. Succes!’

Een sjaal maken begint met de vraag: wat inspireert jou? Krijg je net als Klaartje Martens de beste ideeën van de voorwerpen of beelden om je heen? Van bladeren door een fotoboek of de kiekjes op je telefoon? Of gaan je vingers kriebelen van een wandeling door de natuur? Maak je geen zorgen, al je ideeën zijn binnen handbereik. Graaf in je herinneringen of kijk om je heen. · Laat de beelden langs komen terwijl je alvast schetsen maakt van de sjaal. Maak je een patroon? Ga je heel precies tekenen of juist spatten met verf? Wordt het kleurrijk of meer ingehouden? Denk na over welke vorm de sjaal moet krijgen, laat dit meewegen in je keuzes. Je wilt natuurlijk wel dat jouw draagbare schilderij of tekening straks om je nek hangt te stralen! · Leg de stof en verf, krijt of stiften klaar en pak je schetsen erbij. Span de stof met schilderstape op je tafel zodat het niet verschuift. Let op: het kan doordrukken, leg er daarom iets onder.

KLAARTJE MARTENS

Tijdens Marcels workshop in het Stedelijk Museum

KUN JE IETS UNIEKS ONTWERPEN IN 1 MINUUT?

Airborne Snotty Vase Coryza, 2001

Knotted Chair, 1995-96

MARCEL WANDERS In één minuut een beeld maken? De beroemde ontwerper Marcel Wanders deed het voor zijn ‘One Minute Sculptures’. Marcel ken je misschien wel van de van touw geknoopte stoel of zijn snotty vases. Voor Marcel hoeft een voorwerp niet altijd een functie te hebben: gevoel en spontaniteit zijn ook belangrijk. En dat iets uniek is. Klaar voor Marcels één-minuutmethode?

MARCEL WANDERS

— LAWRENCE WEINER —

HOE MAAK JE EEN HEEL SPECIFIEK OBJECT DAT GEEN SPECIFIEKE VORM HEEFT? 52

HOE MAAK JE EEN HEEL SPECIFIEK OBJECT DAT GEEN SPECIFIEKE VORM HEEFT ? ALLE KUNST WORDT DOOR MENSEN GEMAAKT OM IETS AAN ANDERE MENSEN TE LATEN ZIEN OVER DE VERHOUDINGEN TUSSEN OBJECTEN IN RELATIE TOT MENSELIJKE WEZENS ALLE VORMEN VAN PRESENTATIE (SCHILDERKUNST − BEELDHOUWKUNST − TEKST − GEBAAR) HEBBEN DEZELFDE WAARDE IK HEB ONTDEKT DAT HET GEBRUIK VAN TAAL OM DE VERHOUDING TUSSEN STEEN EN HOUT TE TONEN DE ONTVANGER IN STAAT STELT DE EIGEN PERCEPTIE VAN HOUT EN STEEN TE GEBRUIKEN OM EEN BEGRIP OP TE BOUWEN VAN WAT HEN WORDT GETOOND WAT JE NODIG HEBT IETS WAT JE AAN IEMAND WIL LATEN ZIEN INTERESSE IN DE MATERIALEN WAARUIT ONZE WERELD BESTAAT ZONDER HIERARCHIE GOUD IS NET ZO BRUIKBAAR ALS KAUWGOM 3 JE EIGEN BEHOEFTEN EN VERLANGENS NAAR HOE DINGEN ERUIT ZOUDEN MOETEN ZIEN

1 2

EEN VERTALING VAN EEN TAAL NAAR EEN ANDERE

LAWRENCE WEINER zegt dat kunst ons opnieuw laat kijken naar onze plek onder de zon. De essentie van een kunstwerk schuilt volgens hem niet in het papier, het hout of de verf, maar in woorden. Voor dit boek heeft hij een kunstwerk gemaakt om zelf te gebruiken (zie hierboven). Je kunt het naar iets tastbaars vertalen. Maar je kunt er ook voor kiezen dat niet te doen. Je kunt het kunstwerk in tekst vangen. Maar je kunt dat ook niet doen. Wat doe jij (of niet)?

LAWRENCE WEINER

· Voor je ligt nu het meest aansprekende deel van je verzameling. Tijd om te schuiven: hoe staan ze het best bij elkaar? En hoe maak je de verschillende onderdelen aan elkaar (of aan de ketting) vast? Bepaal hoe je je ruimteschip gaat bouwen. Voorkom pech onderweg en maak je voertuig schokbestendig.

T IP

‘Kijk ‘s avonds go ed na ar de maa n of bezoek het plan etariu m . D room over ee n reis na ar ve rre planeten , gewoo n va naf je matra s of keuk en stoel. Alles ka n. Ve rbeeld je meest on m ogel ijk e geda ch tes. E en grote fa ntas ie is ee n ge weldige ba si s om m oo ie di ngen te mak en .’

· Moet er nog wat worden afgezaagd, doorboord of bijgevijld? · Welke vorm krijgt je ketting? Rijg je meerdere objecten als kralen aan een snoer of wordt het één hanger aan een touw? Misschien laat je ketting de route van je ruimteschip zien. Was het een lange tocht? Of juist wild en heel snel? · Zie je de reis voor je? Begin met plakken, binden en lijmen. Je kunt dit netjes wegwerken, of je gekleurde tape of lijm met glitters juist laten zien. Bekijk je voorwerp van alle kanten goed. Is het compleet of ontbreken er nog belangrijke onderdelen uit je verzameling op dit ruimte-avontuur?

JANTJE FLEISCHHUT ontwerpt sieraden. Ze houdt van ruimteschepen en van de maan. Ze mixt goud met bontgekleurd plastic. Het wringt een beetje maar gaat toch nog net samen. Vroeger was ze weg van Star Trek en de avonturen uit het boek De kleine prins, over een jongen die de planeten van het heelal ontdekt. Het gevonden plastic dat ze voor haar siera-

IS DE KETTING VOOR EEN ANDER? VERGEET DAN NIET JE REISVERHAAL TE DELEN. PRONKEN MAAR!

den gebruikt, bewaart ze in enorme kast in haar studio. Elke lade zit propvol. Geel bij geel, rood bij rood. Startpunten van een reis door verhalen uit het heelal.

HOE MAAK JE EEN DRAAGBAAR RUIMTEVOERTUIG?

To Be In Orbit, 2011

JANTJE FLEISCHHUT

— INEKE HANS —

HOE MAAK JE EEN STOEL VAN PLAT MATERIAAL? 64

nodig

SCHETSPAPIER

STOEL UIT PLATTE MATERIALEN MAKEN Ontwerper Ineke Hans is gefascineerd door het maken van een stoel uit plat materiaal. Gerrit Rietveld was hierin voor haar een lichtend voorbeeld. Hoe gaat jou dit af? · Kies een ‘zitmodel’ voor je stoel. Dit kan een persoon zijn, je (oude) knuffel of een schildersmodelpop.

VERSCHILLENDE TYPES, DIKTES EN KLEUREN KARTON (BIJVOORBEELD OUDE DOZEN)

GEKLEURD PAPIER

POTLODEN, STIFTEN ETC.

· Begin met het schetsen van een aantal ideeën, bedenk: - Wat je zitmodel nodig heeft om te kunnen zitten (een rug- en armleuning, een zitvlak, poten. Wat zijn de maten, hoogtes en hoeken die je nodig hebt?). - Hoe je dat kunt maken uit karton. Kijk goed hoe je elk onderdeel uit een plaat kan maken en hoe je ze aan elkaar bevestigt. - Kies welke uitstraling bij je model past (gezellig, eenvoudig, stoer). · Experimenteer met de materialen die je hebt. Ontdek welke bevestigingen stevig zijn. · Klaar met schetsen en experimenteren? Kies het idee dat het beste past bij je model of het slimst is uitgedacht. Maak de stoel. Ontwerpers noemen dit een model, de echte stoel maak je pas daarna. Je zitmodel kan er natuurlijk wel gewoon al op zitten!

TIP ‘Kijk eerst eens even rond om ideeën op te doen.

STANLEYMES EN OF SCHAAR

BEVESTIGINGSMATERIAAL: TAPE IN DIVERSE KLEUREN, TIE-WRAPS, LIJMPISTOOL

Dat kan in een museum of online. Veel ontwerpers hebben zich bezig gehouden met hoe je uit een plank of een plaat metaal een meubel kan maken. Gerrit Rietveld is een van de bekendste. Rietveld wilde ook goedkope meubels maken. Zijn zigzagstoel heb je misschien wel eens gezien. Het schijnt dat de plank maar negentig cent kostte. Rietveld ontwierp ook een aluminium stoel uit één plaat. De randen zijn omgevouwen, wat de stoel heel sterk maakt. Maak jouw stoel sterker door het karton te vouwen of op te rollen tot een koker.’

INEKE HANS

· Neem een album op in een herkenbaar muziekgenre. · Zoek een vernield elektronisch voorwerp en giet het in brons. · Bouw een grote sculptuur waarmee je roddelbladen belachelijk maakt. · Maak een serie schilderijen over stakingen in fabrieken. · Maak een psychologisch portret van een belangrijk en machtig persoon – het hoeft niet te lijken. · Open een bar waar je alleen Tequila Slammers kunt bestellen. · Lees alle boeken in een kunstbibliotheek die niet gaan over (of verwijzen naar) kunst.

l te n ro e e s te s e be ctie D a . e tz i j n tu s s e n an d wus en v e e b g zen j ier n po t bi i s ch e f t i s e ak h r s o a k u h t s M k i e n. nge heti h eb t et l a a a n ga a dig ‘E s t m o f n ó is ge n t je rd t e rk e n . Wa a e n h w e l g e s pe mt e da ier o r el k n e a f ó m e, a cti elke uz e i n .’ ke ee n

TIP

HEB JE ZIN OM DINGEN UIT ELKAAR TE HALEN EN WEER IN ELKAAR TE ZETTEN?

All-Imitate-Act, Museumplein, Amsterdam, 2015

LIAM GILLICK Geen moodboards of wanden vol inspiratieknipsels voor Liam Gillick. Deze kunstenaar begint altijd met een lege tafel. Eureka-momenten vermijdt hij liever. Voor Liam is kunst sterk als het ontstaat door een opvolging van ideeën. Daar kan hij jaren over doen. Elke ochtend stelt hij zichzelf de vraag: ‘Wat voor kunstenaar wil ik vandaag zijn?’ Vragen vindt hij interessanter dan antwoorden. Over hoe mensen reageren op kunst en wat kunst te maken heeft met het dagelijks leven. Of over wie de kunstenaar van nu is en of zijn kunst beter is als hij er zelf naast staat. Liam houdt zich bezig met materiaal, feiten en specifieke situaties. Hij maakt vaak kunst voor openbare plekken, zoals parken of pleinen. Doordat voorbijgangers zelf kunnen deelnemen aan het kunstwerk, is zijn kunst telkens weer anders. Klaar is het nooit. Misschien bedacht hij daarom wel een workshop waar je jaren mee vooruit kunt.

LIAM GILLICK

— PERSIJN BROERSEN & MARGIT LUKÁCS –

HOE ZIET DE STAD UIT JOUW SCIENCEFICTIONDROOM ERUIT?

nodig

SCHAAR

LIJM

FOTOTOESTEL

COMPUTER EN PRINTER

STEVIG GEKLEURD PAPIER, A3-FORMAAT

HEEL VEEL SCIENCEFICTIONBEELDEN (GOOGLE, FILMS, BOEKEN)

PERSIJN BROERSEN EN MARGIT LUKﾃ，S

Puck & Hans’ workshop in het Stedelijk Museum

TIP

‘Soms beginnen we vanuit een stof die we prachtig vinden, andere keren hebben we opeens een idee wat we willen uitwerken. Dan kiezen we de stof bij het idee. Het werkt meestal goed om een tafel vol te leggen met stoffen en dan te bedenken: wat willen we hiermee doen? We proberen uit die chaos een beeld te scheppen. Als we vastlopen, zoeken we afleiding. We gaan naar een film of een museum. Het betere broedwerk vindt onbewust plaats. Er smeult iets in je achterhoofd. Tot er een klik is. Dan kun je niet meer wachten om verder te gaan. Deadlines werken ook altijd goed. Als je besluit dat het in een middag af moet komen, dan stoom je door, tot het af is. De beste stukken maak je uiteindelijk toch in de kortste tijd.’

HOE MAAK JE EEN TRÈS TOF TASJE?

Een modefoto voor de collectie van de winter van 1969/1970

PUCK & HANS Kleding moet uniek zijn, spannend en betaalbaar, vindt modeduo Puck & Hans. Hans is ooit als fotograaf begonnen maar via Puck in de modewereld beland. In een tijd waarin er nog verschil bestond tussen zondagse en doordeweekse kleding, liet het duo een frisse wind door de garderobekasten waaien met taboedoorbrekende ontwerpen. Samen strijden ze tegen de tuttigheid en v贸贸r uitgesproken outfits. Maak met de tips van Puck & Hans een tr猫s tof tasje, zo spannend (of tuttig) als je zelf wilt.

PUCK & HANS

· De standaardlens van een camera komt het meest overeen met wat jouw ogen zien en is daardoor het meest natuurlijk. Gebruik je een groothoeklens of een telelens, dan zal je zelf dichterbij of verder weg moeten gaan staan. Waar kies je voor en waarom? Denk goed na. Fotograferen kost tijd en geduld, het kan even duren voordat je het juiste beeld te pakken hebt. Blijf ondertussen opletten hoe je model kijkt. De onbewaakte momenten kunnen belangrijk zijn. Dan valt bij iemand soms opeens het ‘masker’ af. Grijp je kans! Foto’s waarop iemand te geposeerd kijkt zijn vaak minder interessant.

HYSTERISCHE BLOUSE? DIE KAN VAST WEL EVEN UIT

· Probeer het model zowel ‘ten voeten uit’ als van dichtbij te fotograferen. · Kijk af en toe naar het resultaat: hoe is het met de compositie? De kleuren en verhoudingen? Blijf zoeken tot je tevreden bent.

TIP ‘Je hebt voorbeelden nodig om later op eigen benen te staan. Zo leer je wat je wilt.

Ik heb als jonge fotografiestudent veel naar het werk van andere fotografen gekeken. Ook Rembrandt inspireert mij nog steeds. De mensen die hij schilderde zijn zo echt. Hij vangt het moment, alle trucjes en kunstmatigheid vallen weg. Het blijft altijd een beetje zoeken: een goede foto is er niet direct, eerst maak je ook slechte foto’s. Ontwikkel je eigenheid in bijvoorbeeld licht of onderwerp. Wel handig: lef hebben. In het begin durfde ik haast niemand te vragen om voor me te poseren. Maak echt contact met mensen, het werkt veel beter als ze het ook voor jou willen doen. Ik laat tijdens het fotograferen altijd zo min mogelijk andere mensen toe. Dat leidt alleen maar af.’

RINEKE DIJKSTRA maakte jaren geleden na dertig baantjes zwemmen een zelfportret. Daar in het zwembad werd haar manier van fotograferen geboren. Te moe om een pose aan te nemen, zocht ze naar een houding. En dan is er de klik. Rineke maakt foto’s van mensen op het strand, van jongeren in het park, matadoren na een stierengevecht en pas bevallen moeders. Allemaal vastgelegd in een alledaagse omgeving, op een moment dat ze uit hun pose vallen of die nog niet hebben aangenomen. Ze heeft door haar manier van fotograferen beter leren kijken. In hun lichaamshouding ziet ze de zelfbewustheid terug van de mensen die ze op de foto zet en de omstandigheden waarin ze leven.

HOE MAAK JE EEN NATUURLIJK PORTRET?

Kolobrzeg, Polen, 26 juli 1992, 1992

RINEKE DIJKSTRA

TIP ´Maak een dun touwtje aan je boot anders vaart hij misschien weg en ben je hem

kwijt. De beste flessen om een goed drijvend bootje te maken zijn platte shampoo- of badschuimflessen. Koop een fles in een mooie kleur en was elke dag je haren om snel te kunnen beginnen. Fles leeg? Bouwen maar. Op een hele grote fles kun je misschien wel twee zeilen maken. Of twee ronde flessen met tape aan elkaar binden, zo krijg je een catamaran.´

Floris’ workshop in het Stedelijk Museum

102

HOE BOUW JE BOTEN MET SPULLEN UIT JE ROMMELKAST?

CARtools, 2015

ArchiBlocks, 2014

FLORIS HOVERS werkt in een oude betonfabriek in een klein dorpje. Ooit was dit de fabriek van zijn vader. Nu maakt Floris er lampen, stoelen en tafels. Maar ook blokkendozen, autootjes en flessenboten. Het liefst maakt hij alles zelf. Knutselen is zijn favoriete woord. Met een touw en hout maakt hij een kruk. Met een stok maakt hij een lamp. Ziet hij een lege fles liggen op straat, dan graait hij ook wat takjes en zwerfafval bij elkaar. FLORIS HOVERS

103

— JOEP VAN LIESHOUT –

WAT IS JOUW DING IN DE TOEKOMST? 108

nodig

DING VOOR DE TOEKOMST MAKEN Bedenk wat er over dertig jaar in jouw wereld speelt. Wat voor problemen heersen dan? Overbevolking en tsunami’s? Of gaat het juist hartstikke goed? Bestaat er een pil om altijd gezond te blijven en is global warming geschiedenis? · Probeer je voor te stellen hoe jouw wereld eruit ziet. Wat hangt, staat of zweeft er? Wat wordt er gegeten en gedronken en hoe ontspannen mensen zich? · Bedenk vervolgens wat jouw wereld van de toekomst nodig heeft. Waarmee kun jij de toekomstige aardbewoners van dienst zijn? Het kan van alles zijn. Het kan een functie hebben, nutteloos zijn, het kan er echt uit zien of het kan helemaal nergens op lijken. Maak iets waarvan je denkt dat het eigenlijk niet kan. Want maak je het, dan kan het toch!

TIP ‘Je hoeft het niet bij dromen te laten, dat

GEBRUIK WAT JE WILT, HOE JE MAAR WILT OM JOUW DING VOOR DE TOEKOMST TE KUNNEN MAKEN

wist ik al toen ik jong was. Ik besloot kunst te gaan maken en ben er nooit meer mee opgehouden. Ik werk intuïtief. Als ik een idee krijg begin ik meteen met schetsen. Ik denk altijd na over wat er nog niet is, waarvan niemand nog gedacht heeft: ‘dat heb ik nodig’. Misschien zijn het wel dingen die nog niet eens mogelijk zijn. Laat je nooit tegenhouden door beperkingen, durf groot te denken. Als je iets echt wilt, moet je er hard voor werken maar het levert ook iets op.’

JOEP VAN LIESHOUT

109

Maak het met 23 wereldberoemde kunstenaars en duik in hun prikkelende workshops. Hoe teken je tegen de wind in? Versier je iemand met een slinger? Maak je een maatpak van een vuilniszak? Krijg tips uit de eerste hand van ontwerpers en kunstenaars als Viktor&Rolf, Marlene Dumas, Marcel Wanders en Rineke Dijkstra. Of je zin hebt in snel resultaat, een sprong in het diepe of een wildtuinieravontuur met je vrienden: geef je creativiteit een boost met dit boek. Thuis, op een feestje, op kantoor of zelfs in het klaslokaal. Verbluf jezelf!