Sakl› Tarih Sinan Meydan
Atatürk ve Mehmet Akif Yalanlar ve Gerçekler 2 Akif, Kuran tefsir ve tercümesini hakk›yla yapamayaca¤›n› düflünse de Atatürk, Akif'in bu görevin üstesinden gelece¤ine hep inanm›flt›r. Atatürk, Akif’in Kuran yeniden bir cüz yaparak onu Atatürk'e Tercümesinin Peflinde takdim edece¤ini, Atatürk be¤enirse
M
ehmet Akif’e güvenen
Atatürk bu nedenle de Akif'in Kuran tercümesinin izini sürmüfltür. Bu do¤rultuda tercümeyi bulmak için M›s›r'a adam göndertmifltir. Kaz›m Taflkent'in tercümeyi bulmak için M›s›r'a gönderdi¤i adam Akif'in tercümeyi emanet etti¤i M›s›rl›y› bulmufl, ancak M›s›rl› onu yakt›¤›n› söylemifltir. Bunun üzerine Atatürk bu sefer de Hakk› Tar›k Us'u Mehmet Akif'le görüflmeye göndermifltir. Tar›k Us Akif'e gidip, "Atatürk'ün tercümeyi istedi¤ini" söyleyince Akif yapt›¤› tercümeleri M›s›r'da birisine verdi¤ini, onun da baflka birine verdi¤ini, ancak zaten yapt›¤› tercümeyi be¤enmedi¤ini, e¤er iyileflirse 38
tercümeye devam edece¤ini belirtmifltir. Hakk› Tar›k Us, bütün ›srarlar›na
Mehmet Akif Ersoy
BD MART 2013
ra¤men mevcut tercümenin nerde ve kimde oldu¤unu ö¤renememifltir. Asaf ‹lbay bu konuda Atatürk'ün flöyle dedi¤ini aktarm›flt›r: "fiair Akif'e Kuran tercüme edilmesi vazifesi verildi ve kendisine 10.000 lira gönderilmifl oldu¤u halde bugün yar›n diye ifli uzatmakta ve nihayet tercümeyi güya meçhul bir adrese göndermifl oldu¤u cevab›n› vermektedir."
A
tatürk, adeta b›k›p usan-
madan Akif'ten tercümeyi istemifl ve her fleye ra¤men Akif'in 1936 y›l›na kadar tercümeyi bitirip kendisine teslim edece¤ini düflünmüfltür. Ancak bu beklentisi sonuçsuz kalm›flt›r. Bu durum Atatürk'ün Akif'e k›r›lmas›na neden olmufltur. Karfl› Devrimci softalar, bu gerçekleri bilerek veya bilmeyerek Akif' in yapt›¤› Kuran tercümesinin namazda okutulaca¤›n› düflünerek tercümeyi yakt›¤›n› iddia etmifllerdir. Ancak bu iddia tamamen bir yak›flt›rmad›r. Nitekim bugün tercümenin önemli bir bölümü bulunmufl, böylece yak›lmad›¤› kesin olarak anlafl›lm›flt›r. Ayr›ca Akif, gerçekten de Kuran'›n Türkçe tercümesinin namazda okutulaca¤›n› düflündüyse bu düflüncesinde yan›ld›¤› çok aç›kt›r. Çünkü bilindi¤i gibi Akif'in tam anlam›yla yapamad›¤›/yap›p da içine sinmedi¤i için teslim etmedi¤i Kuran'›n Türkçeye tefsir ve tercümesini Atatürk, TBMM'nin onay›yla Elmal›l› Hamdi Yaz›r'a yapt›rm›flt›r. Yaz›r'›n yapt›¤› tercüme de hiçbir zaman namazda kullan›lmam›flt›r.
Karabekir'in Çarp›tmas› ve Gerçek Kaz›m Karabekir, Atatürk'le görüfl ayr›l›¤›na düflüp, ‹zmir Suikasti nedeniyle ‹stiklal Mahkemesi'nda yarg›land›ktan sonra kaleme ald›¤› kitaplar›nda do¤ru yanl›fl, belgeli, belgesiz Atatürk'ü alabildi¤ince elefltirmifltir. Karabekir'in bu elefltirileri/sald›r›lar› aras›nda, Atatürk'ün, "Alçakça uydurulmufl, bana yap›flt›rmak istiyor" diye çok sert bir biçimde "yalan" oldu¤unu ifade etti¤i "iftiralar" da vard›r.
Atatürk, Kuran tefsir ve tercüme iflini ‹slam düflman› kiflilere de¤il, bu ifli en iyi flekilde yapabilecek kiflilere; Mehmet Akif'e ve Elmal›l› Hamdi Yaz›r'a vermifltir. Örne¤in Karabekir, "Atatürk'ün Kuran'› baz› ‹slaml›k aleyhtar› kimselere tercüme ettirece¤ini" yazm›flt›r. Ancak bilindi¤i gibi Atatürk, Kuran tefsir ve tercüme iflini "‹slam düflman›" kiflilere de¤il, bu ifli en iyi flekilde yapabilecek kiflilere; Mehmet Akif'e ve Elmal›l› Hamdi Yaz›r'a vermifltir. Nitekim Elmal›l› Hamdi Yaz›r'›n yapt›¤› Kuran tercümesi bugün hâlâ afl›labilmifl de¤ildir. Mehmet Akif ve Elmal›l› 39
BD MART 2013
Hamdi Yaz›r "‹slam düflman›" olmad›¤›na göre Karabekir'in gerçekleri çarp›tt›¤› çok aç›kt›r. Laik nitelikli devrimlerin a¤›rl›k kazand›¤› 1925 y›l›nda bile dönemin tek parti hükümetinin ve Atatürk'ün -iddialar›n aksine- bu Kuran tercümesine ne kadar çok önem verdiklerinin en aç›k kan›t› araflt›rmac› yazar Übeydullah K›sac›k'›n ulafl›p “Bir ‹stiklal Afl›¤› Mehmet Akif” adl› kitab›nda yay›mlad›¤› 10 Ekim 1925 tarihli orijinal belgeyle kan›tlanm›flt›r.
B
elge, Beyo¤lu 4. Noteri'nde yap›lan bir sözleflmedir. Sözleflmede Mehmet Akif ve Elmal›l› Hamdi Yaz›r'›n yan› s›ra Diyanet ‹flleri Riyaseti ad›na Aksekili Ahmed Hamdi Efendi'nin imzalar› vard›r. Yani Diyanet ‹flleri Baflkanl›¤› TBMM onay› ve Atatürk'ün iste¤i ile Mehmet Akif ve Elmal›l› Hamdi Yaz›r ile bir Kuran tesfir ve tercüme sözleflmesi yapm›flt›r. Sözleflmeye göre Diyanet ‹flleri Baflkanl›¤›'nca, Mehmet Akif ve Elmal›l› Hamdi Yaz›r'a biner liras› peflin olmak üzere 6 bin lira ödeme yap›lmas› taahhüt edilmifltir. Sözleflmenin afla¤›da yer verdi¤im maddelerine göz at›lacak olursa TBMM'nin (dönemin CHP Hükümeti' nin) ve Atatürk'ün bu Kuran tercümesi ifline ne kadar büyük önem verdikleri çok aç›k bir flekilde görülecektir. ‹flte orjinal diliyle o sözleflme: 1- Kur'an-› Kerim'in tercümesiyle muhtasar bir surette tefsirini Mehmet Akif Bey ile Hamdi Efendi deruhde etmifllerdir. 2- Riyaset-i müflarunileyha Hamdi Efendi ile Mehmet Akif Bey'den her 40
birine alt›flar bin lira te'diye edecektir. 3- ‹flbu mebla¤›n te'diyesi flu suretle olacakt›r: Her birine biner liradan cem'an iki bin liras› peflin verilecek ve mütebaki miktar birinci cüz nihayetinde yüz seksen alt›flar, di¤er cüzlerden beheri nihayetinde yüz altm›fl alt›flar lira verilmek suretiyle muksitan te'diye edilecektir. 4- Tarz-› tahrir flekl-i atide olacakt›r. Ayet ve ayat-› kerime yaz›larak alt›na meal-i flerifi ve bunu müteakip tefsir ve izah k›sm› yaz›lacakt›r. 5- Tefsir ve izah k›sm›nda bervechi ati nukat nazar-› dikkate al›nacakt›r. a) Ayat-› kerime nisbetindeki münasebat b) Esbab-› nüzul c) K›raat 'Ki aflereyi tecavüz etmemek laz›md›r.'' d) ‹ktizas›na göre terkib ve hükeman›n izahat-› lisaniyesi e) ‹tikatça Ehl-i Sünnet mezhebine ve amelce Hanefi mezhebine riayet olunarak ayat›n mütazamm›n oldu¤u ahkam-› diniye, fler'iyye ve hukukiyye, ictimaiyye ve ahlak›yye iflaret veya alakadar bulundu¤u mübahis-i hikemiyye ve ilmiyeye müteallik izahat bilhassa tevhid ve tezkir-i meva'›za müteallik ayat›n mümkün mertebe basit izah›, alakadar ve yahut münasebattar oldu¤u baz› tarih-i ‹slam vukuat›. f) ... müelliflerince yanl›fl veya tahrif yollu fleyler dermeyan edildi¤i görülebilen noktalarda tenbihat-› muhtevi notlar. g) ‹nde'l-iktiza nasih ve mensuh ve muhassas. h) Bafl tarafa mühim bir mukaddime
BD MART 2013
tahririyle bunda hakikat-i Kuran'›n ve Kur'an'a müteallik mesail-i mühimmenin izah› 6- Peyderpey takarrür eden müsveddeler üçer nüsha olarak tebyiz edilerek biri Hamdi Efendi'de biri Akif Bey'de di¤eri de riyaset nam›na heyet-i müflavere azas›ndan Aksekili Hamdi Efendi'de bulunacakt›r. 7- Müsveddelerin tebyiz ve inde'liktiza kütüphanelerden baz› eserlerin istinsah ettirilmesi için mumaileyhimin emrinde ücret-i maktu'a ile güzel yaz›l› bir yahut icab ederse iki zat istihdam olunacak ve bunlara takdir edilecek ücret riyasetten te'diye k›l›nacakt›r. 8- ‹lk tab'›n Diyanet ‹flleri Riyaseti'nin hakk› olup on bin adet olarak güzel ka¤›da ve nefis bir surette tab ettirilecek ve fakat yüzde yirmisi müelliflere ait olacak ve tab›n fleklini müellifler tayin edecektir. 9- Eser-i mezkurun esna-y› tab›nda formalar›n tashih ve tab'›na müteallik bütün ifltigalat riyaset-i müflarunileyhaya aittir. 10-Sahifelerin istertopisi al›nacak ve bila bedel müelliflere verilecektir. 11- Birinci tab›ndan sonra hakk› tab yaln›z müelliflere ait bulundu¤u cihetle müellifler diledi¤i miktarda eseri mezkuru tab edilecektir.
fi
imdi Atatürk düflman› din bezirganlar›na soruyorum: Kuran'› “tahrif etmek” isteyen bir hükümet ve bir lider, Kuran tercümesi yapt›raca¤› kiflilerle Kuran'›n en mükemmel flekilde tercüme edilmesi amac›yla böyle ayr›nt›l› bir
sözleflme yapar m›? Atatürk'ü din düflman› göstermek isteyen bizim din bezirganlar› "Akif'in ve Elmal›'n›n Kuran tefsir ve tercümesi yapmakla görevlendirilmesinde Atatürk'ün hiçbir rolü yoktur! Bu ifli TBMM yapm›flt›r!" diyerek ak›llar›nca bu iflten Atatürk'e paye vermemeye çal›flmaktad›rlar. Bu din bezirganlar›, güya Atatürk bu ifle karfl›ym›fl da TBMM Atatürk'e ra¤men bu ifli yapm›fl gibi bir aldatmacaya gitmifllerdir. Ama fena halde çuvallam›fllard›r. Çünkü, birincisi TBMM'nin Atatürk'e ra¤men böyle önemli bir ifli yapmas› imkâns›zd›r. Bütün devrimler gibi bu devrimci ad›m da Atatürk'ün iste¤i, onay› ve bilgisi dahilindedir. ‹kincisi, Kuran'›n Türkçeye tercümesi Atatürk'ün "Din Dilinin Türkçelefltirilmesi" projesinin en önemli ad›mlar›ndan biridir. Atatürk bu iflle do¤rudan ilgilidir. Kuran'›n Türkçeye tercümesini herkesten çok Atatürk istemifltir.
B
u nedenle yukar›da belgesini verdi¤im haf›zlarla yap›lan sözleflmede göze çarpan dinsel ayr›nt›lar› belirleyen de bizzat Atatürk'tür. Bu gerçe¤i Hasan R›za Soyak' tan ö¤reniyoruz. Atatürk ayr›ca bu ifl için hükümetin ödene¤i d›fl›nda cebinden para da vermifltir. Dahas› Atatürk 1932'de Ramazan ay›nda ‹stanbul'da camilerde, dönemin ünlü haf›zlar›na Kuran'›n Türkçe tercümesini okutmufltur. Atatürk bu ifl için tam 9 gün aral›ks›z haf›zlar› Dolmabahçe Saray›'na ça¤›rarak onlara camilerde Türkçe Kuran-› nas›l okuya41
BD MART 2013
caklar›n› bizzat uygulamal› olarak anlatm›flt›r. (Bkz. Sinan Meydan, Atatürk ‹le Allah Aras›nda, "Bir Ömrün Öteki Hikayesi", 6.bas. ‹nk›lap Kitabevi, ‹stabul, 2012)
Akif: "Allah benim ömrümden als›n ona versin" Atatürk ve Cumhuriyet düflman› karfl› devrimci softalarca neredeyse "Atatürk düflman›" olmakla itham edilen Mehmet Akif', M›s›r'dan Türkiye'ye döndü¤ünde Atatürk hakk›nda aynen flunlar› söylemifltir:
n›d›r!" gibi niyet okumalarla Türk ulusunun iki de¤erini birbirinden uzak tutmaya çal›fl›rlar. iyelim ki, bizim din bezir-
D
ganlar› hakl›! Akif, Atatürk' le ilgili bu sözleri söylemedi! Ne de¤iflir? Akif'in Kurtulufl Savafl› s›ras›nda Atatürk'ün yan›nda ba¤›ms›zl›k mücadelesine kat›ld›¤›, savafl sonras›ndaki devrimler sürecinde, devrim karfl›t› bir görünüm sergilemedi¤i, ba¤nazl›¤a karfl› oldu¤u, Kuran'›n anlafl›lmas›, Türkçelefltirilmesinden yana oldu¤u ve dahas› Atatürk'ün, TBMM'nin onay›yla kendisine verdi¤i Kuran tercümesi görevini kabul ederek çal›flmalara bafllad›¤› gerçe¤i de¤iflir mi? Bütün bunlar Akif-Atatürk iliflkisini bütün ç›plakl›¤›yla gözler önüne seren gerçekler de¤il midir?
Akif'in S›k›nt›lar› "M›s›r'da onbir y›l kald›m. Fakat on bir saat daha kalsayd›m art›k ç›ld›r›rd›m. Sana halisane (gerçek) bir fikrimi söyleyeyim mi: ‹nsanl›k da Türkiye'de milliyetçilik de Türkiye'de Müslümanl›k da Türkiye'de, hürriyetçilik de Türkiye'de. Allah benim ömrümden al›p ona (Mustafa Kemal’e) versin." ‹stiklal Marfl›'n›n yazar› Akif'in Atatürk'e böyle bir sevgi duymas›ndan fena halde rahats›z olan bizim din bezirganlar›, "Akif böyle bir fley demedi, bunlar uydurma, Akif, Atatürk düflma42
Bu gerçeklere karfl›n Akif'in Cumhuriyet döneminde baz› s›k›nt›lar çekti¤i de do¤rudur. Yukar›da görüldü¤ü gibi Akif, Atatürk'ü "ona ömrünü verecek kadar" çok sevmektedir. Atatürk de özellikle Kurtulufl Savafl› s›ras›ndaki katk›lar›, ‹stiklal Marfl›'n› yazmas›, ba¤naz bir ‹slam anlay›fl›na sahip olmamas› gibi nedenlere Akif'i çok taktir etmifltir. Böyle oldu¤u için Kuran'›n Türkçeye tefsir ve tercüme iflini herkesten önce ona vermeyi do¤ru bulmufltur. Ancak Akif'in bir türlü bu ifli tamamlayamamas› Atatürk'ü Akif konusunda biraz hayal k›r›kl›¤›na
BD MART 2013
Atatürk hiçbir zaman Akif'in mezar›n›n ziyaret edilmesini yasaklamam›fl, Akif'i küçülten hiçbir aç›klama yapmam›fl, hiçbir zaman Akif'e düflmanl›k beslememifltir. u¤ratm›flt›r. Atatürk, çok önem verdi¤i Kuran’›n Türkçeye tercüme iflini yar›m b›rakt›¤› için 1930'larda Akif'e k›rg›nd›r, ancak -bizim Cumhuriyet tarihi yalanc›lar›n›n iddia ettiklerigibi Atatürk hiçbir zaman Akif'in mezar›n›n ziyaret edilmesini yasaklamam›fl, Akif'i küçülten hiçbir aç›klama yapmam›fl, hiçbir zaman Akif'e düflmanl›k beslememifltir. Cumhuriyet'in Atatürk'lü y›llar›nda Atatürk'ün çevresindeki baz› isim-
ler bile Atatürk'ü maalesef do¤ru anlayamam›fllard›r. Örne¤in, Falih R›fk› Atay, "Çankaya"s›nda Laikli¤in "dinsizlik" olarak alg›land›¤›n› yazm›flt›r. Böyle bir ortamda dinsel hassasiyetleri yüksek Akif'in unutuldu¤u do¤rudur. Ancak bu iflin sorumlusu Atatürk de¤il, Atatürk'ü ve devrimi do¤ru anlamakta zorlanan yöneticilerdir. Nitekim bu yöneticilerin Atatürk öldükten sonra izledikleri politikalar, Atatürk'ü hiç ama hiç anlamad›klar›n› göstermifltir.
A
tatürk'ün R›fat Börekçi, Fevzi Çakmak gibi dinsel hassasiyetleri yüksek dostlar›n›n oldu¤u da düflünülecek olursa Atatürk'ün dinsel hassasiyetlerinden dolay› Akif'i d›fllad›¤› iddias› da yerle bir olmaktad›r. Atatürk ve Cumhuriyet karfl› Akif istismarc›lar›na son bir hat›rlatma: Gerçek bir Müslüman, gerçek bir vatansever, büyük bir flair olan Mehmet Akif sirozdan vefat etmifltir. Bu arada siroz hastal›¤›n›n tek nedeni alkol de¤ildir. Doktor raporlar›na göre sirozdan vefat eden Atatürk'e "ayyafl" damgas› yap›flt›ran softalar›m›z, "dindar" diye sahip ç›kt›klar› Akif'e ne diyecekler acaba? Akif'e de sirozdan öldü¤ü için "ayyafl" derler mi acaba? Ne dersiniz? • sinanmeydan@butundunya.com.tr 43