Sakl› Tarih Sinan Meydan
CUMHUR‹YET‹M‹Z‹N TEMEL‹ ULUSLAfiMA VE YEN‹DEN ULUS OLMAK “Atatürk’ün Çağını Aşan Millet Tanımı” tatürk 1927’de Nutuk’ta daha ilk sayfalarda “Düflünülen Kurtulufl Çareleri” bafll›¤› alt›nda Mondros Mütarekesi’nden sonraki kurtulufl çarelerini s›ralay›p aç›klad›ktan sonra kendi karar›n› ortaya koymufltur. Atatürk, Mondros Mütarekesi’nden sonraki kurtulufl çarelerini flöyle s›ralam›flt›r: 1. ‹ngiliz korumas›n› isteyenler, 2. Amerikan mandas› isteyenler, 3. Bölgesel kurtulufl çarelerine baflvuranlar… Atatürk ilk iki “kurtulufl çaresi”ni ileri sürenler hakk›nda flu de¤erlendirmeyi yapm›flt›r: “Bu iki türlü karar sahipleri Osmanl› Devleti’nin bir
“A
bütün halinde korunmas›n›, Osmanl› topraklar›n›n çeflitli devletler aras›nda bölüflülmesi yerine, imparatorlu¤u tek bir devletin koruyuculu¤u alt›nda
BD ARALIK 2015
bulundurmay› tercih edenlerdir.” Atatürk’ün üçüncü karar hakk›ndaki yorumu da fludur: “Söz gelifli baz› bölgeler kendilerinin Osmanl› Devleti’nden kopar›laca¤› görüflüne karfl› ondan ayr›lmama tedbirlerine baflvuruyordu. Baz› bölgeler de Osmanl› Devleti’nin ortadan kald›r›laca¤›n› ve Osmanl› ülkesinin bölüflülece¤ini oldubitti kabul ederek kendi bafllar›n› kurtarmaya çal›fl›yorlard›.” Atatürk bu kurtulufl çarelerini s›ralad›ktan sonra “Bu kararlar›n hiç birinde uygunluk görmedim” diyerek kendi karar›n› aç›klam›flt›r.
O
na göre bu kararlar “çürük” ve “temelsiz” mant›klara dayan›yordu ve gerçekçi de¤ildi. Çünkü kurtar›lmaktan söz edilen Osmanl› Devleti siyasi ömrünü tamamlam›fl ve tamamen çökmüfl, parçalanm›flt›. “Ortada bir avuç Türk’ün bar›nd›¤› bir ata yurdu kalm›flt›.” Atatürk’e göre Bat›l› emperyalistlerin amac› bunu da bölüflmekten ibaretti. Atatürk bu zor dönemde Osmanl› siyasal otoritesinin de tamamen etkisini yitirdi¤ini düflünerek flöyle demifltir: “Osmanl› Devleti, onun ba¤›ms›zl›¤›, padiflah halife, hükümet, bunlar›n hepsi anlam› kalmam›fl bir tak›m bofl sözlerden ibaretti.” Atatürk, Mondros sonras›ndaki teslimiyetçi ve gerçek d›fl› kurtulufl çarelerini elefltirdikten sonra “O halde ciddi ve gerçek karar ne olabilirdi?” diye sorarak yan›t› flöyle vermifltir: “Efendiler, bu durumun karfl›s›nda bir tek karar vard›. O da millet 50
egemenli¤ine dayanan, kay›ts›z, flarts›z ba¤›ms›z yeni bir Türk devleti kurmak!” “‹flte daha ‹stanbul’dan ç›kmadan önce düflündü¤ümüz ve Samsun’ da Anadolu topraklar›na ayak basar basmaz uygulanmas›na bafllad›¤›m›z karar bu karar olmufltur: Ya ‹stiklal ya ölüm” K›sacas› Atatürk’ün Anadolu merkezli Türk ulus devletini “gerçekçi” ve “zorunlu” bir seçenek” haline getiren belli bafll› gerekçeler vard›r. Bu gerçekçeler flöyle özetlenebilir: 1. Birinci Dünya Savafl›’ndan sonra Mondros Mütarekesi’yle Anadolu’nun düflman iflgaline u¤ramas›yla gündeme gelen manda isteklerinin ve bölgesel kurtulufl çarelerinin gerçekçi olmamas›, 2. Osmanl› Devleti’nin tamamen çürüyüp parçalanm›fl olmas› ve “Ortada bir avuç Türk’ün bar›nd›¤› bir ata yurdunun kalm›fl” olmas›, 3. Daha önceki Balkan Savafllar› ve Birinci Dünya Savafllar›nda kaybedilen topraklardaki Müslüman Türk nüfusun, elde kalan o “ata yurtta”, Anadolu’da toplanm›fl olmas›… ‹flte Atatürk, Osmanl› Devleti -o çok uluslu yap›s›yla- çürüyüp parçaland›¤›, “padiflah, halife, hükümet, bunlar›n hepsi anlam› kalmam›fl bir tak›m bofl sözlerden ibaret” hale geldi¤i bir bunal›m ortam›nda “millet egemenli¤ine dayanan, kay›ts›z, flarts›z, ba¤›ms›z yeni bir Türk devleti kurmaya karar vermifltir.” K›sacas› Türk ulus devleti, herkesin y›k›lm›fl, parçalanm›fl Osmanl›’y›, ba¤›ml› da olsa bir flekilde devam
BD ARALIK 2015
ettirmenin yollar›n› arad›¤› bir ortamda Atatürk’ün “milli egemenli¤e dayanan ba¤›ms›z bir Türk devleti” kurma fikrini, düflünceden uygulamaya geçirmesinin bir sonucudur. Atatürk, içinde bulunulan flartlar› çok do¤ru bir flekilde tahlil ederek, gerçekçi ve devrimci bir karar vererek kurmufltur Türk devletini… O günlerde Atatürk’ten baflka neredeyse hiç kimse cumhuriyet rejimini ve Osmanl›’dan baflka yeni bir Türk devleti kurulaca¤›n› akl›n›n ucundan bile geçirmemektedir. Atatürk, Misak-i Milli’de ulusun ve ülkenin “bölünmez bütünlü¤ünü” dikkate alm›flt›r. Atatürk Kurtulufl Savafl›’nda iflgal alt›ndaki ülkede yaflayan yorgun, yoksul, sa¤l›ks›z, e¤itimsiz, farkl› etnisitelere ve mezheplere, hatta çok farkl› görüfllere mensup insanlar› -baz› istisnalara ra¤men- iflgalci emperyalistlere karfl› “ulusal ba¤›ms›zl›k” ortak paydas›nda bir araya getirmeyi baflarm›flt›r. Bu “kutsal uyum”, bu “büyük birliktelik” I. TBMM’de sa¤lanm›flt›r. ‹flte bu “kutsal uyum”, bu “büyük birliktelik” bizim gerçek anlamda uluslaflmam›zda çok özel bir yere sahiptir. 1913 Balkan Savafllar›, 1914-1918 I. Dünya Savafl› ve özellikle Çanakkale’
Atatürk, Türk milletini “Türkiye Cumhuriyeti’ni kuran Türkiye halk›” olarak tan›mlam›flt›r. de düflmana karfl› kenetlenme, kardefllik, birliktelik, vatan savunmas› Kurtulufl Savafl›’yla taçlanm›flt›r. Bu da Türk ulus devletine giden yolu açm›flt›r. ‹flte tam da bu nedenle Atatürk, Türk milletini “Türkiye Cumhuriyeti’ni kuran Türkiye halk›” olarak tan›mlam›flt›r.
A
tatürk, Türk ulus devletini kurarken Türk milliyetçili¤ine çok özel bir yer vermifltir. Prof. Afet ‹nan, “Medeni Bilgiler ve M. Kemal Atatürk’ün El Yaz›lar›” (1930), adl› kitab›n›n belgeler k›sm›nda Atatürk’ün “millet” ve “milliyetçilik”, “Türk milleti” konusunda el yaz›s›yla kaleme ald›¤› notlara da yer vermifltir. Atatürk, söz konusu notlar›nda müthifl demokratik, kapsay›c›, kavray›c›, hatta gelece¤e dönük ve gerçekçi bir millet tan›m› yapm›flt›r. Türk ulus devletinin 51
BD ARALIK 2015
flifresi bu notlardaki millet tan›m›nda gizlidir. fiöyle diyor Atatürk: “Türkiye Cumhuriyeti’ni kuran Türkiye halk›na Türk milleti denir. Millet sözünden ne anlafl›l›r? Millet neye derler sualine bugünkü, asri telakilere mutab›k fenni bir tarif yapabilmek için yürüttü¤ümüz münakaflay› kâfi görelim. Onun üzerine bir lahza durup düflünelim; bugün Türk Cumhuriyetini kurmufl olan Türk milletini mütalaa ederken bulundu¤umuz flartlar›, tekrar gözden geçirelim:
a. Siyasi varl›¤›m›z›n haricinde, baflka ellerde, baflka siyasi zümrelerle, isteyerek veya istemeyerek teflriki mukadderat etmifl, bizimle dil, ›rk, menfle birli¤ine malik, hatta yak›n, uzak tarih ve ahlak yak›nl›¤› görülen Türk cemaatleri vard›r. Tarihi bir hadisenin neticesi olan bu hal, Türk milleti için elim bir hat›rad›r. Fakat Türk milletinin tarihen ve ilmen teflekkülündeki asaleti, tesanüdü asla haleldar edemez. 52
b. Bugünkü Türk milleti siyasi ve içtimai camias› içinde kendilerine Kürtlük fikri, Çerkezlik fikri ve hatta Lazl›k fikri veya Boflnakl›k fikri propaganda edilmek istenmifl vatandafl ve millettafllar›m›z vard›r. Fakat mazinin istibdat devirleri mahsulü olan bu yanl›fl adland›rmalar, birkaç düflman aleti mürteci beyinsizden maada hiçbir millet ferdi üzerinde teellümden baflka bir tesir hâs›l etmemifltir. Çünkü bu millet efrad› da umum Türk camias› gibi ayn› müflterek maziye, tarihe, ahlaka, hukuka sahip bulunuyorlar. Ayr› ve birçok topluluklara (cemiyetlere) malik olduklar›n› iddia etmifl ve bu yüzden Türklerle birleflip bir millet teflkil etmemifl olan Araplar hem de dinlerini kabul etti¤imiz halde- acaba bugünkü esaretlerinden memnun mudurlar? Bugün içimizde bulunan Hristiyan, Musevi vatandafllar, mukadderat ve talihlerini Türk milletine vicdani arzular›yla raptettikten sonra kendilerine yan gözle, yabanc› nazariyle bak›lmak, medeni Türk milletinin asil ahlâk›ndan beklenebilir mi? Milletin umumi tarihi; bundan sonra müflterek, milli fikrin, ahlâk›n, hissin, heyecan›n hat›ra ve an’anelerinin millet afrad›nda meydana gelmesini ve kökleflmesini temin eden müflterek mazinin, birlikte yap›lm›fl tarihin,
BD ARALIK 2015
vicdanlar› ve zihinleri do¤rudan do¤ruya birlefltiren müflterek dilin, milletlerin teflekkülünde en mühim amiller oldu¤unu bir defa daha kaydettikten sonra millet hakk›nda, ikinci derecede unsurlar› kaale almayarak mümkün oldu¤u kadar her millete uyabilecek bir tarifi de biz ele alal›m: 1. Zengin bir hat›ra miras›na sahip bulunan, 2. Beraber yaflamak hususunda müflterek arzu ve muvaffakate sahip olan, 3. Ve sahip olunan miras›n muhafazas›na beraber devam hususunda iradeleri müflterek olan insanlar›n birleflmesinden vücuda gelen cemiyete millet nam› verilir. Bu tarih tetkik olunursa bir milleti teflkil eden insanlar›n rab›talar›ndaki k›ymet, kuvvet ve vicdan hürriyetleri ile, insani hisse gösterilen riayet kendili¤inden anlafl›l›r. Filhakika maziden müflterek zafer ve yeis miras›, ‹stikbalde tahakkuk ettirilecek ayn› program, Beraber sevinmifl olmak, beraber ayn› ümitleri beslemifl olmak.” Atatürk’ün 1930 y›l›nda kaleme ald›¤› bu notlardan süzülen gerçekler flöyle özetlenebilir: “Türkiye Cumhuriyeti’ni kuran Türkiye halk›n›” hiçbir ayr›m yapmadan tüm unsurlar›yla “Türk milleti” olarak adland›ran Atatürk, bu Türk milleti içinde Kürtlük, Lazl›k, Çerkezlik, Boflnakl›k fikri propaganda edenleri çok sert bir ifadeyle, “birkaç düflman aleti mürteci beyinsiz” diye tan›mlam›flt›r. Atatürk, bu “mürteci
beyinsizlerin” etnik, bölücü propagandalar›n›n millet üzerinde etkili olmad›¤›n›, “Çünkü bu millet efrad›(n›n) da umum Türk camias› gibi ayn› müflterek maziye, tarihe, ahlaka, hukuka sahip…” olduklar›n› belirtmifltir. örüldü¤ü gibi Atatürk burada çok aç›kça “Türk milletini” oluflturan tüm unsurlar›n, milletin tüm fertlerinin ortak geçmifle, tarihe, ahlaka, hukuka sahip olduklar›n›n özellikle alt›n› çizerek bu insanlar› etnik kimliklerine göre s›n›fland›rmaya kalkanlar› “birkaç mürteci beyinsiz” diye afla¤›lam›flt›r. Türk milletini oluflturan hiçbir unsuru ötekilefltirip d›fllamayan Atatürk, içimizde bulunan Hristiyan ve Musevi vatandafllar›n da Türk milletinin bir parças› olduklar›n› ve onlara Türk milletin yan gözle bakmayaca¤›n› flöyle ifade etmifltir: “Bugün içimizde bulunan Hristiyan, Musevi vatandafllar, mukadderat ve talihlerini Türk milletine vicdani arzular›yla raptettikten sonra kendilerine yan gözle, yabanc› nazariyle bak›lmak, medeni Türk milletinin asil ahlâk›ndan beklenebilir mi?” Atatürk, kaderlerini isteyerek, Türk milletine ba¤layan gayrimüslimlerin de art›k yabanc› de¤il bizden olduklar›n› çok net bir flekilde ifade etmifltir. Atatürk daha sonra milleti oluflturan unsurlar› s›ralamaya bafllam›flt›r. Atatürk’e göre milleti oluflturan unsurlar flunlard›r: 1. Milletin genel tarihi;
G
53
BD ARALIK 2015
“Bugün içimizde bulunan Hristiyan, Musevi vatandafllar, mukadderat ve talihlerini Türk milletine vicdani arzular›yla raptettikten sonra kendilerine yan gözle, yabanc› nazariyle bak›lmak, medeni Türk milletinin asil ahlâk›ndan beklenebilir mi?” “Müflterek mazi”, “Birlikte yap›lm›fl tarih”, “Zengin bir hat›ra miras›” 2. Millet fertlerinin ortak milli fikir, ahlak, his, hat›ra ve an’anelere sahip olmas›, 3. Ortak bir dil “Vicdanlar› ve zihinleri do¤rudan do¤ruya birlefltiren müflterek dil”, 4. Birlikte yaflama arzusu 5. Sahip olunan ortak miras› korumak konusunda “iradeleri müflterek olan insanlar›n” oluflturdu¤u topluluk…
A
tatürk’ün millet tan›m›nda yer verdi¤i unsurlar bunlar… Dikkat edilecek olursa bu unsurlar›n tamam› birlefltirici, bütünlefltirici ve iradeyi, arzuyu, aidiyet duygusunu esas alan nitelikte unsurlar… Atatürk’ün millet tan›m›nda yer verdi¤i bu unsurlar 54
kadar yer vermedi¤i unsurlar da önemlidir. Atatürk millet tan›m›nda ve Türk ulus devletini kurarken flunlara yer vermemifltir: 1. Din birli¤i, 2. Irk birli¤i Atatürk’ün millet tan›m›nda “din birli¤i”nin ve “›rk birli¤i”nin, daha do¤rusu ”›rkç›l›¤›n” olmamas›, Atatürkçü millet tan›m›n›n ça¤›n› aflan düzeyde demokratik ve ileri bir millet tan›m› oldu¤unun aç›k kan›t›d›r. Üstelik Atatürk’ün bu millet tan›m›n› yapt›¤› 1930 y›l›nda dünyada faflizm ça¤› yaflanmaya bafllam›flt›r. ‹talya’da faflizm, Almanya’da Nazizm, Rusya’ da kominizim gibi yükselen ak›mlar›n, ›rka, dine veya s›n›f birli¤ine vurgu yapt›¤› günlerde Türkiye Cumhuriyeti’nin kurucu babas› Atatürk ›rka, dine veya herhangi bir s›n›fa göre de¤il, ortak geçmifle, ortak haf›zaya, ortak kültüre, ortak dile ve birlikte yaflama arzusuna vurgu yapm›flt›r. Türkiye Cumhuriyeti’nin birlefltirici mayas› TÜRK M‹LLET‹ çat›s› alt›nda uluslaflmakt›r. Atatürk’ün Türkiye’si, Türkiye Cumhuriyeti’ni kuran Türkiye halk›n›n TÜRK M‹LLET‹ olarak birleflmesiyle, bütünleflmesiyle kurulmufltur. Türk milletini bölüp parçalamadan, Türk milletinin ulus olma bilincini yok etmeden Türkiye Cumhuriyeti’nin y›k›lmayaca¤›n› herkes çok iyi bilmelidir. Bu bilinç, son zamanlarda gevfletilmeye bafllanm›flt›r. Milletçe çok dikkatli olmak zorunday›z: Türkiye Cumhuriyeti’nin “ilelebet payidar kalmas›” fert fert millet bilincine sahip olmakla ve yeniden uluslaflmakla mümkündür.• sinanmeydan@butundunya.com.tr