Sakl› Tarih Sinan Meydan
ürkiye’de etnik ve dinsel temelli bölücü hareketi besleyen iki ana damar vard›r. Bunlardan biri afliret-tarikat kontrolündeki feodal yap›, di¤eri ise emperyalizm k›skac›d›r. Yüzy›l›n bafl›nda Anadolu’da “uydu bir Kürt devleti” kurdurmak isteyen ABD, ‹ngiltere ve Fransa, Kurtulufl Savafl› y›llar›nda, Anadolu’daki Kürtlerle çok yak›ndan ilgilenmifl, ayr›l›kç› Kürtleri önce Türk ulusunun ölüm kal›m mücadelesi olan Türk Kurtulufl Savafl›’na, sonra da ça¤dafl
Türk ulus devletine karfl› isyana teflvik etmifltir. Kurtulufl Savafl› y›llar›nda ve sonras›nda Anadolu’da Türkiye karfl›t› 30’dan fazla “Kürtçü” isyan ç›km›flt›r. Ancak Türk Ba¤›ms›zl›k ve Ayd›nlanma Savafl›’n› verenler, özellikle Atatürk bütün bu isyanlar› bast›r›p, “Türkiye Cumhuriyeti’ni kuran Türkiye halk›na Türk milleti” denir diyerek Türk-Kürt tüm etnik unsurlar› eflit vatandafll›k ba¤›yla “Türk milleti” çat›s› alt›nda birlefltirmifltir. 33
BD A⁄USTOS 2014
Ayr›l›kç› Kürtçü hareketin kayna¤›n› do¤ru anlamak için, Kurtulufl Savafl› s›ras›nda ve sonras›nda Türkiye’de cirit atan ABD, ‹ngiltere ve Fransa temsilcilerinin ve ajanlar›n›n haz›rlay›p ülkelerine gönderdikleri Kürt raporlar›n› iyi incelemek gerekir. rne¤in, Kurtulufl Savafl› y›llar›nda ABD’nin Türkiye’deki Yüksek Komiseri Tu¤amiral Mark L. Bristol, 20 fiubat 1922’de ‹stanbul’dan Washington’a gönderdi¤i bir “Kürt raporunda” flu bilgilere yer vermifltir: “Say›n D›fliflleri Bakan› Efendim! Baflkanl›¤›n bilgisi için askeri atefle taraf›ndan Kürdistan’daki durumla ilgili haz›rlanan raporu sunuyorum. Daha önceki yaz›lar›mda belirtti¤im gibi Kürt sorunu dikkati çekecek de¤erdedir. Normal koflullarda bile Kürtler daima komflular› için sorun olmufllard›r. fiimdi, Kürdistan’›n ünlü petrol yataklar› nedeniyle yabanc› entrikalar kuflkusuz bafllad›¤› için ciddi sonuçlar ç›kabilir. ‹ngilizler herhalde Kürdistan’› denetim alt›na almak için Kürtleri Türklere karfl› kullanmak isteyeceklerdir. Türkler de Kuzey Mezopotamya’y› (Kuzey Irak’›) ele geçirmek için ayn› fleyi yapacakt›r. Kürdistan’› özel etki bölgesi sayan Frans›zlar da Türk ‹ngiliz sürtüflmesinden ç›kar sa¤lamakta bir an duraksamayacaklard›r.” Bristol raporuna, Frans›z Askeri ‹stihbarat›’n›n Kürtler 34
hakk›nda haz›rlad›¤› bir rapordan al›nt›lar yaparak, flöyle devam etmifltir: “Rapor’da Kürdistan ayaklanmas›na, bütün Yak›ndo¤u sorununun bir parças› ve ‹ngilizlerin, dünyan›n bu bölgesindeki amaçlar› ve istekleri aç›s›ndan bakmak gerekti¤ini belirtmektedir. Sonra Büyük Britanya’n›n en büyük sorununun Hindistan’› güven alt›na almak oldu¤u, ‹ngilizlerin planlar›na bu bak›mlardan yaklaflmak gerekti¤i ileri sürülmektedir. Bunlardan biri ‹ran üzerinden Bolflevik tehdidi, öte yanda Mezopotamya, ‹ran ve Gülucistan üzerinde Milliyetçi-Türk Pan ‹slam tehdididir. Bu son tehdidi önlemek için ‹ngilizler, Filistin ve Irak dâhil Akdeniz’den Basra Körfezi’ne uzanan kendi etkilerinde bir dizi devlet kurmak görüflündedir. Kral Hüseyin ailesini kullanarak güçlü bir Arap imparatorlu¤u kurmak ve Türklerin yoluna set çekmek istemifl, ancak Hicazl› aileyle ifller yolunda gitmemifltir. Büyük çapta bir Arap ordusu düzenlemek oldukça
M. L. Bristol
BD A⁄USTOS 2014
Büyük çapta bir Arap ordusu düzenlemek oldukça güç bir ifltir. Ayr›ca daha kötüsü Halifelik ‹stanbul’da bulunmaktad›r güç bir ifltir. Ayr›ca daha kötüsü Halifelik ‹stanbul’da bulunmaktad›r. Dolay›s›yla Büyük Britanya’n›n Kürdistan’daki rahats›z durumdan yararlan›p Mustafa Kemal’in s›rt›nda bir tehdit olacak bir biçimde bunu gelifltirmeye çabalamas›na, ayn› zamanda Milliyetçi Türkiye ile Mezopotamya aras›nda bir perde kurmas›na flaflmamak gerekir." undan sonra Kürt tarihi ile ilgili bilgiler verilmifltir. Bu arada Kürdistan’›n tamamen co¤rafi bir deyim oldu¤u, hiçbir zaman siyasal bir birlik haline gelmedi¤i belirtilmifltir. Kürtler, Türkiye ve ‹ran da da¤›n›k durumdad›rlar. ‹ran’da, Kürdistan’da, sonra Azerbaycan ve Ardilan’da baflka etnik gruplara kar›fl›k olarak bulunmaktad›rlar. Türkiye’de ise alt› do¤u vilayetinde; Trabzon, Erzurum, Van, Bitlis, Harput ve Diyarbak›r’da, ayr›ca Sivas ve Musul vilayetlerinde bulunmaktad›rlar. Ermeno-Kürdistan’da ve Sivas’ta Ermeni ve Türk halk› ile birlikte yaflamaktad›rlar. Diyarbak›r ve Musul’da ‘Milli’ denilen Araplarla iç içedirler.
Türkiye’deki Kürtlerin say›s› afla¤› yukar› 1.200.000’dir. Dünya Savafl› s›ras›nda bafll›ca Kürt ailelerinden Bedirhan ailesinin bafl› Abdürrezzak Bedirhan, kendini Kürdistan Prensi tan›mas› kofluluyla Rusya’ya hizmetini ve 25.000 süvari vermeyi önermifltir. Çar’›n egemenli¤ini kabul etmeye haz›r oldu¤unu bildirmifltir. Rusya, bu öneriyi çok tehlikeli olaca¤› gerekçesiyle reddetmifltir. Ara yerde ‹stanbul Hükümeti, Kürtleri ayakland›rmaya çal›flt›¤› için Bedirhan’› ölüme mahkûm etmifl, Bedirhan ise çabalar›n› sürdürmüfl ve bu defa ‹ngilizlere dönmüfltür, ancak birden bire ölmüfltür. Ölümünün Türk ajanlar›n›n verdi¤i zehirden ileri geldi¤i öne sürülmüfltür. Versailles Antlaflmas›’ndan önceki y›llarda Paris’te yaflamakta olan zengin ve etkili bir Kürt, fierif Pafla, bu anlaflmaya bir Kürt devleti kurulmas›n› sokuflturmay› neredeyse baflarm›fl, ancak Londra Konferans› bunu engellemifltir. ürkler, fierif Pafla’n›n eylemlerinden baflka, Kürt devleti ak›m›n›n arkas›nda kimsenin bulunmad›¤›n› iddia etmektedirler, ancak gerçek fludur ki, Kürt halk› kendisinden devaml› adam ve para istenmesinden b›km›flt›r. ‹ngilizler, onlar›n bu hoflnutsuzlu¤undan yararlanarak kar›fl›kl›k yaratmak, bir isyan ç›karmak üzere ajanlar göndermifltir. Bu ajanlar aras›nda Kürt Mustafa Pafla, Mulan Zade ve Hamit Pafla vard›r. Geçen ilkbahar da Ankara Hükümeti’nin Kürtlerden 35
BD A⁄USTOS 2014
Mustafa Kemal Pafla istekleri o kadar dayan›lmaz bir düzeye gelmifltir ki, en sonunda ayaklanm›fllard›r. Bafllang›çta bu ayaklanma hiçbir güçlük ç›kmadan bir Türk taburuyla bast›r›lm›flt›r. Haziran’daki baflka bir ayaklanma daha ciddi olmufl ve bununla bafla ç›kmak için bir tümen kadar kuvvet gerekmifltir. Kaz›m Karabekir Pafla, bütün yaz boyunca Kürtlerin eylemlerine kat›lanlar›n say›s›n›n, bütün önlemlere ra¤men artmas› karfl›s›nda kuflku içinde kalm›flt›r. (…) Kas›m ay›nda Mardin’in Kürtler taraf›ndan al›nd›¤› haber verilmifltir.” “Kürt ak›m› çok ciddiye al›nmamal›d›r. Kürtler bir lider bulamam›fllard›r. Onlar› düzene koyacak güçte kimse yoktur. fierif Pafla, ülkesinden yetki alamam›flt›r. ‹stanbul’daki iki Kürt derne¤i ise oturup uzun uzun tart›flmakta, ancak ortaya bir lider ç›karamamaktad›r. Halen Süleymaniye’de bulunan Kürt Kongresi, bir baflkan seçmek ve bir program 36
üzerinde birleflmek için ça¤r›da bulunmufl, ancak Kürt afliret reislerinin üçte ikisi bu ça¤r›ya kat›lmam›fllard›r. Askeri ve siyasi liderlikten yoksundurlar. Yunanl›lar önemli bir zafer kazan›rlarsa Kürt isyan› Türkiye’nin arkas›n› ciddi bir biçimde tehdit edebilir. Ancak Bat›’daki savafl Türklerin lehine geliflirse, Türkler ellerindeki yar›m düzine yetenekli liderden biriyle Kürt sorunlar›na son verebilir. ‹ngilizler kuflkusuz bu durumu bilmektedirler. Gen de Kürt durumuyla meflgul oldu¤u sürece Mustafa Kemal’in Musul’a el koyamayaca¤›n› düflünmektedirler. olay›s›yla Kürt ak›m›na yard›mc› olmaktad›rlar. Bay Churchill, Avam Kamaras›’ndan ‹ngiliz Yüksek Komiserli¤i’nin yönetiminde olursa Kürtlerin Mezopotamya (Irak) ile birlikte idare edilmeye raz› olduklar›n›n araflt›rmalar sonunda ö¤re-
Bat›’daki savafl Türklerin lehine geliflirse, Türkler ellerindeki yar›m düzine yetenekli liderden biriyle Kürt sorunlar›na son verebilir. ‹ngilizler kuflkusuz bu durumu bilmektedirler.
BD A⁄USTOS 2014
nildi¤ini söylemifltir. Gerçekte ise bu araflt›rmalar, ‹ngilizlerin ‹stanbul’daki iki Kürt derne¤ini ‘Teali’ ile ‘Teflkilat’ Musul ve Mardin bölgesindeki baz› küçük Kürt reislerini sat›n almalar› biçiminde s›n›rl› olmufltur. (…)” “Al›nan istihbarata göre ‹ngilizler, Hicazl› Kral Hüseyin’in üçüncü o¤lu Emir Zeid’i kral yapmak istemektedir. Ancak kendinden ç›kacak bir lideri bulamayan Kürdistan’›n bir yabanc› prensi kabul etmesi düflünülemez. rans›z-Türk anlaflmas›na karfl› yürüttükleri kampanya ve Kürt ayaklanmas›na verdikleri itici güç konusunda ‹ngilizlerin eylemlerini yak›ndan izlemek gerekir. ‹ngiliz iddias›na göre, gizli bir anlaflma ile Türkler geri ald›ktan sonra Musul’daki petrol yataklar›n›n iflletilmesini Frans›zlara söz vermifllerdir. Böyle bir anlaflman›n varl›¤› konusunda ellerinde kan›t yoktur. fiimdi ayn› zamanda bizim Türklere yapt›¤›m›z› (yanl›fl oldu¤una eminim) Kürtlere yapmaya çal›flmaktad›rlar. Kürtleri, Mardin ve öteki bölgeleri ele geçirmeye, yani Türklerin bize verdikleri bölgeleri ele geçirmeye itiyorlar. Bu durumda ‹ngilizler, Frans›z ç›karlar› aleyhinde çal›flm›yorlar m›?” (Orhan Duru, Amerikan Gizli Belgelerinde Türkiye’nin Kurtulufl Y›llar›, ‹stanbul, 2001, s.156-161)
‹flte, Atatürk’ün ifadesiyle, “Bizi mahvetmek isteyen emperyalizmin…” kirli yüzü ve kirli oyunlar› ve Türkiye’ yi bölüp parçalamak için kulland›¤› etnik silah, Kürt kart›!
Amiral Bristol’un Washington’a gönderdi¤i bu rapor, emperyalizm için “Kürt”, “Türk” veya baflka bir milletin de¤il, “kendi ç›karlar›n›n” esas oldu¤unu; emperyalizmin “kendi ulusal ç›karlar› için” gözünü k›rpmadan, büyük bir so¤ukkanl›l›kla “halklar›” kullanabilece¤ini gözler önüne sermektedir. u rapor, Kurtulufl Savafl› s›ras›ndaki “Kürtçü isyanlar›n” ve ayr›l›kç› Kürtçü hareketlerin arkas›nda emperyalist güçlerin oldu¤unu; flüpheye yer b›rakmayacak biçimde kan›tlamaktad›r. Özetlemek gerekirse: 1. ABD temsilcisine göre Kürtler, komflular› için bile daima sorun olmufllard›r. 2. Kürtler üzerindeki yabanc› entrikalar›n temel nedeni bölgedeki petrol yataklar›d›r. 3. ‹ngilizler, Kürt bölgelerini (Kürdistan’›) denetim alt›na almak için Kürtleri Türklere karfl› kullanmaktad›rlar. 4. Fransa da Kürt bölgelerini (Kürdistan’›) özel etki bölgesi saymakta ve ç›karlar› do¤rultusunda çal›flmaktad›r. 5. ‹ngiltere, Hindistan sömürgelerini korumak için Ortado¤u’da kendi etkisinde bir dizi devlet kurmak istemektedir. Bu devletlerden biri de Kürdistan’d›r. 6. ‹ngiltere, Kürt bölgelerindeki rahats›zl›ktan yararlan›p Atatürk’ü, tehdit edecek bir biçimde Kürt sorununu gelifltirip milliyetçi Türkiye ile Mezopotamya (Irak)aras›nda bir 37
BD A⁄USTOS 2014
tampon oluflturmaya çal›flmaktad›r. 7. Kürdistan ad› tarih boyunca hep “co¤rafi bir bölge” ad› olarak kullan›lm›fl, hiçbir zaman “siyasal birlik” anlam›nda kullan›lmam›flt›r. 8. ABD temsilcisi, ErmenoKürdistan kavram›ndan söz ederek, emperyalistlerin bölgede bir ErmeniKürt Federasyonu kurmak istediklerini ima etmektedir. 9. Baz› Kürt liderleri ve Kürt afliretleri I. Dünya Savafl›’ndan beri ayr›l›kç› faaliyetler içine girmifllerdir. 10. ‹ngiltere, Kürtlerin içinde bulunduklar› durumdan yararlanarak onlar› Türklere karfl› k›flk›rtmak için ajanlar göndermifltir. 11. Kürtler, Ankara’daki Milli Hükümet’e karfl› ayaklanm›fllard›r. 12. Kürtlerin bafl›nda iyi bir lider olmad›¤› sürece Kürt hareketini fazla ciddiye almamak gerekir. 13. Yunanlar, önemli bir zafer kazan›rsa Kürt isyanlar› Türkiye’yi
tehdit edecek boyuta ulaflabilir, Ancak, savafl› Türkler kazan›rsa Türkler “Kürt sorununu” çözebilir. 14. ‹ngiltere, Atatürk, Kürt sorunuyla meflgul edildi¤i sürece, Türkiye’nin Musul’a el koyamayaca¤›n› düflündüklerinden bölgedeki Kürtleri Atatürk’e ve Ankara Hükümeti’ne karfl› k›flk›rtmaktad›r. 15. ‹stanbul’da iki Kürt cemiyeti vard›r. Bu cemiyetler Kürtleri Türkiye’den kopar›p ‹ngiliz mandas› alt›na almaya çal›flmaktad›rlar. 16. ‹ngiltere’nin ve Fransa’n›n Kürt bölgelerindeki ç›karlar› çat›flt›¤› için ‹ngiltere ve Fransa aras›nda gizli bir mücadele yaflanmaktad›r. 1922-2014; aradan geçen 92 y›la ra¤men, ABD’nin ve Avrupa’n›n Kürt politikas› bugün ne kadar de¤iflmifltir? Görüldü¤ü gibi Kürt Sorunu’nun kayna¤› Kemalizm de¤il, emperyalizmdir. • sinanmeydan@butundunya.com.tr
Atatürk ve Bar›fl ...fiuna da inan›yorum ki, e¤er devaml› bar›fl isteniyorsa, kütlelerin vaziyetlerini iyilefltirecek beynelmilel tedbirler al›nmal›d›r. ‹nsanl›¤›n bütününün refah›, açl›k ve bask›n›n yerine geçmelidir. Dünya vatandafllar›, k›skançl›k, aç gözlülük ve kinden uzaklaflacak flekilde e¤itilmelidir. *** Biz, milletleraras› münasebetlerde karfl›l›kl› emniyet ve riayeti hedef tutan aç›k ve samimi politikan›n en ateflli taraftar›y›z. Hassasiyetimiz, bu yolda kendisini gösteren haz›rl›klara ve u¤raflmalara karfl›, bunlar›n bizim için de fiilî ve hakiki bir güven vücuda getirip getiremeyece¤i noktas›ndad›r. M. Kemal Atatürk 38