SAKLI TAR‹H Sinan Meydan
"Atatürk Kürtlere Özerklik Verdi" Yalan›na
Yan›t Bölüm:1
En katmerli Cumhuriyet tarihi yalanlar›ndan biri, “Atatürk’ün Kurtulufl Savafl› y›llar›nda Kürtlere özerklik ve ba¤›ms›zl›k sözü verdi¤i, ancak daha sonra bu sözünde durmad›¤›” biçimindedir.
K
urtulufl Savafl› y›llar›nda, “Atatürk ve TBMM taraf›ndan Kürtlere özerklik verildi¤i” yalan›n›n temel kayna¤›, Robert Olson’un “The Emergence of Kurdish Nationalism and The Sheikh Said Rebellion, 18801925” adl› kitab›d›r.[1] Olsen’in yalan›n›n Türkiye’de taraftar bulmas› fazla gecikmemifltir. 15 Temmuz 2009 tarihinde Abdullah Öcalan, avukat görüflmesinin bir yerinde, “10 fiubat 1922 tarihinde 40
Meclis’in gizli oturumlu 18 maddelik bir karar› var. Bu karar 64 red oyuna karfl›l›k 373 kabul oyuyla kabul edilmifl bir yasad›r. Dikkat edilirse 64’e 373! Bu, Meclis arflivlerinde mevcuttur, devlet yetkilileri bunu biliyorlar. Bu kararla Kürdistan’a baflta özerklik olmak üzere birçok hak tan›nm›fl.” diyerek, Olsen’in yalan›n› dillendirmifltir. Öcalan’›n bu aç›klamalar›ndan sonra Türkiye’yi bölüp parçalamak
BD KASIM 2011
isteyen “Kürtçülerin” a¤z›nda sak›z olan bu yalan› gündeme getirenler aras›nda Prof. Dr. Cemil Koçak ve Do¤u Perinçek de vard›r.
ile Temsil Heyeti aras›nda yap›lan Amasya Görüflmeleri sonras› haz›rlanan protokollerden birinde, Atatürk Kürtlere özerklik vaad etmifltir!
fi
Bilindi¤i gibi, 4-11 Eylül 1919 tarih-
imdi gelin, son zamanlarda “demokratik özeklik” nutuklar› atanlar›n “Kurtulufl Savafl› y›llar›nda Atatürk ve TBMM, Kürtlere özerklik vaad etmiflti” yalan›n› deflifre edelim. YALANIN AYAKLARI
“Kurtulufl Savafl› y›llar›nda Atatürk ve TBMM, Kürtlere özerklik vaad etmiflti!” yalan› flu “ayaklar” üzerinde durmaktad›r. 1. 22 Ekim 1919’da, ‹stanbul Hükümeti’yle Heyet-i Temsiliye aras›nda yap›lan Amasya Görüflmeleri sonras› haz›rlanan protokollerden birinde (2. Protokol), Atatürk Kürtlere özerklik vaad etmifltir! 2. Koçgiri ‹syan›’ndan sonra Haziran 1921’de TBMM’de yap›lan bir gizli oturumda Kürtlere özerklik verilmesi kararlaflt›r›lm›flt›r! 3. 10 fiubat 1922’de TBMM’de yap›lan bir gizli oturumda Kürtlere özerklik verilmesi kararlaflt›r›lm›flt›r! 5. Atatürk 16/17 Ocak 1923 tarihinde ç›kt›¤› ‹zmit seyahatinde “Kürtlere özerklik verilece¤ini” söylemifltir! 6. Atatürk’ün Kurtulufl Savafl› y›llar›ndaki konuflmalar›nda “Kürdistan” tabirini kullanmas› “ba¤›ms›z Kürdistan”› tan›d›¤›n›n iflaretidir! fiimdi de s›ras›yla bu “ayaklar›” devirelim! 1. Ayak 22 Ekim 1919’da, ‹stanbul Hükümeti
leri aras›ndaki Sivas Kongresi, ‹stanbul’daki Damat Ferit Pafla Hükümeti’nin tertipledi¤i Ali Galip Olay›’yla da¤›t›lmak istenmiflti. Elaz›¤ Valisi Ali Galip, ‹ngiliz casusu Noel’le birlikte Sivas-Malatya hatt›nda ayr›l›kç› Kürt afliretlerinden toplayaca¤› silahl› adamlarla Sivas’› basarak kongreyi da¤›tacak ve Atatürk’ü de öldürecekti. Ancak Atatürk, daha önce anlatt›¤›m›z gibi, ald›¤› önlemlerle Ali Galip Olay›’n› sonuçsuz b›rakm›flt›. Ali Galip Olay›’n›n ‹stanbul’daki Damat Ferit Hükümeti’nce tertiplenmifl olmas›na çok öfkelenen Atatürk, bu olay sonras›nda ‹stanbul’la bütün haberleflmeyi ve ba¤lant›y› kesmifltir. Bunun üzerine Damat Ferit Pafla Hükümeti görevden al›narak yerine Ali R›za Pafla Hükümeti’ni kurulmufltur. Ali R›za Pafla Hükümeti de Bahriye Naz›r› Salih Pafla’y›, Temsil Heyeti ad›na Atatürk’le görüflmesi için Amasya’ya göndermifltir. [2] Salih Pafla ile Atatürk, 20-22 Ekim 1919 tarihleri aras›nda Amasya’da görüflmüfllerdir. Atatürk, Amasya Görüflmeleri’nden önce üç konuda (‹stanbul Hükümetinin d›fl politikas›, iç politikas› ve ordunun yönetimi) kolordu komutanlar›n›n görüfllerini alm›flt›r Salih Pafla ile Atatürk aras›nda üç gün devam eden Amasya Görüflmeleri sonunda ikifler say› olmak üzere befl 41
BD KASIM 2011
tirme amac›n› güder gibi görünerek yap›lmakta olan kar›flt›r›c›l›¤›n önüne geçmek uygun görüldü. fiimdi yabanc›lar›n iflgalinde bulunan bölgelerden Kilikya’y›, Arabistan ile Türkiye aras›nda bir tampon devlet meydana getirmek için anayurttan ay›rmak istendi¤i söz konusu edildi. Anadolu’nun en koyu Türk ortam› ve en verimli zengin bir bölgesi olan bu topraklar›n hiçbir yolla ayr›lmas›n›n kabul edilemeyece¤i; Ayd›n ilinin de ayn› kesinlikle ve ye¤likle yurdun bölünmez parçalar›ndan oldu¤u ilkesi genel olarak kabul edildi”. [7] Bu protokol dikkatle okundu¤unda, b›rak›n herhangi bir etnik unsurun veya bölgenin “özerkli¤ini” veya “ba¤›ms›zl›¤›n›”, tam tersine “... bu topraklar›n hiçbir yolla ayr›lmas›n›n kabul edilemeyece¤i...” belirtilerek, Türki-
Bu protokol dikkatle okundu¤unda, b›rak›n herhangi bir etnik unsurun, bölgenin özerkli¤ini veya ba¤›ms›zl›¤›n›, tam tersine “… bu topraklar›n hiçbir yolla ayr›lmas›n›n kabul edilemeyece¤i…” belirtilerek, Türkiye’nin birli¤i ve bütünlü¤ü vurgulanm›flt›r. protokol düzenlenmifltir. Bu befl protokolden üçü, karfl›l›kl› olarak imzaanm›fl, ikisi ise gizli say›larak imzalanmam›flt›r. [3] Amaysa Görüflmeleri sonras› al›nan kararlar kolordulara da bildirilmifltir. [4] Atatürk, Nutuk’ta bu protokollerin içeriklerinden de söz etmifltir. “Amasya Görüflmeleri’nde Atatürk Kürtlere özerklik vaad etti!” diyenler, iflte Atatürk’ün Nutuk’ta söz etti¤i bu protokollerden birine, 2. Protokole dayanmaktad›rlar. [5] Atatürk, bu protokol hakk›nda, “22 Ekim 1919 günlü ikinci protokol, uzun süren bir görüflme ve tart›flman›n tutanak özetidir” demifltir. [6] Atatürk’ün Nutuk’taki ifadeleriyle, 22 Ekim 1919 tarihli 2. Protokol fludur: “1. Bildirinin birinci maddesinde düflünülen ve kabul edilen s›n›r›n, en az bir istek olmak üzere elde edilmesi gerekti¤i birlikte kabul edildi. Kürtlerin ba¤›ms›zl›¤›n› gerçeklefl42
M. Kemal Atatürk
BD KASIM 2011
ye’nin “birli¤i” ve “bütünlü¤ü” vurgulanm›flt›r. Ancak, 22 Ekim 1919 tarihli 2. Protokoldeki baz› ifadeler, 1960’l› y›llara kadar kamuoyundan saklanm›flt›r. 2. Protokolün bu “saklanan” bölümlerini, (Baflbakanl›k Arflivi’ndeki belgenin asl›n›) Tarihçi Faik Reflit Unat, 1961 y›l›nda “Tarih Vesikalar› Dergisi”nde yay›mlam›flt›r. Yani, Cumhuriyet tarihi yalanc›lar›n iddia etti¤i gibi bugün bu protokol sakl› de¤ildir; bu protokol 1961 y›l›ndan beri, 50 y›ld›r araflt›rmac›lar›n hizmetindedir. Ancak 50 y›ld›r öylece duran bu protokol, bugün birileri taraf›ndan istismar edilerek, “ayr›l›kç› Kürt hareketine” tarihsel dayanak yap›lmaya çal›fl›lmaktad›r.
N
utuk’ta yer almayan ve 1961 y›l›na kadar saklanan bölümde flu ifadeler vard›r: “Türk ve Kürtlerin oturdu¤u araziyi kapsad›¤› ve Kürtlerin Osmanl› toplumundan ayr›lmas›n›n imkâns›zl›¤› izah edildikten sonra bu... Bununla birlikte Kürtlerin geliflme serbestli¤ini sa¤layacak flekilde ›rk hukuku ve sosyal haklar bak›m›ndan daha iyi duruma getirilmelerine izin verilmesine ve…” [8] ‹flte, 1961 y›l›na kadar saklanan o bölümüyle birlikte 2. Protokolün tamam›: “Bildirinin [Sivas Kongresi Sonuç Bildirisi] birinci maddesinde, Osmanl› Devleti’nin düflünülen ve kabul edilen s›n›r›n›n Türk ve Kürtlerin oturdu¤u araziyi kapsad›¤› ve Kürtlerin Osmanl› toplumundan ayr›lmas›n›n imkâns›z-
l›¤› izah edildikten sonra bu s›n›r›n en az bir istek olmak üzere elde edilmesi gerekti¤i birlikte kabul edildi. Bununla birlikte Kürtlerin geliflme serbestli¤ini sa¤layacak flekilde ›rk hukuku ve sosyal haklar bak›m›ndan daha iyi duruma getirilmelerine izin verilmesine ve yabanc›lar taraf›ndan Kürtlerin ba¤›ms›zl›¤›n› gerçeklefltirme amac›n› güder gibi görünerek yap›lmakta olunan kar›flt›r›c›l›¤›n önüne geçmek için bu hususun flimdiden Kürtlerce bilinmesi hususu uygun görüldü...” 2. Protokolün tamam›n› inceledi¤imizde ortaya flöyle bir tablo ç›kmaktad›r: 1. Osmanl›’n›n (Türkiye’nin) s›n›r›, Türklerin ve Kürtlerin oturdu¤u araziyi kapsamaktad›r. 2. Kürtlerin Osmanl›’dan (Türkiye’den) ayr›lmas› imkâns›zd›r. 3. Kürtlerin, geliflme özgürlü¤ü sa¤layacak biçimde “›rk hukuku” ve “sosyal haklar” bak›m›ndan daha iyi duruma getirilmelerine izin verilecektir. 4. Yabanc›lar taraf›ndan Kürtlerin k›flk›rt›lmas›n›n önüne geçilecektir. ‹flte, gizlisiyle a盤›yla, 2 numaral› Amasya Protokolü! Allah aflk›na! Bu protokolün neresinde, “özerk” veya “ba¤›ms›z” Kürdistan ifadesi veya imas› vard›r? “Türkiye’nin s›n›rlar›n›n Türklerin ve Kürtlerin oturdu¤u araziler” oldu¤unu söylemek, Kürtlere, özerklik veya ba¤›ms›zl›k vermek de¤il, tam tersine Türklerin ve Kürtlerin ortak bir vatanda “tek millet” olarak yaflayacaklar›n› ifade etmektir. Ayr›ca bu 43
BD KASIM 2011
lerin yabanc›larca Milli harekete karfl› k›flk›rt›lmas›n› önlemek oldu¤unu kan›tlamaktad›r. Amasya Görüflmeleri’nin yap›ld›¤› Ekim 1919’den üç ay kadar önce May›s-Haziran 1919’da Kürt kökenli Ali Bat› ‹syan›’n›n ç›km›fl olmas›, bir ay kadar önce de Eylül 1919’da Kürtleri k›flk›rtmay› amaçlayan Ali Galip Olay›’n›n yaflanm›fl olmas›, Atatürk’ü “Kürtler konusunda” baz› önlemler almaya yöneltmifltir. Atatürk, Ali Galip Olay› s›ras›nda, 9 Eylül 1919’da Kemah’ta bulunan Halet Bey’e gönderdi¤i bir telgrafta, Kürdistan kurmak için propaganda yapan ‹ngiliz casusu Noel’e yard›m eden Kürt afliret reislerini “Din ve ulusu satm›fl Kürt beyleri” olarak tan›mlamaktad›r: “‹ngiliz koruyuculu¤unda ba¤›ms›z bir Kürdistan kurulmas› amac› ile propaganda yapmakta olan ‹ngiliz binbafl›lar›ndan Mr. Nowil’in, din ve ulusunu satm›fl Kürt beylerinden, Ekrem, Karman, Ali, Celadet’le birlikte…” Atatürk, 10 Eylül 1919’da Malatya’daki ‹lyas Bey’e gönderdi¤i baflka bir telgrafta da “Kürtlük ak›m›na kesinlikle elveriflli alan b›rak›lmamas›n›” istemifltir. [9] fiimdi düflünebiliyor musunuz? 9 Eylül 1919’da ba¤›ms›z Kürdistan kurmak isteyen ‹ngiliz casusuna yard›m eden Kürt beylerini “din ve ulusu satm›fl Kürt beyleri” olarak adland›ran, 10 Eylül 1919’da da bir komutana verdi¤i emirde, “Kürtlük ak›m›na ke-
"Kürtlerin Türkiye’den ayr›lmas›n›n imkans›z oldu¤unu" söylemek, Kürtlere özerklik veya ba¤›ms›zl›k verilmesinin söz konusu olmad›¤›n›n en aç›k kan›t›d›r. ifadeyle, Kürtlerin yo¤un olarak yaflad›¤› Kuzey Irak’›n (Musul’un) da Türkiye s›n›rlar› içinde oldu¤u vurgulanmak istenmifltir. “Kürtlerin Türkiye’den ayr›lmas›n›n imkans›z oldu¤unu” söylemek, Kürtlere özerklik veya ba¤›ms›zl›k verilmesinin söz konusu olmad›¤›n›n en aç›k kan›t›d›r. Kürtlere geliflme özgürlü¤ü sa¤layacak flekilde, ›rk hukuku ve sosyal haklar verilmesi ise, insan haklar› ve “demokrasinin” bir gere¤idir. Buradan Kürtlere özerklik veya ba¤›ms›zl›k verildi¤ini ç›karmak olanaks›zd›r.
Ç
ok daha önemlisi, Kürtlere
verilecek olan “›rk hukuku” ve “sosyal haklar›n” Kürtlerin yabanc›larca k›flk›rt›lmas›n›n önüne geçmek, Kürtleri Türklere ve Milli harekete yak›nlaflt›rmak amac› tafl›d›¤› 2. Protokolün sonunda, çok aç›k bir biçimde ifade edilmifltir: 2. Protokolün sonundaki: “...Yabanc›lar taraf›ndan Kürtlerin ba¤›ms›zl›¤›n› gerçeklefltirme amac›n› güder gibi görünerek yap›lmakta olunan kar›flt›r›c›l›¤›n önüne geçmek için bu hususun flimdiden Kürtlerce bilinmesi hususu uygun görüldü...” cümlesi, Atatürk’ün bütün amac›n›n, Kürt-
44
BD KASIM 2011
sinlikle elveriflli alan b›rak›lmamas›n›” bildirgesi” olarak kabul edilen Misakisteyen Atatürk, nas›l olur da, aradan › Milli’de hiçbir flekilde yer almam›fldaha iki ay bile geçmeden, 22 Ekim t›r, dolay›s›yla hiçbir ba¤lay›c›l›¤› da 1919’da “Kürtlere özerklik veya ba- yoktur. ¤›ms›zl›k” verebilir! San›r›m yalan›n alt›ndaki “I. Ayak” Tarihçi fierafettin Turan’›n bu ko- devrildi!... nudaki de¤erlendirmesi önemlidir: “Mütareke s›n›rlar› içindeki toprakla- 2.Ayak r›n birbirinden ayr›lmaz bir bütün ol- Koçgiri ‹syan›’ndan sonra Haziran du¤u ilkesini savunan M. Kemâl de 1921’de TBMM’de yap›lan bir gizli ba¤›ms›z Kürdistan giriflimlerine dai- oturumda Kürtlere özerklik verilmesi ma karfl› ç›km›fl ve bunu önleyebilmek kararlaflt›r›lm›flt›r! için, Türklerle Kürtlerin ‘öz kardefl” Kurtulufl Savafl›’n›n en kritik olduklar› görüflünü savunmufltur. Hat- aflamas›nda ‹ngilizler, Kürt Teali Ceta Ulusal Ant (Misak-› Milli) tasla¤›n- miyeti’ni kullanarak, “ba¤›ms›z Kürda da bu kardeflli¤in Mütareke s›n›rlar› içindeki belirtilmesini istemifl, ancak Mebuslar Meclitopraklar›n birbirinden ayr›lmaz si’nde bunu içeren tümbir bütün oldu¤u ilkesini ceye yer verilmemifltir” [10]
Ö
savunan M. Kemâl de ba¤›ms›z Kürdistan giriflimlerine daima karfl› ç›km›fl ve bunu önleyebilmek için, Türklerle Kürtlerin ‘öz kardefl” olduklar› görüflünü savunmufltur...
zetle, Amasya Görüflmeleri sonundaki 2. Protokol, Cumhuriyet tarihi yalanc›lar›n›n iddia etti¤i gibi, Kürtlere özerklik veya ba¤›ms›zl›k vermek için de¤il, tam tersine Kürtlerin yabanc›lar taraf›ndan k›flk›rt›lmas›n› önlemek ve Kürtleri Milli harekete kazanmak için haz›rlanm›flt›r. Çok daha önemlisi, Amasya Görüflmeleri sonunda haz›rlanan 2. Protokolde gerçekten de Kürtlere özerklik veya ba¤›s›zl›k vaad edilmifl olsa bile, bilindi¤i gibi bu protokol Son Osmanl› Mebusan Meclisi’nde ilan edilen ve daha sonra TBMM’nin de onay›ndan geçerek Milli hareketin “ba¤›ms›zl›k
distan” kurmak amac›yla ayr›l›kç› Kürtleri isyan ettirmifllerdir. Ekim 1920’de bafllay›p Haziran 1921’e kadar devam eden Koçgiri ‹syan› hayli genifl bir alana yay›lm›fl, baz› do¤u illeri isyanc›lar›n eline geçmifl, isyanc›lar bu illerdeki devlet dairelerine kendi bayraklar›n› asarak bir anlamda ba¤›ms›zl›klar›n› ilan etmifllerdir. ‹syan, TBMM’nin görevlendirdi¤i Nurettin Pafla komutans›ndaki Merkez Ordusu’nca bast›r›lm›flt›r. 45
BD KASIM 2011
Koçgiri ‹syan›’n›n, Yunan taarruzu ve Çerkez Ethem ‹syan›’yla hemen hemen ayn› döneme denk gelmesi, Milli hareketi çok zor bir duruma düflürmüfltür. Kurtulufl Savafl›’n›n önderi Atatürk, bir taraftan emperyalizme karfl› mücadele dereken di¤er taraftan emperyalizmin yerli iflbirlikçileriyle mücadele etmek zorunda kalm›flt›r.
K
oçgiri ‹syan› öncesinde, is-
yanc› Kürt afliretleri, Ankara hükümetine isteklerini iletmifllerdir. Ankara’ya gönderilen 15 Kas›m 1920 tarihli bildirideki ayr›l›kç› Kürt istekleri flunlard›r: Kürdistan muhtariyet (özerk) idaresine muvafakat eden (kabul eden) ‹stanbul Saltanat Hükümeti’nin bu baptaki karar›n› Mustafa Kemal Hükümeti’nin de kabul edip etmedi¤inin aç›klanmas›. Kürdistan muhtariyet idaresi hakk›nda Mustafa Kemal Hükümeti’nin görüfl noktas›n›n ne oldu¤u hususunda aflair rüesas›na (afliret baflkanlar›na) acele cevap verilmesi. Elaz›¤, Sivas, Malatya ve Erzincan m›nt›kalar› hapishanelerinde tutuklu bulunan bütün Kürtlerin derhal serbest b›rak›lmas› Kürt ço¤unlu¤u bulunan m›nt›kalardan Türk memurlar›n çekilmesi. Koçgiri m›nt›kas›na gönderildi¤i haber al›nan müfrezelerin derhal geri çekilmesi. [11] Baytar Nuri’nin babas› ‹brahim A¤a’n›n haz›rlad›¤› bu bildiriden sonra Bat› Dersim afliret liderleri ad›na 25 Kas›m’da TBMM’ye bir bildiri daha gönderilmifltir. Bu bildiride TBMM aç›kça tehdit edilerek “ba¤›ms›z Kür-
46
distan” talep edilmifltir.: “Sevr Antlaflmas› gere¤ince Diyarbak›r, Elaz›¤, Van ve Bitlis illerinde ba¤›ms›z bir Kürdistan kurulmas› gerekiyor. Bu nedenle bu oluflturulmal›d›r. Yoksa bu hakk› silah zoruyla almaya mecbur kalaca¤›m›z› beyan ederiz.” [12] Atatürk ve TBMM, ayr›l›kç› Kürtlerin “özerk” veya “ba¤›ms›z” Kürdistan taleplerini kabul etmeyerek, bu talepleri elde etmek için ç›kar›lan Koçgiri ‹syan›’n› bast›rm›flt›r. ‹syan bafllamadan önce kabul edilmeyen bu taleplerin, isyan bast›r›ld›ktan sonra kabul edilmesi çok anlams›zd›r. Atatürk ve TBMM e¤er gerçekten Kürtlere özerklik veya ba¤›ms›zl›k vermeyi düflünseydi, isyan daha bafllamadan isyanc›lar›n “özerk” veya “ba¤›ms›z” Kürdistan taleplerini yerine getirir, böylece Kurtulufl Savafl›’n›n en kritik aflamas›nda böyle büyük bir isyanla u¤raflmak zorunda kalmazlard›. Koçgiri ‹syan› bast›r›lm›flt›r; ancak isyan› bast›ran Nurettin Pafla’n›n “afl›r› güç kulland›¤›, masum insanlara da zarar verdi¤i” iddialar›, TBMM’de uzun tart›flmalara yol açm›flt›r. Meclis’teki Kürt kökenli milletvekilleri “Kürtlere zulmeden” Nurettin Pafla’n›n çok a¤›r bir flekilde cezaland›r›lmas›n› istemifllerdir. [13] TBMM’de kabul edilen bir önergeyle bir soruflturma kurulu kurulup olay›n araflt›r›lmas›na karar verilmifltir. Soruflturma kurulu, Nurettin Pafla’n›n görevden al›n›p yarg›lanmas›na karar vermifltir. Atatürk, Meclis’te yapt›¤› konufl-
BD KASIM 2011
mada Nurettin Pafla’ya verilen cezan›n “biraz a¤›r oldu¤unu” belirtmifltir: “Nurettin Pafla’n›n yasad›fl› eylem ve davran›fllar›na gelince... Ben bunlar› incelettim. Bu incelemelerden baz› sonuçlar da ç›kartt›m. Nurettin Pafla’n›n de¤ifltirilmesi kan›s› do¤mam›flt›r.” [14] Atatürk’ün Koçgiri ‹syan›’n› bast›ran Nurettin Pafla hakk›ndaki bu de¤erlendirmeleri [15], onun, her ne pahas›na olursa olsun, Kurtulufl Savafl›’n›n çok kritik bir aflamas›nda böyle bir isyan›n bast›r›lmas›ndan memnun oldu¤unu göstermektedir. Meclis’teki do¤ulu milletvekillerinin “Kürtlere afl›r› güç uygulad›” diye Nurettin Pafla’y› alabildi¤ince elefltirdikleri bir ortamda, Atatürk’ün Nurettin Pafla’ya k›smen sahip ç›kmas›, onun Kürtlere özerklik veya ba¤›ms›zl›k vermeyi de¤il, Kürt isyanlar›n›n bast›r›larak Türklerle Kürtlerin birlikte yaflamas›na önem verdi¤ini kan›tlamaktad›r. Nurettin Pafla’n›n isyan› bast›r›rken “afl›r› güç kulland›¤›” iddialar›n›n gittikçe yay›lmas› üzerine, Kurtulufl Savafl›’n›n en kritik aflamas›nda hem bölgedeki Kürtleri k›flk›rtmamak, hem de Meclis’teki Kürt milletvekillerini biraz olsun yat›flt›rmak ve nihayetinde Kürtleri Kurtulufl Savafl›’na kazanabilmek için Atatürk ve TBMM, idam
Atatürk, yak›n dostu Dersim milletvekili Diyap A¤a ile birlikte cezalar›n›n uygulanmamas›na karar vermifltir. Bu karar göre, 85’i g›yaben, 15’i de vicahen olmak üzere, toplam 110 kifli hakk›ndaki idam karar›, Atatürk’ün isyanc›larla ilgili af ç›kar›lmas›n› kabul etmesi ve Sivas’taki S›k›yönetim Mahkemesi’ni kald›rmas›yla birlikte uygulanmam›flt›r. [16] Sadece tutuklular için geçerli olan bu af, Dersim’dekileri kapsamam›flt›r. Atatürk’ün yak›n dostlar›ndan olan Dersim milletvekili Diyap A¤a, arabulucu olarak Dersim’e gönderilmifltir. Dahas›, Meclis’te ikinci bir af kanunu kabul edilerek Baytar Nuri ve Aliflir d›fl›ndaki tüm isyanc›lar af kapsam›na al›nm›flt›r. Aliflan ise Erzincan Valisini dinleyerek Dersim’i terk etmifltir. [17]
Y
ani, Cumhuriyet tarihi yalanc›lar›n›n iddia etti¤i gibi Koçgiri ‹syan›’ndan sonra Kürtlere özerklik veya ba¤›ms›zl›k verilmemifl, sadece ‹ngilizlerin Kürtleri Milli harekete 47
BD KASIM 2011
Özetle, Haziran 1921’de TBMM’deki tek gizli oturumun konusu “Hariciye Vekili Yusuf Kemal Bey’in yurtd›fl›ndaki ve yurtd›fl›ndan geldikten sonraki görüflmeleri ve Frans›zlarla imzalanacak olan bar›fl antlaflmas› ile ‹ngilizlerle imzalanacak olan esir de¤iflimi antlaflmas›n›n” tart›fl›lmas›d›r. O gizli oturumda “Özerk Kürdistan” konusunda hiçbir görüflme, tart›flma veya protokol gündeme gelmemifltir. San›r›m yalan›n alt›ndaki “2. Ayak” da derildi!... “Atatürk Kürtlere Özerklik Verdi” yalan›na önümüzdeki say›da cevap vermeye devam edece¤im.
O gizli oturumda “Özerk Kürdistan” konusunda hiçbir görüflme, tart›flma veya protokol gündeme gelmemifltir. karfl› isyan ettirmelerinin önüne geçmek için TBMM taraf›ndan “af ç›kar›larak” isyanc› Kürtlerin baz›lar› serbest b›rak›lm›fl ve Dersim milletvekili Diyap A¤a “arabulucu” olarak Dersim’e gönderilmifltir.
P
eki ama “Haziran 1921’de TB-
MM’de yap›lan bir gizli oturumda Kürtlere özerklik verildi¤i” yalan› nereden ç›km›flt›r? Bu yalan›n kayna¤› Robert Olson’un, “The Emergence of Kurdish Nationalism and The Sheikh Said Rebellion” adl› kitab›d›r. Olson’un kaynakl›k etti¤i bu iddiay› dillendirenler, TBMM’nin Haziran 1921’de, baz› Kürt ileri gelenleriyle bir “Özerk Kürdistan Protokolü” imzalad›¤›n› ve hatta o dönem bölgede etkin olan Frans›zlar›n buna arac› oldu¤unu iddia etmifllerdir. ‹ddiaya göre, Haziran 1921’de TBMM’de yap›lan gizli oturumlardan birinde bu protokol tart›fl›lm›flt›r. Oysa, Haziran 1921’deki tek gizli oturum, Hariciye Vekili Yusuf Kemal Bey’in yurtd›fl›ndaki ve yurtd›fl›ndan geldikten sonraki görüflmelerinin ve bu arada Frans›zlarla imzalanacak olan bar›fl antlaflmas› ile ‹ngilizlerle imzalanacak olan esir de¤iflimi antlaflmas›n›n tart›fl›ld›¤› 27 Haziran 1921 tarihli gizli oturumdur. [18]
48
sinanmeydan@butundunya.com.tr Kaynaklar, dipnotlar :[1] Robert Olson, The Emergence of Kurdish Nationalism and The Sheikh Said Rebellion, 1880-1925, Austin: University of Texas Press, 1989. [2] Amasya Görüflmeleri, ‹stanbul Hükümeti ad›na Bahriye Naz›r› Salih Pafla ve Padiflah’›n baflyaverleri Naci (Eldeniz) Pafla ile Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti ad›na Atatürk, Rauf (Orbay) ve Bekir Sami (Kunduh) paflalar aras›nda yap›lm›flt›r. [3] Gazi Mustafa Kemal, Nutuk, Ankara, 2006, CI, s. 325 [4] age, s.325 [5] age, s.327. [6] age, s.327. [7] age, s.327. [8]Bu bölümü, Nutuk’la karfl›laflt›r›n›z. Gazi Mustafa Kemal, age,C.I, s. 326, 327. [9] Gazi Mustafa Kemal, age, C.I, s.169 [10] fierafettin Turan, Türk Devrim Tarihi, 3. Kitap, Ankara, 1995,s. 182. [11] Nuri Dersimi, Kürdistan Tarihinde Dersim, ‹stanbul, 1994, s.129; Mumcu, age, s.37. [12] Mumcu, age, s.37,38. [13] Bkz. Mumcu, age, s.41-46. [14] Mumcu, age, s.44. [15] Gazi Musta-fa Kemal, age, C.II, s. 841,843 [16] Komisyon, Koçgiri, Ankara, 1975, s.89 [17] Cemil Hakan Korkmaz, Kurtulufl Savafl›’n›n ‹kinci Cephesi, ‹ç ‹syanlar, ‹stanbul, 2008, s.205. [18] Emre Özsuda, “TBMM, Kürtlere özerklik Vermifl Miydi?”, www.odatv.com, 19.07.2009