In Balans najaar 2010 PZC

balans Najaar 2010

ZORGKRANT VOOR BRABANT EN ZEELAND

Halfjaarlijkse special Met onder meer: Gentherapie Plus: De Stelling Boeken en tips

Yoga blijft jong

Op eigen benen

De mens wil ruimte

IN BALANS IS EEN COMMERCIﾃ記E UITGAVE VAN DE ADVERTENTIEBEDRIJVEN VAN BN DESTEM | PZC, BRABANTS DAGBLAD EN EINDHOVENS DAGBLAD, I.S.M. MET DE ZORGSECTOR.

(Advertorial)

Still Point Centrum Centrum voor Osteopathie Het Still Point centrum is een centrum voor osteopathie en acupunctuur, gevestigd in Kapelle.

In het centrum zijn 7 osteopaten en 1 acupuncturist werkzaam, zij worden ondersteund door 2 administratief medewerksters. Het centrum is sinds 1992 gevestigd aan de Goudreinettestraat.

A.T. Still, een Amerikaans arts, ontdekte zo'n 130 jaar geleden dat alle weefsels in het lichaam een bepaalde beweeglijkheid hebben. Verlies van beweeglijkheid van de weefsels kan leiden tot, of een rol spelen in klachten bij mensen. Osteopathie is een geneeswijze die op zoek gaat naar de oorzaak van een klacht.

Die oorzaak ligt vaak in het bewegingsverlies in de weefsels. Dit kan zijn in het bewegingsapparaat, d.w.z. de wervelkolom, alle gewrichten in armen en benen, de spieren etc. Daarnaast kan het bewegingsverlies ook in het orgaansysteem zitten en tot slot in de eenheid schedel - heiligbeen / het zenuwstelsel. Hierin verschilt de osteopathie van bijvoorbeeld de chiropractie en de manuele therapie.

Osteopathie is een complementaire geneeswijze, vaak aanvullend op de reguliere zorg. Hiermee trachten ze vanuit het Still Point centrum ook mee samen te werken, bijvoorbeeld met een fysiotherapeut, een cesar/mensendieck-therapeut, Daarnaast wordt een patiënt doorverwezen naar een arts wanneer de osteopaat vermoedt dat er sprake is van bepaalde ziektebeelden waarvoor verder onderzoek nodig is.

De meeste in Nederland werkzame osteopaten zijn van oorsprong fysiotherapeut of arts, zij hebben zich later omgeschoold tot osteopaat.

Bij een eerste consult wordt in de anamnese de klacht en de totale gezondheidssituatie van de patiënt besproken. De osteopaat onderzoekt de lokale klacht en het totale lichaam. Hij gaat na welke bewegingsverliezen oorzakelijk of mede oorzakelijk zijn en maakt hierbij gebruik van zijn anatomische en fysiologische kennis. Zijn uitgangspunt is de wetenschap dat het lichaam een eenheid is waar minder bewegende onderdelen elkaar negatief beïnvloeden. Zo kunnen klachten zoals hoofdpijn verschillende oorzaken hebben: een nekwervel die een halszenuw irriteert, een overbelaste lever door verkeerde voeding, enz.

De behandeling vindt ook plaats vanuit de totaalbenadering van de patiënt. De in het onderzoek gevonden oorzaken worden behandeld, waarna de klacht kan herstellen. De handgrepen van de osteopaat zijn over het algemeen zacht maar er worden ook manipulatie technieken uitgevoerd. De osteopaat past zijn

handgreep altijd aan de patiënt en de klacht waar de patiënt voor komt aan. Zo worden bijvoorbeeld baby's nooit gemanipuleerd. De behandeling herstelt het evenwicht in het lichaam waardoor de klacht kan verminderen. Naast de directe behandeling worden voedings- en leefadviezen gegeven.

Vele klachten kunnen mogelijk behandeld worden door een osteopaat. Enkele voorbeelden hiervan zijn: klachten van de rug - nek - schouder - heup - andere gewrichten en spieren, bekkeninstabiliteit, sportblessures (m.n. de steeds terugkomende sportblessures), klachten na een ongeval (bijvoorbeeld whiplash), hoofdpijn, maag/darmklachten ( bijvoorbeeld zuurbranden, obstipatie), buikklachten zonder aanwijsbare oorzaak, menstruatieklachten, vermoeidheidsklachten.

Alle osteopaten in het Still Point centrum hebben een opleiding osteopathie bij kinderen gevolgd. Een consult met uw baby of kind kan bijvoorbeeld nuttig zijn als check-up na de geboorte, bij een huilbaby, oorontstekingen, darmklachten, KISS-problematiek, een onregelmatige schedel, klachten na blessures, rug- en nekklachten en klachten van gewrichten en spieren in de armen en benen.

Osteopathie is vrij toegankelijk, u heeft geen verwijzing van uw huisarts nodig. De meeste verzekeringsmaatschappijen vergoeden de behandeling geheel of gedeeltelijk.

Uitstekende revalidatiezorg vraagt uitstekende medewerkers.

Het Stillpoint Centrum ligt centraal gelegen in haar werkgebied: Kapelle in Zeeland. De osteopaten zijn allemaal geregistreerd bij het N.R.O. ( het Nederlands Register voor Osteopathie). De N.V.O. (de Nederlandse Vereniging voor Osteopathie) behartigt de belangen van de osteopaten in Nederland.

Wij zoeken mensen die ‘iets extra’s’ brengen.

Als medewerker word je gestimuleerd het beste in jezelf naar boven te halen. Revant biedt heldere verwachtingen, goede leidinggevenden en een prima werkomgeving. Je krijgt de mogelijkheid én de verplichting om je te ontplooien.

Het Still Point Centrum is gevestigd aan de Goudreinettestraat 1 in Kapelle.

Voor meer informatie bezoek de website: www.stillpointcentrum.nl, ook kunt u telefonisch contact opnemen, telefoonnummer: 0113 - 34 11 44.

Lees de uitgebreide informatie over onze vacatures op onze website: www.revant.nl

De kracht tot ontwikkeling een van de osteopaten onderzoekt een wervelkolom Acquisitie naar aanleiding van deze advertentie is niet gewenst.

Revalidatiecentrum Breda, Brabantlaan 1, Breda. t. 076 579 79 00 Lindenhof, ‘s-Gravenpolderseweg 114a, Goes. t. 0113 23 62 36 Reigersbos, Schubertlaan 21, Goes. t. 0113 23 62 36 De Wielingen, Vlietstraat 8, Terneuzen. t. 0113 23 62 36

www.svrz.nl

Kleinschalig wonen bij SVRZ Grootschalige verpleeghuizen behoren tot het verleden. SVRZ breidt het aantal groepswoningen steeds verder uit. midden in de wijk modern, maar huiselijk zes personen per woning huisgenoten met hetzelfde ziektebeeld ruim opgezet eigen kamer en sanitair privacy gegarandeerd bezoek altijd welkom meehelpen in huishouden is mogelijk

Waar heeft SVRZ kleinschalig wonen in Zeeland?

Alexiaplein, Kamperland Ambachtsveld, Oost-Souburg Clasinastraat, Arnemuiden Egelantierstraat, ´s-Gravenpolder Hof van Sint Pieter, Middelburg Kranesteyn, Middelburg Koriander, Heinkenszand Krekepad, Westkapelle Maartenshof, St. Maartensdijk Theresiaplein, ´s-Heerenhoek

Wilt u meer informatie over kleinschalig wonen bij SVRZ? Bel of mail de Zorglijn van SVRZ.

Thibautstraat, Middelburg Tulpstraat, Koudekerke Vliedberg Koudekerke Waterwel Aagtekerke Ook in de hoofdlocaties van SVRZ woont u kleinschalig.

0900-7879777 (lokaal tarief) zorglijn@svrz.nl

www.svrz.nl

in balans | 3 Introductie

Inhoud In dit nummer Yoga blijft jong

5

Het werkveld

6

Wat betekent het voor u?

Er is een groot verschil tussen barstjes en barsten. Vertaal het naar de

Uitgelicht: hielprik

7

Opvoeden

8

gezondheidszorg en je kunt stellen dat ons unieke en wereldwijd gewaardeerde systeem dringend onderhoud behoeft. Maar dat is iets anders dan de solidariteit met zorgbehoevenden laten afbladderen.

Huisarts & scalpel

9

Tips en boeken

11

Mens wil ruimte

13

De Stelling

14

Energiek op leeftijd 15 Verziekte taal

16

Jeugd en seks

17

Gentheraphie

19

NIEUW! www.inbalansonline.nl

door Herbert Kats

Colofon In Balans is een commerciële uitgave van de advertentiebedrijven van BN DeStem | PZC, Brabants Dagblad en Eindhovens Dagblad in samenwerking met de zorgsector.

Deze special verschijnt als halfjaarlijkse bijlage bij de genoemde dagbladen.

Wilt u adverteren in de volgende bijlage? Neem dan contact op met Danny van Berkel 076 - 531 22 77 segmentteam@bndestem.nl Vormgeving: Nicole Hoepelman Foto’s: Aad Meijer, Stock Xchng Productcoördinatie: Dennis Willems Herbert Kats

Het is bemoedigend dat in veel sectoren in medische zin grote vooruitgang wordt geboekt. Op sommige punten zelfs spectaculaire vooruitgang. Voor ziekten die al heel lang het predikaat ongeneeslijk of levensbedreigend droegen gloort hoop.

Toch gaat de schijnwerper de laatste jaren met name naar onderzoek dat is gericht op het voorkómen van gezondheidsproblemen. Of beter: het opsporen van ‘mankementen’ voordat ze, vaak op latere leeftijd, een gevaar gaan vormen.

Dat is een in heleboel opzichten verstandig. Het spreekwoord zegt immers niet voor niets ‘voorkomen is beter dan genezen’. Dat is in het belang van de persoon zelf, maar zeker ook in het voordeel van de ziektenkostenverzekeraars. En daarmee de verzekerde, want die betaalt met de premie uiteindelijk een (belangrijk) deel van de kosten en wij als belastingbetalers het geheel.

Onderzoek In de vooruitgang ligt, hoe merkwaardig misschien ook op het eerste gezicht, een belangrijk deel van het probleem. Krijgen we immers niet steeds weer te horen dat de gezondheidszorg onbetaalbaar dreigt te worden? Nu valt het niet te loochenen dat de kosten voortdurend oplopen, ondanks de jaarlijkse bijstellingen.

Vooruitgang kost echter ook geld. Onderzoek is erg kostbaar en levert lang niet altijd het gewenste resultaat op. Dat wordt nog wel eens vergeten.

Áls het dan uiteindelijk een remedie oplevert willen de ontwikkelaars daarvan ook weer hun geld terugzien. En meer. Bovendien moet de behandelaars zich weer nieuwe werkwijzen eigen maken en ook dat kost geld.

Pakket Tot zo ver allemaal logisch en verklaarbaar. In elk geval is duidelijk dat de winst op het ene terrein nogal eens gaten elders oplevert. Concreet: terwijl er nieuwe behandelingen beschikbaar komen worden andere vanwege de kosten uit het pakket geschrapt. Steeds meer zal bovendien worden afgewogen tot welke prijs een bepaalde behandeling vergoed zal of kan worden.

Over de hele linie kan onze gezondheidszorg daardoor misschien zijn wereldwijd goede reputatie overeind houden, terwijl een individu zichzelf zwaar gepakt kan voelen. Dat heeft dan niet te maken met de vraag of er behandeling mogelijk is, maar meer met de vraag of die qua kostendekking binnen bereik ligt.

Daarmee komen we op het punt van de onderlinge solidariteit. Steeds vaker hoor je stemmen om mensen uit te sluiten of toch zeker meer te laten betalen, als ze naar de mening van de sprekers zélf iets hadden kunnen ondernemen om hun kwaal te verminderen of voorkomen.

Neem het voorbeeld van het roken of het overgewicht.

Een dergelijke weging is echter een heel heikele kwestie. Trek de lijn door en je hebt een raad van deskundigen (‘wijzen’) nodig die uiteindelijk als een soort tribunaal fungeert dat kan beslissen over leven en dood.

Wie durft zo ver te gaan?

Philadelphia Zorg Zuidwest Stichting Philadelphia Zorg is een landelijke organisatie voor mensen met een verstandelijke beperking die zorg en/ of ondersteuning nodig hebben. Vanuit een christelijke visie willen wij er aan bijdragen dat mensen met een verstandelijke beperking het beste uit zichzelf kunnen halen.

Chatten met MEE? Dat kan! Ga naar

www.meezeeland.nl en klik op de chatknop.

Philadelphia Zorg Zuidwest biedt ondersteuning op het gebied van wonen, dagbesteding, leer-/werktrajecten, logeren en ambulante begeleiding.

Wij hebben o.a. locaties in Heinkenszand, Zoutelande, Koudekerke, Middelburg, Goes, Terneuzen en Vlissingen.

MEE Zeeland is er voor iedereen met een beperking. Verstandelijk, lichamelijk of zintuiglijk. MEE is er ook voor mensen met autisme en voor chronisch zieken. Jong en oud. MEE wil dichtbij zijn en heeft over de hele provincie servicepunten, veelal in gemeentehuizen.

De ondersteuning van MEE is gratis en zonder verwijzing beschikbaar. www.meezeeland.nl Tel. 0118 - 43 20 00

Heeft u vragen of wilt u de mogelijkheden bespreken die wij binnen de regio Zuidwest kunnen bieden, dan kunt u contact opnemen met ons regiokantoor.

Philadelphia wil er vanuit een christelijke visie aan bijdragen dat mensen met een verstandelijke beperking gelukkig kunnen zijn en het beste uit zichzelf kunnen halen. Daarom doen we ons werk met verantwoordelijkheidsbesef, passie, aandacht en professionaliteit.We gaan uit van de mogelijkheden van iedere individuele cliĂŤnt als het gaat om zorg, wonen, werken, leren, dagbesteding en welzijn.

PHILADELPHIA ZORG ZUIDWEST

Regiokantoor: Groenmarkt 19a 3311 BD Dordrecht T (078) 711 07 00 E zuidwest@philadelphia.nl

www.philadelphia.nl/zuidwest

Het beste uit jezelf

"Onvoltooid verleden" Ieder jaar opnieuw raken er mensen betrokken bij een verkeersongeval. Velen raken gewond en helaas ook dit jaar kwamen er weer slachtoffers om het leven in het verkeer.

In samenwerking met de provincie Zeeland en het Regionaal Orgaan Verkeersveiligheid Zeeland, organiseert Slachtofferhulp Nederland ieder jaar de Zeeuwse herdenking verkeersslachtoffers.

De commissaris van de koningin, mevrouw drs. Karla Peijs, zal de herdenking openen.

De herdenkingsbijeenkomst vindt plaats op zondag 21 november as. van 14.00 tot 16:30 uur in de "Nieuwe Kerk", Groenmarkt 1 te Middelburg. Vanaf 13.30 uur is de zaal open. U bent van harte welkom.

Voor informatie kunt u bellen tel. 0118-681244/ 06 13 31 35 89 www.slachofferhulp.nl

in balans | 5 Gezonde geest in een gezond lichaam

Yoga kent veel vormen Ruim 4.000 jaar geleden is Yoga ontstaan in India en nog steeds ‘jong’. Het bereiken van eenheid is niet alleen de letterlijke betekenis van het woord.

Het is ook het hoogste doel van Yoga. door Wiljan Broeders De eenheid van lichaam en geest wordt vandaag de dag vooral gezocht - en gevonden - in een combinatie van ademhaling, lichamelijke oefening en concentratie. Yoga maakt uw lichaam flexibeler en helpt u met ontspannen, zelfs in een stressvolle omgeving. U voelt zich fitter, hebt meer energie, wordt gelukkiger en kalmer!

Niet verwonderlijk dus dat juist nú, in deze jachtige 21ste eeuw Yoga zo immens populair is en door miljoenen mensen over heel de wereld beoefend wordt. Kinderen, jongeren, zwangere vrouwen, volwassenen, ouderen; iedereen doet het! Met deze beperkte staalkaart willen wij u alvast kennis laten maken met de bekendste vormen van Yoga.

gere’ spieren, soepelere gewrichten en een sterker, in balans gebracht lichaam.

Power Yoga - Een ‘flow’ van bewegingen Er was een tijd waarin het ondenkbaar was dat de woorden ‘Power’ en ‘Yoga’ in één zin genoemd konden worden. Deze westerse variant van de Ashtanga (Vinyasa) Yoga is een heel dynamische vorm van Yoga waarbij zowel lichaam als geest versterkt worden. Door het achter elkaar uitvoeren van een serie Asana’s (Yoga houdingen) ontstaat een ‘flow’ van bewegingen. Tezamen met een diepe, gecontroleerde ademhaling worden de energiestromen in het lichaam geactiveerd.

‘Power’ staat dan ook niet synoniem voor macht of kracht, maar voor energie.

Bikram Yoga - Snelst opkomende vorm van Yoga In een verwarmde (38-40 graden) ruimte worden 26 klassieke Yoga houdingen beoefend. Deze snelst opkomende vorm van Yoga is vanuit fysiek oogpunt de perfecte combinatie van kracht, flexibiliteit, evenwicht en uithoudingsvermogen. Op het geestelijke vlak worden onder meer zelfvertrouwen, zelfbeheersing, vastberadenheid, geduld en concentratievermogen versterkt.

Raja Yoga - De realisatie van het Zelf Deze ‘Koninklijke’ Yogavorm is de meest complete omdat zij alle andere vormen van Yoga omvat. De leer van de Raja Yoga is bedoeld voor diegenen die het pad van de praktische Yoga willen bewandelen en fundamentele veranderingen in hun eigen aard en bewustzijn teweeg willen brengen. Met andere woorden: op weg naar ‘De realisatie van het Zelf’.

BodyBalance - Een energie- en rustgevende sessie Dit mind-body fitnessprogramma combineert eeuwenoude methodes als Yoga en Tai Chi met recentere als Pilates en Feldenkrais tot een energie- en rustgevende sessie. Gecontroleerde ademhaling, concentratie en een zorgvuldig opgebouwde serie rekoefeningen, bewegingen en houdingen op muziek creëren een holistische workout die het lichaam in een toestand van harmonie en balans brengt.

Hatha Yoga - De meest lichamelijk gerichte Yogavorm Deze vorm van Yoga is in het Westen het meest bekend en wordt het meest beoefend. Hatha Yoga is de meest lichamelijk gerichte Yogavorm en draagt bij tot het verkrijgen van een sterker en gezonder lichaam. Men leert het lichaam te respecteren, de grenzen en mogelijkheden te kennen en zich steeds sterker van zichzelf bewust te worden.

Kinderyoga - Gezonde kinderen in een turbulente wereld Kinderen worden steeds meer opgeslokt door de snel veranderende en veeleisende maatschappij. Met Kinderyoga gaan kinderen op ontdekkingstocht in en met hun lichaam door middel van beweging, meditatie, spel en dromen. Vooral in deze jachtige tijd is het goed al vroeg te leren om tijd en aandacht aan jezelf te besteden.

Tantra Yoga - Volledige acceptatie van alles Door Tantra Yoga te beoefenen worden alle onderbewuste blokkades weggehaald, die een compleet en creatief leven in de weg staan. Met andere woorden: de weg van de volledige acceptatie van alles wordt bewandeld. Tantra wordt in het Westen meestal met seks geassocieerd. Omdat seks in de meeste culturen met taboe is omgeven, doorbreekt de Tantra ook dit taboe door het volledig te accepteren.

Zwangerschapsyoga - Op een ontspannen manier voorbereiden op bevalling Door gebruik te maken van de Asana’s van de Hatha Yoga worden bij Zwangerschapsyoga manieren (aan)geleerd om het lichaam op een ontspannen manier voor te bereiden op de bevalling.

Daarbij wordt ook stilgestaan bij de emotionele en lichamelijke veranderingen die ondervonden worden tijdens de zwangerschap.

Kriya Yoga - Gelijktijdig ontwikkelen van lichaam, geest en ziel De oorsprong van deze eeuwenoude meditatietechniek voert terug tot duizenden jaren voordat de eerste religies ontstonden. Kriya Yoga leert dat de alles doordringende, kosmische scheppingskracht in ieder mens verborgen aanwezig is. Deze ‘goddelijke’ kracht activeert - door middel van de adem - iedere handeling, iedere gedachte en ieder gevoel. Door de beoefening van Kriya Yoga worden gelijktijdig lichaam, geest en ziel ontwikkeld.

Pilates - Een sterker, in balans gebracht lichaam Deze bewegingsvorm werd aan het begin van de vorige eeuw ontwikkeld door Joseph Pilates en heette destijds ‘Art of Contrology’. Pilates is een training die gericht is op het bevorderen van de beheersing, soepelheid, coördinatie en kracht van de spieren.

Het lichaam wordt heel bewust getraind vanuit de geest, met als resultaat ‘lan-

Infographic: Nicole Hoepelman

6 | in balans Portretten uit het werkveld

Werken aan de psyche Drie portretjes van mensen die werkzaam zijn in de Psychiatrie. Ze zijn alle drie zeer betrokken vanuit hun functie en zetten graag een extra stapje om hun vakgebied te verbreden. door Paula Koster

Geesje Helleman Reclasseringswerker Emergis Verslavingszorg

„Als adviseur van de verslavingsreclassering schrijf ik reclasseringsadviezen aan het Openbaar Ministerie, de Rechtelijke Macht en het gevangeniswezen. De cliënten waarmee ik werk, gebruiken verslavende middelen en worden verdacht van een strafbaar feit of zijn hiervoor al veroordeeld. Zij verblijven in de gevangenis of zijn uit de voorlopige hechtenis geschorst en in afwachting van de strafrechtzitting.

Het uiteindelijke doel van mijn werk is het vergroten van de zelfredzaamheid, het terugdringen van de kans op recidive, maar vooral het aanleren van ‘gezond’ alternatief gedrag. Of dat lukt hangt vooral af van inzet en de mogelijkheden van de cliënt.

Mijn werk kan mentaal soms zwaar zijn. Een boze cliënt of een emotioneel zware strafzaak kunnen maken dat je even je verhaal kwijt moet. Daarvoor is binnen het team waar ik deel van uitmaak volop ruimte.

Ik denk dat het politieke klimaat in Nederland zal leiden tot een verharding van de samenleving en afname van het veiligheidsgevoel. Zwakkeren zullen meer moeite krijgen om ‘mee te doen’ en het verschil tussen rijk en arm wordt nog zichtbaarder. Daar krijgen wij als reclasseringsorganisatie zeker mee te maken.

Ook vrees ik dat de geplande bezuinigingen gevolgen zullen hebben voor de uitvoerbaarheid van het werk.

Tot slot is het toenemende (hard)drugsgebruik onder jongeren - die steeds jonger in aanraking komen met verdovende middelen, zoals alcohol - zorgelijk. Het aantal jonge cliënten met een complexe problematiek, waarvoor geen geschikte behandelsetting is, groeit. Of het blijkt niet mogelijk om binnen de beschikbare kaders te komen tot plaatsing in een forensische omgeving. Deze jongeren komen regelmatig met Justitie in aanraking en plegen, soms ernstige, delicten. Wij zien daardoor steeds meer jonge ‘veelplegers’ die veel overlast veroorzaken.”

‘Mijn werk kan mentaal soms zwaar zijn.’

‘Met zorg op maat gaat ook veel tijd verloren’ Riet de Kroo Teamleider/coördinator Blijf van m’n Lijf Zeeland

„Blijf van m’n Lijf Zeeland is er voor vrouwen en hun kinderen die gevlucht zijn voor traumatiserend relationeel geweld. Zij krijgen onderdak en een veilige plek, en begeleiding in het (her)vinden van hun kracht, een nieuw evenwicht en toekomstperspectief.

Ook helpen we bij tal van praktische zaken. De opvang gebeurt op een anoniem adres, waar het crisiskarakter van de opvang wordt omgebogen tot een normale leefsituatie.

We inventariseren samen met de cliënt het probleem, stellen doelen en ondernemen acties die leiden tot een nieuw en zelfstandig leven.

Ik geef leiding aan 15 medewerkers, maar werk zelf ook mee. Andere taken zijn het ontwikkelen en implementeren van methodisch werken, professionalisering van de zorg, aansturen en begeleiden van groepsprocessen en individueel coachen van medewerkers. Ik coördineer het opnamebeleid en bewaak en ontwikkel de veiligheid en zekerheid van cliënten en medewerkers.

Het contact en het werken met vrouwen en hun kinderen uit diverse culturen en met heel verschillende achtergronden inspireert me enorm. De psychische, sociale en spirituele aspecten zijn boeiend en veelzijdig.

Maar ik haal ook veel voldoening uit het coachen van de individuele hulpverleners, omdat ik daarmee bijdraag aan de professionele en persoonlijke ontwikkeling van mijn medewerkers en onze cliënten.

Minder plezierig vind ik de verzakelijking van de zorg.

Het huidige financieringsmodel vraagt veel administratie en eindeloos afwegen, passen en meten. Dat levert zorg op maat op, maar er gaat ook veel tijd mee verloren. Dit gaat ten koste van de directe zorg.

Verder is het zorgelijk dat het huidige zorgstelsel voor vrouwenopvang niet toereikend is om het toenemend aantal slachtoffers van de verschillende geweldsvormen op te vangen.”

Karen Braamse Orthopedagoog/GZ-psycholoog/ kinder- en jeugdgedragstherapeut

„Bij de Ithaka kliniek en de afdeling deeltijdbehandeling van Emergis in Kloetinge werk ik met jongeren in de leeftijd van 12 tot 18 jaar zonder intellectuele beperking, maar met een stoornis in het autistisch spectrum - PDD-NOS bijvoorbeeld of de stoornis van Asperger. Zij zijn in het dagelijkse leven vastgelopen en hebben meer nodig dan ambulante zorg. Elke cliënt krijgt een behandeling op maat. Het daarbij betrokken team stuur ik aan en ik onderhoud ook de contacten met bijvoorbeeld de ouders en de school. Ik doe persoonlijkheids-, intelligentie- en neuropsychologisch onderzoek en ben voorzitter van de kenniskring en het zorgprogramma voor autismespectrum stoornissen.

Met de behandeling stimuleren we de sociaal-emotionele ontwikkeling van de cliënten zodat die thuis, op school en in de vrije tijd zo optimaal mogelijk kunnen functioneren. Soms moeten ze daarvoor bepaalde vaardigheden aanleren zoals hoe kan ik positiever denken, vriendschappen onderhouden en mijn vrije tijd invullen. Of hun minder sterke kanten leren accepteren en realistische verwachtingen van zichzelf leren hebben, gebruikmakend van hun sterke kanten.

Het is van groot belang dat ouders de problematiek van hun kind accepteren, wil de behandeling succesvol zijn. Behalen we de gestelde doelen en zijn de cliënt en diens omgeving tevreden, dan geeft me dat veel voldoening. Maar het komt ook voor dat een behandeling niet aanslaat en we een cliënt niet verder kunnen helpen. Soms moeten lang wachten voor ze hulp krijgen, omdat er geen middelen zijn om sneller te handelen. Daar voel ik me dan behoorlijk machteloos onder.

Mijn collega’s en ik maken ons zorgen over de grote prestatiegerichtheid van onze samenleving. Op scholen lijkt meer aandacht te zijn voor intellectuele capaciteiten dan voor sociaal-emotionele vaardigheden, terwijl beide toch even belangrijk zijn.”

‘Elke cliënt krijgt een behandeling op maat.

in balans | 7 Uitgelicht

Klein prikje, 18 sporen Niets zo alledaags als het hielprikje bij pasgeboren baby’s. Maar het belang is groot: 18 zeldzame, maar ernstige ziekten kunnen er mee worden opgespoord.

De hielprik maakt het verschil tussen een draaglijk en een moeizaam leven.

Bij alle pasgeboren baby’s in Nederland wordt tussen de derde en de zevende dag na de geboorte de hielprik afgenomen. Een paar druppels bloed worden opgevangen op een speciaal vloeipapiertje. In een laboratorium wordt het bloed getest. Het overgrote deel van de ouders krijgt daarna geen bericht; hun kind is niet ziek. Soms wijst de hielprik uit dat de baby een aangeboren aandoening heeft. Voor volledige zekerheid is verder onderzoek nodig. Dan kan blijken dat een kind drager is van een erfelijke aandoening. Het heeft de aandoening zelf niet, maar kan die later wel doorgeven aan zijn of haar eigen kinderen.

Is het kind wel zelf ziek dan volgt een (levenslange) behandeling door middel van een dieet of medicijnen. Die aanpak moet de belangrijkste symptomen van de ziekte voorkomen of remmen, beschadigde organen of weefsels beschermen en de kwaliteit van leven op een zo goed mogelijk peil houden.

Oorspronkelijk werd maar op één ziekte getest, de stofwisselingsziekte PKU (Phenyl ketonUrie). In 1981 werd de hielprik uitgebreid met een screening op aangeboren hypothyreoïdie. In 2000 kwam daar de screening op het androgenitaal syndroom bij. Sinds 2007 kunnen 18 aangeboren ziekten via de hielprik worden opgespoord.

Ziekten waarop nu wordt getest Phenylketonurie (PKU) Aminozuur phenylalanine wordt niet afgebroken Ernstige ontwikkelingsachterstand

Congenitale hypothyreoïdie (CHT) Schildklier maakt onvoldoende hormoon aan Risico op blijvende verstandelijke en motorische beperkingen

Wat is een stofwisselingsziekte?

De oorzaak van stofwisselingsziekten is een afwijking in het erfelijk materiaal, het DNA. Meestal komen de ziekten tot uiting als de patiënten nog heel jong zijn. 'Stofwisseling' in de cellen door middel van enzymen is nodig voor de opbouw van spieren, botten en organen en voor het vrijmaken van energie. Bij stofwisselingsziekten wordt een bepaald enzym niet of onvoldoende gemaakt en raakt de stofwisseling verstoord.

Androgenitaal syndroom (AGS) Stoornis in hormoonproductie van de bijnieren Meisjes hebben bij de geboorte in verschillende mate vermannelijking van de uitwendige genitaliën.

Biotinidase deficiëntie (BIO) Aanmaak van te weinig vitamine H Huidproblemen, epilepsie, soms (gedeeltelijke) kaalheid, vertraagde ontwikkeling, spierproblemen

Galactosemie (GAL) Onvoldoende afbraak van galactose, een onderdeel van melksuiker (lactose) Ernstige geelzucht, infecties, staar, overlijden

6

Glutaar acidurie type 1 (GA-1) Onvoldoende afbraak van eiwitten lysine entryfaan Hersenbeschadiging

Thalassemie Thal Th alas asse semi mie e Afwijking aan hemoglobine. Verschillende soorten.

De ernst van de aandoening kan sterk variëren Bloedarmoede

8

Homocystinurie Verstoorde afbraak van aminozuur homocysteïne Oogafwijkingen, schade aan bloedvaten, trombose, longembolie, ernstige ontwikkelingsachterstand

Isovaleriaan acidemie (IVA) Verstoorde afbraak van eiwit leucine Braken, bewusteloosheid, ernstige ontwikkelingsachterstanden overlijden

Long-chain acylCoA dehydrogenase deficiëntie en Very long-chain hydroxyacyl CoA dehydrogenase deficiëntie Lange ketens vetzuren zijn onbruikbaar als energiebron. Problemen ontstaan bij enige tijd niets of weinig eten. Bijvoorbeeld bij koorts, ’s nachts doorslapen zonder voeding, braken en diarree Slaperigheid, sufheid, bewusteloosheid, spier- en hartspierproblemen

Medium-chain hydroxyacyl CoA dehydrogenase deficiëntie Middelste gedeelten van vetzuurketens zijn onbruikbaar als energiebron. Problemen ontstaan bij langere tijd niets of weinig eten, bijvoorbeeld bij koorts, ’s nachts doorslapen zonder voeding, braken en diarree Slapte, sufheid, bewusteloosheid

Bloedziekte Stofwisselingsziekte

Wat houdt de ziekte in Wat zijn de gevolgen

Maple syrup urine disease Verstoorde afbraak van de eiwitten leucine, isoleucine en valine. Patientjes ruiken zoetig Braken, bewusteloosheid, ernstige ontwikkelingsachterstand, overlijden

Multiple CoA carboxylase deficiëntie (MCD) Eiwitten kunnen niet worden omgezet in bruikbare stoffen Uitdroging, bewusteloosheid, huidafwijkingen, kaalheid

3-methylcronotyl-CoA carboxylase deficiëntie (3MCC) Onvoldoende afbraak van bepaalde eiwitten met aminozuur leucine Stuipen, ontwikkelingsachterstand, bewusteloosheid

Sikkelcelziekte Sikkelvormige afwijking aan hemoglobine Verstoppen kleine haarvaten hevige botpijn en zuurstoftekort in hersenen en longen, ernstige infecties door niet goed werkende milt, bloedarmoede door versnelde bloedafbraak

HMG-CoA-lyase deficiëntie Onvoldoende afbraak van eiwit leucine waardoor een energietekort ontstaat Braken, slapte, sufheid, bewusteloosheid, neurologische problemen, verminderde ontwikkeling

Robert Guthrie De hielprik heet officieel Guthrietest en is genoemd naar de Amerikaanse kinderarts en microbioloog Robert Guthrie (1916-1995).

Die weigerde uit principe octrooi aan te vragen op zijn in 1974 gedane vinding. Dankzij dit genereuze gebaar kon de hielprik een goedkope handeling blijven.

Thyrosinemie Onvoldoende afbraak van eiwit tyrosine Leverfalen, nierproblemen, zenuwaandoeningen, leverkanker, overlijden

Cystic Fibrose In de nabije toekomst wordt de screening op Cystic Fibrose (CF) - ook wel taaislijmziekte genoemd - misschien aan de hielprik toegevoegd. De uitkomst van onderzoek naar de mogelijkheden is positief.

tekst Paula Koster / graphic Fabiënne de Lange

1

8 | in balans Opvoeden is steunen en stimuleren

Stevig op eigen benen ’Opvoeden’ is een merkwaardig woord.

Iedereen kent het, maar een duidelijke definitie is lastig te geven. Wat ís opvoeden? En vooral: wat is góed opvoeden? Paul Korzilius en Leny de Zwart geven antwoorden uit de praktijk.

door Joyce Muilenburg Paul is directeur van Stichting Peuterspeelzalen Bergen op Zoom, Leny is coördinator van het bijbehorende Kenniscentrum.

Wat is opvoeden?

Paul: „Opvoeden is ondersteunen en stimuleren, waardoor ouders in staat zijn hun kind sociaal, warm en veilig op te laten groeien. Maar dan wel met behoud van eigenheid van het kind.

Onlangs kwam er op één van onze peuterspeelzalen voor ‘t eerst een jongetje met zijn moeder binnen. Moeder nam afscheid, kind wilde niet verder lopen. Hield zijn jas aan en bleef in de gang. De leidsters die er werken zijn fantastisch. Weet je wat die doen? Ze láten die jongen gewoon. De eerste keer heeft hij zo in de gang gestaan, de tweede keer deed hij z’n jas uit, maar wilde niet het lokaal in. De derde keer wilde hij wel op een stoeltje in de gang en langzaamaan kwam het stoeltje voorzichtig richting lokaal. Tot hij uiteindelijk helemaal binnen was en meedeed in de groep. Er was verder niets aan de hand met deze jongen. Hij wilde gewoon zijn eigen entree maken.”

Maar voor hetzelfde geld was er wel iets aan de hand, zie je dat als leidster?

Leny: „Meteen! Je ziet het meteen. Je voelt het ook. Bij binnenkomst begint de observatie. Niet heel bewust, maar wel gericht. Je neemt de informatie die je krijgt vanzelf mee. Je observeert ook tijdens het werken en spelen. En vooral door te praten. Communiceren is heel belangrijk. Ook met kinderen van twee jaar. De leidsters krijgen intensieve training in leren kijken en interpreteren. Ze weten of er iets met een kind aan de hand is.”

Paul: „Een kind dat prima in z’n vel zit, straalt rust uit. Ook al rent het enthousiast voorbij, toch zie en voel je rust. Een kind hoeft niet te bijten, te slaan, te krijsen. Hoeft niet in z’n broek te plassen of steeds maar aandacht van de juf te krijgen. Een kind dat lekker in z’n vel zit, huppelt met twee vingers in de neus door zijn jeugd. Het is moeilijk een inschatting te maken, maar 65 tot 70 procent van de kinderen doet dat. Gelukkig wel.”

Spelen en ontwikkelen Stichting Peuterspeelzalen Bergen op Zoom heeft 20 peuterspeelzalen in Bergen op Zoom en daarnaast met 7 peuterspeelzalen in Steenbergen inhoudelijke bemoeienis.

De organisatie biedt kinderen van 2 en 3 jaar meerdere malen per week de mogelijkheid om met andere kinderen te spelen, zich te ontwikkelen en de drempel naar de basisschool te verlagen. Daarnaast biedt de stichting aan de hand van VVE (Voor- en Vroegschoolse Educatie) extra ondersteuning aan kinderen die dat nodig hebben.

Voor álle opvoeders Nienke Kuyvenhoven van landelijke organisatie MOgroep Welzijn & Maatschappelijke Dienstverlening: „Goede opvoedingsondersteuning is toegankelijk voor álle ouders en opvoeders. De ondersteuning moet gevarieerd zijn en aansluiten bij de ontwikkelingsfasen van kinderen, de behoefte van ouders en de problematiek. Onze lid-organsiaties bieden deze variëteit aan ondersteuning aan, van licht naar zwaar. Bijvoorbeeld met laagdrempelige voorlichting en informatie aan ouders door peuterspeelzalen en in het Centrum voor Jeugd en Gezin. Maar ook door oudercoaches en (school)maatschappelijk werk voor gezinnen waar opvoeden echt problematisch gaat. Uitgangspunt voor hun inzet - van licht naar zwaar- is het versterken van de eigen opvoedingsvaardigheden van de ouders en het stimuleren van een goede ontwikkeling van kinderen.”

En als je wel constateert: er is iets niet in orde?

Paul: „Als het niet goed zit, nemen we actie. Geen twijfel over mogelijk. Er kan van alles spelen. Economische problemen, gescheiden ouders, tienermoeders, sociaal emotionele problemen, taalproblemen, verstandelijke beperking van kind of ouders. Die kinderen die daar mee te maken hebben, kom je natuurlijk tegen. Ze hebben soms extra aandacht nodig. En soms ook niet. Een tienermoeder hoeft echt niet per definitie een puinhoop te maken van het opvoeden. Wel is het een reden om meer aandacht te geven.

Bij kinderen met taalproblemen zijn we ook zeker alert, die hebben een steuntje in de rug nodig om straks een goede start op de basisschool te maken.

Verder werken we nauw samen met Thuiszorg, Onderwijs, Kinderopvang en de locale overheid. Indien nodig ook met Maatschappelijk Werk en Bureau Jeugdzorg.”

En de ouders?

Leny: „We bieden hen bijeenkomsten waarin allerlei thema’s besproken worden. Laatst hebben we zo’n traject afgerond met 25 ouders, veelal moeders. Ze kwamen twaalf keer bijeen. De bijeenkomsten werden geleid door een peuterspeelzaalleidster en een leerkracht van een basisschool. Wat je zag, was dat de ouders van lieverlee steeds meer initiatief namen. Ze kwamen zelf met vragen en thema’s en leerden veel van elkaar. Opvoeden is: sturen, steunen en stimuleren. Dat geldt ook voor de ouders. Alleen ze moeten wel zelf willen. We maken contact met hen en proberen onze bijdrage te leveren in een goede opvoeding. Want dat is ons werk.”

Paul: „Ik weet dat wij een hele goede bijdrage leveren. Dat doen we met schoot, schouder en oor.

Warmte, veiligheid, communiceren. Wat mij betreft zijn dat de drie primaire behoeften die bovenaan het lijstje staan als het gaat om goede opvoeding.”

in balans | 9 Dirigent in de gezondheidszorg

Huisarts en scalpel Huisartsen nemen vaker het scalpel ter hand voor kleine chirurgische ingrepen die zij voorheen overlieten aan de chirurg. Dat heeft zo zijn voordelen; voor de huisarts zelf, de patiënt en de zorgverzekeraar. „Was ik geen huisarts geworden, dan had ik zeker gekozen voor een ‘snijdend’ specialisme.”

door Paula Koster

Voordeliger bij de huisarts Ubels: „Lang was het zo dat bepaalde verrichtingen niet gehonoreerd werden door de zorgverzekeraar.

Had je als huisarts toch al niet zo veel affiniteit met chirurgie en leverde het ook nog eens niets op, dan liet je dat soort activiteiten simpelweg achterwege.

Inmiddels bestaan er vastgestelde tarieven voor kleine chirurgische ingrepen en dat maakt het aantrekkelijker de patiënt zelf te behandelen in plaats van door te sturen.”

Hiervan profiteert behalve de huisarts ook de zorgverzekeraar. De tarieven voor chirurgische verrichtingen in de huisartsenpraktijk liggen ver onder die in het ziekenhuis: een vasectomie bij de huisarts kost 220 euro, terwijl het ziekenhuis daar tussen de 800 en 1000 euro voor in rekening brengt.

Voordeel Voordeel voor de ‘Elke huisarts zal voor patiënt is dat deze niet de, voor vezichzelf moeten len toch vrij hoge, drempel van het bepalen of hij een ingreep ziekenhuis hoeft over te stappen, zelf verricht’ maar in de persoonlijker en laagdrempeliger huisartsenpraktijk terecht kan.

Ubels benadrukt dat zowel

oe pe lm an

De stem van Roel Ubels, huisarts in het Walcherse Serooskerke, krijgt een warme klank als hij spreekt over zijn specialisme. Als, voor zover hij zelf weet, enige huisarts in het Zeeuwse verricht hij in zijn praktijk vasectomieën ofwel sterilisaties bij de man. Dat past in de trend van het toenemend aantal huisartsen in Nederland dat vaker dan vroeger kleine chirurgische ingrepen verricht.

Goed beschouwd liepen de Zeeuwse huisartsen op dat vlak sowieso al voor op hun collega’s in bijvoorbeeld de Randstad. Plattelandsartsen, aldus Ubels, zullen hun patiënten waar mogelijk zelf behandelen in plaats van door te sturen naar de specialist in het ziekenhuis. Dat nu ook huisartsen in drukker bevolkte, stedelijke gebieden in toenemende mate kleine chirurgie beoefenen, heeft voornamelijk een financiële reden.

rurgische ingrepen, geen extra accreditatie nodig.

Wel vragen de meeste zorgverzekeraars de desbetreffende artsen om tekst en uitleg over hun ervaring en de vereiste specifieke vaardigheden. Ubels is voor een systeem dat registreert hoe vaak een huisarts een bepaalde ingreep jaarlijks verricht. „Vergelijk het met het minimum aantal vlieguren dat een piloot moet maken om zijn brevet te kunnen behouden; je kunt je een vaardigheid eigen maken, maar je wordt er pas goed in door H le co die regelmatig in praktijk te i N ie : brengen en daarmee te onderhourat t s Illu den.

De ondergrens voor mij ligt op 25 vasectomieën per jaar. Welzijn en veiligheid van de patiënt gaan boven alles. Daarom moet inzichtelijk zijn of de kwaliteit van de geboden zorg goed is.’ huisartsen in stedelijke gebieden als op het platteland altijd al kleine chirurgische ingrepen hebben verricht.

De vaardigheden hiervoor hebben zij zich eigen gemaakt tijdens hun opleiding. Maar de lijst van die kleine ingrepen wordt stap voor stap langer. Er wordt steeds minder doorverwezen voor, om maar eens wat te noemen, het verwijderen van moedervlekken en vetbultjes, het opereren van ingegroeide nagels of verdikkingen van peesschedes in de hand en het hechten van snijwonden.

Waar ligt voor Ubels de grens? „Elke huisarts zal voor zichzelf moeten bepalen of hij een ingreep wel of niet zelf verricht. Hij moet zich er zeker bij voelen en er de vaardigheden voor hebben. Persoonlijk heb ik altijd veel plezier gehad in de chirurgische aspecten van mijn vak.

Was ik geen huisarts geworden, dan had ik zeker gekozen voor een ‘snijdend’ specialisme. Dus heb ik van meet af aan veel kleine chirurgische ingrepen gedaan. Daar kwam de vasectomie na verloop van tijd bij; een vrij eenvoudige ingreep onder plaatselijke verdoving die ik in het verleden ook al eens had verricht. Ik ben me er verder in gaan bekwamen door, om te beginnen, enige tijd met een uroloog mee te lopen. Vervolgens heb ik een aantal operaties samen met een huisarts gedaan die zich hierin al had gespecialiseerd. Daarna was ik zeker genoeg van mezelf om ze zelfstandig uit te voeren.’

Vlieguren maken Tot op heden hebben huisartsen die verder gaan dan de standaard tijdens de opleiding geleerde chi-

Tropenjaren Inmiddels steriliseert Ubels niet alleen patiënten uit zijn eigen praktijk, maar ook die van diverse collega-huisartsen in de regio. Daartoe beschikt hij over een vorig jaar verbouwde, tot in de puntjes verzorgde behandelruimte en, uiteraard, alle benodigde specifieke instrumenten.

Het steriliseren van het instrumentarium gebeurt in Ubels’ eigen autoclaaf.

Welzijn en veiligheid Zijn huisartsin-opleiding van de patiënt assisteert hem meestal bij de ingaan boven alles grepen. De liefde voor de chirurgie heeft wellicht zijn wortels in de vijf jaar dat Ubels tropenarts was, in een missieziekenhuis in Zimbabwe. „Mijn werk daar stond in het teken van heel flexibel en veelzijdig zijn, met vaak beperkte middelen. Ik heb toen veel ervaring opgedaan met chirurgie. Na mijn tropenjaren kozen mijn vrouw - ook huisarts en ik bewust voor een plattelandspraktijk, waarin we verwachtten nog veel zelf te kunnen doen. Die verwachting is helemaal uitgekomen en we voelen ons daar uitstekend bij.’

Welkom bij Careyn Thuiszorg Breda Careyn Thuiszorg Breda is de professionele zorginstelling in en rondom Breda. Bij ons kunt u 24 uur per dag, 7 dagen per week terecht voor: • Huishoudelijke zorg • Verzorging & Verpleging • Personenalarmering • GezondThuis (Zorg op afstand en videobellen via een aanraakscherm) • Keuzepakket (o.a. vakanties met zorg, cursussen, kortingen op vele andere (gemaks)diensten en producten aan huis) • Consultatiebureau voor senioren • Zorg voor Jeugd & Gezin (o.a. consultatiebureaus) • Kraamzorg & Origine (kraamhotel)

Wij bieden u de zorg en diensten waarbij u zich het prettigst voelt. Daarom kiezen wij voor een wijkgerichte aanpak, zo nodig in samenwerking met uw huisarts en andere hulpverleners uit uw eigen omgeving.

Wilt u meer informatie?

www.allevo.nl

Zorg nodig na ziekenhuisopname?

Allévo staat voor u klaar.

Heeft u thuis verpleging of verzorging nodig, dan kunt u contact met ons opnemen. Daarnaast kunt u bij ons terecht voor krukken, hoog-laagbedden en andere hulpmiddelen.

Allévo staat naast u.

Allévo zorgcentrale 0113 24 91 11 • Postbus 79, 4460 AB Goes • E-mail info@allevo.nl

De volgende uitgave In Balans verschijnt op woensdag 20 april 2011

Kijk op www.careyn.nl of bel 076-52 65 700

Wilt u advertentieruimte reserveren?

T 076 – 531 22 77 E segmentteam@bndestem-pzc.nl

in balans | 11 Tips en boeken

Beter weten Kalknagels: lelijk en lastig Veel mensen hebben ze maar niemand praat er graag over: kalknagels. De ellende begint meestal met een schimmelinfectie van de huid van de voet (zwemmerseczeem), waarna ook de nagels worden besmet. Die verkleuren, worden brokkelig en komen omhoog. De beste en snelste remedie is een pillenkuur, maar die is erg slecht voor je lever. In plaats daarvan kun je een tinctuur gebruiken, in combinatie met schimmeldodend poeder voor in je schoenen. Een lange adem is geboden: een uitwendige behandeling heeft soms meer dan een half jaar nodig om het probleem op te lossen. Voetbaden met appelazijn kunnen helpen je nagels er weer mooi(er) uit te laten zien.

De koffiefabel Heeft u ‘s ochtends ook altijd eerst een kopje koffie nodig om een beetje op gang te komen?

Onderzoekers van de Bristol University hebben niettemin ontdekt dat cafeïne de hersenen geenszins stimuleert en mensen ook niet langer wakker houdt.

Een totaal van 379 proefpersonen - allemaal koffiedrinkers - kreeg 16 uur lang geen koffie (en dus geen cafeïne). Daarna kreeg een deel van de groep cafeïne in de vorm van een pilletje, de overigen een placebo. De hele groep moest daarna aan het werk op een pc om de alertheid, het concentratievermogen en geheugen te testen. Vreemd genoeg bleek er geen beduidend verschil tussen de ‘proefkonijnen’ die pas cafeïne hadden gekregen en zij die het moesten doen met een placebo.

ontstoken geraakt. Onder de knie komt een pijnlijke bult die meestal ook warm aanvoelt. Strekken kan pijnlijk zijn, net als traplopen en hurken. De klachten kunnen onregelmatig voorkomen. Als de knie niet wordt ontzien, kunnen de klachten ernstiger en langdurig worden.

In principe gaan de klachten na enkele maanden (soms enkele jaren) vanzelf over. Artsen adviseren om minimaal drie maanden weinig te sporten, in ieder geval niet te sprinten en te springen. Na het sporten de knie koelen met ijs kan ook helpen. Op krukken lopen is niet goed. Dan verslappen de beenspieren, waardoor weer andere blessures kunnen ontstaan.

De bult onder de knie zal blijven. Maar daar heeft een kind later geen hinder meer van. Alleen bij knielen kan de bult ook later nog pijnlijk aanvoelen.

Bron: www.groeigids.nl Lekker en belangrijk Praten over gezonde voeding. Saai. Althans, dat vinden kinderen al snel. Komt een volwassene weer

aanzetten met hoe belangrijk gezond eten is en hoe fout snacks en snoep zijn.

Op de website lekkerbelangrijk.nl (onderdeel van Het Voedingscentrum) staat van alles geschreven over voeding, maar dan wel zo dat kinderen er plezier in hebben om het te lezen. Bovendien kunnen ze zelf testjes en spelletjes doen en vragen stellen.

Ze kunnen er ook complete spreekbeurten van af halen. Natuurlijk over voedingsonderwerpen.

Kijk op: www.lekkerbelangrijk.nl ‘Mamma, ik heb hoofdpijn’ Zelfs kinderen van enkele maanden oud kunnen migraineaanvallen hebben. Anders dan bij volwassenen zit de pijn vaker aan beide kanten van het hoofd. Ook duren de aanvallen veel korter. Stress is voor kinderen vaak een belangrijke triggerfactor; leuke gebeurtenissen zoals een verjaardagsfeest of schoolreisje bijvoorbeeld. Maar een kind zonder aanleg voor migraine krijgt geen aanval bij stress. Ook voeding is bijna nooit de oorzaak. Ga bij het vermoeden van migraine altijd naar een arts en bespreek welke behandeling bij je kind past. Bij sporadische aanvallen zal slaap de beste remedie zijn en mogelijk een pijnstiller. Komen de migraineaanvallen vaak voor, dan is een preventieve behandeling misschien de oplossing.

Lastige termen Brancheorganisatie Neprofarm - die de medicijnfabrikanten vertegenwoordigt - heeft een woordenboek online gezet, waar mensen lastige medische termen kunnen opzoeken. Uit onderzoek van TNS NIPO is gebleken dat 43% van de Nederlanders soms enkele woorden of zinnen in bijsluiters niet begrijpt. Op basis van dit resultaat heeft Neprofarm een online bijsluiterwoordenboek ontwikkeld, speciaal voor geneesmiddelen die zonder recept verkrijgbaar zijn bij apotheker, drogist of supermarkt.

De website www.bijsluiterwoordenboek.nl geeft een uitleg van lastige woorden die u tegen kunt komen in bijsluiters van deze zogeheten zelfzorggeneesmiddelen.

Bron: Gezondheidsnet Kniekwaal Osgood-Schlatter is een kniekwaal die vooral bij jongens tussen de 10 en 16 jaar voorkomt. Het komt ook wel bij meisjes voor, maar die zijn dan meestal jonger.

De klachten ontstaan als kinderen in de groeispurt zijn, vooral als ze een sport beoefenen waarin veel gerend, gesprongen of geknield wordt. De aanhechting van de kniepees op het scheenbeen is geïrriteerd en

Boeken Lichamelijke signalen

Inspiratie na serie

Geen heldenverhaal

Ed Nissink Je bent sprekend je lichaam 13,90 euro

Martine Goosens In Therapie 16,95 euro

Maarten van der Weijden Beter 12,50 euro

Kun je aan iemand zien of hij liegt? Hoe kom je erachter of die geweldige man of vrouw ook jou aantrekkelijk vindt? Met welke lichamelijke signalen kun je andere mensen voor je winnen? En wat hebben lichaamsbouw, houding, beweging, kleding, schoenen en accessoires, ademhaling en pupilgrootte ons te zeggen? Met hun uiterlijk vertellen mensen praktisch alles over zichzelf, hun behoeften, ideeën en voorkeuren. Je bent sprekend je lichaam leert je die signalen bewust waar te nemen en te interpreteren. Het bevat onder andere oefeningen voor ‘breder’ waarnemen.

Een voor iedereen lekker leesbaar boek, met een duidelijke structuur en interessante voorbeelden.

Ook zo genoten van de tv-serie In Therapie die afgelopen zomer door de NCRV werd uitgezonden?

Psychotherapie is populair. Er bestaan talloze boeken, artikelen en films over, waaronder de succesvolle tv-serie In Therapie die de aanleiding vormde voor dit boek. Tegelijk bestaan er mythen en vooroordelen over therapie. Wie er zelf geen ervaring mee heeft, kan zich afvragen wat het precies is, wat er eigenlijk gebeurt achter die deur van de therapeut.

Dit boek gaat in op vragen als ‘Wat is psychotherapie?’, ‘Is therapie iets voor mij?’, ‘Wat voor soorten bestaan er?’ en ‘Is je leven beter als je het analyseert?’. Antwoorden worden verkregen aan de hand van feiten, verhalen van therapeuten en voorbeelden uit de praktijk.

Maarten van der Weijden is topzwemmer. Op 21 augustus 2008 won hij olympisch goud op de 10 kilometer openwatezwemmen in Beijing. In 2001 werd hij ziek. Acute lymfatische leukemie. Overlevingskansen: tussen de 30 en 50 procent.

Van der Weijden vertelt zijn verhaal over ziekte en genezing, hoe hij is gaan liggen en de behandelingen heeft ondergaan. Geen heldenverhaal, maar een verslag over toeval, pech en geluk in het leven. Naast zijn ziekteperiode vertelt hij over zijn moeizame relatie met zijn vader en het streven om de beste zwemmer van de wereld te worden. De eerlijkheid en openheid die je in het boek tegenkomt, boeit en ontroert. ‘Beter’ is ook te verkrijgen als luisterboek, met de stem van Van der Weijden zelf.

Uitgeverij: Ankh-Hermes ISBN 10 9020260316 ISBN 139789020260311

Uitgever: Pimento ISBN 10: 9049960383 ISBN 13: 9789049960384

Uitgever: Ambo ISBN 978 90 263 2258 7

OVERGANGSKLACHTEN?? ... ACUPUNCTUUR!!

ZORGEN DAT JE HUIS THUIS BLIJFT

Thuiszorg is ervoor zorgen dat je huis een thuis blijft. Wij bieden zorg met persoonlijke aandacht voor u.

Ook voor telehulp en maaltijdservice kunt u bij ons terecht.

Acupunctuur is een door de Wereld Gezondheid Organisatie ( W.H.O.) erkende geneeswijze.

De W.H.O.heeft uitgebreid onderzoek gedaan naar de werking van acupunctuur.

De titel 'acupuncturist' is niet beschermd zodat iedereen zich acupuncturist mag noemen.

Alleen bij acupuncturisten, die aangesloten zijn bij een erkende beroepsorganisatie, zoals bijvoorbeeld de Nederlandse Vereniging voor Acupunctuur ( N.V.A. ) kunt u er zeker van zijn, dat ze een gedegen klassieke acupunctuur opleiding hebben gevolgd.

Enkele aandoeningen waarvan het bewijs onomstotelijk vaststaat dat acupunctuur positief kan werken: hooikoorts, bijwerkingen van chemotherapie,aangezichtspijnen, hoofdpijn, menstruatie klachten,overgangsklachHans Leenhouts, fysiotherapeut en acuten, zwangerschapsmisselijkheid, gorpuncturist is aangesloten bij de N.V.A. delroos. .

Heeft u last van één van bovenstaande ziektebeelden, dan kan dat een reden zijn om een acupuncturist te bezoeken.

Natuurlijk zijn er nog veel meer redenen om een acupuncturist te bezoeken, bijvoorbeeld omdat westerse medicatie niet helpt of omdat men bang is voor bijwerkingen daarvan. Acupunctuur heeft geen bijwerkingen.

Hans Leenhouts

FYSIcO Nadorst Dillenburglaan 2 4332 XX Middelburg 0118-634586 / 629996 www.fysicomiddelburg.nl

www.werktvoorouderen.nl

0118 - 448 448

Zorgstroom levert thuiszorg en zorg in zorg- en verpleegcentra.

Mensen hebben recht op zorg van goede kwaliteit, met voldoende keuzevrijheid.

Aandacht voor kwaliteit is voor Zorgstroom vanzelfsprekend.

Het gaat ons echter niet om ingewikkelde kwaliteitssystemen en certificaten, maar vooral om de tevredenheid van onze klanten.

Uit onafhankelijk onderzoek blijkt dat de klantenwaardering voor Zorgstroom hoog is.

Wij blijven volop in beweging om de dienstverlening nog beter aan de wensen van de klanten te laten voldoen.

Meer weten over thuiszorg, wonen of werken bij Zorgstroom?

Kijk op www.zorgstroom.nl of bel naar 0118-684000

FYSIOTHERAPIE BIJ EEN CARPAAL TUNNELSYNDROOM Door verschillende oorzaken kan de tunnel nauwer worden en de druk op de zenuw toenemen.Daardoor ontstaan de klachten, vooral bij langdurige belasting als typen, breien, fietsen, timmeren, schrijven of dragen. Nachtelijke pijn verstoort de slaap.

In het verleden was een operatie vaak de enige uitweg. Hoewel operatie in 90% van de gevallen een goede therapiekeuze is, komt het ook voor dat operatie niet mogelijk is, te belastend is of te ingrijpend.

Bij Fysiotherapiepraktijk FYSIcO Nadorst te Middelburg wordt inmiddels al weer 5 jaar met succes gebruik gemaakt van de Phystrac-10.

Een elektrisch aangedreven apparaat waarmee tractie wordt gegeven aan de pols: Een succesvolle therapie voor mensen met een carpaal tunnel syndroom (CTS).

Patiënten met CTS hebben vaak als klachten: pijn, prikkelingen en een slapend, brandend gevoel aan duim, wijsen middelvinger en krachteloosheid van de hand.

Deze klachten worden veroorzaakt door druk op een handzenuw (de nervus medianus) in de carpaaltunnel. De carpaaltunnel wordt gevormd door de handwortelbeentjes waarover een gewrichtsband loopt, samen vormen zij een tunnel waardoor de pezen en zenuwen naar de hand lopen.

Met het tractieapparaat is er nu een minder radicale therapie beschikbaar.

Door de gecontroleerde tractie aan onderarm en pols wordt de carpaaltunnel ontspannen en gerekt en ontstaat meer ruimte waardoor de druk op de zenuw vermindert.

Klinische ervaring heeft uitgewezen, dat meestal twaalf behandelingen voldoende zijn om de klachten op te heffen.

De tractietherapie is bij 75% van de behandelde patiënten zeer effectief.

FYSIcO Nadorst

Dillenburglaan 2 4332 XX Middelburg 0118-634586 / 629996 www.fysicomiddelburg.nl

in balans | 13 Moderne mens hecht aan wooncomfort

Geef me ruimte Wonen en zorg. Wat hebben die aspecten met elkaar te maken? Veel. Want woon je niet fijn, dan gaat het op ander terrein ook niet goed. Fijn wonen is heilzaam voor de psyche. De moderne mens heeft gewoon behoefte aan privacy, comfort en ruimte.

door Joyce Muilenburg Als je een gemiddelde gezinswoning in Nederland van zo’n veertig jaar geleden in gedachten neemt, dan zie je een kleinere woning voor je dan de woningen van nu. En dat terwijl de gezinnen groter waren. Mensen zaten dichter op elkaar en leefden anders. Zo was er nauwelijks privacy, slaapruimtes delen was heel gewoon met een broer of een zus. Ook was er één toilet. En een kleine doucheruimte, waar je op vrijdagavond in de rij stond voor een korte wasbeurt.

Alleen slapen Dat is nu ondenkbaar. We zijn niet meer gewend om altijd anderen om ons heen te hebben en we zijn ook niet meer gewend om zo gemakkelijk te delen. Want tegenwoordig is je privéleven een groot

kinderen kiest bij voorkeur voor meer, namelijk een huis met vijf slaapkamers! Waarom zo veel? Naast de slaapkamers is het ook prettig om een hobbykamer te hebben. Of een kamer voor de strijkwas; een gameroom; logeerkamer of een kamer voor de zonnebank. Wat de wensen ook zijn, de ruimtes worden altijd opgevuld. Een grote badkamer, liefst formaat ruime slaapkamer, past in dat rijtje. Want we gaan dagelijks ‘onder de pomp’ en dat doen we royaal en comfortabel. Bij voorkeur een uurtje alleen. Het bekende ‘moment voor jezelf’ doet wonderen in stressvolle tijden.

Daarnaast speelt er nog iets anders: echtscheidingen. Eén op de drie echtparen in Nederland gaat uit elkaar. En na een scheiding ontstaan er soms nieuwe relaties. De partner heeft dan ook vaak kinderen, gemengde gezinnen dus. Ook worden er in die relaties soms weer kinderen geboren, beter bekend als: de

Is onze zorg voor privacy en comfort doorgeslagen?

goed. Ook voor jonge kinderen. Ze slapen doorgaans alleen en hebben vaak een eigen computer en televisie op de kamer. Hierdoor kunnen ze zich terugtrekken wanneer ze willen.

Alle kinderen een eigen ruimte, dat vraagt om een grote woning. Maar een gemiddeld gezin met twee

tweede leg. Kortom: veel kamers.

Maar wat als de kinderen groot zijn en elders gaan wonen, zit je met z’n tweetjes of alleen in dat hele grote huis. Een trend is dat mensen van 50 tot 55 jaar van zo’n grote woning ineens naar een appartement verhuizen. Kleine woning, gelijkvloers, geen

tuin, collectief onderhoud. Zitten ze eenmaal in een dergelijk appartement, dan krijgen veel mensen ook weer spijt. De overgang is te groot. Ze waren er blijkbaar nog niet aan toe. En vervolgens verhuizen ze weer naar een iets grotere woning met een eigen tuin.

Pas als het onderhoud te zwaar wordt en er extra zorg nodig is, komt kleiner wonen in beeld, denk aan een flat of een aanleunwoning. Maar zelfs daar geldt dat de kamers veelal de dubbele afmetingen hebben van wat vroeger gebruikelijk was. Intrekken bij de kinderen is in Nederland amper aan de orde.

Centrale aandacht Is onze zorg voor privacy en comfort doorgeslagen?

Hebben we geen oog meer voor elkaars welbevinden? Gelukkig wel, want let maar eens op de huidige keukens. Een groot verschil met veertig jaar geleden. Toen stond de vrouw des huizes in een kleine, afgesloten ruimte snel het eten te bereiden. De pannen kwamen op tafel, er werd rap gegeten en daarna ging ieder weer zijns weegs. Eten was functioneel. Een duidelijk afgebakend onderdeel van de dagindeling. En zie hier de verandering, want vandaag de dag is de keuken het sociale hart van de woning. De plek van samenkomen, niet alleen eten en drinken. Van lang natafelen, bijkletsen, elkaar ontmoeten. Keukens worden om die reden bijna alleen nog maar volledig geïntegreerd in de woonkamer.

Rijkelijk opgezet, met een grote eettafel waar minimaal zes personen aan kunnen schuiven. Niet alleen voor het gezin zelf. Gastvrijheid is belangrijk geworden, eet- en leefruimte gaan daarin samen. Via de keukentafel zoeken we weer contact. Een zorg voor elkaar. Er is veel veranderd, maar díe behoefte blijft.

Met dank aan de makelaars Bert Bimmel en Monique Neuféglise voor het delen van hun kennis en ervaring.

14 | in balans

De Stelling Iedereen zou automatisch orgaandonor moeten zijn!

In De Stelling twee visies op de vraag of iedereen automatisch orgaandonor zou moeten zijn.

Aan het woord komen de kamerleden Linda Voortman (GroenLinks) en Ton Elias (VVD). door Wiljan Broeders

Reageer via www.inbalansonline.nl

Ja

Nee

Linda Voortman

Ton Elias

Kamerlid GroenLinks Portefeuille Volksgezondheid, Welzijn & Sport, Volkshuisvesting

Kamerlid VVD Woordvoerder medisch-ethische kwesties

In december 2009 zaten 1288 mensen in grote onzekerheid over hun toekomst, omdat zij op een wachtlijst voor een donororgaan stonden. Helaas moeten deze patiënten vaak erg lang wachten. Het is te betreuren dat er jaarlijks 200 mensen overlijden terwijl zij wachten op een donororgaan. Ik vind dit onacceptabel.

Met het huidige systeem stijgt het aantal nieuwe donoren niet snel genoeg. Nu zijn mensen in principe geen donor, alleen wanneer ze aangeven dat wel te willen zijn. GroenLinks vindt dat onverschilligheid niet de reden mag zijn van het tekort aan donororganen. Wij willen dat meer mensen bewust nadenken over de vraag of ze wel of geen donor willen zijn na hun overlijden. Natuurlijk vinden wij dat mensen zelf de keuze moeten maken of zij wel of niet hun organen willen doneren, maar wij vinden ook dat iedereen de verantwoordelijkheid heeft om die keuze duidelijk te maken.

GroenLinks strijdt al jaren voor het invoeren van een Actief Donor Registratiesysteem, omdat dit een groter beroep doet op mensen om een keuze te maken en deze te laten registreren. In dit systeem, zoals dat in België gehanteerd wordt, worden mensen die hun keuze niet laten registreren, als donor genoteerd. Wij vinden dat het ADR-systeem niet in strijd is met het zelfbeschikkingsrecht, omdat mensen voldoende mogelijkheden krijgen aan te geven dat zij geen donor willen zijn. Iedereen wordt minimaal twee keer opgeroepen om te laten registreren of zij bereid zijn na hun dood organen af te staan. Wie daar niet op reageert, wordt geregistreerd als donor. Dat wordt door de overheid bevestigd, met de mogelijkheid om dit te laten veranderen. Ook daarna staat het iedereen natuurlijk altijd vrij om zijn of haar registratie terug te draaien. GroenLinks wil dat er alles aan wordt gedaan om het aantal beschikbare organen te laten toenemen.

Dat is van levensbelang. Alleen zo kan het lot van mensen op de wachtlijst voor een donororgaan verbeterd worden.

‘Iedereen móet keuze maken’

Het is voor de VVD heel belangrijk dat mensen expliciet toestemming geven voor orgaandonatie. Dat betekent dat de VVD geen voorstander is van een systeem waarbij ‘ja’ geregistreerd staat tenzij je ‘nee’ aangeeft, of wanneer je geen keuze maakt.

Voor ons als liberalen is daarbij artikel 11 van de Grondwet leidend. Daarin staat het plechtig, maar goed verwoord: ‘een ieder behoudens bij of krachtens de wet te stellen beperkingen heeft recht op onaantastbaarheid van het lichaam, dat niet op het moment van iemands overlijden eindigt, maar ook in beginsel daarna blijft voortbestaan’.

Kortom, het feit dat je ‘eigenaar’ bent van je eigen lichaam geldt niet alleen tijdens je leven, maar ook na je dood.

Mensen die om wat voor reden dan ook geen keuze maken (omdat ze het vergeten, het niet snappen, of het een te zware keuze vinden), kunnen wat de VVD betreft dus ook niet automatisch ‘aan de staat toebehoren’. Of, zoals Frits Bolkestein het ooit hard maar kernachtig formuleerde: „Wij kennen geen staatslijken.”

Daarnaast is er een andere manier om het aantal donoren te vergroten die veel meer zal opleveren. Het blijkt namelijk dat nabestaanden in 10 tot 15% van de gevallen een transplantatie van iemand die ‘ja’ heeft laten registreren, alsnog tegenhouden. Met betere voorlichting zou dit percentage een stuk naar beneden kunnen worden gebracht.

Dat wil de VVD sowieso graag, want de overledene heeft niet voor niets aangegeven wat zijn of haar wens is. En in die gevallen waar een overledene de beslissing aan de nabestaanden overliet, kan betere voorlichting ook helpen om het aantal donoren te vergroten. Hier wordt volgens de VVD nog te weinig aandacht aan besteed.

Want wel heel duidelijk moet zijn dat de VVD weliswaar om principiële redenen niet wil dat mensen donor kunnen zijn zonder dat expliciet aan te geven, maar dat dit beslist niet betekent dat wij het belang van voldoende donoren niet zien. We zullen er zeker aan mee willen werken om dit aantal te vergroten.

‘Lichaam is niet van de staat’

in balans | 15 Actief leven Judo moet je ervaren

Mensen zo lang mogelijk gezond houden. Dat is van belang voor de persoon zelf, maar ook vanuit het oogpunt van preventie.

Zorgverzekeraar ONVZ stimuleert die gedachte dan ook graag: „Vitaliteit beschouwen wij als startpunt voor een goede gezondheid. Onze ambitie reikt met andere woorden dus verder dan mensen gezond ‘maken’. Wij zijn er niet alleen voor de mensen die zorg nodig hebben, maar ook voor hen die vitaal en gezond willen blijven. We bieden cursussen aan richting gezonde voeding en een gezond gewicht. Daarnaast zetten we proactief andere preventieve middelen en programma’s in.

Een jaarlijkse health check-up of sport- en beweegkeuringen zijn daarvan illustratieve voorbeelden.

Wim Geelhoed (71) tekst Joyce Muilenburg

Wim Geelhoed uit Oost-Souburg beoefent al zestig jaar de judosport.

Nog altijd vind je hem twee keer per week in de dojo voor een intensieve training. Daarnaast geeft hij drie keer per week les: “Ik wil nog steeds de judotechniek verbeteren, het spel uitpluizen en kijken hoe ik anderen vooruit kan helpen”, legt Geelhoed uit.

“Door alleen te praten en zelf niet op de mat te staan, ervaar ik niet hoe het is om gegooid te worden. Die spanning wil ik herkennen, alleen dan kan ik het goed overbrengen.”

Geelhoed pleit voor sporten op latere leeftijd. “Al ben je honderd, sporten kan altijd. Je moet alleen de discipline hebben. Ben je gewend om te bewegen, dan weet je precies wat je lichaam aankan en hoe je die regelknop kunt inzetten.”

Heel veel mensen op leeftijd zien er helemaal niets in om ‘achter de geraniums’ te gaan zitten.

Een paar aansprekende voorbeelden.

Energiek!

Als een vis in het water

Hilda Plasman (70) tekst Wiljan Broeders

tekst Rosali ‘t Hart

Van zitten word je oud

Hilda Plasman uit Breda trekt al sinds jaar en dag trouw haar baantjes. “Ik lijd aan scoliose waardoor bewegen voor mij essentieel is. Die spieren moeten namelijk sterk blijven om als het ware mijn rug overeind te houden. Maar het is meer dan enkel noodzaak hoor. Sporten is vooral ook erg lekker. Zit ik eens niet goed in mijn vel, na een duik voel ik me weer helemaal fit. Van mei tot september zwem ik vijf dagen in de week. Daarna wijken we - want mijn man is zo mogelijk nog fanatieker - twee maal per week uit naar een nabijgelegen binnenbad. Nu gaan er overigens stemmen op om het buitenbad hier te sluiten. Ik hoop dat die beslissing zo snel mogelijk teruggedraaid wordt. Sporten vergroot namelijk de zelfstandigheid en zelfredzaamheid van ouderen!”

Annie Lieberwirth (86) Annie Lieberwirth uit Eindhoven gaat iedere donderdag volksdansen. Het leren van nieuwe dansfiguren is goed voor lichaam en geest, vindt ze. “Ik kom iedere week twee dagen tekort. Sinds een jaar of twintig ga ik elke donderdag naar volksdansen. Werelddansen noemen ze dat tegenwoordig. Een kennisje zat er al bij en toen ben ik een keer gaan kijken. Ik was meteen verkocht..

Volksdansen is niet vermoeiend, het is gezellig. Je krijgt er heel veel energie van, doordat je lacht en gek doet. Maar je moet ook goed opletten dat je niet uit de maat raakt, want we leren iedere week weer nieuwe figuren. Bewegen is zo goed. Niet alleen voor je lichaam, maar ook voor je geest. Als je op een stoel gaat zitten, word je oud. Je moet in beweging blijven en ervoor zorgen dat je sociale contacten houdt.”

16 | in balans Actie tegen schelden

Verziekte taal „Als je het zo vaak hoort, ga je vanzelf meedoen.” Dat zegt de zestienjarige David. Hij en zijn vrienden gebruiken in iedere zin minstens twee keer het woord kanker. Het is voor hen zo normaal dat ze niet eens weten hoe ze deze uitdrukking uit hun woordenschat moeten verwijderen.

door Joyce Muilenburg „Iedereen in onze omgeving praat zo”, legt David uit. „Jongens en meisjes.”

Hij chilt met z’n vrienden Shih-Fa, Jesse en Melvin op straat. Ze zijn luidruchtig in gesprek: “Ben ik gisteren toch kankermooi met mijn kankerfiets in het water gekankerd”, zegt een van hen. De anderen luisteren. Ze vinden de woordkeuze van hun vriend heel normaal. Werkwoorden, bijvoeglijke naamwoorden, alles wordt zondermeer verruild voor kanker. Andere mensen lopen langs en horen het aan. Sommigen maken een opmerking. Omdat het hen raakt, omdat ze een dierbare zijn verloren aan deze ziekte, of omdat ze het eenvoudigweg niet normaal vinden.

toen zelf al ruim anderhalf jaar aan kanker en wist dat het niet meer te genezen was.

Al ver voor ze ziek werd, had ze een vreselijke hekel aan het gescheld met kanker en als jong kind werd ze al geraakt door het verlies en verdriet bij het overlijden van bekenden. Zij wilde graag dat mensen zich bewust werden van de impact van het woord. Dat heeft ze zeker voor elkaar gekregen, want haar actie werd succesvol en loopt nog steeds. Op de website www.kankerverziektjetaal vind je haar verhaal.

Richelle overleed op 21 november 2009.

Haar ouders

Geslopen Melvin: „Wij zien het probleem niet.

We willen in ieder geval niemand kwetsen. Daar zijn we helemaal niet op uit. We praten automatisch zo. Een kankerleuk feest klinkt in onze oren nu eenmaal beter dan: het was een heel leuk feest.”

Jesse: „Soms krijgen we ruzie op straat, omdat iemand er iets over zegt. We vinden het vervelend voor die persoon, maar we gaan er toch mee door. Waarom? Omdat het stoer is, denk ik. En omdat we niet meer anders kunnen.”

Shih-Fa: „Eerst gebruikte ik kanker alleen als ik boos was, dus in een emotie. Maar daarna is het woord in alle zinnen geslopen. Je denkt er niet over na.”

David: „Nou ja, thuis wel. Daar zal ik het niet gebruiken. Ik moet het niet proberen om zo in bijzijn van mijn ouders te praten. En bij sommige leraren laat je het ook wel.

Je weet precies welke leraar het pikt en welke leraar niet.”

Actie De andere jongens beamen dit. De ene volwassene is weliswaar wat milder dan de ander, maar de meeste spreken de jongens aan op hun taalgebruik. En dat is exact waar Richelle Laurijsen op 29 oktober 2009 een actie voor startte. De actie is bekend met de slogan ‘Kanker verziekt je taal’. Richelle leed

namen het stokje van hun dochter over en zetten de actie voort. Want ook zij vinden het onbegrijpelijk en onacceptabel dat kanker als scheld- en modewoord gebruikt wordt. Menno Laurijsen, vader van Richelle: „Als doodsoorzaak nummer één raakt de ziekte vrijwel zeker de gehele Nederlandse bevolking, wat ook blijkt uit de enorme belangstelling voor de actie. Via de website bereiken we honderden scholen en sportverenigingen door het hele land. Steeds meer mensen voelen zich betrokken en zijn ook bereid wat te doen. Niet achterover leunen, toekijken en accepteren, nee aanpakken en laten horen of zien wat ze ervan denken. Dit lijkt nu de trend te gaan worden.”

Aanspreken Menno weet dat men in de sportwereld veel minder tolerant is geworden en dat er straffen op het gebruik van kanker als scheldwoord staan. Ook op scholen ziet hij het gebruik merkbaar teruglopen. „Men is in ieder geval bereid anderen op hun gedrag aan te spreken. En uiteindelijk is het veelal maar een kleine groep onnadenkende of bewust choquerende, zichzelf vaak stoer voordoende individuen, die andere mensen tot in het diepst van hun hart raken. De meeste daarvan zijn te helpen en te overtuigen door ze bewust te maken waar ze mee bezig zijn. Wie stoer wil zijn en soms tegen beter weten in blijft choqueren, is niet te helpen. Alleen wanneer ze het meest geliefde in hun omgeving moeten missen of zelf ernstig ziek worden, borrelt er soms iets van medemenselijkheid bij ze op. Maar we blijven er voor gaan. Kanker moet verdwijnen, als ziekte hopelijk snel, maar zeker als scheldwoord uit onze taal.”

Het Nederlandse volk is goed in scheldwoorden, gebaseerd op ongeneeslijke ziektes: pest, pokken, tyfus. Ook ‘modernere’ ziektes worden steeds vaker genoemd zoals kanker. Je hoort zelfs scheldwoorden als autist of schizofreen.

Bijkomstigheid: ‘Krijg toch allemaal de klere’, Nederland is het enige land zingt Ciske de Rat overtuigd in dat terminale ziektes gebruikt zijn musical. Nee, hij wenst ons niet om mee te schelden. We zijn een geheel nieuwe garderobe hierin dus uniek. toe, maar cholera!

‘Ben ik gisteren toch kankermooi met mijn kankerfiets in het water gekankerd’

Moet dat nu zo!!

Wil je de boel choqueren?

Kanker verziekt je taal

Illustratie: Nicole Hoepelman

Meer weten over de actie ’Kanker verziekt je taal’?

Neem dan contact op met: Stichting RiLaX Broeklaan 47 3848 CJ Harderwijk website: www.kankerverziektjetaal.nl e-mail: Rilax@caiway.net

in balans | 17 Handleiding voor omgaan met seks

Wensen en grenzen De term ‘breezerseks’ werd enkele jaren geleden opeens aan ons vocabulair toegevoegd, ‘schuurfeesten’ hebben niet langer betrekking op de locatie maar op de activiteit en ook bestaat er plotseling een link tussen seks en garageboxen. Is er iets faliekant mis met de seksuele moraal onder jongeren?

door Wiljan Broeders Marianne Cense, onderzoekster bij de Rutgers Nisso Groep, is glashelder: „Dat valt wel mee hoor! Uitzonderingen daargelaten - ‘extremen’ worden soms wel heel breed uitgemeten in de media - zijn jongeren door de jaren heen echt niet zoveel veranderd.

In hun puberteit is daar nog steeds die onzekerheid voor het eigen lichaam, wisselen angst en opwinding zich af bij de eerste zoen en neemt de nieuwsgierigheid naar liefde en seks halsoverkop toe. Uiteraard, met de komst van internet is de wereld die seks heet dichterbij gekomen en toegankelijker geworden, maar het is echt niet zo dat jongeren opeens massaal op hun dertiende de eerste keer beleven. Onderzoek heeft uitgewezen dat de gemiddelde leeftijd van zeventien jaar nog altijd intact is. En ook dat de overgrote meerderheid seks nog steeds koppelt aan verliefdheid en de daad in een sfeer van intimiteit en vertrouwen wil beleven.”

De Rutgers Nisso Groep, waar Marianne Cense werkt, ondersteunt professionals in hun werk rondom seksualiteit, doet onderzoek en ontwikkelt voorlichtingsprogramma’s, zoals de onlangs gestarte leefstijlcampagne Seksuele Gezondheid (‘Maak seks lekker duidelijk’). „Uit Seks onder je 25e - een grootschalig onderzoek dat we enkele jaren geleden hebben uitgevoerd - bleek dat de Nederlandse jongeren het best goed doen, maar dat er zeker punten ter verbetering zijn. Zo zijn er problemen met seksuele dwang en het bewaken en respecteren van grenzen. Maar liefst 18% van de meiden had ervaring met een vorm van dwang en ook 4% van de jongens. Die percentages moeten natuurlijk zo snel mogelijk omlaag!”

Praktische uitvoering „Vandaar dat we - in samenwerking met Soa Aids Nederland en in de uitvoering ondersteund door alle GGD regio’s - de campagne ‘Maak seks lekker duidelijk’ zijn gestart. Het is namelijk niet zo zeer de opvatting van jongeren die bijgespijkerd moet worden, maar de praktische uitvoering. Nog steeds zijn er heel wat (voornamelijk) meiden die het moeilijk vinden na ‘A’ gezegd te hebben, te stoppen als ze merken dat die ander doordendert naar ‘B’. ‘Als je bepaalde verwachtingen hebt geschapen, kan je toch bijna niet meer terug?’ Natuurlijk wel! En vandaar deze campagne, die bedoeld is om jongeren aan te moedigen wensen en grenzen duidelijk kenbaar te maken.”

Handleiding „De campagne omvat een drietal belangrijke pijlers. Zo zijn er posters die in bushokjes en op scholen hangen met de boodschap ‘Maak seks lekker duidelijk; check elkaars handleiding!’ Op de Hyvespagina ‘Maaksekslekkerduidelijk.nl’ worden jongeren uitgedaagd hun eigen handleiding op het gebied van seksualiteit te maken en eventueel te vergelijken met vrienden of hun grote liefde. Vaardigheden in het aangeven van wensen en grenzen (pijler nr. 2) worden getraind door het spelen van een game (red. zie www.sense.info). Tien filmpjes tonen verschillende scenario’s van grensoverschrijdend gedrag en laten telkens een ‘slechte’ afloop zien. Met de steeds terugkerende vraag ‘Can you fix it?’ kunnen spelers dan zelf ingrijpen in de situatie en zo de afloop veranderen.” „En dan is er nog de site Uwkindenseks.nl, specifiek voor ouders, opvoedondersteuners en professionals. Want laten we vooral ook het belang van seksuele opvoeding niet onder stoelen of banken ste-

L = Let op je puber Zorg dat je weet waar je puber mee bezig is.

Welke vrienden, welke internetsites, wat voor feestjes. Let ook op het gedrag van je puber. Een verliefdheid is vaak een mooie gelegenheid om over de wensen en grenzen van je puber te praten.

4 LOVE-regels O = Open communicatie Natuurlijk is het belangrijk wat je zegt, maar ook hoe je het zegt. Veel jongeren klagen dat hun ouders vooral waarschuwingen geven. ‘Kom niet zwanger thuis!’ Als je open vragen stelt, nodig je je puber uit om iets te vertellen. ‘Hoe vind je het om verliefd te zijn?’

V = Voorbeeld geven E = Er zijn voor je puber Kinderen pikken veel op van wat ze thuis zien en horen. Wees je daar bewust van als je bijvoorbeeld over anderen oordeelt.

ken”, besluit Marianne Cense. „Kinderen die goed voorgelicht zijn, nemen minder risico’s. Ze starten later met seks en doen dat vaker veilig. Kinderen die weinig voorlichting krijgen, zijn kwetsbaarder voor groepsdruk. Deze verschillende kanalen moeten ervoor zorgen dat jongeren in minder grensoverschrijdende situaties terechtkomen.

Het aangeven van wensen en grenzen maakt seks namelijk ‘lekker’ duidelijk!”

Zorg dat je tijd voor je kind hebt, besteed echte aandacht aan je puber. Cruciaal is dat pubers weten dat ze altijd bij hun ouders terecht kunnen als er iets is.

Pubers willen ruimte om zich te ontwikkelen en te experimenteren, maar ze voelen zich ook graag gesteund.

In de directe omgeving bieden wij mensen met een lichamelijke en/of verstandelijke functiebeperking woonzorg, een werkplek, dagbesteding of vrijetijdsbesteding midden in de samenleving…

Wij bieden professionele zorg en diensten op alle levensgebieden, aan kinderen, adolescenten en volwassenen met een beperking op diverse locaties in geheel Zeeland.

Kan het GORS ook iets voor u betekenen?

Kijk voor meer informatie op www.gors.nl of neem direct contact op met ons Cliëntenbureau via (0113) 27 33 33 of clientenbureau@gors.nl.

Kijk voor actuele vacatures op

www.tragelzorg.nl Stationspark 24, 4462 DZ Goes Postbus 2160, 4460 MD Goes Tel.: (0113) 27 33 33 Fax: (0113) 27 33 30 E-mail: info@gors.nl Website: www.gors.nl

Tragel Zorg staat voor een goed leven voor mensen met een verstandelijke beperking. Een breed pakket professionele zorg en dienstverlening.

Midden in de samenleving waar dat kan, in een veilige omgeving als dat nodig is. Gebruik maken van talenten, kansen en mogelijkheden. Zo maken wij je wereld groter.

, ! l l i e h e c s W r e r v e T t e p h e t o k r a g a g r m o Z Jij j i b

n de en i t r a n o en ew or gc n di en s e t o n z e z m e vind or d n vo ken. Je i h ic e zo e eel z r W orging b e T ? r o ep v er z ners o r g g of da g Z ewo ven n g a b v n i e l s z j de er on bli illig gbehan voor n thuis rijw n a v e e d k s n a s de se van en m n. Tu die rker unn us hale illigers ewe izen of ingen. k d l i e n ch jw ne de m g shu vers frisse ! De vri Krui tten erzorgin ert en het n n e 9. e e z n 0 e k e r lent samen unt ma jaar 20 ezie g- en v Hanswe l a t p a n k g ie en ple e eke, en e an n zelli chil pass ige) ver ke, Yers iteit n of ge et vers rzoek v l t a e w l e h M . e k dij ha ond uw iet!’ buit arop jij insc rabben heid at n ch, ar jo n naar a a n (k le K a t e w , s d s W t e a b re en oe allee nm zijn? iet, nier het tev in G unt l tussen oze ma an n dan ee k n K i ‘ f l i : l e l d ze 7,8 ch altij oeken w er t a EK T? jij je e en v er s t is z n JIJ ZO lek waar rk is het n. Zo zijn ganisatie u n e p s p e a r Sam ang Een lligersw ater ga en de o uitg ensen. s n i e v w O h Vrijw r het t Weel ge ten. ar jouw el! men litei e aa r a e n T w ij ne f rW k g na o p w e a e T n a n o e r e gr l eg r o ep e ën el.nl rweel.n Z or g ER! jouw ide kijken w bij Zorgg r we D e e 78. t t R .

E 8 k w T V n voor gespre maken 16 an@ p ww E 2 I m .

N – e o ke.d kijk er 0113 ZOEK taan ope rsoonlijk nt gaan r ine rmatie m a s u e a k j m p i n l u o W en nn inf een verschi d o r t e o i e f h u e tele elijk Van jij het em mog of wil j erswerk t w u g z o da n o age an j willi E? e, mail d je nog vr ator vrij S S E n s INTER e interes op. Heb n, coördi j e a j b t M e H me de ac t eke cont met In el of b

WW

RW W.TE

L EEL.N

in balans | 18 Doorbraken binnen handbereik

Gentherapie is geen SF ,,Gentherapie is een positieve ontwikkeling die het arsenaal aan medische handelingen aanzienlijk groter en effectiever maakt´´, klink het heel voorzichtig. Gerard Wagemaker, hoogleraar stamcelgentherapie aan de Erasmus Universiteit van Rotterdam, is wetenschapper en waagt zich dus niet aan voorspellingen op basis van natte vingerwerk. Wel voorziet hij in de nabije toekomst grote doorbraken op zijn vakgebied.

cellen met gewenst gen

virussen met gewenst gen

terug infusie thymus lymfocyten

monocyten granulocyten stamcellen

bloedplaatjes rode cellen beenmerg oogst

door Ina Kuik Wagemaker voorziet vooruitgang vooral wat betreft de genezing van erfelijke afweerstoornissen en stapelingsziektes. Dat zijn ziektes waarbij afval- of andere stoffen niet worden afgebroken omdat een enzym ontbreekt en zich opstapelen in organen die daardoor hun functie verliezen.

Het menselijk lichaam bestaat uit onvoorstelbaar grote aantallen cellen. Uw bloed maakt iedere dag een onsje cellen aan. Dat lijkt niet veel, maar dat zijn maar liefst honderd miljard rode en witte bloedcellen en bloedplaatjes, gemaakt in de fabriek die beenmerg heet. En dan te bedenken dat het leven begint met die ene cel die de onbedwingbare neiging heeft zich te willen delen. In de cellen zit uw DNA, een unieke code waarin uw erfelijke eigenschappen zijn vastgelegd. Een stukje DNA noemen we een gen, de mens heeft er ongeveer 29.000 van. ,,Maar het DNA maakt bij de celdelingen fouten´´, legt Wagemaker uit. ,,Gentherapie probeert deze fouten de herstellen.´´ En dat is geen science fiction.

Enzym Er zijn verschillende manier om een fout in het DNA te herstellen. De meest gebruikte op het vakgebied van Wagemaker is het in het lichaam brengen van nieuw genetisch materiaal. De fabriek, het beenmerg, gaat aan het werk om er steeds meer van te maken. In het geval van stapelingsziekten wordt het ontbrekende enzym toegevoegd zodat de stofwisseling weer normaal wordt en de organen zich kunnen herstellen. Kanker is een ander verhaal. De oorzaken van kanker zijn gecompliceerder en de behandeling dus moeilijker. Er zijn verschillende strategieën zoals het inbrengen van genen in tumorcellen die de groei van de tumor controleren of een afweerreactie oproepen zodat het lichaam zelf de tu-

beenmerg

bloed

it ersite Infographic: Erasmus Univ

mor op gaat ruimen. Een andere mogelijkheid is het inbrengen van genen die de code van een bepaald enzym hebben. Dit enzym is in staat een stof om te zetten in een gifstof, zodat de tumorcellen zichzelf doden.

Virus Hopelijk klinkt het u als science fiction in de oren, want dat betekent dat u nog nooit kennis heeft gemaakt met één van de ziekten die behandeld kunnen worden door middel van gentherapie. Het wordt echter nog onwerkelijker als u hoort hoe nieuw genetisch materiaal zo in het lichaam gebracht kan worden dat het ook aan de slag gaat. Dat gebeurt door het gebruik van virussen als vectoren oftewel voertuigen. Virussen zijn gespecialiseerd in het binnendringen van cellen en het daar inbouwen van hun genen. Het betekent dat, wanneer een therapeutisch gen in een virus wordt verpakt, het virus het inbouwt in de patiënt. Maar een virus is toch ook een ziekmaker? Inderdaad, daarom wordt het virus voor gebruik in de gentherapie zo bewerkt dat de ziekmakende eigenschappen eruit zijn.

Modificatie Een gesprek over gentherapie kan alleen gevoerd worden door ook het de term genetische manipulatie te laten vallen. Wagemaker begrijpt niet goed waar de tegenstanders van gentherapie bang voor zijn. ,,De natuur is de eerste die manipuleert, anders zouden er geen fouten optreden. Het enige dat wij proberen, is het corrigeren van deze fouten.’’ Hij en zijn collega’s spreken liever van genetische modifica-

tie oftewel verandering. ,,Sinds de eerste genetische selectie, daar waar mensen zijn ontstaan, heeft de mensheid alles in het werk gesteld om te overleven. Nu kunnen mensen overleven dankzij gentherapie, dat is geen onnatuurlijk proces.’’ Iedere technologie kan ten goede of ten kwade worden aangewend, zo weet ook hij. ,,Neem nou orgaantransplantatie. Er bestaat een afschuwelijk fenomeen, namelijk de handel in organen. Maar moeten we daarom stoppen met het transplanteren van organen in het algemeen?’’

Zegen Decennia lang is er gewerkt aan de ontwikkeling van gentherapie. In Europees verband lopen er tientallen klinische trials, die over een paar jaar afgerond zijn. In vijf tot tien jaar zal een tiental ziektes van het bloed of afweerstoornissen goed te behandelen en te genezen zijn. Het gaat bijvoorbeeld om hemofilie, de ziekte van Pompe en de ziekte van Hurler. Bij kanker zal gentherapie een belangrijke aanvulling zijn voor een effectievere behandeling. In principe is de genezing van een groot aantal andere ziektes mogelijk, maar er gaat tijd zitten in de ontwikkeling. De ontwikkeling van het laboratorium naar toepassing in de kliniek duurt gemiddeld tien tot twaalf jaar.

Maar we mogen hoopvol zijn. Wordt er bij een baby’ tje in een vroegtijdig stadium een genetisch probleem ontdekt? Door één interventie ligt een gewoon normaal leven in het verschiet. Voor gezonde mensen is gentherapie gelukkig een ver-van-mijn-bedshow. Voor ouders van een kindje met een afweerstoornis is het een zegen.

Met zorg voor u Lively Legs: een gezonde leefstijl bij patiënten met ‘open been’ ’

Patiënten met een ‘open been’ leef-

Het Admiraal De Ruyter Ziekenhuis timmert aan de weg.

Specialisten, verpleegkundigen en andere medewerkers van al onze locaties werken samen om u goede zorg te bieden.

stijl kunnen begeleiding krijgen op de polikliniek dermatologie, locatie Goes. Onderzoek wijst uit dat een gezonde leefstijl nieuwe beenwonden helpt voorkomen. Samen met de regio’s Noord-Limburg, Nijmegen, Doetinchem en Rotterdam, hoort het ADRZ bij de eerste ziekenhuizen in Nederland die het leefstijlprogramma ‘Lively Legs’ in de praktijk gebruiken.

Patiënten die lijden aan een open been, ook wel ulcus cruris genoemd, hebben wonden aan hun been die slecht genezen. Vaak is de oorzaak een slechte bloedcirculatie in de benen.

Ongeveer 70% van deze patiëntengroep heeft een leven lang last van kwetsbare benen en regelmatig terugkerende wonden.

De leefstijl van een patiënt is van invloed op het ontstaan van beenwonden en op stoornissen in de bloedcirculatie. Patiënten kunnen zelf helpen om de benen zo gezond en wondvrij mogelijk te houden.Vooral regelmatig wandelen, beenoefeningen, en het trouw dragen van steunkousen of zwachtels zijn belangrijk in het voorkomen van een nieuwe wond. Het blijkt echter dat veel patiënten juist weinig bewegen en dat zwachtels of therapeutisch elastische kousen door meer dan de helft van de patiënten niet helemaal volgens voorschrift worden gedragen. Daar komt bij dat hulpverleners vaak te weinig tijd en aandacht hebben voor therapietrouw en leefstijl. Onder het motto ‘voorkomen is beter dan genezen’ is het leefstijlprogramma ‘Lively Legs’ voor patiënten met ulcus cruris ontwikkeld.

In dit programma begeleidt een verpleegkundige patiënten met een ulcus cruris bij het werken aan een gezondere leefstijl.

ADRZ: één ziekenhuis met verschillende locaties voor goede zorg

We willen u niet alleen nu, maar ook in de toekomst kwalitatief goede zorg blijven bieden binnen onze Zeeuwse regio. Dat doen we onder het motto ‘Zo dicht mogelijk bij u thuis waar het kan en centraal waar het moet’. Dat betekent dat u voor spreekuren met specialisten en relatief simpele onderzoeken terecht kunt in Goes, Middelburg, Vlissingen en Zierikzee.

Simpele ingrepen die goed planbaar zijn en waar u maximaal één dag voor moet blijven bieden wij aan op onze locaties Vlissingen en Zierikzee.

Voor minder complexe operaties, die goed planbaar zijn en waar u ook meerdere dagen voor opgenomen moet worden, concentreren we zoveel mogelijk op de locatie Vlissingen.

Patiënten met acute en ingewikkelde zorgvragen worden opgenomen op onze locatie Goes.

Verpleegkundigen zijn speciaal hiervoor opgeleid. In individuele gesprekken krijgen patiënten uitleg hoe beenwonden ontstaan en wat het effect is van een gezonde leefstijl. Er wordt steeds samen met een patiënt bekeken op welke leefstijlonderwerpen verbetering mogelijk is. De patiënt bepaalt zelf waar hij of zij aan wil en kan werken. De verpleegkundige stelt samen met de patiënt concrete, haalbare doelen op. Een voorbeeld van een doelstelling is iedere dag een wandeling van 15 minuten te maken, en dit na verloop van tijd op te bouwen. Het sterke van dit programma is dat een gedragsverandering vanuit een patiënt zelf komt, ondersteund door de verpleegkundige.

Deze veranderingen, die in 2011 ingevoerd worden, zijn nodig vanwege de toenemende kwaliteitseisen. Bovendien kunnen we de zorg dan beter organiseren door elke locatie een eigen profiel te geven. Dat betekent dat we op de arbeidsmarkt interessant zijn voor nieuwe, jonge specialisten, verpleegkundigen en andere medewerkers. Uiteindelijk kunnen we zo de zorg én beter én efficiënter organiseren, zodat we u nog beter van dienst kunnen zijn.

8 november is de ‘Dag van de Stralende Beroepen’.

Voor meer informatie: polikliniek dermatologie locatie Goes , telefoonnummer 0113- 234655

Week van de Chronisch Zieken: 8 t/m 12 november Maandag 8 november ‘ Dag van de Stralende Beroepen’: röntgenafdelingen Goes en Vlissingen

Locatie Goes Project ‘Vallen en snel weer opstaan’

Locatie Vlissingen 10.00 - 12.00 uur Reumaverpleging en osteoporosepolikliniek 14.00 - 16.00 uur Voorlichting diëtetiek en diabetesverpleging

Dinsdagmorgen (10.00 – 12.00 uur) 9 november locatie Vlissingen Longziekten met onder andere gratis longfunctiemeting, informatie over COPD, Astma en de ‘stop roken training’ van het ADRZ

Woensdagmiddag (13.00 - 16.00 uur) 10 november locatie Goes Herstel & Balans: revalidatie kankerpatiënten, Revant Lindenhof

Dinsdag 9 november locatie Goes Project ‘Vallen en snel weer opstaan’ fysiotherapie, diëtetiek en de transferverpleegkundigen Allevo Cornellia, Ter Valcke Stichting Werkt voor Ouderen en Zorgstroom Acute Opname Afdeling

Woensdag 10 november locatie Vlissingen Informatiemarkt met verschillende patiëntenverenigingen

W

ereldwijd wordt die dag aandacht besteed aan de vinding van W.C. Röntgen en de bijdrage ervan aan de kwaliteit van de gezondheidszorg. 8 November is de dag waarop W.C. Röntgen röntgenstraling heeft ontdekt. Er wordt aandacht gevraagd voor het beroep van de Medisch Beeldvormings- en Bestralingsdeskundige (MBB’er), ofwel de medewerkers van de afdeling Beeldvormende Technieken die de patiënt terzijde staan bij de onderzoeken.

Beterschap!

Elke woensdag, 18:30 uur op Omroep Zeeland televisie een nieu-

Donderdagavond 11 november, locatie Vlissingen Hartfalenverpleging; cardio vasculaire verpleging en pacemakervoorlichting. Voor de pacemakervoorlichting graag aanmelden via Patiënten Service Bureau: telefoon 0118-425850 of email psb.vlissingen@adrz.nl).

Kijk voor het volledige programma van de Week Chronisch Zieken

Diabetesverpleegkundige

op onze website www.adrz.nl.

we aflevering van de ziekenhuisserie Beterschap! Een kijkje achter de serie van het Admiraal De Ruyter Ziekenhuis. Heeft u een aflevering gemist? Kijk op www.adrz.nl

Colofon: Heeft u vragen, reacties of suggesties naar aanleiding van deze pagina?

Neem dan contact op met de afdeling Communicatie & Service van het Admiraal De Ruyter Ziekenhuis. Postadres: Postbus 106, 4460 BB Goes, Telefoon: 0118 – 425692, E-mail: nieuws@adrz.nl.

Eindredactie: Jacqueline van de Kreeke, Fotografie: Peter Wijkhuys, Opmaak: KSM Amsterdam