B_Nieuws January

2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009Post 2009 2009 2009 2009 2009 TNT 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 Port 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009betaald 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009PayĂŠ 2009 2009 2009 2009 2009 Port 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 Pays Bas 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 monthly periodical | january 05, 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009Faculty 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009Delft 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 of Architecture University of2009 Technology 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009

04 B_NIEUWS

21

content 2-5

6-7

De Serres van BK City

De Serres

Explorelab in de Woestijn

8

Dino Arcilla

Daan de Leeuw

Interview graduation project

BK City krijgt er een plein bij

‘Een nieuwe kijk op de

Bijlmer’

Joost Panhuysen

Op het terrein van de Julianalaan wordt er met enorme snelheid en precisie gewerkt: er is sprake van een militaire operatie. Voorafgaande aan deze operatie zijn er heel wat ideeën geweest over wat het moest worden. Van een serre zonder heipalen tot aan een vakwerkconstructie van karton. Vele ideeën zijn ontstaan en gesneuveld, uiteindelijk is het ontwerpteam tot een oplossing gekomen: de Zuid- en Oostserre vormen de ontbrekende puzzelstukjes van de Julianalaan.

9-11 Graduation project

‘The Bijlmermeer’

Wouter Oostendorp 12-13 FAQ vergaderen

Flexteam

14-16 Prosperity Village Perica

Marcello Soeleman

17 Behind Glass

Herman Schoffelen 18

Forum

19

News

20

Agenda

colofon B_Nieuws is a monthly periodical of the Faculty of Architecture Faculty of Architecture - BK City Delft University of Technology Julianalaan 134 2628 BL Delft room BG.Oost.050 T please contact us via email E b_nieuws@bk.tudelft.nl W bnieuws.wordpress.com Editorial Board Dino Arcilla Daan de Leeuw Ania Molenda Joost Panhuysen Marcello Soeleman

“het hart van d iedereen en all verbi

Editorial advice Otakar Máčel Tessa Wijtman-Berkman Beata Labuhn Violette Baudet Marten Dashorst Print Druk. Tan Heck, Delft

De Zuid- en Oostserre die nog in aanbouw zijn, komen er om een praktische reden: het creëren van meer ruimte. Het oude gebouw aan de Berlageweg had 42000m2 aan vloeroppervlak. Het oude hoofdgebouw op de Julianalaan bestaat ‘slechts’ uit 32000m2. Dit gat moest worden opgevuld. Voor de faculteit Bouwkunde was het bovendien belangrijk dat alle medewerkers en studenten op één centrale plek konden werken. De vierkante meters zouden dus op het terrein van de Julianalaan moeten komen.

Cover Illustration Ania Molenda Contributors Flexteam, Sharon Cohen, Robert Nottrot, Christina Ampatzidou, Dennis Cruyen, Hans Schouten, David Calaers, Wouter Oostendorp, Marten Dashorst, Sierksma Next deadline Wednesday January 21, 12.00 PM B_Nieuws 05, 2009 Illustrations only in: *.tif- or *.eps format, min. 300 dpi Unsolicited articles can have a maximum of 1000 words; announcements 100 words. The editorial board has the right to shorten articles, or to refuse articles that have an insinuating, accusing or vindicatory character or contain unnecessary coarse language. The editorial board informs the author(s) concerning the reason for its decision, directly after it has been made.

Het idee van de serres is geëvolueerd uit de brainstormsessies voor het tijdelijke verblijf van de studenten en medewerkers. In plaats van een gebouw, werd er gepraat over een stad. Deze stad zou op het tentenkamp

2

komen in de vorm van unit- en kassenbouw of op de Julianalaan. Er is uiteindelijk voor het laatste gekozen. Het ruimtegebrek zou worden opgevangen door kassen. Toen echter bleek dat de kassen onderdak moesten gaan bieden aan een groot programma werd er al snel gesproken over serres.

worden beschouwd als een losstaand object, die aansluiting op het gebouw vindt door de doorgang die het biedt tussen de hoofdentree en het restaurant Ketelhuis. Daarnaast is de hoogte van de serre afgestemd op de dakrand van het bestaande gebouw.

Het gevoel van de stad, BK City, moest en zou worden teruggebracht in het gebouw. De Julianalaan werd door het ontwerpteam niet alleen opgevat als een groot monumentaal gebouw, maar ook als verschillende plekken die samen een geheel vormen. Het contrast tussen het monumentale karakter van het gebouw en het vrije, flexibele karakter van de serres leent zich hier uitstekend voor.

Architectonisch gezien kan de Zuidserre

“De Zuidserre wordt het hart van de faculteit dat iedereen en alles met elkaar verbindt.” aldus Noëlle Huijgen (Fokkema Architecten) van het ontwerpteam over de Zuidserre. De Zuidserre wordt het centrale plein van BK City. In combinatie met het open karakter van de serre is er bij binnenkomst, in de centrale hal, de faculteit Bouwkunde in één oogopslag zichtbaar: de Zuidserre, de doorgang naar het restaurant Ketelhuis, de Straat met zijn winkeltjes (bookshop, servicepunt, Stylos

B_Nieuws 04 | january 05, 2009 | serres

editorial

van BK City TEKST: DINO ARCILLA FOTOGRAFIE: HANS SCHOUTEN & DAVID CALAERS

De dingen die ik niet begrijp…

Ik begrijp veel niet.

Ik begrijp bijvoorbeeld niet dat je fiets wordt verwijderd van het station als je twee maanden in het buitenland bent.

Ook dat je telefoon dan geblokkeerd wordt gaat er bij mij niet in.

De Miljonairs-Fair? Begrijpen doe ik het niet.

Ik kan er met mijn verstand niet bij dat mensen in de trein niet gewoon hun mond kunnen houden.

Kredietcrisis? Blanco.

Ik zie niet in hoe design stoelen de kwaliteit van het onderwijs kunnen verbeteren.

Dat aflopende contracten niet verlengd worden? Ik kan er niks van maken.

Ik kan het niet tot me door laten dringen dat er bijna geen student-assistenten meer rondlopen.

Windows Vista? Geen begrip van mijn kant.

Ik begrijp niet dat ik dit opschrijf.

En dat er geen prullenbak in het B_Nieuws hok te vinden is om dit in te gooien begrijp ik evenmin.

Om daar bij aan te sluiten: ik begrijp onze nieuwe kapstok niet, zijn we van de NS of is het al Kerstmis?

Ik kan er trouwens met mijn hoofd niet bij hoe we al die mooie rode tapijten mee moeten nemen naar ons volgende onderkomen.

Dat de forum-pagina’s in B_Nieuws slechts gevoed worden door haar redacteuren of ex-redacteuren is voor mij een raadsel.

Ik begrijp waarschijnlijk de wereld niet.

China, begrijp ik überhaupt al niet.

Dat mensen een Senseo willen kopen en het ook nog doen, het wil al jaren niet tot me doordringen.

Ik begrijp mannen met snorren niet, of juist wel?

Ik begrijp je niet.

Ik begrijp niet waar je het over hebt.

Ik begrijp het woord ‘haast’ niet.

Over woorden gesproken. Ik begrijp niet dat ‘flexwerklandschap’ niet is verkozen tot woord van het jaar.

Dat er een nieuw gebouw moet komen, ik kan er niks mee.

Dat mensen niet wat meer lachen, ik kan er geen begrip voor opbrengen.

Ik versta (een stukje Vlaams) niet.

En dat bomen altijd moeten sneuvelen krijg ik maar niet te pakken.

Ik begrijp mezelf niet, zou je kunnen zeggen.

Of ik het nu begrijp of niet, begrijp jij wat ik wil zeggen?

Veel leesplezier,

e faculteit dat es met elkaar ndt.” etc.). BK City krijgt er een mooi plein bij.

In de Zuidserre komt de oude maquettehal in zijn geheel terug, maar wel in een nieuw jasje.

Aan weerszijden van de ingang van de serre komen grote sokkels te staan waar werk kan worden geëxposeerd. De onderwijsateliers blijven net als in de oude opzet gesitueerd op de 1e verdieping, maar dit keer worden ze niet afgeschermd van de hal. Ze worden op twee insteekvloeren geplaatst zodat er een relatie ontstaat tussen de hal en onderwijsateliers.

De werkbanken en machines komen op de begane grond. Het CAMlab en de spuitcabine komen aan weerszijden van de serre. Voor grote evenementen en bijeenkomsten (zoals BK Beats) kunnen alle vloervelden worden leeggemaakt. Vanaf het balkon kan de decaan

Daan

“als burgemeester van BK City” de menigte toespreken.

Voorafgaand aan het bouwen zijn er vele opties overwogen. Het eerste plan was om vijf serres te plaatsen. Nadat er studies waren gedaan naar de financiële haalbaarheid, werden dit er twee. De oorspronkelijke opzet van de serres was gewaagd en experimenteel. De serres zouden oorspronkelijk drie verdiepingen tellen en het was de bedoeling om de bomen, die er toen nog stonden, in de serres op te nemen. Er werd gestreefd naar een constructie waarbij niet geheid hoefde te worden. Mick Eekhout, ontwerper van de serres, had om redenen van technische innovatie en duurzaamheid een ruimtevakwerkconstructie van karton voorgesteld. Het beeld van een maquettehal

B_Nieuws 04 | january 05, 2009 | serres

van karton had het imago van onze faculteit op het vlak van duurzaamheid en innovatie zeker goed kunnen doen. Maar er was een militaire planning opgesteld, waaraan alle partijen zich moesten houden. Door gebrek aan tijd is uiteindelijk het experimentele prototypekarakter verlaten.

>

3

Mick Eekhout betreurt het dat zijn experimentele ontwerp met een ruimtelijk vakwerk van kartonnen buizen door tijdsgebrek is verruild voor een naar eigen zeggen medium-tech constructie van staal en glas. Het zal geen perfect, afgemeten Octatube gebouw worden zoals we dat van hem kennen: “Het wordt een vrij ruw gebouw, maar absoluut value for money. Ook als er besloten wordt om de komende vijftig jaar hier te blijven zal het zeker zijn waarde bewijzen.”

De Zuidserre moet op 15 maart 2009 worden opgeleverd, maar tussen Kerst en Nieuwjaar wordt er met man en macht doorgewerkt om de serre wind- en waterdicht te maken voor de Dies-rede.

Eekhout: “Op dit moment liggen we precies op schema, het klopt tot op de dag.”

De Zuidserre ligt, zoals de naam al doet vermoeden, aan de zuidkant van het hoofdgebouw. Om het zonlicht enigszins te weren zullen er aan de binnenzijde van de serre oprolbare screens worden geplaatst. De serre wordt verwarmd door vloerverwarming en voorverwarmde lucht. De gevels zijn voorzien van dubbel glas met een hoog rendement coating om de koudeval tegen te gaan.

In de zomer zal het gebouw op natuurlijk wijze geventileerd worden door de ramen aan de zuidzijde te openen. De warme lucht zal de ruimte verlaten door een opening in het dak bij de aansluiting met het oude gebouw. Op die manier ontstaat er een schoorsteeneffect. Ondanks dat het dak van de serre gesloten is zal het een hele lichte ruimte worden.

te versnellen over zijn gegaan op een stalen vakwerk hebben we besloten om de kolommen toch te gebruiken.

Hierdoor ontstaat een karakteristieke, kathedraalachtige ruimte.” Eekhout is ook de ontwerper van de Oostserre, die een maand later dan de Zuidserre opgeleverd zal worden. De serre zal de straat, die de verbinding vormt

“Het werk dat we maakten hebben we een paar keer helemaal moeten omgooien.”

Het dak van de serre wordt ondersteund door 9 kolommen. Eekhout: “Het had ook zonder kolommen gekund. We begonnen echter al tijdens het tekenen met bouwen en deze kolommen zijn ontworpen om het kartonnen vakwerk te dragen.

Toen we, om het proces

tussen de westvleugel en de oostvleugel, verlengen tot aan de espressobar van Sterk.

Eekhout: “Op deze manier wordt het gehele gebouw minder een doolhof.” In de serre komt een gebouwtje van MVRDV dat maar liefst drie verdiepingen telt.

De Oostserre is te vergelijken met de oude blokkenhal. Er zal een grote instructie/ presentatiezaal te vinden zijn, naast werkplekken voor studenten en flexruimtes voor medewerkers.

Kenmerkend voor het project is de enorme snelheid die werd geëist.

Waar in een normaal project

4

B_Nieuws 04 | january 05, 2009 | serres

de verschillende procesfases van elkaar gescheiden zijn, lopen slopen, ontwerpen en uitvoeren nu parallel . “Het is niet het meest ideale proces.” zegt Noëlle Huijgen.

Maar het heeft volgens haar ook voordelen: “..de lijnen tussen opdrachtgever, ontwerper, uitvoerder zijn veel korter, je kunt veel sneller beslissingen nemen. Het gevolg is dat niet alles meteen klopt, maar daar zijn we nu heel erg mee bezig, de laatste puntjes op de i zetten.”

Voor Mick Eekhout waren er ook voor- en nadelen: “Vaak zaten we met vijf ontwerpers aan tafel. Wat mij betreft waren dat er te veel. We hadden regelmatig overleg met heel veel mensen. Maar uiteindelijk heeft dit wel als resultaat gehad dat er heel snel gewerkt is.”

Het unieke aan het proces was ook te merken voor de uitvoerende partij geleid door vastgoedmanager Johan Hogervorst (FMVG): “Omdat het ontwerp om de week veranderde moesten de bouwtechnische oplossingen voor het ontwerp continu worden bijgesteld. Het werk dat we maakten hebben we een paar keer helemaal moeten omgooien. Dit leidde soms wel tot enige

frustraties.” Zowel van de architecten als van de uitvoerders werd het nodige aanpassingsvermogen gevraagd.

De Zuidserre, de Oostserre, de gehele verbouwing van het pand. Er wordt zo ontzettend veel gedaan aan het gebouw dat je je kunt afvragen of het wel al dat geld waard is. Er is toch gezegd dat we over 5 jaar weer vertrekken? Mick Eekhout ziet het als volgt: “Op dit moment is er in korte tijd veel geld geïnvesteerd. Het lijkt mij onmogelijk dit bedrag af te schrijven over een periode van 5 jaar. Het zou al om die reden zonde zijn om dit gebouw te verlaten.” Door de projectorganisatie werd niet alleen maar op geld gestuurd. Dennis Cruyen: “Het was voor de faculteit het belangrijkst dat de kwaliteit van onderwijs en onderzoek er niet op achteruit zou gaan. De huisvesting van onze faculteit is hier onlosmakelijk mee verbonden.

Achteruitgang van kwaliteit kan zich vertalen tot een vermindering van het aantal studenten. Deze kosten zijn

B_Nieuws 04 | january 05, 2009 | serres

van een andere aard, maar zijn voor ons veel kostbaarder.” De komst van de serres maakt de Straat en het gebouw compleet.

Er is weer sprake van een volwaardige Bouwkunde faculteit. Dankzij de militaire planning en uitvoering kan de Dies Natalis van 9 januari 2009 in de nieuwe Zuidserre worden gehouden.

5

Explorelab Wanneer de zon verdwijnt bevolken miljoenen mensen zonder haard of huis de straten van India.

Met slechts een dunne deken of een doek om hun laatste waardigheid te bewaren houden zij de wacht in een land dat in een alles verslindende stroomversnelling is geraakt. Zij behoren tot de 300 miljoen die achterblijven, wachtend op een nieuwe dag. Voor zijn afstudeeronderzoek bij Explorelab dompelde Daan de Leeuw zich onder in een land in ontwikkeling dat het verleden meetorst in het heden. door Daan de Leeuw

een Haveli in Jaisalmer

6

‘s Avonds aankomen in New Delhi, de chaos die zich de hoofdstad van India noemt, heeft zo zijn voordelen. Je wordt in ieder geval niet elke seconde lastig gevallen door mannetjes, veelal met snorren, die je iets willen verkopen. Daarnaast slaat India je meteen recht in je gezicht, heb je dat tenminste gehad. In de tweehonderd meter van de taxi naar het hotel tel ik elke twintig meter een hoopje mens, gehuld in niets meer dan een paar doeken.

Niets kan je voorbereiden op deze armoede. Ik dacht wel enige ervaring te hebben na reizen door Afrika en Midden Amerika, maar deze armoede is van een andere orde.

Al snel moet ik duizelingwekkend Delhi achter me laten om mijn onderzoek te starten in de Thar woestijn in het westen van India. Jaisalmer, de gouden stad van de provincie Rajasthan in het hart van de woestijn, is na 17 uur het eindpunt van de trein. Hier loopt het spoor dood, na Jaisalmer rest niets dan woestijn. Het is het einde van de wereld.

Jaisalmer ligt gecentreerd rond het majestueuze fort dat vanaf elke plek in de stad zichtbaar is. Gebouwd in de 12de eeuw op een 30 meter hoge heuvel vormt het een stad binnen de stad, met een geheel eigen karakter en architectuur. Overdag is het er een komen en gaan van toeristen, lokale artiesten en handelaren. Wanneer de nacht valt spelen de duiven en vleermuizen met het verlichte fort. Een verdwaalde koe als stille getuige.

De glorie van Jaisalmer is te danken aan haar ligging op de zijderoute. De stad groeide in haar hoogtijdagen uit tot het grootste handelscentrum in de wijde omtrek. Eindeloze colonnes van kamelen passeerden de stad op weg naar Pakistan, Afghanistan, Iran en uiteindelijk Noord-Afrika of Europa. Nog steeds zijn er sporen van dit verleden te ontdekken. Rond Jaisalmer leven tal van nomadische volkeren die van dorpje naar dorpje trekken om spullen te verkopen, muziek te maken of verhalen te vertellen. Elke kaste van nomaden heeft haar eigen kenmerkende stijl en professie. Zo moet je niet verbaasd op-

kijken als je een groep rijk uitgedoste slangenbezweerders tegen het lijf loopt. De mensen leiden een zwervend bestaan en slepen hun hele hebben en houden met zich mee, maar vroeger of later keren allen terug naar de thuisbasis; Jaisalmer.

Dit rijke verleden heeft ook in de architectuur zijn sporen nagelaten. De lokale bouwwijze laat zich kenmerken door een door een zeldzame fijnzinnigheid. Alle gebouwen zijn gemaakt van een gele zandsteen, die door middel van beitels voorzien wordt van patronen, openingen en abstracte sculpturen tot er een goudkleurig feest ontstaat. De architectuur komt het beste tot uiting in de Haveli’s, de huizen van de rijke kooplieden. Van architecten hebben ze in Jaisalmer nog nooit gehoord. Het is puur ambachtswerk.

Op de andere heuvel van Jaisalmer, ten noorden van de stad, ligt mijn onderzoeksgebied. Deze heuvel wordt bevolkt door de Manganyar, een kaste van nomadische muzikanten. In de jaren tachtig liepen hun inkomsten sterk terug en waren zij genoodzaakt zich te vestigen in Jaisalmer.

De toenmalige maharadja stond hen toe zich te vestigen op deze heuvel, die daarvoor bekend was onder de naam Suli Dungar, vrij vertaald: hangheuvel. Het was de plek waar de maharadja de criminelen op liet hangen. De naam werd al gauw omgedoopt tot Artist Colony en ondanks het duistere verleden is het een prachtige plek. Hier kijkt men uit over de oude stad, met op de achtergrond het altijd imponerende en intrigerende fort. Op dit moment wonen er ongeveer 300 mensen in de kolonie, sommigen in stenen huizen, anderen in lemen hutjes.

De Manganyar hebben een rijke traditie als muzikanten in dienst van hogere kasten zoals de Brahmins en de Rajputs. Terwijl zij van oorsprong moslim zijn, speelden ze voor zowel moslims als hindoes. Helaas gaan deze tradities langzaam verloren. De Manganyar lijken gevangen te zitten tussen het nomadische en het moderne bestaan. Terwijl de oudere generatie muzikanten met gemak achthonderd tot duizend

B_Nieuws 04 | january 05, 2009 | explorelab in de woestijn

in de woestijn verhalen uit de hoge hoed kan toveren, heeft de jongere generatie al moeite om de dertig nummers die voor toeristen aantrekkelijk zijn te onthouden.

Deze ongeschreven verhalen zitten opgesloten in de muziek en worden overgeleverd van vader op zoon. Ze zijn van grote culturele waarde voor de regio. Met thema’s als - waar kan men water vinden? en welke vogel luidt de monsoon in? - herbergen zij de technieken om te overleven in de woestijn.

De nomaden van deze regio hebben sterke overeenkomsten met de zigeuners die wij in Europa kennen als de Roma. Er wordt algemeen geloofd dat de voorouders van de Roma oorspronkelijk uit deze regio komen en via de zijderoute naar Europa zijn getrokken. Daarnaast zijn er ook overeenkomsten te vinden tussen de ritmes en instrumenten van de Manganyar en die van de Flamenco-spelers in Spanje en de Gitanes in Frankrijk. Een goed voorbeeld hiervan is het gebruik van castagnettes (castañuelas in het Spaans), simpel gezegd twee stukjes hout die men in één hand tegen elkaar klikt om de zang ritmisch te begeleiden.

Op het moment dat in de jaren negentig de Manganyar ongemerkt afgleden in de vergetelheid, verbond het lot een Oostenrijker aan deze gemeenschap. Helmut of Helli voor de muzikanten, was bezig om zijn droom te leven door met een Morris ’48 van Sri Lanka naar Oostenrijk te rijden. Helaas was de Morris even onbetrouwbaar als de Indiase wegen en had Helmut om de 300 kilometer panne. En zoals je zou verwachten strandde Helmut met zijn Morris ook in Jaisalmer, vlakbij de Artist Colony. In de maand die het duurde om de auto weer aan de praat te krijgen verbleef Helmut bij de Manganyar en raakte hij geïntrigeerd door hun gebruiken en tradities. Hij vervolgde zijn tocht richting Oostenrijk om daar na zeven maanden onderweg te zijn geweest al zijn land te verkopen en terug te keren naar Jaisalmer. In de zeven jaar die volgden bouwde hij van zijn eigen geld het Artist Hotel, midden in de kolonie. Het hotel dat onder de bezielende leiding staat van Helmut en een aantal Manganyar biedt een geweldig podium voor de muzikanten om s’avonds op te treden voor toeristen. Daarnaast gaan alle opbrengsten van het hotel naar de kinderen van de gemeenschap in de vorm van beurzen voor basis onderwijs en medicijnen. Helmut’s volgende plan is om een school naast het Artist Hotel te bouwen waar de tradities van de Manganyar kunnen voortleven. Een plek waar de Manganyar elkaar kunnen ontmoeten, waar basisonderwijs gevolgd kan worden en waar de Manganyar hun kunsten kunnen vertonen aan de vele toeristen die een bezoek brengen aan de stad.

In de drie weken die ik in Jaisalmer verblijf probeer

ik zoveel mogelijk informatie te verzamelen om in Nederland een gedegen ontwerp voor de school te kunnen maken. Het werk bestaat voor een groot deel uit het interviewen van mannen met imponerende snorren. De gastvrijheid is hartverwarmend.

Bij binnenkomst wordt eerst standaard gevraagd of er misschien een kopje chai of iets te eten moet worden gehaald. Na dit ontvangstritueel is het zaak om de geïnterviewde een beetje op het goede spoor te houden, aangezien het afdwalen naar bijzondere, maar voor het onderzoek minder relevante, verhalen hier tot kunst is verheven.

Het eind van het gesprek bestaat meestal uit een vraag van hun kant of ik niet in Nederland dit of dat voor hen kan regelen. Ik ben van goede wil maar besluit om beleefd te glimlachen en aan te geven dat ik niet de baas van de TU Delft ben en ook niet in staat ben om in Nederland allerlei vage bekenden van hen te contacteren. Hoewel ik in dit opzicht dus niet veel voor hen kan betekenen heb ik telkens het gevoel dat deze mensen mij in hun hart sluiten en we nemen afscheid alsof we elkaar al jaren kennen.

In het kader van het onderzoek is het belangrijk om de locatie van de school goed in kaart te brengen.

Na enig uitstellen besluit ik op een dag dat de tijd gekomen is om me op dit zware werk te storten.

Gewapend met een meetlint en een aantekeningboek begeef ik me naar de locatie om erachter te komen dat de koele wind, die de dagen daarvoor vanuit het noordoosten een aangenaam klimaat veroorzaakte, omgeslagen is in een bloedhete zuidwester. De hele middag ben ik bezig om hoogteverschillen, vegetatie en bestaande structuren in kaart te brengen tot bijna al mijn lichaamsvocht verdampt is. Na vele liters water en een goede nachtrust besluit ik de volgende dag dat het tijd is voor een welverdiende rustdag. Die avond eet ik Hongaarse goulash op het dakterras van het Artist Hotel. Het fort en de ritmes van de Manganyar op de achtergrond stuwen mijn gevoelens en gedachten naar een wereld uit een ver verleden. Als toetje wordt apfelstrudel geserveerd. Apfelstrudel in de woestijn, het blijft tenslotte India… <b

Ook zin in een afstudeerproject buiten de geijkte paden??

Een Manganyar toont zijn Kamacha, een traditioneel snaarinstrument dat helaas door weinigen meer bespeeld wordt

Volg je fascinatie en meld je aan voor het volgende Explorelab dat van start gaat in september 2009 contactpersoon: Machiel van Dorst m.j.vandorst@tudelft.nl

B_Nieuws 04 | january 05, 2009 | explorelab in de woestijn

7

Een nieuwe kijk op de Bijlmer door JOOST PANHUYSEN

Waarom koos je voor dit onderwerp?

“Een belangrijke drijfveer was het besef dat het ook in de Bijlmer wemelt van onvermoed zakelijk, sportief en artistiek talent. Ik wilde een omgeving ontwerpen waarin zulk talent sneller tot bloei komt. Ik ken het gebied vrij goed, omdat een oom en tante van mij er altijd hebben gewoond. Ik heb er al als kind veel rondgelopen.

Maar wie met de Bijlmer aan de gang gaat, weet dat hij een gevoelig onderwerp aanroert, een trauma in de Nederlandse architectuur. Het onderwerp kan heftige emoties oproepen. Pi de Bruijn vertelde ons dat hij ooit als 24-jarige architect stijf werd gescholden door Siegfried Nassuth, de belangrijkste stadsplanner voor de Bijlmer. De Bruijn had namelijk de euvele moed gehad om een nieuwe flat te ontwerpen waarbij het bovenste gedeelte was voorzien van een groot balkon met weids uitzicht. Nassuth redeneerde: in de Bijlmer is iedereen gelijk, dus niemand heeft recht op een mooier uitzicht dan een ander! Een rigide invulling van op zich mooie idealen.”

De Bijlmer zoals de ontwerpers die voor ogen hadden, was veel luxueuzer en comfortabeler dan het eindresultaat. Zou de Bijlmer een succes zijn geworden als die oorspronkelijke plannen volledig waren uitgevoerd?

“Uiteindelijk toch niet, vrees ik, al was de Bijlmermeer in de oorspronkelijke vorm zeker een langer leven beschoren als de politiek alle beloftes was nagekomen.

Het grote probleem is en blijft dat de Bijlmer los staat van de stad Amsterdam. Het is een gat in de stad. Er is destijds veel te weinig nagedacht over aansluiting bij Amsterdam en bij de regio. Er was te weinig aandacht voor verkeersstromen en ‘circulaties’- dat woord gebruik ik liever dan het nietszeggende begrip netwerken. Het feit dat de winkels in de Bijlmer enkel worden bezocht door de mensen die daar wonen, heeft niets te maken met de keuze voor hoogbouw, maar alles met die slechte circulatie. Dat probleem los je ook niet op door Vinex-achtige wijkjes in het gebied te creëren, of de flats een vrolijk kleurtje te geven.

Het is zinniger om te onderzoeken hoe het in vergelijkbare gebieden met een betere aansluiting op de stad gaat. En dan ontdek je bijvoorbeeld dat het in het Rotterdamse Ommoord toch prettiger wonen is dan in de Bijlmer. Je treft er ook meer succesvolle lokale bedrijfjes aan.”

Graduation Spread: interview Over de Bijlmermeer is het laatste woord nog niet gesproken. In zijn afstudeerproject analyseerde Wouter Oostendorp, tegenwoordig architect bij MVRDV, waar dit utopische woningbouwproject nu precies ontspoorde. Maar dat is slechts de helft van het verhaal: met Jouke Sieswerda ontwikkelde hij een nieuwe visie op de herontwikkeling van de Bijlmer, een visie die haaks staat op de ontwikkelingen van de laatste jaren. Een betere aansluiting op stad en regio en flexibele woningbouw die recht doet aan de wensen van de bevolking van de Bijlmer zijn belangrijke elementen. allemaal onkruid. Heel typerend voor de ontwikkeling van de Bijlmer. Op die manier is het misgegaan, nog voor de komst van de eerste bewoners! Een deel van die pioniers is na een paar jaar weer vertrokken toen beloftes over bijvoorbeeld winkelcentra en nieuwe metrolijnen niet of niet tijdig werden waargemaakt.

De Bijlmer werd ook te eenvormig: dezelfde flats, dezelfde hoeveelheid woningen, hetzelfde beton…

Nog voordat het ontwerp voltooid was, had de overheid al de contracten met de betonfabrieken getekend over de hoeveelheid af te nemen beton.”

Jouke Sieswerda gaat dit jaar (2009) afstuderen op zijn aandeel in het Bijlmeronderzoek.

Voor jou is het een afgesloten hoofdstuk?

“Absoluut niet. We hadden gelijktijdig willen afstuderen, en ik had nog graag een jaar willen doorgaan, maar het geld was op, heel simpel. Maar dit project is zeker nog niet voltooid. Uiteindelijk willen we een soort framework ontwikkelen. Ik zou het mooi vinden als al het onderzoek uiteindelijk in één groot boek zou resulteren.

Ik probeer de uiteenlopende lessen die ik heb geleerd op de faculteit Bouwkunde, de HTS en de Academie voor de Bouwkunst te combineren. Alle kennis die ik heb vergaard en alles wat ik leuk vind, probeer ik met elkaar in verband te brengen, en de Bijlmer was daarvoor een ideaal project.”

Kun je de Bijlmer nog laten aansluiten op Amsterdam?

“Dat is één van de hoofdonderwerpen van het onderzoek. Achteraf gezien hadden we het misschien nog ambitieuzer moeten aanpakken: om werkelijk te achterhalen op welke plekken je de aansluiting moet zoeken bij de stad, moet je feitelijk alle lokale wegen van Amsterdam uittekenen. Dat zou wel jaren extra werk hebben betekend. (Lacht.) Maar we hebben ons best gedaan, en zijn zeker een eind verder gekomen.”

Hoe verklaar je dat in de eerste helft van jaren zestig het publiek waar men op mikte (beter gesitueerde middenklassegezinnen die graag in het groen wilden wonen) zich niet aangetrokken voelde tot de Bijlmer?

“Dat is grappig genoeg niet waar. In de beginjaren was de Bijlmer de meest hippe plek om te wonen. En niet alleen voor kunstenaars – ook voor advocaten, artsen, architecten, noem maar op.

Sommige van die mensen zijn er trouwens altijd met plezier blijven wonen.”

Waarom stonden de flats dan halverwege de jaren zeventig zo leeg, zodat het nog de beste plek leek om grote groepen Surinamers te huisvesten – mensen die vlak voor de onafhankelijkheid van Suriname naar Nederland waren geëmigreerd en geen recht bleken te hebben op een urgentiebewijs? Achter die nieuwe fase in de geschiedenis van de Bijlmer stak geen plan: de overheid zag juist meer in spreidingsbeleid.

“Laat ik eerst zeggen dat spreidingsbeleid in mijn ogen geen goede zaak is. Het zorgt voor vervreemding onder nieuwkomers, die daardoor minder snel aan de bak komen…”

Maar waarom was er leegstand in de Bijlmer, waarom trok een deel van de oorspronkelijke bewoners al in de vroege jaren zeventig weg? Er is kennelijk vóór de komst van de nieuwe bewoners iets fundamenteel misgegaan.

“Ja. Dat is een belangrijk punt, want het verhaal dat ‘de Surinamers de Bijlmer hebben verpest’ is echt onzin. We hadden het al over het utopische karakter van de plannen voor de Bijlmer: kosten noch moeite zouden worden gespaard om daar een laat-modernistisch paradijs te scheppen. Elke flat zou worden voorzien van winkels en andere faciliteiten, je zou nergens lange stukken hoeven te lopen. Garages zouden door speciaal service-personeel beheerd worden… enzovoorts. Maar net op het moment dat men al die plannen wil verwezenlijken, vindt er een kentering in de politiek plaats. De beroemde Nacht van Schmelzer maakt in oktober 1966 een einde aan een ‘rooms-rood’ kabinet. De PvdA zit niet langer in het centrum van de macht, en daarmee valt voor de Bijlmer een belangrijk steuntje in de rug weg… Woningbouwcorporaties worden uiteindelijk verzelfstandigd, de overheid is niet meer zo direct betrokken bij de Bijlmer. Tegen de woningcorporaties zegt de overheid: de Bijlmer is jullie zaak, hier is budget, zorg er maar zo goed mogelijk voor…”

Dat had ook goed kunnen gaan, toch?

“Ja, maar een sociale utopie met een zeer ruime begroting valt niet makkelijk te realiseren wanneer je als woningbouwcorporatie opeens winst moet maken.”

De visie was weg?

“Ja, en het budget ook. Een voorbeeld: er was oorspronkelijk een ruim budget voor het groen in de Bijlmer. Groeiers en bloeiers, zo luidde de filosofie: eerst zorgen dat alles snel groen wordt, daarna is het tijd voor de bloeiers. Maar toen die eerste fase van het plan was verwezenlijkt, werd de rest van het budget geschrapt: alles was toch al groen? Natuurlijk werd dat uiteindelijk

8

Hoe zal de nieuwe Bijlmer zoals jij die in ontwerpen tevoorschijn tovert er over twintig jaar uitzien?

“In de ogen van een ontwerper waarschijnlijk veel te chaotisch! Maar je zult goed kunnen zien welke sociaal-economische fases de bewoners hebben doorlopen, en hoe ze hun flexibele woningen en woonomgeving zelf konden aanpassen in tijden van voorspoed en recessie.

Natuurlijk vind ik het als ontwerper prachtig om een esthetisch plaatje te ontwikkelen, maar hier ben ik daar niet zo bezig mee geweest. Dit project is niet in de eerste plaats bedoeld voor de architectuurwereld, maar nog eerder voor beleidsmakers, opiniemakers, sociologen.”

Bij het ontwerpen heb je rekening gehouden met de culturele achtergrond van de huidige bewoners.

“Ja. Geen traditionele Nederlandse woningen, geen Vinex-wijken. We hebben ons heel sterk laten inspireren door de levensstijl van de mensen in de Bijlmer. Voor Ghanezen is het bijvoorbeeld belangrijk dat ze de keuken helemaal kunnen afsluiten. En veel bewoners hebben behoefte aan een tussenruimte, waarbij je in een klein appartement gasten kunt ontvangen zonder dat ze meteen in je keuken of slaapkamer staan. Je kunt ook de hal groter maken, met faciliteiten die ook bij een woonkamer passen. Belangrijk is wel dat zulke constructies weer makkelijk zijn aan te passen door de bewoners zelf. Wij kozen bijvoorbeeld voor kleine slaapkamers, maar van die indeling kan later worden afgeweken.

We laten het landschap ook opeens opduiken tussen de woningen, met dakterrassen, rietvelden met eenden op plekken waar het helemaal niet hoort… Zonder ons iets aan te trekken van de Nederlandse planningsfixatie.”

Maar stuit je dan in de werkelijkheid niet op allerlei politieke en juridische grenzen?

“Absoluut. Ik heb vanuit een ideaalbeeld gewerkt. (lacht)”

B_Nieuws 04 | january 05, 2009 | graduation project

The Bijlmermeer It never stops…

by Wouter Oostendorp

Graduation studio: Explore Lab Tutors: Miguel Robles Duran, Fons Verheijen, Maurice Harteveld

What is it?

This graduation project is a reaction to the current redevelopment of the Bijlmermeer. The Bijlmermeer is a late modern housing area, built in the 1960’s and situated in Amsterdam South East (ASE).

The design of the Bijlmermeer is not unique. It is part of a huge amount of dwelling areas developed with a strong social or socialistic ideal. These ideals reached from east to west Europe1 and are nowadays referred to as New Towns2. Most of these areas are facing demolition because they are looked upon as complete social, architectural and technical failures. The areas look endless, are subordinated to socioeconomic disasters and start to just fall apart. In this sense it seems reasonable to get rid of these social housing slabs and areas as soon as possible and build a complete new and nicer housing area from scratch! However, there is another side to this story.

With this demolition we face a new problem in the Netherlands. This problem is the termination of: - Social cultural infrastructures; think of families, friends, neighbours or business relationships that will not live amongst each other anymore. They are being separated.

- Cultural Heritage and Physical national history; The Bijlmer is the condensed result of Dutch architectural and political history. It tells the story of Dutch socialism, colonialism, immigrant policies and housing on the background of the most contemporary Dutch architecture of the 60’s - Socioeconomic infrastructure; We are losing a ‘school’. The Bijlmer is almost a school from which we could learn about the rise and fall of business initiatives. It tells the story of the do’s and don’ts in relation to emerging businesses, both formal and informal Why? The demolition completely ignores local; potentials, characteristics and even talents3. These demolitions and redevelopments position the established middle class and destabilise lower-class talent that could have emerged, both in business and social activities. In the case of the Bijlmer we can mention the many soccer talents, the businesses that where started in living rooms and parking lots. A nice example is Richard Yeboart, a young engineer who started his own consultancy office in one of the parking garages on the Daalwijkdreef. We spoke to him in his office and walked with him through the Bijlmer where he grew up.

It seems that the recent redevelopments or ‘vinex’ revitalisations do not enrich the environment with possibilities or tools for the inhabitants and their diverse range of activities, which are characteristic for the Bijlmer. Nor are these redevelopments capable of facilitating several ways of space appropriation by its inhabitants in the future. In other words: if these interventions of standardised housing with gardens are not working in the Bijlmer, they can start to demolish it again.

The built surroundings of the redevelopment are, in that sense, not capable of adapting to several socioeconomic scenarios different from the middle class scenario, where people have a general, or even high income, a 9 to 5 job, a car and a dog.

This mono-scenario environment is being positioned because ‘everyday life’ activities in the Bijlmermeers buildings and surroundings are not being taken in account sufficiently. These ‘everyday life activities’ can be both legal and illegal, are often depending on the socioeconomic conditions of the area and often reveal very exclusive, unexpected and typical potentials for the area.

In case of the Bijlmermeer you might think of the spontaneous emergence of churches, businesses, restaurants, shops, bars or even brothels that are situated the parking lots, boxes and living rooms. They emerge out of spaces that are cheap, easily modifiable or big enough to be changed into a program that is required by the inhabitants of the Bijlmermeer. For example, priests used to start night intakes for junkies in places that where actually meant for traffic or storage purposes. Municipality came and shut these down as it was prohibited to house people in those spaces. On top of that it was impossible to get the required permits for these places, leaving the junkies on the street again. This story was an example given by Jan Willem Sluiskens, the Bijlmermeer coordinator of the municipality who had to go and shut this priest down. An act he was definitely not proud off.

He showed us the inefficiencies of certain policies in reality; people are opposed right at the beginning of their attempt to participate in the Bijlmer society. These people felt sabotaged by rules and regulations as certain valuable initiatives never got a chance. In this situation policies simulate disbelief, distrust and disobedience, instead or order and trust.

The example of Jan Willem Sluiskens shows how peoples initiatives where often being torn apart by rules and regulations, just because these actions did not fit a typical Dutch way of doing things. The point is that the Bijlmer inhabitants had a far more intensive or intelligent way of dealing with space than the rest of the Netherlands could imagine. Therefore it often seemed strange, false or illegal.

This means that activities and talents that emerge out the Bijlmermeer are less available to potential metropolitan, regional or global visitors. The inhabitant’s chance on a profitable or liveable environment is being reduced. On top of that it seems that built surroundings do not provide a clear physical accessibility for visitors. This makes it even harder to have access to the environments of local talents or activities. And it explains why this area is an unknown ‘void’ to most people in the Netherlands, and why the population in Ghana know more about the Bijlmermeer than the population in the Netherlands. In this sense the Bijlmermeer has a mission to become more accessible to the Dutch inhabitants of Amsterdam and the region of Amsterdam Southeast itself. This would make the characteristic socioeconomic potentials, cultural initiatives and ‘everyday life’ activities of the Bijlmer more available.

Nevertheless it was the revitalisation of the recent years that erased the existing built surroundings. The existing buildings had to make way for a large amount of generic housing. This replaces the Bijlmer history, identity, characteristics and part of its inhabitants with a generic middle class that initiates a gentrifying effect, making it easier to forget what happened in the Bijlmermeer. The risk in this is that we forget to learn from the mistakes we made in architecture, urbanism, immigration and politics, both national and International. All topics are very contemporary topics in our Dutch society, making the Bijlmer a typical example of modern planning and Dutch politics, which is now being demolished.

B_Nieuws 04 | january 05, 2009 | graduation project

It would have been interesting to see how this original ‘new town’ of the Bijlmermeer could have evolved into a real Amsterdam city-borough and international centrality, before it was being reduced to a typical Dutch ‘vinex’ village. Probably we would have learned more from our mistakes.

How? Jouke Sieswerde and I went to the Bijlmermeer, talked to people on the street, analysed its history, compared it to late modern areas in Rotterdam, discussed the qualities of the Bijlmermeer with its inhabitants and stayed overnight several days to feel what it is like to live there. We took the condition of the Bijlmermeer in 2005 as a starting point and speculated on what it might be like in 2015. This way we found valuable ingredients we could reassemble for a new housing project.

I made a spatial recipe that consists out of; 1. A regional urban strategy for the initiation of socioeconomic activities in several neighbourhoods (in the Bijlmer) 2. A built environment that is integrated with the green landscape and public space; realised by phasing several experiences of entering or leaving territories and assembled by emphasising the readability between several topological scale transitions, both in- and outside the buildings.

3. The extension of a shopping area with housing; a platform where local business ambitions could meet those of the housing corporations or the municipality.

4. Built facilities for several forms of appropriation in the future; implemented by designing flexibility in the ‘building plinth’, the housing typology and the technical detailing.

The goal of this thesis was to deal with the monstrous scale of the original Bijlmermeer project and make ‘Nessy’ surface from the ‘void’ so people passing the lake could enjoy its positive value.Or in other words; to break down the huge scale of the Bijlmermeer in several territories for socioeconomic appropriations and everyday life activities in the housing slabs.

9

Recipe assembly 1.A regional urban strategy By making atlases about the job generators, business initiatives, living environments, industries and the political territories that relate the aforementioned through policies and regulations, we could put all of those issues on the regional and city circulation of the Amsterdam. In this sense we got an insight on the accessibility of important potential positions in certain areas. This way it is possible to physically reconnect them with each other or with other emerging available initiatives.

In the case of the Bijlmermeer (in Amsterdam South-East); one would look at the positions of, financial-, shopping- and emerging ICT-‘centralities’4 and reconnect them with places where people could start there own businesses, like the Daalwijkdreef. This is why we gave the Daalwijkdreef new connections towards Almere, making it part of a regional circulation between Almere, Utrecht, Hilversum, the IJselmeer, Amsterdam South-Axis (ASA) and Amsterdam City Centre (ACC).

This way Amsterdam South-East (ASE) becomes a regional centrality of business and housing, for starting entrepreneurs. This centrality offers a good connection with important business partners or living environments with employees5.

But most important of all…. it could be the most contemporary answer to the greatest shortage in business space in Amsterdam: the need for 13.000 m2 of space for ‘small scale business in a dwelling environment’6. (especially important for ICT, entertainment and media). It is the ideal ‘soft environment’ Amsterdam is looking for7.

To provide a regional business environment we have situated office buildings at the north side of the Daalwijkdreef. They are positioned as extensions of the existing flats slabs and overarch the Daalwijkdreef, which is now bringing in regional by-passers and visitors as potentials clients for both small starters and bigger enterprises. The Daalwijkdreef is able to foresee ASE in the 70.000 square metre of office space that it needs8.

These office buildings have to be flexible enough to be transformed into housing in the future and will be joined by a typical regional program9 and a regional water connection between the IJsselmeer and The Amstel10.

The aforementioned 13.000 square metres of business space has to be dispersed throughout the apartments and neighbourhoods of the Bijlmermeer. This amount has to be dissolved in housing typologies and along urban axis.

2. A built environment that is integrated with the green landscape and public space One thing that the original Bijlmer was lacking is an urban circulation on ‘ground level’. All the major circulation was lifted from this ground level and placed on dikes. This way there was enough space for an abundance of park life.

The idea was to put luxurious flat slabs in this green luscious landscape and provide a collective garden strictly meant for leisure and cycling.

This concept prohibited cars and the dispersal of shops throughout the area. As a result the area became less accessible, both physically and mentally. People had no practical reason to go inside the green landscape and the area was lacking the urban axis or city circulation that normally generate territorial clarity and everyday life activities. Although the inhabitants loved the green panorama and the amount of open space, it was the lack of city circulation on ground level that made it impossible for them to experience a local environment. Therefore, people often experienced the territory as very big and quite monotonous. The public space, green landscape and buildings were not integrated into one another at all. They where just superposed on top of one another and copied throughout the Bijlmer.

If one wants to integrate the green landscape with the housing and its public space, one has to phase zones of territories by means of circulation. Meaning; - Adding efficient circulation for the city, the neighbourhoods and the buildings, - Defining clearly which territory one enters or leaves - Considering the facilities that these territories could offer for inhabitants, visitors and by-passers of this environment.

So we; - Added circulation for all scales, namely for; Amsterdam Southeast (regional connection), Bijlmermeer (connected to city centre), neighbourhoods (linking neighbourhoods) and local streets (activating the building skirts or plinth of the flat slabs with shorter streets that connects buildings directly).

- Emphasized territories with several water bodies, like a regional water connection (that assists the regional territory, water channels (that assist the Bijlmer territory, water streams (that assist the neighbourhood territory, water creaks (that assist the local territory) and water puddles (that can activate smaller places as water parks for children).

- And collected successful functions, street furniture, shops and urban typologies from other ‘latemodern’ areas and Bijlmer inhabitants. We compared their success, circular position and aesthetic qualities over the years, so we could speculate on their importance for an active and sustainable living environment.

An amount of possibilities was gathered, through which it was possible to generate a patchwork of roads, water bodies and function related to territories in the Bijlmermeer. It was even possible to give the ‘ground-level’ back to its inhabitants by introducing local allotments or smaller unplanned plots.

These places have the potential of initiating a wild growth of vegetation or activities that used to emerge out of the Bijlmer spots that where less maintained by municipality. This flora emerged spontaneously and housed all sorts of fauna and had a natural landscape quality that is typical for the Bijlmer.

If we implement a new dwelling area we should have to respect, or deal with, this landscape as a vital ingredient.

Our designs will be subordinated to this landscape and could be overgrown as well! New building designs should either be very transparent or take the landscape up as a public facility.

This way we are able to maintain the green panoramic landscape of the Bijlmermeer.

10

B_Nieuws 04 | january 05, 2009 | graduation project

3. The extension of a shopping area with housing Making an extension of the Amsterdamse Poort that would reach out to the west corner of the Daalwijkdreef was a perfect chance to try and integrate seemingly contradictory principles; - The new area should ‘concentrate’ activities and housing, while it should respect the green landscape and even stimulate its growth and green appearance, at the same time.

- The area should allure new visitors but protect the territory of inhabitants.

- The area should address the municipalities’ agenda of the shopping centre and possible local agendas from inhabitants.

- But most importantly; it should prevent a ‘mono functional’ regional centre. It should take the transitions between territories in account and position ‘meeting places’ in-between these territories both in and outside of the buildings11.

This last aspect is being dealt with by divining generic phases from ground level towards and throughout the houses or apartments. These phases are the steps in the building circulation and understood as scale experiences that are related to a sense of community. This way one could imagine who would be involved with certain phases in the building circulation. In other words: phases for privacy control in the circulation system of the housing slab.

Jouke Sieswerda and I defined several scales in a building; - The Block scale (additional circulation through several buildings or paths behind backyards, generating clusters of apartment, offices or gardens) - The Entrance scale (entrée, elevators and staircases) - The Indoor scale (hallway, wardrobe area, guestrooms) - The Inner scale (living room, kitchen, dinner room) - The Screened scale (toilets, bathroom, sleeping room)

These scales help inhabitants to deal with visitors in their house and business. Spots in between these phases or scales are a very effective space to receive visitors or retreat from by-passers.

These spaces in-between these scales are facilities for human interaction and formal introduction into the next phase.

This aspect is very important for doing business at home or in a dwelling environment and helps households or companies to define their boundary.

The apartments itself are divided into a ‘formal’ and ‘non-formal’ household and are combined with a cluster of intimate spaces that belong to the ‘screened scale’.

These concepts were developed after a number of interviews with Bijlmer inhabitants. The inhabitants explained the necessity for a flexible concept for privacy control and the need for formal phases in the household. We concluded that the flexibility for appropriation is very important when household are multicultural12 and clients are being received at home13. This multifunctional flexibility for appropriation has to be developed for positive and negative scenarios.

4. Built facilities for several forms of appropriation in the future The public space, on top of the supermarket, acts as an entrance buffer for the aforementioned ‘block scale’ circulation. The entrée could be closed of or controlled by appointing it to the inhabitants when business is bad due to a socioeconomic crisis. The design is made in such a way that its public space could be filled up with extensions of apartments or small office in the building.

This means that its materials and detailing should provide an easy opportunity for transformations.

Using ‘Lenotech’, a cheap wooden sandwich panel system, for the construction of walls would allow an inhabitant to easily adjust or cut out openings the way he or she prefers. This way apartments can be combined or altered.

The technical construction details are put together in such a way that they can be easily reassembled or repositioned in case of an extension. The treatment of the public space and these technical details, during the lifespan of the building, will express the conditions through which the community went. Possible social and business initiatives are facilitated and inscribed in the built material and fabric. The built environment could facilitate and even express various socioeconomic scenarios. Time would literally tell if the building could adequately respond to what life will be like.

In this sense the built environment is no longer directing lifestyles, it’s an infrastructural, programmatic platform with cheap flexible spaces facilitating possible social and economic activities in everyday life.

Time and technical details would tell if its cooperative, communal or collective spaces are flexible enough to facilitate its successes and survival! In this sense it is empowering inhabitants over time instead of directing lifestyle images in the future.

In other words: this place is not directing an image but is facilitating the emergence of territories for communities over the years. These territories are changing and not always in such a clear way that it is immediately transparent to outsiders, but these changes will always be very essential for the residing quality of the inhabitants, just like a real city! To understand and experience the potential excitement of these places one should give them time before one decides whether to demolish them.

So what is important for the Bijlmermeer, and all of its sibling areas, is to give this place a chance and to believe in its people!

1.Read; Idealen in beton; verkenning in midden- en oost europa 2.Read; Wimby; welcom in my backyard .by Crimson.

3.Documentary ; VPRO Tegenlicht (Backlight); Sloop-Sloop , Het nieuwe Bouwen. (Demolish- Demolish, Thé contemporary way of building) (http://www.vpro.nl/programma/ tegenlicht/afleveringen/22966523/) Documentary; VPRO Tegenlicht (Backlight); Erop of eronder in Noord (http://www.vpro.nl/programma/tegenlicht/afleveringen/27401046/) 4.Gemeente Amsterdam, Dienst Onderzoek en Statistiek ; Fact sheet ; nummer 1 | februari 2007 Creative industry and ICT in Helsinki and Amsterdam: a comparison 5.Gemeente Amsterdam, Dienst Onderzoek en Statistiek; 2007_staat_stad_h05; economie. Blz 81 and 6.Gemeente Amsterdam, Dienst Onderzoek en Statistiek; Marktanalyse Daalwijkdreefzone Eindrapportage 7. ‘soft’ locations have factors like tolerance, ethnic diversity, a lively (sub) cultural scene and attractive meeting places in the city. Read; Gemeente Amsterdam, Dienst Onderzoek en Statistiek; 2007 fact sheet; Creative industries in Helsinki and amsterdam; a comparison 8.Gemeente Amsterdam, Dienst Onderzoek en Statistiek; Marktanalyse Daalwijkdreefzone Eindrapportage 9.Taken from our ‘study case’ after the morphology off successful function exploitations in the late modern areas of Rotterdam. Base on circulation and public space qualities.

Done in 2007.

10.Emphasizing a regional territory and a tourist attraction along the Daalwijkdreef in the Bijlmermeer.

11.These ‘meeting places’ can be subdivided in cooperative-, communal, or collective spaces. This depends on the capability and the degree collaboration between the inhabitants to cooperate or reside together in a housing/working environment.

12.Different cultures have different demands for there house and these demands might be contradicting when one household takes over from another one.

13.When business is being done at home it should be possible to protect or introduce the household in a very controlled way.

B_Nieuws 04 | january 05, 2009 | graduation project

11

FAQ vergaderen Iedere maand beantwoordt het flexteam in B_nieuws vragen die er leven in BK City. Dit keer alles over vergaderruimtes en het boeken ervan.

Hoeveel vergaderruimtes zijn er in BK City?

In BK City zijn er meer vergaderruimtes dan in het oude gebouw. Er zijn ruim 44 vergaderruimtes in het gebouw aanwezig.

Ongeveer de helft hiervan zijn informele ruimtes, de andere helft zijn formele ruimtes.

Wat is het verschil tussen een formele en een informele vergaderruimte?

Een formele overlegruimte moet geboekt worden, is afsluitbaar en is daarnaast volledig gefaciliteerd met whiteboards, beamers, stroom- en data aansluitingen.

De informele vergaderruimtes zijn niet specifiek bedoeld voor vergaderen. Deze ruimtes hoeven in tegenstelling tot de formele ruimtes ook niet geboekt te worden. Deze ruimtes zijn niet afsluitbaar en beschikken over het algemeen niet over

Hoe boek ik een formele vergaderruimte binnen mijn eigen afdeling?

Iedere afdeling heeft formele overlegruimtes in het domein. De beschikbaarheid van deze ruimtes wordt beheerd door de secretariaten van de betreffende afdelingen.

Voor een vergaderruimte in je eigen domein, nodig je in Outlook behalve de aanwezige personen ook de gewenste ruimte uit. Iedere formele overlegruimte is binnen Outlook aangemaakt als een contactpersoon. Onder ‘sceduling’ kun je zien of de

ruimte nog beschikbaar is op het gewenste tijdstip. Indien de ruimte op hetzelfde moment ook door iemand anders wordt ‘uitgenodigd’ beslist het secretariaat van jouw afdeling waar de ‘andere groep’ het overleg zal hebben.

bouwtechnologie bouwtechnologie architectuur

Hoe boek ik een formele overlegruimte op een andere afdeling?

Als alle formele overlegruimtes binnen je afdeling zijn volgeboekt, kun je een verzoek sturen naar je secretariaat om een vergaderruimte te boeken binnen een andere afdeling. Ook kun je zelf het secretariaat van een andere afdeling opbellen met de vraag of ze op het door jouw gewenste tijdstip de door jouw gewenste overlegruimte vrij hebben en deze voor jou kunnen boeken.

bovenstaande faciliteiten.

Voor alle overlegruimtes geldt wel dat er wireless internet aanwezig is. Je kunt dus altijd online.

Waar kan ik terecht als alle formele vergaderruimtes zijn volgeboekt?

Dit zal niet zo snel voorkomen. BK City heeft meer dan twintig formele vergaderruimtes. Dat deze allemaal op hetzelfde tijdstip zijn geboekt is zeer onwaarschijnlijk. Mocht dit in het uitzonderlijke geval toch gebeuren dan zijn er verschillende informele vergaderplekken (die niet geboekt kunnen worden). Zo kun je zitten in het restaurantgedeelte van het Ketelhuis, bij de zitjes van de pantry’s, op de bankjes op

de gangen, aan de overlegtafels op de afdelingen, op de zitjes in de afdelingswoonkamers, of in het zitgedeelte van espresso bar Sterk.

Als vreemd genoeg ook al deze plekken vol zitten, is er de mogelijkheid om vrijstaande onderwijsruimtes te boeken voor overleg.

Dit kan via het Servicepunt. Geef duidelijk aan dat je de onderwijsruimte wilt boeken voor overleg en niet onderwijs. Onderwijsruimtes boeken voor onderwijs gaat namelijk via Roostering.

Bouwtechnologie RE&H RE&H

Waar vind ik een vergaderruimte?

Op iedere afdeling zijn zowel formele als informele vergaderruimtes. Op de plattegrond staat duidelijk aangegeven welke ruimtes je waar kunt vinden.

Naast de circa twintig formele vergaderruimtes op de afdelingen, zijn er vier formele BK brede vergaderruimtes (buiten de domeinen). Dit zijn: ‘Read’ en ‘Think’ in het Ketelhuis, en de twee vergaderruimtes in de Berlagezaal.

Urbanism RE&H Architectuur

Ik ben secretaresse bij een van de afdelingssecretariaten, kan ik zomaar mensen van andere afdelingen vergaderruimtes toewijzen?

Ja, dat kan. Als de ruimte op dat moment niet is geboekt door iemand van de eigen afdeling is het zonde om de ruimte leeg te laten staan. Mocht er vervolgens iemand van de eigen afdeling alsnog op dat tijdstip een vergaderruimte nodig hebben -en de eigen plekken zijn allemaal volgeboektdan boek je net zo gemakkelijk een BK

brede plek of een vergaderruimte binnen een ander domein. Dat is de flexibiliteit van het flexconcept!

12

B_Nieuws 04 | january 05, 2009 | FAQ

BK City is groot, er is dus altijd wel een plek te vinden die geschikt is voor jouw type werkzaamheden.

Hoe boek ik een BK brede ruimte?

De BK brede ruimtes ‘Think’, ‘Read’, en de ‘Berlagezalen’, zijn voor overleg te boeken via het Servicepunt. Voordat je mensen in Outlook ‘uitnodigt’ voor deze ruimte, check je eerst via het Servicepunt de beschikbaarheid van deze ruimtes.

Hoe moet ik ruimtes achterlaten?

Indien van toepassing, sluit je de ruimte af. Het spreekt voor zich dat je de ruimte netjes en schoon achterlaat zodat de volgende gebruiker ook direct met de vergadering kan beginnen en zich niet eerst hoeft te ergeren aan het door jouw achtergelaten afval.

Wie moet ik bellen als een van de faciliteiten in de overlegruimtes niet werkt?

Er wordt nog hard gewerkt aan akoestiek, zonwering en op enkele plekken moeten er nog handleidingen komen voor de faciliteiten. Mocht je iets vinden dat het niet doet, meldt dit dan direct bij het Servicepunt.

Wellicht kan het direct worden opgelost.

Wanneer je wat eerder ter plaatse bent, heb je rustig de tijd om alles te installeren en te zien of het werkt. Zo niet is er dus

ook nog tijd dit te verhelpen.

Staat jouw vraag er niet tussen: mail naar flexvraag-bk@tudelft.nl

Bouwtechnologie

De ruimte die ik heb geboekt, is afgesloten. Wat nu?

Boek je een ruimte op een andere afdeling, spreek dan goed af hoe je toegang krijgt.

Sommige afdelingen zijn afgesloten en alleen toegankelijk met de (voor de afdeling geautoriseerde) campuscard. Zorg ervoor dat het betreffende secretariaat weet dat je eraan komt, zodat de deur direct voor je kan worden geopend. Neem altijd het telefoonnummer van het betreffende secretariaat mee. In nood verricht ook het

Ik wil gebruik maken van catering tijdens mijn vergadering. Hoe doe ik dat?

Catering regel je via het secretariaat van jouw afdeling. Zij geven de bestelling per mail door aan het Servicepunt. Zorg ervoor dat je duidelijk de tijd, de plek en het aantal ‘eters’ doorgeeft. Voor het bestellen van catering heb je altijd een baancode nodig.

De kosten van catering worden doorbelast aan jouw afdeling. Op de TU-website is een bestelformulier te downloaden.

Rmit

Servicepunt wonderen.

De BK brede ruimtes zijn altijd afgesloten.

Voordat je naar de ruimte toe gaat, haal je bij het Servicepunt de ‘sleutelmap’ op.

Hierin vind je tevens een gebruiksaanwijzing voor de facilitaire middelen in de ruimte. Zorg ervoor dat je de map altijd direct na de vergadering weer terugbrengt bij het Servicepunt zodat anderen er ook weer direct gebruik van kunnen maken.

Als ik een vrijstaande formele overlegruimte zie, mag ik daar dan gaan zitten?

Ja, dat mag. Houd er wel rekening mee dat je ieder moment weggestuurd kan worden door mensen die de ruimte hebben geboekt. Je kunt natuurlijk zelf ook direct bellen naar het betreffende secretariaat en vragen tot wanneer de ruimte vrij is (en deze vervolgens direct zelf boeken).

BG.

Diensten (FMVG) Diensten (FMVG) Diensten (FMVG)

Ik wil mijn vergadering annuleren, wat doe ik met de geboekte ruimte?

Annuleer je ruimte per e-mail of per telefoon bij de afdeling waar je deze hebt geboekt. Dit kan zijn: het Servicepunt (voor de BK brede zalen); je eigen afdelingssecretariaat (voor de ruimtes in je eigen domein) of het secretariaat van een andere afdeling.

Zorg ervoor dat je een ruimte zo snel mogelijk annuleert, zodat ruimtes niet ‘geboekt’ leeg staan. Op deze manier is er

Hoe bereik ik de afdelingen voor het boeken van een vergaderzaal?

Voor de BK brede ruimtes bel je met het Servicepunt op: 015-27 89805.

Ruimtes binnen de domeinen boek je via de secretariaten van de afdelingen op de telefoonnummers: RE&H – 015-27 84159 Bouwtechnolgie – 015-27 84094 Architectuur – 015-27 84192 Stedebouw 015-27 84430 RMIT/ Mediastudies 015-27 81116

Hyperbody: In overleg met Nora Schueler of Hans Hubers

altijd genoeg plek en hoeft niemand aan sta-tafels te vergaderen :).

Hyperbody Stylos Diensten (FMVG) Diensten (FMVG) Servicepunt Servicepunt Servicepunt Servicepunt Rmit

B_Nieuws 04 | january 05, 2009 | FAQ

13

column

Prosperity Village Perica: S

Wijsneuzen Tot mijn stomme verbazing las ik in de krant dat ene Rem Koolkaas is benoemd in de Raad van Europese Wijzen. Krijgt nou wat! Zo iets roept soortgelijke vragen op als die bij sommige hoogleraarbenoemingen aan de Faculteit der Bouwkunde. Vaag herinner ik me dat Koolhaas z’n ‘office’ ooit een logootje ontwierp voor de EEG, die volvette instelling - en misschien zelfs wel een manifestje schreef, of zo. O ja, hij ontwierp ook een ambassade. Maar een wijze? Maak dat de kat wijs.

Rem, zoals vrijwel iedereen hem noemt die ‘erbij’ wil horen, is vooral toch een wijsneus. De pedante toon van zijn zogeheten ‘lezingen’ of ‘colleges’ vormt het bewijs, maar ook de inhoud van veel wat hij schreef – zeg maar junk over ‘junk space’... Zijn Delirious New York was inderdaad een prachtig boek.

Mooi geschreven wel te verstaan, want ook daarin staat inhoudelijk nogal wat Hochstaplerei. Het opnemen van de kinderachtige architectuurporno van zijn levenspartner duidde ook trouwens toen al niet op wijsheid.

De dikke kiloknallers van Koolhaas, waarzonder geen buro meer een Buro kan zijn, en zelfs een architectuurtheoreticus geen Architectuurtheoreticus, duiden ook eerder op overkill dan op doordacht denken. En wat er in zijn Extra Large Books aan lezenswaardigs staat, komt voor een groot deel uit de pen van door hem ‘ingehuurde’ denkers die op hun beurt al decennia lang de Franse neo-filosofen plunderen – de Virilio’s, de Baudrillards en inmiddels ook hun klonen. ‘Wijs in de architectuur’ betekent dus vooral slim het werk van anderen voor je eigen claimen. De burostructuur is daarvoor duidelijk de ideale formule.

De Van Berkeltjes kunnen er ook wat van. Ook al weer zo’n kiloknaller – eentje over het nieuwe Mercedes Museum in Stuttgart. Door een toeval werd ik door de belangrijkste ontwerper ervan, ook degene die de bouw begeleidde – een lid van de Van Berkel-familie door dat gebouw heen geleid. Ik laat mijn opmerkingen over de imposante architectuur hier terzijde – het gaat nu even over wijsneuzen.

In het vette boek met honderden pp. van de Van Berkeltjes kun je de naam van deze feitelijke ontwerper, Tobias Wallisser, nauwelijks terugvinden.

Auteursrecht in de architectuurbranche is een van haar stiefkindjes gebleven.

Gewoon, zoals altijd, wordt het geclaimd door de voornaamste eigenaren van het buro – eerste klas wijsneuzen, die vermoedelijk dat boek als sollicitatiebrief naar de Raad voor Europese Wijzen hebben gestuurd. Immers, kan het met Rem, waarom dan ook niet met Ben! Van Europa weten we toch dat het met democratie weinig van doen heeft, zoals haar ‘wijzen’ weinig met wijsheid hebben uit te staan.

Van een bepaald soort mensen krijg ik nu eenmaal kleefhanden: de Berlusconi’s, de Verdonken - en meer in het algemeen van architecten… Ik schreef het al eens: vaak lieden met spikes onder de ellebogen.

Gelukkig kun je in de wereld van de kunsten ‘wraak nemen’ door op te stappen, een eigen buro te beginnen en gewoon zelf topopdrachten binnen te slepen. Samen met Chris Bosse richtte Wallisser LAVA op, een instelling die gezien de brochure elke ontwerper die participeert zijn credits geeft. Wijs en democratisch.

Sierksma

Early 2008, four students graduated in the Spacelab studio under the supervision of Alexander Vollebregt, on a project in the former Dutch colony of Suriname. The project, named Prosperity Village Perica, entailed a research for the possibilities of an urban development in the small village of Perica. What is special about these graduation projects is that they are directly applicable on-site. And in october, on my trip to Suriname, I had the fortune of being able to visit the area, and to see with my own eyes what the implications of these projects were. This is a report about the graduation projects, my visit to the area, and some background information on the country of my roots.

Perica

By MARCELLO SOELEMAN

Suriname - a short history The first traces of human habitation in Suriname date back to 10,000 BC, the first signs of agriculture can be dated to 4000 BC. Not much is known about the lives of the people then, for much of the evidence is hidden deep in the rainforest, and therefore hard to obtain. More can be said about the cultures of the various indian tribes living in present-day Suriname from about 500 AC, living on agriculture on the then relatively densely populated coastline due to the fertile ground.

After Columbus stumbled across the American continent in 1492, Suriname was neglected initially. But when word reached Europe that large resources of gold were available in South America (the famed El Dorado), the Dutch set out to colonise Suriname. In 1651 the English conquered the area, but this would not remain the situation for long: for in 1667, the Dutch conquered it back, and when peace was signed between the Dutch and English a few months later, Suriname officially became a Dutch colony, while Nieuw Amsterdam (a small Dutch enclave, which is now New York) was handed over to the English. One thing the English did leave behind in Suriname however: the lefthand traffic.

What followed was a 200-year-long period of colonial slavery. Most of the slaves were taken from the West African coast, where thousands were packed in a small boat on a long trip to Suriname. There, they were set to work on plantations (many foods were produced, and mostly sugar), under harsh circumstances. The cruelties and inhumanities of the times of slavery are widely known, though in

14

my view, the acknowledgement of this in the history of the country of the colonists is still lacking.

This country obtained its wealth over the backs of the slaves in the East and West Indies; this is something that still seems to be forgotten.

After the French Revolution of 1789, international pressure against the exploitation of people started to gain support. France was the first country to abolish slavery, in 1848. Due to political indecisiveness (many conservative Christians found that abolishing slavery would stand in the way of the slaves’ Christianisation), the Netherlands postponed the abolishment until July 1, 1863, as one of the last countries in Europe. Today, this day of the year is a national holiday in Suriname, called Keti Koti (Day of Liberty).

try worsened significantly. Additionally, racism had taken the place of slavery, and while there was no more physical abuse, the interests of the black population were hardly taken into account, and the Netherlands paid more attention to their other colony, Indonesia.

This situation, and the call of the population for more self-determination resulted in the official declaration of autonomy in 1954. This developed on, Suriname got its own inland administration, and the call for independence became louder and louder. After two decades of political struggle, on November 25th, 1975, Suriname was officially declared independent, and the Republic of Suriname was born.

After independence However, the end of slavery didn’t mean the end of migration to Suriname. Since many of the plantations were abandoned because the slaves didn’t work there anymore, more people were needed to prevent the whole economy of the country from falling apart. This resulted in the immigration of contract workers; first from Hong Kong, and later from the former British Indian Empire (Hindustani), from the Indonesian island of Java, and also quite a few Dutch farmers; the so-called “boeroes”.

During this period, the highly multi-cultural society Suriname is now was beginning to show itself.

Even though slavery was officially abolished, the situation of the contract workers wasn’t much better. Many of them began working in other sectors than the plantations, leading to ever-greater diminishing usage, and while other industries didn’t really kick off, the economic situation in the coun-

A few agreements were made with the Netherlands with the declaration of independence; one of them was a significant amount of development funds. Suriname is rich in bauxite, an important raw material for aluminium, and there’s still gold to be found. Especially in the beginning, the incomes in bauxite were considerable, and together with the development funds, the country should be able to start a good self-government; this was however not the case. This government was very weak, and on top of this, in the years prior to (and a few after) independence, an entire exodus took place of Surinamese people to the Netherlands; this is the reason that now there are almost as many Surinamese people living in the Netherlands as there are in Suriname.

A small group of sergeants, led by Desi Bouterse, took advantage of this weak government to (vio-

B_Nieuws January | january 05, 2009 | Prosperity Village Perica

Suriname revisited Facts and figures Position: 5 50’N 55 10’W Capital: Paramaribo Surface: 163,821 km2 (roughly four times that of the Netherlands) (1.1% is water)

Crossborder Relations is an organisation concerned with the development of villages in countries where many Dutch students have their origin. Initiated by Roy Silos, teacher at the Haagse Hogeschool, the organisation undertakes projects in Suriname, Morocco, Turkey, and the Dutch Antilles, concentrating on villages and finding the potentials of the areas, both to develop them and to generate knowledge on an urban sustainable development. Research, education and development run parallel, in situations where this research and education is directly applicable. In 2006, Christin Alspeer, partner of the organisation, contacted Alexander Vollebregt (professor at bouwkunde) to initiate the Perica project. All in all, this resulted in the set-up of a graduation project concerning the village.

Population: 475,000 (2.9/km2) Official language: Dutch Government: Constitutional democracy Time zone: UTC -3 Currency: Surinamese Dollar (SRD) Internet TLD: .sr Calling code: 00597

Nationale Assemblée: the main political centre, from where the country is run

Images from the booklets of the projects

Bauxite: raw material for aluminium, and an important export product of Suriname

Four students graduated on Perica: Cristina Ampatzidou, Katerina Chrysanthopoulou, Arjen Spijkerman and Lonneke van der Elshout. In MSc-3, the four students researched Suriname from the outside in; since they were in the Netherlands, they first needed to collect a lot of information about the country, its culture, history and ambitions. This was done by processing documentation, taking interviews, and making different essays, case studies and workshops. At the end of the semester, the four students, together with their mentor Vollebregt, visited Suriname to collect information from the inside out.

This consisted in visits in different parts of the country that would either reveal the poor living conditions or successful examples of how local communities have found a way to balance their coexistence with nature (really predominant in Suriname) and sustainable development. Galibi is one of the greatest examples of this. At the same time, they talked to a lot of people from various ethnic groups, politicians, administrators but also farmers and working people and most importantly, they stayed for a few days in Perica, having a taste of the everyday lives of the people there.

Then in MSc-4, the four projects were divided in four interrelated scales. Lonneke worked on the largest scale, the north coast of Suriname; Arjen concentrated on the north-eastern coastline; Katerina aimed her project at the Marowijne district, and Cristina concentrated on the smallest scale, the village of Perica.

lently) get hold of power in 1980. Initially, there was little protest, for Bouterse’s group promised improvement and further development of the country. However, when nothing was achieved and elections kept on being postponed, his policies were harder and harder criticised, by various intellectuals, journalists and union leaders. Bouterse’s reaction to this was ruthless, and would prove to influence the development of the country to this day: on December 8, 1982, fifteen political opponents of Bouterse were taken prisoner and executed. This incident, known as the December murders, caused such dismay, that Suriname became internationally isolated, and the Netherlands ceased all development funding immediately. It would take until 1991 before some kind of democracy was restored, and there would be ‘free’ elections again.

The goal of these projects was to find a “natural urban ecology”, an ecological way of urbanisation, which is “economically viable, environmentally sound, and socially stimulating”. Basing on these goals, several proposals were made. On the largest scale, these mainly were preservation of the rainforest for tourism and trying to make Suriname a more multi-centric country. For currently, Paramaribo, the capital, is the only centre from where the country is run; not surprisingly, especially as half of the population lives there.

When people in Suriname mean “the city”, they always mean Paramaribo.

Now, Suriname is still recovering from this isolation, though some progress has been made in regard to the situation then. International relations have improved, the Dutch have (partially) completed their develoment funds, and the country is becoming interesting again for tourists, for its cultural diversity, and of course, its natural beauty. While this is the case however, a real view on the future of the country is severely lacking. The current government, led by president Venetiaan, brought some economic stability, but real, significant progress seems to have come to a halt. Plans for the country are very abstract and vague; plans for the future seem practically non-existent. But where the government falls short, individual initiatives might be a way to bring the country further; and this project is one example on how this could be done.

Other proposals on smaller scales were the improvements of the roads (which are in quite a bad state currently), introduction of a bicycle network, expanding the port of Paramaribo, a network of open-air museums in the old plantations, the building of more primary schools, and an experimental rehabilitation centre for exhausted bauxite mining sites.

The final presentation for the scale Perica

B_Nieuws January | january 05, 2009 | Prosperity Village Perica

For Perica, the main proposals entailed the production of Podosiri juice for export, making tourist accommodations and walking paths in the forest, and on the longer term, making an open-air museum of the near plantation Poelwijk, including a slave centre. The projects entailed far, far more than this; more information can be found at http://spacelab.tudelft.nl/perica

15

A chart of the village: what’s happening now, and what can happen in the future

Warung: Javanese restaurant, famous for its nasi, bami and saoto soup

With sore feet and the feeling that my lungs were below my stomach, I stepped out of my nephew’s car, having finally arrived in the small village of Perica. The road from Paramaribo to Perica is long, quite narrow, but most of all, bumpy and full of holes. One tip: if you’re leaving from Paramaribo for such a long trip, make sure you’ve eaten before you leave, and don’t eat in the car.

just as black as the famous Cola Kreek, provides Patty with fish and a connection to the main hunting grounds. It’s not hard to imagine a small hoard of eco-tourists with their backpacks, stepping in a “korjaal” and sailing along the creek, enjoying the richness and silence of the tropical rainforest, after which there’s food and drink in a large wooden tent on the terrain.

There are more than enough plans for the development of the area. As soon as that land is obtained, a few projects can get under way straight away.

First and foremost, podosiri trees will be planted.

These can be harvested after eight months. There are already clients in Brazil and Cayenne who are interested in the juice, and the machines to make the juice out of the fruits only need to be transported to the village. Tourist accommodations (tents and the possibility of overnight stay), planting rare plants and flowers for tourism, and swamp fishing are other short-term plans. Also podosiri juice is the latest hip in the US as a natural energy drink.

The sales have increases tremendously the last years.

The idyllic village is located right next to the main road, completely engulfed in beautiful, lush vegetation, where the sun relentlessly shines and the rain can stream down with drops the size of large marbles. The first sign of habitation in the area are a few homes on some farmland in the midst of the forest, but soon the main focal point becomes visible: a building trio, consisting of the shop belonging to Patty’s mother, Patty’s house and a building under construction. A small open shelter connects the unfinished building to the shop, closing off the front terrain from the land behind. Further away from the road, a sandy forest path leads to the Perica Creek, hidden behind the curves of the path.

However, Patty’s ambitions don’t end there. On the longer term, there are plans for two more shops, a church, and two to three classrooms, for workshops aimed at primary school children. In order to reach this all, the people in the foundation first need to change their market concept. For now, everybody has his/her own distribution; this needs to move towards a market distribution, in order to create a greater coherence and unity of the village as a whole.

The first introduction to Patty in real life is somewhat reserved, though the ice is soon broken when I mention the four students who visited the year prior, and when I give her their greetings. Very soon it becomes clear that Patty is a very passionate and determined woman, adamant on making this project a success.

What also becomes apparent however is that there really hasn’t been done much since Delft’s delegation left. Patty is certainly not the one to blame: she’s constantly contacting people, making arrangements, negotiating, talking and fighting for her village. The big problem here is, once again, the total impasse the whole country sadly seems to be constrained in. Since her foundation hasn’t been able to obtain the necessary land yet (the area behind the village stretching to the creek, some 400 acres), she isn’t able to initiate anything.

One of the many beautiful flowers

The main entrance to the village

That being said, the sheer beauty of the place is still striking, even though the mighty conifers flanking the forest road don’t grow as well as the people of the village hoped they would. On our chat at her house, and on the fifteen minutes walk from Patty’s house to the creek along this forest road, it becomes clear that Patty is the chairman of the foundation “Stichting Perica in ontwikkeling” (foundation Perica in development), which holds about 500 members, all of them locals. Many inhabitants of the village work in the city (synonymous with Paramaribo, as we have seen), or go to secondary school. And the unfinished building beside the road will be a Warung, run by her brother. Due to her lobby, there is much willingness among the members of the foundation and other parties to initiate projects and to develop the area; if only the national politics wouldn’t stand in the way… to further illustrate this, there’s only electricity from 6pm until midnight, and there’s still no adequate water supply system; it can’t be constructed, again, because of the unobtainable land.

Many melons are sold along the road Patty and me in conversation

Huts at the Pericacreek

On arrival at the creek, the potential of the area shows itself immediately. Three small wooden huts stand in an open field, where the creek,

It is interesting to notice that Patty’s plans don’t precisely follow the plans proposed in the graduation project, but rather choose their own routes.

This indicates that there are still plenty of ideas and creativity, but most strikingly, a relentless optimism within the foundation, which I found quite refreshing in the otherwise quite conservative country. Let us hope that this optimism results in a village that shows what is possible in this beautiful country, without destroying the very element that defines it: the tropical rainforest.

One thing I have learned from my stay in Suriname, is that in order to get anything done, you’ll need two things: money, and contacts, preferably in high places. Politics are so intertwined with everyday life that having a friend who can arrange a thing or two for you in the Assemblée might mean the difference between success and failure of your plans. Many individual initiatives have been hindered in this way; the fact that there is still no official land register is a painful witness. A big part of the problem is that literally everybody knows this; though, nobody is willing to act against it, for then they themselves become vulnerable for government issues. A saddening thought, especially when you see the enormous potential of this little paradise on earth. However, projects like Prosperity Village Perica might show that there are other ways, and might serve as an example for other areas to develop, creating a previously unseen dynamic in the country, showing that there is more out there than Paramaribo and its surroundings, and finally breaking away from the pressure of the government. Optimistic? Of course, but without faith in your own abilities, you won’t accomplish anything.

Thanks to Alexander Vollebregt and Cristina Ampatzidou for all the info and booklets, and Patty for her time.

Korjaal: small boat made of a hollowed out tree trunk

Hunting, fishing and collecting plants is strictly prohibited... as are many things in Suriname, though nobody cares much.

Sources: http://spacelab.tudelft.nl/perica

A view of the Pericacreek

Fey, T., Smeets, I; Suriname, Switi Sranan (2003), Amsterdam, KIT Publishers, 160p

16

B_Nieuws January | january 05, 2009 | Prosperity Village Perica

Studies: Propedeuse Civil Engineering (back then TH Delft), Bachelor Philosophy (Rijksuniversiteit Groningen), Master Public Administration (Nederlandse School voor Openbaar Bestuur) Career: Illustrator, museum-warden, watchman, teacher, researcher, study-advisor, head of department, secretary of the faculty Life: Living together, two studying daughters Hobbies: Volleybal, making furniture, building Roots: The Schoeffelen family originates from Zuid-Limburg.

The men were farmers, vassals and miners. His oldest known ancestor was called Adam, born in 1580 in Bingelrade (Limburg)

What is your most important New Year's resolution for 2009?

Going to work whistling every day; 365 days of holiday

what is your biggest fear?

Behind Glass

Herman Schoffelen

what is your biggest irritation?

I am allergic to house dust, stacks (mijten) and people who complain.

fire

What does look like?

your

Who or what do you dislike so much that you would take a dEtour?

Geert Wilders and other xenophobes. But out of curiosity, I probably would NOT make a detour for this peculiar fellowcountryman.

house

An dike-dwelling in Amsterdam, a twin house, from 1926. We renovated the house and extended it with a steel glasshouse, personally designed.

Your favorite website?

Your favorite book & movie?

www.thuisopwielen.nl

My favorite book is the book I did not read yet. The book that I didnâ&#x20AC;&#x2122;t finish yet comes very close; right now that is Anna Pavord, The Naming of Names, the search for order in the world of plants.

My favorite film, The Ten Commandments (1956) made by Cecil B. DeMille, I saw it as a teenager with my godfather, a missionary among the Mexican immigrants in the USA. No other movie ever made such an impression on me

If you could be the prime minister for one day, what would you change?

The IND (the immigration and naturalisation service)

What is the most beautiful building for you?

A farm from the 16th century from friends of the family In Geulle aan de Maas. The farm used to be a private zoo with a bear cage and a lion cage. As a child I spent a few holidays here. The perfect dwelling to grow old in.

What is your best and worst quality?

An even temperament

What is your favorite way of travelling?

When walking is not possible, I prefer our own camper.

B_Nieuws January | january 05, 2009 | Behind Glass

Who do you admire for his or her style?

Barack Obama

17

m u r fo

Deep-rooted sentiments? Interesting views? Please use Forum as your discussion platform! Articles and letters should be sent with the writer’s name and e-mail adress to b_nieuws@bk.tudelft.nl Texts may be edited for length or clarity.

Urbanity: still not there

By Cristina Ampatzidou The first stone in the history of humanity, as very correctly a teacher of mine once noticed,1 was not used to build but to commit a murder¬.

It was the stone Cain used to kill his brother.

Since then stones have always kept this double function. As I followed the news about the riots taking over most of the Greek cities, I could not avoid thinking about the idea of urbanity.

A teenage boy killed by the police generated an immediate outburst of anger, which left no one uninvolved. It is as useless to seek the causes of the event as it is hypocritical to see this as a one time occurrence. Athens is not the first city, and certainly not the last, that is witnessing such events. The scenario resembles Los Angeles in 1992. London, Paris and Copenhagen are also on the long list of cities that suddenly were confronted with extreme urban violence.

Polarization and violence did not appear suddenly.

Extreme zoning, land speculation, social segregation and the creation of elite and marginal urban groups are only a few of the side effects of the way cities are growing now. Their emergence is coming hand in hand with this absurd urban development but also with the underdevelopment of a certain attitude towards urbanity. The idea of urbanity is much more than the concentration of functions, information, services and increased flows in urban centers. It presupposes an attitude of tolerance. Living in a city means dealing with people of different beliefs, different nationalities, religions, habits, languages, much more than dealing with theaters, restaurants, shops and houses.

Urbanity means respecting the difference. As early as 1938, H. Croome and R. J. Hammond2 noticed in their book “The economy of Britain- a History”

that the higher the density of inhabitants in the cities, the more the well being of some is related to the well being of others, people that have no relation to each other, and the more necessary it becomes for everyone to follow certain rules of behavior. For instance, one’s health is no more a strictly personal matter as one person’s illness can sometimes turn into an epidemic.

Tracing the evolution of capitalist development we face a paradox: individuality is destroying the old notion of companionship to stimulate the urban development, while the same development is supporting the rise of new but yet very superficial, as it turns out to be, companionship. Unfortunately, even though a sentiment for companionship should be inspired by the coexistence and interdependence of urban inhabitants, the truth is that it is more a sentiment of alienation that prevails.

The fast and uncontrollable way in which cities grow does not provide enough time or the right conditions to their inhabitants to get accustomed to the constantly changing environment around them. The nation states cannot handle the immense amount of immigrants, their different ways of living, moreover the people do not have the time to digest the coexistence with these different cultures. Changes in technology, economy and social changes do not leave a moment of rest to for the citizens. The facts are running ahead of us.

The metropolis should not be the place for the blasé outlook that the German philosopher Georg Simmel thought was the best way to deal with the insecure anonymity of the city. It should be a place of tolerance to difference. Unfortunately we are still not there yet. But let us not forget that the word civilization has its roots in the word city.

1. Μαρτινίδης Πέτρος, Η αστικότητα και πώς να την αποκτήσετε, στο Μεσιτείες του Ορατού, εκδ. Νεφέλη, Αθήνα 1997, p. 157 2. H. Croone, R.J. Hammond, The economy of Britain- a history, Chrostophers, 1938, p.39

Why can’t we just have a decent website?

By Marten Dashorst Although I recently graduated from the faculty, I have in no way the intention to run away from it at high speed. After all, in the current economic climate, education is a fairly stable choice and occupation. So, I want to apply for a position as guest tutor. How do I do that? Well, I could of course just drop off my portfolio and resume on about almost every desk in the faculty, and hope for the best.

Another way is to contact the semester coordinators - those responsible for the overall proper execution of the semesters - and apply directly to them. To do so, I have to find out which people are the semester coordinators. In the 21st century, information is generally found on the internet. Web 2.0 has enabled so much information to be gathered behind a simple mouse click that we, the people, are quickly turning down

other sources of information - newspapers, television, encyclopedias - in favor of the omnipresent world wide web.

Except, of course, when it comes to the TU Delft website.

Recently overhauled and visually tuned-down, the entry screen at www.tudelft.nl looks more promising than ever. But beware! Like a cheap Hollywood slasher movie, it’s all image but hardly any content - at least locatable content. When I click on study - one of the 5 big clicks - it doesn’t take me to the student portal, no, it takes me to the students prospectives. I can imagine attracting new students is important, but to ignore all those who already study here seems to me a bit nonchalant.

I have tried to look up the information I want for

18

more than half an hour. The website took me to places I had never seen before, and probably will never see again. I didn’t find a list of coordinators - not even with the integrated google search.

Nothing, blank. A phone call to epoint was of similar use. “Have you checked the study guide?” Yes, I have, and when it didn’t max out on errors and 404s, the closest I got to anybody coordinating it was a course coordinator. But again, no semester coordinators.

We study at a University of Technology. And although there is undoubtedly a lot of technology behind a website, there is hardly any information involved. Three years ago, I was a member of the opinion board for the website. My main complaint back then was that the website is supply based, instead of demand based. I don’t care how many different committees there are to organize our

B_Nieuws 04 | january 05, 2009 | news

education, or who provides our catering, I want to find what I am looking for. That is what google has taught me, what youtube has shown me, and what wikipedia tells me all the time. I type in a random number of words that make up a sentence or question, and the internet gives me the answer.

So why on earth, after I don’t know how many years of experience on the internet, can the TU Delft still not come up with a decent website, that is not focused on all the different things it has to offer, but on the other hand always has the precise answer for my questions - or for the questions of those other thousands of people that visit the site?

Perhaps wikipedia knows...

column Kater

invitation

news

Every Drop Counts

Evaluatie Concept Flexwerken In de afgelopen maanden zijn de meeste medewerkers Bouwkunde verhuisd naar BK City aan de Julianalaan; daar hebben zij hun eerste ervaringen opgedaan met het flexwerken. Binnenkort wordt het concept geëvalueerd.

Het flexwerkconcept in BK City is uitgewerkt door Fokkema Architecten op basis van uitgangspunten en criteria die door de faculteit Bouwkunde zijn geformuleerd. Van meet af aan is duidelijk geweest dat de uitwerking ook zou moeten worden geëvalueerd. Hiervoor is opdracht gegeven aan Risbo, het onderzoeksbureau van de Erasmus Universiteit Rotterdam.

Op 2 februari 2009 start Risbo met dit evaluatieonderzoek. Het onderwijs is op deze datum in volle gang, de laatste puntjes zijn dan op de i gezet en er is tijd geweest voor de ontwikkeling van een goede vragenlijst en dagboekonderzoek.

Environmental Sound Technologies for Urban and Domestic Water use Efficiency United Nations Environment Programme Division of Technology, Industry and Economics International Environmental Technology Centre (UNEP-DTIE-IETC) Delft University of Technology, Faculty of Architecture, Department of Urbanism will launch the joint publication with United Nations Environment Programme (UNEP-DTIE-IETC) entitled Sourcebook and trainings material with the title Every Drop Counts - Environmental Sound Technologies (ESTs) for Urban and Domestic Water Use Efficiency. For the occasion a Seminar will be held at the premises of the University.

We are inviting you to participate in the launching of the publication with brief presentations of the book content and discussions with the authors and a representative from UNEP. The ceremony will take place on Wednesday 14th January 2009.

We would be very thankful if you would confirm your participation, preferably before Christmas to Linda de Vos, Secretary Urbanism, Telephone: +31 (15) 278 199 6, e-mail: l.h.i.devos@tudelft.nl We are looking forward to meeting you in January.

In het onderzoek staan een aantal onderzoeks-

vragen centraal. ‘Wat zijn de dagelijkse ervaringen van medewerkers met werken aan flexibele werkplekken en wat is hun algemene oordeel? In welke mate beïnvloedt het de tevredenheid, motivatie en werkprestatie? Zijn er verschillen in het oordeel tussen verschillende groepen medewerkers? Wat is de bezettingsgraad van de diverse werkplekken?

Zijn er, gegeven het concept flexwerken, verbeteringen denkbaar? Wat zijn deze verbeteringen?’

Het onderzoek zal worden gehouden onder alle medewerkers van Bouwkunde en zal bestaan uit drie verschillende delen. Ten eerste de meting van de ‘werkbeleving’ door middel van kwantitatief onderzoek. Ten tweede gesprekken in focusgroepen met medewerkers voor kwalitatieve input. Als laatste de meting van de bezettingsgraad per ruimte.

Vooruitlopend op de start zullen er in de twee maanden voorafgaand aan het onderzoek regelmatig metingen van de bezettingsgraad per ruimte plaatsvinden. Op deze manier kan er alvast een beeld worden verkregen en kunnen alvast mogelijke knelpunten worden geidentificeerd. Wij vragen hierbij alle BK City medewerkers om medewerking!

servicepunt Service? Geen punt – bij het Servicepunt Het Servicepunt is in het nieuwe jaar volledig up and running bij de hoofdingang van BK City Julianalaan. Het team bestaat uit vier allround medewerkers: Alwin, Arno, Omer en Merel. Met al je vragen over ICT, catering, FMVG werkzaamheden en afstudeervergoedingen kun je bij hen terecht.

Ondertussen wordt hard gewerkt aan alle vragen die per e-mail of telefoon binnenkomen.

Afgelopen jaar is het druk geweest. “De nieuwigheid van gebouw en systemen zorgde voor wat opstartproblemen op het gebied van klimaatbeheersing en ICT. De regelmaat zal dit jaar wel komen, als iedereen weer gewend is”, aldus Arno. Het leukste vindt het team het werken met mensen en snel problemen kunnen oplossen en natuurlijk de afwisse-

Location: Faculty of Architecture, Julianalaan 134, 2628 BL Delft, Room F

ling. Voor extra veel werk zorgen cateringbestellingen die op het laatste moment worden gewijzigd.

De werkplek bevalt goed. Arno: “De sfeer is leuk op deze vaste plek. Je komt iedereen weer tegen”.

Merel: “De werkplek is precies geworden zoals beloofd, met een splitsing in een back- en frontoffice.” Deze tweedeling in een balie en een back office geeft de medewerkers wat meer rust en ruimte om ook te werken aan complexere problemen, zoals nieuwe software voor het onderwijs.

De Servicepuntmedewerkers kijken nergens van op, maar lachen wel eens samen om sommige vragen. “Vooral studenten zijn af en toe erg gemakkelijk, ze zouden soms iets beter moeten lezen.”, lacht Merel. Op dit moment wordt er gewerkt aan het herschrijven van verschillende handleidingen, zodat ze eenvoudiger te begrijpen zijn. Maar het vragen naar de bekende weg komt misschien wel door de goede naam van het Servicepunt: ze helpen altijd.

Program 18.00 Welcome - Dirk Sijmons 18.05 Background of the publication and fol

low up - Representative UNEP 18.15 Acknowledgements and Introduction to the Sourcebook - Thorsten Schuetze 18.30 Policy and good Governance for Water

Use Efficiency - Aad Correljé 18.45 Criteria for Water Use Efficiency -

Sybrand Tjallingii 19.00 Discussion, drinks and handout of

books - all

Als ik na mijn werk thuis kom, is mijn ontvangst gegarandeerd. Elke dag. Ik open de voordeur, hang mijn jas op en hoor achter de deur naar de hal de voorbereiding van mijn welkom. Pablo krast mauwend aan de post van de deur.

Als ik deze open, rent hij naar mij toe en schurkt in cirkels zijn volle lijf langs mijn benen. Daarna ga ik op mijn hurken en aai hem over zijn kop. Hij is dan altijd blij en rolt op zijn rug om mij vol overgave zijn kwetsbare buikzijde aan te bieden. Ik speel nog even met hem en groet daarna pas mijn vrouw. Er volgt steeds hetzelfde ritueel: Pablo rent naar de bank en wacht daar op mij. Zodra ik zit, komt hij op schoot en zoekt omstandig naar een comfortabele positie. Even kijkt hij mij aan, knippert minzaam met zijn ogen, rolt zich op tot al zijn ledematen en zijn kop lekker liggen en slaat een poot, gespierd als van een bootwerker, om mijn been, met zijn nageltjes zachtjes prikkend in mijn huid.

Pablo is onze kater. Een echte. Compleet dus. Hij is in huis gekomen als beloning voor studieus gedrag van onze dochter en gebleven nadat zij voor haar studie op kamers ging wonen. Nu is hij mijn vriend. Als hij op mijn schoot ligt te snorren valt de stress van de werkdag even weg en gaan mijn gedachten de vrije loop.

Terwijl ik Pablo liefdevol onder zijn kinnetje kroel, zijn snorharen op orde breng en zijn koude oortjes masseer, laat ik voor mijn geestesoog de voorbije dagen de revue passeren. Er is een mooi boek uitgekomen waaraan ik intensief heb meegewerkt. Een overtuigend percentage afstudeerders uit het Explore Lab is genomineerd voor de Archiprix.

BKcity wordt een prettig thuis, waar eindelijk weer leuke ontmoetingen in de wandelgangen plaatsvinden. Ik heb een constructief gesprek met een collega gehad over mijn aanstaande boek. Een tweetal studenten heeft na de beruchte afstudeerdip tijdens de assistentie een wezenlijke doorbraak ervaren in de strijd om het ontwerp. De koffie in de nieuwe espressobar is voortreffelijk. Het B-Nieuws met mijn tweede column is uit.

Het is bijna kerstvakantie. Een student presenteert zijn P3 peiling met bijzonder suggestieve conceptmaquettes.

Pablo geniet voelbaar van mijn goede gedachten: hij priemt zijn nageltjes met pompende bewegingen steeds dieper in mijn been. Mijn geheugen raakt nu op het spoor van de verdrongen zaken.

Een student van onze faculteit komt om tijdens een auto-ongeluk en ik schrijf woorden van troost in een boekje voor haar ouders. Ik spreek collega’s met een tijdelijke aanstelling en verzwijg mijn zorg over hun toekomst, die ook onze toekomst is. De decaan is nog ziek. Vervangende grootheden stellen beslissingen uit. Nuance is een vergeten woord als het flexwerken betreft.

De brand is nog vaak een excuus.

Bergruimte kan niet worden uitgebreid wegens zwakke vloeren en Vitra verkoopt blijkbaar geen hangkasten. Mijn tweede column, die scherper is dan de eerste, verschijnt met een kleiner lettertype, terwijl er veel ruimte tussen de regels blijft. Daarenboven is er de financiële crisis.

Ik wil niet klagen, maar positief zijn. Zal het lukken? Een voorspoedig 2009?

Pablo kijkt mij arrogant aan. Zijn geduld is op en hij springt van mijn schoot. Ik heb even geen kater meer.

Robert Nottrot Delft, 8 december 2008

De medewerkes van het servicepunt. v.l.n.r. Omer, Merel, Arno, Alwin

B_Nieuws 04 | january 05, 2009 | news

19

january MON 05.01

IN THE SPOTLIGHT

week 1 MON 12.01

TUE 13.01 film Faculty Films

week 2

facultyfilms.tudelft.nl

Zuidserre / 1500h

Soul / R&B / Urban

tudelft.nl

Rotown / Rotterdam / Zaterdag 10 januari

music We All Love 80’s & 90’s

Speakers 2300h / zaal / € 9,- / vvk: rotown.nl €7

WED 14.01 presentation Bookpresentation Every Drop Counts Faculty of Architecture / Julianalaan / Room F / 1800h l.h.i.devos@tudelft.nl +31 (15) 278 199 6

THU 15.01 concert Belladonnakillz

FRI 16.01 dance ZUCO103

SAT 17.01 / SUN 18.01 concert Wildcard Dukes

Koornbeurs / 2100 2300h / Gratis

patronaat.nl

wijnhaven.nl

Deze band uit het verre Toronto komt op de 15de de kelderbogen laten trillen met hun beukende beats en opzwepende synthesizers.

Brazilectro van Braziliaans- Bleus in Café de Duits-Hollandse makelij Wijnhaven, Wijnhaven 22 in Delft Patronaat Haarlem / Dommelsch Zaal / Open Zondag 18.01 / deur open 2000h / Aanvang 2100h 1430h / 1530 - 1730h / / € 11 Gratis

12

MON 19.01

TUE 20.01 lezing Open-Source Urbanism and the Language of the Global Polis

WED 21.01 THU 22.01 FRI 23.01 concert concert deadline B_Nieuws February Leidsche Jazz Week Klassieke en De Waag, Leiden Please send us all you populaire liederen want to be published in uit Oezbekistan the next B_Nieuws

Nader Vossoughian

berlage-institute.nl

MON 26.01

2030 - 2300h Studenten avond / 2300h - 0030h Hans Dulfer

Wereldmuziek

leidsejazzweek.nl

Tropentheater (Kleine Zaal) in Amsterdam / 2030 - 2230h / € 19 incl.

1 drankje

Giovanca

tropentheater.nl

Rotown in Rotterdam open 2100h / 2130 0300h / € 10

19

january

SAT 24.01 / SUN 25.01 concert Salsa Sunday Live!

Speakers / Sunday 25 / 21:00 / zaal en café / € 6,speakers.nl

latinXpress Cuba

Septeto Trio Los Dos, DJ’s Willy and Carlos Saturday 24 / De Wesseling / Houttuinen 26 2230 – 0330h / € 13 clubwesseling.nl

rotown.nl

TUE 27.01 lecture The Dictionary of Received Ideas

Enrique Walker / 1900 2100h berlage-institute.nl

WED 28.01 lezing Mark Pimlott

THU 29.01

Naar aanleiding van zijn tentoonstelling ‘All things pass’ geeft de kunstenaar/ ontwerper een lezing over de achtergronden van zijn werk. Pimlott is tevens ‘senior lecturer’ aan de TU Delft.

Symfonische / Progressieve rock in de Wesseling in Delft

Dertig lentes jong, twee prachtalbums, een dvd, optredens in de grote concertzalen en een reeks deur open 2030h / 2100 - aan prijzen, plaatsten deze 0200h / € 11 oorspronkelijke zangeres in recordtijd aan de top. clubwesseling.nl De Meervaart (Rode zaal) in Amsterdam / za 31 / 2015h / € 21,50

Stroom Den Haag / Hogewal 1-9 / info@ stroom.nl / 070-3658985

26

FRI 30.01 SAT 31.01 / SUN 01.02 music concert Knight of the Progs Wende Snijders

meervaart.nl

stroom.nl

WEEK 2

WEEK 3

WEEK 4

‘Maak ons land’, NAi, Rotterdam, bepaal mee hoe Nederland er uit moet zien tijdens de manifestatie ‘Maak ons land’, tot 03 mei 2009 ‘Alberto Giacometti’, Kunsthal, Rotterdam, until february 8, 2009 ‘Building India’, Arcam, Amsterdam, Indiase architecten schetsen een beeld van de steden waarin zij wonen en werken, tot 24 januari 2009 ‘A place to wash the heart’, Fotomuseum FOAM, Amsterdam, until january 18, 2009 ‘Jozef en Isaac Israels - Vader en Zoon’, Gemeentemuseum, Den Haag, tot 8 februari 2009

20

deur open 2100h / aanvang: 2130h / einde: 0400h / € 7

koornbeurs.nl

january

WEEK 1

FRI 09.01 SAT 10.01 / SUN 11.01 opening dance 167ste Dies Natalis Wicked Jazz Sounds Faculteit Bouwkunde / Band

speakers.nl

De Veste, Delft / 2015h / studenten € 16

You can watch a film every tuesday at the cultural centre at the TU Delft, for free...

week 3

indesem2009@gmail.com

05

january

week 4

A contest will take place in the near future in which 40 Dutch and 40 international students will be chosen by a jury to participate in this ambitious workshop.

Under supervision they will work on a design assignment. Lectures relating to the theme will also be given throughout the week to which everybody is invited.

See www.indesem.nl for the contest assignment and the conditions. Keep your ears open and see you soon!

THU 08.01 drinks Sosalsa drinks

exhibitions

The week of 8 to 15 May 2009 will be dominated by the new edition of The International Design Seminar. People’s perception of the built environment will be the central theme of this indesem. Is perception of space a neglected theme in today’s architecture? How do you design a building that is ‘people friendly’? What’s your opinion?

WED 07.01 comedy Comedy Explosion

Speakers - Comedy Night Music & drinks / 2030h / cultural centre, 2030h / zaal / € 10 Het programma ‘Barmfoyer TU Delft / gratis hart’ leek nauwelijks te overtreffen, maar Maarten speakers.nl van Roozendaal en zijn kompanen Egon Kracht en Marcel de Groot leveren met ‘Het Wilde Westen’ wederom een weergaloze bijdrage aan de verrijking van het Nederlandse muziekrepertoire.

Indesem 2009 8 to 15 May 2009

TUE 06.01 theater Maarten van Roozendaal

B_Nieuws 04 | january 05, 2009 | agenda