HISTORIA
OD WĘGLA DO KLIMATU Unia Energetyczna UE powstała z pakietów, polityk i propozycji, które pokazują, jak obawy związane z funkcjonowaniem rynków energe tycznych przeistaczały się stopniowo w dąże nia do promocji odnawialnych źródeł energii i ograniczenia emisji gazów cieplarnianych.
E
nergia odgrywa ważną rolę w historii Unii Europejskiej. Podpisany w 1951 roku Traktat Paryski ustanowił Europejską Wspólnotę Węgla i Stali. Zawarty w 1957 roku traktat Euratom miał wzmocnić europejską integrację dzięki rozwojowi energii jądrowej. Gospodarczą bazę współpracy energetycznej rozwinięto Traktatem Rzymskim z 1957 roku, powołując do życia Europejską Wspólnotę Gospodarczą. Kwestie zaopatrzenia w energię zdominowały wczesne lata integracji europejskiej. Protekcjonistyczne polityki krajowe wpływały jednak na izolację narodowych rynków energetycznych. Europejscy liderzy, zmotywowani kryzysem naftowym 1973 roku, postanowili zacząć reagować wspólnie. Pierwszą poważną próbą pogłębienia integracji i wyeliminowania barier w transgranicznym obrocie, w tym energią, był Jednolity Akt Europejski z 1987 roku. Świadomość wpływu człowieka na klimat pojawiła się w latach 80. XX wieku. W Protokole z Kioto z 1997 roku UE zobowiązała się obniżyć średnioroczną emisję gazów cieplarnianych z okresu 2008–2012 o 8% w stosunku do poziomu z roku 1990. W tym samym czasie w Traktacie amsterdamskim za przekrojowy cel uznano zrównoważony rozwój. Zasadniczą przeszkodą w transgranicznym handlu była monopolistyczna struktura krajowych rynków wytwarza
nia i przesyłania energii. W latach 1996 i 2003 UE przyjęła pierwsze dyrektywy związane z energią elektryczną w celu zwiększenia konkurencji i zapewnienia swobody wyboru dostawcy. Podobne dyrektywy dotyczące gazu uchwalono w roku 1998 i 2003. Trzeci pakiet energetyczny z roku 2009 miał na celu podzielenie pionowo zintegrowanych spółek. W Traktacie lizbońskim z 2009 roku znalazł się odrębny artykuł dotyczący energii, określający cele unijnej polityki energetycznej: „zagwarantowanie funkcjonowania rynku energii; zapewnienie bezpieczeństwa dostaw energii w Unii; wspieranie efektywności energetycznej i oszczędzania energii, rozwoju nowych, odnawialnych form energii; wspieranie wzajemnych połączeń między sieciami energetycznymi”. W ostatnim dziesięcioleciu to zagrożenia klimatyczne coraz silnej wpływały na unijną politykę energetyczną. Pakiet klimatyczno-energetyczny z 2007 roku określił wiążące cele w zakresie zrównoważonej gospodarki do roku 2020: zmniejszenie emisji gazów cieplarnianych o 20%, osiągnięcie 20% udziału energii ze źródeł odnawialnych w końcowym zużyciu energii oraz poprawę efektywności energetycznej o 20%. W roku 2014 Unia Europejska przyjęła Ramy polityki w zakresie klimatu i energii do roku 2030, postulując zmniejszenie emisji gazów cieplarnianych o co najmniej 40%, co najmniej 27% udział energii ze źródeł odnawialnych w sektorze
Na papierze cele wyglądają dobrze, ich realizacja wymaga jednak zgodności, odwagi i kreatywności.
KROKI W KIERUNKU DEKARBONIZACJI
Najważniejsze programy UE, koszyk energetyczny w roku przyjęcia programu, poprawa w roku docelowym, %
5,3
7,7
1997 Protokół z Kioto cel na rok 2012 brak oficjalnego celu
8
ropa naftowa
brak oficjalnego celu
2007 Pakiet klimatycznoenergetyczny cele na rok 2020
20 20 20
obniżenie emisji gazów cieplarnianych
gaz
energia jądrowa
odnawialne źródła energii
10,2
12,7
2011 Energetyczna mapa drogowa cele na rok 2050
80 – 95
brak oficjalnego celu
brak oficjalnego celu
poprawa efektywności energetycznej
2014 Ramy klimatycznoenergetyczne cele na rok 2030
40 27 27
odpady nieodnawialne 13,2
2018 Pakiet „Czysta energia” cele na rok 2030* ciągle w negocjacjach
32,5
32
udział odnawialnych źródeł energii
Cele w porównaniu do poziomów z roku 1990. Wszystkie dane zostały przeliczone dla UE28 *Cele dla odnawialnych źródeł energii i efektywności energetycznej uzgodnione w czerwcu 2018
10
ATLAS ENERGII 2018
ENERGY ATLAS 2018 / WIKIPEDIA, EEA
węgiel kamienny, brunatny itp.
