EFEKTYWNOŚĆ ENERGETYCZNA
OSIĄGAĆ WIĘCEJ ZA MNIEJ Nieszczelne, słabo ocieplone budynki, prze starzałe wyposażenie fabryk, energochłonne urządzenia AGD – sporo energii marnujemy. Celem polityki Unii Europejskiej jest zmiana tego stanu rzeczy.
E
fektywność energetyczna ma zasadnicze znaczenie dla współczesnych gospodarek i społeczeństw. W czasie rewolucji przemysłowej dzięki rozwojowi coraz bardziej energooszczędnych technologii niegdyś ekskluzywne produkty stawały się dostępne dla coraz większej rzeszy ludzi. Zaoszczędzoną energię pochłaniała jednak rosnąca konsumpcja; wykorzystywano więc nowe źródła energii: węgiel, ropę i gaz ziemny, wreszcie energię jądrową, by zaspokoić to zapotrzebowanie. Europa stała się zależna od importu ropy i gazu, a do niedawna pokładała też spore nadzieje w energii jądrowej. Niewiele jednak uwagi poświęcano zwiększaniu wydajności energetycznej na poziomie konsumentów i przedsiębiorstw. Według Międzynarodowej Agencji Energetycznej efektywność energetyczna to zasób, którego każdy kraj ma w nadmiarze. Jej poprawa to najszybszy i najtańszy sposób podejmowania wyzwań dotyczących bezpieczeństwa energetycznego, ochrony środowiska i rozwoju gospodarki. Usługi, produkty, zachowania i procesy można projektować pod kątem zmniejszenia zużycia energii. Rozwiązania to wydajniejsze fabryki, lepsze ocieplenie budynków, oszczędne silniki w pojazdach, promocja ruchu pieszego i rowerowego, a także zastępowanie żarówek LED-ami. Kluczowe są odpowiednie polityki. W 1998 roku uzgodniono pierwszy unijny cel poprawy efektywności energetycznej: podnoszenie jej o 1% rocznie przez kolejne 12 lat. Od tego czasu rozbudowano ramy regulacyjne, w tym zasady dotyczące produktów, procesów przemysłowych, pojazdów i budynków. Do roku 2020 regulacje te mogą pomóc oszczędzić 326 milionów ton ropy rocznie. Połowa tych oszczędności wynika z wymagań dotyczących charakterystyki energetycznej i oznakowania urządzeń takich jak pralki i zamrażarki. Za drugą połowę odpowiada wprowadzenie dwóch dyrektyw: dotyczącej charakterystyki energetycznej budynków (z roku 2010) i efektywności energetycznej (z roku 2012). Budynki odpowiadają za 40% energii zużywanej w UE oraz 36% unijnych emisji CO2. Dyrektywa z 2010 roku nakłada na rządy obowiązek ustalenia minimalnych standardów dla budynków – od roku 2021 wszystkie nowe mają być niemal zeroenergetyczne. Budynek na wynajem lub sprzedaż musi posiadać certyfikat charakterystyki energetycznej. Dyrektywa z 2012 roku wymaga od państw członkowskich, aby do roku 2020 pomogły poprawić unijną efektywność energetyczną o 20% (w stosunku do poziomu z 1990 roku). Sposób realizacji tego wymogu zależy od samych rządów; mogą nakładać „obowiązek efektywności energetycznej”, zgodnie z którym dystrybutorzy energii muszą co roku oszczędzić 1,5% energii dzięki poprawie efektywności. Tego
30
ATLAS ENERGII 2018
rodzaju programy odpowiadają za 40% krajowych oszczędności energetycznych w UE. Można również stosować takie instrumenty jak usprawnione systemy grzewcze, montaż okien z podwójnym przeszkleniem, ocieplanie dachów oraz promocję „czystego transportu”. Dyrektywa wymaga też od dużych przedsiębiorstw przeprowadzania audytów dotyczących zużycia energii, przewiduje także zachęty dla małych i średnich przedsiębiorstw, żeby się takim audytom poddawały. Powszechnie stosowane są programy finansowo-fiskalne wspierające modernizację budynków i zakup produktów i samochodów o większej efektywności, a także opodatkowanie związane z energią. Dzięki tym działaniom w latach 20102015 zużycie energii w UE spadło o 10% przy 5% wzroście PKB. Wraz z pakietem “Czysta energia” UE uznała efektywność za kluczowy punkt swojej strategii energetycznej. Nowa regulacja dotycząca zarządzania Unią Energetyczną ustanawia zasadę „po pierwsze – efektywność”, którą państwa członkowskie muszą uwzględnić podczas tworzenia zintegrowanych planów energetycznych i klimatycznych. Długoterminowe strategie dekarbonizacyjne mają skutkować znacznym zwiększeniem efektywności systemu energetycznego i udziału energetyki odnawialnej. Nowa Dyrekty wa dotycząca efektywności energetycznej gwarantuje, że obowiązki państw członkowskich w zakresie oszczędności rocznych zostaną utrzymane po 2020 roku, domyślnie do 2050 roku, co niesie istotne długoterminowe informacje dla inwestorów i ustawodawców. Po raz pierwszy cele związane z energią odnawialną i efektywnością energetyczną nie są ograniczone przez niewystarczające cele dotyczące ochrony klimatu. Nowe cele do 2030 roku (32,5% poprawa efektywności energetycznej i 32% wzrost udziału OZE) mają przynieść zmniejszenie emisji gazów cieplarnianych o 45%. To więcej niż pułap 40% będący zadeklarowaną ambicją UE w zakresie realizacji porozumienia paryskiego. To dobre podejście, choć wciąż niewystarczające. Efektywność energetyczna przekłada się na korzyści dla mieszkańców: zdrowsze domy i miasta, lepszy transport, sprawniejszą kontrolę nad systemem energetycznym. Konsumenci są lepiej przygotowani do zmiany swoich zachowań i inwestowania w energooszczędne technologie. UE jest największym importerem energii na świecie: w latach 20072016 jej bilans netto handlu energią sięgnął 316 miliardów euro. Wspiera to niedemokratyczne reżimy, przyczynia się do deforestacji oraz wycieków ropy. Nie służy rozwijaniu bezpieczniejszego, bardziej ekologicznego systemu energetycznego, zapewniającego lokalne miejsca pracy, zmniejszającego ubóstwo energetyczne i generującego publiczne przychody. Szczególnie ważne jest to w Europie ŚrodkowoWschodniej, której potencjał w zakresie poprawy efektywności energetycznej jest wciąż spory.
Wzrost efektywności energetycznej i zwiększenie udziału energii ze źródeł odnawialnych w koszyku energetycznym przynoszą gospodarkom krajów korzyści.
