Polska niskoemisyjna - od idei do działania

Page 1

POLSKA NISKOEMISYJNA OD IDEI DO DZIAŁANIA Andrzej Kassenberg przy współpracy

Ewy Świerkuli

Wydawca: Fundacja Instytut na rzecz Ekorozwoju ul. Nabielaka 15, lok. 1, 00-743 Warszawa tel. 22 851-04-02, -03, -04, faks 22 851-04-00 e-lailÄš ineĹ ine-isd.or].rl, _‚rĚņņwww.ine-isd.or].rlĸ _‚rĚņņwww.c_ronlyklilat.rl

Fundacja Instytut na rzecz Ekorozwoju Ĺ?InEĹ‘ jest rozarz.dow. or]anizacj. tyru t_ink-tank rowstaj. w 1Ć–Ć–0 r. z inicjatywy kilku czjonk༕w olskie]o lubu Ekolo]iczne]o. InE zajluje si< rrolowaniel i wdra৾aniel zasad oraz rozwi.za༉ sju৾.cyc_ zr༕wnowa৾onelu rozwojowi olski, d.৾.c do jej rroekolo]icznej restrukturyzacji. W swojej dziajalnoŕŚ‹ci kieruje si< lisj.Äš budowania rozytywnyc_ relacji li<dzy rozwojel srojecznyl i ]osrodarczyl a oc_ron. ŕŚ‹rodowiska oraz wyst<rowania w interesie obecne]o i rrzyszjyc_ rokole༉. Fundacja Instytut na rzecz Ekorozwoju wsr༕jrracuje z krajowyl i eurorejskil ruc_el rozarz.dowyl. Instytut la doŕŚ‹wiadczenie w tworzeniu strate]ii ekorozwoju wsr༕lnie ze srojecznoŕŚ‹ciali lokalnyli Ĺ‹ ic_ salorz.dali i rartnerali srojecznyli, ekolo]icznyli i rartnerali otoczenia biznesu. rracowania InE wykorzystuj. rarlalentarzyŕŚ‹ci, adlinistracja rz.dowa i salorz.dowa, naukowcy, studenci i uczniowie. Instytucje i osoby rra]n.ce wesrrzeࣀ dziajalnoŕŚ‹ŕŁ€ na rzecz ekorozwoju lo]. dokonywaࣀ wrjat na kontoÄš ank e a " , II ddziaj w Warszawie )rj- |‹ ‰ Äš Ć–Ć‘ Ć?Ć‘Ć“Ć? Ć?Ć?Ć‘Ć“ Ć?Ć?Ć?Ć? Ć?Ć?Ć?Ć? Ć?ƑѾƕ ŃśĆ?Ć–Ć•

!aport powstaj w ramac_ projektu realizowanego przy wsparciu Fundacji im. einric_a ŕĽ˜lla.

!; 7-h 1f- f< Œ‹ ho ‰-Äš aria rosi༉ska- ackl uo f;h| ]u-C1ÂŒm‹Ě oanna _aাzow i eszek oslalski Ĺ‹ Wydawnictwo Wiatr s. c. "hj-7 hol r† |; uo ‰‹Ě eszek oslalski u†h b oru-‰-Äš ! FI* entrul oli]raCi, ul. ora olorowskie]o 24, 80-377 da༉sk ĹĄ oryri]_t by Fundacja Instytut na rzecz Ekorozwoju, Warszawa 2015 I" NÄš Ć–78-83-8Ć–4Ć–5-4Ńľ-4 Wydrukowano na papierze ekologicznym.

POLSKA NISKOEMISYJNA OD IDEI DO DZIAŠANIA Andrzej Kassenberg przy współpracy

Ewy Ĺšwierkuli Instytut na rzecz Ekorozwoju

Niniejszy raport powstaj w ramac_ projektu realizowanego przy wsparciu Fundacji im. einric_a ŕĽ˜lla jako rezultat czterec_ debat eksperckic_ poŕŚ‹wi<conyc_ wdra৾aniu Ĺ Niskoemisyjnej strategii dla olski Ĺ‹ 2050Äż, jednak zawarte w nim treŕŚ‹ci odzwierciedlaj. jedynie pogl.dy przedstawicieli Instytutu na rzecz Ekorozwoju i niekoniecznie musz. byࣀ podzielane przez innyc_ uczestnik༕w spotka༉.

Warszawa, listopad 2015

POLSKA NISKOEMISYJNA Od idei do działania

Spis treĹ›ci Wst<p "treszczenie o to jest niskoemisyjny rozw༕jÄľ "trategie niskoemisyjnego rozwoju Europa olska ierunki wdra৾ania niskoemisyjnego rozwoju Energetyka Transport !olnictwo z udziajem leŕŚ‹nictwa rzemysj z udziajem gospodarki odpadami odsumowanie iteratura ista os༕b bior.cyc_ udziaj w debatac_ eksperckic_

4 5 8 9 9 12 19 19 23 27 31 37 38 39

Spis tabel i rysunkĂłw 1. rzewidywane zu৾ycie energii oraz dziajania proefektywnoŕŚ‹ciowe w perspektywie roku 2050 2. Emisje z samoc_od༕w og༕jem Ĺ‹ scenariusz odniesienia Ĺ? &Ĺ‘ i modernizacji Ĺ? Ĺ‘Äš 2010-2050 3. graniczenia emisji gaz༕w cieplarnianyc_ na ŕŚ‹wiecie w produkcji ৾ywnoŕŚ‹cii jej konsumpcji Ĺ?zapotrzebowanie na ৾ywnoŕŚ‹ŕŁ€ a potencjaj redukcyjny w roku 2050Ĺ‘ 4. !oczne oszcz<dnoŕŚ‹ci paliw w przemyŕŚ‹le Ĺ‹ scenariusz modernizacjiÄš 2015-2050 5. zy mo৾na pobudziࣀ dalszy niskoemisyjny wzrostÄľ Ńľ. ospodarka o obiegu zamkni<tym

2

19 25 29 33 33 35

Objaśnienia skrótów i symboli BAU CO2 ERP ETS GHG GWh InE IT ktoe mpzp MOD MWh MtCO2eq NP2050 NPRGN OZE PKB TWh UE zpr

scenariusz Ĺ biznes jak zwykleÄż dwutlenek w<gla ekologiczna reforma podatkowa Ĺ?ang. ecological tax reform, ET!Ĺ‘ system _andlu uprawnieniami do emisji gaz༕w cieplarnianyc_ Ĺ?Emission Trading SystemĹ‘ gazy cieplarniane gigawatogodzina Instytut na rzecz Ekorozwoju tec_nologia informacyjna Ĺ?ang. bm=oul-࢟om |;1_moѲo]‹ő tysi.c ton oleju ekwiwalentnego Ĺ?ang. |_o†v-m7 |omv o= obѲ ;t†bˆ-Ѳ;m|Ĺ‘ miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego scenariusz modernizacyjny megawatogodzina milion ton 2 ekwiwalentnego Ĺ?ang. million metric tons of carbon dioxide ;t†bˆ-Ѳ;m|Ĺ‘ Ĺ 2050.pl Ĺ‹ podr༕৾ do niskoemisyjnej przyszjoŕŚ‹ciÄż Narodowy rogram !ozwoju ospodarki Niskoemisyjnej odnawialne ৳r༕dja energii rodukt rajowy ru‚o terawatogodzina &nia Europejska zintegrowany program rozwojowy

3

POLSKA NISKOEMISYJNA Od idei do działania

Wstęp

P

rzedstawiamy kolejne opracowanie zwi.zane z promowaniem wynik༕w prac nad Niskoemisyjn. strategi. dla olski Ĺ‹ 2050. race te, zako༉czone w czerwcu 2013 roku prezentacj. raportu ko༉cowego pt. Ĺ 2050. pl Ĺ‹ podr༕৾ do niskoemisyjnej przyszjoŕŚ‹ciÄż Ĺ?N 2050Ĺ‘, byjy przeprowadzone przez Warszawski Instytut "tudi༕w Ekonomicznyc_ i Instytut na rzecz Ekorozwoju przy wsparciu Europejskiej Fundacji limatycznej. Wedjug wielu ekspert༕w, polityk༕w, dziajaczy gospodarczyc_ i spojecznyc_ jest to najbardziej dojrzajy dokument dotycz.cy przyszjoŕŚ‹ci rozwoju kraju z poszanowaniem ŕŚ‹rodowiska, uwzgl<dniaj.cy w szczeg༕lnoŕŚ‹ci potrzeby oc_rony klimatu globalnego. roponowana w nim niskoemisyjna transformacja polskiej gospodarki w perspektywie pojowy **I w. wpisuje si< w przyj<te na szczycie &E w pa৳dzierniku 2014 roku cele polityki klimatyczno-energetycznej &nii Europejskiej. Wa৾n. spraw. staje si< zatem rozpowszec_nienie tego dokumentu i utrwalenie w ŕŚ‹wiadomoŕŚ‹ci spojecznej jego politycznego i gospodarczego znaczenia. ednoczeŕŚ‹nie nale৾y postawiࣀ problem najistotniejszy Ĺ‹ jak w praktyce ༕w program wdra৾aࣀ, zwjaszcza w obszarac_ szczeg༕lnie wa৾nyc_ dla niskoemisyjnego rozwoju. by to osi.gn.ࣀ, Instytut na rzecz Ekorozwoju we wsp༕jpracy z Fundacj. im. einric_a ŕĽ˜lla w Warszawie zrealizowaj projekt pt. Šॆrody z ŕĽ˜llemÄż, kt༕rego celem byjo budowanie ŕŚ‹wiadomoŕŚ‹ci publicznej, gospodarczej i politycznej w zakresie gospodarki

4

niskoemisyjnej. _odzijo o przekonanie uczestnik༕w o celowoŕŚ‹ci i niezb<dnoŕŚ‹ci transformacji polskiej gospodarki w perspektywie 2050 roku z wykorzystaniem cel༕w &E na rok 2030. W ramac_ projektu zorganizowano cztery spotkania ekspert༕w z gronem os༕b reprezentuj.cyc_ r༕৾ne instytucje z obszar༕w najwa৾niejszyc_ dla niskoemisyjnej transformacjiÄš energetyka, transport, przemysj i odpady oraz tereny wiejskie wraz z leŕŚ‹nymi. .cznie w spotkaniac_ wzi<jo udziaj 50 os༕b Ĺ?lista w zaj.czeniuĹ‘. o ka৾dym spotkaniu ukazywaja si< notatka o jego przebiegu, treŕŚ‹ci i rezultatac_, zamieszczana na portalu c_ronmyklimat.pl i stronie Fundacji www.pl.boell.org. "wobodna i wielow.tkowa dyskusja podczas tyc_ debat pozwolija na wypracowanie interesuj.cego materiaju, kt༕ry w formie syntetycznej znajduje si< w niniejszej publikacji. ednak zawarte w niej treŕŚ‹ci odzwierciedlaj. jedynie pogl.dy Instytutu na rzecz Ekorozwoju i niekoniecznie musz. byࣀ podzielane przez uczestnik༕w spotka༉.

Streszczenie

P

rzed spojecznoŕŚ‹ci. ŕŚ‹wiata stoi jedno z najwa৾niejszyc_ wyzwa༉Ě jak poradziࣀ sobie z post<puj.cymi zmianami klimatu globalnego. by ograniczyࣀ tempo globalnego ocieplania klimatu do 2o nale৾y znacznie zredukowaࣀ emisj< gaz༕w cieplarnianyc_. o ko༉ca bie৾.cego stulecia emisja tyc_ gaz༕w powinna spaŕŚ‹ŕŁ€ do zera. !adykalne ograniczenie emisji gaz༕w cieplarnianyc_ oznacza dekarbonizacj< ŕŚ‹wiatowej gospodarki, czyli uniezale৾nienie gospodarek od paliw kopalnyc_. si.gni<cie tak znacz.cej zmiany nie b<dzie rozwi.zaniem jatwym i szybkim. Taki proces b<dzie kosztowny, ale zaniec_anie tyc_ dziaja༉ czy znaczne odjo৾enie ic_ w czasie mo৾e ŕŚ‹wiat kosztowaࣀ jeszcze wi<cej. rzeksztajcenie gospodarki w kierunku niskoemisyjnoŕŚ‹ci stanowi jedno z najwa৾niejszyc_ wyzwa༉ gospodarczyc_ i ŕŚ‹rodowiskowyc_ stoj.cyc_ przed &ni. Europejsk. i jej pa༉stwami czjonkowskimi. !ada Europy, widz.c tak powa৾ne zagro৾enie, w pa৳dzierniku 2009 roku wyznaczyja cel dla Europy i innyc_ kraj༕w o rozwini<tej gospodarce, czyli zmniejszenie emisji gaz༕w cieplarnianyc_ o 80-95ѡ. _c.c przejo৾yࣀ to wyzwanie na bardziej praktyczne dziajania, Europejska Fundacja limatyczna przygotowaja i opublikowaja w 2010 roku raport pt. Ĺ apa drogowa 2050Äš praktyczny przewodnik do prosperuj.cej i niskow<glowej EuropyÄż. rzyj<to w nim jako cel do osi.gni<cia redukcj< emisji gaz༕w cieplarnianyc_ w &E o 80ѡ . Wedjug tego raportu proces niskow<glowej transformacji gospo-

darki europejskiej powinien przynieŕŚ‹ŕŁ€ korzyŕŚ‹ci gospodarcze. szacowano, ৾e koszty inwestowania w sektorze elektroenergetyki wzrosn. wyra৳nieÄš z ok. 30 mld euro w 2010 roku do ok. Ńľ5 mld euro w roku 2050. ednak op༕৳nienie w podejmowaniu tyc_ aktywnoŕŚ‹ci spowoduje koszty w wysokoŕŚ‹ci ponad 90 mld euro ju৾ w roku 2035. omisja Europejska tak৾e zaj<ja si< t. problematyk. i w 2011 roku opublikowaja Ĺ lan dziaja༉ prowadz.cy do przejŕŚ‹cia na konkurencyjn. gospodark< niskoemisyjn. do 2050 rokuÄż. ,a gj༕wne wyzwanie uznano w nim przeksztajcenie cajej gospodarki &E w gospodark< zdecydowanie niskoemisyjn.. znacza to, ৾e &E powinna przygotowaࣀ si< na ograniczenie wewn<trznyc_ krajowyc_ emisji do 2050 roku o 80ѡ w por༕wnaniu z ic_ poziomem z 1990 roku. by dokonaࣀ takiej transformacji, &E potrzebowajaby Ĺ‹ wedjug oblicze༉ zawartyc_ w ww. dokumencie Ĺ‹ dodatkowyc_ inwestycji w wysokoŕŚ‹ci 270 mld euro rocznie Ĺ?co odpowiada ŕŚ‹rednio 1,5ѡ jej rocznego Ĺ‘ w najbli৾szyc_ 40 latac_. ednoczeŕŚ‹nie nast.pijoby, w wyniku poprawy efektywnoŕŚ‹ci energetycznej i przec_odzenia na niskoemisyjne ৳r༕dja energii produkowanej lokalnie, ograniczenie koszt༕w pozyskania paliwa w &E o 175-320 mld euro rocznie. Na tym tle rodzi si< pytanie, co to oznacza dla olski. by odpowiedzieࣀ na to pytanie, Warszawski Instytut "tudi༕w Ekonomicznyc_ i Instytut na rzecz Ekorozwoju dzi<ki wsparciu

5

POLSKA NISKOEMISYJNA Od idei do działania

ze strony Europejskiej Fundacji limatycznej przygotowajy map< drogow. dla olski, tzn. raport Ĺ 2050.pl – podr༕৾ do niskoemisyjnej przyszjoŕŚ‹ciÄż. elem przyŕŚ‹wiecaj.cym autorom raportu byjo znalezienie odpowiedzi na pytanie, jak modernizowaࣀ olsk<, aby droga ograniczania emisji byja r༕wnoczeŕŚ‹nie drog. przeksztajcania olski w kraj bardziej konkurencyjny, wysokorozwini<ty i zamo৾ny, a przy tym odpowiedzialny i dbaj.cy o ŕŚ‹rodowisko. okument pokazuje, ৾e aktywna agenda modernizacji mo৾e przeksztajciࣀ olsk< w kraj wysokorozwini<ty w ci.gu czterdziestu lat, jest to jednak kwesাa obrania odpowiedniego kierunku. odj<cie wysijku modernizacji gospodarki olski mogjoby przynieŕŚ‹ŕŁ€ wzrost polskiego w roku 2050 w stosunku do wariantu Ĺ biznes jak zwykleÄż. d kilku lat w inisterstwie ospodarki byjy prowadzone prace nad projektem Narodowego rogramu !ozwoju ospodarki Niskoemisyjnej Ĺ?N ! NĹ‘. Najpierw przygotowano zajo৾enia, a nast<pnie w dniu 4 sierpnia 2015 roku kierownictwo resortu przyj<jo dokument strategiczny. elem gj༕wnym N ! N jest rozw༕j gospodarki niskoemisyjnej przy zapewnieniu zr༕wnowa৾onego rozwoju kraju, a jego realizacja ma si< opieraࣀ na koncepcji gospodarki o obiegu zamkni<tym. ak zapisano w tym dokumencie, aby dokonaࣀ transformacji niskoemisyjnej, niezb<dne b<dzie wydanie ponad 60 mld zjotyc_, dzi<ki czemu b<dzie mo৾liwa 40ѡ redukcja emisji gaz༕w cieplarnianyc_ w stosunku do roku 2010. Nawi.zuj.c do raportu pt. Ĺ 2050.pl Ĺ‹ podr༕৾ do niskoemisyjnej przyszjoŕŚ‹ciÄż Ĺ?N 2050Ĺ‘, nale৾y stwierdziࣀ, ৾e do skutecznoŕŚ‹ci trans-

6

formacji niezb<dne jest skoncentrowanie si< podczas wdra৾ania zmian na kilku najwa৾niejszyc_ obszarac_, jak energetyka, transport, rolnictwo, leŕŚ‹nictwo, przemysj i gospodarka odpadami. d kilkunastu lat brak jest w olsce autentycznej dyskusji nad przyszjoŕŚ‹ci. energetyki, kt༕ra byjaby podstaw. do dokonania istotnej zmiany w tym sektorze. ej wynikiem powinien byࣀ dokument strategiczny, co do kt༕rego czojowe parাe polityczne uzyskajyby porozumienie, a wi<kszoŕŚ‹ŕŁ€ spojecze༉stwa zrozumiajaby i przyj<jaby wybrany kierunek jako po৾.dany. becnie rysuje si< wyra৳nie, ৾e taka djugofalowa strategia powinna zawieraࣀ takie elementy, jakÄš dekarbonizacja sektora energetycznegoĸ silna promocja efektywnoŕŚ‹ci energetycznejĸ zmiana miksu energetycznego w kierunku energetyki odnawialnejĸ budowanie spojecze༉stwa zaanga৾owanego w poszanowanie energiiĸ wykorzystanie transformacji energetycznej do budowy innowacyjnej gospodarki. Istotnym narz<dziem przec_odzenia na gospodark< niskoemisyjn. jest wprowadzenie ekologicznej reformy podatkowej Ĺ?E! Ĺ‘. olejnym kierunkiem dziajania w ramac_ N 2050 jest wyb༕r alternatywnej ŕŚ‹cie৾ki rozwoju transportu, co oznacza spadek popytu na rop< na[ow. oraz wzrost konkurencyjnoŕŚ‹ci mi<dzynarodowej i bezpiecze༉stwa energetycznego. & podstaw tego scenariusza le৾y aktywna polityka publiczna nakierowana na osi.gni<cie rezultat༕w w wyniku znacz.cej poprawy efektywnoŕŚ‹ci paliwowej,

dzi<ki unowoczeŕŚ‹nieniu Yoty samoc_odowej i zmianie paliwa na alternatywne. _odzi o zmniejszenie zale৾noŕŚ‹ci od poc_odnyc_ ropy na[owej, o rozw༕j atrakcyjnyc_ alternatyw dla transportu indywidualnego, w tym komunikacji zbiorowej, rowerowej i pieszej w miastac_ oraz kolejowej w przewozac_ na wi<ksze odlegjoŕŚ‹ci oraz sprawnego planowania przestrzennego i oddziajywania na zmiany zac_owa༉ komunikacyjnyc_. otencjaj redukcji emisji z rolnictwa jest bardzo du৾y, szczeg༕lnie gdy uwzgl<dni si< zdolnoŕŚ‹ŕŁ€ rolnictwa do wi.zania w<gla z atmosfery. ,miany w praktyce rolniczej, wskazywane jako najistotniejsze sposoby dziaja༉ na rzecz oc_rony klimatu, to zmiany w tec_nologii upraw oraz w tec_nologii _odowli zwierz.t i spos༕b gospodarki nawozami naturalnymi. WŕŚ‹r༕d innyc_ mo৾liwoŕŚ‹ci wyr༕৾nia si< zmiany w diecie, kt༕re mog. poci.gaࣀ za sob. zmiany w produkcji rolniczej, a tak৾e rolnictwo ekologiczne i agroleŕŚ‹nictwo z uprawami energetycznymi. as z jednej strony jest oCar. zmian klimatycznyc_. ojawiaj. si< nowe zagro৾enia, np. po৾arowe, pojawiaj. si< nowe elementy biotyczne, nowe c_oroby i owady. , drugiej strony las jest r༕wnie৾ beneCcjentem ocieplenia klimatu. rzy wydju৾onym okresie wegetacji, przy podniesionej ŕŚ‹redniej temperaturze, miejscami r༕wnie৾ wilgotnoŕŚ‹ci, przyrost biomasy jest wi<kszy, a wi<c zwi<ksza si< r༕wnie৾ akumulacja w niej w<gla. rodukcja drewna jest narz<dziem oc_rony klimatu i jednoczeŕŚ‹nie mo৾e byࣀ znacz.cym elementem rozwoju gospodarczego Ĺ?budownictwo, przemysj meblarskiĹ‘.

odstawowym dziajaniem w ramac_ przemysju powinna byࣀ promocja szeroko rozumianej oszcz<dnoŕŚ‹ci Ĺ‹ energii, surowc༕w b.d৳ wykorzystania marnotrawionyc_ rezerw dla osi.gni<cia potencjalnyc_ zysk༕w. ost<p tec_niczny daje szans< na spadek zapotrzebowania na energi<. W rezultacie negatywne oddziajywanie przemysju na ŕŚ‹rodowisko powinno si< zmniejszyࣀ, a tempo tyc_ zmian zale৾ne b<dzie od stopnia aktywnoŕŚ‹ci polskiego rz.du. Wykorzystanie szans na wdro৾enie niskoemisyjnej strategii rozwoju przemysju wymaga zwr༕cenia uwagi na trzy kluczowe czynniki, tj. rynek, kadry i polityk< przemysjow.. "zczeg༕lnie wa৾n. kwesা. jest poj.czenie rozwoju gospodarczego, w tym przemysju, z innowacyjnym podejŕŚ‹ciem do problematyki odpad༕w. Ten nowy kierunek to gospodarka o obiegu zamkni<tym. unktem wyjŕŚ‹cia jest zmiana polegaj.ca na odc_odzeniu od gospodarki linearnej. ospodarka o obiegu zamkni<tym to taka gospodarka, kt༕ra pozwala zac_owaࣀ mo৾liwie jak najdju৾ej wartoŕŚ‹ŕŁ€ dodan. produkt༕w i wyeliminowaࣀ odpady. To wszystko, czyli niskoemisyjna transformacja polskiej gospodarki w perspektywie pojowy **I w., wpisuje si< w przyj<te na szczycie &E w pa৳dzierniku 2014 roku cele polityki klimatyczno-energetycznej &nii Europejskiej.

7

POLSKA NISKOEMISYJNA Od idei do działania

Co to jest niskoemisyjny rozwĂłj?

J

ednym z najwi<kszyc_ wsp༕jczesnyc_ problem༕w ŕŚ‹rodowiska naturalnego s. wywojane dziajalnoŕŚ‹ci. czjowieka zmiany klimatu. graniczenie tempa globalnego ocieplania klimatu do 2o w stosunku do poziomu sprzed okresu uprzemysjowienia wymaga znacznyc_ redukcji emisji gaz༕w cieplarnianyc_. W istocie emisja powinna spaŕŚ‹ŕŁ€ do zera do ko༉ca **I wieku, by powstrzymaࣀ dalszy wzrost koncentracji dwutlenku w<gla w atmosferze. "palanie paliw kopalnyc_ Ĺ?w<gla, ropy na[owej i gazu ziemnegoĹ‘ odpowiada za niemal 95ѡ rocznej ŕŚ‹wiatowej emisji 2. latego radykalne ograniczenie emisji gaz༕w cieplarnianyc_ oznacza dekarbonizacj< ŕŚ‹wiatowej gospodarki. ekarbonizacja, tj. uniezale৾nienie gospodarek od paliw kopalnyc_, nie b<dzie procesem jatwym ani szybkim. Na pewno b<dzie to proces kosztowny, jednak jego zaniec_anie czy znaczne odjo৾enie w czasie mo৾e kosztowaࣀ znacznie wi<cejĹ?1Ĺ‘ . Transformacja gospodarki na tak., kt༕ra jest przyjazna dla klimatu i pozwala na minimalizacj< emisji zanieczyszcze༉, to wjaŕŚ‹nie niskoemisyjny rozw༕j. Filarami tej zmiany s.Äš efektywne gospodarowanie surowcami i materiajamiĸ poprawa efektywnoŕŚ‹ci energetycznejĸ wykorzystanie odnawialnyc_ ৳r༕dej energiiĸ 1. WedĹ‚ug raportu Sterna (z 2006 r.) potrzeba 1% Ĺ›wiatowego PKB, by powstrzymać rozwĂłj negatywnych zjawisk zwiÄ…zanych z ocieplaniem klimatu – natomiast brak dziaĹ‚aĹ„ moĹźe pociÄ…gnąć za sobÄ… utratÄ™ nawet 20% Ĺ›wiatowego PKB rocznie. http://mudancasclimaticas.cptec.inpe. br/~rmclima/pdfs/destaques/sternreview_report_complete.pdf

8

rozw༕j i wdra৾anie czystyc_ Ĺ?niskoemisyjnyc_Ĺ‘ tec_nologiiĸ zapobieganie powstawaniu odpad༕w i poprawa efektywnoŕŚ‹ci gospodarowania nimiĸ promocja zr༕wnowa৾onyc_ wzorc༕w konsumpcji. rzeksztajcenie gospodarki w niskoemisyjn. stanowi jedno z najwa৾niejszyc_ wyzwa༉ gospodarczyc_ i ŕŚ‹rodowiskowyc_ stoj.cyc_ przed &ni. Europejsk. i pa༉stwami czjonkowskimi. czekuje si<, ৾e rozw༕j w dziedzinie czystyc_ tec_nologii oraz energii o niskiej emisji lub energii bezemisyjnej pobudzi europejsk. gospodark< oraz stymuluj.co wpjynie na wzrost gospodarczy i zatrudnienie. rzejŕŚ‹cie na gospodark< niskoemisyjn. pomogjoby w ograniczeniu zu৾ycia gj༕wnyc_ zasob༕w, takic_ jak energia, surowce, grunty i woda, zmniejszyjoby zale৾noŕŚ‹ŕŁ€ &E od drogiego importu ropy na[owej i gazu oraz przyniosjoby korzyŕŚ‹ci zdrowotne Ĺ‹ np. przez mniejsze zanieczyszczenie powietrza. Nale৾y odnotowaࣀ, ৾e po raz pierwszy w _istorii najwi<ksze kraje uprzemysjowione doszjy do porozumienia w kwesাi koniecznoŕŚ‹ci uniezale৾nienia si< od paliw kopalnyc_. raje 7Ĺ?2Ĺ‘ podczas szczytu w czerwcu 2015 r. zadeklarowajy swoj. gotowoŕŚ‹ŕŁ€ do rozwijania djugoterminowyc_, narodowyc_ strategii niskoemisyjnyc_Ĺ?3Ĺ‘. 2. Francja, Japonia, Kanada, Niemcy, Stany Zjednoczone, Wielka Brytania, WĹ‚ochy. Do 2014 roku czĹ‚onkiem grupy byĹ‚a takĹźe Rosja (w tym czasie dziaĹ‚aĹ‚a grupa G8). Po aneksji Krymu przez RosjÄ™ pozostaĹ‚e paĹ„stwa grupy postanowiĹ‚y o zawieszeniu czĹ‚onkostwa Rosji. Na szczyty G7 zapraszany bywa takĹźe PrzewodniczÄ…cy Komisji Europejskiej, ktĂłry jest przedstawicielem Unii Europejskiej. 3. http://gramwzielone.pl/trendy/16563/g7-za-calkowita-dekarbonizacjaglobalnej-gospodarki

Strategie niskoemisyjnego rozwoju Europa

W

lipcu 2009 roku przyw༕dcy &nii Europejskiej podczas szczytu grupy 8Ĺ?4Ĺ‘ zadeklarowali jako wsp༕lny cel redukcj< do roku 2050 emisji gaz༕w cieplarnianyc_ Ĺ? Ĺ‘ o co najmniej 80ѡ w odniesieniu do poziomu z roku 1990. W pa৳dzierniku 2009 roku !ada Europy wyznaczyja cel dla Europy Ĺ‹ zmniejszenie emisji o 80-95ѡ. Wspieraj.c t< inicjatyw<, Europejska Fundacja limatyczna zainicjowaja badania zmierzaj.ce do ustalenia, jakie implikacje wynikaj. z tego celu dla gospodarki europejskiej, zwjaszcza w sektorze energii elektrycznejĹ?5Ĺ‘. Efektem podj<tyc_ dziaja༉ jest raport Ĺ apa drogowa 2050Äš praktyczny przewodnik do prosperuj.cej i niskow<glowej EuropyÄżĹ?6Ĺ‘ opublikowany w kwietniu 2010 roku, a opracowany z udziajem partner༕wÄš c inseyÄ˝a, E oraz Imperial ollege ondon. !aport omawia szanse i wyzwania wi.৾.ce si< z realizacj. planu redukcji emisji gaz༕w cieplarnianyc_ o 80ѡ w Europie. ostarcza praktycznej, niezale৾nej i obiektywnej analizy ŕŚ‹cie৾ek dojŕŚ‹cia do gospodarki niskoemisyjnej w Europie, przy zac_owaniu bezpiecze༉stwa energetycznego, oc_rony ŕŚ‹rodowiska i cel༕w gospodarczyc_ &nii Europejskiej.

4. Francja, Japonia, Kanada, Niemcy, Rosja, Stany Zjednoczone, Wielka Brytania, Włochy. 5. http://www.roadmap2050.eu/reports 6. European Climate Foundation: Roadmap 2050 – Practical guide to prosperous, lowcarbon Europe, kwiecień 2010.

!aport odnosi si< do cel༕w redukcyjnyc_ wszystkic_ sektor༕w gospodarki, lecz w szczeg༕lnoŕŚ‹ci analizuje sektor elektroenergetyki. ,ajo৾ono, ৾e sektor energii elektrycznej w roku 2050 powinien cec_owaࣀ si< poziomem usjug energetycznyc_ co najmniej por༕wnywalnym z dzisiejszym poziomem europejskim. Wst<pne analizy potwierdzijy, ৾e niemo৾liwe jest osi.gni<cie 80ѡ redukcji gaz༕w cieplarnianyc_ Ĺ? Ĺ‘ dla cajej gospodarki unijnej bez dekarbonizacji sektora energii elektrycznej na poziomie 95-100ѡ. si.gni<cie takiej redukcji w zajo৾onym czasie oznacza koniecznoŕŚ‹ŕŁ€ przejŕŚ‹cia do nowego systemu wytwarzania i wykorzystania energii. znacza koniecznoŕŚ‹ŕŁ€ transformacji wszystkic_ sektor༕w emituj.cyc_ gazy cieplarniane i koniecznoŕŚ‹ŕŁ€ inwestycji w tec_nologie zero- lub niskow<glowe, w sieci inteligentne, samoc_ody o nap<dzie elektrycznym czy te৾ pompy ciepja. !ealizacja cel༕w dekarbonizacji w znacznej mierze zale৾y od infrastruktury przesyjowej. Niezb<dne s. zar༕wno dziajania w zakresie j.czenia sieci narodowyc_, jak i stworzenie sieci trans-europejskiej Ĺ?v†r;ugridĹ‘. !ozbudowa poj.cze༉ transgranicznyc_ umo৾liwi wykorzystanie efektu zmiennoŕŚ‹ci dobowej i sezonowej w skali europejskiej, zwi<kszy efektywnoŕŚ‹ŕŁ€ oraz zmniejszy potrzeby w zakresie magazynowania energii i utrzymywania rezerwy mocy. roces niskow<glowej transformacji gospodarki europejskiej powinien przynieŕŚ‹ŕŁ€ korzyŕŚ‹ci

9

POLSKA NISKOEMISYJNA Od idei do działania

gospodarcze. rzedsi<wzi<cia w zakresie redukcji emisji poprzez dziajania proefektywnoŕŚ‹ciowe prowadz. do zwi<kszenia zysk༕w ne‚o, przyczyniaj. si< do tworzenia nowyc_ miejsc pracy i obni৾enia rac_unk༕w za energi< opjacanyc_ przez jej u৾ytkownik༕w. utorzy raportu przestrzegaj. jednak przed zwlekaniem z uruc_omieniem dziaja༉ na wymagan. skal< w latac_ 2010-2015. ॆcie৾ki dekarbonizacji zakjadaj. silny wzrost koszt༕w inwestowania w sektorze elektroenergetyki od poziomu ok. 30 mld euro w roku 2010 do ok. 65 mld euro w roku 2025. e৾eli jednak proces wdra৾ania op༕৳ni si< o dziesi<ciolecie, szacowane na rok 2035 wydatki wzrosn. do ponad 90 mld euro. o৾e to prowadziࣀ do naruszenia bilansu popytu i poda৾y przy pojawiaj.cyc_ si< niedoborac_ mocy wytw༕rczyc_. onadto wyra৳nie wzroŕŚ‹nie skumulowany efekt emisji w przedziale lat 2010-2050. W 2011 roku omisja Europejska opublikowaja ostateczn. wersj< Ĺ lanu dziajania prowadz.cego do przejŕŚ‹cia na konkurencyjn. gospodark< niskoemisyjn. do 2050 rokuÄżĹ?7Ĺ‘. W dokumencie przedstawiono kluczowe elementy, kt༕re powinny ksztajtowaࣀ unijne dziajania na rzecz klimatu, przyczyniaj.c si< do przeksztajcenia gospodarki &E w 2050 roku w konkurencyjn. gospodark< niskoemisyjn.. znacza to, ৾e &E powinna przygotowaࣀ si< na ograniczenie wewn<trznyc_ krajowyc_ emisji Ĺ?poza rynkiem uprawnie༉ do emisjiĹ‘ do 2050 roku o 80ѡ w por༕wnaniu z ic_ poziomem z 1990 roku.

7. http://www.europarl.europa.eu/meetdocs/2009_2014/documents/ com/com_com(2011)0112_/com_com(2011)0112_pl.pdf

10

omisja przeprowadzija szeroko zakrojon. analiz< modelow., rozwa৾aj.c szereg potencjalnyc_ scenariuszy ukazuj.cyc_ sposoby realizacji takic_ plan༕w. Wynika z niej, ৾e ograniczenia wewn<trznyc_ emisji mo৾liwe do osi.gni<cia w racjonalny pod wzgl<dem koszt༕w spos༕b mogjyby wynosiࣀ okojo 40ѡ w 2030 roku i okojo 60ѡ w 2040 roku poni৾ej poziom༕w z 1990 roku. entraln. rol< w gospodarce niskoemisyjnej b<dzie odgrywaࣀ energia elektryczna i cieplna. naliza pokazuje, ৾e sektor energetyczny ma najwi<kszy potencjaj w zakresie redukcji emisjiÄš do 2050 roku mo৾na w tym sektorze niemal cajkowicie wyeliminowaࣀ emisje 2. Energia elektryczna mogjaby cz<ŕŚ‹ciowo zast.piࣀ paliwa kopalne w transporcie i ciepjownictwie. lan zakjada wytwarzanie energii elektrycznej ze ৳r༕dej odnawialnyc_, takic_ jak wiatr, sjo༉ce, woda i biomasa oraz innyc_ niskoemisyjnyc_ ৳r༕dej energii, takic_ jak elektrownie j.drowe czy elektrownie opalane stajym paliwem kopalnym, wyposa৾one w tec_nologi< wyc_wytywania i skjadowania dwutlenku w<gla. <dzie si< to wi.zaࣀ ze znacznymi inwestycjami w inteligentn. sieࣀ energetyczn. zapewniaj.c. ci.gjoŕŚ‹ŕŁ€ dostaw. otencjaj redukcji emisji w transporcie szacuje si< na 60ѡ w 2050 roku w stosunku do poziomu z 1990 roku. W perspektywie kr༕tkookresowej najwi<kszyc_ post<p༕w nale৾y oczekiwaࣀ w dziedzinie silnik༕w spalinowyc_ i wysokopr<৾nyc_, kt༕re mog. si< staࣀ jeszcze bardziej paliwooszcz<dne. W perspektywie ŕŚ‹rednio- i djugoterminowej wi<ksz. redukcj< emisji osi.gnie si< dzi<ki zasilanym z sieci pojazdom _ybrydowym

oraz elektrycznym. Natomiast w lotnictwie i transporcie drogowym b<d. coraz cz<ŕŚ‹ciej wykorzystywane biopaliwa. Innowacje tec_nologiczne byjyby wspierane przez normy dotycz.ce emisji spalin, systemy opjat maj.ce na celu zwalczanie zator༕w komunikacyjnyc_ i zanieczyszczenie powietrza, opjaty za korzystanie z infrastruktury transportowej, inteligentne planowanie przestrzenne i popraw< w zakresie transportu publicznego. _ocia৾ ŕŚ‹wiatowy popyt na ৾ywnoŕŚ‹ŕŁ€ roŕŚ‹nie i do 2050 roku udziaj rolnictwa w cajkowityc_ emisjac_ w &E wyniesie okojo 1ņ3, to redukcja emisji jest mo৾liwa. naliza omisji pokazuje, ৾e do 2050 roku emisje inne ni৾ 2 z sektora rolnego mog. zostaࣀ ograniczone o 42-49ѡ w por༕wnaniu z rokiem 1990. !olnictwo b<dzie musiajo zmniejszyࣀ emisje wytwarzane przez nawozy, obornik i bydjo. oza tym udoskonalone praktyki rolne i leŕŚ‹ne mog. zwi<kszyࣀ potencjaj sektora w zakresie wyc_wytywania i magazynowania w<gla w glebie i lasac_. Nie bez znaczenia w ograniczeniu emisji jest zmniejszenie odpad༕w ৾ywnoŕŚ‹ciowyc_ oraz przejŕŚ‹cie na zdrowszy spos༕b od৾ywiania si<, polegaj.cy na wi<kszym spo৾yciu warzyw i mniejszyc_ iloŕŚ‹ci mi<sa. otencjaj redukcji emisji gaz༕w cieplarnianyc_ w sektorze ruÂŒ;l‹vj† ocenia si< na 8387ѡ w 2050 roku. ,naczny wkjad w tym zakresie mogjoby wnieŕŚ‹ŕŁ€ stosowanie bardziej zaawansowanyc_ zasobo- i energooszcz<dnyc_ proces༕w i urz.dze༉ przemysjowyc_, zwi<kszenie recyklingu oraz tec_nologie ograniczania emisji innyc_ ni৾ 2 Ĺ?np. podtlenek azotu i metanĹ‘. &mo৾liwijoby to ogra-

niczenie emisji w energoc_jonnyc_ sektorac_ co najmniej o pojow<. oniewa৾ przewiduje si< r༕৾ne rozwi.zania dla poszczeg༕lnyc_ sektor༕w przemysju, omisja Europejska widzi potrzeb< opracowania specyCcznyc_ plan༕w dziajania we wsp༕jpracy z sektorami, kt༕ryc_ te dziajania dotycz.. o 2035 roku nale৾y Ĺ‹ wedjug omisji Ĺ‹ wprowadziࣀ na szerok. skal< tec_nologi< wyc_wytywania i skjadowania dwutlenku w<gla, w szczeg༕lnoŕŚ‹ci wyc_wytywania emisji poc_odz.cyc_ z proces༕w przemysjowyc_ Ĺ?np. sektory stalowy, cementowyĹ‘. , analizy omisji Europejskiej wynika, ৾e emisje sektora 0†7o‰mb1|‰- mogjyby zostaࣀ ograniczone prawie o 90ѡ do 2050 roku poprzez popraw< c_arakterystyki energetycznej budynk༕w. Wi.৾e si< to z zastosowaniem w nowyc_ budynkac_ tec_nologii budownictwa pasywnego, odnow< staryc_ budynk༕w pod k.tem poprawy efektywnoŕŚ‹ci energetycznej oraz zast.pienie paliw kopalnyc_ w urz.dzeniac_ grzewczyc_, c_jodniczyc_ i do gotowania energi. elektryczn. i energi. wytwarzan. ze ৳r༕dej odnawialnyc_. Inwestycje mog. si< z czasem zwr༕ciࣀ dzi<ki ni৾szym rac_unkom za energi<. W planie dziajania stwierdzono, ৾e budowanie spojecze༉stwa niskoemisyjnego jest wykonalne i racjonalne pod wzgl<dem koszt༕w, ale wymaga innowacji i inwestycji. !ozw༕j w dziedzinie czystyc_ tec_nologii oraz energii o niskiej emisji lub energii bezemisyjnej miajby stymuluj.cy wpjyw na wzrost gospodarczy i zatrudnienie. Europa ograniczyjaby zu৾ycie gj༕wnyc_ zasob༕w, takic_ jak energia, surowce, grunty i woda. W 2050 roku cajko-

11

POLSKA NISKOEMISYJNA Od idei do działania

wite zu৾ycie energii pierwotnej w &E mogjoby wynosiࣀ okojo 30ѡ poni৾ej poziom༕w w 2005 roku. Wykorzystywana byjaby wi<ksza iloŕŚ‹ŕŁ€ krajowyc_ zasob༕w energetycznyc_, w szczeg༕lnoŕŚ‹ci odnawialnyc_ ৳r༕dej energii. ,mniejszyjaby si< zale৾noŕŚ‹ŕŁ€ &E od drogiego importu ropy na[owej i gazu. rzejŕŚ‹cie na gospodark< niskoemisyjn. przyniosjoby tak৾e korzyŕŚ‹ci zdrowotne Ĺ‹ np. dzi<ki mniejszemu zanieczyszczeniu powietrza. graniczenie emisji gaz༕w cieplarnianyc_ i stosowanie ŕŚ‹rodk༕w na rzecz poprawy jakoŕŚ‹ci powietrza doprowadzijyby j.cznie do zmniejszenia zanieczyszczenia powietrza o 65ѡ w 2030 roku w por༕wnaniu z rokiem 2005. Na dokonanie takiego przejŕŚ‹cia &nia Europejska potrzebowajaby Ĺ‹ wedjug oblicze༉ omisji Ĺ‹ dodatkowyc_ inwestycji w wysokoŕŚ‹ci 270 mld euro rocznie Ĺ?co odpowiada ŕŚ‹rednio 1,5ѡ jej rocznego Ĺ‘ w najbli৾szyc_ 40 latac_. Inwestycje te zwr༕c. si<, gdy৾ zgodnie z szacunkami w cajym 40-letnim okresie poprawienie efektywnoŕŚ‹ci energetycznej i u৾ytkowanie niskoemisyjnyc_ ৳r༕dej energii produkowanej lokalnie przyczyni. si< do zmniejszenia ŕŚ‹rednic_ koszt༕w paliwa w &E o 175-320 mld euro rocznie.

12

Polska

W

2013 roku, dzi<ki wsparciu ze strony Europejskiej Fundacji limatycznej, Warszawski Instytut "tudi༕w Ekonomicznyc_ i Instytut na rzecz Ekorozwoju zako༉czyjy prace nad map. drogow. dla olski, dokumentem analizuj.cym mo৾liwoŕŚ‹ci stworzenia do 2050 roku w olsce gospodarki niskoemisyjnej. !aport Ĺ 2050.pl Ĺ‹ podr༕৾ do niskoemisyjnej przyszjoŕŚ‹ciÄż jest wynikiem tyc_ prac. !aport powstaj we wsp༕jpracy z szerokim gronem ekspert༕w. Forum Ekspert༕w stanowili przedstawiciele ŕŚ‹wiata nauki, dziajacze spojeczni, politycy i pracownicy administracji. "pecjalnie dla tego projektu zostaj opracowany model ekonometryczny, na podstawie kt༕rego powstajy r༕৾ne scenariusze modernizacyjne naszej gospodarki. rzygotowano scenariusze dla sektora energetycznego, transportowego, budowlanego, przemysju i dla innyc_ gaj<zi gospodarki, m.in. gospodarki odpadami oraz rolnictwa. elem tyc_ prac byjo znalezienie odpowiedzi na pytanie, jak modernizowaࣀ olsk<, aby droga ograniczania emisji byja r༕wnoczeŕŚ‹nie drog. przeksztajcania olski w kraj bardziej konkurencyjny, wysokorozwini<ty i zamo৾ny, a przy tym odpowiedzialny i dbaj.cy o ŕŚ‹rodowisko. okument pokazuje, ৾e aktywna agenda modernizacji mo৾e przeksztajciࣀ olsk< w kraj wysokorozwini<ty w ci.gu czterdziestu lat, jest to jednak kwesাa obrania odpowiedniego kierunku. W dokumencie analizowane s. dwie ŕŚ‹cie৾ki dalszego rozwoju olski. ierwsza sprowadza si< do pozostania przy regulacyjnym i instytucjonalnym v|-|†v t†o, powolnej adaptacji do wyzwa༉ rozwojowyc_

i sp༕৳nionym reagowaniu na trendy ŕŚ‹wiatowe. W tym scenariuszu niec_<ࣀ do podejmowania reform sprawi, ৾e pod.৾aj.c drog. gospodarek pojudniowej Europy, wpadniemy w pujapk< ŕŚ‹redniego doc_odu, tj. stan powolnego wzrostu gospodarczego i ekonomicznego oraz cywilizacyjnego niedorozwoju. ruga ŕŚ‹cie৾ka to przyj<cie scenariusza modernizacji, w kt༕rym olska zbuduje swoj. przyszjoŕŚ‹ŕŁ€, opieraj.c si< na trzec_ Clarac_, jakimi s.Äš wysoka jakoŕŚ‹ŕŁ€ instytucji publicznyc_ i stanowionego prawa, kreatywnoŕŚ‹ŕŁ€ i innowacyjnoŕŚ‹ŕŁ€ oraz efektywnoŕŚ‹ŕŁ€ wykorzystania kapitaju ludzkiego i zasob༕w naturalnyc_. W raporcie przedstawiono kilka alternatywnyc_ wariant༕w modernizacyjnyc_ ilustruj.cyc_ mo৾liwe ŕŚ‹1b;৾hb ;m;u];|‹1ÂŒm; dla olski do roku 2050. Wszystkie umo৾liwiaj. zmian< wysokoemisyjnego modelu rozwoju energetyki na model znacznie bardziej zr༕wnowa৾ony pod wzgl<dem ekonomicznym i ŕŚ‹rodowiskowym. W ৾adnym z wariant༕w scenariusza modernizacyjnego olska w 2050 roku nie jest uzale৾niona od jakiegokolwiek pojedynczego ৳r༕dja energii. Wszystkie przedstawione propozycje zapewniaj. zaspokojenie krajowyc_ potrzeb energetycznyc_ z wykorzystaniem coraz nowszyc_ tec_nologii obni৾aj.cyc_ koszty zewn<trzne oraz zmniejszaj.cyc_ ryzyka zwi.zane z funkcjonowaniem polskiej energetyki w **I wieku. We wszystkic_ wariantac_ zakjada si< skierowanie wysokic_ nakjad༕w na modernizacj< sieci energetycznej, kt༕rej obecny stan jest niezadowalaj.cy w kontekŕŚ‹cie przyszjyc_ potrzeb kraju.

"zacunki pokazajy, ৾e w okresie 2013-2050 cajkowity koszt wi<kszoŕŚ‹ci wariant༕w niskoemisyjnej modernizacji polskiej energetyki b<dzie ni৾szy od kosztu kontynuacji jej w<glowego rozwoju, jeŕŚ‹li w miksie energetycznym du৾e znaczenie zyskaj. tec_nologie odnawialne w modelu rozproszonym, ŕŚ‹rednioemisyjne elektrownie gazowe lub bezemisyjne rozwi.zania nuklearne Ĺ?jednak bardzo drogie i obarczone wysokim ryzykiemĹ‘, a jednoczeŕŚ‹nie w ograniczonym zakresie b<dzie stosowana tec_nologia sekwestracji i skjadowania dwutlenku w<gla. ,ar༕wno z punktu widzenia ekonomicznego, politycznego, jak i spojecznego, stopniowa, ale konsekwentna rezygnacja z w<gla w polskiej energetyce wydaje si< najbardziej korzystn. strategi. dla olski. onadto niskoemisyjna modernizacja sektora wytwarzania energii zapewnia wzmocnienie bezpiecze༉stwa energetycznego olski przy jednoczesnyc_ korzyŕŚ‹ciac_ dla zdrowia publicznego. twarcie si< na odnawialne ৳r༕dja energii, przy zac_owaniu gazu jako podstawy systemu, pozwoli zwi<kszyࣀ stabilnoŕŚ‹ŕŁ€ dostaw pr.du elektrycznego, co umo৾liwi polskiej gospodarce znacznie bardziej efektywne funkcjonowanie. W obszarze |u-mvrou|† scenariusz modernizacji pokazuje, jak zapewniࣀ wysok. mobilnoŕŚ‹ŕŁ€ olak༕w. zi<ki aktywnej polityce publicznej dokonuj. si< trzy r༕wnolegje przemianyÄš poprawa efektywnoŕŚ‹ci paliwowej Ĺ?zmiana konstrukcyjnyc_ parametr༕w pojazd༕w, poprawa aerodynamiki i obni৾enie ic_ wagi oraz rozpowszec_nienie innowacyjnyc_ nap<d༕w elektrycznyc_ i _ybrydowyc_Ĺ‘,

13

POLSKA NISKOEMISYJNA Od idei do działania

dywersyCkacja miksu energetycznego w transporcie Ĺ?dzi<ki wdro৾eniu biopaliw drugiej generacji i rozwojowi infrastruktury dla pojazd༕w elektrycznyc_Ĺ‘ oraz promocja zr༕wnowa৾onyc_ form transportu Ĺ?w tym komunikacji pieszej, rowerowej, kolejowej oraz zbiorowejĹ‘.

i 2,3 mld euro w roku 2050. Emisje gaz༕w cieplarnianyc_ b<dzie mo৾na przy tym zredukowaࣀ o niemal 34 t 2eqĹ?8Ĺ‘ w 2030 roku i 57 t 2eq w 2050 roku, czyli o odpowiednio 6,6ѡ i ponad 10ѡ og༕lnej iloŕŚ‹ci gaz༕w cieplarnianyc_ wydalanyc_ do atmosfery w tyc_ latac_.

utorzy raportu oceniaj., ৾e efektem modernizacji Yoty samoc_odowej jest spadek emisji w sektorzeÄš do roku 2050 o 63ѡ w segmencie samoc_od༕w osobowyc_ i o 41ѡ dla pozostajyc_ pojazd༕w. Nie bez znaczenia b<d. te৾ oszcz<dnoŕŚ‹ci Cnansowe i korzystniejszy bilans _andlowy kraju, a tak৾e lepszy stan zdrowia i jakoŕŚ‹ŕŁ€ ৾ycia olak༕w.

W obszarze 0†7o‰mb1|‰- istotna jest modernizacja istniej.cyc_ obiekt༕w i poprawa parametr༕w efektywnoŕŚ‹ciowyc_ nowyc_ budynk༕w. W scenariuszu modernizacyjnym proponowane jest stopniowe podnoszenie ŕŚ‹wiadomoŕŚ‹ci w zakresie niskoenergetycznego budownictwa, poj.czone z systematycznym zaostrzaniem standard༕w budowlanyc_ i wsparciem Cnansowym dla inwestycji w efektywnoŕŚ‹ŕŁ€ energetyczn.. ziajania te pozwolijyby na zmniejszenie zapotrzebowania na energi< o 65 TW_ w roku 2030 i a৾ o 151 TW_ w roku 2050 oraz unikni<cie 20ѡ emisji w 2030 i 54ѡ w 2050 przy ŕŚ‹rednim koszcie energii 42 euroņ W_ i uprawnieniu do emisji 83 euroņt 2eq.

W obszarze ruÂŒ;l‹vj†ġ uoŃ´mb1|‰- b ]ovro7-uhb o7r-7-lb scenariusz modernizacji zakjada natomiast przemyŕŚ‹lan. i konsekwentn. polityk< pa༉stwa, kt༕ra przyczynia si< do gj<bokiej modernizacji we wszystkic_ trzec_ wymienionyc_ bran৾ac_ i podniesienia ic_ standardu do najwy৾szego poziomu ŕŚ‹wiatowego. W przemyŕŚ‹le motorem zmian b<dzie poszukiwanie przewagi konkurencyjnej w lepszym zarz.dzaniu energi. oraz bardziej racjonalnym gospodarowaniu zasobami. , kolei w rolnictwie promowane b<d. nowoczesne praktyki agronomiczne oraz racjonalne wykorzystanie resztek po৾niwnyc_ i u৾ycie biogazu do produkcji energii elektrycznej. W sektorze odpad༕w dokonuje si< znaczne upowszec_nienie recyklingu, a odpady sju৾. do pozyskiwania energii. g༕lne oszcz<dnoŕŚ‹ci mo৾liwe do osi.gni<cia w sektorze przemysju, rolnictwa i gospodarki odpadami si<gaj. Ĺ?po uwzgl<dnieniu koszt༕wĹ‘ 0,5 mld euro w 2030 roku

14

orzyŕŚ‹ci wynikaj.ce z niskoemisyjnej modernizacji polskiej gospodarki ujawniaj. si< w zr༕৾nicowanym tempie i czasie. naliza skumulowanyc_ koszt༕w i korzyŕŚ‹ci w latac_ 2010-2050 wskazuje, ৾e polska gospodarka mo৾e dzi<ki wkroczeniu na ŕŚ‹cie৾k< modernizacyjn. osi.gn.ࣀ j.cznie 83 mld euro oszcz<dnoŕŚ‹ci. Wydatki gospodarstw domowyc_ na energi< ciepln. i paliwa mog. byࣀ ni৾sze nawet 8. CO2eq oznacza caĹ‚kowitÄ… emisjÄ™ gazĂłw cieplarnianych w przeliczeniu na dwutlenek wÄ™gla w zaleĹźnoĹ›ci od zdolnoĹ›ci poszczegĂłlnych gazĂłw do powodowania efektu cieplarnianego.

o 37ѡ Ĺ?wzgl<dem scenariusza odniesieniaĹ‘, a dzi<ki ograniczeniu szkodliwyc_ emisji metali ci<৾kic_, pyj༕w, zwi.zk༕w siarki i azotu gospodarstwa domowe znacznie podnios. sw༕j komfort i jakoŕŚ‹ŕŁ€ ৾ycia. "zacunki pokazuj., ৾e w wyniku podj<cia wysijku modernizacyjnego polski w roku 2050 m༕gjby byࣀ wy৾szy ni৾ w wariancie Ĺ biznes jak zwykleÄż od 1ѡ do 3,5ѡ, zale৾nie od tego, jak silny stajby si< w tym czasie polski sektor badawczo-rozwojowy. r༕tka, trwaj.ca okojo dekad< faza inwestycyjna wi.zaࣀ si< b<dzie z kosztami ne‚o, jednak ju৾ po okojo 10-15 latac_ korzyŕŚ‹ci gospodarcze powinny przewa৾yࣀ nad kosztami. szcz<dnoŕŚ‹ci oraz innowacje pozwol. na szybszy rozw༕j gospodarki, wzrost pjac i zatrudnienia Ĺ?w szczycie o 70 tys. os༕bĹ‘.

i 60ѡ wzgl<dem stanu obecnego. W raporcie pokazano, jak zaprojektowaࣀ tak. drog< modernizacji, aby redukcja emisji si<gn<ja 60ѡ-80ѡ wzgl<dem poziomu z roku 1990. "trategicznym dokumentem dla olski jest projekt Narodowego rogramu !ozwoju ospodarki Niskoemisyjnej Ĺ?N ! NĹ‘, kt༕ry zostaj przyj<ty przez kierownictwo inisterstwa ospodarki 4 sierpnia 2015 roku. rojekt ten skierowano do uzgodnie༉ mi<dzyresortowyc_ i konsultacji publicznyc_, kt༕re trwajy do 15 wrzeŕŚ‹nia 2015 roku. W opracowanie dokumentu zaanga৾owane byjo szerokie grono interesariuszy Ĺ‹ w tym przedstawiciele ŕŚ‹rodowisk akademickic_, instytut༕w badawczyc_, biznesu oraz organizacji pozarz.dowyc_.

Wa৾n. korzyŕŚ‹ci. z niskoemisyjnej modernizacji jest poprawa energoc_jonnoŕŚ‹ci polskiej gospodarki. "cenariusz modernizacji pokazuje, ৾e mo৾liwa jest poprawa energoc_jonnoŕŚ‹ci krajowego o 27 punkt༕w procentowyc_ w ci.gu 40 lat, a w rezultacie Ĺ‹ utrzymanie konsumpcji energii Cnalnej mniej wi<cej na dzisiejszym poziomie, mimo ৾e w tym samym czasie polska gospodarka uroŕŚ‹nie trzykrotnie. W ponad 80ѡ na ten efekt Ĺ?tzw. 7;1o†rѲbm]Ĺ‘ zjo৾. si< przemiany w sektorze budynk༕w oraz transportu.

,identyCkowanie cel༕w i priorytet༕w oparto na wynikac_ analiz materiaj༕w przekazanyc_ przez ekspert༕w reprezentuj.cyc_ r༕৾ne sfery aktywnoŕŚ‹ci gospodarczej, obejmuj.ce 11 sektor༕w. ,identyCkowano prawie 400 tzw. obszar༕w, kt༕re opisywajy sfery wa৾ne z punktu widzenia transformacji niskoemisyjnej w olsce. riorytetem oceny obszaru byj jego wpjyw na rozw༕j gospodarczy, a w drugiej kolejnoŕŚ‹ci na redukcj< emisji w olsce. rogram koncentruje si< na obszarac_ wzrostu gospodarczego obserwowanyc_ przez pryzmat gospodarki o obiegu zamkni<tym.

ez trudu transformacji cajkowite emisje w olsce wzrosn. nawet o 1ņ4. ziajania przewidziane w scenariuszu niskoemisyjnej modernizacji pozwolijyby na obni৾enie emisji gaz༕w cieplarnianyc_ w pojowie wieku o 2ņ3 wzgl<dem scenariusza odniesienia

elem gj༕wnym N ! N jest rozw༕j gospodarki niskoemisyjnej przy zapewnieniu zr༕wnowa৾onego rozwoju kraju. !ealizacja programu, zgodnie z koncepcj. gospodarki o obiegu zamkni<tym, wspierana b<dzie przez nast<puj.ce cele szczeg༕joweÄš

15

POLSKA NISKOEMISYJNA Od idei do działania

Niskoemisyjne wytwarzanie energii. Energia jest niezb<dna na ka৾dym etapie gospodarki o zamkni<tym obiegu, st.d tak wa৾ne jest, by pozyskiwaࣀ j. w spos༕b przyjazny ŕŚ‹rodowisku i po mo৾liwie najni৾szej cenie. oprawa efektywnoŕŚ‹ci gospodarowania surowcami i materiajami, w tym odpadami Ĺ‹ skutkuj.ca redukcj. odpad༕w na skjadowiskac_ i zwi<kszeniem stopnia ic_ powt༕rnego wykorzystania. !ozw༕j zr༕wnowa৾onej produkcji, obejmuj.cy przemysj, budownictwo i rolnictwo. W obr<bie tego celu istotne jest zidentyCkowanie dziaja༉ przyczyniaj.cyc_ si< do wytwarzania produkt༕w, kt༕re nie tylko s. bardziej przyjazne ŕŚ‹rodowisku, ale po zako༉czonym cyklu ৾ycia stan. si< ponownym zasobem. Transformacja niskoemisyjna w dystrybucji i mobilnoŕŚ‹ci, obejmuj.ca sektor transportu i _andlu. romocja wzorc༕w zr༕wnowa৾onej konsumpcji. ez zmian w sferze ŕŚ‹wiadomoŕŚ‹ci nie jest mo৾liwe wykreowanie popytu na produkty przyjazne zdrowiu i ŕŚ‹rodowisku, a tym samym przejŕŚ‹cie od gospodarki linearnej do gospodarki o obiegu zamkni<tym. elem programu w sektorze energetyki jest wi<ksze zdywersyCkowanie miksu energetycznego. ,akjadany jest wzrost wykorzystania ,E, ale r༕wnie৾ wdro৾enie energetyki j.drowej i post<p w zakresie czystyc_ tec_nologii w<glowyc_. ,apisane w dokumencie dziajania dotycz. m.in. modernizacji systemu przesyjania i dystrybucji energii. ziajania te maj. doprowadziࣀ do zmniejszenia strat przesyjowyc_ i umo৾liwiࣀ rozw༕j energetyki

16

prosumenckiej do maksymalnego mo৾liwego poziomu, tj. takiego, kt༕ry nie b<dzie zakj༕caj funkcjonowania sieci przesyjowyc_ i dystrybucyjnyc_. WŕŚ‹r༕d priorytet༕w maj.cyc_ pom༕c w realizacji celu niskoemisyjnego wytwarzania energii zapisano upowszec_nienie alternatywnyc_, innyc_ ni৾ odnawialne, metod pozyskiwania energii. ,aliczono do nic_ pozyskiwanie energii z odpad༕w przez ic_ spalanie lub wsp༕jspalanie, energetyczne zagospodarowanie metanu oraz odzyskiwanie ciepja resztkowego. "ymulacje makroekonomiczne pozwolijy oszacowaࣀ teoretyczny potencjaj redukcji emisji gaz༕w cieplarnianyc_ w obszarze energetyki. eŕŚ‹li we৳miemy pod uwag< wyj.cznie dziajania na rzecz poprawy infrastruktury, wynosi on w 2050 roku 65ѡ wzgl<dem roku 1990, a 50ѡ wzgl<dem roku 2005. .czny potencjaj redukcji emisji w energetyce z uwzgl<dnieniem olityki energetycznej olski wynosi 73 mln ton ekwiwalentu dwutlenku w<gla w roku 2050, natomiast bez odwojywania si< do olityki energetycznej olski, tylko dzi<ki dziajaniom zidentyCkowanym w N ! N mo৾liwe jest efektywne kosztowo obni৾enie emisyjnoŕŚ‹ci bran৾y w 2050 roku o okojo 27 mln ton. o najkosztowniejszyc_ dziaja༉ zaliczono modernizacj< i rozbudow< polskiej energetyki Ĺ‹ koszt obliczony za pomoc. modelu Ĺ?obejmuj.cy r༕wnie৾ dziajania w ramac_ olityki energetycznej olskiĹ‘ wynosi okojo 710 mld zjotyc_ Ĺ?ŕŚ‹rednioroczne nakjady modernizacyjne si<gn. okojo 20 mld zjotyc_, tj. 5 mld euro rocznie w okresie od 2020 do 2040 rokuĹ‘.

cenia si<, ৾e podj<cie dziaja༉ prowadz.cyc_ do zmniejszenia poziomu emisji w sektorze |u-mvrou|† b<dzie jednym z najwi<kszyc_ wyzwa༉ dla gospodarki w perspektywie kolejnyc_ kilku dziesi<cioleci ze wzgl<du na gwajtowny wzrost popytu na usjugi transportowe. czekuje si<, ৾e w roku 2050 same tylko dziajania na rzecz poprawy infrastruktury Ĺ?w tym kolejowejĹ‘ pozwol. na redukcj< emisji gaz༕w cieplarnianyc_ w obszarze transportu o 11ѡ wzgl<dem roku 2005. ednak przy por༕wnaniu z rokiem 1990 nale৾y spodziewaࣀ si< wzrostu emisji nawet o 53ѡ.

w 2050 roku 6ѡ wzgl<dem 1990 roku. ednak przy por༕wnaniu z 2005 rokiem nale৾y spodziewaࣀ si< wzrostu o 2ѡ.

W N ! N przewiduje si< mo৾liwoŕŚ‹ŕŁ€ obni৾enia emisji gaz༕w cieplarnianyc_ z sektora transportu w 2050 roku o 17 mln ton ekwiwalentu dwutlenku w<gla w por༕wnaniu ze scenariuszem bez podj<cia interwencji.

elem programu w obszarze 0†7o‰mb1|‰- jest poprawa efektywnoŕŚ‹ci wykorzystywania energii w budynkac_ mieszkalnyc_ i niemieszkalnyc_. Teoretyczny potencjaj redukcji emisji gaz༕w cieplarnianyc_ w tym obszarze wynosi w 2050 roku 48ѡ przy por༕wnaniu z 1990 rokiem. si.gni<cie tego pujapu wi.zajoby si< jednak z poniesieniem kosztu 766 mld zjotyc_ w latac_ 2010-2050. zi<ki zidentyCkowanym w N ! N dziajaniom mo৾liwy poziom redukcji emisji z budownictwa w 2050 roku oszacowano na okojo 26 mln ton ekwiwalentu dwutlenku w<gla w por༕wnaniu ze scenariuszem bez podj<cia interwencji.

wa kluczowe dla niskoemisyjnego rozwoju polskiego uoŃ´mb1|‰- problemy to przejŕŚ‹cie do bardziej przyjaznyc_ dla ŕŚ‹rodowiska i zasobooszcz<dnyc_ praktykÄš 1Ĺ‘ w zakresie zarz.dzania glebami oraz 2Ĺ‘ w zakresie _odowli zwierz.t. Teoretyczny potencjaj redukcji emisji gaz༕w cieplarnianyc_ w obszarze rolnictwa wynosi w 2050 roku 52ѡ w stosunku do roku 1990. ,godnie z symulacjami mo৾e to daࣀ obni৾enie emisji z rolnictwa w 2050 roku o okojo 21 mln ton ekwiwalentu dwutlenku w<gla w por༕wnaniu ze scenariuszem bez podj<cia dziaja༉. oszt osi.gni<cia takiego poziomu redukcji szacowany jest na 92 mld zj w latac_ 2010-2050. Teoretyczny potencjaj redukcji gaz༕w cieplarnianyc_ w obszarze ruÂŒ;l‹vj† wynosi

zi<ki dziajaniom zapisanym w N ! N Ĺ?np. wykorzystanie ciepja odpadowego i gaz༕w procesowyc_, zwi<kszenie udziaju zjomu w produkcjiĹ‘ obni৾enie emisji z przemysju w 2050 roku szacowane jest na okojo 9 mln ton ekwiwalentu 2 w por༕wnaniu ze scenariuszem bez podj<cia interwencji. oszty zwi.zane ze zwi<kszeniem efektywnoŕŚ‹ci bran৾y przemysjowej mog. wynieŕŚ‹ŕŁ€ okojo 27 mld zjotyc_ w latac_ 2010-2050.

,godnie z przyj<tym modelowaniem makroekonomicznym wdro৾enie dziaja༉ na rzecz transformacji niskoemisyjnej przekjada si< na stopniowy spadek emisji z poziomu okojo 400 mln ton ekwiwalentu dwutlenku w<gla w 2010 roku do okojo 250 mln ton ekwiwalentu dwutlenku w<gla w 2050 roku. znacza to redukcj< emisji na poziomie okojo 149 mln ton w stosunku do scenariusza bez

17

POLSKA NISKOEMISYJNA Od idei do działania

podj<cia interwencji, co odpowiada spadkowi emisji na poziomie okojo 37ѡ wzgl<dem 2010 roku oraz 44ѡ wzgl<dem roku 1990. .czna kwota przeznaczona na transformacj< niskoemisyjn. ze ŕŚ‹rodk༕w publicznyc_ do 2020 roku przekracza 46 mld zjotyc_ i dotyczy zar༕wno projekt༕w inwestycyjnyc_, jak i dziaja༉ mi<kkic_ zwi.zanyc_ ze zmianami wzorc༕w zac_owa༉. oniewa৾ zakres deCniowania przedsi<wzi<ࣀ niskoemisyjnyc_ w N ! N jest szerszy ni৾ w programac_ dotycz.cyc_ ŕŚ‹rodk༕w europejskic_, oszacowano, ৾e j.czna kwota ŕŚ‹rodk༕w dost<pnyc_ w ww. obszarze przekracza 60 mld zjotyc_. oordynacja bie৾.cej polityki niskoemisyj-

18

nej w olsce i ocena post<p༕w wdra৾ania N ! N zostanie powierzona ,espojowi ds. transformacji niskoemisyjnej. N ! N zakjada, ৾e wi<kszoŕŚ‹ŕŁ€ narz<dzi o c_arakterze Cnansowym, kt༕re maj. stymulowaࣀ transformacj< niskoemisyjn. jest zawarta w programac_ operacyjnyc_ wsp༕jCnansowanyc_ ze ŕŚ‹rodk༕w europejskic_. &stalenie szczeg༕jowyc_ narz<dzi wdra৾ania po 2020 roku b<dzie nale৾ajo do zada༉ ww. ,espoju. o roku 2020 istotna cz<ŕŚ‹ŕŁ€ dziaja༉ Cnansowana b<dzie z krajowyc_ ŕŚ‹rodk༕w, w tym z przyc_od༕w ze sprzeda৾y uprawnie༉ do emisji gaz༕w cieplarnianyc_ Ĺ?w ramac_ aukcji ET"Ĺ‘.

Kierunki wdraĹźania niskoemisyjnego rozwoju Energetyka

Z

godnie z zajo৾eniami N 2050 w szeroko rozumianym sektorze energetycznym najwa৾niejsze s. dwa kierunki. ierwszy z nic_ to pod.৾anie ŕŚ‹cie৾k. znacznej poprawy efektywnoŕŚ‹ci energetycznej, zwjaszcza w obszarze budownictwa i transportu. branie tego kierunku pozwolijoby w perspektywie roku 2050, nawet przy trzykrotnym wzroŕŚ‹cie zamo৾noŕŚ‹ci polskiego spojecze༉stwa, na utrzymanie, a byࣀ mo৾e nawet zmniejszenie obecnego zu৾ycia energii Ĺ?ryc. 1Ĺ‘. znacza to oderwanie wzrostu gospodarczego od wzrostu zu৾ycia energii, czyli tzw. rozw༕j rozj.czny Ĺ?7;1o†rѲbm]Ĺ‘. rugi kierunek to zasadnicza zmiana tzw.

miksu energetycznego z prow<glowego na bardziej zr༕৾nicowany, w konsekwencji prowadz.cy do znacznego rozwoju energetyki odnawialnej z silnym naciskiem na rozwi.zania lokalne, prosumenckie, z energetyk. gazow. jako dziajaniem pomostowym. "ju৾yࣀ to b<dzie poprawie poziomu bezpiecze༉stwa energetycznego, podniesieniu konkurencyjnoŕŚ‹ci oraz zapewnieniu stabilnoŕŚ‹ci dostaw energii dla rosn.cej gospodarki i rozwijaj.cyc_ si< gospodarstw domowyc_. znacza to tak৾e zmniejszenie presji sektora energetycznego na ŕŚ‹rodowisko. "zacuje si<, ৾e emisje gaz༕w cieplarnianyc_ w scenariuszu modernizacji b<d. systematycznie spadaࣀ, tak by w roku 2050 osi.gn.ࣀ jako minimum poziom 30ѡ wartoŕŚ‹ci z 1990 roku.

!yc. 1. rzewidywane zu৾ycie energii oraz dziajania proefektywnoŕŚ‹ciowe w perspektywie roku 2050 Mtoe 100 80 60 Budynki Transport PozostaĹ‚e obszary

40

Scenariusz odniesienia Scenariusz modernizacji

20 0 2000

2005

2010

2015

2020

2025

2030

2035

2040

2045

2050

ĹšrĂłdĹ‚o: 2050.pl – podróş do niskoemisyjnej przyszĹ‚oĹ›ci, red. M. Bukowski, Instytut BadaĹ„ Strukturalnych, Instytut na rzecz Ekorozwoju, Europejska Fundacja Klimatyczna, Warszawa 2013.

19

POLSKA NISKOEMISYJNA Od idei do działania

"padnie te৾ emisja pyj༕w oraz innyc_ zanieczyszcze༉, takic_ jak dwutlenek siarki, tlenki azotu, w<glowodory aromatyczne, zwi.zki rt<ci, kadmuĹ?9Ĺ‘. luczem do dokonania istotnej zmiany w sektorze energetycznym jest przygotowanie polityki energetycznej kraju w debacie publicznej, a nast<pnie konsekwentne jej wdro৾enie Ĺ‹ stopniowo, ale zdecydowanie do roku 2050. olityka ta powinna opieraࣀ si< na pi<ciu Clarac_Äš dekarbonizacji sektora energetycznegoĸ silnej promocji efektywnoŕŚ‹ci energetycznejĸ zmianie miksu energetycznego w kierunku energetyki odnawialnejĸ budowaniu spojecze༉stwa zaanga৾owanego w poszanowanie energiiĸ wykorzystaniu transformacji energetycznej do budowy innowacyjnej gospodarki. W pierwszej kolejnoŕŚ‹ci niezb<dne jest przygotowanie i konsekwentne wprowadzenie w ৾ycie programu odc_odzenia od w<gla w perspektywie 2050 roku wraz z zamykaniem nierentownyc_ kopal༉ w<gla kamiennego oraz wyczerpywaniem si< zj༕৾ w<gla brunatnego. znacza to tak৾e nieinwestowanie w odtworzenie i uruc_omienie nowej bazy surowcowej w<gla kamiennego i brunatnego.

20

w taki spos༕b, aby w cz<ŕŚ‹ci ci<৾ar podatk༕w zwi.zanyc_ z prac. zostaj zast.piony wi<kszymi obci.৾eniami podatkowymi dziaja༉ zwi.zanyc_ z korzystaniem z paliw kopalnyc_ czy innyc_ dziaja༉ szkodliwyc_ dla ŕŚ‹rodowiska, tzn. takic_, kt༕re prowadz. do niezr༕wnowa৾onego wykorzystywania zasob༕w lub do emisji zanieczyszcze༉. Idea E! zakjada neutralnoŕŚ‹ŕŁ€ bud৾etow., tzn. iloŕŚ‹ŕŁ€ ŕŚ‹rodk༕w zasilaj.cyc_ bud৾et pa༉stwa pozostaje taka sama jak przed reform.. podatkowanie u৾ytkowania ŕŚ‹rodowiska pejni r༕wnie৾ wa৾n. rol< w pobudzaniu innowacji. oprzez zwi<kszenie podatku od zanieczyszcze༉ i innyc_ dziaja༉ szkodliwyc_ dla ŕŚ‹rodowiska istniej. mo৾liwoŕŚ‹ci wydatkowania doc_od༕w na zac_<ty do innowacji, takie jak np. rozw༕j odnawialnyc_ ৳r༕dej energii. o৾e to tak৾e sju৾yࣀ wzrostowi eksportu nowyc_ tec_nologii. ednym z wyzwa༉ E! jest takie zaprojektowanie reformy, aby koszty i korzyŕŚ‹ci byjy odpowiednio rozjo৾one w cajym spojecze༉stwie, a w szczeg༕lnoŕŚ‹ci, by zapewniona zostaja oc_rona rodzin najubo৾szyc_Ĺ?10Ĺ‘.

Nie mniej wa৾nym narz<dziem w przec_odzeniu na gospodark< niskoemisyjn. jest ekologiczna reforma podatkowa Ĺ?E! Ĺ‘. znacza ona zmian< krajowego systemu podatkowego

dc_odzenie od w<gla kamiennego wymaga stworzenia klarownej perspektywy rozwojowej dla ༕rnego ॆl.ska. ". po temu wielkie szanse. o pierwsze, region ten powoli staje si< terenem inwestowania Crm dziajaj.cyc_ w obszarac_ IT i ,E. o drugie, stanowi on bogate ৳r༕djo r༕৾norodnyc_ surowc༕w, kt༕re zalegaj. na _ajdac_ Ĺ?ok. 0,5 mld tonĹ‘. o trzecie wreszcie, aglomeracja g༕rnoŕŚ‹l.ska to ok. 3 mln mieszka༉c༕w, kt༕rzy generuj. znaczne iloŕŚ‹ci odpad༕w stanowi.cyc_ r༕৾ne

9. 2050.pl – podróş do niskoemisyjnej przyszĹ‚oĹ›ci, red. M. Bukowski, Instytut BadaĹ„ Strukturalnych, Instytut na rzecz Ekorozwoju, Europejska Fundacja Klimatyczna, Warszawa 2013.

10. http://www.eea.europa.eu/highlights/environmental-tax-reform-increasing-individual

rodzaje surowc༕w wt༕rnyc_. Wyksztajceni tec_nicznie g༕rnicy mogliby staࣀ si< wartoŕŚ‹ciow. kadr. w nowyc_ dziedzinac_ gospodarki. Wymaga to stworzenia realistycznego, kompleksowego programu, obejmuj.cego wiele obszar༕w, w tym w szczeg༕lnoŕŚ‹ci bada༉ naukowyc_ i wdro৾eniowyc_ ukierunkowanyc_ na wykorzystanie tego ogromnego potencjaju surowcowego. , dziajaniami na rzecz zmiany miksu energetycznego ŕŚ‹ciŕŚ‹le wi.৾e si< stworzenie systemu wsparcia i promocji szybkiego rozwoju systemu energetycznego w modelu zdecentralizowanym, wykorzystuj.cym potencjaj energetyki regionalnej, lokalnej i prosumenckiej wraz pobudzaniem innowacji oraz lokalnyc_ inwestycji w odnawialne ৳r༕dja energii. onieczne jest stworzenie przyjaznego klimatu inwestycyjnego, tak aby ৳r༕dja odnawialne stajy si< konkurencyjne na rynku energii. onieczne jest pojo৾enie nacisku na ujatwienia dla prosumenckiej dziajalnoŕŚ‹ci prywatnym osobom, samorz.dom lokalnym, wsp༕lnotom mieszkaniowym i majym przedsi<biorstwom. "zczeg༕lnie wa৾ne jest wprowadzenie systemu wsparcia dla tzw. mikrogeneracji poprzez system taryf gwarantowanyc_ Ĺ?=;;7Ĺˆbm |-ub@vĹ‘, umo৾liwiaj.cyc_ szybki zwrot nakjad༕w inwestycyjnyc_. ednoczeŕŚ‹nie niezb<dne jest zlikwidowanie wsparcia dla wsp༕jspalania biomasy w elektrowniac_ w<glowyc_Ĺ?11Ĺ‘.

szawskiego Instytutu "tudi༕w Ekonomicznyc_ te antyekologiczne subsydia przez wiele lat obejmowajy w olsce g༕rnictwo w<gla kamiennego i brunatnego oraz elektroenergetyk< opart. na paliwie w<glowym. szacowano, ৾e w okresie 1990-2012 wyniosjy one 170 mld zjotyc_. Na t< kwot< zjo৾yjy si< m.in. dotacje oraz umorzenia zobowi.za༉ Cnansowyc_ przedsi<biorstw g༕rniczyc_ wobec r༕৾nyc_ podmiot༕w, a tak৾e dotacje do rent i emerytur g༕rniczyc_. Wsparcie dla energetyki w<glowej polegajo naÄš mo৾liwoŕŚ‹ci zakupu ta༉szego, bo dotowanego, w<gla ze zj༕৾ krajowyc_, na licznyc_ dotacjac_ modernizacyjnyc_ skierowanyc_ na ograniczenie szkodliwyc_ emisji z elektrowni konwencjonalnyc_, uzyskaniu bezpjatnyc_ uprawnie༉ w europejskim systemie _andlu uprawnieniami do emisji oraz na dotacjac_ z funduszy europejskic_ wsp༕jCnansowanyc_ ze ŕŚ‹rodk༕w krajowyc_Ĺ?12Ĺ‘. by stworzyࣀ r༕wnoprawne warunki rynkowe r༕৾nym ৳r༕djom energii nale৾ajoby przygotowaࣀ i wdro৾yࣀ program wycofania antyekologicznyc_ subsydi༕w w perspektywie pi<ciu lat. zi<ki takim dziajaniom stworzone zostajyby bardziej r༕wnoprawne warunki do rozwoju energetyki odnawialnej oraz poprawy efektywnoŕŚ‹ci energetycznej.

olejny wa৾ki krok to eliminacja subsydi༕w do paliw kopalnyc_ Ĺ?w<glaĹ‘. Wedjug War-

&ruc_omienie tzw. sz༕stego paliwa to promowanie efektywnoŕŚ‹ci energetycznej przede wszystkim w wyniku stworzenia Funduszu efektywnoŕŚ‹ci energetycznej oraz komercyjnyc_ instrument༕w rynkowyc_,

11. [R]ewolucja energetyczna dla Polski. Scenariusz zaopatrzenia Polski w czyste noĹ›niki energii w perspektywie dĹ‚ugookresowej. Greenpeace, Warszawa, paĹşdziernik 2013 r.

12. M. Bukowski, A. Ĺšniegocki, Ukryty rachunek za wÄ™giel – analiza wsparcia gospodarczego dla elektroenergetyki wÄ™glowej oraz gĂłrnictwa w Polsce, Warszawski Instytut StudiĂłw Ekonomicznych,. Warszawa 2014.

21

POLSKA NISKOEMISYJNA Od idei do działania

jak ;u=oul-m1; om|u-1ࢼm]Ő13ő, co przyczyni si< do wzrostu efektywnoঋci energetycznej. Fundusz powinien przykjadaࣀ szczegॕln. wag< do ujatwiania inwestycji prywatnyc_ poprzez udost<pnianie kapitaju podwy৵szonego ryzyka, poniewa৵ w dju৵szej perspektywie b<dzie to miajo du৵e znaczenie dla skutecznego prowadzenia zrॕwnowa৵onyc_ projektॕw energetycznyc_. Wsparcie dla poszczegॕlnyc_ projektॕw i wybॕr tec_nologii powinny byࣀ uzale৵nione od spejnienia kompleksowyc_ kryteriॕw trwajoঋci. Niezb<dne b<dzie tak৵e znowelizowanie prawa budowlanego, tak aby wymagany standard cieplny budynkॕw nie byj wi<kszy ni৵ E0 Ʒ 25 kW_ņm2ņrok w odniesieniu do powierzc_ni mieszkalnej bru o. olejny krok to dziajania sju৵.ce ograniczeniu emisji zanieczyszczeॉ powietrza ze ৳rॕdej ciepja o znaczeniu lokalnym, takie jakĹ zdeCniowanie nowyc_ standardॕw jakoঋciowyc_ dla kotjॕw wprowadzanyc_ na rynek, opracowanie systemu kontroli i egzekucji stosowania w urz.dzeniac_ grzewczyc_ majej mocy paliw odpowiedniej jakoঋci, brak przyzwolenia na spalanie ঋmieci i odpadॕw z gospodarstw w kotjac_ domowyc_, wdra৵anie programॕw ograniczenia emisji zanieczyszczeॉ powietrza z tzw. niskic_ ৳rॕdej emisji. onieczne staje si< jak najszybsze uc_walenie nowej 13. W umowach Performance Contracting wykonawca inwestycji udziela inwestorowi gwarancji efektów energetycznych powstałych w wyniku modernizacji. Jeżeli efekty energetyczne są mniejsze od gwarantowanych, wykonawca pokrywa różnicę kosztów energii pomiędzy poziomem gwarantowanym a poziomem rzeczywistym, co oznacza, że inwestor przenosi na wykonawcę ryzyko niezgodności z planowanymi parametrami działania systemu, a w rezultacie wyższymi od planowanych kosztami eksploatacyjnymi. Ta forma umowy radykalnie podwyższa bezpieczeństwo realizacji planu finansowego przedsięwzięcia w rachunku ciągnionym. Ten ostatni, choć często bagatelizowany, jest w gospodarce rynkowej podstawowym parametrem przy podejmowaniu decyzji inwestycyjnych.

22

ustawy o efektywnoঋci energetycznej, ktॕra ma dotyczyࣀĹ zasad opracowania krajowego planu dziajaॉ w zakresie efektywnoঋci energetycznej, zadaॉ jednostek sektora publicznego, reguj uzyskiwania i umarzania ঋwiadectw efektywnoঋci energetycznej, zasad sporz.dzania i przeprowadzania audytu energetycznego przedsi<biorstwa. Istotnym elementem j.cz.cym aspekty ekologiczne ze spojecznymi jest zaj<cie si< ubॕstwem energetycznym. Formowanie ঋwiadomego konsumenta energii wymaga szerokiej kampanii informacyjno-edukacyjnej, ktॕra powinna obj.ࣀĹ stworzenie programu edukacyjnego dotycz.cego umiej<tnoঋci dokonywania ঋwiadomego, racjonalnego wyboru i zakupu energooszcz<dnyc_ urz.dzeॉ, a tak৵e rॕ৵nego rodzaju sprz<tuĸ ksztajtowanie, w ramac_ systemu powszec_nej edukacji, ঋwiadomoঋci co do racjonalnego u৵ytkowania energii w budynkac_ i obiektac_. rogram edukacji powinien obj.ࣀĹ wjaঋcicieli gospodarstw domowyc_, wjaঋcicieli budynkॕw, przedsi<biorcॕw w majyc_ i ঋrednic_ zakjadac_, dyrekcje, nauczycieli i uczniॕw szkॕj na rॕ৵nyc_ poziomac_ nauczania, pracownikॕw innyc_ obiektॕw u৵ytecznoঋci publicznejĸ podnoszenie kwaliCkacji w systemie szkoleॉ zawodowyc_, przede wszystkim umiej<tnoঋci stosowania standardॕw oraz doradztwo w zakresie efektywnoঋci energetycznej.

NARODOWY PROGRAM ROZWOJU GOSPODARKI NISKOEMISYJNEJ B-7-nb- E ropefvkbef A]en1fb ࡆro7o bvk- vk-z f.ķ ৵e vtr kt r- konv mp1fb fevt bvtotn m 1z nnbkbem 7etermbn f.1 m pozbom embvfb 7-ne]o kr-f ĺ Z]o7nbe z -n-Ѵbz-mb kon-n mb z b.zk z opr-1o -nbem NPRGNķ 7zb<kb po7f<1b zmb-n z-1ho -nb-1h konv men1kb1h mo৵Ѵb e fevt zre7 ko -nbe embvfb nbk-f.1 1h z ৵ tko -nb- nbektॕr 1h 7ॕ0r b vj ] o7 okojo 20ѷ 7o n- et Ѷ0ѷ prz z-1ho -nb po7o0ne]o pozbom v-t v=-k1fbĺ Dokj-7n pozbom poten1f-j re7 k1 fne]o z-Ѵe৵n fevt fe7n-k o7 beѴ bn7 b7 -Ѵn 1h zmbenn 1hĺ

Transport

O

bok energetyki drugim bardzo wa৵nym obszarem dziajaॉ na rzecz ograniczenia emisji gazॕw cieplarnianyc_ jest transport. ,miany w tym zakresie dajyby szans< na zmniejszenie uzale৵nienia gospodarki od importowanyc_ paliw kopalnyc_ oraz mogjyby wpjyn.ࣀ na ograniczenie ryzyka ekonomicznego, zdrowotnego i ঋrodowiskowego. lternatywne podejঋcie do rozwoju transportu oznacza spadek popytu na rop< na[ow. oraz zwi<kszenie konkurencyjnoঋci mi<dzynarodowej i bezpieczeॉstwa energetycznego. & podstaw takiego podejঋcia le৵y aktywna polityka publiczna nakierowana na osi.gni<cie rezultatॕw w wynikuĹ Łznacz.cej poprawy efektywnoঋci paliwowej, dzi<ki unowoczeঋnieniu Yoty samoc_odowej drog.Ĺ ŐIő udoskonalenia nap<dॕw konwencjonalnyc_, ŐIIő modyCkacji konstrukcji pojazdॕw w sposॕb zmniejszaj.cy ic_ wag<, ŐIIIő promocji lepszej, bardziej paliwooszcz<dnej aerodynamiki oraz ŐI(ő wprowadzeniu nap<dॕw _ybry-

dowyc_. el ten jest osi.gany przez stopniowe, lecz konsekwentne ustanawianie coraz bardziej rygorystycznyc_ standardॕw dla producentॕw samoc_odॕw na szczeblu europejskim Őwpjyw na djugoterminowy trend tec_nologicznyő oraz wdro৵enie na szczeblu krajowym systemu bod৳cॕw zac_<caj.cyc_ do wyboru efektywniejszyc_ pojazdॕw Őwpjyw na tempo upowszec_niania si< paliwooszcz<dnyc_ innowacji u polskic_ u৵ytkownikॕwőĸ dywersyCkacji miksu energetycznego transportu, maj.cej na celu zmniejszenie jego zale৵noঋci od poc_odnyc_ ropy na[owej. o tej kategorii zaliczyࣀ mo৵na wsparcie dla pozyskiwanyc_ w sposॕb zrॕwnowa৵ony biopaliw, rozbudow< infrastruktury dla nap<dॕw alternatywnyc_ Őnp. stacji jadowania dla _ybryd rѲ ]ňbmő ujatwiaj.cej ic_ przec_odzenie od fazy wdro৵enia do rynku masowego, a tak৵e utrzymanie we Yocie pojazdॕw nap<dzanyc_ gazemĸ rozwoju atrakcyjnyc_ alternatyw dla transportu indywidualnego, w tym komunikacji zbiorowej, rowerowej i pieszej w miastac_ oraz kolejowej w przewozac_ na wi<ksze

23

POLSKA NISKOEMISYJNA Od idei do działania

Ć?Ć?Ć’Ć?ĸ Ň !‍" " ޭܨ‏+ !,+", ‍ Ý â€Ź S1en-rb†vz mo7ernbz-1‹fn‹ z-kj-7-ġ ৾e ‰ 2050 rok† ‰ mbkvbe pof-z7༕‰ ovo0o‰‹1h n-p<7‹ -Ń´tern-t‹‰ne vt-no‰bࣀ 0<7. Ć“0ѡġ - tr-7‹1‹fneġ nbee=ekt‹‰ne pof-z7‹ vp-Ń´bno‰e zovt-n. ‰ pejnb ‰‹p-rteÄş Do 2050 rok† 1-jko‰bte z†৾‹1be ener]bb ‰ vektorze tr-nvport† vp-7nbe o Ć?Ѿѡġ - z-potrze0o‰-nbe n- p-Ń´b‰o o Ć?Ć? mŃ´n tonÄş P-Ń´b‰o1hjonnoŕŚ‹ŕŁ€ v-mo1ho7༕‰ ovo0o‰‹1h o0nb৾‹ vb< pon-7 7‰†krotnbeġ po71z-v ]7‹ Crm‹ ekvpŃ´o-t†f.1e n-f‰b<kvze pof-z7‹ Ĺ?1b.]nbkbġ 7†৾e -†to0†v‹ő o0nb৾. z†৾‹1be p-Ń´b‰- o Ć?ņƒĺ Poz‰oŃ´b to n- o]r-nb1zenbe j.1zne]o bmport† rop‹ b ]-z† ‰ Ń´-t-1h 20Ć?5-2050 o pon-7 Ć’Ć“0 mŃ´n ton b przejo৾‹ vb< n- nb৾vze kovzt‹ b1h z-k†p† o Ć?Ć?ġ5 mŃ´7 e†ro ‰ rok† 2050Äş T-k ovb.]nb<te ovz1z<7noŕŚ‹1b pr-‰be 7‰†krotnbe prze‰‹৾vz-f. kovzt‹ mo7ernbz-1fb z-‰-rte ‰ ‰‹৾vzef 1enbe v-mo1ho7༕‰ĺ

odlegjoŕŚ‹ci. Istotne w tym kontekŕŚ‹cie jest odpowiednie planowanie przestrzenne w aglomeracjac_, pozwalaj.ce unikn.ࣀ tzw. †u0-m vru-‰Ѳ, czyli rozlewania si< przestrzeni miejskiej na okoliczne tereny, kt༕re wymusza wydju৾anie tras podr༕৾y i utrudnia skuteczne funkcjonowanie systemu komunikacji miejskiej. ,warta zabudowa, zawieraj.ca obiekty o zr༕৾nicowanyc_ funkcjac_, sprzyja ograniczeniu potrzeb transportowyc_ bez pogorszenia standardu ৾yciaÄżĹ?14Ĺ‘.

dokonanie rewitalizacji lokalnyc_ņtradycyjnyc_ miejsc sprzeda৾y produkt༕w regionalnyc_ĸ rozwijanie pla ormy wsp༕jpracy lokalnyc_ producent༕w oraz sprzedawc༕wĸ rozw༕j system༕w elektronicznego ŕŚ‹ledzenia towar༕w w transporcieĸ zainteresowanie uczestnik༕w ja༉cuc_a dostaw kwesাami ograniczenia szkodliwego wpjywu transportu na ŕŚ‹rodowiskoĸ budowa nowoczesnyc_ terminali intermodalnyc_ w olsce.

bok dziaja༉ zwi.zanyc_ z popraw. efektywnoŕŚ‹ci, wprowadzania alternatywnyc_ paliw czy promocji transportu zbiorowego istotne jest podj<cie aktywnoŕŚ‹ci na rzecz rozwoju niskoemisyjnego transportu towarowego. "zczeg༕lnie wa৾ne jestĹ?15Ĺ‘Äš

"prawne planowanie przestrzenne, rozbudowa zr༕৾nicowanej infrastruktury transportowej oraz dostarczanie usjug publicznyc_ Ĺ?w tym przewoz༕wĹ‘ na wysokim poziomie s. warunkami koniecznymi udanej modernizacji. Wszystkie te czynniki razem prowadz. do znacznego ograniczenia emisji gaz༕w cieplarnianyc_ Ĺ?ryc. 2Ĺ‘.

14. 2050.pl – podróş do niskoemisyjnej przyszĹ‚oĹ›ci, red. M. Bukowski, Instytut BadaĹ„ Strukturalnych, Instytut na rzecz Ekorozwoju, Europejska Fundacja Klimatyczna, Warszawa 2013. 15. Narodowy program rozwoju gospodarki niskoemisyjnej. Projekt: wersja z dnia 4 sierpnia 2015 roku, Ministerstwo Gospodarki, Warszawa 2015.

24

Wiele problem༕w zwi.zanyc_ z rozwojem transportu koncentruje si< na terenac_ zurbanizowanyc_ i dlatego tak wa৾ne s. dzia-

!yc. 2. Emisje z samoc_od༕w og༕jem Ĺ‹ scenariusz odniesienia Ĺ? &Ĺ‘ i modernizacji Ĺ? Ĺ‘Äš 2010-2050 45 40

MtCO2eq

35

-63%

30

Osobowe MDO Osobowe BAU

25 20

-41%

15

Pozostałe MOD Pozostałe BAU

10 5 0 2010

2015

2020

2025

2030

2035

2040

2045

2050

ĹšrĂłdĹ‚o: 2050.pl – podróş do niskoemisyjnej przyszĹ‚oĹ›ci, red. M. Bukowski, Instytut BadaĹ„ Strukturalnych, Instytut na rzecz Ekorozwoju, Europejska Fundacja Klimatyczna, Warszawa 2013.

jania nakierowane na prawidjowe ksztajtowanie, z punktu widzenia zr༕wnowa৾onej mobilnoŕŚ‹ci, struktur przestrzennyc_ w miastac_. znacza to intensyCkacj< myŕŚ‹lenia o planowaniu i budowaniu miast zwartyc_ i zr༕wnowa৾onyc_. le ju৾ dzisiaj mo৾na zaproponowaࣀ osiem istotnyc_ instrument༕w z tego obszaru, takic_ jakÄš zmiany zasad opracowywania miejscowyc_ plan༕w zagospodarowania przestrzennego Ĺ?mpzpĹ‘ w tym wprowadzenie zasady opracowania lanu transportowego na etapie przygotowywania mpzp Ĺ‹ jako kompleksowego studium komunikacyjnego, obejmuj.cego r༕wnie৾ prognoz< wpjywu na system transportowy Ĺ?ruc_ drogowy, transport zbiorowy, rowerowy, pieszyĹ‘ĸ normatyw parkingowy dla nowej zabudowy Ĺ?limityĹ‘, kt༕ry jest podstawowym narz<dziem porz.dkuj.cym parkowanie i reguluj.cym dost<pnoŕŚ‹ŕŁ€ miasta dla sa-

moc_od༕w Ĺ?obowi.zuj.cym ju৾ na etapie pozwole༉ na budow<Ĺ‘. ,miany tego instrumentu powinny p༕jŕŚ‹ŕŁ€ w kierunku stanowczego zaostrzenia norm parkingowyc_ dla biur, urz<d༕w, _andlu i usjug w streCe ŕŚ‹r༕dmiejskiej Ĺ?formuja Ĺ nie wi<cej ni৾ĿĹ‘, zaostrzenia norm parkingowyc_ dla biur i urz<d༕w w wybranyc_ obszarac_ poza centrum Ĺ?formuja Ĺ nie wi<cej ni৾ĿĹ‘, zjagodzenia wymog༕w dotycz.cyc_ zapewnienia minimalnej liczby miejsc parkingowyc_ w zabudowie mieszkaniowej Ĺ?obecnie liczba miejsc parkingowyc_ nie mo৾e byࣀ mniejsza ni৾ liczba mieszka༉őĸ obowi.zek wykonania lanu transportowego inwestycji Ĺ?tyc_, kt༕re mog. silnie oddziajywaࣀ na ruc_ kojowyĹ‘ na etapie warunk༕w zabudowy i zagospodarowania terenu. elem takiego obowi.zku byjoby wzmocnienie mec_anizmu publicznej kontroli miast nad procesem inwestycyjnym i ograniczenie ryzyka negatywnego wpjy-

25

POLSKA NISKOEMISYJNA Od idei do działania

wu inwestycji na system transportowy. bowi.zek ten m༕gjby przyjmowaࣀ form< pewnego rodzaju umowy pomi<dzy inwestorem a miastem, aby obie strony w spos༕b ŕŚ‹wiadomy decydowajy, w jaki spos༕b b<dzie prowadzona obsjuga komunikacyjna inwestycji po jej zrealizowaniuĸ zintegrowane programy rozwojowe Ĺ?zprĹ‘ obszar༕w, kt༕re dotyczyjyby wybranyc_ rejon༕w miasta Ĺ?strefa ŕŚ‹r༕dmiejska, dzielniceĹ‘, otoczenia w<zj༕w komunikacyjnyc_, korytarzy transportowyc_, wysokiej jakoŕŚ‹ci transportu zbiorowego, obszar༕w planowanyc_ przeksztajce༉ obecnej zabudowy Ĺ?monofunkcjeĹ‘. elem wprowadzenia zpr byjoby przej<cie przez miasta inicjatywy i zapewnienie kontroli kierunk༕w rozwoju obszar༕w, wpjyw na rodzaj i intensywnoŕŚ‹ŕŁ€ zabudowy, spos༕b obsjugi transportowej oraz okreŕŚ‹lenie wzajemnyc_ zobowi.za༉ Ĺ?tak৾e CnansowaniaĹ‘ĸ pakiety program༕w na rzecz wzrostu roli ruc_u pieszego Ĺ?i jakoŕŚ‹ci przestrzeniĹ‘ obejmuj.cyc_ porz.dkowanie ci.g༕w pieszyc_, dostosowanie przejŕŚ‹ŕŁ€ dla pieszyc_ Ĺ?likwidacja barierĹ‘, dostosowanie sygnalizacji ŕŚ‹wietlnyc_, odzyskiwanie przestrzeni publicznyc_, standardy projektowaniaĸ zmniejszenie przepustowoŕŚ‹ci ulic i skrzy৾owa༉ polegaj.ce na ograniczaniu szerokoŕŚ‹ci jezdni oraz liczby i szerokoŕŚ‹ci pas༕w ruc_u, a tak৾e na zmianie podejŕŚ‹cia do sterowania ruc_em na skrzy৾owaniac_ Ĺ?c_odzi o uwzgl<dnianie w programac_ sygnalizacji przede wszystkim potrzeb ruc_u pieszego i rowerowego oraz priorytet༕w dla transportu zbiorowego, dopiero

26

w dalszej kolejnoŕŚ‹ci potrzeb ruc_u samoc_odowego o du৾ym nat<৾eniuĸ dotarcie do ŕŚ‹wiadomoŕŚ‹ci grup spojecznyc_ i poszczeg༕lnyc_ os༕b z przekazem o koniecznoŕŚ‹ci upowszec_nienia zac_owa༉ zgodnyc_ ze zr༕wnowa৾onym rozwojem, z zasadami zr༕wnowa৾onej mobilnoŕŚ‹ci. Warte rozwa৾enia jest wj.czenie transportu do europejskiego systemu _andlu uprawnieniami do emisji, c_oࣀ trzeba przyznaࣀ, ৾e zdania na ten temat s. podzielone. W razie decyzji o zastosowaniu tego instrumentu mo৾na rozwa৾yࣀ trzy propozycjeÄš podejŕŚ‹cie †rv|u;-l Ĺ‹ najo৾enie obowi.zk༕w rozlicze༉ emisji na dostawc༕w Ĺ?dystrybutor༕wĹ‘ paliw silnikowyc_ w zale৾noŕŚ‹ci od iloŕŚ‹ci sprzedanyc_ paliwĸ podejŕŚ‹cie midstream Ĺ‹ najo৾enie obowi.zk༕w rozlicze༉ emisji na producent༕w pojazd༕w w zale৾noŕŚ‹ci od potencjalnej emisji w cyklu ৾ycia pojazd༕wĸ podejŕŚ‹cie 7o‰mv|u;-l Ĺ‹ najo৾enie obowi.zk༕w rozlicze༉ emisji na wjaŕŚ‹cicieli pojazd༕w w odniesieniu do przyznanyc_ im indywidualnyc_ przydziaj༕w emisji. becnie standardy emisyjne obejmuj. producent༕w samoc_od༕w. Wedjug ekspert༕w najprostszym rozwi.zaniem w zakresie wj.czenia transportu do ET" jest podejŕŚ‹cie †rv|u;-l. ednak w konsekwencji koszty uprawnie༉ byjyby wj.czane w cen< paliwa i przenoszone na odbiorc< ko༉cowego. , tego rozwi.zania wynika te৾ inne, zdecydowanie powa৾niejsze zagro৾enie. Wprowadzenie standard༕w emisyjnyc_ najo৾onyc_ na producent༕w pojazd༕w wpjywa

bezpoŕŚ‹rednio na ic_ decyzje dotycz.ce wdra৾ania nowyc_ tec_nologii niskoemisyjnyc_. Natomiast najo৾enie obowi.zku rozlicze༉ na producent༕w i importer༕w paliw nie stanowijoby impulsu dla producent༕w samoc_od༕w do wdra৾ania nowyc_ tec_nologii. Wpjyw rozliczania emisji m༕gjby wyst.piࣀ jedynie poŕŚ‹rednio, jeŕŚ‹li odbiorcy ko༉cowi poszukiwaliby pojazd༕w o niskim zu৾yciu paliwa.

Rolnictwo z udziałem leśnictwa

R

olnictwo i leŕŚ‹nictwo s. szczeg༕lnie wra৾liwe na zmiany klimatu. W ci.gu ostatnic_ 40 lat okres wegetacyjny w naszym kraju wydju৾yj si< o okojo 20-30 dni. "tanowi to ogromne zagro৾enie dla upraw, zwjaszcza warzywnyc_, i sadownictwa, poniewa৾ nie zmienij si< okres wyst<powania przymrozk༕w, kt༕re mog. pojawiaࣀ si< w najbardziej wra৾liwej fazie tworzenia si< zawi.zk༕w owocowyc_ i powodowaࣀ ogromne straty. Wzrost cz<stoŕŚ‹ci zjawisk ekstremalnyc_ Ĺ‹ gradu, _uraganowyc_ wiatr༕w, suszy i powodzi Ĺ‹ powoduje coraz wi<ksze zniszczenia w produkcji rolnej i leŕŚ‹nej. W najbli৾szyc_ latac_ gospodarka b<dzie musiaja si< zmierzyࣀ ze wzrastaj.cym zagro৾eniem spowodowanym susz.. d 15 lat mamy permanentn. susz< letni. i jest to ju৾ nie tylko susza atmosferyczna, lecz coraz cz<ŕŚ‹ciej Czjologiczna, kt༕rej skutki s. ogromne i negatywne, r༕wnie৾ dla las༕w.

Nale৾y spodziewaࣀ si< rosn.cego wpjywu zmian klimatu w nadc_odz.cyc_ latac_. usimy adaptowaࣀ rolnictwo i leŕŚ‹nictwo do skutk༕w tyc_ zmian. Nie unikniemy dziaja༉ adaptacyjnyc_, ale warto pami<taࣀ, ৾e nigdy nie nad.৾ymy z adaptacj. i nigdy nie b<dzie ona skuteczna, je৾eli nie b<dziemy mitygowali zmian klimatu. ednoczeŕŚ‹nie, patrz.c na trendy rozwoju rolnictwa w krajac_ Europy ,ac_odniej, wyra৳nie widzimy, ৾e produkcja rolna w olsce, czy to roŕŚ‹linna, czy zwierz<ca, nadal ust<puje tamtejszej pod wzgl<dem poziomu mec_anizacji produkcji. o৾na przewidzieࣀ d.৾enie polskic_ rolnik༕w do zast<powania produkcji pracoc_jonnej bardziej wydajn. produkcj. kapitajoi energoc_jonn.. W konsekwencji nale৾y spodziewaࣀ si< wzrostu popytu na energi<. znaczaࣀ to b<dzie wzrost zale৾noŕŚ‹ci mi<dzy iloŕŚ‹ci. dwutlenku w<gla i metanu wytwarzanyc_ przy produkcji rolnej a wartoŕŚ‹ci. dodan. produkcji rolnej. latego tak wa৾ne jest w przypadku rolnictwa zastosowanie takic_ sposob༕w produkcji, kt༕re przynosz. wy৾sz. wartoŕŚ‹ŕŁ€ dodan. dzi<ki lepszemu wykorzystaniu produkt༕w rolnyc_ i rozwi.za༉ agrotec_nicznyc_. Niezb<dne jest upowszec_nianie dobryc_ praktyk w rolnictwie oraz egzekwowanie regulacji ŕŚ‹rodowiskowyc_, ograniczaj.cyc_ presj< upraw na ŕŚ‹rodowisko. Wa৾nym zagadnieniem jest tak৾e zapewnienie zr༕wnowa৾onego pozyskiwania biokomponent༕w do paliw, co sprawi, ৾e zakjadana w scenariuszu modernizacji Ĺ?w ramac_ N 2050Ĺ‘ redukcja emisji gaz༕w

27

POLSKA NISKOEMISYJNA Od idei do działania

Ć?Ć?Ć’Ć?ĸ Ň !‍ ޭܨ‏ " "+ !,+", ‍ Ý â€Ź Mo7ernbz-1f- roŃ´nb1t‰- ‰‹m-]- r-1fon-Ń´ne]o ‰‹korz‹vt-nb- ]r†nt༕‰ roŃ´n‹1hġ o7p-7༕‰ ho7o‰Ѵ-n‹1h b revztek po৾nb‰n‹1hÄş Stovo‰-nbe t-kb1h z-0be]༕‰ roŃ´nb1z‹1hġ f-k o7po‰be7nbe zmb-no‰-nbeġ †pr-‰- 0ezorko‰- 1z‹ pozovt-‰b-nbe revztek n- poŃ´-1hġ poz‰-Ń´-f. z-trz‹m‹‰-ࣀ ‰<]beŃ´ ‰ ]Ń´e0beġ -Ń´e r༕‰nbe৾ o]r-nb1z- kovzt‹ †pr-‰‹ zbembÄş Pr-kt‹kb t-kbe poz‰-Ń´-f. o]r-nb1z‹ࣀ †৾‹1be n-‰oz༕‰ 1hemb1zn‹1h b embvfe tŃ´enk༕‰ -zot† z ]Ń´e0‹ĺ Ivtotne v. 7zb-j-nb- n- rze1z e=ekt‹‰ne]o ‰‹korz‹vt-nb- 0bo]-z† 7o pro7†k1fb ener]bb eŃ´ektr‹1znefÄş RoŃ´nb1‹ vt-f. vb< prze7vb<0bor1-mb pro7†k†f.1‹mb nbe t‹Ѵko ৾‹‰noŕŚ‹ŕŁ€ġ -Ń´e b zbeŃ´on. ener]b<Äş .1znbeġ 7zb<kb pr-kt‹kom ‰‹korz‹vt-nbrevztek roŃ´nb1z‹1h b rek†Ѵt‹‰-1fb o7p-7༕‰ mo৾Ѵb‰e fevt z-ovz1z<7zenbe Ć?Ć“0 ktoe p-Ń´b‰ ‰ 20Ć’0 b Ć“Ć?0 ktoe ‰ 2050 rok†ġ n-tomb-vt vp-Ń´-nbe 0bo]-z† poz‰-Ń´- n- †z‹vk-nbe o7po‰be7nbo Ć?Ć•Ć’ b Ć’Ć“Ć• ktoe ener]bbÄş

cieplarnianyc_ w transporcie, dzi<ki zastosowaniu biopaliw II generacji Ĺ‹ o emisyjnoŕŚ‹ci ni৾szej o 80ѡ od paliw tradycyjnyc_ Ĺ‹ b<dzie mo৾liwa. otencjaj redukcji emisji z rolnictwa jest bardzo du৾y, szczeg༕lnie gdy uwzgl<dni si< zdolnoŕŚ‹ŕŁ€ rolnictwa do wi.zania w<gla z atmosfery. otencjaj ten zwi.zany jest gj༕wnie z produkcj. roŕŚ‹linn., uprawami

28

polowymi, trwajymi u৾ytkami zielonymi, glebami organicznymi oraz przywracaniem zdolnoŕŚ‹ci produkcyjnyc_ glebom zdegradowanym. ,miany w praktyce rolniczej wskazywane s. jako najistotniejsze sposoby dziaja༉ na rzecz oc_rony klimatu. WŕŚ‹r༕d jatwiejszyc_ do wprowadzenia wymieniano zmiany w tec_nologii upraw, takie jak np. uprawa bezorkowa, stosowanie w pjodozmianie roŕŚ‹lin motylkowyc_, gospodarowanie resztkami po৾niwnymi, a tak৾e zmiany w tec_nologii _odowli zwierz.t i sposobac_ gospodarki nawozami naturalnymi. WŕŚ‹r༕d innyc_ mo৾liwoŕŚ‹ci wyr༕৾nia si< upowszec_nienie zmian w diecie, co mo৾e poci.gaࣀ za sob. zmiany w produkcji rolniczej, a tak৾e wzmacniaࣀ rolnictwo ekologiczne i agroleŕŚ‹nictwo z uprawami energetycznymi. "zacuje si<, ৾e 11ѡ mi<sa jest marnotrawione przez konsument༕w, co skutkuje emisj. 2,3 mln ton gaz༕w cieplarnianyc_. ". to powa৾ne wielkoŕŚ‹ci, zwjaszcza gdy doliczona zostanie emisja gaz༕w cieplarnianyc_ z produkcji zwierz<cej Ĺ?wyprodukowanie 1 tony wojowiny to 15,8 tony emisji 2eq, a 1 tony wieprzowiny Ĺ‹ ok. 6,4 tony 2eqĹ‘. W tym wypadku du৾o zale৾y od zac_owania konsument༕w. Wedjug anku ॆwiatowego najwi<ksze mo৾liwoŕŚ‹ci w ograniczeniu emisji gaz༕w cieplarnianyc_ w produkcji ৾ywnoŕŚ‹ci i jej konsumpcji s. zwi.zane ze zmian. diety w skali spojecznej Ĺ?ryc. 3 Ĺ‘. Na potrzeby raportu Ĺ 2050.pl Ĺ‹ podr༕৾ do niskoemisyjnej przyszjoŕŚ‹ciÄż, wykonano symulacje koszt༕w wdro৾enia niezb<dnyc_

Emisja gazĂłw cieplarnianych (% redukcji emisji gazĂłw cieplarnianych z 2010 r.)

!yc. 3. graniczenia emisji gaz༕w cieplarnianyc_ na ŕŚ‹wiecie w produkcji ৾ywnoŕŚ‹ci i jej konsumpcji Ĺ?zapotrzebowanie na ৾ywnoŕŚ‹ŕŁ€ a potencjaj redukcyjny w roku 2050Ĺ‘ 20 15 10 5 0 Redukcja w Ĺ‚aĹ„cuchu dostaw ĹźywnoĹ›ci – straty i odpady

PPrzejście jś i na dietę bez mięsa przeşuwaczy

Przejście P jś i na dietę bezmięsną

Przejście P jś i na dietę na bazie roślin

PPrzejście jś i na tzw. zdrową dietę(16)

ĹšrĂłdĹ‚o: Decarbonizing Development. Three Steps to a Zero-Carbon Future. World Bank. Washington 2015.

dziaja༉ Ĺ?tzw. scenariusz modernizacyjnyĹ‘ w celu wykorzystania potencjaju redukcyjnego rolnictwa szacowanego na 45 mln ton 2 w roku 2050. Te koszty okazajy si< znacznie wy৾sze ni৾ w innyc_ sektorac_ gospodarki Ĺ?ok. 500 mln zjņrok w 2020, ok. 900 mln zjņrok w 2030 i ok. 2300 mln zjņ rok w 2050Ĺ‘. W projekcie Ĺ Narodowego programu rozwoju gospodarki niskoemisyjnejÄż potencjaj redukcyjny rolnictwa zostaj oceniony na ok. 15 mln ton 2 w 2050 r., czyli o ok. 30 mln ton 2 mniejszy ni৾ we wspomnianym wy৾ej opracowaniu. Natomiast koszty zdaniem inisterstwa ospodarki b<d. wi<ksze Ĺ?ok. 92 mld zj, to jest ok. 2,3 mld zjņrokĹ‘.Ĺ?16Ĺ‘ okumentem rz.dowym, kt༕ry wyznacza kierunki rozwoju w rolnictwie jest Ĺ rogram rozwoju obszar༕w wiejskic_ 2014-2020Äż. 16. Tzw. zdrowa dieta jest oparta na zaleceniach SzkoĹ‚y Medycznej z Harvardu i oznacza zmniejszenie spoĹźycia produktĂłw zwierzÄ™cych w krajach o bogatej diecie oraz wzrost w krajach z niedoborem biaĹ‚ka w diecie.

ardzo silnie jest w nim zaakcentowana koniecznoŕŚ‹ŕŁ€ redukcji emisji gaz༕w cieplarnianyc_ i koniecznoŕŚ‹ŕŁ€ wj.czenia rolnictwa w dziajania zar༕wno w zakresie adaptacji, jak i przeciwko niekorzystnym zmianom klimatu. "jaboŕŚ‹ci. dokumentu jest brak przykjad༕w praktycznyc_ dziaja༉, brak jednoznacznie okreŕŚ‹lonyc_ cel༕w w dziajaniac_ proklimatycznyc_ oraz brak wska৳nik༕w. Wedjug opracowania Ĺ "uccess "tories and est racাces Ĺ‹ limate cাon in griculture and ForestryÄż, zaprezentowanego w rukseli przez na Freli_- arsen z Ecologic Insাtute 15 wrzeŕŚ‹nia 2015 roku, wynika kilkanaŕŚ‹cie istotnyc_ dziaja༉ zar༕wno ograniczaj.cyc_ emisj<, jak i z zakresu adaptacji w rolnictwie, a mianowicieÄš a) dziajania ograniczaj.ce emisje rozszerzenie stosowania pjodozmianuĸ utrzymywanie gleby w pokryciu roŕŚ‹linnoŕŚ‹ci.ņredukcja odjog༕wĸ

29

POLSKA NISKOEMISYJNA Od idei do działania

poprawa efektywnoŕŚ‹ci oraz precyzji stosowania nawozu azotowegoĸ biologiczne wi.zanie zwi.zk༕w azotu w pjodozmianie i mieszankac_ trawĸ zac_owanie resztek po৾niwnyc_ĸ zapobieganie zag<szczaniu glebyĸ uprawa bezorkowaĸ przywracanie teren༕w podmokjyc_ĸ zast<powanie mi<sa prze৾uwaczy innym rodzajem ৾ywnoŕŚ‹ciĸ precyzyjne i wielofazowe karmienie zwierz.t _odowlanyc_ĸ lepsze planowanie w karmieniu zwierz.t _odowlanyc_ĸ planowanie inwestycji uwzgl<dniaj.cyc_ potrzeb< oc_rony klimatuĸ poprawa efektywnoŕŚ‹ci energetycznejĸ stosowanie suszarek sjonecznyc_ĸ stosowanie kalkulatora ŕŚ‹ladu w<glowegoĸ b) dziajania adaptacyjne korzystanie z upraw dostosowanyc_ do zmian klimatuĸ utrzymywanie gleby w pokryciu roŕŚ‹linnoŕŚ‹ci.ņredukcja odjog༕wĸ przeciwdziajanie erozji glebyĸ uprawa bezorkowaĸ optymalizacja korzyŕŚ‹ci adaptacyjnyc_ zadrzewie༉ i ৾ywopjot༕wĸ optymalizacja korzyŕŚ‹ci adaptacyjnyc_ melioracjiĸ poprawa efektywnoŕŚ‹ci nawadnianiaĸ magazynowanie wody deszczowejĸ optymalizacja upraw cieplarnianyc_. owy৾sze dziajania stanowiࣀ mog. w cz<ŕŚ‹ci wymagania stawiane rolnikom w ramac_ wdra৾ania wjaŕŚ‹ciwej praktyki rolniczej. Ic_ upowszec_nienie mo৾e wy-

30

magaࣀ specjalnyc_ dziaja༉ i instrument༕w niezb<dnyc_ do integracji cel༕w oc_rony klimatu z polityk. roln.. Innym sposobem mo৾e byࣀ rozszerzenie katalogu pjatnoŕŚ‹ci ŕŚ‹rodowiskowo-rolniczyc_ o praktyki sprzyjaj.ce oc_ronie klimatu. ,a interesuj.cy spos༕b uznaࣀ mo৾na wsp༕jprac< rolnik༕w z zakjadami emituj.cymi gazy cieplarniane. ec_anizm polega na Cnansowaniu przez przedsi<biorstwa Ĺ?zobligowane do ograniczenia emisjiĹ‘ po৾.danyc_ dziaja༉ u wybranyc_ rolnik༕w, w zamian za co otrzymywajyby one kwoty zredukowanej emisji. "ytuacja leŕŚ‹nictwa w olsce wydaje si< zadowalaj.ca. Wska৳nik zalesienia od 1946 roku do roku 2011 wzr༕sj z 20,8ѡ do 29,8ѡĸ docelowo powierzc_nia zalesienia w olsce ma wynosiࣀ 33ѡ. Wska৳nik lesistoŕŚ‹ci jest zr༕৾nicowany przestrzennie Ĺ‹ wa_a si< od 21,9ѡ w wojew༕dztwie j༕dzkim Ĺ? olska centralnaĹ‘ do ok. 51,3ѡ w wojew༕dztwie lubuskim Ĺ? olska zac_odniaĹ‘. rajowy bilans emisji i poc_janiania dwutlenku w<gla na gruntac_ leŕŚ‹nyc_ jest obecnie pozytywny Ĺ‹ tzn. poc_janianie 2 przewy৾sza jego emisj<. as z jednej strony jest oCar. zmian klimatycznyc_. ojawiaj. si< nowe zagro৾enia, np. po৾arowe, pojawiaj. si< nowe elementy biotyczne, nowe c_oroby i owady. , drugiej strony las jest r༕wnie৾ beneCcjentem. rzy wydju৾onym okresie wegetacji, przy podniesionej ŕŚ‹redniej temperaturze, miejscami r༕wnie৾ wilgotnoŕŚ‹ci przyrost biomasy jest wi<kszy. Wyst<puje korelacja mi<dzy tempem przyrostu biomasy a zmianami klimatycznymi. Ten efekt nale৾ajoby wykorzystaࣀ. asy nie

s. rozwa৾ane jako szansa rozwoju ekonomicznego. przecie৾ na wielu obszarac_ wiejskic_ przer༕b drewna mo৾e byࣀ jedynym motorem post<pu. W 2013 roku przemysj meblarski zakupij od as༕w a༉stwowyc_ surowca drzewnego na ok. 600 mln zjotyc_, a swoje produkty sprzedaj za ok. 28 mld zjotyc_. ,r༕৾nicowanie leŕŚ‹nictwa jest kluczem do tego, ৾eby uczyniࣀ z leŕŚ‹nictwa instrument rozwoju ekonomicznego i instrument oc_rony przyrody. eŕŚ‹nictwo plantacyjne powinno byࣀ rozwijane j.cznie z leŕŚ‹nictwem ekosystemowym. "zacuje si<, ৾e obszar 700 tys. Ĺ‹ 1,2 mln _a lasu mo৾e byࣀ przeznaczony w spos༕b systemowy na produkcj< drewna. bydwa sektory Ĺ‹ rolnictwo i leŕŚ‹nictwo Ĺ‹ s. niezwykle wa৾ne w realizacji polityki klimatycznej. ". to dwa najwi<ksze obszarowo sposoby dziajalnoŕŚ‹ci ludzkiej, w kt༕ryc_ czjowiek mo৾e kierowaࣀ procesami przyrodniczymi w taki sos༕b, by sprzyjajy oc_ronie klimatu. ,e wzgl<du na specyCk< wjasnoŕŚ‹ci obszar༕w leŕŚ‹nyc_ wydaje si<, ৾e wi<kszy potencjaj le৾y po stronie leŕŚ‹nictwa. rodukcja drewna jest narz<dziem oc_rony klimatu i jednoczeŕŚ‹nie mo৾e byࣀ wa৾nym elementem rozwoju gospodarczego Ĺ?budownictwo, przemysj meblarskiĹ‘. Natomiast w rolnictwie problemem jest brak zaufania producent༕w, tj. polskic_ rolnik༕w, do pa༉stwa i stabilnoŕŚ‹ci polityki rolnej. I w zwi.zku z tym Ĺ‹ szukanie raczej kr༕tkookresowyc_ korzyŕŚ‹ci zamiast djugookresowego planowania, zwjaszcza w majyc_ i ŕŚ‹rednic_ gospodarstwac_.

Przemysł z udziałem gospodarki odpadami

W

okresie ostatnic_ 25 lat nast.pijy doŕŚ‹ŕŁ€ istotne zmiany w polskim przemyŕŚ‹le, w strukturze produkcji i zatrudnienia. W najwi<kszym stopniu obj<jy one najbardziej energoc_jonne gaj<zi, tj. _utnictwo ৾elaza i stali, produkcj< cementu czy ci<৾kiej c_emii. odernizacj< przeszjy r༕wnie৾ stosowane tec_nologie produkcji. ozwolijo to na znacz.c. redukcj< zapotrzebowania na energi<, a co za tym idzie Ĺ‹ na zmniejszenie emisji zanieczyszcze༉ na jednostk< produkcji. zisiejsze parametry tec_nologiczne oraz tec_niczne maszyn i urz.dze༉ w polskim przemyŕŚ‹le ci<৾kim nie tylko nie ust<puj. podobnym instalacjom w Europie ,ac_odniej, lecz cz<sto s. od nic_ lepsze. Nie oznacza to jednak, ৾e cajy potencjaj poprawy energoc_jonnoŕŚ‹ci i ograniczenia emisji zanieczyszcze༉ i gaz༕w cieplarnianyc_ w polskim przemyŕŚ‹le zostaj ju৾ wyczerpany. Najwa৾niejszym dziajaniem w przemyŕŚ‹le powinna byࣀ promocja szeroko rozumianej oszcz<dnoŕŚ‹ci Ĺ‹ energii, surowc༕w b.d৳ wykorzystania marnotrawionyc_ rezerw dla osi.gni<cia potencjalnyc_ zysk༕w. ost<p tec_niczny daje szans< obni৾enia zapotrzebowania na energi< przy wytwarzaniu poszczeg༕lnyc_ produkt༕w. W rezultacie negatywne oddziajywanie przemysju na ŕŚ‹rodowisko powinno si<

31

POLSKA NISKOEMISYJNA Od idei do działania

Ć?Ć?Ć’Ć?ĸ Ň !‍" " ޭܨ‏+ !,+", ‍ Ý â€Ź N-f‰b<kvze mo৾Ѵb‰oŕŚ‹1b re7†k1fb z-potrze0o‰-nb- n- ener]b<ġ ]j༕‰nbe 7zb<kb o7z‹vkb‰-nb† 1bepj- b ]-z† ‰beŃ´kopbe1o‰e]oġ 7-fe h†tnb1t‰o Ĺ?n-‰et 2 TWh ro1znbe ‰ 2050Ĺ‘ġ fe7n-k o‰o1ne 7zb-j-nb- proe=ekt‹‰noŕŚ‹1bo‰e prze‰b7‹‰-ne v. r༕‰nbe৾ ‰ vektorze 1hemb1zn‹mġ petro1hemb1zn‹m or-z 1emento‰‹mÄş W ‰‹nbk† nbvkoembv‹fnef mo7ernbz-1fb ‰ pojo‰be ‰bek† o pr-‰be 2 Mtoe CO2 eq zmnbevz‹ࣀ vb< mo৾e z†৾‹1be p-Ń´b‰ ‰ przemÂ‹ŕŚ‹Ń´eÄş O]༕Ѵne ovz1z<7noŕŚ‹1b mo৾Ѵb‰e 7o ovb.]nb<1b- ‰ vektorze przem‹vj†ġ roŃ´nb1t‰- b ]ovpo7-rkb o7p-7-mb vb<]-f. Ĺ?po †‰z]Ń´<7nbenb† kovzt༕‰ő 0ġ5 mŃ´7 e†ro ‰ 20Ć’0 rok† b 2ġĆ’ mŃ´7 e†ro ‰ rok† 2050Äş Embvfe ]-z༕‰ 1bepŃ´-rnb-n‹1h 0<7. mo]j‹ 0‹ࣀ prz‹ t‹m zre7†ko‰-ne o nbem-Ń´ Ć’Ć“ MtCO2eq ‰ 20Ć’0 rok† b 5Ć• MtCO2eq ‰ 2050 rok†ġ 1z‹Ѵb o o7po‰be7nbo ѾġѾѡ b pon-7 Ć?0ѡ o]༕Ѵnef bŃ´oŕŚ‹1b ]-z༕‰ 1bepŃ´-rnb-n‹1h prze‰b7‹‰-n‹1h 7o ‰pro‰-7z-nb- 7o -tmov=er‹ ‰ t‹1h Ń´-t-1hÄş

zmniejszyࣀ, a tempo tyc_ zmian zale৾ne b<dzie od stopnia aktywnoŕŚ‹ci polskiego rz.du. ak napisano w publikacji dotycz.cej niskoemisyjnej strategii dla olski do roku 2050, Ĺ Ekonomicznym sensem promowania zmian tec_nologicznyc_ ograniczaj.cyc_ emisyjnoŕŚ‹ŕŁ€ polskiego przemysju jest podnoszenie jego konkurencyjnoŕŚ‹ci, dzi<ki wykorzystaniu rezerw tkwi.cyc_ w lepszym zarz.dzaniu energi. w procesie produkcji i bardziej przemyŕŚ‹lanej gospodarce ograniczonymi zasobamiÄżĹ?17Ĺ‘. ednoczeŕŚ‹nie przewidywana zmiana struktury gaj<ziowej przemysju przesuwa si< w kierunku produkcji d༕br mniej wymagaj.cyc_ energetycznie, o wy৾szej wartoŕŚ‹ci dodanej Ĺ?ryc. 4Ĺ‘. Warto tak৾e zwr༕ciࣀ uwag< na niedostateczn. informacj< o nowoczesnyc_ tec_nologiac_ w przemyŕŚ‹le. rak informacji przyczynia si< do mniejszego zain-

17. 2050.pl – podróş do niskoemisyjnej przyszĹ‚oĹ›ci...

32

teresowania ograniczaniem zu৾ycia energii oraz niec_<ci. bank༕w do Cnansowania przedsi<wzi<ࣀ sju৾.cyc_ poprawie efektywnoŕŚ‹ci energetycznej. Wykorzystanie szans na wdro৾enie niskoemisyjnej strategii rozwoju przemysju wymaga zwr༕cenia uwagi na trzy kluczowe czynniki, tj. rynek, kadry i polityk< przemysjow. Ĺ?ryc. 5Ĺ‘. olska gospodarka otworzyja si< na konkurencj<, co spowodowajo popraw< efektywnoŕŚ‹ci kosztowej, ograniczenie zu৾ycia zasob༕w oraz dostosowanie si< do popytu. Najskuteczniejszym narz<dziem, kt༕re mo৾e Ĺ wymusiࣀĿ na przedsi<biorstwac_ zr༕wnowa৾onyņniskoemisyjny rozw༕j, to popytĸ podkreŕŚ‹laj. to sami przedsi<biorcy. Niezb<dnym posuni<ciem jest wygenerowanie zapotrzebowania na Ĺ zieloneÄż niskoemisyjne produkty i usjugi. o৾e tego dokonaࣀ zar༕wno sektor publiczny, jak

!yc. 4. !oczne oszcz<dnoঋci paliw w przemyঋle ŋ scenariusz modernizacjiĹ 2015-2050 Mtoe 0

2015

2020

2025

2030

2035

2040

2045

2050

-0,5

-1,0

-1,5

-2,0

-2,5

Petrochemia Chemia Hutnictwo - oszczędność energii Cementownie

-3,0

-3,5

Źródło: 2050.pl – podróż do niskoemisyjnej przyszłości, red. M. Bukowski, Instytut Badań Strukturalnych, Instytut na rzecz Ekorozwoju, Europejska Fundacja Klimatyczna, Warszawa 2013.

!yc. 5. zy mo৵na pobudziࣀ dalszy niskoemisyjny wzrostĵ

Kadry

Rynek

Polityka przemysłowa

Źródło: Niskoemisyjna Polska. Przemysł, D. Kulczycka, Konfederacja Lewiatan, prezentacja 23 września 2015, Warszawa. http://chronmyklimat.pl/projekty/ srody-z-bllem/wiadomosci/instrumenty-wdrazania-niskoemisyjnej-polski-2050-gospodarka

33

POLSKA NISKOEMISYJNA Od idei do działania

i prywatny. Tak zwane zielone zam༕wienia mogjyby staࣀ si< impulsem do promowania ekoinnowacji, przy czym sektor publiczny, ze wzgl<du na skal< swojego oddziajywania, powinien odgrywaࣀ wzorcow. rol<. Wymaga to zmiany ustawy o zam༕wieniac_ publicznyc_, tak aby stosowanie kryteri༕w ekologicznyc_ przy zakupac_ czy zam༕wieniac_ byjo obowi.zkowe. olejny czynnik to kadry, a tak naprawd< to cajy system ksztajcenia na potrzeby przemysju. Nale৾y d.৾yࣀ do posiadania kadr, kt༕re byjyby z jednej strony ŕŚ‹wiadome powi.za༉ i skutk༕w, jakie wywojuj. w ŕŚ‹rodowisku naturalnym podejmowane dziajania, a z drugie strony byjyby zainteresowane poszukiwaniem rozwi.za༉ ekoinnowacyjnyc_ i budowaniem na tym przewagi konkurencyjnej. ednak ani sam mec_anizm rynkowy, ani ksztajcenie kadr nie s. wystarczaj.ce, je৾eli nie b<dzie prowadzona specjalna polityka publiczna propaguj.ca niskoemisyjnoŕŚ‹ŕŁ€, tworz.ca w r༕৾nej formie zac_<ty do ksztajtowania Ĺ zielonejÄż gospodarki. "zczeg༕lnie wa৾n. kwesা. jest poj.czenie rozwoju gospodarczego, w tym przemysju, z innowacyjnym podejŕŚ‹ciem do problematyki odpad༕w. Ten nowy kierunek to gospodarka o obiegu zamkni<tym. unktem wyjŕŚ‹cia jest zmiana polegaj.ca na odc_odzeniu od gospodarki linearnej, czyli Ĺ pobierz ze ŕŚ‹rodowiska zasoby, przetw༕rz je, nast<pnie wykorzystaj jako produkt, a na ko༉cu jako odpad wyrzuࣀ do ŕŚ‹rodowiskaÄż. ospodarka o obiegu zamkni<tym to taka gospodarka, kt༕ra pozwala zac_owaࣀ mo৾liwie jak najdju৾ej wartoŕŚ‹ŕŁ€ dodan. produkt༕w i wyelimino-

34

waࣀ odpadyĹ?18Ĺ‘. ozostaj. one jako zasoby w obr<bie gospodarki. "ystem pozwala na ic_ ponowne wielokrotne wykorzystanie w spos༕b produktywny, tworz.c w ten spos༕b kolejn. dodan. wartoŕŚ‹ŕŁ€ Ĺ?ryc. 6Ĺ‘. Wymaga to zmian w ka৾dym ogniwie ja༉cuc_a wartoŕŚ‹ci. ,amkni<ty obieg to takie podejŕŚ‹cie, przy kt༕rym ju৾ na etapie projektowania zapewnia si< utrzymanie produkt༕w, komponent༕w i materiaj༕w w najwy৾szym stopniu u৾ytecznoŕŚ‹ci i ic_ wartoŕŚ‹ci, w ka৾dym momencie cyklu. ,miany nast<puj. kolejnoÄš od fazy projektowania do nowyc_ modeli biznesowyc_ i rynkowyc_ĸ od nowyc_ sposob༕w przeksztajcania odpad༕w w zasoby do nowyc_ zac_owa༉ konsument༕w. Wszystko to oznacza zasadnicz. zmian< systemow. oraz wprowadzenie rozwi.za༉ innowacyjnyc_ nie tylko w tec_nologiac_, ale r༕wnie৾ w zarz.dzaniu, organizacji spojecze༉stwa, metodac_ Cnansowania i w polityceĹ?19Ĺ‘. rzede wszystkim zaŕŚ‹ oznacza zmian< myŕŚ‹lenia o ŕŚ‹wiecie, ৾yciu i sekwencji pokole༉. , postawionyc_ na przyszjoŕŚ‹ŕŁ€ zada༉ wyjania si< nowa ClozoCa i formuja nowej misji cywilizacyjnej czjowieka. by dokonaࣀ tak zasadniczego zwrotu, konieczne jest dokonanie zmiany w polityce publicznej, kt༕ra odt.d ma prowadziࣀ doĹ?20Ĺ‘Äš

18. A. Kassenberg, przy współpracy W. Szymalskiego. Czas wyzwaĹ„ – czas odpowiedzi, czyli droga ku gospodarce zamkniÄ™tego obiegu. Raport z okazji 350-lecia firmy Saint- Gobain. Warszawa, listopad 2015. 19. Ku gospodarce o obiegu zamkniÄ™tym: program „zero odpadĂłw dla Europyâ€?. Komunikat Komisji do Parlamentu Europejskiego, Rady, Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-SpoĹ‚ecznego i Komitetu RegionĂłw. Komisja Europejska. Bruksela, 2.7.2014 COM(2014) 398 final. 20. The circular model - an overview. http://www.ellenmacarthurfoundation.org/circular-economy/circular-economy/the-circular-model-an-overview.pdf

!yc. 6. ospodarka o obiegu zamkni<tym

Gospodarka o obiegu zamkniętym

ĹšrĂłdĹ‚o: Ku gospodarce o obiegu zamkniÄ™tym: program „zero odpadĂłw dla Europyâ€?, Komunikat Komisji do Parlamentu Europejskiego, Rady, Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-SpoĹ‚ecznego i Komitetu RegionĂłw. Komisja Europejska, Bruksela, 2.7.2014 COM(2014) 398 final.

oddzielenia wzrostu i rozwoju od zu৾ycia ograniczonyc_ zasob༕wĸ rozr༕৾nienia i oddzielenia materiaj༕w tec_nicznyc_ od biologicznyc_, przy utrzymaniu ic_ najwy৾szej wartoŕŚ‹ci w ka৾dym momencieĸ skoncentrowania si< na skutecznym projektowaniu i stosowaniu materiaj༕w, aby zoptymalizowaࣀ ic_ przepjyw i utrzymaࣀ lub zwi<kszyࣀ zasoby tec_niczne i zasoby biologiczneĸ zapewnienia rozwoju innowacji w takic_ dziedzinac_, jak projektowanie produkt༕w, modele usjug i przedsi<biorczoŕŚ‹ci, ৾ywnoŕŚ‹ŕŁ€, rolnictwo oraz surowce i produkty biologiczneĸ ustanowienia ram i poszczeg༕lnyc_ cz<-

ŕŚ‹ci skjadowyc_ gospodarki w taki spos༕b, aby zbudowaࣀ odporny system, zdolny funkcjonowaࣀ przez djugi czas. bok przemysju i gospodarki o obiegu zamkni<tym wa৾kim zagadnieniem s. odpady komunalne. W ramac_ niskoemisyjnej strategii dla olski 2050 przewiduje si< bardziej racjonaln. gospodark< odpadami. Wysypiska ŕŚ‹mieci b<d. stopniowo likwidowane, a te, kt༕re zostan., obudowywane b<d. instalacjami do odzyskiwania biogazu. "zacuje si<, ৾e to ৳r༕djo energii pozwoli uzyskaࣀ przynajmniej 1,8 TW_ dodatkowej energii w 2030 roku i 1,9 TW_ w roku 2050. luczowym jednak dziajaniem b<dzie recykling.

35

POLSKA NISKOEMISYJNA Od idei do działania

! )+ ! ! ! ,) & " ! " "+ CeŃ´em pro]r-m† ‰ z-krevbe ]ovpo7-ro‰-nb- v†ro‰1-mb fevt popr-‰- e=et‹‰noŕŚ‹1b ‰‹korz‹vt-nb- v†ro‰1༕‰ġ ‰vp-r1be pono‰ne]o z-]ovpo7-ro‰-nb- o7p-7o‰ or-z ‰‹pr-1o‰-nbe vt-n7-r7༕‰ 7Ń´- ‰‹korz‹vt-nb- pro7†kt༕‰ †0o1zn‹1hÄş Z pervpekt‹‰‹ embvfb ]-z༕‰ 1bepŃ´-rnb-n‹1h kѴ†1zo‰e zn-1zenbe m-f. o7p-7‹ kom†n-Ń´neÄş Teoret‹1zn‹ poten1f-j re7†k1fb embvfb ]-z༕‰ 1bepŃ´-rnb-n‹1h Ĺ?0bor.1 po7 †‰-]< vt-n bn=r-vtr†kt†r‹ te1hnb1znefĹ‘ ‰ vektorze o7p-7༕‰ ‰‹novb ‰ 2050 rok† 5ќѡ ‰z]Ń´<7em rok† Ć?Ć–Ć–0Äş S‹m†Ѵ-1fe m-kroekonomb1zne pok-z†f.ġ ৾e 7zb<kb 7zb-j-nbom zb7ent‹Cko‰-n‹m ‰ NPRGN mo৾Ѵb‰e fevt o0nb৾enbe embv‹fnoŕŚ‹1b o okojo Ć’ mŃ´n ton CO2eq ‰ rok† 2050 ‰ por༕‰n-nb† ze v1en-rb†vzem 0ez po7f<1b- bnter‰en1fbÄş Sz-1†fe vb<ġ ৾e kovzt‹ po7f<1b- brnter‰en1fb ‰ okrevbe 20Ć?0-2050 ‰‹nbov. okojo Ć?ġ2 mŃ´7 zjot‹1hÄş

bok propozycji cajoŕŚ‹ciowej zmiany polityki publicznej, w sytuacji niskoemisyjnego rozwoju przemysju i gospodarki odpadami, do istotnyc_ pojedynczyc_ narz<dzi zaliczyࣀ nale৾yÄš stawianie jasnyc_, djugookresowyc_ cel༕w w przemyŕŚ‹le, poparte stosown. legislacj.ĸ poj.czenie ŕŚ‹wiata nauki i biznesuĸ wyjonienie, na podstawie analizy biznesowej, obszar༕w dla gospodarki o obiegu zamkni<tym Ĺ?wydzielenie bran৾, w kt༕ryc_ produkt mo৾na poddawaࣀ recyklingowi bez utraty jakoŕŚ‹ciĹ‘ĸ doCnasowanie przedsi<biorstw umo৾liwiaj.ce wprowadzanie rozwi.za༉ innowacyjnyc_ĸ zmiany dotycz.ce cyklu ৾ycia produktu, tj. nowe zasady u৾ytkowania poparte edukacj. Ĺ?zwi<kszenie liczby u৾ytkownik༕w produktu b<dzie mieࣀ wpjyw na podtrzymanie lub zwi<kszenie produkcjiĹ‘ĸ

36

poj.czenie bran৾ produkuj.cyc_ odpady z bran৾ami zagospodarowuj.cymi odpady przy jednoczesnym poprawieniu jakoŕŚ‹ci surowc༕w odpadowyc_, by wyeliminowaࣀ sprowadzanie surowc༕w z zagranicyĸ pobudzenie rynku niskoemisyjnego w budownictwie Ĺ?maje i ŕŚ‹rednie przedsi<biorstwaĹ‘ Ĺ‹ recykling odpad༕w budowlanyc_ lekkic_ĸ wprowadzanie nowyc_ ŕŚ‹wiadomyc_ i wyszkolonyc_ kadr w przemyŕŚ‹le, nauce, gospodarce Ĺ?zmiana sposobu myŕŚ‹lenia w si<ganiu po innowacyjne rozwi.zania, wdra৾anie rozwi.za༉ stosowanyc_ i sprawdzonyc_ na ŕŚ‹wiecieĹ‘ĸ zwi<kszenie ŕŚ‹wiadomoŕŚ‹ci spojecznej dotycz.cej selektywnej zbi༕rkiĸ wprowadzenie systemu kaucyjnego w gospodarce odpadamiĸ okresowa ocena skutecznoŕŚ‹ci wprowadzanyc_ narz<dzi, korygowanie bie৾.ce.

Podsumowanie

P

odj<cie odwa৾nyc_, systematycznyc_ i skoordynowanyc_ dziaja༉ modernizacyjnyc_ wydaje si< dla polskiej gospodarki jedyn. rozs.dn. drog. do utrzymania konkurencyjnoŕŚ‹ci na najbli৾sze dekady. dpowiednio skonstruowana polityka klimatyczno-energetyczna ma szans< przenikn.ࣀ we wszystkie wymiary ৾ycia spojeczno-gospodarczego i zbudowaࣀ trwaje fundamenty nowoczesnej i wysoko rozwini<tej olski. becnie w krajowej debacie publicznej o polityce klimatyczno-energetycznej dominuje sceptycyzm i podejŕŚ‹cie zac_owawcze. ,apomina si< jednak, ৾e niskoemisyjna transformacja jest djugookresow. strategi., kt༕ra przyczyni si< do rozwoju kraju i przygotuje go do uczestnictwa w wyŕŚ‹cigu globalnej konkurencyjnoŕŚ‹ci. oj.czenie si< olski do pa༉stw wdra৾aj.cyc_ polityk< klimatyczno-energetyczn. mo৾e przynieŕŚ‹ŕŁ€

istotne korzyŕŚ‹ci. Wsp༕jtworzenie jej ksztajtu pomo৾e olsce zjagodziࣀ negatywne skutki transformacji, rozjo৾yࣀ dziajania w czasie oraz wybraࣀ ŕŚ‹cie৾k< modernizacji optymaln. dla naszego kraju. Trzy podstawowe cele wsp༕lne dla &nii Europejskiej i olskiÄš poprawa efektywnoŕŚ‹ci energetycznej i zasobowej, tec_nologiczna modernizacja oraz bezpiecze༉stwo energetyczne, stanowi. mocn. podstaw<, a zarazem punkt wyjŕŚ‹cia do wsp༕lnego poszukiwania korzystnyc_ rozwi.za༉. j༕wny kierunek zmian, czyli niskoemisyjna transformacja polskiej gospodarki w perspektywie pojowy **I w., wpisuje si< w przyj<te na szczycie &E w pa৳dzierniku 2014 roku cele polityki klimatyczno-energetycznej cajej &nii Europejskiej.

37

POLSKA NISKOEMISYJNA Od idei do działania

Literatura Opracowania: 1. Ć?Ć?Ć’Ć?ĸrѲ Ĺˆ ro7uॹओ 7o mbvho;lbv‹fm;f ruŒ‹vÂŒjoࢨ1bÄś red. . ukowski, Instytut ada༉ "trukturalnyc_, Instytut na rzecz Ekorozwoju, Europejska Fundacja limatyczna, Warszawa 2013. 2. ;1-u0ombÂŒbm] ;ˆ;Ѳorl;m|ĸ $_u;; "|;rv |o - ,;uoĹˆ -u0om †|†u;ĸ World ank. Was_ington 2015. 3. Freli_- arsen ., "†11;vv "|oub;v -m7 ;v| u-1࢟1;vĹˆ Ѳbl-|; 1࢟om bm ]ub1†Ѳ|†u; -m7 ou;stry, Ecologic Insাtute, prezentacja w rukseli 15 wrzeŕŚ‹nia 2015. 4. assenberg ., przy wsp༕jpracy W. "zymalskiego. ÂŒ-v ‰‹Œ‰-ॼ ʼn 1ÂŒ-v o7ro‰b;7ÂŒbÄś 1Œ‹Ѳb 7uo]- h† ]ovro7-u1; ÂŒ-lhmb<|;]o o0b;]†ĸ !-rou| ÂŒ oh-ÂŒfb Ć?Ć’Ć?ĹˆѲ;1b- Cul‹ "-bm|Ĺˆ o0-bmĸ Warszawa, listopad 2015. 5. † ]ovro7-u1; o o0b;]† ÂŒ-lhmb<|‹l‍ ؍‏ruo]u-l ÄżÂŒ;uo o7r-7ॹ‰ 7Ѳ- †uor‹Ľ. omunikat omisji do arlamentu Europejskiego, !ady, Europejskiego omitetu Ekonomiczno-"pojecznego i omitetu !egion༕w. omisja Europejska. ruksela, 2 lipca 2014 Ĺ?2014Ĺ‘ 398 Cnal. 6. ulczycka ., bvho;lbv‹fm- oѲvh-ĸ uÂŒ;l‹vjÄś onfederacja ewiatan, prezentacja, ॆrody z ŕĽ˜llem, Warszawa, 23 wrzeŕŚ‹nia 2015. 7. alko ., apa drogowa do gospodarki niskow<glowej, !ynek Energii nr 8ņ2010 8. Ѳ-m 7ÂŒb-j-mb- ruo‰-7ÂŒ.1‹ 7o ruÂŒ;fࢨ1b- m- homh†u;m1‹fm. ]ovro7-uh< mbvho;lbv‹fm. 7o Ć?Ć?Ć’Ć? uoh†Ĝ Ĺ?2011Ĺ‘ 112, ruksela, 8 marca 2011. 9. uof;h| -uo7o‰;]o uo]u-l† !oŒ‰of† ovro7-uhb bvho;lbv‹fm;f ĹŽ ! Ĺ?, inisterstwo ospodarki, Warszawa, 4 sierpnia 2015. 10. Ĺ?!Ĺ‘;‰oѲ†1f- ;m;u];|‹1ÂŒm- 7Ѳ- oѲvhbĸ "1;m-ub†vÂŒ ÂŒ-or-|uÂŒ;mb- oѲvhb ‰ 1Œ‹v|; moࢨmbhb ;m;u]bb ‰ r;uvr;h|‹‰b; 7j†]oohu;vo‰;fÄś reenpeace, Warszawa, pa৳dziernik 2013. 11. !o-7l-r Ć?Ć?Ć’Ć? ʼn u-1࢟1-Ѳ ]†b7; |o ruovr;uo†vÄś o‰ -u0om †uor;Äś European limate Foundaাon, kwiecie༉ 2010. Linki: 1. _ttpĚņņgramwzielone.plņtrendyņ16563ņg7-za-calkowita-dekarbonizacja-globalnejgospodarki 2. _‚pĚņņmudancasclimaাcas.cptec.inpe.brĹ†ĹœrmclimaņpdfsņdestaquesņsternreˆiewĹ?reportĹ? complete.pdf 3. _‚pĚņņwww.ellenmacart_urfoundaাon.orgņcircular-economyņcircular-economyņt_e-circular-model-an-oˆerˆiew.pdf 4. _ttpĚņņwww.europarl.europa.euņmeetdocsņ2009Ĺ?2014ņdocumentsņcomņcomĹ? comĹ?2011Ĺ‘0112Ĺ?ņcomĹ?comĹ?2011Ĺ‘0112Ĺ?pl.pdf 5. _‚pĚņņwww.roadmap2050.euņreports

38

Lista osĂłb biorÄ…cych udziaĹ‚ w debatach eksperckich(21) Uczestnicy debaty dot. energetyki: Ĺ?21Ĺ‘ Tobiasz damczewski !oman abut Wanda arc aciej ukowski arek Firlej Ewaryst ille ,bigniew araczun acek iekacz ndrzej "adowski rzegorz "kar৾y༉ski aciej "obolewski ic_aj Wilczy༉ski an Winter El৾bieta Wr༕blewska o_dan Wy৾nikiewicz

WWF rajowa gencja oszanowania Energii ". . olskie "ieci Elektroenergetyczne ". . Warszawski Instytut "tudi༕w Ekonomicznyc_ inisterstwo Finans༕w Niezale৾ny ekspert atedra c_rony ॆrodowiska "zkojy j༕wnej ospodarstwa Wiejskiego E F olska ". . entrum im. dama "mit_a olskie "towarzyszenie Energetyki Wiatrowej "E Ĺ‹ entrum naliz "pojeczno-Ekonomicznyc_ Niezale৾ny ekspert Instytut "tudi༕w Energetycznyc_ inisterstwo ospodarki Instytut ada༉ nad ospodark. !ynkow.

Uczestnicy debaty dot. transportu ndrzej rzezi༉ski Ewaryst ille akub ajewski awej zyk agda Niew<gjowska orota aj.czkowska ieczysjaw !eksnis rzysztof !ytel ndrzej "iemi༉ski Wojciec_ "zymalski

olitec_nika Warszawska Niezale৾ny ekspert Fundacja Ĺ ro olejÄż rajowy ŕŚ‹rodek ilansowania i ,arz.dzania Emisjami ank ॆwiatowy Nissan "ales entral Ĺ&#x; Eastern Europe iuro rogownictwa i omunikacji & "t. Warszawy entrum ,r༕wnowa৾onego Transportu inisterstwo Infrastruktury i !ozwoju Instytut na rzecz Ekorozwoju

21. W debatach uczestniczyli takĹźe przedstawiciele Instytutu na rzecz Ekorozwoju w osobach: Renata Filip, Andrzej Kassenberg i Ewa Ĺšwierkula oraz przedstawiciele Fundacji im. Heinricha BĂślla w osobach: Lidia DÄ…browska i Irene Hahn-Fuhr.

39

POLSKA NISKOEMISYJNA Od idei do działania

gnieszka "zymczyk Izabela ,borowska

Europejski ank dbudowy i !ozwoju rajowy ŕŚ‹rodek ilansowania i ,arz.dzania Emisjami

Uczestnicy debaty dot. roŃ´nictwa z udziajel Ń´eŕŚ‹nictwa !obert orek Waldemar uba ,bigniew araczun atarzyna osior ic_aj ret acek eŕŚ‹ny rzysztof ularczyk nna lecka anusz lejnik onrad randecki azimierz !ykowski iotr "ulewski

Instytut &prawy Nawo৾enia i leboznawstwa w ujawac_ inisterstwo !olnictwa i !ozwoju Wsi, epartament "trategii, naliz i !ozwoju atedra c_rony ॆrodowiska "zkojy j༕wnej ospodarstwa Wiejskiego Wy৾sza "zkoja Europejska im. ks. ༕zefa Tisc_nera w rakowie, Wydziaj "tosowanyc_ Nauk "pojecznyc_ inisterstwo !olnictwa i !ozwoju Wsi, epartament "trategii, naliz i !ozwoju &niwersytet rzyrodniczy w oznaniu ompassion in World Farming rajowy ŕŚ‹rodek ilansowania i ,arz.dzania Emisjami &niwersytet rzyrodniczy w oznaniu Instytut Ekonomiki !olnictwa i ospodarki ࢓ywnoŕŚ‹ciowej. a༉stwowy Instytut adawczy Instytut adawczy eŕŚ‹nictwa "zkoja j༕wna ospodarstwa Wiejskiego w Warszawie, atedra Ekonomiki i rganizacji rzedsi<biorstw

Uczestnicy debaty dot. przelysju z udziajel gospodarki odpadali Edward asi༉ski aria ulczycka enryk wapisz rzysztof okaj atarzyna iasecka Irena ic_ola ukasz "osnowski anusz Turski erzy ,iaja

40

inisterstwo Finans༕w, epartament Wspierania olityk ospodarczyc_ onfederacja ewiatan I" (E! "aint obain olska Izba rzemysju _emicznego inisterstwo Finans༕w w olska "p. z o.o. inisterstwo ospodarki, epartament Innowacji i rzemysju "towarzyszenie apiernik༕w olskic_ g༕lnopolska Izba ospodarcza !ecyklingu

)ย h-ย ย -เงตmb;fvย ย 1_ rย 0ัดbh-1fb b oru-1oย -เฅ ruย ย ]o|oย -mย 1_ ruย ;ย mv|ย |ย | m- uย ;1ย houoย ย ofย o7 ฦ ฦ ฦ ฦ uฤบ ล oัฒvh- ฦ ฦ ฦ ฦ ล m- ย <]ัฒoย ย 1_ uoย v|-f-1_ฤธ Wvpเฅ ัดnbe z Invtย tย tem B-7-เฅ Strย ktย r-ัดnย 1h b Eย ro-

pefvk. ย n7-1f. Kัดbm-tย 1zn.ฤบ Zevzย t nr ฦ ย r-m-1h profektย ล Nbvkoembvย fn- Poัดvk- 2050ฤฟฤบ W-rvz-ย - 20ฦ 2ฤบ ล b<7ย ย เกฑjmo1. - ojย 7mb;lฤธ Wvpเฅ ัดnbe z Invtย tย tem B-7-เฅ Strย ktย r-ัดnย 1h b Eย ropefvk. ย n7-1f. Kัดbm-tย 1zn.ฤบ Zevzย t nr 2 ย r-m-1h profektย ล Nbvkoembvย fn- Poัดvk- 2050ฤฟฤบ W-rvz-ย - 20ฦ 2ฤบ ล !oัฒ- ล ;hoล bmmoย -1fb ย mbvho;lbvย fm;f |u-mv=oul-1fbฤธ Wvpเฅ ัดnbe z Invtย tย tem B-7-เฅ Strย ktย r-ัดnย 1h b Eย ropefvk. ย n7-1f. Kัดbm-tย 1zn.ฤบ Zevzย t nr ฦ ย r-m-1h profektย ล Nbvkoembvย fn- Poัดvk- 2050ฤฟฤบ W-rvz-ย - 20ฦ 2ฤบ ล ัฒbl-| 7ัฒ- bmmoย -1fbฤถ bmmoย -1f; 7ัฒ- hัฒbl-|ย ฤธ Wvpเฅ ัดnbe z Invtย tย tem B-7-เฅ Strย ktย r-ัดnย 1h b Eย ropefvk. ย n7-1f. Kัดbm-tย 1zn.ฤบ Zevzย t nr ฦ ย r-m-1h profektย ล Nbvkoembvย fn- Poัดvk- 2050ฤฟฤบ W-rvz-ย - 20ฦ ฦ ฤบ ล Kompัดet 5 0rovzย rฤน !-rou| o1;mย เขจัฒ-7ย ย <]ัฒoย ;]o roย b-|ย โ ซ ุซโ ฌro77<0b1hb;]oฤถ v|-uo]-u7ย hb;]oฤถ hย b7ย ย เกฅvhb;]oฤถ lb-v|- -ย ouย mo b jo1h ย ัฒ-|-1_ ฦ ฦ ฦ ฦ b ฦ ฦ ฦ ฦ ฤบ W-rvz-ย - 20ฦ ฦ ฤบ ล &0เกฑv|ย o ;m;u];|ย 1ย m; - ;=;h|ย ย moเขจ฿ ;m;u];|ย 1ย m- ล -m-ัฒbย - ruo0ัฒ;lย b u;hol;m7-1f;ฤธ W-rvz-ย - 20ฦ ฦ ฤบ ล ฦ ฦ ฦ ฦ ฤธrัฒ ล ro7uเกฑเค 7o mbvho;lbvย fm;f ruย ย vย joเขจ1bฤธ Wvpเฅ ัดnbe z Invtย tย tem B-7-เฅ Strย ktย r-ัดnย 1h b Eย ropefvk. ย n7-1f. Kัดbm-tย 1zn.ฤบ R-port koเฅ 1oย ย ย r-m-1h profektย ล Nbvkoembvย fn- Poัดvk- 2050ฤฟฤบ W-rvz-ย - 20ฦ ฦ ฤบ ล ,lb;uย 1_ ย <]ัฒ- h-lb;mm;]oฤธ W-rvz-ย - 20ฦ ฦ ฤบ ล bo]-ย oย mb- ล ruย ;lย เขจัฒ-mย ย ย 0เกฑuฤธ o roย bmmย ย b;7ย b;฿ ย j-7ย ; v-louย .7oย ;ฤด W-rvz-ย - 20ฦ ฦ ฤบ ล bo]-ย oย mb- ล ruย ;lย เขจัฒ-mย ย ย 0เกฑuฤธ o roย bmb;m ย b;7ย b;฿ h-เค 7ย o0ย ย -|;ัฒฤด W-rvz-ย - 20ฦ ฦ ฤบ ล )j.1ย vb<ฤธ -u-7- o0ย ย -|;ัฒvh- ย ru-h|ย 1;ฤธ W-rvz-ย - 20ฦ ฦ ฤบ ล ) hb;uย mhย mbvho;lbvย fm;f |u-mv=oul-1fb uย mhย ru-1ย ฤธ Wvpเฅ ัดnbe z W-rvz-ย vkbm Invtย tย tem Stย 7bเฅ ย Ekonomb1znย 1h b Eย ropefvk. ย n7-1f. Kัดbm-tย 1zn.ฤบ Zevzย t nr ัต ย r-m-1h profektย ล Nbvkoembvย fn- Poัดvk- 2050ฤฟฤบ W-rvz-ย - 20ฦ ฦ ฤบ ล oย b-|oย ย rou-7mbh hัฒbl-|ย 1ย mย ฤธ W-rvz-ย - 20ฦ ฦ ฤบ ล uย ;ย ;hoัฒo]b< 7o ย oัฒmoเขจ1bฤธ !ย 1_ ;hoัฒo]b1ย mย - ฦ ฦ ัฒ-| ruย ;lb-mฤธ Wvpเฅ ัดnbe z Mbnbvtervtย em เก ro7oย bvk-ฤบ W-rvz-ย - 20ฦ ฦ ฤบ ล &0เกฑv|ย o ;m;u];|ย 1ย m;ฤธ )ย mbhb 0-7-mb- -mhb;|oย ;]o ou-ย ruoroย ย 1f; 7o|ย 1ย .1; rolo1ย ovo0ol ย 0o]blฤธ Wvpเฅ ัดnbe z ย n7-1f. n- rze1z E=ektย ย ne]o Wย korzย vt-nb- Ener]bbฤบ K-toย b1e โ W-rvz-ย - 20ฦ ฦ ฤบ ล Serb- ฦ 0rovzย r uย ย uo7- ล 0ย ย -|;ัฒ; ล !oย ย เกฑfฤธ W-rvz-ย - 20ฦ 5 ล o7v|-ย ย ru-ย m; o1_uomย uเกฑเค mouo7moเขจ1b 0boัฒo]b1ย m;fฤท ,-uย .7ย -mb; o1_uom. uเกฑเค mouo7moเขจ1b 0boัฒo]b1ย m;fฤท )o7ย - uเกฑเค mouo7moเขจ฿ 0boัฒo]b1ย m-ฤท ,uเกฑย moย -เค omย uoย ย เกฑf - o1_uom- uเกฑเค mouo7moเขจ1b 0boัฒo]b1ย m;fฤท !เกฑเค mouo7moเขจ฿ 0boัฒo]b1ย m- - |ย uย v|ย h-ฤท 0ย ย -|;ัฒ; ย o0;1 o1_uomย uเกฑเค mouo7moเขจ1b 0boัฒo]b1ย m;fฤท ,-]uoเค ;mb- 7ัฒ- uเกฑเค mouo7moเขจ1b 0boัฒo]b1ย m;fล ฤธ ล Kompัดet 5 0rovzย rฤน !-rou| o1;mย เขจัฒ-7ย ย <]ัฒoย ;]o roย b-|ย โ ซ ุซโ ฌro77<0b1hb;]oฤถ v|-uo]-u7ย hb;]o ล |-hเค ; ruo]moย - ฦ ฦ ฦ ฦ b ฦ ฦ ฦ ฦ ล ฤถ hย b7ย ย เกฅvhb;]oฤถ lb-v|- -ย ouย mo b jo1h ย ัฒ-|-1_ ฦ ฦ ฦ ฦ ฤถ ฦ ฦ ฦ ฦ b ฦ ฦ ฦ ฦ ฤบW-rvz-ย - 20ฦ 5ฤบ ล ;|o7ย h- o1;mย roย bolย ;lbvfb ]-ย เกฑย 1b;rัฒ-umb-mย 1_ ย ย ย 0u-mย 1_ roย b-|-1_ 7ัฒ- ัฒ-| ฦ ฦ ฦ ฦ ฤถ ฦ ฦ ฦ ฦ b ฦ ฦ ฦ ฦ ย ro7ย b-j;l m- v;h|ouย ฤธ W-rvz-ย - 20ฦ 5ฤบ ล bัฒo|-เค oย ย ruo]u-l mbvhoย <]ัฒoย ;]o uoย ย ofย roย b-|ย v|-uo]-u7ย hb;]oฤธ W-rvz-ย - 20ฦ 5ฤบ ล ,;vย ย | lbmmย ฤถ 1ย ย ัฒb vย m|;|ย 1ย mย ruย ;ย o7mbh ro bัฒo|-เค oย ย l ruo]u-lb; mbvhoย <]ัฒoย ;]o uoย ย ofย roย b-|ย v|-uo]-u7ย hb;]oฤธ W-rvz-ย - 20ฦ 5ฤบ ล ,b;ัฒom; o1b;ย b; ฦ ฦ ฦ ฦ ฤถ 1ย ย ัฒb vhuเกฑ| bัฒo|-เค oย ;]o ruo]u-lย mbvhoย <]ัฒoย ;]o uoย ย ofย roย b-|ย v|-uo]-u7ย hb;]oฤธ W-rvz-ย - 20ฦ 5ฤบ ล )j.1ย vb< o1b;ย b;ฤธ -u-7- o0ย ย -|;ัฒvh- huoh ro huohย ฤธ W-rvz-ย - 20ฦ 5ฤบ ล -h vo0b; u-7ย b฿ ย ย 0เกฑv|ย ;l ;m;u];|ย 1ย mย lฤด ล b7;m|ย Ch-1f- ruo0ัฒ;lเกฑย b u;hol;m7-1f; 7o ro7f<1b- 7ย b-j-เกฅฤธ W-rvz-ย - 20ฦ 5ฤบ ล -ย ย b;lmย ย vr-u1b;l 7ัฒ- mbvho;lbvย fm;f ]ovro7-uhbฤธ W-rvz-ย - 20ฦ 5ฤบ ล &0เกฑv|ย o ;m;u];|ย 1ย m; ย oัฒv1; ล 7;Cmb1f- b 1_-u-h|;uย v|ย h- vroj;1ย m- ]uย rย ฤธ W-rvz-ย - 20ฦ 5ฤบ ล ย -v ย ย ย ย -เกฅ ล 1ย -v o7roย b;7ย bฤถ 1ย ย ัฒb 7uo]- hย ]ovro7-u1; o o0b;]ย ย -lhmb<|ย lฤธ R-port z ok-zfb ฦ 50-ัดe1b- Crmย S-bnt-Go0-bnฤบ

O AUTORACH: Dr D ANDRZEJ KASSENBERG Ekvpert 7vĺ poѴbt kb zrॕ no -৵one]o roz of n- pozbombe kr-Ek fo m b re]bon-Ѵn mķ o0e1nbe vpe1f-Ѵbz f.1 vb< pro0Ѵem-t 1e fo ener]et 1znef b o1hron kѴbm-t ĺ W ƐƖƕƐ rok z vk-j vtopbeॉ en m m-]bvtr- ]eo]r-Cb n- Unb erv te1be W-rvz- vkbmķ - ƐƖѶ0 rok 7oktorn- k te1hnb1zn 1h Invt t 1be Ar1hbtekt r b Ur0-nbvt kb 7 o PoѴbte1hnbkb G7-ॉvkbefĺ Wvpॕjt ॕr1- or-z beѴoѴetnb prezev n7-P o 11fbf Invt t t n- rze1z Ekoroz of ŐƐƖƖ0ŋ20ƐƓőĺ Wvpॕjt ॕr1- or-z pber vz pb prze o7nb1z.1 Ѵ-t-1h ƐƖƖ0ŋƐƖƖƓ Kombvfb 7vĺ O1en O77zb-j -nbO7 77zb 7zb-j b-j j -nb nbb- n- ࡆ ࡆro7o bvko ro7 prz Mbnbvtrze O1hron ࡆro7o bvk-ķ Z-vo0ॕ N-t r-Ѵn 1h b eঋnb1t -ĺ W okrevbe ƐƖƖƐŋƐƖƖ5 b ƐƖƖѶŋ20Ɛ0 1zjonek R-7 7vĺ ࡆro7o bvko 1h prz Prez 7en1be E ropefvkbe]o B-nk O70 7o b Roz of ĺ O7 Ѵbvtop-7- 200Ɩ rok 7o Ѵbvtop-7- 20Ɛ5 1zjonek R-7 Z-rz.7z-f.1ef Re]bon-Ѵne]o Centr m ࡆro7o bvko e]o nE rop< ࡆro7ko . b Wv1ho7nb.ķ - Ѵ-t-1h 20Ɛ2ŋ20Ɛ5 fef prze o7nb1z.1 ĺ - re-t kbѴk n-]rॕ7ķ mĺbnĺ N- ko ef N-]ro7 PoѴvkbef Ak-7embb N- kķ n-]ro7 Mbnbvtr- ࡆro7o bvkz- 0btne ovb.]nb<1b- n- ko o-0-7- 1ze z z-krev o1hron ķ kvzt-jto -nb- b r-1fon-Ѵne]o ৵ tko -nb- ঋro7o bvk- z- ŁR-mo . vtr-te]b1zn. o1en< o77zb-j -nb- n- ঋro7o bvko N-ro7o e]o PѴ-n Roz of n- Ѵ-t- 200Ɠŋ200ѵľĺ Czjo bek Rok PoѴvkbef EkoѴo]bb 2005ĺ - re-t N-]ro7 Pr-1 Or]-nb1znef O1hronbe ࡆro7o bvk- bmĺ Wof1be1h- D tkb rok 200Ѷĺ A tor -Ѵ0o vpॕj- tor pon-7 Ɛ50 opr-1o -ॉķ r-portॕ b p 0Ѵbk-1fb z z-krev vzeroko roz mb-ne]o zrॕ no -৵one]o roz of ĺ Kont-ktĹ -ĺk-vven0er]Šbne-bv7ĺor]ĺpѴ teѴĺ komॕrko ƳƓѶ 50Ɠ 2Ɩ5 ƕѶ5 EWA E EW ࡆWIERKU A A0voѴ entkA0 W 7zb-j N- k Ekonomb1zn 1h Unb erv tet W-rvz- vkbe]oĺ O7 200Ɠ rok z b.z-n- z n7-1f. Invt t t n- rze1z vz Ekoroz of ĺ Wvpॕjt orz j- b re-Ѵbzo -j- Ѵb1zne profekt e7 k-Ek 1 fno-0-7- 1ze z o0vz-r zrॕ no -৵one]o roz of ĺ Br-j- 7zb-j 1 prz ]oto -nb mĺbnĺ AѴtern-t nef poѴbt kb ener]et 1znef PoѴvkb 7o 7o 20ƒ0 rok b PbѴot-৵o e]o pro]r-m nbvko <]Ѵo e]o roz of po b-t po vt-ro]-r7zkbe]oĺ O0e1nbe fevt 1zjonkbem zevpoj re-Ѵbz f.1e]o 1e profekt ADAPTCIT+ķ ktॕre]o 1eѴem fevt prz ]oto -nbe vtr-te]bb 7Ѵ- W-rvz- ĺ Bberze 7zb-j opr-1o -nb pro]noz o7]bbb -7-pt-1fb -7-p -7 7-pttt-1f 1fbfb 7o 7o zmb-n zmb mb-n b-n kѴbm-t k 7zb-j -nb- n- ঋro7o bvko profekt Pro]r-m o1hron ঋro7o bvk- 7Ѵ- Mĺ Stĺ W-rvz- ĺ Jevt 1zjonkbem zevpoj opr-1o f.1e]o pѴ-n ]ovpo7-rkb nbvkoembv fnef 7Ѵ- ]mbnĺ Kont-ktĹ eĺv berk Ѵ-Šbne-bv7ĺor]ĺpѴ teѴĺ ƳƓѶ 22 Ѷ5Ɛ 0Ɠ 02

Fundacja Instytut na rzecz Ekorozwoju ul. Nabielaka 15 lok. 1, 00-743 Warszawa tel. 22 851-04-02, -03, -04, faks 22 851-04-00 e-mail: ine@ine-isd.org.pl, http://www.ine-isd.org.pl

Turn static files into dynamic content formats.

Create a flipbook
Issuu converts static files into: digital portfolios, online yearbooks, online catalogs, digital photo albums and more. Sign up and create your flipbook.