Boerderij by Boerderij weekblad

ONAFHANKELIJK WEEKBLAD VOOR DE LANDBOUW 17 MEI 2011 / NUMMER 33

‘Alleen meer koeien als dat uit kan’ Wat willen boeren na einde melkquotum?

DEZE WEEK:

‘Dienst Rommel’: stapels fouten en gehavend blazoen AKKERBO U W: Welke beregeningshaspels zijn er en wat kosten ze? VARKENSHOUDERIJ: Gezocht: regisseur die sector leidt, voor betere prijs O N D ERN EMEN:

www.boerderij.nl boe033_DIcover lo 1

5/13/2011 1:08:49 PM

Onafhankelijk weekblad sinds 1915 Hanzestraat 1 7006 RH Doetinchem; Postbus 4 7000 BA Doetinchem telefoon: (0314) 34 99 11 REDACTIE telefoon: (0314) 34 94 46, fax: (0314) 34 43 97 boerderij@reedbusiness.nl

Hoofdredactie: ing. Geert Hekkert Ondernemen: ing. Leo Tholhuijsen (chef), Eric Beukema, ir. Wim Esselink, ing. Martijn ter Horst Akkerbouw: ing. Esther de Snoo (coördinator), Hilko Bos MSc, ir. Martijn Knuivers, ing. Luuk Meijering Mechanisatie: ing. Geert Hekkert (chef), ing. Frits Huiden Varkenshouderij: ing. Robert Bodde (coördinator), ing. Kees van Dooren, ing. Martin ten Hooven, ir. Guus ten Hove Rundveehouderij: ing. Robert Bodde (coördinator), ing. Wijnand Hogenkamp, ing. Anne-Marie van der Linde Boerenleven: ing. Leo Tholhuijsen (chef), ing. Margreet Welink Internet: ing. Jacco Keuper (portal manager) Markt: ir. Derk Klein Kranenberg, Jack Kwakman Eindredactie en Vormgeving: drs. Ton Velthuysen (chef), drs. Joost Beekman, ing. Paul de Jonge, Annet van der Linde, Rini Viets (art director), Willeke Wissink Redactiesecretariaat: Claudia Wessels-Bokkers Documentatie: Linda Baart Aan dit nummer werkten mee: Marjan Bakker, Manon Bisselink, Theo Brummelaar, Dick van Doorn, Evelien Kamphuis, Josien Kapma, Guido Kobessen, Dunja Nieling, Frank Post, Robert Prins, Guus Queisen, Martin Smits, René Stevens, Dirk Strijker, Matthijs Verhagen, Heidy Verhoef, Eric Wientjes, Mary Wijnveen Nieuwsberichten in samenwerking met agd.media Uw opgegeven gegevens kunnen worden gebruikt voor het toezenden van informatie en/of speciale aanbiedingen door Reed Business en speciaal geselecteerde bedrijven. Indien u hiertegen bezwaar heeft, stuurt u een briefje naar Reed Business, t.a.v. Adresregistratie, Postbus 808 7000 AV Doetinchem. Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt in enige vorm of op enige wijze (elektronisch, mechanisch, fotokopieën, opnamen, of enige andere manier) zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Uitgever en auteurs verklaren dat deze uitgave op zorgvuldige wijze en naar beste weten is samengesteld. Evenwel kunnen uitgever en auteurs op geen enkele wijze instaan voor de juistheid of volledigheid van de

ADVERTENTIES Sales B2B telefoon: (0314) 34 95 95 e-mail: salesB2B@reedbusiness.nl www.adverterenbijreedbusiness.nl Sales director: Erwin Lopulalan Leveringsvoorwaarden: op alle aanbiedingen, offertes en overeenkomsten van Reed Business bv zijn van toepassing voorwaarden welke zijn gedeponeerd bij de Kamer van Koophandel in Amsterdam. ABONNEMENTEN Boerderij Editie Rundveehouderij/ Boerderij Editie Varkenshouderij/ Boerderij Editie Akkerbouw. 1 editie: €171,56 (halfjaar); 2 edities: €211,93 (halfjaar); 3 edities: €257,36 (halfjaar). Prijzen excl. 6 % btw. Bij betaling via acceptgirokaart wordt €2,50 (incl. btw) in rekening gebracht. Nieuwe abonnementen via www.boerderij.nl of klantenservice. Abonnementen lopen automatisch door, tenzij u uiterlijk 30 dagen voor de vervaldatum bij onze klantenservice uw abonnement opzegt via telefoonnummer (0314) 35 83 58. Kies de optie ‘vraag over het abonnement’ en vervolgens ‘abonnement opzeggen’. Voor informatie over uw lopende abonnement kunt u eveneens contact opnemen met onze klantenservice.

BRIEVEN Reacties welkom Boerderij stelt reacties op artikelen op prijs. U bent het niet eens met wat u heeft gelezen? Of juist wel, maar u wilt er nog iets over kwijt? Schrijf het op en verstuur het per post, fax of e-mail (voor informatie zie colofon hiernaast). Heel waardevol vindt Boerderij ook een spontane reactie op zomaar iets dat u ter harte gaat. Voor deze rubriek gelden wel spelregels. Zo moeten brieven duidelijk ondertekend zijn en voorzien van een juist adres. De redactie behoudt zich het recht voor inzendingen te weigeren of te bekorten.

Mest mixen en risico’s Al jaren probeer ik ongevallen met mestgassen te begrijpen en te registreren. Dat laatste is lastig. Alleen wanneer mensen overlijden, of soms wanneer kinderen zwaargewond raken, komt er iets over in de krant. De vele gevallen van onwel worden of bewusteloos raken van boeren, medewerkers of familieleden blijven buiten beeld, evenals gasongevallen met dieren, zelfs wanneer het grotere aantallen betreft. Ongevallen met mestgassen zijn helaas een echt taboe-onderwerp. Men geneert zich voor de buurt (je wist het immers toch), is bang voor klachten van burgers of vreest meer wetgeving. Dat de meeste mestongevallen buiten beeld blijven, heeft als ongewenst bij-

verschijnsel dat het risico van mestgassen schromelijk wordt onderschat. Het meest absurde voorbeeld daarvan stond in een recent nummer van Boerderij: iemand die mest mixt door met een motorbootje door een open silo met varkensdrijfmest te varen. Er zou volgens de varkenshouder weinig gevaar bij zijn, omdat het mixen in de open lucht gebeurt, waardoor gevaarlijke gassen die vrijkomen direct zouden verwaaien. Boeren die hebben meegemaakt dat dieren vlak bij de geopende staldeuren dood neervielen tijden het mixen, ook wanneer het stevig waaide, weten wel beter. Zelfs bij een flinke wind vallen er nog slachtoffers. En dan hebben we het niet over het grote risico van mixen bij

Marketing director: Casper Niesink Group Marketing manager print: Wendy Smeets Group Marketing manager online: Margreet van Dam Klantenservice: Postbus 808, 7000 AV Doetinchem, telefoon: (0314) 35 83 58 (werkdagen 8.30-17.00 uur), fax: (0314) 34 90 48. e-mail: klantenservice@reedbusiness.nl www.rb-klantenservice.nl Editorial manager: Roel Leferink Managing director: Eddy Reuling

www.reedbusiness.nl informatie. Uitgever en auteurs aanvaarden dan ook geen enkele aansprakelijkheid voor schade, van welke aard ook, die het gevolg is van handelingen en/of beslissingen die gebaseerd zijn op bedoelde informatie. Lezers wordt met nadruk aangeraden deze informatie niet geïsoleerd te gebruiken, maar af te gaan op hun professionele kennis en ervaring en de te gebruiken informatie te controleren. Lid Eurofarm, het samenwerkingsverband van Europese uitgevers van agrarische tijdschriften.

Druk: Senefelder Misset bv, Doetinchem.

INTERNETDISCUSSIE Spelregels: meediscussiëren over de landbouw? Dat kan op www.boerderij.nl. Klik in de kolom rechts op ‘discussie’. Iedere twee weken start een nieuw debat over een nieuw onderwerp. Moderator Josien Kapma bewaakt het niveau en introduceert de onderwerpen, waarop u kunt reageren. Na afloop vat zij de reacties samen en sluit de discussie. Boerderij doet op deze plek verslag van wat er speelt.

Agrarisch natuurbeheer kansloos? – Discussieer mee! Het aantal weidevogels blijft afnemen, ondanks al het geld voor weidevogelbeheer door boeren. Gaat al het agrarisch natuurbeheer zo slecht? Deze tekst staat vermeld op de website van een natuurorganisatie: ‘Agrarisch natuurbeheer (door intensieve boerenbedrijven) is nog steeds een peiler, terwijl zo langzamerhand toch duidelijk zou moeten zijn dat deze strategie kansloos is. Agrarische belangen en behoeften druisen te veel in tegen belangen van natuur en weidevogels. Nog los van de wetenschap dat het huidige agrarische cultuurlandschap ecologisch volstrekt oninteressant is geworden. Het geld zou nagenoeg volledig ingezet moeten worden om de natuurbeschermingsorganisaties menskracht, kennis en middelen voor gebiedsherstel te bieden. [...]” Niet alleen weidevogelbeheer Wat is eigenlijk agrarisch natuurbe-

heer? Bij agrarisch natuur- en landschapsbeheer gaat het niet alleen om weidevogelbeheer, maar ook om botanisch beheer, beheer van perceelsranden en het onderhoud van houtwallen. Hoewel het weinig inkomsten oplevert, doen veel landbouwbedrijven aan agrarisch natuurbeheer. Veel bedrijven, geringe omzet De Taskforce Multifunctionele Landbouw heeft het over 14.000 landbouwbedrijven die aan natuurbeheer doen, bij een totale omzet van €79 miljoen. Dat is minder dan €6.000 per bedrijf op jaarbasis. Het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) telde minder bedrijven: in 2010 een kleine 8.000 bedrijven die aan natuurbeheer doen. Bij 81 procent van de bedrijven die alleen natuur- en landschapsbeheer als verbredingstak hebben, maakt de opbrengst daarvan minder dan 10 procent uit van de totale bedrijfsopbrengsten. De reden die boeren geven om aan agrarisch natuurbeheer te doen, is vaak het economisch perspectief. Maar er B O E R DERIJ 9 6 — no. 3 3 ( 1 7 mei 2 0 1 1 )

boe033_DIlez lo 2

5/13/2011 5:32:15 PM

C O M M E N TA A R windstil weer. Of over het feit dat een deel van de gassen, ook als het waait, zal blijven hangen achter de silowanden, vooral aan de windzijde. Kooldioxide (een verstikkend gas) en zwavelwaterstof (een zeer giftig gas) zijn allebei zwaarder dan lucht en zullen, ook wanneer het waait, voor een deel in de silo blijven hangen. Mijns inziens is het rondvaren met een bootje in een mestsilo dan ook vooral een unieke manier om zelfmoord te plegen. Dood in het harnas. Ik mag hopen dat Boerderij zulke onverantwoorde zaken niet ondersteunt en bereid is deze waarschuwing te plaatsen. Daarnaast zou ik het betreffende bedrijf willen adviseren het bootje radiografisch bestuurbaar te maken of een flink hogere aansprakelijkheidsverzekering af te sluiten als voorbereiding op eventuele aanklachten voor dood door schuld. Ing. J. Middelkoop, Adviseur Gevaarlijke Stoffen (AGS), Brandweer Amsterdam Amstelland (gespecialiseerd in de risico’s van mestgassen)

moet daarnaast ook interesse voor natuur zijn. Boeren die niet deelnemen aan natuurbeheer doen dat vaak eveneens vanuit een economisch perspectief: ze vinden de diensten onderbetaald, het biedt geen toekomst en/of de rompslomp is ingewikkeld. Inhoudelijk zinvol? In het nieuwe Europese landbouwbeleid is het de bedoeling inkomensondersteuning te verruilen voor een beloning voor maatschappelijke prestaties. Dus worden op dit moment allerlei ‘groene diensten’ geformuleerd. En dat terwijl de ervaringen met agrarisch natuurbeheer helemaal niet onverdeeld positief zijn. Reden voor discussie, dus. Hoe denkt u over de huidige natuurdiensten uitgevoerd door boeren? Poll Heeft het inhoudelijk zin om boeren aan natuurbeheer te laten doen? ● Ja, boeren zijn geschikt voor beheer van de groene ruimte en voor natuur ● Nee, want natuurdoelen worden dan niet gehaald Discussieer mee! Wat hebt u geantwoord bij de peiling, en waarom? Discussieer mee op Boerderij.nl

NA HET WEGVALLEN VAN MELKQUOTUM KOMEN ER WEER NIEUWE GRENZEN AAN DE GROEI.

Leven na het melkquotum Geert Hekkert, hoofdredacteur

INNAARS hebben een plan, verliezers een excuus. De meeste Nederlandse melkveehouders kiezen voor de eerste categorie. Nu, bijna 30 jaar na de invoering, maken de melkveehouders zich op voor de afschaffing van de melkquotering in 2015. Hoe ze dat doen vertellen zes doorsnee melkveehouders in deze Boerderij. Zij zijn een afspiegeling van de grote middenmoot van Nederlandse melkveehouders en praten over hun strategie als er straks geen gegarandeerde melkprijs meer is. Het enige wat hen dan nog van de grillige wereldmarkt afschermt, is de ijzersterke positie van de Nederlandse zuivelindustrie. De zes melkveehouders zijn opvallend optimistisch over hun toekomst. Daaraan draagt de huidige gunstige melkprijs zeker bij. Niettemin zijn zij er goed van doordrongen dat de melkprijs zich na 2015 onvoorspelbaar kan gaan gedragen. Om zich hiertegen te wapenen leggen ze financiële buffers aan en richten ze hun bedrijf geleidelijk aan zo in dat ze efficiënter kunnen melken. Het merendeel wacht ook met uitbreiden van de veestapel tot het slot van de EU-melkmarkt gaat in 2015. De groeimogelijkheden worden dan alleen nog belemmerd door grondbezit, mestafvoer en voerkosten. Niet alleen deze beperkingen wegen de melkveehouders zorgvuldig mee in hun toekomststrategie, ook sociale aspecten spelen een grote rol. De zes doorgaans jonge familiebedrijven willen niet afhankelijk worden van vreemde arbeid en wensen tegelijk voldoende vrije tijd voor hun gezin. Zo legt een groot deel duidelijk de grens bij 120 tot 130 koeien. Door vreemde arbeid buiten te sluiten, blijven de meeste veebedrijven hangen rond 120 koeien. Ondernemers met een drang om te groeien, neigen dit af te doen als gezeur. Maar als je niet met personeel kunt of wilt omgaan, moet je dat ook niet doen. Het bedrijf kan je dan snel boven de pet groeien. Dus geen probleem, zolang het een weloverwogen keuze is en geen angst.

Wilt u reageren op dit commentaar? Ga dan naar www.boerderij.nl/commentaar

Josien Kapma B OERD ERI J 96 — no. 3 3 (17 m e i 2011)

boe033_DIlez lo 3

5/13/2011 5:32:15 PM

Boerderij heeft een lezerspanel van enkele honderden boeren. Zij krijgen elke paar weken enkele vragen over actuele onderwerpen voorgelegd per e-mail. Wilt u ook uw mening laten horen? Meld u dan aan op: www.boerderij.nl/panel.

STRENGE REGELGEVING VOOR DIESELTANKS OPSTELLEN EN DIE INEENS LATER LATEN INGAAN. HET PANEL VINDT HET DUBIEUS.

Oneerlijk voor nette boer W

IE een dieseltank ouder dan 15 jaar op het eens een stuk later ingaan, vindt een meerdererf heeft staan, hoeft deze toch niet op stel heid van het panel vreemd. 56 % zegt: ‘Dubieus, en sprong te laten certificeren of te vervangen. en ook niet eerlijk voor boeren die zich netjes Moest dit van milieustaatssecretaris Joop Atsma aan de regels wilden houden en misschien al ineerst nog voor 1 juni van dit jaar geregeld zijn, vesteerden om aan de strengere regels te volonlangs verlengde hij de overgangstermijn voor doen.’ 40 % is juist blij met het uitstel en zegt: de sanering van diesel‘Mooi, hoe later ze intanks tot 1 januari gaan, hoe beter, met Wat vindt u ervan dat er eerst strenge regels 2015. Een beetje jamdat soort regels’. gelden voor dieseltanks bij de boer, maar mer wellicht voor de boer die zich aan de re- dat die regels opeens een stuk later ingaan? Niet nodig gels hield en al had ge- meningen in % Strenge regelgeving investeerd in een nieuomtrent dieseltanks ik weet het niet mooi, hoe later we tank. 24 % van het op het boerenerf is ze ingaan, Boerderij-lezerspanel helemaal niet nodig, hoe beter, 4 40 met dat deed dit. 3 % schafte vindt 39 %: ‘Elke onsoort geen nieuwe tank aan, dernemer is zelf wel regels maar liet het oude in staat zijn tank goed exemplaar al certificete onderhouden, zondubieus, 56 ren. 56 % deed, onder gevaar voor het danks de regels van het het is ook milieu’. 35 % noemt niet eerlijk ministerie, niets. de regels ‘belachelijk’ voor boeren 44 % van het panel en zegt: ‘Weer een redie zich netjes heeft een dieseltank gel die de sector alaan de regels wilden houden van voor 1996. leen maar geld kost.’ en misschien 21 % vindt het niet al investeerden zo’n punt, want ‘als je Dubieus een beetje normaal te Dat er eerst strengere 56 procent van het panel vindt het een dubieuze werk gaat, kan je je regels gelden voor diezaak, het uitstel van strengere regelgeving voor zonder moeite aan de seltanks bij de boer en dieseltanks. 40 procent zegt: ‘Mooi toch?’ regels houden’.■ dat die vervolgens in-

PANEL KORT BIO NIET OMSCHAKELEN De omzet van biologische producten stijgt. Toch schakelen maar weinig panelleden om. 2 % overweegt het, maar moet zich nog oriënteren op de consequenties. 10 % zegt: als het economisch aantrekkelijk is, wil ik het overwegen. 25 % vindt omschakelen een te ingrijpende koerswijziging en begint er niet aan. 46 % zegt: ik kan me prima redden op de gangbare manier. 5 % is al bioboer.

EXPERTS WELLICHT GOED Voorstellen van een expertgroep om de economische situatie in de varkenshouderij te verbeteren. Daar zitten misschien wel goede punten tussen, zegt 11 %. 19 % vindt het ‘in ieder geval goed dat Brussel weet hoe slecht het gaat in de sector’. 20 % denkt dat de sector niets heeft aan het werk van de experts: ‘er verandert niks’.

BAROMET ER Wie doet bij u meestal de bedrijfsadministratie? (in %) 66 man 25 vrouw

‘Het is jammer voor ons, dan had ik maar niet die andere tank moeten kopen’ Jan Hendrik Brouwer (51) houdt melkvee in Nijeveen (Dr). „Poe, hoe oud mijn dieseltank is? Wel een jaar of tien. Misschien wel 15 jaar, dat hangt erom. Dat zou ik moeten opzoeken. Maar ik weet eerlijk gezegd ook niet welke regels precies voor zo’n tank gelden. Wel in grote lijnen: dat je een lekbak moet hebben, en een dak erboven. Dat heb ik ook. Na de laatste controle, twee of drie jaar geleden, hebben we het vul-

pistool vervangen. Toen voldeden we weer aan de regels.” Brouwer vindt het niet vreemd dat de regels die 1 juni zouden ingaan, opeens opschoven: „Ik vind dat niet oneerlijk. Elke ondernemer heeft de vrije keuze om zich wel of niet aan regels te houden, met alle consequenties die daaraan hangen.” Akkerbouwer, vleesvee- en pluimveehouder én LTO-bestuurder Jan Willem Lagerweij (61) in Epe kocht vorig jaar een

andere dieseltank, met het oog op de regels die 1 juni zouden ingaan. Toch is hij daarover niet boos: „Het is jammer voor onszelf, maar dan had ik maar niet die andere dieseltank moeten kopen. Dat is je eigen verantwoordelijkheid. Anders kan de politiek toch nooit regels versoepelen en alleen maar strenger maken, als mensen hechten aan regels? Ik vind dit positief. Het is een ander politiek klimaat.”

2 iemand anders 7 niet van toepassing 0

10 20 30 40 50 60 70

Bij twee derde van het panel is de man op het bedrijf belast met de administratie. De vrouw doet deze klus bij 25 %. 2 % schakelt er iemand anders voor in. Ook voor telebankieren kruipt in de meeste gevallen (61 %) de man achter de computer. Bij 30 % doet de vrouw dit.

B O E R DERIJ 9 6 — no. 3 3 ( 1 7 mei 2 0 1 1 )

boe033_DIpanel lo 4

5/13/2011 4:45:34 PM

INHOUD Dienst stapelt problemen op Dienst Regelingen zit in een negatieve spiraal en komt daar niet uit, zo lijkt het. Slechte uitvoering van regels en gebrekkige communicatie zijn de oorzaak.

38 Het begint met de slang Wie op zoek is naar een regenhaspel, zal merken dat er nogal wat haspels op de markt zijn. De techniek heeft zich verder ontwikkeld. De details maken het verschil.

6 10 12 14 15 16

21 23

O N D ER N E M E N Dienst Regelingen stapelt problemen op FPG: verdere liberalisering pacht Verduurzaming voeding kan sneller AB Groningen stopt ermee als AB-lid Column Dirk Strijker Verbreding-reportage: ‘Ouderen willen niet altijd spelletjes doen’ Boer & Business: veevoerbedrijven fuseren door in 2011 Boer & Business: KWS Potato wil stevig groeien Ondernemersvisie: ‘Tussenhandel kost de boer veel geld’

24 28

30 33 34

42 44

RUN DV E E HO UD ER I J Omslagartikel: meer vee bij blijvers Reportage: ’s nachts melken voor een euro per liter Verplichte aanpak van antibiotica Column Frank Post Fokkersportret: kiezen is niet moeilijk als je weet wat je wilt Vleesvee: gezonde kalveren heb je zelf in de hand A KKE R BO UW Het begint met de slang; nieuwe technieken maken haspels efficiënter Twee generaties MijnAkker.nl gratis voor

akkerbouwers Vakvisie

M EC HA N I S ATI E IJzeren combinatie: ‘Same zit er bij ons ingebakken’ Met vuilnisbeltwielen de kuil op

VA R KEN S HO UD ER I J Producentendebat: boeren willen de regie terug 58 Reportage: waterontsmetting tackelt PIAprobleem 60 Nagebouwde luchtwassers: ‘Volgens mij is dit oplichting’ 63 Vakvisie

68 70 71 72

BO ER EN LEVEN Sfeerreportage: balletje slaan tussen de verse koeienvlaaien Kinderboerderij: meehelpen is leuk! Ons erf Puzzel/Blog van de week Lezersfoto/Agenda/Column Heidy Verhoef

74 76 78

M A R KT Varkenshouderij Akkerbouw Rundveehouderij

2 3 4 91

OV ER I G Reacties van lezers Commentaar Lezerspanel Opa

REGIONAAL NOORD Deze week speciaal nieuws uit de regio. Abonnees in Noord-Nederland vinden de gratis bijlage Regionaal Noord deze week bij Boerderij.

● Noordelijke intensieve veehouderijbedrijven vechten voor hun bestaan ● De boer op: tulpen selecteren voor het koppen in Vierhuizen ● Konijnenhouders voldoen aan welzijnseisen ● Stallenbouwer Altez-Noord verwacht nog zeker tien jaar omzetgroei Volgende week: Editie Rundveehouderij.

B OERD ERI J 96 — no. 33 (17 m e i 2011)

boe033_DIinhoud lo 5

5/13/2011 4:54:59 PM

DIENST REGELINGEN ZIT IN EEN NEGATIEVE SPIRAAL EN KOMT DAAR NIET UIT, ZO LIJKT HET. SLECHTE UITVOERING VAN REGELS EN GEBREKKIGE COMMUNICATIE ZIJN DE OORZAAK.

DIENST STAPELT PROBLEMEN OP

Het hoofdkantoor van agentschap Dienst Regelingen (DR) in Den Haag. De uitvoeringsorganisatie ligt onder vuur, onder andere vanwege trage uitbetaling van premie.

ondernemen

Betrokkenen geven ook politiek de schuld

IENST ROMMEL wordt Dienst Regelingen (DR), de uitvoeringsorganisatie van het ministerie van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie (ELI), gekscherend genoemd op internetfora. Het agentschap heeft het moeilijk en ligt onder vuur. Sinds het ontstaan door een fusie van Laser, Bureau Heffingen, Het LNV-Loket en de Dienst Basisregistratie in 2004 draait de organisatie allerminst soepel. Uitbetaling van premies verloopt stroef, verkeerde gegevens worden verstuurd en als dieptepunt is er het percelendebacle in 2009, dat nog steeds een negatieve uitwerking heeft op de uitvoering van DR. De verantwoordelijke staatssecretaris Henk Bleker is het gestuntel zat en wil, desnoods rigoureus, orde op zaken stel-

2004 In 2004 ontstaat de huidige Dienst Regelingen (DR) uit een fusie van Laser, Bureau Heffingen, Het LNV-Loket en de Dienst Basisregistratie. Algemeen directeur is drs. Peter Draaisma.

len. Maar het is alsof de duvel er mee speelt, ook zijn aanpak kent direct al een valse start met de aanstelling van adviseur Marc Calon. Die had moeten inventariseren waar het misgaat en waar het beter kan. De aanstelling is door de Tweede Kamer afgewezen; Bleker en Calon zouden elkaar te goed kennen, maar vooral zou Calon als lid van de Adviesraad van DR niet onafhankelijk genoeg zijn. Het is nu wachten op een nieuwe adviseur. De tijd dringt, want de Tweede Kamer wil ruim voor het zomerreces weten hoe Bleker DR weer op de rails krijgt. Vraag is of hem dat gaat lukken. Zijn voorgangers Gerda Verburg en Cees Veerman losten in ieder geval de problemen niet op en DR begint langzamerhand een hoofdpijndossier te worden →

2005 In juli komen er praktijkpanels. Boeren gaan DR helpen beter te laten functioneren. Dit panel komt er nadat, door fouten van Laser, boeren te veel ontvangen premie moeten terugbetalen.

DR stuurt naar 16.000 boeren een nieuw inventarisatieformulier voor het nieuwe premiestelsel vanaf 2006. Op het eerste verzonden formulier staan verkeerde bedrijfsgegevens.

2006 DR start klanttevredenheidsonderzoek onder boeren, nadat de dienst anderhalf jaar bestaat. Met deze nulmeting zijn in de toekomst effecten van nieuwe maatregelen te meten. Cijfer: een zesje.

DR ziet af van de aangifte landbouwtelling via internet, omdat de computers dit nog niet aankunnen. Alles moet dus via papier opgegeven worden. De Tweede Kamer spreekt van een ‘blamage’.

Uitbetaling inkomenstoeslagen over 2005 loopt vertraging op, mede omdat DR de betalingsprogrammatuur te laat op orde heeft. Landbouwminister Veerman is ‘verrast’ door de vertraging.

B O E R DERIJ 9 6 — no. 3 3 ( 1 7 mei 2 0 1 1 )

boe033_ONopen lo 6

5/13/2011 2:51:51 PM

CITATEN UIT ZWARTBOEK DR

‘De toon van DR is altijd zeer dreigend. Als er iets fout gaat, is de boer altijd verantwoordelijk.’

FOTO: ROEL DIJK S TR A

‘Ik gooi de handdoek in de ring. Ik ga hier geestelijk kapot aan. Ik heb alles altijd eerlijk opgegeven.’

‘Ik stoor me aan de dreigende taal. DR geeft je het gevoel dat je een crimineel bent.’

Ministerie van ELI is de grootste opdrachtgever van DR Dienst Regelingen (DR) is een agentschap van het ministerie van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie (ELI). Het voert circa 163 Europese en nationale regelingen uit voor verschillende overheidsorganisaties. ELI is de grootste opdrachtgever. Het merendeel van de regelingen die DR uitvoert betreft het verlenen van

DR is ontregeld. Mestwetgeving, derogatie en toeslagrechten plaatsen DR voor grote uitvoeringsproblemen. Het LNV-Loket is slecht bereikbaar. De Tweede Kamer vindt het ‘onaanvaardbaar’.

subsidie, ontheffingen, vergunningen en handhaving. Denk aan regeling voor jonge agrariers, bestuurlijk handhaven van de Gezondheids- en welzijnswet voor dieren (GWWD), de Flora- en faunawet en het handhaven van het Dierentuinenbesluit. Ook verleent DR Cites-vergunningen voor het in- en uitvoeren van exotische dier-

en plantensoorten. Verder heeft DR een eigen Crisis Regiebureau, gebruikt voor onder andere de schadeafhandeling van de MKZ, Q-koorts en de vuurwerkramp in Enschede. DR is gemachtigd om de Europese subsidies (zoals de Bedrijfstoeslagregeling) uit te betalen volgens de Europese spelregels.

2007

2008

2009

2010

2011

Directeur Jolanda Denis volgt Draaisma op. Ze kondigt aan dat uitbetaling toeslagrechten vertraging oploopt in verband met verplichte controles. Ze wil de dienstverlening verbeteren, tevergeefs.

De ‘kruisjesproblematiek’ is aan de orde. Boeren vergeten aan te vinken in de opgave dat ze toeslagrechten uitbetaald willen hebben. LTO en politiek eisen ‘soepelheid’ bij deze groep boeren.

DR gaat op last van Brussel alle percelen opnieuw intekenen. De operatie start in mei, zonder dat de buitenwereld er van af weet. Pas in oktober maakt Verburg er - bijna terloops melding van.

De registratie van percelen loopt vertraging op door een onvoorziene vloedgolf van perceelscorrecties door boeren. Opnieuw vraagt Verburg boeren te helpen met de correcties door snel te reageren.

Bleker erkent communicatiefout in infofolder voor Gecombineerde opgave. Tevens zegt hij toe dat boeren die het niet eens zijn met de perceelscorrectie, na bezwaar niet gekort worden.

B OERD ERI J 96 — no. 33 (17 m e i 2011)

boe033_ONopen lo 7

5/13/2011 2:51:53 PM

Boeren zijn allerminst tevreden over de dienstverlening en communicatie van Dienst Regelingen (DR). Dit blijkt bij het lezerspanel van Boerderij. Op de vraag: ‘wat is uw algemene oordeel over

Dienst Regelingen?’ geeft het panel de dienst een gemiddeld cijfer van 4,9. Het rapportcijfer over de communicatie ligt met een gemiddelde van 5,1 iets hoger. Uit eigen onderzoek van DR bleek een

Bent u tevreden over de manier waarop Dienst Regelingen met u communiceert? meningen in % niet van toepassing

ja, zeer tevreden 12

geen mening

3 33

redelijk tevreden

ondernemen

zeer ontevreden

niet tevreden

De helft van het lezerspanel is ontevreden tot zeer ontevreden over de wijze waarop DR communiceert.

in Den Haag. Boeren zijn in ieder geval niet te spreken over het agentschap, gezien de reacties in het Zwartboek DR van CDA’er Ger Koopmans en in het lezerspanel van Boerderij. Oud-medewerker doet boekje open De Dienst heeft al jaren te maken met problemen. Na het ontstaan van DR in 2004 passeerden tal van uitvoeringsproblemen, blijkt uit een beknopt overzicht in dit artikel. Oud-medewerker Leon de Graaf werkte in 2005 en 2006 bij DR. In 2006 klaagde hij, tot aan landbouwminister Veerman toe, over de ‘abominabele’ toestand bij DR. Als ‘dank’ werd hij op staande voet ontslagen. De Graaf noemt een waslijst aan tekortkomingen van DR. Hij noemt het personeel, vooral uitzendkrachten die in grote getale aanwezig waren, onbekwaam. Boeren werden verkeerd voorgelicht. Daarnaast, zegt hij, was er te veel willekeur in de beoordeling van subsidieaanvragen. De Graaf: „Het kwam voor dat correcte aanvragen werden afgewezen.” De Graaf constateerde een fout bij de aanvraag voor slachtpremie en gaf dit door aan zijn leidinggevende. De fout, door toedoen van DR, werd niet met terugwerkende kracht aangepast. Alleen boeren die bezwaar indienden hadden geluk. „Ze moeten zich de ogen uit de kop schamen”, vertelt De Graaf, die inmiddels een eigen managementbureau heeft.

aantal jaren geleden een klanttevredenheid vam iets boven de 6. Opvallend is dat de helft van de boeren ontevreden tot zeer ontevreden is waarop DR met hen communiceert. ‘Slechts’ 40 procent van het panel geeft aan via post en e-mail rechtstreeks informatie te ontvangen van het agentschap. Op de vraag of die informatie begrijpbaar is, zegt 60 procent van ja. Eén op de drie begrijpt de informatie onvoldoende. Uit het panel komt verder naar voren dat DR met twee uitvoeringstaken kan scoren onder boeren. Het gaat dan om het zo snel mogelijk uitbetalen van de bedrijfstoeslag en vereenvoudiging van de mestwetgeving.

In een reactie laat DR weten dat De Graaf een uitzendkracht was. Zijn contract was dus voor bepaalde tijd en dergelijke contracten zijn makkelijk te beeindigen. ‘Dat hij op staande voet is ontslagen, is zijn perceptie’, aldus DR. Verder wil de dienst niet reageren op de voorbeelden die De Graaf aanhaalt, omdat precieze details ontbreken en het niet wil ingaan op individuele gevallen. Hugo van der Vlist, voormalig directeur van Bureau Heffingen en later directeur Uitvoering bij DR tot april 2005, probeert de huidige problemen te verklaren. DR zou nog steeds te maken hebben met tijdsdruk. Volgens Van der Vlist, van boe-

F OTO: HANS PR INS EN

Dienst Regelingen krijgt een slecht rapportcijfer van boeren

Medewerkers van het toenmalige LNVLoket in 2007 in Assen. Deze afdeling heet nu het DR-Loket. Een oud-medewerker klaagde over de onbekwaamheid van het personeel.

renafkomst, gunt de politiek de dienst vaak onvoldoende tijd om regelgeving en de uitvoering daarvan te testen. Na invoering ervan loopt het agentschap tegen allerlei problemen aan die dan op stel op sprong aangepast moeten worden. „En vergeet niet dat DR met EU-regels te maken heeft. Die zijn ingewikkeld en strikt. Juist dat laatste betekent strenge controles en bij overtreding hoge boetes. Dat is wel een harnas waar zij inzit.” Marcelle Hendrickx was in dezelfde periode als Van der Vlist hoofd communicatie bij DR. „DR heeft ook te maken met regelgeving en besluitvorming die niet altijd gewild is bij de sector”, aldus Hen-

DR moet het ook nog met minstens 400 man minder doen Hoewel er organisatorisch het een en ander moet veranderen bij Dienst Regelingen (DR), heeft het agentschap ook nog een andere belangrijke taak uit te voeren, namelijk reorganiseren. Dit vloeit voort uit de taakstelling van het kabinet Balkenende IV. Het referentiejaar voor deze taakstellingen was 2007. In dat jaar had DR een personele om-

vang van 1.600 fte, waarvan 1.010 fte in vaste dienst en 55 fte tijdelijk. De rest betrof uitzendkrachten voor piekwerkzaamheden. Een fte staat voor een volledige werkweek. Het aantal ambtenaren dat DR op 1 januari 2012 mag hebben, bedraagt 986 fte. DR zal daarmee inclusief uitzendkrachten voor piekwerkzaamheden

1.200 fte groot worden. DR kan niet zeggen wat de gevolgen zijn van de organisatie nu twee departementen (Landbouw en Economische Zaken) zijn samengevoegd. Het kabinet Rutte zal op Prinsjesdag bekent maken in welke mate (nog eens) gesneden gaat worden in het ambtenarenbestand. Of DR buiten schot blijft, moet dan blijken.

B O E R DERIJ 9 6 — no. 3 3 ( 1 7 mei 2 0 1 1 )

boe033_ONopen lo 8

5/13/2011 2:51:55 PM

CITATEN UIT ZWARTBOEK DR

‘Schandalig hoe DR met ons omgaat. Ik hou me steeds in, maar het kriebelt van binnen.’

‘Bij DR hebben ze geen flauw benul hoe de agrarische wereld in elkaar steekt.’

‘De menselijke maat is zoek.’

‘Ik ben voorvechter van agrarisch natuurbeheer en wandelpaden, maar mijn enthousiasme heeft een flinke deuk opgelopen.’

drickx. Zij erkent dat de politiek niet altijd de tijd geeft om goed voorbereid nieuwe regelgeving in te voeren. Overigens is het de vraag hoe valide het argument is dat ‘regelgeving en besluitvorming niet altijd gewild is bij de boer’. Belasting betalen is ook niet zo gewild, maar door strak werken en haar slogan ‘Leuker kunnen we het niet maken, wél makkelijker’ heeft de fiscus zich sinds 2001 een imago aangemeten, waarvan DR alleen nog maar kan dromen, terwijl het niet eens geld vraagt, maar uitdeelt! Bram Bierens, voorzitter van de Adviesraad van DR en oud-directeur van CZAV, wijst ook beschuldigend richting politiek. Hij vindt dat DR te veel de oren laat hangen naar de politiek. „Je moet als dienst ook een keer nee durven zeggen als de Tweede Kamer iets van je vraagt”, vertelt hij. Op de vraag of DR niet gewoon de taken moet uitvoeren die het opgedragen krijgt, reageert hij met te zeggen dat DR taken moet afstoten, zodat voldoende mankracht overblijft om de lopende opdrachten goed uit te voeren. Volgens Bierens komt het voor dat een indiener €250 ontvangt aan subsidie, terwijl de uitvoeringskosten €2.500 zijn. Bierens: „Ze zijn wel erg veel tijd kwijt voor zogenoemde kleine subsidies” Communicatie ver te zoeken De problemen bij DR zijn zeker niet alleen te wijten aan de politiek. Veel van

de problemen zijn een gevolg van gebrekkige communicatie. Goed voorbeeld daarvan is de perceelsregistratie. Zonder dat boeren het wisten, ging DR de perceelsgrenzen aanpassen. Toenmalige minister Verburg maakte daarvan bijna een half jaar later, slechts terloops melding van. LTO Nederland stoort zich aan de slechte communicatie en vindt dat de dienst te veel intern bezig is. Grootste miskleun van een organisatie is fouten niet toegeven. Volgens deskundigen moet een fout altijd snel en duidelijk toegegeven worden. Vervolgens aangeven wat er aan wordt gedaan en binnen welke termijn. „Nooit een fout ontkennen. Toegeven is het beste, anders krijg je een welles-nietesdiscussie”, zegt Bert Pol, voormalig lector overheidscommunicatie aan de Hogeschool Utrecht. Momenteel is hij verbonden aan de Radboud Universiteit en partner van communicatiebureau Tabula Rasa. Bij grote problemen, zoals nu bij DR, mag het geen jaar duren voordat ze opgelost zijn. „Een halfjaar maximaal, anders verlies je je geloofwaardigheid”, vertelt Pol. Hoe langer het duurt, hoe moeilijker het wordt de kloof te overbruggen. De uitvoeringsproblematiek is niet van de laatste tijd. Als er geen zicht is op verbetering van de geloofwaardigheid, dan rest alleen nog een forse reorganisatie. „Haal de angel er uit. Geef de dienst een andere naam. Dienst Regelin-

‘Ik word moedeloos als je van het kastje naar de muur wordt gestuurd.’ 9

‘Als dit in het bedrijfsleven zou gebeuren, dan was al lang een ander bureau benaderd om de klus te klaren.’

‘Het is voor ons inmiddels 5 over 12 voor wat betreft de handelwijze van DR.’ gen is sowieso al een heel verwarrende en onduidelijke naam”, aldus Pol. DR is momenteel ‘stuurloos’. Algemeen directeur Jolanda Denis vertrok vrijwillig. Dit ziet de communicatiedeskundige als een pluspunt. Een nieuwe start met een nieuwe directeur, anders blijft er volgens Pol een negatieve sfeer hangen. „Misschien moeten ze denken aan een nieuwe directeur die de boeren kent en er een sterke band mee heeft. Die heel goed het sentiment van de boer kent”, zegt Pol. Misschien dat er dan in de toekomst nog eens positief wordt gedacht over een organisatie die niet altijd de populairste regels moet uitvoeren. Martijn ter Horst

B OERD ERI J 96 — no. 33 (17 m e i 2011)

boe033_ONopen lo 9

5/13/2011 2:51:57 PM

VERPACHTERS EN PACHTERS MOETEN MET ELKAAR AFSPRAKEN KUNNEN MAKEN VOOR EEN PERIODE LANGER DAN ZES JAAR, ZÓNDER TOETSING VAN DE PACHTPRIJS.

FPG: verdere liberalisering pacht

ERPACHTERS en pachters moeten met elkaar voor een langere periode afspraken kunnen maken over gebruik van grond. Dat moet zonder dat er dwingend rechtelijke bepalingen om de hoek komen kijken zoals het verlengingsrecht en zonder dat het pachtprijzensysteem van toepassing is. Dit stelt de verpachtersorganisatie Federatie Particulier Grondbezit (FPG) in haar visie op pacht. Bij het pachtprijzensysteem zijn de pachtprijzen gebonden aan de regionormen van het LEI. Het pachtrecht en het pachtprijzensysteem, ingevoerd in 1 september 2007, wordt eind dit jaar geëvalueerd. De FPG wil daar met haar toekomstvisie alvast bouwstenen voor aanreiken en pleit voor het ingrijpend wijzigen van het huidige pachtsysteem. Dit is in het belang van jonge boeren en bedrijfsuitbreiders. Volgens de FPG blijkt in de praktijk dat boeren en verpachters met elkaar in de vrije markt prima afspraken kunnen maken. ‘De wetgeving biedt immers geen passend kader meer en partijen geven er steeds vaker de voorkeur aan om onderling tot overeenstemming te komen. Bovendien is er behoefte aan flexibele gebruiksvormen’, aldus de FPG. De federatie pleit daarom

Nieuwe regionormen

FOTO: JAN WILLEM S C HOUTEN

ondernemen [politiek & maatschappij]

FPG vindt dat verpachter en pachter voor langere periode afspraken moeten kunnen maken, zonder toepassing van pachtprijzensysteem.

voor verdere liberalisering. Zo wil ze geen pachtprijzensysteem meer als grond beschikbaar gesteld wordt voor langer dan 6 en korter dan 25 jaar. Een andere aanbeveling is om ook bedrijfsgebouwen zogeheten ‘geliberaliseerd’ te verpachten. Pachter en verpachter bepalen dus zelf de prijs. ‘Dit zal zwarte pacht tegengaan.’ Tevens wil de FPG modernisering van de pachtprijs voor gebouwen. Die moet gebaseerd zijn op de waarde van de ondergrond en gebouwen. Nu wordt de ondergrond van bedrijfsgebouwen gewaardeerd als cultuurgrond. De FPG wil ook de zogeheten 65-jarige opzeggingsgrond bij

Functie C1000-slager populair De vacature van ‘senior inkoper vlees’ bij C1000 trekt veel belangstelling. Stichting Wakker Dier is een campagne begonnen waarin ze dierenliefhebbers oproept massaal te solliciteren op de functie van ‘hoofdslager’ bij C1000. Op haar website heeft de stichting hiervoor een pagina aangemaakt die kan worden gebruikt om te solliciteren. Wak-

ker Dier verwacht dat er minstens 30.000 mensen zullen solliciteren naar de baan van ‘hoofdslager’. Deze actie moet de directie van C1000 duidelijk maken dat het inkoopbeleid van de supermarktketen op de schop moet. Al jaren strijdt Wakker Dier tegen de kiloknallers van C1000, in haar ogen de meest dieronvriendelijke supermarkt.

ondernemers zonder opvolger terug. Dit zou de doorstroming van grond naar toekomstgerichte bedrijven ten goede komen.■

Vanaf 1 juli zijn dit de nieuwe hoogst toelaatbare pachtprijzen: In Zuid-Limburg is de regionorm €670 per hectare, Waterland en Droogmakerijen €429, Bouwhoek en Hogeland €697, Veenkoloniën en Oldambt €431, Noordelijk weidegebied €619, Oostelijk veehouderijgebied €613, Centraal veehouderijgebied €635, IJsselmeerpolders €1.041, Westelijk Holland €396, Hollands/Utrechts weidegebied €542, Rivierengebied €769, Zuidwestelijk akkerbouwgebied €660, Zuidwest-Brabant €631 en de regionorm in Zuidelijk veehouderijgebied is €679.

VOOR- EN TEGENSTANDERS VAN MEGASTALLEN LIJKEN BIJNA IN EVENWICHT.

Bijna de helft tegen megastal Bijna de helft van de Nederlandse bevolking (49 procent) is tegen megastallen of neigt daartoe als ze alle voors en tegens afwegen. 42 procent stemt in met megastallen of neigt daartoe. Daarbij valt op dat de groep echte tegenstanders (17 procent) en de groep echte voorstanders (13 procent) klein zijn. Dat blijkt uit onderzoek van Onderzoeksbureau Veldkamp in opdracht van staatssecretaris Henk Bleker van ELI. In totaal 1.090 personen kregen vragen voorgelegd over hun opvattingen over megastallen. Twee derde van de ondervraagden gaf overigens aan dat hun opvattingen nog kunnen wijzigen. Volgens de onderzoekers zijn dat vooral mensen die instemmen met megastallen of daartoe neigen. Daarmee lijkt zich een duidelijke meerderheid tegen megastallen af te te-

kenen. Nederlanders vinden gevolgen voor dierenwelzijn, volksgezondheid en milieu het belangrijkst voor de meningsvorming over megastallen. Alders leidt dialoog De enquête is een eerste fase in de maatschappelijke dialoog over megastallen. Bleker heeft oud-milieuminister Hans Alders aangesteld als leider van de dialoog. Die zal bestaan uit een internetdialoog (www.dialoogmegastallen.nl), burgerpanels en een programma met vertegenwoordigers van maatschappelijk organisaties, bedrijfsleven en wetenschap, schrijft Bleker in een brief aan de Kamer. Alders is verzocht begin september zijn rapportage uit te brengen. De staatssecretaris gaat die vervolgens betrekken in zijn visie op schaalgrootte in de veehouderij die in oktober van dit jaar verschijnt.■ B O E R DERIJ 9 6 — no. 3 3 ( 1 7 mei 2 0 1 1 )

boe033_ONbericht1 lo 10

5/13/2011 4:35:44 PM

IN BEELD Eerste snede voor de destructor

F OTO: VIDIPHOTO

ondernemen [politiek & maatschappij]

De eerste snede van twaalf melkveehouders in het Gelderse Weurt krijgt de bestemming destructor. De weilanden zijn besmet met dioxine tijdens de grote brand bij het metaalbedrijf Van de Bilt op 29 oktober 2010. De gemeente heeft in totaal €33.000 uitgetrokken om de getroffen eigenaren te vergoeden. In totaal worden twaalf inwoners van Weurt schadeloos gesteld. Het gaat om 17 hectare grasland dat moet worden gesaneerd door de eerste snee af te voeren. De schadevergoeding voor de twaalf betrokken melkveehouders is gebaseerd op de richtlijnen die de belangenorganisatie voor de landen tuinbouw LTO Nederland heeft opgesteld.

DIENST LANDELIJK GEBIED SCHRIJFT VERSNELT AF IN VERBAND MET GEDWONGEN BEZUINIGINGEN.

PROVINCIE FLEVOLAND ZOEKT PARTNERS OM ZELF ROBUUSTE VERBINDINGSZONE AAN TE LEGGEN.

DLG lijdt €3,1 miljoen verlies

Nieuwe kans Oostvaarderswold

Dienst Landelijk Gebied (DLG) heeft in 2010 een verlies geleden van €3,1 miljoen. Dat blijkt uit het jaarverslag van de organisatie. Het verlies is het gevolg van versnelde afschrijving van onder meer ICT-systemen. DLG had hiervoor fors geïnvesteerd, maar door de bezuinigingen krijgt de organisatie minder taken waardoor de investeringen niet terugverdiend kunnen worden. Het resultaat van DLG behaald uit normale bedrijfsvoering bedraagt €1,5 miljoen. DLG noemt 2010 een bewogen jaar. „De vorming van een nieuwe regering en het sluiten van een regeerakkoord hebben verstrekkende gevolgen voor de toekomst van DLG”, aldus de organisatie. De komende jaren is er fors minder geld beschikbaar voor natuurbeleid en daarnaast wordt er bezuinigd op over-

heidsinstellingen. De exacte bezuinigingen voor DLG moeten nog worden vastgesteld door het ministerie van ELI. Dienst Landelijk Gebied verwacht dat het financiële resultaat ook de komende jaren onder druk zal blijven staan, omdat de opdrachtenportefeuille krimpt, terwijl de personeelsen huisvestingskosten niet direct evenredig meedalen. Bij DLG werken in totaal 1.371 mensen. In 2010 heeft Bureau Beheer Landbouwgronden (BBL), onderdeel van DLG, circa 8.600 hectare gekocht en circa 9.200 hectare verkocht. DLG heeft in totaal in 2010 in opdracht van provincies €109,8 miljoen uitgegeven voor de uitvoering van inrichtingswerken in het landelijk gebied. Dit is een afname ten opzichte van de €114,1 miljoen in 2009.■

De robuuste verbindingszone Oostvaarderswold komt er wellicht toch. Het nieuwe college van Gedeputeerde Staten van Flevoland heeft de aanleg hiervan opgenomen in het coalitie-akkoord. Het kabinet voelt niets voor dure verbindingszones en heeft een streep door dergelijke projecten gehaald. Flevoland,

waar nu VVD, PvdA en Christenunie het bestuur vormen, wil daarom de aanleg van het Oostvaarderswold zelf ter hand nemen en zoekt naar partners voor de financiering. In het coalitie-akkoord benadrukken de drie partijen dat het Rijk er zelf toe heeft besloten het natuurbeleid naar de provincies te delegeren.■

CITATEN

‘Er belde mij een boer die vroeg of ik wilde bidden voor regen. Dat deed ik dus niet, want ik had die dag een trouwerij.’

‘Het KNMI heeft het bij droge en zonnige omstandigheden over mooi weer. Het laat de oren te veel hangen naar de bevolking.’

Theo van der Sman,

Aloys Meulenbroek,

pastoor in Born (Ov.)

gepensioneerd hydroloog

B OERD ERI J 96 — no. 33 (17 m e i 2011)

boe033_ONbericht2 lo 11

5/13/2011 2:28:39 PM

LEI-ONDERZOEKER GÉ BACKUS ADVISEERT DUURZAAMHEID ALS NORM TE KIEZEN. BEDRIJVEN MET DUURZAME PRODUCTIE MOETEN IN HET ZONNETJE WORDEN GEZET.

Verduurzaming voeding kan sneller

ondernemen [politiek & maatschappij]

NDERNEMERS willen duurzamer produceren en consumenten vinden het belangrijk dat het voedsel dat ze kopen duurzaam is. Daarnaast kan iedereen duurzamer werken dan ze nu doen. Dat zijn de belangrijkste conclusies van de Voedselbalans. „Consumenten vinden duurzaamheid belangrijk, maar het is voor hen niet doorslaggevend bij de aankoop van voedsel. Gezondheid, betaalbaarheid en smaak zijn de drie belangrijkste afwegingen bij de aanschaf van een product. „Daarbij speelt gewoonte een belangrijke rol en duurzaamheid speelt daarin nog geen rol”, zegt onderzoeker Gé Backus van het landbouweconomisch instituut LEI van de Wageningen UR. Ondernemers blijken duur-

zaamheid een belangrijk thema te vinden. „We zien vooral dat het op de agenda staat, maar nog niet is gekomen tot actiepunten. Op het operationele vlak wordt nog beperkt aan verduurzaming gedaan”, zegt Backus. Verduurzaming in het bedrijfsleven gebeurt vooral achter de schermen, op het gebied van energiebesparing en gezondheid. „Bedrijven zijn terughoudend in de communicatie naar buiten als het gaat om verduurzaming, omdat ze bang zijn het niet volledig genoeg te doen waardoor ze er door maatschappelijke organisaties op worden aangesproken en daarmee reputatieschade oplopen”, zegt Backus. Om de verduurzaming verder door te zetten moeten bedrijven er voor zorgen dat duurzame producten ook lekker, en

goed verkrijgbaar zijn. „Maak duurzaamheid de norm”, adviseert hij. Maatschappelijk organisaties kunnen de verduurzaming stimuleren door verder te gaan dan de enkelvoudige standpunten waar ze nu op wijzen en door bedrijven die het goed doen in het zonnetje te zetten. „Ze moeten over gaan tot naming en faming.”

AKKOORD MOET LEIDEN TOT SNELLERE EN EFFICIËNTERE CONTROLE AAN DE CHINESE GRENS.

Makkelijker export naar China De export van Nederlandse landbouwproducten naar China wordt eenvoudiger. Minister Maxime Verhagen (Economische Zaken, Landbouw en Innovatie) heeft daarover in Peking afspraken gemaakt met Zhi Shuping, de directeur van de Chinese Voedselinspectiedienst. De controle aan de grens moet daardoor sneller en efficiënter verlopen. Vanaf nu gaan China en Nederland de import- en exportgegevens van landbouwproducten digitaliseren. Volgens Verhagen moet dat de papierwinkel voor voedingsmiddelenbedrijven die zaken doen met China aanzienlijk verminderen. „Ieder jaar worden in Nederland een half miljoen pa-

VERBURG HAD ALS MINISTER VAAK GEEN IDEE HOE PVDA OVER BEPAALDE ONDERWERPEN DACHT.

meer bezig met hoe besluiten bij de kiezer zouden vallen, dan goed bestuur. „Op mijn terrein heb ik daar zeker last van gehad. Met name wanneer het ging over dierenwelzijn.” Verburg verwijt de PvdA bovendien het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid te willen afschaffen en van boeren ‘veredelde parkwachters’ te maken. Het besluit van de sociaaldemocraten om vanwege de kwestie Uruzgan begin vorig jaar uit het kabinet te stappen, heeft de verhoudingen nog verder verslechterd. Volgens Verburg is het goed dat CDA en PvdA even niet samen in één kabinet zitten. „Wij hebben geen goede ervaringen met regeren met de PvdA. Dat gaat heel ver terug. En de stemming tussen de partijen is er de afgelopen jaren niet beter op geworden.”■

pieren exportcertificaten voor landbouwproducten afgegeven. Digitale controle is sneller en accurater.” China is een interessante groeimarkt voor de Nederlandse landbouw. De laatste jaren kende het land talloze voedselschandalen. Die leidden ertoe dat de vraag van welgestelde Chinese middenklasse naar kwaliteitsproducten uit het buitenland snel toenam. Sinds het melaminemelkschandaal, waarbij honderden Chinese baby’s ernstig ziek werden, steeg de Chinese vraag naar melkproducten uit Nederland zelfs zo snel dat sommige Nederlandse supermarkten te maken kregen met tijdelijke tekorten.■

F OTO: A NP

‘Meest bizarre coalitie ooit’ Voormalig landbouwminister Gerda Verburg (CDA) kon moeilijk samenwerken met coalitiepartners PvdA en Christenunie. De communicatie was zo slecht, dat de bewindsvrouw vaak niet wist hoe die twee partijen over onderwerpen op haar beleidsterrein dachten. Dat blijkt uit een interview met de website nu.nl. Verburg zwaaide tussen 2007 en 2010 de scepter op het inmiddels opgeheven ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit (LNV). „Ik ging als minister heel vaak naar de Kamer terwijl ik geen idee had hoe de coalitiepartners er in stonden”, zegt zij. „Wat mijn departement betreft, was het de meest bizarre en lastigste coalitie ooit.” Vooral de PvdA krijgt in het interview met Verburg flinke kritiek. Die partij was vaak

De taak van de overheid is beperkt. „Zorg dat innovaties de ruimte krijgen en dat tegenstrijdige wetgeving de verduurzaming niet belemmert”, adviseert Backus. Staatssecretaris Henk Bleker van landbouw benadrukt dat de overheid in dit dossier moet doen waar ze goed in is: het maken van wetten en deze handhaven.■

Mede door het voedselschandaal met melamine is de vraag naar buitenlandse producten in China sterk gestegen. B O E RDERIJ 9 6 — no. 3 3 ( 1 7 mei 2 0 1 1 )

boe033_ONbericht3 lo 12

5/13/2011 2:41:24 PM

AFSCHAFFING IN 2015 VAN MELKQUOTUM EN DIERRECHTEN STERKT POSITIE MELKVEESECTOR.

K O R T ONDERNEMEN

Meer koeien, minder varkens

GOSSCHALK BEDRIJFSRESULTAAT SLACHTERIJ VERSLECHTERT

F OTO: MIC HEL ZOETER

derogatie is het niet fosfaat maar stikstof dat de hoeveelheid mest bepaalt die kan worden aangewend. Volgens het onderzoek is vooral fosfaat beperkend voor uitbreiding van de melkveehouderij, ammoniak wordt alleen beperkend als het nationale plafond wordt verlaagd. Ook dan houdt de melkveehouderij de beste papieren om de productie op peil te houden. Overigens kan de situatie voor individuele bedrijven heel anders zijn. Ammoniak kan in of nabij Natura 2000 wel degelijk een beperkende factor zijn. Dat kan ondernemers noodzaken om de vestigingsplek kritisch te beoordelen.■ De melkveesector kan 20 procent groeien in 2015 ten koste van 15 procent krimp van de varkens- en pluimveesector na afschaffing van het melkquotum en dierrechten.

VERKOOP VAN BIOLOGISCH VOEDSEL NEEMT VOOR HET TIENDE ACHTEREENVOLGENDE JAAR TOE.

Omzetgroei biologisch zet door De omzet in biologische voedingsmiddelen is in 2010 met ruim 13 procent gegroeid. Dat meldt de Taskforce Marktontwikkeling Biologische landbouw. Het is het tiende achtereenvolgende jaar dat de omzet in biologisch voedsel stijgt. In totaal kocht de consument in 2010 voor €752,1 miljoen aan biologisch voedsel, €87 miljoen meer dan in 2009. Aardappelen, groente en fruit vormen nog steeds de belangrijkste productgroep en zijn goed voor 21,9 procent van de bestedingen. Daarna volgt zuivel met 17,1 procent.

De grootste groei heeft zich voorgedaan bij zuivel. Biologische zuivel heeft daarmee een marktaandeel van 4,5 procent. Biologische eieren hebben verhoudingsgewijs het grootste marktaandeel: 7,2 procent van alle verkochte eieren zijn gelegd door biologisch gehouden kippen. Belangrijkste verkoopkanaal voor biologische producten is de supermarkt. Van alle verkochte biologische producten vond 45,3 procent zijn weg naar de consument via de supermarkt. De omzetgroei bedroeg daar 18,8 procent.■

Runderslachter en vleesverwerker Gosschalk heeft over 2009 een verlies geboekt van 9 ton, bij een omzet van 160 miljoen euro. Dit blijkt uit onlangs gedeponeerde jaarcijfers van het bedrijf. De cijfers geven het beeld van een verslechterende resultaatontwikkeling. In 2008 bedroeg de omzet van het bedrijf nog 178 miljoen euro en werd nog een licht positief eindresultaat van 116.000 euro geboekt. Gosschalk realiseerde in 2009 ongeveer 60 procent van de omzet in Nederland en 40 procent in de EU.

DEAN FOODS LAGE CONSUMENTENPRIJS DRUKT MARGES Een aanhoudend lage consumentenprijs voor melk bijt in de marges van Dean Foods. De Texaanse producent van melk en yoghurt zag het laatste kwartaal de winst dalen ten opzichte van een jaar eerder, van €30 miljoen naar €17,6 miljoen. De kwartaalomzet steeg 3 procent tot €2,1 miljard. Dean Foods is op zuivelgebied de marktleider in de VS. Dean Foods verkocht qua volume in januari tot en met maart 2,4 procent minder zuivel. Daarmee ligt de daling twee keer zo hoog als van de totale markt. Het bedrijf stelde ondanks de teleurstellende cijfers de winstverwachting voor dit jaar beperkt naar boven bij.

VOGELGRIEP UITBRAAK VASTGESTELD IN KOOTWIJKERBROEK In Kootwijkerbroek (Gld.) is bij een biologisch pluimveebedrijf met 8.800 legkippen vogelgriep (aviaire influenza, AI) vastgesteld. Het gaat om een H7-variant. Alle kippen op het leghennenbedrijf zijn inmiddels geruimd. In een zone van drie kilometer rond het bedrijf geldt een vervoersverbod voor pluimvee, eieren, pluimveemest en gebruikt strooisel. Binnen deze zone zitten 60 andere pluimveebedrijven. De VWA screent al die bedrijven op verschijnselen van AI. Voor deze bedrijven geldt een ophokplicht.

ondernemen [politiek & maatschappij]

De melkveehouderij heeft als sector de beste kaarten in 2015 als het melkquotum en varkens- en pluimveerechten worden afgeschaft. Op basis van bedrijfssaldi, mestafzetprijzen en pachtprijzen kan de melkveehouderij met circa 20 procent groeien in omvang, ten koste van de varkens- en pluimveebedrijven die dan krimpt tot 85 procent van het huidige niveau. Dat blijkt uit een onderzoek van Alfa Accountants en Adviseurs in samenwerking met Wageningen Universiteit. Wel of geen derogatie heeft daarbij geen gevolgen voor de onderlinge verhouding tussen sectoren. Wel heeft dat gevolgen voor de mestafzet. Zonder

FRIESLANDCAMPINA OPNIEUW GOEDE CIJFERS WAMCO FrieslandCampina Wamco Nigeria heeft zijn omzet en winst het afgelopen jaar flink zien stijgen. De omzet over 2010 kwam uit op ruim €404 miljoen. De winst na belastingen nam toe tot €51,9 miljoen. Wamco, waar FrieslandCampina mede-eigenaar van is, spreekt wat betreft de omzet in de Nigeriaanse munteenheid Naira van een omzetstijging van 18,36 procent. De winst nam toe met 10,07 procent. Van invloed op het aandeel van FrieslandCampina is de koers van de Naira. De waarde van de Nigeriaanse munt ten opzichte van de euro is het afgelopen jaar ruim 15 procent toegenomen.

VION OVERNAME VETVERWERKER EN VERPAKKER LARU Vion heeft de Duitse firma Laru in Bottrop overgenomen. Laru (Langensiepen en Ruckebier) richt zich op de verwerking en verpakking van varkens- en ganzenvet en plantaardige vetten en olien. Ze worden onder de merknaam Laru op de markt gebracht. Laru wordt onderdeel van Vion Ingredients. De bedrijfs- en merknaam blijft. Volgens een woordvoerder van Vion is Laru een familiebedrijf dat bij gebrek aan opvolging te koop kwam.

HIRSCH BALLIN CDA TE VEEL PARTIJ VAN PLATTELAND Het CDA is in Noord-Brabant te veel een partij van het platteland en te weinig van de stad. Dat zegt CDA-prominent Ernst Hirsch Ballin in een interview met het Brabants Dagblad. Hirsch Ballin had liever gezien dat het CDA in Brabant veel eerder afscheid had genomen van de uitwassen van de intensieve veehouderij. Hij vindt dat de partij lange tijd te veel partij van het platteland is geweest en te weinig partij van de stad.

B OERD ERI J 96 — no. 33 (17 m e i 2011)

boe033_ONberichtkort lo 13

5/13/2011 2:41:54 PM

DE EERSTE COÖPERATIE BINNEN DE AB-GROEP STOPT ER MEE. AB GRONINGEN GAAT VERDER ALS ABIANT. DE NADELEN VAN AB BLEKEN GROTER DAN DE VOORDELEN.

AB Groningen stopt ermee als AB-lid

ANAF deze week bestaat AB Groningen niet meer. De Groningse personeelsleverancier gaat verder als Abiant. Onder deze naam wordt de dienstverlening uitgebreid. Deze naamswijziging komt doordat de naam AB-Nord van het Duitse zusterbedrijf niet meer gevoerd mag worden. Volgens bestuurder IJsbrand Havinga wegen de voordelen van de AB-naam op termijn ook niet op tegen de nadelen. „We zien minder voordelen in het gezamenlijk optreden als AB-organisaties. Dat was een belangrijke reden om er uit te stappen.” Als een nadeel ziet Havinga dat het voor de buitenwereld onbegrijpelijk is dat

er geen hoofdkantoor is, omdat alle AB’s zelfstandige coöperaties zijn. Een grote belemmering voor Havinga is dat de AB-naam te veel geassocieerd wordt met groen en agrarisch. „Daar is op zich niets mis mee, daar zijn we zelfs trots op, maar wij willen ook in andere sectoren actief zijn. In de technische of zakelijke wereld weet men ons nu niet altijd te vinden. Een nieuwe naam en uitstraling brengt ons verder.” De stap om uit de AB-groep te stappen komt nog geen twee jaar na de mislukte fusie met AB Oost. Havinga: „We pasten niet bij elkaar, dat was jammer. Als we waren samenge-

HET VOORJAAR BLIJFT DROOG, ALDUS METEOVISTA, EEN GROTE BEDREIGING VOOR HET GROEISEIZOEN.

Tot in juli blijft het kurkdroog Uit verschillende seizoensmodellen en statistische gegevens trekt Meteovista de conclusie dat het zeker tot in juli droog blijft. Volgens klimaatanalist Rolf Schuttenhelm van Meteovista zal de neerslag in de tweede helft van 2011 het grote neerslagtekort dat er nu al is niet goed kunnen maken. „Ik verwacht dat in juli en augustus de neerslag herstelt naar een gemiddeld niveau. Daarmee wordt het absolute droogterecord van 1976 waarschijn-

TIP

lijk niet gebroken.” Een trend die de klimaatanalist ziet is dat het voorjaar zonniger en droger wordt en het tweede deel van de zomer, vanaf half juli, steeds natter. Juni wordt ook steeds warmer. De oorzaak daarvan is dat de grond dan is uitgedroogd en er geen verdamping meer is. „Vooral de droogte in het voorjaar is een groot probleem voor de landbouw. Bovendien kunnen stortbuien in augustus het oogsten belemmeren.”■

Hou een veilige marge aan bij mesttransport

Voorwaarde bij boer-boermesttransporten in 2011 is dat het afvoerende bedrijf minimaal 80 procent van de dierlijke mestproductie (uitgedrukt in kilo’s fosfaat) kan plaatsen op landbouwgrond die bij het eigen bedrijf hoort. Omdat de mestproductie pas

aan het eind van het jaar definitief is vast te stellen, is het belangrijk een marge aan te houden. Mocht u twijfelen of u wel 80 procent van de geproduceerde mest zelf kwijt kunt, zorg er dan voor dat alle af te voeren mest gewogen en bemonsterd wordt.

gaan met AB Oost had de toekomst er waarschijnlijk anders uitgezien. Maar we moesten een andere stap zetten.” Havinga ziet niet zo snel gebeuren dat anderen in het ‘ABgat’ duiken. „Ik ben daar niet bang voor, wij blijven hier de agrarische bedrijfsverzorger.” Behalve verbreding van de activiteiten in de zakelijke

dienstverlening en techniek wil Abiant zijn vleugels verder uitslaan. Op dit moment is het werkgebied beperkt tot de provincie Groningen en het noorden van Duitsland. Havinga: „Het heeft niet onze hoogste prioriteit, maar het is niet uit te sluiten dat we op termijn ook in andere provincies onze diensten zullen aanbieden.”■

VOGELBESCHERMING ROEPT BOEREN OP OM TE HELPEN MET TELLEN VAN BOERENZWALUWEN.

Red de boerenzwaluw In het Jaar van de Boerenzwaluw waren deze ‘luchtacrobaten’ al vroeg terug van hun overwinteringsplaatsen. Op 9 maart werden de eerste exemplaren in Den Haag gespot.

F OTO: AGAMI/MAR K US VAR ES VUO

ondernemen [politiek & maatschappij]

Het gaat niet goed met de boerenzwaluw. Vogelbescherming Nederland en Sovon Vogelonderzoek willen daarom meer te weten komen over deze bedreigde ‘luchtacrobaat’ en vragen boeren om te helpen met een publiekstelling. De telling houdt in dat de bezitter van de stal de nesten telt en deze doorgeeft via internetsite www.jaarvandeboerenzwaluw.nl. Er zijn nog vooral tellers nodig in de provincies Groningen, Drenthe, Overijssel, Zuid-Holland en Limburg. De boerenzwaluw staat als ‘gevoelig’ op de Rode Lijst door een afname van 50 tot 75 procent in de afgelopen 40 jaar. Hoe dat precies komt en welke maatregelen tegen de afname effectief zijn is nog niet goed bekend. Beide organisaties hebben daarom dit jaar uitgroepen tot het Jaar van de

Boerenzwaluw. Samen met waarnemers willen ze meer te weten komen om de soort echt goed te kunnen beschermen. En daar waar het kan, alvast maatregelen te nemen die de boerenzwaluw helpen. Nederland telt naar schatting 100.000 tot 200.000 boerenzwaluwparen. Tot de jaren negentig was er een sterke achteruitgang, maar sindsdien is de stand vrij stabiel. Toch staat de boerenzwaluw op de rode lijst van bedreigde soorten. Op www.jaarvandeboerenzwaluw.nl is ook informatie te vinden over hoe iedereen de boerenzwaluw kan helpen. Vaak gaat hem om simpele maatregelen, zoals het open laten staan van staldeuren en/of -raampjes. De soort is ook gek op een modderpoel. Op de site staan ook de eisen voor het plaatsen van nesthulp.■ B O E RDERIJ 9 6 — no. 3 3 ( 1 7 mei 2 0 1 1 )

boe033_ONbericht5 lo 14

5/13/2011 2:22:04 PM

DE EERSTE COÖPERATIE BINNEN DE AB-GROEP STOPT ER MEE. AB GRONINGEN GAAT VERDER ALS ABIANT. DE NADELEN VAN AB BLEKEN GROTER DAN DE VOORDELEN.

AB Groningen stopt ermee als AB-lid

er geen hoofdkantoor is, omdat alle AB’s zelfstandige coöperaties zijn. Een grote belemmering voor Havinga is dat de AB-naam te veel geassocieerd wordt met groen en agrarisch. „Daar is op zich niets mis mee, daar zijn we zelfs trots op, maar wij willen ook in andere sectoren actief zijn. In de technische of zakelijke wereld weet men ons nu niet altijd te vinden. Een nieuwe naam en uitstraling brengt ons verder.” Het besluit om de AB-groep te verlaten komt nog geen twee jaar na de mislukte fusie met AB Oost. Havinga: „We pasten niet bij elkaar, dat was jammer. Als we waren samen-

HET VOORJAAR BLIJFT DROOG, ALDUS METEOVISTA, EEN GROTE BEDREIGING VOOR HET GROEISEIZOEN.

TIP

Hou een veilige marge aan bij mesttransport

gegaan met AB Oost had de toekomst er waarschijnlijk anders uitgezien. Maar we moesten een andere stap zetten.” Havinga ziet niet zo snel gebeuren dat anderen in het ‘ABgat’ duiken. „Ik ben daar niet bang voor, wij blijven hier de agrarische bedrijfsverzorger.” Behalve verbreding van de activiteiten in de zakelijke

VOGELBESCHERMING ROEPT BOEREN OP OM TE HELPEN MET TELLEN VAN BOERENZWALUWEN.

Red de boerenzwaluw In het Jaar van de Boerenzwaluw waren deze ‘luchtacrobaten’ al vroeg terug van hun overwinteringsplaatsen. Op 9 maart werden de eerste exemplaren in Den Haag gespot.

F OTO: AGAMI/MAR K US VAR ES VUO

ondernemen [politiek & maatschappij]

Het gaat niet goed met de boerenzwaluw. Vogelbescherming Nederland en Sovon Vogelonderzoek willen daarom meer te weten komen over deze bedreigde ‘luchtacrobaat’ en vragen boeren om te helpen met een publiekstelling. De telling houdt in dat de bezitter van de stal de nesten telt en deze doorgeeft via internetsite www.jaarvandeboerenzwaluw.nl. Er zijn nog vooral tellers nodig in de provincies Groningen, Drenthe, Overijssel, Zuid-Holland en Limburg. De boerenzwaluw staat als ‘gevoelig’ op de Rode Lijst door een afname van 50 tot 75 procent in de afgelopen 40 jaar. Hoe dat precies komt en welke maatregelen tegen de afname effectief zijn, is nog niet goed bekend. Beide organisaties hebben daarom dit jaar uitgroepen tot het Jaar van de

Boerenzwaluw. Samen met waarnemers willen ze meer te weten komen om de soort echt goed te kunnen beschermen. Daar waar het kan, willen ze alvast maatregelen nemen die de boerenzwaluw helpen. Nederland telt naar schatting 100.000 tot 200.000 boerenzwaluwparen. Tot de jaren negentig was er een sterke achteruitgang, maar sindsdien is de stand vrij stabiel. Toch staat de boerenzwaluw op de rode lijst van bedreigde soorten. Op www.jaarvandeboerenzwaluw.nl is ook informatie te vinden over hoe iedereen de boerenzwaluw kan helpen. Vaak gaat het om simpele maatregelen, zoals het open laten staan van staldeuren en/of -raampjes. De soort is ook gek op een modderpoel. Op de site staan ook de eisen voor het plaatsen van nesthulp.■ B O E RDERIJ 9 6 — no. 3 3 ( 1 7 mei 2 0 1 1 )

boe033_ONbericht5 lo 14

5/13/2011 3:32:09 PM

VERREKIJKER

LTO-LOBBYIST MARIEKE HOSTE BRENGT DE LTOSTANDPUNTEN IN BIJ KAMERLEDEN IN DEN HAAG.

‘LTO-doelen realiseren in Kamer’ PRO FIEL

LTO Nederland heeft een nieuwe lobbyist in de Tweede Kamer: Marieke Hoste. Ze is opgegroeid op een akkerbouwbedrijf in Groede (Zeeuws-Vlaanderen) en studeerde Europese studies en European public affairs. Tijdens haar studie werkte ze voor LTO in Brussel, bij de Nederlandse Permanente Vertegenwoordiging in Brussel en als stagiaire bij EU-parlementariër Esther de Lange (CDA). Hoste noemt het politieke spel ‘spannend en heel interessant om in deel te nemen’. Wat doet een lobbyist? „Een mooie omschrijving vind ik ‘het informeel beïnvloeden van formele besluitvorming’. Het komt er op neer dat ik voor LTO in beeld moet krijgen waar in de Tweede kamer mogelijkheden zitten om LTOdoelen te realiseren.” En dan? „Zo veel mogelijk relevante informatie verstrekken aan Kamerleden die de besluiten nemen. De afgelopen weken ben ik vooral bezig geweest met het kennismaken met Kamerleden en hun medewerkers.” Richt u zich vooral op regeringspartijen CDA en VVD? „We benaderen alle partijen en staan natuurlijk open voor elke partij die wat van LTO wil weten. Welke partijen je benadert, is ook afhankelijk van het onderwerp. Soms zul je juist tegenstanders van de LTO-visie met informatie op andere ge-

Waterbuffers voor boeren

ke Hoste MA (24). Organisatie:

LTO Nederland. Functie:

lobbyist in de Tweede Kamer in Den Haag.

dachten proberen te brengen.” Dan heeft u bij de megastallendiscussie nog veel te doen. „Dat is zeker een heel lastige discussie en aan de hand van de uitkomsten van de eerste rondes gaan we kijken hoe de verdere aanpak wordt. Sowieso spelen nu veel belangrijke onderwerpen, zoals het nieuwe EU-landbouwbeleid, de EHS en Natura 2000.” Er wordt wel eens gezegd dat er weinig kennis is van de landbouw bij sommige Kamerleden. Merkt u dat ook? Voorzichtig: „Dat heb ik nog niet ervaren. Wij zorgen er wel voor dat signalen die wij krijgen ook bij Kamerleden terecht komen, zoals bij de problemen rond de perceelsregistratie.” Dus als een Kamerlid vragen stelt, dan kan dat zijn op basis van LTO-informatie? „...Ja, dat zou kunnen, maar zo zwart-wit kun je dat niet stellen. Wel is het zo dat beleidsmedewerkers van LTO informatie verstrekken als daar om gevraagd wordt.” Heeft het lobbyen in Den Haag effect? Lachend: „Ja, voorzover ik kan beoordelen wel. Dat is ook de uitdaging, het is alleen niet altijd zichtbaar als direct LTOresultaat. Dat is nou eenmaal de realiteit. Ik ga er in ieder geval hard aan werken de komende tijd.”

Dirk Strijker, Mansholtleerstoel Rijksuniversiteit Groningen

ET zijn moeilijke tijden als je afhankelijk bent van de elementen. Eerst viel het nog wel mee, het droge weer maakte de voorjaarswerkzaamheden licht. Inmiddels is het echter gortdroog, de beregening draait dag en nacht, als het nog mag. Her en der is al geen water meer, en in de Veenkoloniën is er ook nog eens vorst overheen gekomen. Mijn moestuin is gespaard gebleven, over alle 18 aardappelplanten had ik bloempotten gezet. Het werkt perfect. Maar ja, met 50.000 planten per hectare is dat misschien niet zo’n goed idee. Ook een mogelijkheid, een stuk serieuzer, is om ons met windmolens tegen vorst te beschermen. In NieuwZeeland worden kleine windmolens, met motortje, in het veld geplaatst. Die floepen aan als het koud wordt; ze houden de lucht in beweging en voorkomen vorstschade. Hoe dan ook, na het bevriezen is er snel water nodig om te redden wat er te redden valt. Maar ook voor dat doel is niet altijd water beschikbaar. In Zeeland wordt ondertussen zoet water aangevoerd per mesttanker, zo zag ik op een foto, en in Groningen en Drenthe per kanaal. IJsselmeerwater, dat via Lemmer, Friesland, de stad Groningen, het Winschoterdiep en Veendam de Veenkoloniën wordt ingepompt. Om bieten en aardappels te beregenen, met of zonder vorst. In het verleden waren hier grote bezwaren tegen; het is gebiedsvreemd water, en de kwaliteit ervan was niet altijd even goed. Inmiddels is de Rijn schoon en het ingepompte water dus ook. Er is daarom niet zo veel reden meer om dit soort langeafstandstransport te beëindigen. Tegelijkertijd is meer regionale watervoorraad toch ook gewenst. In de Achterhoek, in Brabant, in Zeeland en Groningen, je zou nu graag water achter de hand hebben. Het moet toch mogelijk zijn om de wateropslag en de buffers die overal gebouwd worden met het oog op overstromingen, ook in te zetten als buffer voor droge tijden. Multifunctioneel buffergebruik. Joop Atsma en Henk Bleker moeten maar eens op onderzoek uit.

ondernemen [politiek & maatschappij]

FOTO: ROEL DI JK S TR A PER S FOTOGR AFI E

Naam: Marie-

DROOGTE EN VORST LATEN DE NOODZAAK VAN GOEDE WATERVOORZIENING ZIEN.

Wilt u reageren op deze column? Ga dan naar www.boerderij.nl/verrekijker

Wim Esselink

B OERD ERI J 96 — no. 33 (17 m e i 2011)

boe033_ONberichtVer lo 15

5/13/2011 2:43:29 PM

R E P O R TA G E

‘Ouderen willen niet altijd spelletjes doen’

IDDEN op het erf van zorgboerderij Erve Knippert is het terras. Hier zitten deelnemers Elly en Stefan al zeker een half uur van een bak koffie te genieten. Iedereen mag doen wat hij wil, is de bedrijfsfilosofie van eigenaren Marga en Wim Waanders. Ook alleen meebeleven en meegenieten is mogelijk. Achter Elly en Stefan geeft de heer Ellenbroek vanuit zijn rolstoel de planten water. Zijn taak is om eens in de paar minuten de tuinslang wat te verleggen. Dat blijkt nog best lastig, want de oude heer zakt af en toe geestelijk weg en heeft dan even geen idee meer van zijn omgeving. Pioniers met opvang ouderen Marga en Wim gelden als pioniers wat betreft dagopvang voor (dementerende)

ouderen op de boerderij. „We zijn in 2001 begonnen. Toen waren wij een van de eersten in Nederland”, zegt Marga. In tien jaar tijd zijn er steeds meer op ouderen gerichte zorgboerderijen bijgekomen, maar de toename blijft achter bij de explosief groeiende vraag. Door het toenemend aantal ouderen en een gebrek aan personeel in de zorg zien steeds meer mensen de voordelen van kleinschalige opvang. Oud-staatssecretaris van VWS Jet Bussemaker liet eerder al weten blij te zijn met de ambities van zorgboerderijen, vanwege het tekort aan personeel om het groeiend aantal dementerende ouderen te verzorgen. Ook bij Erve Knippert bestaat er een wachtlijst. Op het moment staan er zes ouderen ingeschreven voor wie nu nog geen plek is. Bij de Haaksbergse zorg-

P RO FIEL

Naam: Wim (55) en Marga

(52) Waanders. Woonplaats: Haaksbergen (Ov.). Bedrijf: zorgboerderij Erve Knippert (www.erveknippert. nl) is gericht op ouderen met lichamelijke en/of geestelijke beperkingen. Verspreid over vier dagen komen er 37 cliënten meehelpen. De groep bestaat dagelijks uit maximaal 14 deelnemers. Daar-

naast wordt op het bedrijf jongvee opgefokt, in totaal circa 70 stuks. Aanleiding voor de reportage: door de vergrijzing en een tekort aan verplegend personeel is er een fors groeiende vraag naar opvangplekken voor (dementerende) ouderen. Met name zorgboerderijen kunnen hier op inspringen. Erve Knippert voorzag dit en begon 10 jaar geleden als één van de eersten met een zorgboerderij voor ouderen.

F OTO: HANS PR INS EN

r undveehouderij [verbreding]

IN DE REGULIERE OUDERENZORG BEPALEN VERZORGERS VAAK WAT DE OUDEREN MOETEN DOEN, OP ERVE KNIPPERT MOGEN ZE DAT HELEMAAL ZELF WETEN. ZE VOELEN ZICH ER GOED BIJ.

De ouderen op de zorgboerderij worden aangeduid als ‘deelnemers’. Ze moeten hier niets, de ouderen mogen doen wat ze zelf graag willen.

boerderij is dagelijks – vier dagen per week – plek voor 14 deelnemers. De totale groep bestaat uit 37 personen, waarvan meerdere dementerende ouderen, die voor de dagbesteding naar de boerderij komen. Het hoofddoel is om hun thuissituatie te ontlasten, zodat ze zo lang mogelijk thuis kunnen wonen. Marga: „Daar zijn zowel de deelnemers als hun naasten het meest bij gebaat.” Marga spreekt uit ervaring, want voordat ze uiteindelijk met de zorgboerderij begon, heeft ze jarenlang in een bejaardentehuis gewerkt. Zonder het werk daar te kort te willen doen, heeft ze er wel geleerd hoe ze het vooral niet wil. „Dit nooit voor mijn vader en moeder”, dacht ze. „Niet iedereen wil alleen maar handwerken, spelletjes doen en verzorgd worden.” Op de zorgboerderij staat alles in het teken van de deelnemer. Dat uit zich ook in kleine dingen, zoals de tafelindeling tijdens de lunch. „De begeleiders zitten verspreid tussen de deelnemers. Zo blijf B O E R DERIJ 9 6 — no. 3 3 ( 1 7 mei 2 0 1 1 )

boe033_ONrep_verbr lo 16

5/13/2011 1:21:53 PM

Lukas voelt zich verantwoordelijk voor de paarden. Hij heeft de afgelopen jaren een band met ze opgebouwd. ‘Als ik fluit, komen ze eraan.’

Mevrouw Roerink is 88 jaar en zit bepaald niet achter de geraniums. „Het is mijn taak de kippen en de eenden te voeren en de eieren te rapen.”

je met elkaar in contact”, zegt Marga. „Hier geen lunchpauzes waarbij het verzorgend personeel alleen met elkaar praat.” Familie Waanders weet uit ervaring dat het buitenleven op de boerderij een positieve invloed heeft op dementerende ouderen. „Je ziet dat mensen beter functioneren doordat ze zich nuttig voelen”, Marga werkte in een gewoon bejaardentehuis en dacht: ‘Dat nooit voor mijn ouders.’ Niet iedereen wil alleen maar handwerken.” zegt Marga. Haar mening werd deels bevestigd door het promotieonderzoek van Simone de Bruin van Wageningen Universiteit. Ook Erve Knippert was betrokken bij het onderzoek, waarbij gekeken werd of zorgboerderijen meerwaarde hebben voor de gezondheid van ouderen met dementie, in vergelijking met reguliere instellingen. Opvallende conclusie

was dat ouderen met dementie wat lichamelijke conditie betreft beter uit zijn op een zorgboerderij dan in de reguliere dagopvang. De boerderijen zijn vooral beter in staat om de voedsel- en vochtinname van de ouderen te stimuleren”, concludeert de Bruin. Logisch, vindt Marga: „Op de boerderij is men veel dichter betrokken bij het eten. De mensen helpen zelf mee met groenten snijden en fruit verwerken, er wordt van alles geproefd.” Wens mensen staat centraal Op de boerderij doet Wim Waanders de opfok van het jongvee, met hulp van de deelnemers. Verder zorgen die voor de andere dieren op het bedrijf, zoals paarden, eenden en kippen en de groentekas en moestuin. „De mensen doen waar ze zin in hebben. Of dat nou koffie drinken is of werken in de stal of de groentetuin. Hun wens is belangrijk”, zegt Marga. Zoals voor de 88-jarige mevrouw Roerink. „Het is mijn taak de eenden en kip-

pen te voeren en de eieren te rapen”, vertelt ze trots. Lucas voelt zich verantwoordelijk voor de paarden en koeien. Hij verblijft vier dagen per week op de boerderij en heeft een band opgebouwd met de dieren. „Als ik fluit, komen ze er meteen aan.” Met zijn 57 jaar is hij een relatief jonge deelnemer, de gemiddelde leeftijd ligt hier op 76 jaar. Lucas is net als de andere deelnemers heel positief over de zorgboerderij. „Dit is het leven”, zegt hij. „Het is iedere dag genieten. Je werkt hier met verschillende mensen die elkaar respecteren. De een kan meer dan de ander, maar samen komen we er wel uit.” Wim en Marga proberen het werk op hun zorgboerderij zoveel mogelijk samen te rooien. Daarnaast maken ze gebruik van één vrijwilliger per dagdeel en één betaalde kracht per dag. Dat is deels om hen te ontlasten in het vele papierwerk dat erbij komt kijken. Dat is sterk toegenomen sinds ze een AWBZ-erkend bedrijf zijn. Door deze erkenning worden rechtstreeks productieafspraken met het zorgkantoor gemaakt. Reclame maken om deelnemers of vrijwilligers te trekken is niet nodig. „Tot nu toe is mond-tot-mondreclame voldoende geweest.” Guido Kobessen

B OERD ERI J 96 — no. 33 (17 m e i 2011)

boe033_ONrep_verbr lo 17

5/13/2011 1:21:57 PM

IN 2010 FUSEERDEN CEHAVE LANDBOUWBELANG EN AGRIFIRM TOT DE MEGACOÖPERATIE AGRIFIRM. RIJNVALLEI EN AGRUNIEK WILLEN FUSEREN EN FORFARMERS GAAT BOUWEN IN OSS.

A de megafusie van CehaveLandbouwbelang en Agrifirm in 2010 onderzoeken ook de coöperaties Rijnvallei en Agruniek een fusie. Belangrijke argumenten: kostenbesparing en meer mogelijkheden om te investeren in innovatie. De combinatie Rijnvallei-Agruniek zou op basis van mengvoerafzet in 2010 de nummer vijf van Nederland worden. Het nieuwe Agrifirm is met afstand de grootste Nederlandse mengvoerproducent met een totale mengvoerafzet in Nederland van 3,2 miljoen ton, een kwart van de totale Nederlandse mengvoerafzet. Een volgende megafusie in Nederland is zeer onwaarschijnlijk. Niet tussen

de grote coöperaties, maar ook niet bij de grote particuliere spelers De Heus en Hendrix UTD. De kans is groter dat er meer van de middelgrote en kleine voerfabrikanten nog gaan fuseren. Te beginnen met de aangekondigde fusie van Rijnvallei en Agruniek (zie kader). In totaal zijn er nog 110 mengvoerproducenten in Nederland die 13 miljoen ton mengvoer voor de veehouderij produceren, volgens de koepel van veevoerbedrijven Nevedi. Internationaal of regionaal De grote spelers in Nederland halen inmiddels een belangrijk deel van hun omzet in het buitenland. Bij Agrifirm is dat

ForFarmers haalt hoge omzet door dochterbedrijf 2010 is het eerste boekjaar voor het gefuseerde Agrifirm. Het jaar werd afgesloten met een nettowinst van €25 miljoen. Daarin zijn €23 miljoen fusiekosten en een nabetaling van €9 miljoen al verwerkt. In 2009 was de gezamenlijke winst van beide fusiebedrijven €59,6 miljoen. Agrifirm haalde in 2010 een netto-omzet van €1,98 miljard tegen €1,91 miljard in 2009. ForFarmers heeft een fors hogere omzet dan Agrifirm, €4,2 miljard in 2010 en €3,5 miljard in 2009. De stijging komt voor het grootste deel door de omzetstijging van dochteronderneming Cefetra, een Rotterdamse leverancier van veevoedergrondstoffen. ForFarmers heeft een belang van 57,7 procent in deze internationale handelsfirma.

F OTO: HENK R IS WIC K

ondernemen [boer & business]

Veevoerbedrijven fuseren door in 2011

Agrifirm veruit grootste in mengvoer

De overige aandelen zijn in bezit van Agrifirm (32,3 procent) en Rijnvallei (10 procent). De cijfers van Cefetra worden volledig verwerkt in de jaarcijfers van Forfarmers. Cefetra haalde in 2010 een omzet van €3,7 miljard, in 2009 was dat €3 miljard. ForFarmers kent geen nabetaling zoals Agrifirm, maar keert een dividend uit van €9,6 miljoen. Dat komt grotendeels terecht bij de leden van de coöperatie FromFarmers (€8,5 miljoen in 2010).

kerncijfers voercoöperaties, bedragen x €1 miljoen

Fusie regionale bedrijven Begin mei 2011 maakten de coöperaties Rijnvallei in Wageningen en Agruniek in Didam bekend een mogelijke fusie te onderzoeken. Ze zijn alleen regionaal actief, in tegenstelling tot Agrifirm en ForFarmers die beide een be-

De regionaal opererende coöperaties Rijnvallei en Agruniek onderzoeken de mogelijkheden om nog dit jaar te fuseren.

omzet waarvan Nederland mengvoerafzet (x 1.000 ton) waarvan Nederland

Agrifirm Forfarmers Rijnvallei Agruniek 1.983 4.163 225 48 1.397 1.378 225 48 4.401 2.377 443 165 3.231

1.242

443

165

eigen vermogen (EV) 367,8 balanstotaal (BT) 758,7 solvabiliteit 48,5 (EV/BT in %) nettoresultaat 24,7 leden 15.000 medewerkers 3.126

312,5 651,4 48,0

44,0 93,1 47,3

10,0 14,1 70,9

40,5 6.000 800

4,9 2.315 353

0,3 399 165

bron: Jaarverslagen 2010

langrijk deel van de omzet buiten Nederland behalen. Bij Agrifirm is dat 30 procent en bij ForFarmers zelfs 67 procent. Gezamenlijk zou de

mengvoerafzet van Rijnvallei en Agruniek uitkomen op ruim 600.000 ton. De gezamenlijke omzet op basis van 2010 komt uit op €273 miljoen.

B O E R DERIJ 9 6 — no. 3 3 ( 1 7 mei 2 0 1 1 )

boe033_ONagri1-2 lo 18

5/13/2011 4:29:34 PM

Uitbreiding werkgebied

De coöperaties Agruniek in Didam (op de foto de overslag in Doetinchem) en Rijnvallei in Wageningen onderzoeken de mogelijkheden om nog dit jaar te fuseren. Ze opereren beide regionaal.

30 procent via buitenlandse dochterbedrijven. ForFarmers is na Agrifirm de grootste coöperatieve voerproducent met circa 10 procent van de Nederlandse mengvoerafzet, maar haalt inmiddels bijna de helft van zijn voerafzet in het buitenland, vooral in Duitsland. De Heus is een familiebedrijf met een marktaandeel van circa 15 procent in Nederland. Het wil vooral autonoom groeien en is daarvoor met name in het buitenland actief. Hendrix UTD is onderdeel van het beursgenoteerde Nutreco, dat wereldwijd een grote speler is in de visen veevoersector. Hendrix UTD heeft volgens het Nutreco-jaarverslag een marktaandeel in Nederland van 13 procent. Lastige positie kleinere bedrijven In de mengvoersector zijn er behalve de hiervoor genoemde bedrijven nog een handvol bedrijven die meer dan 200.000 ton voer per jaar afzet. Een van de grootste daarvan is Boerenbond Deurne met een mengvoerafzet van circa 560.000 ton (in 2009). Andere bedrijven zijn Vitelia Voeders(460.000 ton), het particuliere bedrijf FransenGerrits (450.000 ton), Arkervaart Twente (300.000 ton en De Valk Wekerom (260.000 ton). Ze zijn

vooral regionaal actief, met korte lijnen naar de afnemers en hebben zich vaak min of meer gespecialiseerd in een bepaalde sector. Tot nu toe hebben ze zich met staande kunnen houden tegenover de grote voerbedrijven. Of dat zo blijft is de vraag, zeker als de grote bedrijven er in slagen om het optimaal benutten van fabrieken en schaalgrootte om te zetten in relatief lage prijzen voor het voer. De eisen die aan het produceren van voer worden gesteld, zijn daarbij hoog en dat wordt alleen maar meer. Denk daarbij aan de diverse kwaliteitseisen van zuivelfabrieken en slachterijen. Dat is voor elk bedrijf een opgave, maar zeker voor kleinere bedrijven betekent het vaak ook hogere financiële lasten per ton voer. Samenwerking onvermijdelijk Zodra een veevoerproducent niet meer mee kan komen in de voortdurende slag om hogere efficiency en kwaliteit in combinatie met concurrerende prijzen, dan komt het moment dat samenwerking een optie kan zijn. Dat hoeft niet meteen een fusie te zijn, maar kan ook liggen in een verdere specialisatie door bijvoorbeeld een relatief kleine voersoort door een ander bedrijf te laten produceren of met die

De mengvoerafzet in Nederland is de laatste jaren redelijk stabiel en ligt rond de 13 miljoen ton mengvoer per jaar. Uitbreiding van de eigen afzet gaat vrijwel altijd ten koste van een concurrent, door het overnemen van diens klanten. De werkgebieden van de voerbedrijven zijn in de laatste decennia steeds meer door elkaar gaan lopen. Dat uit zich in elkaar tegemoetkomende vrachtwagens van voerfirma’s door het hele land. Recent maakte ForFarmers bekend een voerfabriek te willen bouwen in Oss, midden in het werkgebeid waar ook Agrifirm, De Heus, Hendrix UTD en kleinere partijen actief zijn. Voor ForFamers kennelijk de moeite waard. De bouw van een fabriek met een capaciteit van 300.000 ton voer is met name door de stijgende transportkosten rendabel. Voercoöperatie De Valk Wekerom heeft onlangs een stilgelegde fabriek van Hendrix UTD in Meppel overgenomen. Die staat aan het andere eind van het werkgebied van De Valk, dat zich uitstrekt van de Veluwe in noordoostelijke richting. De capaciteit van de bestaande fabriek is volledig benut en in Meppel zijn er door meer opslag opties om verder te optimaliseren en te besparen op transport.

tak te stoppen. Gezien de harde concurrentie om het afnemende aantal afnemers is het de vraag of de totale voerafzet op peil kan blijven en daarmee de vaste lasten per kilo voer. Is eenmaal een stap gezet waarbij de volledige zelfstandigheid wordt opgegeven, dan zijn volgende stappen minder groot en kan een fusie of overname soelaas bieden. Voordeel uit innovatie Voor Agrifirm moet een belangrijk deel van het fusievoordeel komen uit innovaties, bovenop inkoopvoordeel en een hogere efficiency. Uiteindelijk komt het voordeel ten goede aan de leden. Volgens de toelichting bij de eerste jaarrekening gaat Agrifirm inmiddels uit van een jaarlijks fusievoordeel van €21 miljoen door inkoopeffecten en een betere efficiency. Als aandeel van de omzet in Nederland is dat voordeel ongeveer anderhalf procent, oftewel bijna 40 cent op een brokprijs van €25 per 100 kilo. Zo’n percentage moet ook voor kleinere bedrijven haalbaar zijn, afgezien van de voordelen uit innovatie. Wim Esselink

B OERD ERI J 96 — no. 33 (17 m e i 2011)

boe033_ONagri1-2 lo 19

5/13/2011 4:29:36 PM

Top- Trace InCa Calcium met meerwaarde

Uw Merlo Distributeur staat op

www.merlobenelux.com

voor de hoogste opbrengst

Merlo heeft een Compleet Gamma van Sterke, Snelle, Compacte en Comfortabele Landbouw Verreikers

MULTI MAAIERS Symbool van Perfectie Zeer robuuste universele klepelmaaier voor het maaien van slootkanten, perceelsranden, spuitvrije zones etc.

voor de beste kwaliteit

Werkbreedtes van 150 - 240 cm.

VAN WAMEL BV T +31(0)487 592944

Postbus 4, 6658 ZG Beneden-Leeuwen Holland F +31(0)487 592970 E perfect@vanwamel.nl I www.vanwamel.nl

TE KOOP : Zuid-Eifel (D), gezond BIOLOGISCH-OPFOKBEDRIJF voor 150 VLEESRUNDEREN, • jaarrond buiten op 160 Ha • 25 Ha eigendom en 135 Ha pacht • annex SLACHTERIJ met EU erkenning, • VAKSLAGERIJ + WOONHUIS. • Vleesafzet direktverkoop. • Tevens toeristisch proﬁjtelijk.

voor het hoogste rendement

verkrijgbaar bij uw coöperatie

Brieven onder nummer 1386389, t.a.v. dit blad, Postbus 4, 7000 BA Doetinchem

HET BEDRIJF VAN RIJN – KWS IS NU VOLLEDIG EIGENDOM VAN KWS EN GAAT VERDER ONDER DE NAAM KWS POTATO BV. DAT HEEFT FLINKE GROEIAMBITIES, OOK IN HET BUITENLAND.

KWS Potato bv wil stevig groeien

FOT O: KOOS GROENE WOLD

het Duitse kweekbedrijf Saka onder de naam SakaRagis. Het bedrijf had daardoor een brede internationale markttoegang. Vier jaar geleden kwam aan die samenwerking een einde en zocht KWS een nieuwe partner met een breed internationaal netwerk. Ze vond die in Van Rijn, dat vooral belang had bij kweekmogelijkheden van aardappelen met alle bijbehorende faciliteiten. Volgens Ernst Arn, CEO van KWS Potato, heeft de samenwerking goed uitgepakt. „We hebben vooral in Oost-Europa een stevige positie op kunnen bouwen. Daar borduurt KWS Potato op voort.” Het bedrijf produceert nu tussen de 60.000 en 70.000 ton poters per jaar. Ondanks de goede samenwerking viel het financiële resultaat niet mee. „We hebben het in het begin niet gemakkelijk gehad. Maar onze visie en strategie zijn niet veranderd”, aldus Arn. KWS volgt naar eigen zeggen een wat andere koers dan Nederlandse concule-

KWS gaat verder als KWS Potato BV en heeft onder meer de ambitie in Nederland bij de belangrijkste pootgoedspelers te behoren. Op termijn wil het bedrijf ook naar Azië.

Op termijn ook naar China en India Op termijn wil KWS Potato ook in Azië en Zuid-Amerika de productiecapaciteit verhogen. Landen als China en India staan in de picture. Arn verwacht dat het bedrijf binnen vijf jaar in die landen aan de slag kan. Plaatselijke teeltbegeleiders moeten de nodige kennis inbrengen. Daarbij maakt het bedrijf gedeeltelijk gebruik van de structuren die er voor andere teelten aanwezig zijn, zoals voor de mais- en bietenteelt. KWS Potato kiest bewust voor deze strategie. Nederland heeft veel kennis, maar productie van gebruikspootgoed is relatief duur. Op veel buitenlandse markten is dat juist omgekeerd. „Overdracht van kennis is voor ons de toekomst”, aldus Arn. Daarvoor wil KWS Potato productieketens smeden in alle nieuwe landen waar kennis zit over teelt, opslag en verwerking. „We hebben een internationaal netwerk dat dit mogelijk maakt.” Van Rijn – KWS heeft de afgelopen jaren flink geïnvesteerd in onderzoek en ontwikkeling. Het ontwikkelingsbudget is in drie jaar tijd verdrievoudigd. Het bedrijf heeft dit jaar 100.000 klonen in Nederland uitstaan. Over drie jaar moet dat aantal verdubbeld zijn. KWS verwacht een sprong te kunnen maken omdat het onderzoeksgedeelte samenwerkt met de afdeling R&D van moederbedrijf KWS. Het nieuwe bedrijf wil dat ook doen via satelliet-kweekprogramma’s in het buitenland. Het gebruik van markertechnieken bij onder andere resistentieonderzoek wordt uitgebreid. Het opvoeren van de productie in het buitenland stuwt ook de teelt van basismateriaal in Nederland omhoog; KWS heeft de ambitie in Nederland bij de belangrijkste spelers te horen. Arn heeft een groot vertrouwen in de toekomst van de aardappelteelt, zowel in Nederland als daarbuiten. „Het is een grote groeimarkt, met goede kansen voor iedereen in de keten.”

[boer & business] ondernemen

E joint-venture Van Rijn – KWS BV is in 2008 opgericht door veredelingsbedrijf KWS en kweek/handelsbedrijf Van Rijn. Het gezamenlijke bedrijf was gericht op het produceren en vermarkten van pootaardappelen. De twee moederbedrijven waren ieder voor de helft eigenaar. Vanaf 1 april is KWS volledig eigenaar en gaat het bedrijf verder onder de naam KWS Potato BV. Het hoofdkantoor van het bedrijf wordt verplaatst van Poeldijk naar Emmeloord. Daar is nu al het kweekbedrijf gevestigd. Van Rijn gaat zich na de zogenaamde buy-out concentreren op zijn core business: de productie, opslag, logistiek en internationale handel van consumptieaardappelen, groenten en fruit. De oprichting van de joint-venture Van Rijn – KWS was destijds een strategische keuze. KWS kweekt al tientallen jaren aardappelen via dochterbedrijf Ragis. Dat bedrijf werkte sinds 1987 samen met

ga’s in de aardappelveredeling. Waar die vaak Nederland als centrale productielocatie hebben, wil KWS juist een belangrijk deel van de pootaardappelen dichter bij de afzetgebieden produceren. Decentrale pootgoedproductie dus. In landen als Rusland, Polen en Oekraïne worden al nieuwe rassen geregistreerd en gaat het bedrijf met regionale pootgoedteelt aan de slag. „Daarvoor hebben we behoefte aan hoogwaardig uitgangsmateriaal uit Nederland. Dat maakt het mogelijk de Nederlandse telers een goede prijs voor deze kwaliteit te betalen. Hoogwaardig materiaal produceren is onze ogen de toekomst.”

René Stevens

B OERD ERI J 96 — no. 33 (17 m e i 2011)

boe033_ONagri3 lo 21

5/13/2011 1:19:20 PM

F OTO: F OTOPER S B URO DIJK S TR A B V

[boer & business] ondernemen

ONDERNEMERSVISIE DE RELATIE BOER EN BURGER MOET HERSTELD. DAT IS DE VISIE VAN HARM JAN VAN DIJK. TERUG NAAR DE KORTE LIJNEN ZONDER TUSSENHANDEL.

‘Tussenhandel kost de boer veel geld’ D

E relatie tussen stad en platteland moet worden herverkoopprijs gaat naar de boer. „Met de tussenhandel steld. Daar is Harm Jan van Dijk van overtuigd. „Pro- lukt zo’n prijs nooit.” ducent en consument zijn veel te ver uit elkaar gegroeid. De boeren die leveren aan Landmarkt zijn zowel grote Dat is voor beiden niet goed.” Om te zorgen dat de lijnen en kleine familiebedrijven die inzetten op duurzaamheid weer korter worden is Van Dijk de Landmarkt begonnen. en zich willen onderscheiden. „Voor bedrijven die voor De eerste vestiging is afgelopen maand in Amsterdam ge- maximale schaalvergroting gaan is de formule minder geopend. Boeren kunnen via de Landmarkt hun versproduc- schikt.” Voor Van Dijk hoeven het niet meteen biologische ten rechtstreeks aan de consument leveren, zonder tusproducten of streekproducten te zijn. „Consumenten wilsenhandel. Zijn inspiratie haalde Van Dijk uit Spanje. len goed en lekker eten, biologisch is niet per se nodig. Ik Daar zag hij overdekte marktplaatsen waar boeren hun zie biologisch als een voortrekker, die zorgt voor verdere verse producten aan de man brengen. verduurzaming van de gangbare landbouw.” „Volgens mij is er een enorme behoefte Van Dijk is er van overtuigd dat de Nebij alle partijen om met elkaar in contact derlandse consument ook van andere su‘Producent en te komen. De consument wil transparanpermarkten steeds meer transparantie zal consument zijn uit tie, hij wil weten waar producten vandaan eisen. „Maar of bestaande bedrijven die komen, bij voorkeur uit Nederland.” transparantie kunnen bieden is de vraag, elkaar gegroeid’ Om die Nederlandse producten te kunde organisatiestructuur is vooral gericht nen aanbieden streeft hij naar productieop efficiency. Onze organisatie is daar spreiding. Zo kan het seizoen worden opgerekt. „We bewel op ingesteld.” Hij verwacht dat groeiende volumes ginnen te kijken naar teeltschema’s, zodat we zo lang mo- verse producten zonder tussenhandel bij de consument gelijk verse Nederlandse producten kunnen leveren.” zullen belanden. „De consument eist het en de producent Bij zowel producent als consument gaat het steeds meer kan daarmee waarde toevoegen.” om waardering en toegevoegde waarde van producten in Als de Landmarkt een succes wordt wil Van Dijk de forde filosofie van de Landmarkt-directeur. Daarom moeten mule over Nederland uitrollen, te beginnen in Apeldoorn. boeren ook een goede prijs voor goede producten kunnen „Steden met 80.000 inwoners of meer komen in aanmerkrijgen, en die krijgen ze bij Landmarkt. De oplossing zit king, overal kunnen we relaties met boeren aangaan.” in korte lijnen, de tussenhandel is verdwenen en dat levert veel geld op voor de boeren. 50 tot 60 procent van de Eric Beukema

PROFIEL Naam: Harm Jan

van Dijk (37). Woonplaats: Amsterdam. Bedrijf: Landmarkt. Functie: algemeen directeur. Aanleiding: de opening van de eerste Nederlandse Landmarktvestiging in Amsterdam. De Landmarkt wijkt af van de reguliere supermarkt. Er worden dagverse producten aangeboden, zo veel mogelijk zonder tussenhandel. Ruim 50 boeren uit de buurt brengen hier hun producten op de markt.

B OERD ERI J 96 — no. 33 (17 m e i 2011)

boe033_ONvisie lo 23

5/13/2011 4:34:28 PM

IN 2015 VERVALT DE MELKQUOTERING. HOE REAGEREN BOEREN DAAR OP? WAT IS HUN STRATEGIE? BOERDERIJ PEILDE DE MENINGEN VAN ZES VEEHOUDERS IN HET LAND.

ET jaar 2015 komt dichterbij. Het jaar waarin veehouders kunnen uitbreiden in koeien zonder dat daarvoor een investering in quotum nodig is. Het brengt de vreemde situatie met zich mee dat een groot deel van de veehouders daarop wacht. Op dat moment zullen de veehouders waarschijnlijk allemaal tegelijk hun veestapel uitbreiden. Dat blijkt ook uit de gesprekken die Boerderij voerde met zes melkveehouders. Zij vertellen over hun strategie en doelen die ze in 2020 bereikt willen hebben en welke rol 2015 daar in speelt.

rundveehouderij

Groeien, mits rendabel Het valt op dat de melkveehouders een groeistrategie voor ogen hebben. En bij de meesten zal groei ook pas in 2015 of daarna plaatsvinden. De meeste boeren kopen nu geen quotum meer. Ook zeggen ze allemaal alleen meer koeien te willen melken als dat ook rendabel is. Want allen verwachten hogere prijzen voor ruwvoer en krachtvoer. Dat moet dus wel terugkomen uit een hogere melkprijs. Alleen zo kan extra werk renderen en anders beginnen ze er niet aan, zo zeggen ze. Een ander opmerkelijk feit is dat alle veehouders een toename van de veestapel tot pakweg 130 koeien eigenlijk wel genoeg vinden - de een wat meer, de ander wat minder. Daarmee willen ze de kost verdienen. Ze houden daarbij de grotere vraag naar arbeid in het oog, want tijd voor het gezin heeft invloed op de beslissingen voor het bedrijf. Een optie om de arbeidsbehoefte te verlagen is een melkrobot, maar ook een melkstal met grotere capaciteit wordt genoemd.

Wijnand Hogenkamp

➏

➋

MEER VEE BIJ BLIJVERS ‘Groter dan 130 koeien hoeft niet’

➎

➌ ➍

➊ F OTO’ S : F OTOB URO B ER T JANSEN, MARCEL VAN HOORN F OTOGR AF IE, HER B ER T WIGGERMAN, FOTOSTUDIO WICK NATZIJL, PENN C OMMUNICATIE, KOOS GROENEWOLD

B O E R DE R I J 0 0 — no. 0 0 ( 0 0 x x x x x x x x 0 0 0 0 )

boe033_RUopen lo 24

5/13/2011 1:15:11 PM

➊

➋

NA 2015 WIL RENÉ JACOBS WEL UITBREIDEN, MAAR HET MOET WEL WAT OPLEVEREN.

TOT 2015 WIL HELMAR HAKVOORT BUFFEREN. DAN KAN DE STAL VOL. ER KAN NOG 200 TON MELK BIJ.

Niet uitbreiden om ’t uitbreiden

55 tot 60 koeien bij elke robot

De nieuwe stal voor 60 koeien en 35 stuks jongvee uit 2007 van René Jacobs staat in schril contrast met de nog steeds in gebruik zijnde 300 jaar oude boerderij, opgetrokken uit mergelblokken. Daar bevinden zich de 2×6 visgraatmelkstal, het tanklokaal en 40 ligboxen voor de koeien. In totaal kan Jacobs dus makkelijk 100 koeien houden. „Dat is het plan na 2015. Ik koop nu geen quotum meer, dat heeft geen zin. Ik wil nu met zo laag mogelijke kosten produceren. Ik stuw de koeien ook niet naar een hogere melkgift. Dat zou wel kunnen, want een paar jaar geleden molken we ook 9.000 liter per koe. Maar een flinke blauwtongbesmetting in 2006-’07 heeft ons een 1.000 liter melk per koe gekost. Toen heb ik ook geleerd hoe belangrijk het is dat de veestapel gezond is. Anders voer je je een ongeluk, maar er komt geen melk voor terug.” Jacobs vindt 2015 geen maatjaar. „Je hebt altijd plannen met je bedrijf. 2015 komt daar toevallig tussendoor omdat dan uitbreiding in melk ineens geen geld meer kost. Daardoor brengen veel boeren tegelijk hun plannen in dat jaar tot uitvoer.” Hoewel er plaats is voor 100

koeien, wil Jacobs niet uitbreiden om het uitbreiden. „Ik wil alleen meer koeien als dat economisch zinvol is. Om tijd te sparen zie ik op termijn meer in een grotere melkstal dan in een melkrobot.” Een uitbreiding van de veestapel zal niet door aankoop gaan. „Ik doe nu mee aan ‘Fokken met gesloten beurs’ van CRV. We insemineren de beste pinken met gesekst sperma van fokstieren. De meeste koeien gaan onder Belgisch Witblauw. Zo heb ik precies genoeg kalveren met de hoogste genetische aanleg voor vervanging. Op termijn kan ik dit opschalen door ook een aantal koeien met gesekst sperma te insemineren.” De economische haalbaarheid wordt volgens Jacobs in de toekomst bepaald door saldo per plaats. „Daarbij worden de grenzen bepaald door milieuvergunning, hectares grond en mestproductie. Ik wil daarom ook proberen niet alleen in koeien maar ook in grond te groeien. Dat moet samengaan om mest op het eigen bedrijf te kunnen houden en in eigen ruwvoer te kunnen blijven voorzien. En als het niet economisch aantrekkelijk is om te groeien, moet je ook pas op de plaats durven maken.”

Het doel van Helmar Hakvoort is helder. Hij wil 55 tot 60 koeien bij elke melkrobot. „Dan zijn ze niet té vol bezet en kun je op een rustige, fijne manier boeren. De twee melkrobots zijn nu anderhalf jaar in gebruik. De overschakeling gaf een enorme sprong in de melkproductie. Ik ging zomaar van gemiddeld 26 naar 30-31 liter per dag. Ik dreigde hard over mijn quotum te gaan. We konden toen kiezen. De extra melk opvangen door quotum kopen of koeien afstoten. We kozen voor aankoop terwijl we dat niet van plan waren. Nu investeer ik ook niet meer in quotum. Bij een prijs van 18 cent kan dat niet uit. Ik ga de komende jaren bufferen, ofwel aflossen bij de bank. Ik wil 2015 financieel sterk in. Dan wil ik de huidige veestapel van 100 melken kalfkoeien laten toenemen tot zo’n 130. Dan heb je zo tussen 55 en 60 koeien per robot en dan is het mooi. Dan lever ik

ongeveer 1,1 of 1,2 miljoen kilo melk. Daar moet het mee gebeuren. Groter wordt het niet. Althans niet door mij. Wellicht als een van mijn kinderen het ooit wil overnemen, dat we dan nog groeien, maar voor mij is twee robots genoeg. De groeimogelijkheid is er overigens wel, want de nieuwe en oude stal zijn tegen elkaar gebouwd. We kunnen zo 50 koeien bij een robot in de oude stal houden als we voor het oudere jongvee een andere locatie vinden.” „Als ik nog groter ga, heb ik hulp nodig. Daarvan wil ik niet afhankelijk zijn. Ik werk liever alleen. Dan voel ik mij het prettigst. En ik wil tijd overhouden voor mijn gezin. Dat was ook de belangrijkste afweging om automatisch te gaan melken. Want hoewel de melkstal modern was met een hoge capaciteit, moest ik toch vaak op vaste tijden in de stal zijn. Ik kon wel laten melken, maar dat is ook niet goedkoop.” De benodigde extra koeien in 2015 wil Hakvoort zelf opfokken. „Ik verkoop nu soms vaarskalfjes en dat doe ik dan niet. Ik laat de robots wel langzaam ‘vollopen’. Ik hoef de sprong naar meer koeien ook niet precies op 1 april 2015 te maken.”

P ROFIEL

PRO FIEL

Naam: René Jacobs (40). Woonplaats: Nuth (L.). Bedrijf: René heeft

Naam: Helmar Hakvoort (43). Woonplaats: Slootdorp (N.-H.). Bedrijf:

samen met Janine (35) 70 melkkoeien op 40 ha grond. De gemiddelde productie is 8.000 kilo melk met 4,40 % vet en 3,50 % eiwit.

100 melken kalfkoeien op 65 ha; 18 ha wordt verhuurd. Gemiddelde productie is 10.224 kilo melk met 4,15 % vet en 3,45 % eiwit.

→

B OERD ERI J 96 — no. 33 (17 m e i 2011)

boe033_RUopen lo 25

5/13/2011 1:15:16 PM

rundveehouderij 26

➌

➍

PETER VAN NOORD MELKT ALLEEN NIET MEER DAN 60 KOEIEN. BIJ OPVOLGING VERDUBBELT HET BEDRIJF.

JOHN WELVAARTS HEEFT VOOR ZIJN BEDRIJF IN 2007 EEN DUIDELIJKE STRATEGIE INGEZET. DIE VOLGT HIJ.

Opvolging bepaalt omvang

Vasthouden aan groeistrategie

Peter van Noord nam eind 2008 zijn nieuwe stal in gebruik. Daarin melkt een robot de koeien. „We hebben de stal gebouwd, omdat onze zoon Tim zei dat hij het bedrijf misschien wel wilde overnemen. Hij was toen 15. Tja, da’s aardig, maar voor hetzelfde geld verandert hij zijn mening. Toch hebben we er op gereageerd. Want onze stal uit de jaren zeventig was niet meer toereikend. Te oud, te klein, gladde vloer. Je kent het wel. Gewoon op. Dus hebben we een nieuwe stal gezet, maar met de robot is wel gekozen voor arbeidsgemak. Tim moet nog ruim een jaar naar school. Dan beslist hij of hij in het bedrijf komt. Hij zal eerst nog wel een paar jaar buiten de deur werken. Tot die tijd kan ik het wel alleen af met de robot. Dat lukt nu ook, want ik ben twee dagen in de week actief voor agrarisch natuurbeheer. Dat blijft ook zo als Tim toch besluit geen boer te worden. Dan gebeurt er qua bedrijfsomvang in elk geval niets. Maar als hij wél in het bedrijf komt, gaan we voorbereidingen treffen om de stal

te spiegelen. Naast de stal is al ruimte. De voergang ligt nu aan de zijkant, maar die komt dan in het midden. De standpalen voor het voerhek zitten er ook al. Dan moeten we ook de overname regelen en de beste bedrijfsvorm uitzoeken. Wat 2015 voor ons betekent is eigenlijk nog niet zeker. Komen er dierrechten in plaats van het quotum? Of moeten bedrijven met een mestoverschot minimaal 20 procent van de mest buiten de landbouw afzetten? Ik weet het niet. We werken wel op meerdere scenario’s. We kopen hoogstwaarschijnlijk geen melk meer. Ons bedrijf is nu vrij extensief, maar bij verdubbeling is het ineens intensief. Daarom draaien we nu al mee in een project van meerdere boeren voor vergisting. We zitten nu in het vergunningtraject. We willen het digestaat dan deels buiten de landbouw afzetten. Voor uitbreiding hebben we nu al iets meer jongvee. Er is ook nog ruimte bij de robot en we kunnen meer melken dan we nu doen. Tot die tijd leasen we wel wat melk.”

John en Mirjam Welvaarts hebben een duidelijke visie en strategie voor hun bedrijf. John vertelt: „We hebben een duidelijk plan gemaakt en daar houden we ons aan. We hebben in 2007 onze stal verbreed en er 60 nieuwe ligplaatsen bij gekregen. Nu zijn er in totaal 115 ligplaatsen voor de koeien. Vanaf die tijd hebben we ook jaarlijks steeds 50.000 kilo melk bijgekocht. Dat blijven we doen tot 2015. Of het te duur is? Ik weet het niet, maar uiteindelijk hebben we nooit spijt gehad van onze aankopen. In het verleden was quotum ook wel eens duur.” De jaarlijkse uitbreiding betekent dat ze in 2015 ongeveer 1,1 miljoen kilo melk zullen leveren aan de fabriek. Daar blijft het echter niet bij. „We hebben vergaande plannen om de stal nog verder uit te breiden. Als dat doorgaat komen er nog eens 40 à 50 plaatsen bij. Dat moet in 2013 toch wel gerealiseerd kunnen zijn. Als de quotering vervalt, zullen we die plaatsen zeker opvullen. Hoe snel weet ik niet, maar leegstand kost ook geld. Dus ik vermoed dat opvullen van de plaatsen vrij snel kan gaan.” Om tijd te besparen ziet Welvaarts meer in een grote melkstal dan in automatisch melken. „In onze toekomstige situatie zouden we

drie robots nodig hebben. Maar volgens ons kunnen de kosten daarvan nooit concurreren tegen de kosten van een vlotte melkstal.” Nu melkt hij in een 2×9 visgraatmelkstal. Het bedrijf van Welvaarts is met 870.000 kilo melk op 25 hectare grond al erg intensief en wordt dus nog veel intensiever. Net als nu zal er zeker mest afgevoerd en voer aangekocht moeten worden. Daarom ziet Welvaarts toekomst voor mestbewerking, zoals scheiden. Vergisten vindt hij niets. „Ik vind dat geen oplossing voor de mestproblematiek. En er gaat ook hoogwaardig voer in, zoals mais, voor de energievoorziening. Ik vind vergisters eerder een bedreiging dan een kans.” Verder ziet hij dat de ondernemers in de landbouw vergrijzen. „Dat betekent dat er ook veel boeren zullen stoppen. Dus verwachten we dat er grond en voer genoeg zal blijven voor aankoop van voer en voor mestafzet. We zien wel dat de prijzen daarvoor flink op kunnen lopen. Waarschijnlijk zullen we het bedrag dat we nu jaarlijks in quotum stoppen, dan gaan investeren in grond om weer wat te extensiveren.”

P ROF IE L

PRO FIEL

Naam: Peter van Noord (55). Woonplaats: Hellouw (Gld.). Bedrijf:

Naam: John Welvaarts (39). Woonplaats: Sint Oedenrode (N.-Br.). Bedrijf: samen met Mirjam (33) 110 koeien op 25 ha grond. De pro-

55 melkkoeien op 48 ha kleigrond. De gemiddelde productie (rjg) is 10.559 kilo melk met 4,07 % vet en 3,48 % eiwit.

ductie is 8.800 kilo melk, 4,20 % vet en 3,50 % eiwit.

B O E R DERIJ 9 6 — no. 3 3 ( 1 7 mei 2 0 1 1 )

boe033_RUopen lo 26

5/13/2011 1:15:20 PM

➎

➏

BIOBOER JOOST BOONS WIL ZIJN BEDRIJF OPTIMALISEREN EN ZELFVOORZIENEND MAKEN.

HERKO JANSEN WIL IN DE TOEKOMST ALLEEN GROEIEN ALS DAT FINANCIEEL RENDABEL IS.

Vrij van grillen van de markt

Groeien is niet hoogste doel

Voor Joost Boons liggen de plannen voor uitbreiding eigenlijk al achter hem. „Ik heb mijn bedrijf uitgebouwd tot een gezinsbedrijf waarbij ik met vrij normale uren zo’n 130 koeien melk. Mijn vader helpt nog mee, maar dat zal een keer minder worden. We zullen dan wel (deels) een medewerker nodig hebben. Want ik wil het landwerk graag in eigen beheer houden. De omvang die we wilden, hebben we bereikt. De stal is up-to-date en zit vol. Nu is het tijd voor optimaliseren en zelfvoorzienend proberen te worden. En we willen in de toekomst geen antibiotica meer gebruiken. Daar werk ik al hard aan. We hebben dit jaar tot nu toe nog maar één flesje oxytetracycline gekocht. ” Ook in de voervoorziening is het biologische bedrijf van Boons goed op weg zelfvoorzienend te worden. „We hebben vorig jaar nog 50 ton krachtvoer aangekocht. Dat moet er eigenlijk nog af. We hebben dus extra grond nodig. Ons tekort ligt vooral in de eiwitproducten. Binnen een gesloten be-

drijfsvoering kan je 9.000 kilo melk per hectare produceren. Nu hebben we 9.500 kilo melk per hectare. We moeten dus nog iets extensiveren.” 2015 is op het bedrijf zelf dus geen cruciaal jaar. Maar indirect wordt het dat wel. „Ik denk dat veel boeren dan los gaan. Ik zie veel nieuwe, grote stallen en die jongens gaan hard melken. Dan kan voer, zowel ruwvoer als krachtvoer, wel eens erg duur worden. Maar ik wil geen 200 koeien melken. Dat zul je mij echt niet zien doen. Volgens mij heb ik dan meer werk en minder inkomen. Met de huidige 130 koeien moet het kunnen. Het draait nu als een trein, dus ik zoek het niet in ‘meer, meer, meer’. Ik zoek de winst in zelfvoorziening en sluiten van de kringloop. Dan heb ik het stuur in handen en ben vrij van de grillen van de markt.”

De nieuwe stal van Herko Jansen, die eind 2010 in gebruik werd genomen, telt 110 ligboxen voor de koeien. „Mijn doel is om op termijn de stal vol te maken. Ik zou de oude stal ook nog vol kunnen zetten, maar dat doe ik liever niet. Die stal is te oud, te klein, de maatvoering van de boxen is te krap. Nee, ik wil het in de vrije markt met de nieuwe stal gaan doen.” Nu melkt Jansen samen met zijn vrouw Marjan Venema en hun drie kinderen nog zo’n 80 koeien. Hij gaat geen quotum kopen. „Bij de huidige prijs ten opzichte van de melkprijs is dat geen optie. Ik wil nu eerst weer een deel aflossen. Als ik straks het quotumvrije tijdperk in ga, wil ik financieel de vrije hand hebben om te kopen wat ik denk dat nodig is voor het bedrijf. Dat zou grond kunnen zijn. Overigens betekent 2015 voor mij niet dat ik ook in dat jaar al per se meer koeien ga melken. Voor mij staat altijd voorop dat koeien melken een rendabele activiteit moet zijn. Wat heb ik eraan als ik 30 koeien meer ga melken zonder dat daar extra inkomen tegenover staat? Dat betekent trouwens niet dat ik helemaal niets doe. Dat is natuurlijk het voordeligst, maar je moet je bedrijf wel modern houden. Daarom heb ik ook de nieuwe stal

gebouwd. Als je helemaal niets doet, veroudert het bedrijf en is het uiteindelijk gedoemd om op te houden. Dat wil ik niet. We zullen op termijn dus best doorgroeien naar die 110 melkkoeien, maar ik denk dat het wel daarbij blijft.” Toch ziet Jansen er niet tegen op om meer koeien te gaan melken. „Als het financieel aantrekkelijk is, kunnen we zo 170 koeien gaan melken. Dan heb ik wel hulp nodig. Maar ik heb niets tegen werken met personeel. Toch denk ik niet dat dat gaat gebeuren. Ik verwacht dat voer duur wordt. Nederlandse boeren willen altijd wel melken. De huidige quotumkosten verdwijnen op termijn. Dat geld zal elders besteed worden. Bijvoorbeeld in voer of mestafzet. Dat zal de prijzen doen stijgen. Aan de andere kant: Ik kan mij nu prima redden met de 80 koeien die ik heb. Als ik dat nu kan, moet dat over vier jaar in een quotumvrije situatie ook kunnen.”

P ROFIEL

PRO FIEL

Naam: Joost Boons (35). Woonplaats: Welsum (Ov.). Bedrijf: biolo-

Naam: Herko Jansen (39). Woonplaats: Nijelamer (Fr.). Bedrijf: sa-

gisch bedrijf met 130 koeien op 100 ha kleigrond. De gemiddelde productie is 7.500 kilo melk met 4,35 % vet en 3,45 % eiwit.

men met zijn vrouw Marjan Venema (34) 80 melkkoeien op 40 ha. Productie: 9.000 kilo melk, 4,40 % vet en 3,62 % eiwit.

B OERD ERI J 96 — no. 33 (17 m e i 2011)

boe033_RUopen lo 27

5/13/2011 1:15:25 PM

R E P O R TA G E ALEXANDER KÖSLER MELKT ’S NACHTS OM MELK MET EEN HOOG MELATONINEGEHALTE TE KRIJGEN. VERLICHTING, VOEDING, DIERWELZIJN EN -GEZONDHEID KRIJGEN EXTRA AANDACHT.

Verlichting speelt een belangrijke rol in de vorming van melatonine. ’s Nachts mag geen enkele straal UV-licht in de stal komen. Om 22.00 uur springen de rode lampen aan.

LOKSLAG 22.00 uur springen de rode lampen aan en schakelen de speciale daglicht tl-buizen uit. Het deel van de ligboxenstal waar de melkkoeien vertoeven, baadt dan in een rode gloed. Dat rode licht kunnen koeien niet zien. De combinatie van licht, rust, voeding en gezondheid speelt een belangrijke rol op het bedrijf van Georg Arold en Alexander Kösler in het Zuid-Duitse Hochdorf. Dit niet alleen met het oog op een zo hoog mogelijke melkproductie met goede vet- en eiwitgehaltes, maar ook de concentratie melatonine in de melk moet fors hoger zijn dan gemiddeld. Melatonine wordt voorgeschreven aan mensen met slaapstoornissen. Een Duitse fabrikant haalt dit bestanddeel sinds 2010 uit koemelk.

Afhankelijk van de verkopen melken Kösler en Arold gemiddeld 15 keer per maand ruim twintig oudere koeien tussen 3 en 4 uur ’s nachts. Deze hebben een lagere productie, zodat de melatonine minder verdunt. Dat opvallende tijdstip is gekozen omdat dan de concentratie melatonine in de melk het hoogst is. ‘Gewone’ melk bevat 3 à 4 picogram melatonine. De melk die Arold en Kösler tijdens dit nachtelijk tijdstip melken heeft een gehalte 24 tot 26 picogram. En daar is het de afnemer, Nacht-Milch Kristalle GmbH, om te doen. In Augsburg ontroomt dit bedrijf de melk en via een speciaal vriesprocedé verwerkt ze deze tot melkpoeder. Dat wordt in doosjes, met daarin 18 zakjes van 10 gram, voor €26 aangeboden bij de apotheek. Mensen met slaapproblemen lossen zo’n zakje

P RO FIEL

Naam: Alexander Kösler

(40). Woonplaats: Hochdorf (D.) (Baden-Württemberg). Bedrijf: met vennoot Georg Arold (37) bestiert Kösler een melkveebedrijf met 175 koeien. Gemiddelde melkproductie: 10.300 liter met 3,5% eiwit en 4,2% vet. Het bedrijf heeft 145 ha grond in gebruik: 60 ha gras, 30 ha mais en 55 ha granen.

Onder de naam Agrovivi is Kösler tevens eigenaar van een agrarische franchiseorganisatie die zich toelegt op klauwverzorging in de regio. Aanleiding voor de reportage: Sinds een jaar melken Kösler en Arold een deel van hun koeien regelmatig tussen 3 en 4 uur ’s nachts. In Augsburg wordt die melk verwerkt tot een melkpoeder dat onder de naam Nachtkristal Milch als natuurlijk slaapmiddel te koop is.

F OTO: GUUS QUEIS EN

rundveehouderij

’s Nachts melken voor een euro per liter

maximaal één uur voor het slapen op in een glas melk of een kommetje yoghurt, en even later slaapt hij of zij als een roos. Momenteel is er in Duitsland afzet voor 300.000 liter van deze melk. Twee melkveebedrijven produceren het. Het grootste deel neemt een bedrijf uit Mecklenburg-Vorpommern voor zijn rekening. Kösler denkt dit jaar tussen de 30.000 en 50.000 liter als nachtmelk te kunnen afzetten. Voor deze melk beurt hij €1 per liter. Zelf ontdekken Toen Nacht-Milch Kristalle GmbH Kösler en Arold benaderde met de vraag of zij melk met een hoog melatoninegehalte wilden produceren, hapten ze direct toe. Al snel doemde een probleem op: ze konden nergens aankloppen voor advies en begeleiding. Door literatuurstudie en experimenteren kwamen ze achter de invloed die melktijdstip, verlichting, voerrantsoen, dierenwelzijn en stress hebben op het melatoninegehalte van de melk. B O E R DERIJ 9 6 — no. 3 3 ( 1 7 mei 2 0 1 1 )

boe033_RUrep_licht lo 28

5/13/2011 1:35:04 PM

De koeien liggen comfortabel en vrij in een dikke laag stro in diepstrooiselboxen met beweegbare geveerde nekketting, zonder schoftboom en kopboombuis.

Een natuurlijk slaapmiddel. Onder de naam Nachtmilch Kristalle wordt melkpoeder met extra veel melatonine per 18 zakjes van 10 gram verkocht voor €28.

Licht speelt de belangrijkste rol bij de vorming van melatonine, leerden de ondernemers. UV-licht onderdrukt de melatonineproductie. Valt ’s nachts UV-licht in de ogen van de koe, dan keldert het melatoninegehalte direct. Daar staat tegenover dat er overdag steeds genoeg UV-licht (minimaal 200 lux) in de stal moet zijn om de productie ’s nachts te ‘Een gezonde koe is geen werk, een zieke koe is een catastrofe’

optimaliseren. Daarom branden de hele dag daglicht-tl-buizen in de stal. Om tien uur in de avond schakelen deze uit en springen de rode lampen aan. Veel klaver en luzerne Het voerrantsoen bestaat voor 60 procent uit graskuil en 40 procent mais, aangevuld met koolzaadschroot, eiwit, bie-

tenpulp en mineralen. Het silogras bestaat voor een derde uit klaver en luzerne. Beide zijn rijk aan het aminozuur tryptofaan, dat de melatonineproductie stimuleert. Los van het effect op de melatonineproductie vindt Kösler koecomfort belangrijk. Zo zijn de Zimmermann-diepstrooiselboxen allemaal voorzien van een dikke laag vers stro. „Op rubberen matten zweten de koeien snel. Dat geeft huidbeschadigingen en dus stress bij het dier”, aldus Kösler. Dat hij het stro deels tegen stevige prijzen moet aankopen, neemt hij voor lief. „Koecomfort betaalt zich terug in een betere conditie, hogere melkproductie en lagere dierenartsrekening.” Haat en liefde met dierenartsen Met de dierenartsen onderhoudt Kösler een haat-liefdeverhouding. In enkele jaren wisselde hij zeven keer. De dierenarts is bij hem alleen welkom voor het afleveren van medicijnen en voor entingen die hij niet zelf mag uitvoeren.

Kösler heeft vooral moeite met de Duitse omgangsvormen. Hij moet de dierenarts steeds met Herr Doctor aanspreken. „Met deze titel voelen ze zich boven de boer verheven. Ik ben echter de klant en bepaal wat er in mijn stal gebeurt, en hoe. De oudere generatie kan daar niet tegen,” lacht Kösler. De dierenartskosten bedragen 0,8 cent per liter melk. Stress Ook stress heeft een negatief effect op het melatoninegehalte. Stress wil Kösler daarom voorkomen. In zijn visie komt een in optimale conditie verkerende koe die zich in de stal thuisvoelt, niet snel in een stressvolle situatie terecht. Niet alleen voor de melatonine- en de melkproductie is een gezonde, probleemloze veestapel voor hem essentieel, maar ook om dagelijks als klauwbekapper te kunnen werken. Jaarlijks verzorgt hij de poten van circa 10.000 koeien. „Goede poten vormen letterlijk de basis onder een gezonde koe. Een koe moet probleemloos kunnen lopen. Constateer ik bij een van mijn eigen koeien een kleine afwijking, dan behandel ik haar direct na het melken. Mijn motto is: een gezonde koe is géén werk, een zieke koe is een catastrofe”, besluit Kösler. Guus Queisen

B OERD ERI J 96 — no. 33 (17 m e i 2011)

boe033_RUrep_licht lo 29

5/13/2011 1:35:13 PM

ALLE PROFESSIONELE RUNDVEEHOUDERS MOETEN VANAF 2012 WERKEN MET EEN GEBORGDE DIERENARTS EN HUN ANTIBIOTICAGEBRUIK LATEN MONITOREN.

Verplichte aanpak van antibiotica

LLE 35.000 rundveehouders met meer dan vijf runderen moeten vanaf 2012 werken met een geborgde rundvee-dierenarts. Daarnaast moeten ze een bedrijfsgezondheids- en een bedrijfsbehandelplan laten opstellen door die geborgde dierenarts. Ook moeten ze gaan werken met het nieuwe kengetal dierdagdosering. Met deze verplichtingen willen LTO, NZO, KNMvD en COV het antibioticagebruik door rundveehouders bijstellen en zo de antibiotica-reductie van 50 procent in 2013 ten opzichte van 2009 realiseren. Doordat de verplichtingen worden vastgelegd in de huidige kwaliteitssystemen voor melk (Foqus en KKM) en het IKB-rund voor vleesveehouders is sanctionering eenvoudig. Wie op 1 januari 2012 geen geborgde dierenarts heeft of geen bedrijfsplannen, krijgt een korte verbeterperiode om daarvoor alsnog te zorgen. Gebeurt dat niet, dan kan hij daarna geen melk of dieren meer leveren. Het nieuwe kengetal dierdagdoseringen per dierjaar wordt ingezet om het antibioticage-

FOTO: HENK R IS WIC K

rundveehouderij

De gemiddelde melkveehouder heeft 5,3 dierdagbehandelingen per jaar nodig. De spreiding is groot. De sector pakt veelgebruikers aan.

bruik op bedrijfsniveau, per dierenartspraktijk en op sectorniveau te bepalen. Jaarlijks zal de Stichting Diergeneesmiddelen autoriteit (SDa) het dierdaggebruik doorspelen aan de ketenbeheerders. Wie fors meer antibiotica gebruikt dan gemiddeld, moet daarvoor een sluitende verklaring overleggen en een verbeteringstraject inzetten. De NZO verwacht dat de zuivelindustrie op termijn gaat korten op de melkprijs of zelfs de melk zal weigeren van

KOEIEN ERVAREN DE MINSTE STRESS ALS ZE VOLDOENDE RUIMTE EN VRIJE KEUZE HEBBEN.

Robot biedt koe vrijheid Koeien presteren het best als ze stress-vrij zijn. Lely stelt dat robotmelken daar aan bijdraagt. Want, zo citeert de fabrikant Dr. Grandin van de Colorado State University, het stressniveau van koeien is het laagst als koeien vrijwillig kunnen kiezen. Daarom vindt Lely vrij koeverkeer ook het best passen bij automatisch melken. In een situatie met vrij koeverkeer kan een koe zelf beslissen wanneer ze wil gaan liggen, vreten, drinken of zich laten melken. Het systeem komt vol tot zijn recht bij voldoende ruimte in

de looppaden en doorsteken van en naar het voerhek. Zo kunnen koeien elkaar voldoende ontwijken. Voor verminderen van stress adviseert Lely daarom ook verse koeien rustig in de koppel te introduceren. Omdat vrijwilligheid een belangrijke rol speelt in de stressbeleving van de koe, is het zaak dat koeien niet in de melkbox behandeld worden. Koeien onthouden negatieve ervaringen en het succes van robotmelken hangt af van de mate waarin koeien zich vrijwillig melden bij de melkbox.■

bedrijven die structureel te veel antibiotica gebruiken. Het opstellen en de verplichte jaarlijkse evaluatie van het bedrijfsgezondheids- en bedrijfsbehandelplan vraagt volgens LTO-bestuurder Toon van

Hoof zeker drie uur per UBN per jaar. De kosten komen voor rekening van de veehouders. De KNMvD verwacht dat alle ongeveer 700 rundveedierenartsen de geborgde status zullen aanvragen. Daarvoor moeten ze het antibioticagebruik transparant voorschrijven en het werkelijke verbruik doorgeven aan de centrale database Vetsys. Daarnaast zijn ze verplicht bijscholingen te volgen. Naast minder antibioticagebruik wil de sector af van gebruik van derde en vierde generatie antibiotica (o.a. Excenel). Alleen bij hoge uitzondering mogen deze middelen worden ingezet. Volgens Van Hoof passen deze maatregelen binnen de duurzame aanpak die de sector wil. „De instrumenten die nu op tafel liggen zijn nodig om de hele rundveesector in beweging te krijgen.”■

LANGLOPEND ONDERZOEK NAAR NOODZAAK TOT HERZIENING KALI-ADVIES IN GRASLAND.

Sturen op kaligehalte in gras Dit jaar start proefveldonderzoek met als doel tot een nieuw bemestingsadvies voor kali op grasland te komen. Het veldonderzoek is de derde fase van het totale onderzoek, dat uitgevoerd wordt door het Nutriënten Management Instituut (NMI) en Wageningen Livestock Research. Voor een goede grasgroei moet kali op het juiste moment in voldoende mate aanwezig zijn. Een tekort kost opbrengst, terwijl een overschot leidt tot te hoge gehalten in het gras en dat kan de diergezondheid negatief beïnvloeden. Het onderzoek moet er toe leiden dat het kaligehalte in het gras beter gestuurd kan worden. Het onderzoek wordt in drie fasen uitgevoerd, waarbij de eerste twee fasen inmiddels zijn afgesloten.

In de eerste fase bleek uit literatuurstudie dat het gehalte in het gras beter te sturen is als rekening wordt gehouden met de kalibeschikbaarheid in de bodem. Daarvoor is een andere analysemethode nodig en kunnen de bestaande waarderingsklassen op basis van het K-getal vervallen. De tweede fase leverde op dat uit een bestaande maar bewerkte dataset op basis van intensiteit en capaciteit het kaligehalte in gras goed te voorspellen is. Ook is dan rekening gehouden met de wisselwerking tussen kali en andere nutriënten. Een bekend voorbeeld is de interactie tussen kali en natrium. Het proefveldonderzoek dat nu is gestart duurt tot 2013. Dan wordt ook een nieuw kalibemestingsadvies opgesteld.■ B O E RDERIJ 9 6 — no. 3 3 ( 1 7 mei 2 0 1 1 )

boe033_RUbericht1 lo 30

5/13/2011 2:27:19 PM

IN BEELD Tijdelijk onderkomen voor methaanmeting

F OTO: PETER ROEK

Bekijk ook de fotoserie op www.boerderij.nl

rundveehouderij

Een koe staat in de nieuwe, door het Instituut voor Landbouw- en Visserijonderzoek (Ilvo) ontworpen gasuitwisselingskamer. Hier krijgt het instituut in Melle (B.). inzicht in de methaanproductie onder praktijkomstandigheden. Er zijn zes gasuitwisselingskamers. Welzijn heeft speciale aandacht, onder meer met speciale matrassen. De koeien blijven in eerste instantie vier dagen in de kamer. Ilvo test onder meer voeradditieven en voersamenstelling. De resultaten van het onderzoek moeten bijdragen aan een lagere methaanuitstoot door de Belgische landbouw.

VETPRODUCTIE IN NEDERLAND GROEIT 2,2 PROCENT EN KOMT 4 PROCENT HOGER UIT DAN HET QUOTUM.

Saldo melkvee stijgt €7.000

Superheffing in vier EU-landen

op €43.859. Ten opzichte van De gestegen melkprijs in het 2010 zijn de totale opbrengseerste kwartaal van 2011 kan ten in het eerste kwartaal van de hogere voerkosten ruim compenseren. Dat meldt Land- 2011 met €11.000 gestegen. De kosten van het veevoer bouweconomisch instituut LEI zijn in het eerste kwartaal met in de Agri-Monitor. ruim €3.000 gestegen ten opIn het eerste kwartaal van zichte van 2010 en liggen bijna 2011 lag de melkprijs op geop het niveau van 2008. Het middeld € 37,82 per 100 kilo. LEI wijst erop dat de kosten Een jaar geleden lag die prijs nog op € 29,78 per 100 kilo. De van meststoffen, na een forse prijs van melk op de spotmarkt daling eind 2009 en begin 2010, snel zijn opgelopen.■ liep in februari op tot bijna 40 cent per kilo maar liet tegen het einde van het kwartaal een daling zien. Een bedrijf met 81 koeien en een melkproductie van 660.000 kilo heeft het saldo in het eerste kwartaal van dit jaar met €7.000 zien stijgen ten opzichte van het eerste kwartaal 2010. HierDe voerkosten stegen in het eerste kwarmee komt het saldo uit taal met ruim €3.000.

Vier Europese lidstaten, waaronder Nederland, moeten over het voorbije melkquotumjaar superheffing betalen. Dit schat LTO Nederland in op basis van signalen vanuit de Europese Commissie. De andere drie landen zijn Denemarken, Oostenrijk en mogelijk Cyprus. Volgend jaar komen België, Duitsland en het Verenigd Koninkrijk misschien in de gevarenzone, denkt LTO. Toch is de EU in het voorbije jaar als geheel nog altijd 6 miljard kilo onder het totale productieplafond gebleven. Oorzaak daarvan is dat landen als Frankrijk, Italië, de nieuwe lidstaten in het midden en oosten van de EU en ook Ierland (ondanks een enorme productiestijging in het voorbije jaar) nog altijd onder hun landelijke maximum blijven. De Nederlandse melkproductie is in het afgelopen melksei-

FOT O: HENK RISWICK

STIJGING MELKPRIJS HEEFT GROTER EFFECT OP INKOMEN DAN TOENAME VAN DE VOERKOSTEN.

zoen in kilo’s 1,5 procent gegroeid ten opzichte van 2009/2010. De totale productie in Nederland is uitgekomen op een totaal van 11.619,2 miljoen kilo melk. Dit resulteert in een totale vetproductie van 512.517 ton, ofwel 2,2 procent meer dan vorig seizoen. Uitgaande van een Nederlands quotumcontingent van omgerekend 492.418 ton vet is er een productiesurplus van 20.098 ton vet. De ten opzichte van vorig seizoen hogere productie was het hele melkjaar aan de orde, met uitzondering van de laatste maand. Er is door de melkveehouders in maart 1.005,4 miljoen kilo melk aangevoerd. Dat was 1,3 procent minder dan in maart 2010. De totale productie aan vet bedroeg in maart van dit jaar 45.444 ton, tegen in totaal 45.942 ton in maart 2010.■

B OERD ERI J 96 — no. 33 (17 m e i 2011)

boe033_RUbericht2 lo 31

5/13/2011 2:46:20 PM

OM DE MILIEUDOELEN TE HALEN ZIJN VOLGENS ONDERZOEKERS RADICALE VERANDERINGEN NODIG.

rundveehouderij

Melkveebedrijf moet schoner De Nederlandse melkveehouderij blijft te veel nitraat, ammoniak en methaan produceren. Om de milieudoelen te halen zijn radicale veranderingen nodig, schrijven Wageningse onderzoekers in het laatste nummer van Livestock Science. De melkveehouderij heeft de afgelopen vijftien jaar al veel gedaan, erkent onderzoeker Theun Vellinga. Zo zijn de nitraatconcentratie in het grondwater en de ammoniakemissie gehalveerd en is de emissie van broeikasgassen (waaronder methaan) verminderd met 20 procent. Daarmee zijn de milieudoelen echter nog niet gehaald. De nitraatconcentratie in het grondwater moet nog 30

procent omlaag, de ammoniakuitstoot met 50 procent en de emissie van broeikasgassen met ruim 10 procent. Een vervolgstap is echter lastig. „Broeikasgassen verder terugdringen lukt nog wel met bestaand beleid”, zegt Vellinga. Dat kan via mestvergisting. Het terugdringen van nitraat en ammoniak is lastiger. De nitraatuitspoeling verminderen kan door de koeien op te stallen, maar dat is tegen de maatschappelijke wens om koeien in de wei te houden. Bovendien zou de ammoniakemissie uit de stallen weer stijgen. Een andere optie is om minder stikstof te gebruiken. Maar dan daalt de voeropbrengst.■

K O R T R U N DV E E H O U D E R I J ONDERZOEK HUIDCELLEN KUNNEN MKZ VIRUS VERSPREIDEN Rondslingerende huidcellen van met mond- en klauwzeer besmette dieren kunnen een gevaar zijn voor andere dieren. Dit blijkt uit onderzoek van de Lawrence Livermore National Laboratory in de Verenigde Staten. Volgens onderzoeker Michael Dillon is verspreiding van virussen door de lucht een belangrijke infectieroute voor veel ziektes zoals mond- en klauwzeer (MKZ). De lucht bevat veel huidcellen.

EXPORT OVEREENKOMST VANDRIE VOOR AFZET IN CHINA De VanDrie Group gaat samenwerken met de Chinese Shine Group bij de afzet van Nederlands kalfsvlees in China. Dit heeft het bedrijf bekendgemaakt. De Chinese markt is een groot potentieel afzetgebied voor de Nederlandse kalfsvleessector en kan nieuwe groeikansen bieden aan de bedrijfstak. De ondertekening van de samenwerkingsovereenkomst is voorbereid door diverse eerdere bezoeken van VanDrie-vertegenwoordigers aan China en is bevorderd door bemiddeling van vicepremier en minister van ELI Maxime Verhagen.

LISTERIABESMETTING BELGOMILK HAALT KAZEN TERUG

F OTO: MIC HEL ZOETER

De nitraatuitspoeling kan worden verminderd door koeien op stal te zetten. Dit zou echter tegen de maatschappelijke wens ingaan om koeien juist meer in de wei te houden.

Belgomilk haalt diverse kazen uit de winkelschappen die mogelijk zijn besmet met de listeria-bacterie. Dat heeft de Vlaamse zuivelcoöperatie Belgomilk, onderdeel van Milcobel, besloten na overleg met het Belgische voedselagentschap. Bij kaascontroles zijn een aantal besmettingen vastgesteld. Diverse merkkazen zoals Grimbergen, Affligem, Nazareth en Brugge Goud zijn uit schappen gehaald en teruggeroepen.

AUSTRALIË ONDERZOEK NAAR MARGEVERDELING MELK De roep om bescherming van melkveehouders tegen te lage supermarktprijzen is sinds kort ook een politieke kwestie in Australië. In reactie op supermarktacties met goedkope consumptiemelk, zoals 1 liter melk voor een dollar (74 eurocent), is een parlementair onderzoek ingesteld naar de margeverdeling op melk.

BOERENLAND CONSUMENT KAN HERKOMST ACHTERHALEN NEDERLANDSE ARLA-DOCHTER BIEDT BOEREN DE MOGELIJKHEID TOT DEELNAME IN HET BEDRIJF.

Arla zoekt eigen veehouders Arla Foods Nederland zoekt eigen melkveehouders. Dit zegt Andrew Simpson, sinds begin dit jaar algemeen directeur van de Nederlandse dochter van de Scandinavische zuivelcoöperatie Arla. Het nieuws dat Arla Foods Nederland eigen melkveehouders wil, hing al in de lucht sinds de koop van de fabriek voor dagverse zuivel van Friesland Foods in 2009. Arla wilde echter eerst de fabriek geheel los maken van het oude moederbedrijf. Nu is de tijd er echter rijp voor, stelt Simpson. In Nijkerk staat de deur open

voor zowel individuele boeren als voor groepen van leveranciers. Wel wil Arla graag beginnen met een volume dat de moeite waard is. „Met een boer met twintig of dertig koeien kunnen we natuurlijk niet beginnen”, zegt hij. Melkleveranciers kunnen ook deelnemen in het bedrijf, zoals al gebeurt bij Arla-bedrijven in onder meer Groot-Brittannië. Daarmee zijn boeren nog geen rechtstreeks lid van coöperatie Arla, maar nemen ze wel deel in de Nederlandse dochter. Simpson belooft leveranciers een marktconforme prijs.■

Consumenten van FrieslandCampina kunnen wat betreft hun Boerenland-producten voortaan zelf de herkomst herleiden. Middels een code op de verpakking is te achterhalen welke boer de melk onder meer heeft geleverd die in dat specifieke product is verwerkt. 130 Nederlandse biologische boeren leveren dagelijks de melk voor Campina Boerenland.

VORDERING COÖPERATIES STARTEN INCASSO FAILLIET LYEMPF Leverancierscoöperatie Noorderland Melk heeft een stichting opgericht om achterstallige gelden terug te vorderen bij met name het onlangs failliet gegane Lyempf. Dit blijkt uit gegevens die Noorderland Melk heeft gedeponeerd. De stichting is medio april opgericht en mikt er op om niet uitbetaald melkgeld uit de failliete boedel van Lyempf veilig te stellen.

AFZETKANAAL MEER MELK VIA BRITSE DISCOUNTWINKELS De Britse discountketens, waaronder Aldi en Lidl, blijven hun marktaandeel voor verse melk vergroten. Volgens het zuivelschap DairyCo lagen de melkverkopen via deze winkels in de drie maanden tot half april 29 procent hoger in volume en 21 procent hoger in waarde vergeleken bij een jaar geleden. DairyCo tekent daarbij aan dat het totale marktaandeel van deze zaken bij de verkopen van verse melk nog altijd bescheiden is: ruim 5 procent in waarde en 6,6 procent in volume. B O E RDERIJ 9 6 — no. 3 3 ( 1 7 mei 2 0 1 1 )

boe033_RUbericht3 lo 32

5/13/2011 2:46:39 PM

THEORIE EN PRAKTIJK

ARBEIDSGEMAK EN DIERENWELZIJN STAAN CENTRAAL IN DE NIEUWE 0+4-LIGBOXENSTAL.

Robot centraal in nieuwe stal

TERUGKIJKEND ALS COLUMNIST ZIE IK DAT MIJN MENING DOOR DE JAREN WEL VERANDERDE.

Meningen bijstellen

FOTO: HER B ER T WI GGER M AN

Frank Post, melkveehouder in Nieuweroord (Dr.)

P ROFIEL met 114 koeien, 83 stuks jongvee, 48 vleesstieren op 68 ha.

Maatschap De Jongh rondde mei vorig jaar de bouw van een 0+4-ligboxenstal af. Die was hard nodig, want de oude stal raakte steeds verder overbezet. Op het laatst werden bijna 90 koeien gemolken in deze stal met oorspronkelijk 63 ligplaatsen. De nieuwe stal heeft een aanmerkelijk hogere capaciteit en kan 150 melkkoeien herbergen. Nu melken ze er nog 100. De maatschap heeft veel eigen arbeid in de stal gestoken. De stal is open en laat veel licht in. In de nok van het geïsoleerde dak zit een lichtstraat van 3,5 meter breed. Beide zijkanten van de stal zijn voorzien van witte ventilatiegordijnen, die 2,80 meter open kunnen. Ook de deuren aan de vooren achterkant van de voergang hebben lichtdoorlatende platen. Het koeverkeer in de ligboxenstal is volledig vrij. De stal telt drie doorsteken, waaronder een aan de achterkant. Hier lopen nu nog geen koeien, aangezien de stalcapaciteit pas voor twee derde benut is. Arbeidsgemak was tijdens de stalbouw een belangrijke factor voor de broers. Ze kozen om die reden voor ligboxen met koematrassen met een laag zaagsel eroverheen. Die zijn gemakkelijk schoon te maken. Bovendien vinden ze het hygiënischer.

Twee melkrobots William en Martien melken hun koeien nu met twee DeLaval-melkrobots. Ze kozen dit vanwege het arbeidsgemak. In de oude situatie molken de broers De Jongh in een 2×5visgraatstal en was de melktijd soms meer dan twee uur. Dat willen ze niet meer. De koeien kunnen na het melken worden gesepareerd via de separatiebox. Die dirigeert de dieren vervolgens naar een behandelruimte met vier ligboxen of een strohok. Beide ruimtes bevinden zich vlak achter de melkrobots. Opvallend is een hek dat in drie delen uitklapbaar is en voor de eerste melkrobot staat. Dit is een eigen idee van De Jongh. Als ze alle drie hekken uitklappen, kunnen ze een groep dieren apart zetten. Dit systeem gebruiken ze vooral voor probleemkoeien. Iets achter dit flexibele hek staat een DeLaval-mestrobot in een apart hoekje. Die kan moeiteloos zijn rondes door de stal maken, want de hekken in de doorsteken zijn aangepast aan de hoogte van de robot. Maatschap De Jongh houdt 20 mei van 13.00 tot 21.00 uur een open dag aan de Lage Paarden 1a in Waardenburg.■ Bekijk meer foto’s van het bedrijf

rundveehouderij

Naam: William (28) en Martien (20) de Jongh. Woonplaats: Waardenburg (Gld.). Bedrijf: samen met ouders een melkveebedrijf

IT wordt hem dan. Mijn laatste column. Ik weet niet wat de houdbaarheid van een columnist is, maar ik heb het idee dat die van mij verstreken is. In mijn digitale archief probeer ik na te gaan wanneer ik begon met schrijven. Door aanschaf van een nieuwe pc en een computercrash kom ik niet ver. Maar de verzameldrift van mijn moeder helpt me verder. Zij heeft mijn columns keurig uitgeknipt en in insteekhoesjes in een multomap bewaard. Heerlijk, zo’n moeder. De eerste column die ik in de map kan terugvinden, schreef ik in 2005. Het teruglezen van een aantal columns is grappig. De beste zin die ik op papier zette was, zoals ik toen al schreef, gejat van melkveehouder Harry Geverink. Hij stelde: „Beeld je in dat je 80 jaar bent. Als je dan terugkijkt, wat was dan echt belangrijk?” Dat hield me toen bezig en nu nog steeds. Regelmatig stel ik me deze vraag. Vaak ga je zo op in het werk en je bedrijf, dat je zo af en toe op de rem moet trappen om je te bezinnen op wat werkelijk belangrijk is. Gezin, familie, vrienden of gezondheid, geluk, vrije tijd en ga zo maar door. Al lezend merk ik dat het onwerkelijke werkelijkheid is geworden. In 2006 verklaar ik voorzitter Sybren Attema van toen nog Friesland Foods voor gek omdat hij voorspelt dat de melkprijs daalt naar 24 cent. De werkelijkheid is dat de prijs nog wel 2 cent lager werd. De andere kant is er ook. Begin 2008 geeft de bank het advies de rente vast te zetten, omdat de Euribor steeds verder oploopt. Als bijdehand boertje geef ik aan dat de bank het nog niet snapt en dat de korte rente wel kan dalen tot 2 procent. Dat het zelfs 1 procent kan worden, kan ik me dan nog niet indenken. Ik zie ook dat door de jaren mijn mening langzaam veranderd is. Van conservatief naar progressief. Van politiek centrum naar politiek rechts. Van anti-natuur naar natuur als onderdeel van de leefomgeving. Normaal gesproken heb ik een ontzettende hekel aan mensen die hun mening veranderen. Niks funester voor een discussie dan draaikonterij. Het mag alleen over een lange tijd. Sterker nog, het moet. Je moet in je leven je mening wel veranderen. Immers, iemand die nooit zijn mening verandert, heeft nooit wat bijgeleerd. Zoals vaak komt mijn vrouw even kijken als ik aan het tikken ben. Ze kijkt me vragend aan: de laatste? Ja. Met een uitzondering. Als ik 80 mag worden, schrijf ik nog een column. Dan weet ik ‘het’ en kan ik met u delen wat nu echt belangrijk was. Groet, Frank.

op www.boerderij.nl

B OERD ERI J 96 — no. 33 (17 m e i 2011)

boe033_RUbericht4 lo 33

5/13/2011 2:45:10 PM

FAMILIE DE GRAAF IN NAARDEN FOKT STERK OP GEHALTEN BIJ HUN KOEIEN. HET EXTERIEUR MOET OOK VOLDOENDE ZIJN. ZE VINDEN MAAR WEINIG GESCHIKTS OP DE STIERENKAARTEN.

rundveehouderij [fokkerij]

Kiezen is niet moeilijk als je weet wat je wilt

NGEKLEMD tussen de snelwegen bij Naarden zijn er in de polder nog drie melkveebedrijven, waarvan een met de naam Nooit Gedacht. Een stalnaam die niet blijkt te passen bij de melkveehouders op het bedrijf, want beslissingen en keuzes worden weloverwogen genomen. In bedrijfsvoering en ook in hun hobby: fokkerij.

De fokkerij op het bedrijf is het ‘pakkie an’ van Gerard de Graaf. „Vertegenwoordigers van fokkerijorganisaties hoeven hier niet op de dam te komen. Alleen een goede stier met +500 levensdagen en +0,25 procent eiwit is welkom in het spermavat. Anders zoek ik zelf wel uit welke stieren passen op mijn bedrijf.” Met een stel glimmende ogen brengt hij

die mening, want De Graaf heeft er plezier in om zich te verdiepen in de fokkerij. Daarbij is hoog eiwit voor hem altijd het belangrijkste selectiecriterium, omdat de melkprijs nu eenmaal sterk afhankelijk is van het eiwitpercentage. Daarbij moet natuurlijk wel voldoende productie zitten en het exterieur voldoende zijn. „Als je deze drie eigenschappen naast de stierenkaarten legt, dan blijft er niet veel over. Helaas voldoen maar enkele stieren aan de eisen en dus is de toegevoegde waarde van vertegenwoordigers niet groot’’, stelt de Noord-Hollander. Bedrijfsvoering De keuze om genetisch een hoog percentage eiwit in de veestapel te hebben, blijkt uit de melkcontrolegegevens. De afgelopen jaren lag het gemiddelde eiwit op 3,70 procent, twee tiende boven het landelijk gemiddelde. Het hoge eiwit in de melk is niet te danken aan een ander rantsoen ten opzichte van veel melkveehouders. Het bedrijf is extensief en op de natte gronden is grasteelt de beste keuze. Gerard en Emmy de Graaf zijn graag in

FOTO’S : HENK R I S W I C K

FOKKERSPORTRET

P ROF I E L Naam: Gerard de Graaf (57). Woonplaats: Naarden (N.-H.). Bedrijf: samen met Emmy (57) en Vin-

cent (32) 95 zwartbonte Holstein-koeien, 60 stuks jongvee en 100 schapen op 51 ha veen- en zandgrond, waarvan 42 ha gras en 9 ha mais. Fokdoel: speerpunten zijn levensduur, eiwit, laatrijpheid en persistentie. Als koeien deze kwaliteiten hebben, dan zijn het prima dieren voor De Graaf.

boe033_RUfokkersportret lo 34

5/13/2011 2:54:09 PM

FOTO’S : HENK R I S W I C K

De uier van Caya is uitstekend gevormd en prettig om mee te werken. De uier is niet te diep en laat een goede speenplaatsing zien; twee kenmerken die mede een hoge levensduur voorspellen.

de stal bij de koeien, waardoor ze aankomende problemen op tijd zien en behandelen. Door zuinig met de koeien te zijn, kunnen ze jaarlijks veel vaarzen verkopen. Het geeft een wat hogere tussenkalftijd, maar ook meer verkocht gebruiksvee. Genetische aanleg Bedrijfsopvolger Vincent jaagt dochters van Orcival, Grandprix, Rocko, Mascol en Hugo naar het voerhek. Allemaal stieren die een positieve gehaltevererving koppelen aan een redelijke melkaanleg. Voorheen zijn Willis en Russel ook gebruikt. Die hadden een extreem hoge aanleg voor vet en eiwit, terwijl de melkproductie negatief is. Van Willis is weinig overgebleven, terwijl Russel enkele goede fokkoeien heeft nagelaten. Toch grijpt De Graaf niet meer terug op oude stieren. Hij gebruikt bij voorkeur de jongere generatie. Zo staan nu enkele O Man-zonen op het inseminatielijstje. Positief voor eiwitgehalte, goede vruchtbaarheid en functioneel exterieur passen prima in het fokdoel van de veehouder. De Graaf verbaast zich over aanbod en keuzes van ki-verenigingen. Hij vindt de fokkerijrichting te beperkt. „Waarom wordt er niet gefokt met een extreme eiwitlijn”, vraagt hij zich af. Nederland moet het immers hebben van kaasproductie en daarvoor is eiwit nodig. Door echt op stieren te fokken met een hoog eiwitpercentage komt er meer resultaat en is er meer keuze voor de veehouders. De enkele stier met hoog eiwit die bij het huidige fokprogramma toevallig boven komt drijven is hem te weinig. De Graaf: „Bij fokkerij hoort een duidelijke keuze. Voor de Nederlandse veehouders is dat

Een stel goede en gezonde benen vormt de basis van een hoge levensproductie. Door een goede mobiliteit kan Caya zich uitstekend redden in de stal en in het land.

ACHTERGRO NDEN

eiwit. Van de coöperatie mag je verwachten dat ze daarbij helpt.” Doelbewust en toch twijfel „In 2006 ben ik voor twee dingen naar de NRM gegaan: voor de gezelligheid en om rietjes van Mascol te bestellen.” Een keuze die goed heeft uitgepakt. Er worden nu vijf Mascol-dochters gemolken die alle goed tot zeer goed in productie en exterieur zijn. De lactatiewaarden bevinden zich tussen de 100 en 120, terwijl twee dieren 84 punten en twee dieren 85 punten als vaars kregen. Inmiddels heeft GGI de Mascol-zussen bekeken en is CRV al geweest om ze te bekijken en eventueel een stier te kopen. „Papier liegt niet, maar even in de stal kijken geeft toch meer informatie.” De geïnteresseerden kwamen met name af op de VG-gescoorde dieren, terwijl Mascol-dochter Caya met 84 punten is ingeschreven. De koeienkenners kozen na bezichtiging toch unaniem voor Caya, toen zij haar vergeleken met de anderen. Inmiddels liep Caya tijdens NRM 2010 in de dochtergroep van Mascol. Ze werd daar als beste dochter van de groep gekozen. De familie De Graaf vond dat een aardige gebeurtenis, want ze waren al lange tijd niet meer met een koe naar de keuring geweest. Opmerkelijk is ook de moeder van Caya. Ellie 507 is een Eastland Festivaldochter die zeven keer heeft gekalfd en elke keer een vaarskalf bracht. Alle dochters zijn bovengemiddeld, terwijl de Festival-dochter zelf een wat onooglijke en gemiddelde productiekoe is. „Voorheen hadden velen als fokdoel: koeien waar je een kruiwagen voer in kon stoppen en die zo breed waren dat er dwars een baal

● Productie melkveestapel (rjg): 8.604 kg melk, 4,80 % vet, 3,70 % eiwit bij 5,01 jaar. ● Krachtvoerkosten per kilo melk: 7 cent, inclusief jongvee en mineralen. ● Kilo melk per hectare: 12.000. ● Puntengemiddelde van de hele veestapel: 82,9. ● Gemiddeld celgetal: 110.000. ● Vruchtbaarheid (rietjes per dracht): 2,2. ● Verwachte tussenkalftijd: 440 dagen. ● Meest voorkomende vaders van de koeien: Grandprix, Orcival, Mascol, Hugo, Stylist, Kian. ● Jongvee van: Surprise en Diamond. ● Meest gebruikte stieren op dit moment: Mc Cormick, Impuls en Surprise.

hooi in ging. Bij ons is dat duidelijk niet het geval, want koeien met een mooie lengte en gemiddelde breedte doen het hier veel beter”, aldus Gerard. „Niet de extreme, maar de gemiddelde koeien blijven langer lopen.” Op de vraag op welke koe hij het meest trots is, twijfelt hij. Er zijn enkele zeer goede Grandprix-dochters, een Hugodochter heeft met 130 de hoogste lactatiewaarde, Ellie heeft zeven dochters en blijkt een fokkoe. Voor het plaatje en het verhaal is Caya wellicht de beste keuze. Maar welke de beste van de stal is? Robert Prins

B OERD ERI J 96 — no. 33 (17 m e i 2011)

boe033_RUfokkersportret lo 35

5/13/2011 2:54:12 PM

NIET ALLEEN DE MELKVEEHOUDER EN DE HANDELAAR, OOK DE KALVERHOUDER KAN MAATREGELEN NEMEN OM DE ZIEKTEDRUK ZO LAAG MOGELIJK TE HOUDEN.

OK in de witvleeskalverhouderij moet het antibioticagebruik de komende jaren verder omlaag. Daarbij kunnen veehouders de derde en vierde generatie antibiotica minder makkelijk inzetten. Naast maatregelen in de melkveehouderij (onder andere voldoende biest en navelontsmetting), de handel en transportsector (hygiëne, klimaat tijdens transport en opvang, omgang met en verzorging van dieren) kan de kalverhouder zélf maatregelen nemen om de ziektedruk zo laag mogelijk te houden. Belangrijke tips. Huisvesting ▶ Reinig en desinfecteer de stal na elke ronde. Dat vermindert de ziektedruk. ▶ Laat de stal na desinfectie goed drogen en stook deze warm ruim voor de nieuwe kalveren komen. ▶ Zet kalveren op in een stal waar het minstens 15 graden is. Zorg in de eerste weken voor een constante temperatuur. ▶ Verwarm de stal in de winter. ▶ Zorg voor voldoende ventilatie bij de dieren. Dat voorkomt te hoge concentraties gassen. Die irriteren de luchtwegen, wat weer een ingang kan zijn voor ziekteverwekkers.

▶ Ventileer niet te ruim. Dat kan leiden tot tocht en te snel afkoelen van de dieren. ▶ Voorkom koude luchtval op de dieren. Stuur daarom de binnenkomende lucht met lamellen, kleppen of tochtplanken. ▶ Zorg voor een optimale temperatuur in de stal. Die is bij jonge en lichte dieren hoger dan bij oude, zware dieren. ▶ Voorkom dat de kalveren op natte, vochtige roosters liggen. Dat leidt tot een snelle en grote afkoeling van het kalf en vraagt daarom extra energie. ▶ Haal risicokalveren uit de koppels en plaats ze in een ziekenboeg. Dat voorkomt dat de infectiedruk stijgt. Controleer deze dieren dagelijks en geef ze een aangepast rantsoen en verzorging. ▶ Was de handen en reinig de laarzen na het werken in de ziekenboeg. Dat verkleint de kans op besmetting van de nog gezonde dieren. ▶ Hanteer in de ziekenboeg een hogere minimumtemperatuur dan bij de gezonde dieren. Er liggen meestal lichtere kalveren die al weinig voer opnemen en zichzelf dus moeilijker warm houden. Management ▶ Werk tijdens de hele ronde volgens de stelregel rust, reinheid en regelmaat. Laat het hemoglobinegehalte (ijzergehalte) in het bloed checken. Hiervoor moet een dierenarts bloed afnemen van de dieren.

F OTO’ S : MIC HEL ZOETER

r undveehouderij [vleesvee]

Gezonde kalveren heb je zelf in de hand

▶ Werk volgens ‘all in-all out’. Zet geen kalveren terug naar een andere leeftijdsgroep. Door te mengen komen kalveren met een andere immuunstatus bij elkaar. Dit heeft zijn weerslag op het afweersysteem van zowel de kalveren die verplaatst worden als de kalveren waar de dieren bijgeplaatst worden. ▶ Zet geen kalveren van verschillende herkomstbedrijven bij elkaar. Niet alleen heeft ieder herkomstbedrijf zijn eigen specifieke ziekten, in de verschillende herkomstregio’s zijn ook andere (sub)typen van blauwtong of BVD actief. ▶ Check de gezondheidsstatus van de groep kalveren per land. Denk daarbij aan ziekten als IBR en BVD. ▶ Controleer bij binnenkomst van de kalveren direct op eventuele navelontstekingen en gewrichtsontstekingen. Scheid dieren met deze aandoeningen direct af van de koppels en behandel ze direct. Daardoor worden ze minder ziek en herstellen sneller. ▶ Controleer de kalveren bij aankomst op bloedarmoede. Verstrek, indien nodig, direct na aankomst extra ijzer (via B O E R DERIJ 9 6 — no. 3 3 ( 1 7 mei 2 0 1 1 )

boe033_RUvlvtips lo 36

5/13/2011 2:43:59 PM

Dit is het doel: gezonde kalveren die rustig op de grond liggen en niet onrustig zijn door bijvoorbeeld ijzertekort.

injectie of oraal) om het hemoglobinegehalte te normaliseren. Dat is van belang om de voedselverbranding van het kalf te garanderen. ▶ Scheid vaarzen en stieren in verband met een ander benodigd ijzerbeleid. Scheiden voorkomt tevens onrust op oudere leeftijd als de hormonen beginnen op te spelen. ▶ Zet uniforme deelkoppels bij elkaar en verstrek iedere groep een aangepast rantsoen. ▶ Neem bij ziekte-uitbraken direct maatregelen om de kans op verspreiding naar de rest van de kalveren te verkleinen. Zodoende hoeven die wellicht niet behandeld te worden en vindt ook minder een aanslag op de afweer plaats. ▶ Zorg bij groepen kalveren die al meer pensontwikkeling hebben vanaf het begin voor een aangepast voerrantsoen. ▶ Laat na een voerbeurt nooit melk in de leidingen staan. Reinig melkleidingen, waterleidingen en mengers na gebruik. Melkresten zijn een goede voedingsbodem voor ziektekiemen. Een hoog kiemgetal geeft een verhoogd risico op een

verminderde darmgezondheid. Dat leidt weer tot een aanslag op het afweersysteem van het kalf. ▶ Reinig waterbakjes en spoel het watercircuit vóór opleg van de kalveren. Oud, stilstaand water is een potentiële bron van ziektekiemen, zeker in een warme periode. ▶ Laat bij leegstand geen water in het voercircuit staan. Dit geeft een verhoogd risico op de groei van ziekteverwekkers. Laat ook geen water in waterleidingen voor nippels, drinkbakjes staan. ▶ Geef gezonde kalveren niet minder voer dan het voerschema voorschrijft. Dat voorkomt dat de darmgezondheid (nog verder) onder druk komt te staan. ▶ Geef magere, maar gezonde kalveren naar behoefte extra voeding om hun afweer te versterken. Voer niet te veel in een keer, zodat het kalf alles optimaal kan verteren. Geef meerdere keren kleinere porties per dag. Medicijngebruik ▶ Kies voor het driehoeksoverleg met voorlichter en dierenarts. Maak gebruik

van hun kennis. Overleg voortdurend om tot een continue verbetering te komen. ▶ Behandel zieke kalveren tijdig. Het onderkennen en op tijd behandelen van zieke kalveren geeft minder schade. Houd zo de infectiedruk in de stal zo laag mogelijk. ▶ Behandel dieren pas na een grondige analyse van het probleem. Neem eerst de ziekte-oorzaken weg. ▶ Behandel dieren met de juiste dosering medicijnen. Maak behandelingen af. Onderdosering en onvoldoende lang behandelen kan leiden tot chronisch zieke dieren en resistentie tegen antibiotica. ▶ Overweeg preventief te vaccineren tegen ziekten die vaak op het bedrijf spelen. Dit versterkt de weerstand en geeft minder heftige uitbraken als de ziekte toch toeslaat. De dieren reageren daardoor beter op behandelingen. ▶ Verstrek een startkuur met antibiotica als de kalveren van verschillende bedrijven komen en elkaar kunnen besmetten met ziektekiemen. ▶ Monitor of een startkuur zorgt voor minder medicijngebruik in een later stadium. ▶ Reinig de medicijnmenger en -leidingen grondig na uitvoering van een behandeling. Zorg ervoor dat er geen resten medicijnen in aanwezig blijven. Deze kunnen leiden tot resistentievorming als ze in lage dosering bij de dieren komen, bijvoorbeeld bij verstrekking van vitaminen of zuren via de medicijnmenger. ▶ Reinig om dezelfde reden ook de melkleidingen grondig met de daartoe geëigende middelen als u via deze systemen antibiotica hebt verstrekt. ▶ Euthanaseer ziekteverspreiders bijtijds. Kalveren die chronisch ziek zijn, vormen een te groot risico voor de kalveren waar ze mee in contact staan. Dat zorgt dat de afweer van deze dieren continu belast wordt.

Dick van Doorn

B OERD ERI J 96 — no. 33 (17 m e i 2011)

boe033_RUvlvtips lo 37

5/13/2011 2:44:06 PM

akkerbouw 38

Haspels worden steeds groter, 600 meter slang is allang geen uitzondering meer. Capaciteitswinst wordt vooral gehaald door werkbreedte. Grote percelen in tweeĂŤn delen gebeurt steeds minder.

B O E R DERIJ 9 6 â&#x20AC;&#x201D; no. 3 3 ( 1 7 mei 2 0 1 1 )

boe033_AKopen lo 38

5/13/2011 3:25:30 PM

WIE OP ZOEK IS NAAR EEN REGENHASPEL, ZAL MERKEN DAT ER NOGAL WAT HASPELS OP DE MARKT ZIJN. DE TECHNIEK HEEFT ZICH VERDER ONTWIKKELD. DE DETAILS MAKEN HET VERSCHIL.

HET BEGINT MET DE SLANG Nieuwe technieken maken haspels efficiënter

FOT O: FOT OGRAFIE RUBE N KE ESTRA

ET principe van alle beregeningsinstallaties is hetzelfde en op een afstand lijken ze ook op elkaar. Vooral de Italianen zijn goed in het produceren van merken en kleuren op basis van dezelfde hoofdcomponenten. In de loop der jaren ontwikkelde de techniek zich verder en voerden fabrikanten verbeteringen door. De elektronica heeft een bijdrage geleverd door de bediening te vereenvoudigen, de beveiligingen te verbeteren en de dosering nauwkeuriger te maken. Inmiddels levert elke fabrikant een gsm-melder en eenvoudige computerbediening.

600 meter slang is geen uitzondering Haspels worden steeds groter; 600 meter slang is geen uitzondering meer. Capaciteitswinst wordt vooral gehaald door de werkbreedte. Grote percelen in tweeën delen gebeurt steeds minder. De keuze van een haspel begint met de vraag hoe lang de slang moet zijn. De werkbreedte is de afstand tussen spuitpaden, maar vaak proberen boeren de installatie zo uit te kienen dat die 10 tot 11 uur per trek kan draaien. Zo hoeft de teler maar tweemaal per etmaal de haspelte verzetten. Gift, werkbreedte en intreksnelheid bepalen samen de kuubs per uur die er doorheen gaan. Dat bepaalt de grootte van de diameter om het drukverlies in de slang aanvaardbaar te houden. Hoe dikker de slang, hoe lager de stroomsnelheid, hoe kleiner het drukverlies. Een aandachtspunt is dat het water altijd door de volledige lengte moet stromen. Is het langste perceel dat beregend moet worden 600 meter, maar het gros van de percelen niet langer dan 450 meter, dan is een 500 meter slang voldoende. Het is niet duidelijk hoeveel brand-

stof er per kuub per uur per bar drukverschil nodig is. In de praktijk hangt dat af van de pompunit die de boer gebruikt. Stel dat de uitgaande druk aan de pomp 10 bar is, dan levert een bar minder druk door een beter uitgekiende totale installatie een winst op van 10 procent. De meeste invloed op het rendement heeft de hoogte van het waterpeil ten opzichte van de pomp. Het zuinigst draait een elektrisch aangedreven onderwaterpomp. Dan volgt de dieselpompunit. De meeste brandstof vergt een trekkeraangedreven pomp. Bovendien zijn trekkeruren veel duurder dan uren van een losse dieselmotor. De zwaarte van de constructie Er is verschil in zwaarte van de constructie, zoals in de sterkte van het chassis. Vol met water neemt het gewicht van een haspel fors toe. Zolang de haspel stil staat is dat geen probleem. Maar in transport stijgt de belasting flink. Veel haspels zijn ongeremd en voorzien van een 10 kilometersticker om wettelijk gedekt te zijn. AP Faber is een standaard geremde haspel en gemaakt voor 40 kilometer per uur. Bij Bauer, Smits en de kleinere Perrot zijn remmen optie, bij de grote Perrot zijn ze standaard. Bijna alle haspels hebben een turbineaandrijving met bypass. Als de turbine de tandwielvertraging rechtstreeks aandrijft, scheelt dat onderhoud en slijtage. Een turbine kost echter waterdruk. Met de simpelste typen loopt die op tot wel 1 of 1,5 bar. Oprolsnelheid speelt daarin ook een rol. Alle leveranciers claimen dat ze een turbine met hoog rendement hebben. Logisch, omdat diverse, vooral Italiaanse, merken turbines monteren van dezelfde toeleveranciers. Irrifrance heeft

→

B OERD ERI J 96 — no. 33 (17 m e i 2011)

boe033_AKopen lo 39

5/13/2011 3:25:31 PM

komt de stabiliteit ten goede. Bij sommige haspels in de categorie 125-500 is dat een optie, bij de grotere vaak standaard. Veel te kiezen, lastig te vergelijken Sommige leveranciers hebben twee merken of verschillende series in hun programma om zowel de intensieve als gelegenheidsgebruiker te bedienen. MCF is importeur van Irrifrance en Ocmis in Zuid-Nederland. Met Ocmis bedient de leverancier de minder veeleisende klant. De Ocmis is 10 tot 15 procent goedkoper, maar weegt volgens MCF ook 1.000 kilo

F OTO: JAN WILLEM S C HOUTEN

akkerbouw

een bypassturbine met eigen regelsysteem en beweert daarmee extra rendement te halen. Het drukverlies zou 0,3 tot 0,7 bar bedragen. Dat claimt ook Irrimec, dat een eigen gepatenteerde turbine heeft. Bauer levert een volstroomturbine van eigen fabrikaat die een hoog rendement en hoge oprolsnelheid kan halen. Optioneel is veelal om de hydraulische aandrijving door de turbine te laten vervangen door een hydromotor. Dan treedt geen drukverlies meer op, maar evengoed vraagt ook de hydrauliek aandrijfvermogen. AP Faber onderscheidt zich met een standaard hydraulische aandrijving met cilinders. Dat vergt relatief weinig hydraulisch vermogen. Vooral voor de grote haspels is een tweezijdige trommelaandrijving een degelijke oplossing. Een ketting op een groot tandwiel is weer degelijker dan een rechtstreekse tandwielaandrijving op de tandkrans. De draaikrans is meestal een krans op kogels en geeft niet zo gauw problemen, maar ook daar is verschil in degelijkheid. Dat speelt vooral een rol bij een sproeiboom. AP Faber onderscheidt zich met rollen die op een ring afrollen. De grote haspels worden te hoog om nog boven de wielen te draaien, waardoor het heffen van de wielen en het draaien van de complete haspel de oplossing is. Dat

De keuze van een haspel begint met de vraag wat de lengte van de slang moet zijn. Gift, werkbreedte en intreksnelheid bepalen de kuubs per uur die er doorheen moeten.

minder. Farmstore heeft de Franse Perrot en de wat goedkopere Greenfield. Smits in Veldhoven importeert de Oostenrijkse Bauer als topmerk. Daarnaast heeft Smits een Italiaanse machine onder eigen naam die 10 tot 15 procent goedkoper is. Vanaf 2009 levert Bauer Pro Rain als goedkopere tegenhanger. AP Faber levert een machine die zich op tal van technische punten onderscheidt van de goedkopere machines. De leverancier start inmiddels ook met een wat eenvoudiger turbineaangedreven machine om een bredere markt te kunnen bedienen. Prijzen vergelijken is moeilijk, er zijn veel verschillen in details. De Ferbo-haspels komen uit de Idrofoglia-fabriek. De basis is identiek, maar importeur Vlaming laat ze wel bouwen naar eigen specificaties. Van den Berg-Keijsers importeert Casella uit Italië en Hüdig uit Duitsland. De kleinere machines zijn qua prijs vergelijkbaar, bij de grotere machines is de Hüdig een stuk duurder. Ook de Duitse Beinlich is een voorbeeld van een machine die niet de goedkoopste is, maar wel volgens een eigen concept en degelijk is gebouwd. RM en Turbo Cipa zijn broer en zus en Ocmis is de basis van Irtec en Marani. Martin Smits

Welke haspels zijn er te koop? een overzicht van beregeningshaspels die leveranciers in Nederland aanbieden merk Irtec

aandrijving van de trommel tandwiel op tandkrans

frame/onderwagen gegalvaniseerd

Beinlich

tandwiel op tandkrans

gegalvaniseerd

Ferbo

tandwiel op tandkrans

gegalvaniseerd

Marani

tandwiel op tandkrans

gegalvaniseerd

Hüdig

tandwiel op tandkrans

poedercoating

Casella

tandwiel op tandkrans

gegalvaniseerd

Irrimec

rollenwielen op binnenkrans

gegalvaniseerd

Idrofoglia

tandwiel op tandkrans

gegalvaniseerd

Turbo Cipa Smits Bauer Pro Rain Irrifrance

tandwiel op tandkrans tandwiel op tandkrans kettingaandrijving ketttingaandrijving kettingaandrijving

Ocmis AP Faber RM

kettingaandrijving hydraulische cilinders kettingaandrijving

gegalvaniseerd gegalvaniseerd gegalvaniseerd gegalvaniseerd gelakt of gegalvaniseerd gegalvaniseerd gelakt gegalvaniseerd

Perrot tandwiel op tandkrans/ketting gegalvaniseerd Greenfield tandwiel op tandkrans gegalvaniseerd

haspel gelakt met metalen beplating gelakt

snelheidsregeling turbine met bypass en gesynchroniseerde tandwielbak turbine met bypass en 4 versnellingen

gelakt met kunststof beplating gegalvaniseerd met kunststof beplating poedercoating

turbine met bypass en 4 versnellingen turbine met bypass en 3 of 4 versnellingen turbine met bypass

gelakt met kunststof beplating gemoffeld - galvaniseren optie gegalvaniseerd en gelakt

turbine met bypass of motor met hydrauliek

turbine met bypass en 4 versnellingen

gegalvaniseerd gelakt gegalvaniseerd en gelakt gegalvaniseerd en gelak gelakt of gegalvaniseerd

(kleine) eigen gepatenteerde turbine turbine met bypass en 4 versnellingen eigen fabrikaat energiezuinige volstroomturbine, 4 versn. eigen fabrikaat energiezuinige volstroomturbine, 4 versn. turbine met bypass (Irricontrol), 2 versnellingen

gelakt gelakt gelakt of gegalvaniseerd

turbine met interne bypass en 4 versnellingen hydraulisch turbine met bypass en 4 versnellingen

gelakt gelakt

turbine met bypass-schuifregeling turbine met bypass-vlinderklepregeling

gepatenteerde volstroomturbine

prijzen zijn bruto excl. btw en geven een indicatie van de orde van grootte voor machines zonder motor en pomp. Gekozen opties maken het verschil, maar duurdere machines zijn vaak ook

B O E R DERIJ 9 6 — no. 3 3 ( 1 7 mei 2 0 1 1 )

boe033_AKopen lo 40

5/13/2011 3:25:32 PM

JAN VERHOEVEN BEREGENT ZIJN 90 HECTARE MET DRIE BAUER-HASPELS EN NIEUWE POMPUNIT.

Het bedrijf van Jan Verhoeven ligt op droogtegevoelige zandgrond. „Zonder beregenen kun je op ons type heidegrond niet boeren”, stelt de teler, die dit jaar nog een nieuwe haspel kocht. „De kans op een misoogst is te groot. Bovendien krijg ik voor de conserventeelt niet eens een contract als ik geen regeninstallatie heb.” Verhoeven draait met drie haspels. Als het langdurig droog blijft, heeft hij die alle drie nodig om op 90 hectare rond te komen. De nieuwe haspel is een Bauer met 350 meter slang en 110 millimeter diameter. Bij een gift van 25 millimeter doet de haspel 10 tot 12 uur over een trek. Het liefst regent Verhoeven ’s nachts om het water zo goed mogelijk te benutten.

Dit jaar kocht de teler ook een nieuwe pompunit. De oude motor stond op ruim 15.000 uur en kon nog wel draaien, maar de nieuwe pomp heeft een hoger rendement. De pomp is optimaal op de installatie afgestemd, dat spaart net als een zuiniger motor brandstof. Verhoeven wilde vorig jaar al een nieuwe Bauer kopen, maar die was op dat moment niet leverbaar. Daarom kocht hij een Smits-haspel. Toch verruilde hij deze dit jaar voor een Bauer. Deels omdat zijn ervaring met het merk goed is, deels omdat de bediening van de haspel gelijk is aan de andere twee Bauers waarmee hij al langer draait. Verschillende mensen verzetten de haspel en eenzelfde bediening voorkomt fouten en storingen.

FOTO: FOTOB URO B ER T JANS EN

‘Lang droog, dan drie haspels’

PRO FIEL Naam: Jan Verhoeven (53). Woonplaats: Bergeijk (N.-Br.). Bedrijf: 90 ha akkerbouw en melkveehouderij. Bouwplan bestaat

uit suikerbieten, waspeen, bonen en snijmais (geen grasland).

Vorig jaar beregende de teler zijn percelen drie keer. Dit jaar heeft hij nog niet beregend. Hij moet de wortelen en bonen nog inzaaien. De bieten en mais staan er goed op, die redden het nog zonder water. Zodra de gewassen gaan sluiten, kan dat rap veranderen. Om te beoorde-

len of het profiel voldoende vocht bevat, gebruikt de teler een gutsboor. Zo bepaalt hij het ideale beregeningsmoment. Behalve economische motieven spelen psychologische een rol. „Het doet je als boer pijn om te zien hoe een gewas verpietert onder de brandende zon.” 41

trommel balkjesconstructie gewalste plaat gewalste plaat balkjesconstructie balkjesconstructie met gewalste plaat balkjesconstructie met gewalste plaat balkjesconstructie met gewalste plaat gewalste plaat balkjesconstructie balkjesconstructie gewalste plaat gewalste plaat gewalste plaat balkjesconstructie gewalste plaat

gewalste plaat balkjesconstructie ook

prijsvoorbeeld 125-500 FG €31.641, meerprijs Easyrain-computer €1.047, Toprain-computer €1.697 Primus 2800II 110-500 €28.840, Monsum 125-500 €35.020 (met computer en zonnepaneel) GHB (‘knielende’ uitvoering) 125-500 indicatie €25.000 compleet met computer GT 80 125-500 indicatie €22.000 (zonder computer)

leverancier Abemec Veghel Kruse Ootmarsum, www.kruse.nl Lmb van Berkel, www.lmbvanberkel.nlVlaming groep, www.vlaming-groep.n Jos Martens Lieshout, www.josmartens.nl Van den Berg-Keijsers, www.vdbk.com

LL 110-500 €23.000 tot €26.000, afhankelijk van opties

Van den Berg-Keijsers, www.vdbk.com

ST8 125-520 €32.000 (met computer, volledig hydraulische bediening) G5 110-550 vanaf €23.099

Thoma Irridelta, www/thoma-bv.nu

110-500 op tandem met computer €22.000

120-340 op tandem, gegalvaniseerd, Irridoseur-computer, gsm, hydraulisch bediend €40.000 Maxi 125-500 €42.000. Computer €1.500 meerprijs 120/450 met hydraulische bediening €26.500. Computer €1.500 meerprijs €35.000 netto €27.000 netto

B. Naaktgeboren Tollebeek, www.naaktgeboren.nl Pink Innovation, www.pinkinnovation.nl Smits bv Veldhoven, www.smitsveldhoven.nl Smits bv Veldhoven, www.smitsveldhoven.nl Smits bv Veldhoven, www.smitsveldhoven.nl MCF, www.irrifrance.nl Acht regionale dealers AP Machinebouw, www.AP-online.nl Stan van Eekelen, Zundert/Kramer Burgerbrug, www.wnkramer.nl Van den Berg Farmstore

In het aanbod is onderscheid te maken in machines voor gelegenheidsgebruikers en machines voor intensieve gebruikers, die de hoogste eisen stellen. Er is keuze in opties, in een meer of minder robuuste constructie van de basismachine en een uitgebreidere computer. Beter is duurder, maar duurder is niet altijd beter. Specificaties op papier zijn net zo min als de prijs factoren om blindelings op af te gaan.

zwaarder geconstrueerd en luxer uitgevoerd

B OERD ERI J 96 — no. 33 (17 m e i 2011)

boe033_AKopen lo 41

5/13/2011 3:25:32 PM

T W E E G E N E R AT I E S NAAST ZIJN STUDIE WERKT JURJEN TUINENGA OP VRIJE DAGEN OP HET OUDERLIJK AKKERBOUWBEDRIJF, SAMEN MET ZIJN BROERS. VADER THEUN GEEFT ZIJN ZOONS VEEL VERTROUWEN.

„Jurjen heeft een technische opleiding gevolgd voordat hij naar de hogere landbouwschool ging. Hij heeft altijd snel in de gaten hoe iets werkt. Met die nieuwe machines sta ik wel eens te kijken van: hoe zit dit ook alweer? Dan bel ik hem even op. Dit jaar zijn we bijvoorbeeld voor het eerst met gps en een strooicomputer begonnen. Het kost mij wel even tijd voordat ik dat doorheb. Bij ons heeft iedereen zijn eigen taken en we draaien niet de hele dag om elkaar heen. Omdat hij nog een opleiding volgt en nog niet echt in het bedrijf zit, heb ik wel echt de leiding. Ik loop heel gemakkelijk bij hem weg. We praten even door wie wat doet en hoe het moet gebeuren en dat is genoeg. Als ik achter alles aan moet lopen, kan ik het net zo goed zelf doen, dat schiet niet op. Zoals ik met techniek wat achter ben, is hij dat natuurlijk qua ervaring. Volgend jaar komt hij in het bedrijf werken, dan bouwt hij ook dat aspect van het werk op. In juli is hij klaar en dan gaat hij eerst even op reis. Voor het voorjaarswerk is hij weer terug en dan kan het beginnen. Hij gaat dan op de andere boerderij wonen, een eindje verderop. Jurjen zal in de toekomst zeker zijn eigen stempel op het bedrijf drukken. Het is nog te vroeg om daarover echt iets zinnigs te zeggen. Het is wel een logische ontwikkeling en ik ben me ervan bewust dat ik hem daarvoor ook zeker de ruimte moet geven. Die heb ik vroeger ook van mijn vader gekregen. Ik denk ook wel dat ik het kan, die ruimte geven. Ik kan er nu immers ook goed bij weglopen, het vertrouwen is er. Hij staat voor zijn zaak, wat je met hem afspreekt gebeurt gewoon. Echte ergernissen hebben we amper. Hooguit kleinig‘We draaien niet de heidjes, dan word ik wat driftig en geef een paar hele dag om elkaar schreeuwen. Zo ben ik het heen, dat werkt niet’ kwijt en de jongens halen hun schouders op. Boosheid duurt bij ons ook nooit langer dan een halfuur. In de drukte ben ik van nature ook iets driftiger. Als er iets kapot is dan word ik boos en moet ik er bij weglopen. Hij blijft altijd heel kalm, haalt zijn schouders op en repareert het gewoon. Dat rustige heeft hij al van jongs af aan. Toen hij begon met trekker rijden, zo ongeveer toen hij bij de pedalen kon komen, had ik er al vertrouwen in. Hij bekijkt alles goed van tevoren. Als hij iets niet weet dan twijfelt hij niet om te bellen. Ik heb nog nooit gedacht bij iets wat hij deed van: “Hoe kon je dát nou doen!”

Jurjen (22) [zoon] „Van mijn vader heb ik allicht veel geleerd. Ik was denk ik 12 toen ik alleen trekker reed. In ieder geval heb ik van hem veel opgestoken over de teelt en de bedrijfsvoering, over onderhandelen en hoe Jurjen Tuinenga je producten beoordeelt op kwaliteit. Aan de CAH werkt op ad hoc-bain Dronten volg ik Agrarisch Ondernemerschap. sis samen met zijn Ik denk dat ik daar veel aan heb. Ik zoek juist die vader Theun en zijn onderwerpen en modules die voor mijn eigen ont- twee broers Alex wikkeling belangrijk zijn. Het papiertje vind ik (19) en Thomas niet het belangrijkste, wel de kennis. (17) op het akkerHet vertrouwen dat mijn vader in mij en mijn bouwbedrijf in Embroers heeft waardeer ik het meest. Hij laat ons meloord (Fl.). Theun heel vrij. Soms is dat moeilijk als je twijfelt, maar werkt met een vaste je leert er zo toch het meeste van. Verantwoordezzp’er. Het bedrijf lijkheid nemen hoort er bij. Je weet dat je zelf omvat ruim 200 ha goed moet opletten. Hij zal het vast ook doen, aardappelen, bieten, maar dat idee geeft hij niet. tarwe, uien, peen Ik ben ook blij dat hij heel open is over het been witlof. Een deel drijf. In principe is alles bespreekbaar. Hij betrekt wordt verhuurd voor me ook bij belangrijke zaken, wéér dat vertroutulpen. wen. Natuurlijk hebben we wel eens een meningsverschil. Je werkt de hele dag samen op het land of in de schuur en dan zit je ’s avonds ook nog in hetzelfde huis. Deze ergernis duurt bij ons nooit lang en dan lopen we elk even een andere kant op. Met een halfuurtje is het altijd weer over. Volgend voorjaar begin ik hier in het bedrijf. Voor die tijd ga ik nog een poosje werken in Canada, bij een bedrijf dat materiaal verhuurt voor de olie-industrie. Ik zie geen meerwaarde in werken bij een akkerbouwbedrijf, want daar zie je waarschijnlijk vooral de binnenkant van de trekker en die kan ik in Nederland ook wel zien. Juist even iets anders lijkt me veel zinniger. Als het bedrijf mijn fulltime werk wordt, dan moet er iets bij komen ‘Ik moet natuurlijk waardoor we in de wintermaanden meer te doen hebwel met concrete ben dan alleen onderhoud. plannen komen’ Daar vul je geen winter mee. Ik denk een beetje aan de verwerkende industrie. Het zijn geen concrete ideeën, maar ik speel wel met het idee. Mijn vader staat wel open voor zulke ideeën, maar ik moet dan natuurlijk wel met concrete plannen komen. Hij hoort het aan en denkt mee. Vooralsnog vul ik mijn verloren uren en dagen met vrachtwagenritten. Ik heb mijn groot rijbewijs en ga af en toe voor andere bedrijven op pad. Dat is op dit moment wel leuk, maar dat blijft het natuurlijk niet. Ik heb echt een uitdaging nodig en ik wil me ontwikkelen. Dat is voor mij heel belangrijk.”

FOT O: KOOS GROE NEWOL D

akkerbouw

Theun (52) [vader]

Evelien Kamphuis B O E R DERIJ 9 6 — no. 3 3 ( 1 7 mei 2 0 1 1 )

boe033_AK2generaties lo 42

5/13/2011 1:18:19 PM

FOT O: KOOS GROE NEWOL D

B OERD ERI J 00 — no. 00 (00 x x x x x x x x 0000)

boe033_AK2generaties lo 43

5/13/2011 1:18:22 PM

IN PLAATS VAN DE VERKOOP VAN MIJNAKKER-ABONNEMENTEN GAAT BASFOOD ZICH NU RICHTEN OP DE VERKOOP VAN ADVIESTOOLS, ZOALS EEN BEREGENINGSPLANNER.

MijnAkker.nl gratis voor telers M

akkerbouw

IJNAKKER.NL wordt gratis. Althans, voor telers die klant zijn van de organisaties die partner zijn van MijnAkker, zoals DLV Plant, Vlamings en CZAV. Basfood heeft de organisaties waardecoupons verstrekt, die de teeltadviseurs weer kunnen uitdelen aan hun klanten. Elke adviseur krijgt voor 1.000 hectare aan coupons. Elke waardecoupon is goed voor 25 hectare. Met deze waardecoupons kunnen telers gratis satellietbeelden van hun akkers bekijken, samen met hun teeltadviseur.

Gratis voor Boerderij-lezers Ook abonnees van Boerderij kunnen gratis van MijnAkker gebruikmaken. Op pagina 46 staat een waardecoupon, waarmee Boerderij-abonnees gratis 25 hectare op de informatietool kunnen intekenen. Het gratis aanbieden van MijnAkker is een gewijzigde strategie van Basfood. MijnAk-

ker startte in 2008. Telers konden zich op het programma abonneren voor €20 per hectare. Het levert waardevolle informatie over groei, vocht, mineralen en opbrengst. Verschillen in gewassen en percelen veroorzaakt door voorvruchten, structuurbederf, bemesting, rassen, beregend/niet-beregend zijn duidelijk zichtbaar op de satellietbeelden. Verschillen die met het blote oog niet zichtbaar zijn (minder dan 10 procent), zijn dat wel op MijnAkker. Hierdoor is het mogelijk in een vroeg stadium afwijkingen te zien die kunnen duiden op valplekken door ziektes of aaltjes in de bodem. MijnAkker geeft echter geen kant-en-klaar advies, daar zijn bedrijven als Agrifirm, Vlamings en DLV Plant voor. Met het juist interpreteren en combineren van kaarten kunnen telers hun voordeel doen, bijvoorbeeld door het toedienen van extra stikstof.

Een voorbeeld van een MijnAkker-kaart. Deze toont de groeiverschillen in een perceel. Geel betekent weinig groei, paars veel. Via MijnAkkker zijn nu ook adviestools te koop, zoals een beregeningsplanner.

Het interpreteren van de kaarten kost echter veel tijd, die veel telers er niet voor over hebben. Reden voor Basfood om de strategie te wijzigen. In plaats van MijnAkkerabonnementen aan telers te verkopen, ontwikkelt Basfood nu toepassingen in samenwer-

Boerderij volgt dit jaar in de rubriek ‘Ruimteblik’ teler Cees de Wit kostte veel arbeid. Zo moest hij geregeld grondmonsters steken en drogen om het vochtgehalte van de grond te bepalen. Sinds enkele jaren bepaalt De Wit het be-

F OTO: BART NIJ S VAKFO TOGRAF IE

Cees de Wit is akkerbouwer en parttime teeltadviseur bij agrarisch toeleverancier Bongers Agro. De Wit boert op lichte zandgrond. Deze heeft een humusgehalte van slechts 1,5 tot 2 procent en houdt daarom maar weinig water vast. Beregenen is dus een must op het bedrijf van De Wit. De akkerbouwer is ervaringsdeskundige qua beregenen. In het verleden maakte hij gebruik van het beregeningsmodel ‘Beregenen op Maat’. Nadeel van dit model was dat de teler veel gegevens handmatig moest invullen, dat

regeningsmoment vooral naar eigen inzicht. Hij steekt geregeld een grondmonster en beoordeelt die op het oog op vocht. De teler start vaak vroeg met beregenen,

P ROF I E L Naam: Cees de Wit (51). Woonplaats: Rijkevoort (N.-Br.). Bedrijf: 25 ha akkerbouw, 8 ha

tarwe, 6 ha mais, 6 ha aardappelen, rest lelies.

maar constateert dat hij toch vaak te laat is. De grond is vaak droger dan hij denkt. „Als ik moet beregenen en er wordt regen voorspeld, dan wacht ik daar op. Valt er dan toch geen regen, dan ben ik te laat.” Hij ziet potentie in de DLV-beregeningsplanner omdat deze naast de grondwaterstand en verdamping ook rekening houdt met de weersvoorspelling. Om te kijken of de planner meerwaarde biedt, volgt Boerderij dit jaar de ervaringen van De Wit met de nieuwe DLV-beregeningsplanner binnen MijnAkker.

king met agrarische specialisten. Dat genereert kant-en-klare adviezen, zoals de beregeningsplanner van DLV Plant, de Aardappel- en Tarwemonitoring van Altic, de VergelijkTool van CZAV/Nedato/Agrifirm/Suiker Unie en QMS-Akkerbouw van DLV Plant. Deze tools zijn via de website van MijnAkker te bestellen en te gebruiken. Beregeningsplanner Een interessante tool is de nieuwe DLV-beregeningsplanner. De planner maakt gebruik van data uit MijnAkker en combineert deze met de expertise van adviseurs van DLV Plant op het gebied van de vochtbehoefte van diverse gewassen. De planner is vooralsnog alleen beschikbaar voor zand en lichte kleigronden. Het programma geeft 24 uur per dag online de vochtsituatie van de percelen weer en geeft advies over het startmoment van beregenen, de watergift in millimeters per hectare en de planning in dagen. De akkerbouwer wordt per mail op de hoogte gebracht wanneer een vochttekort dreigt op een perceel. De DLV-beregeningsplanner is overigens niet gratis. De planner kost €4 per hectare per jaar.■ B O E RDERIJ 9 6 — no. 3 3 ( 1 7 mei 2 0 1 1 )

boe033_AKbericht1 lo 44

5/13/2011 4:15:48 PM

IN BEELD Na koude winter toch nog veel aardappelopslag

F OTO: F OTOB URO BER T JANS EN

akkerbouw

Ondanks de vorst van afgelopen winter komt er nog veel aardappelopslag in suikerbieten voor. De isolerende sneeuwlaag voorkwam dat de aardappelen bevroren. Zo ook bij Van Gog Agriservice in Liessel (N.-Br.). Jan van Gog bestrijdt de aardappelopslag in zijn bieten met een kappenspuit. De teler gebruikt hiervoor 2,5 liter glyfosaat en 1 liter uitvloeier in 300 liter water per hectare. De trekker staat op dubbellucht om de combinatie stabieler te laten lopen. Van Gog zet de combinatie in op 150 hectare suikerbieten en 90 hectare cichorei. De onkruidbestrijding valt dit jaar volgens Van Gog niet mee, vooral meldes zijn een probleem.

NACHTVORST HEEFT SCHADE VEROORZAAKT IN ZO’N 200 HECTARE SUIKERBIETEN IN DE VEENKOLONIËN.

Monsters in strijd tegen aaltje

Vorstschade bieten ‘beperkt’

ring van partijen in veel gevalGrondonderzoek voorafgaand len kan voorkomen. De intenaan de aardappelteelt voorsievere methode scoort beter komt afkeuringen door Meloidogyne-aaltjes. Een intensieve- dan de standaardmethode en zal nog beter scoren als deze re bemonstering voorspelt bewordt toegepast voor opspoter of een perceel besmet is ring van kleine haarden. Nieudan het standaardonderzoek. we intensieve bemonsteringsNAK Agro heeft samen met methoden en analyse van de keuringsdienst NAK, Plant Remonsters met PCR kunnen het search International (PRI) en risico op afkeuring van aardapPraktijkonderzoek Plant en pelen vanwege Meloidogyne Omgeving onderzoek gedaan naar aaltjesbeheersing. Het on- verder minimaliseren.”■ derzoek valt onder het Actieplan Aaltjesbeheersing van het Productschap Akkerbouw. In het onderzoek zijn twee bemonsteringstechnieken toegepast, een standaard en een intensievere bemonsteringsmethode, meldt NAK Agro. „Het blijkt dat beide bemonsteringsmethoden Aaltjesonderzoek voorkomt in veel gevalhet risico van afkeulen risico op afkeuring, aldus NAK Agro.

De vorstschade in suikerbieten in de Veenkoloniën lijkt beperkt te blijven tot 150 tot 200 hectare. Dat zegt Rik Gengler, manager gebied Noord bij Suiker Unie. „Rust bewaren is het belangrijkste. Eerst bekijken of de bietenplant zich herstelt. Daarna zal wel wat moeten worden overgezaaid.” Op veel percelen staat de groei nu stil. „Jammer, want we hadden zo’n leuke voorsprong in de Veenkoloniën. Ik denk dat veel plantjes het nog wel redden.” Bij de meeste hagelschadeverzekeringen gaat de dekking pas in op 15 mei. Vorstschade wordt bij hen niet gedekt. Bij verzekeraar Vereinigte Hagel is de vorstschade wel gedekt voor ondernemers die de afgelopen jaren ook al een vorstverzekering hadden. „Voorgaande jaren ging de verzekering in op 1 mei. Dit jaar wilden we voor

FOT O: MARK PASVE ER

NAK AGRO: INTENSIEVER GRONDONDERZOEK HELPT BETER OM AFKEURING AARDAPPEL TEGEN TE GAAN.

nieuwe verzekerden de datum gelijk stellen met andere verzekeraars, waardoor we de verzekering op 15 mei van kracht zou worden. We overwegen nu deze datum toch op 1 mei te houden”, zegt directeur Jan Schreuder van Vereinigte Hagel. „Je ziet dat de laatste jaren de gewassen vroeger zijn en daar mogen onze telers niet de dupe van worden.” Verzekerden die al een brede weersverzekering hadden, blijven ook dit jaar onder dezelfde voorwaarden verzekerd, waardoor de telers vanaf 1 mei verzekerd zijn voor nachtvorst. „Hiervoor moesten telers wel voor 30 april hun teeltplan aan ons doorgeven. Dat hebben ook vrijwel alle telers gedaan.” De schade als gevolg van vorst in de Veenkoloniën is groot. „Ik denk dat in totaal in een gebied van 30.000 hectare schade is ontstaan.”■

B OERD ERI J 96 — no. 33 (17 m e i 2011)

boe033_AKbericht2 lo 45

5/13/2011 1:38:39 PM

Neem nu een abonnement op Boerderij! Klik hier en maak nu voordelig kennis: www.boerderij.nl/exclusieve-aanbieding

Het Boerderij tijdschrift biedt u diepgaande vakinformatie. Alles wat u wilt weten als rundveehouder, akkerbouwer, pluimveehouder of varkenshouder vindt u in het tijdschrift Boerderij. Het laatste nieuws, interessante ontwikkelingen, vakkundige recensies en politieke ontwikkelingen over uw vakgebied. Maar ook interessante reportages en artikelen over boeren in Nederland en buitenland. Tevens publiceert Boerderij iedere vier weken een extra dikke editie van het blad per sector. Wilt u ook op de hoogte zijn en blijven van de allerlaatste nieuwtjes in deze sector? Neem dan nu een abonnement op het Boerderij tijdschrift en ontvang deze iedere week bij u in de bus!