Bij ons in de Residentie magazine 2018 by Rooduijn creatie

Bij ons in

Residentie

met

Mischa Wladimiroff Suzanne Swarts Hans Winters Emma Kostense Lex van Hessen Liza Ferschtman Richard Kooloos DaniĂŤl Ohmann Het Sebastiaan Genootschap Het Mauritshuis als goed doel Onvermoed geluk op Voorlinden Het Kurhaus, dĂŠ galalocatie

Jaargang 8 nr.1 2018/2019 losse verkoop 5,95

Paul van Vliet

Een hartstochtelijk adieu

BoiDR

MODEL TANGUY WAGENAAR FOTO RAYMOND DE VRIES CONCEPT ZEE MET DANK AAN HANS STRUIJK FIETSEN

PASSIE EN VAKMANSCHAP PERSOONLIJKE SERVICE RUIME ERVARING KWALITEIT EN KENNIS FAMILIEBEDRIJF SINDS 1860

TAILOR MADE SUITS PELGER.NL BoiDR

HERENKLEDING SINDS 1860

AMSTERDAM STADIONWEG 91-95 1077 SG AMSTERDAM T +31(0)20 67 11 802 E AMSTERDAM@PELGER.NL

DEN HAAG HOOGSTRAAT 16 2513 AR DEN HAAG T +31(0)70 34 69 700 E DENHAAG@PELGER.NL

Boglioli • Caruso • Crockett&Jones • Eduard Dressler • Mazzarelli • Polo Ralph Lauren • PT01 • Tod’s • Woolrich BoiDR

LIEFDE VOOR JUWELEN

JUWELEN VOOR LIEFDE

Niets symboliseert eeuwige liefde meer dan een diamant. Het aanzoek is een onvergetelĳk moment, waar de verlovingsring een blĳvende herinnering aan is. Ontwerper Marcel Vermeulen speelt als geen ander in op het unieke karakter van jullie liefde, en smeedt de ring die daar perfect bĳ past.

BoiDR

Benieuwd hoe jullie verhaal er uit ziet in een tĳdloos mooie ring? Bezoek het atelier voor een persoonlĳke kennismaking, en ontdek de waarde van goed advies en gepassioneerd maatwerk.

Marcel Vermeulen Juwelier & Goudsmid

BoiDR

Prinsestraat 5, Den Haag T. 070 345 33 33 info@marcelvermeulen.com www.marcelvermeulen.com 5

Onze elektrische modellen en plug-in hybrids met

Gecombineerd verbruik: 2,1 - 3,7 l/100 km, 47,6 â&#x20AC;&#x201C; 27,0 km/l. CO2-uitstoot: 48 - 84 g/km (NEDC).

BoiDR

www.mbdb.nl, info@mbdb.nl

Mercedes-Benz Den Haag Donau 90 (Tijdelijke verkooplocatie) 2491 BA Den Haag tel. 070 - 340 03 00.

Mercedes-Benz Leiden Vondellaan 45 2332 AA Leiden tel. 071 - 576 93 03.

Mercedes-Benz Naaldwijk Klompenmakerstraat 50 2672 GA Naaldwijk tel. 0174 - 52 67 70.

Mercedes-Benz Alphen a/d Rijn De Schans 25 2405 XX Alphen a/d Rijn tel. 0172 - 47 51 55.

Ready to Charge

BoiDR

OPENINGSTIJDEN: DINSDAG T/M VRIJDAG 09:30 - 17:30, ZATERDAG 10:00 - 17:00 TEL: 070 365 04 44, SHOP@BYRON-JONES.COM

BoiDR

NOORDEINDE 132, 2514 GN DEN HAAG WWW.BYRON-JONES.NL BoiDR

Specialisten in Familie- en Erfrecht

Weena 690 | Postbus 23156, 3001 KD Rotterdam, T: +31 10 440 05 00 Alexanderstraat 4 - 6 | Postbus 85850, 2508 CN Den Haag, T: +31 70 354 70 54 BoiDR

Martine Boender-Radder Corine van Bodegom

Nicole Manning Emma Lievense

Maaike van Herpen BoiDR

BoiDR

RECHARGE YOUR VITALITY

MOVEMENT: Wil jij je energieker, fitter en gezonder voelen? Dat kan bij The Energy Boutique! Een personal trainer helpt je graag met een bewegingsprogramma dat speciaal op jou is afgestemd. Zodat je het beste uit jezelf haalt. Je doet dit in onze sfeervolle boutique in de monumentale Nirwana-flat, gelegen in het Benoordenhout in Den Haag.

NUTRITION: Een gewicht hebben dat bij je past en goed voelt, dat willen we toch allemaal? Samen met jou creëren wij een voedingspatroon, waarmee je dat kunt bereiken! Wij geloven niet in één perfect dieet! Al evenmin laten wij ons leiden door de laatste voedingstrends en -hypes. Wij zoeken een voedingspatroon dat zowel bij jou als bij jouw lifestyle past.

RELIEF: Belemmeren pijn en ongemakken je wel eens in je dagelijkse doen en laten? Bij The Energy Boutique kijken we holistisch naar je lichaam. Zo ontdekken en begrijpen we snel wat de klachten veroorzaakt. De klachten en oorzaken verschillen van persoon tot persoon. Daarom geloven we niet in een ‘one-size-fits-all’ oplossing. Maar in een aanpak

PERSONAL TRAINING, NUTRITION & HEALTH COACHING

Benoordenhoutseweg 227 D 2597 BE Den Haag

die puur gericht is op jouw persoonlijke situatie. Met als doel je te bevrijden van al je pijn en klachten. Zodat je je weer fit en vitaal voelt.

06-24204913 06-46746902

www.theenergyboutique.nl oiDR info@theenergyboutique.nl 13 B

BoiDR

ING Private Banking De beste volgens Financial Times De gerenommeerde Financial Times heeft ING Private Banking uitgeroepen tot beste private bank van Nederland. Zij roemt onder meer de combinatie van een onderscheidende klantbeleving, digitale innovaties en onze aandacht voor ondernemers. Whatâ&#x20AC;&#x2122;s next? Wilt u weten wat de beste private bank van Nederland voor u kan betekenen? Wilt u samen met mij uw mogelijkheden verkennen? Ik denk graag met u mee. U kunt mij bereiken op 06 13 18 62 14 of op jacomina.martens@ing.com

BoiDR

Jacomina Martens Private Banker Den Haag

Informal Investing: de kick van het werken met start-ups Bedrijven kunnen tegenwoordig razendsnel groot worden en oude, gevestigde bedrijven van hun sokkel stoten. Ook in Nederland zagen we de vlugge opkomst van bedrijven als Takeaway.com, Picnic, Booking.com en Adyen. De mogelijke razendsnelle groei biedt ook kansen voor investeerders.

Ook ben je maatschappelijk betrokken. Zo help je bij het creëren van banen. Rendement is vaak niet het zwaarstwegende argument om hier in te stappen. De inspiratie en de voldoening wegen meestal veel zwaarder.”

In 2017 maakten investeerders 646 miljoen euro vrij om te investeren in startende Nederlandse bedrijven. In het eerste half jaar van 2018 is al meer dan 355 miljoen euro in recent opgestarte ondernemingen gestoken. De meest populaire sector bij investeerders is de gezondheidszorg. Daar kwam dit jaar al 103 miljoen euro terecht. Fintech volgt als tweede (87 miljoen), energie (35 miljoen), mobiliteit (29 miljoen) en bedrijfssoftware (25 miljoen) complementeren de top vijf. Niet meer dan 10% Investeren in start-ups doe je met een klein deel van je vermogen, want de risico’s zijn groot. Ruud Bruggeman van ING Private Banking: “Verstandig beheerd vermogen zit doorgaans in verschillende potjes: in je huis of ander vastgoed, in beleggingen, eventueel in je onderneming, in spaargeld en in ‘alternatives’. Een van die alternatieven is start-ups. Maar steek nooit meer dan vijf tot tien procent van je vrije vermogen in alternatives. En verwacht niet de nieuwe Adyen te vinden. De kans daarop is heel klein. Een investeerder moet een heel brede investeringsportefeuille hebben om de kans te hebben één klapper te maken.” Veel informal investors investeren volgens Bruggeman daarom in meerdere startups. “Hoe meer spreiding hoe beter; meer dan vijftien, misschien wel meer dan twintig is verstandig. Van de twintig bestaat de kans dat er één of twee echt goed zijn. Als ondernemer weet je dat niet alles lukt. Daarom is spreiden belangrijk – ook hier.”

‘Ik ken geen oud-ondernemers. Ondernemer ben je voor het leven.’

Hulp ING Private Banking helpt klanten die willen investeren in groeiende bedrijven door samen met Angel Academy tweedaagse cursussen te organiseren. Ook heeft ING een online platform, LIFT, waar momenteel zo’n twintig start-ups op staan die op zoek zijn naar kapitaal. Daarnaast organiseert ING Private Banking regelmatig meet-ups in het land, waar circa vijf start-ups zich presenteren aan geïnteresseerde klanten. In november organiseren wij een meet-up voor onze klanten in Den Haag.

Wilt u meer weten over deze meet-up? Neem dan gerust contact met mij op. Jacomina Martens

Kans op rendement Wie in start-ups investeert is het doorgaans om meer dan alleen rendement te doen. “Een investeerder brengt naast kapitaal ook ervaring en netwerk binnen”, zegt Bruggeman. “Investeren in een start-up is een heel actieve manier van beleggen. Je ontmoet veelal jonge ondernemers met grote ambities en ontdekt hoe zij van plan zijn de wereld te veranderen. Als zo’n start-up vervolgens slaagt en groeit, ben jij als investeerder daar onderdeel van.

BoiDR

Hofkwartier • Papestraat 18 ‘s Gravenhage • 070 346 08 75 • Cees@juwelierhoek.nl

www.juwelierhoek.nl BoiDR

Groei mee met uw vermogen Kies voor een partner, meer dan een bank. Ontdek hoe onze ervaren en betrokken bankiers u helpen groeien met iedere stap. Laag op laag, een leven lang. Dat is private banking volgens InsingerGilissen.

EVERY STEP OF THE WAY

Wilt u kennismaken? Maak een afspraak op insingergilissen.nl. BoiDR

Boulevard 1 | 3707 BK Zeist T 030 6966364 | F 030 6966365 BoiDR

Oude Middenweg 17 | 2491 AC Den Haag T 070 2390298 | F 070 2390299

info@vrvdadvocaten.nl www.vrvdadvocaten.nl

ROOIJ DONK van

van

Uw daadkrachtige en betrouwbare partner in het recht.

advocaten BoiDR

Editorial

Eeuwig dankbaar Met onverholen trots en met een zekere melancholie kijk ik nog altijd terug op al die jaren dat ik voor de Haagsche Courant op pad werd gestuurd om waar ook ter wereld stukjes te schrijven. Ik was in Los Angeles, in Mexico-City, in Toronto, in Rome, in Londen, in Brussel en in Parijs. Ik voelde me zeer bevoorrecht om voor het (toenmalige) mooiste avondblad van Nederland te mogen werken. Het waren voor mij gouden jaren onder leiding van drie eminente hoofdredacteuren, respectievelijk Gommert de Kok, Rob Soetenhorst en Jan Schinkelshoek, die, even erudiet als aimabel, natuurlijk gezag uitstraalden en onderwijl dagelijks beantwoordden aan het beeld dat de krant een meneer was. Ik heb de wereld gezien en ’s-Gravenhage ontdekt. Met grote ogen en gevouwen handen. Mijn carrière bij de Haagsche Courant is voor mij één grote ontdekkingsreis geweest, dertig jaar lang. Nooit was er bij mij twijfel over de dag van morgen. Ik dacht achter mijn schrijfmachientje onveranderd aan het hier en nu. Nooit aan later. Het stond voor mij eenvoudig vast dat ik eeuwig voor dat fantastische bolwerk zou kunnen werken. Bij nacht en ontij. Of het nou in casual was of in avondkleding. Ik was sportverslaggever, later algemeen verslaggever en ten slotte, de laatste vijf jaar, society-verslaggever. De opdracht was een rubriek te realiseren, min of meer vergelijkbaar met het ‘Stan Huygens Journaal’ van De Telegraaf. De wereld van de internationale diplomatie, de recepties en de gala’s was nieuw voor mij. Ietwat schoorvoetend zette ik me schrap. Ik trok m’n beste pak aan, zo nu en dan m’n black tie, en onderhield me aldus, ten faveure van een mooi stukje in de rubriek ‘Bij Ons in Den Haag’, met meestentijds zeer voorname mensen die doorgaans, naar zij indringend meenden, iets heel interessants te vertellen hadden. Bij de eerste de beste gelegenheid ontmoette ik een doorluchtige jonkvrouw die mij stante pede overrompelde met haar daverende verschijning. ,,Mijn ervaring, meneer, is dat de mensen het plezierig vinden in het gezelschap van een vrouw te verkeren die zoveel vreugde verspreidt.’’ Ik voelde me meteen thuis in de entourage van de Haagse chic. De rubriek ‘Bij Ons in Den Haag’ is de basis geweest voor ons magazine ‘Bij Ons in de Residentie’, dat we in 2011 introduceerden en sindsdien jaarlijks met stijgend enthousiasme en succes hebben gemaakt, en jaargang acht vormt daarop geen uitzondering. Het waren vreugdevolle jaren. De (oude) Haagsche Courant ben ik eeuwig dankbaar. Gijsbert Spierenburg, hoofdredactie

BoiDR

leading menswear store in italian brands andrea dâ&#x20AC;&#x2122;amico arma atelier munro berwich boglioli brioni canada goose caruso cesare attolini corneliani creed emanuele maffeis enrico mandelli etro fay fedeli ďŹ namore fray gierre milano herno hogan incotex isaia jacob cohĂŤn kired lardini loro piana luigi borrelli moncler oger dressed for success oger italian knitwear oger napoli oger red orazio luciano PT01 rota santoni sartorio tagliatore tom ford ubr woolrich amsterdam rotterdam den haag antwerpen

oger.com BoiDR

inhoudsopgave

interviews 32 Paul van Vliet: ‘Als ik alléén was, zou ik misschien niet zijn gestopt’ 56 Suzanne Swarts: ‘Op Voorlinden verlies je de tijd uit het oog’ 104 Hans Winters: ‘Het is een must voor Siemens om voorop te lopen’ 140 Lex van Hessen: ‘Precies wat ik zoek, heb ik in Monaco gevonden’ 176 Emma Kostense: ‘Er zijn ieder jaar 30.000 kinderen bij een echtscheiding betrokken’

columns 56 Corine van Bodegom, familierechtadvocaat en scheidingsbemiddelaar 164 Ronald Kooyman, Managing Director Louwman Museum

couleurlocale 28 Hostesses en Meer 30 Eerste Kamer der Staten-Generaal 96 Royal Shopping District The Hague 168 Hotel-Restaurant Central Park By Ron Blaauw 196 Eeuwige Schoonheid te Wassenaar-Zuid 198 House of Lords Catering economie 42 ‘De klimaatverandering is op een zorgwekkend punt gekomen’ 82 ‘In Nederland hebben 130.000 ouderen te maken met financiële uitbuiting’ 110 ‘Circulair bouwen is wereldwijd in opkomst’ 114 Het zeldzaam ‘groene’ kantoor van ABN AMRO aan de Koningskade 176

104

haegsche zakenvrouwen 92 Denise van Welij (Soo French) 128 Leontine Smith (Smith Communicatie) 162 Marianne Lips (The Hague Rentals BV) hospitality 62 Het Kurhaus, dé gala-locatie van het land 80 Het Spaansche Hof: Voor een eigentijdse ontvangst 122 HNK Den Haag levert de hoogste graad van gastvrijheid 134 ‘Bij Encore kun je je eigen feestje maken’ 190 Kasteel de Wittenburg: Zaken van nu, de zweem van vroeger

kunst&cultuur 38 Het Sebastiaan Genootschap 50 Residentie Orkest biedt Bach, Beethoven en nog veel meer 54 ‘Klassiekemuziekonderwijs zou vanzelfsprekend moeten zijn’ 86 Slapen bij het ‘Meisje met de parel’ – het kán 94 Het kunstimperium van Coen van den Oever 98 Het Mauritshuis als goed doel

lifestyle 44 In de stoel voor een stralende lach 58 De betoverende werking van een edelsteen 60 Het custom-made interior van Byron & Jones 127 Een onweerstaanbare schoonheid voor mannen 130 Eén rimpel maakt nog niet oud 194 Op beauty-safari in de binnenstad

BoiDR

140

Digitalisering maakt steden slim Een intelligente infrastructuur zorgt voor schone, leefbare en concurrerende steden

Digitalisering verandert de manier waarop steden functioneren. Het stelt ze in staat slim te reageren op bevolkingsgroei, vervuiling, verkeersopstoppingen en stroomonderbrekingen. Siemens kan bij deze uitdagingen uw partner zijn door met gedigitaliseerde automatisering een bijdrage te leveren aan een duurzame, betrouwbare en betaalbare energievoorziening, slimme mobiliteit en efficiĂŤnte gebouwen. Deze intelligente infrastructuur zorgt ervoor dat uw stad schoon, leefbaar en concurrerend blijft.

siemens.com/intelligent-infrastructure

BoiDR

inhoudsopgave

onderwijs 116 Een onderwijspaleis aan de Oranjestraat 118 School voor Toerisme: Hoffelijkheid in de hofstad

154

reportage 46 The Hague & Partners: Goeddoen voor Den Haag 74 Vierde lustrum Residentie Sigaren Genootschap 78 The International Health Centre The Hague 146 Kijkduin op weg naar (nog) beter 150 De dames van Bureau SPITZ zien kansen op het Lange Voorhout 154 Ohmann Notariaat: Een aanwinst voor Wassenaar 170 HaagseStrandhuisjes: Leef met de zee 182 International Women’s Contact The Hague: Al veertig jaar actief

130

wijn&spijs 90 Geheel in de geest van Jean Anthelme Brillat Savarin 132 Tapisco: Een haute catégorie aan hapjes 152 Restaurant Sophie is er voor iedereen 158 Meat & Discover in Pearl 166 The Raffles: Eten zoals in de tropen 186 De Gouden Ton: ‘Expats geven graag geld uit aan goed eten én goede wijn’

132

170

colofon Uitgever: Spierenburg Productions VOF, Writsaert 145, 2202 PV Noordwijk aan Zee, telefoon: 071 – 34 155 15 Hoofdredactie: Gijsbert Spierenburg en drs. Chantal Spierenburg Eindredactie: Herman Jansen Redactie: Annelies Bakker, John de Graaff, Herman Jansen, Marc Konijn, Loek Moor, drs. Alexander Münninghoff, Erik Oudshoorn, Casper Postmaa, Herman Rosenberg, Sandra Schuurhof, Annerieke Simeone, Chantal Spierenburg, Gijsbert Spierenburg, Jan D. Swart, Marianne van der Vliet, Aad Wagenaar. Fotografie: Frank Jansen, Sharon Kreischer, Jos van Leeuwen, Paula Romein, Jacques Zorgman. Aan dit nummer werkten verder mee: Ruud Baan, Roy Beusker, Marco Borggreve, F. van der Burgh, Johan Faber, Diny van Herwijnen, Dirk Hol, Henk Koster, Katja Poelwijk, Robbert So Kiem What, Imre Tigchelaar, Peter Versnel. Ontwerp en DTP: ROODUIJN CREATIE: Eduardo Offenberg, Hein Vredenberg Cover: Paul van Vliet. Fotografie: Frank Jansen. Redactieadres: Bij Ons in de Residentie, Writsaert 145, 2202 PV Noordwijk aan Zee, telefoon: 071 – 34 155 15. E-mail: g.spierenburg@bijonsinderesidentie.nl of c.spierenburg@bijonsinderesidentie.nl Website: www.bijonsinderesidentie.nl Druk: JP OFFSET, Duiven Klantenservice/advertenties/nabestellingen: 071 – 34 155 15 of 06 – 81 30 27 70. Copyright Niets uit deze uitgave mag geheel of gedeeltelijk worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand of openbaar worden gemaakt, in enige vorm of op enige wijze dan ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever en andere auteursrechthebbenden. Bij Ons in de Residentie is niet aansprakelijk voor eventuele onjuistheden in deze uitgave en evenmin verantwoordelijk voor handelingen van derden die mogelijk zouden kunnen voortvloeien uit het lezen van deze uitgave.

Bij Ons in de Residentie is een onafhankelijk magazine voor Den Haag en omgeving dat wordt verspreid in een oplage van 10.000 exemplaren aan burgemeester en wethouders van de gemeente Den Haag, aan gemeenteraadsleden, businessclubs, ambassades, galerieën, musea, hotels en restaurants. Bovendien wordt het als wachtkamerexemplaar toegestuurd aan accountants, advocaten, artsen, notarissen en makelaars in de stad Den Haag.

BoiDR

‘’Door een geautomatiseerd bestelproces creëerden we 14 fairtrade banen.’’ Als het gaat over groei dan luister je eerder naar andere ondernemers dan naar een bank. Kijk hoe ondernemers elkaar verder brengen op Rabobank.nl/groei

Kom maar op met de toekomst

Marja Baas Eigenaar tassenlabel MYOMY DO GOODS

BoiDR

couleurlocale >> <<

Hostesses en Meer Hostesses, receptionistes en eventmanagers: voor een professionele ontvangst van uw gasten. 19 juli 2018>< Locatie: Koninklijk Kabinet voor Schilderijen Mauritshuis

BoiDR

foto Sharon Kreischer

BoiDR

couleurlocale >> <<

Tweede Kamerlid Pia Dijkstra (D66) en minister Bruno Bruins (VVD, Medische Zorg) tijdens het debat over de nieuwe donorwet. 13 februari 2018>< Locatie: Eerste Kamer der Staten-Generaal

BoiDR

foto Dirk Hol

BoiDR

interview PAUL VAN VLIET >>

‘ k Iga

‘

BoiDR

tekst Gijsbert Spierenburg fotoâ&#x20AC;&#x2122;s Roy Beusker

BoiDR

N interview PAUL VAN VLIET >>

Na zestig jaar theater en na vijftig jaar one-man-shows is het voor Paul van Vliet, cabaretier, schrijver, componist, woordkunstenaar en Haags icoon, genoeg geweest. Hij heeft zich verzoend met de sterfelijkheid van zijn functie en zijn beroep. Maar eigenlijk heeft Paul nog zรณ veel te zeggen.

BoiDR

Ik ga. Het zijn twee heel kleine woordjes, waarvan de echo in de Koninklijke Schouwburg nog lang zal doorklinken. ,,Ik ga,’’ zegt Paul van Vliet aan het einde van zijn allerlaatste voorstelling. En terwijl het applaus in de uitverkochte zaal minutenlang gul opklatert, maakt hij op het podium dat voor hem geschapen lijkt, een diepe, diepe buiging voor al die lieve, dankbare mensen die deze avond massaal zijn toegestroomd om hun zo geliefde Haagse cabaretier nog één keer aan de borst te drukken. We schrijven 27 mei 2018. Het is een mooie voorjaarsavond aan het Korte Voorhout in Den Haag. Het is een hartstochtelijk adieu. ,,Ik was heel zenuwachtig in de uurtjes voor de voorstelling. Wat ik eigenlijk anders nooit ben. Normaal heb ik alleen een gezonde spanning. Ik dacht: als er maar niks misgaat met m’n laatste, nou zal je net zien dat ik de laatste ga verpesten. Het gebeurde niet. Het tegendeel gebeurde. Er waren mensen die me zeiden: ‘Ik heb je nog nooit zo goed gezien.’ Lidewij vroeg: ‘Wat had je vandaag, Paul?’ ‘Ja,’ zei ik, ‘ik heb het waarschijnlijk toch gevoeld dat dit de laatste zou zijn en dat heeft ook voor jullie in de zaal iets extra’s betekend.’ Zo tilden we elkaar op tot een hoog niveau. De voorstelling was heel gedenkwaardig en mooi en liefdevol. Ik kreeg een eindeloos applaus. De mensen gunden het me ook echt. Want dat is het fijne: als je lang speelt, word je een soort oude vriend die langskomt.’’ ,,Ik onderging het afscheid met droge ogen. Ook omdat de voorstelling zo bijzonder was en de mensen om me heen begrepen wat er in me omging, en dat hielp. Ik heb prachtige cadeaus gekregen, ik heb iedereen bedankt en ik ben toen samen met Lidewij teruggewandeld naar het Smidswater. Ik was doodop en de volgende ochtend dacht ik: nou, vandaag begint een nieuw leven. Een goede vriend van mij is psycholoog. Ik vroeg hem: ‘Als ik nou een cliënt van je was, wat zou je me dan adviseren? Heb je een goede tip?’ Hij zei: ‘Je gaat nu vanuit de felle schijnwerpers naar het warme licht van de intimiteit.’ Daar heb ik baat bij gehad. Ik heb natuurlijk veel tijd, aandacht, geduld en zuurstof verbruikt van mijn omgeving. Omdat het vak dat ik uitoefen, egocentrisch is. Zoals Wim Kan ooit zei: ‘Als je leeft voor je show heb je geen leven, en als je het niet doet, heb je geen show’.’’ ,,In de kern is dat waar. Als je niet uitkijkt, slokt die show alles op. Je moet dus uitkijken dat je niet eenzijdig wordt, dat je denkt dat het maar gewoon is dat iedereen om je heen je verwent en je bewondert. Want dat is natuurlijk niet gewoon. Dat is verwennerij. Wat dat betreft, ben ik een geluksvogel geweest. Dolf de Vries, de acteur, is een goede vriend van me. We hebben samen op school gezeten, op het Christelijk Gymnasium Sorghvliet. Tegen de eigenaar van het Restaurant Oscars waar ik vaak kom, heeft hij gezegd: ‘Die Paul heeft altijd succes gehad, op school al. Het is een wonder dat hij zo gewoon is gebleven.’ Dat zei Dolf. Dat zeg ik natuurlijk niet van mezelf.’’ Genoeg Na zestig jaar theater en na vijftig jaar one-man-shows is het voor Paul van Vliet (1935) genoeg geweest. Hij heeft zich verzoend met de sterfelijkheid van zijn functie en zijn beroep. Ruim een kwarteeuw heeft hij z’n trouwe publiek menig zorgeloze avond bezorgd, met zijn vrijmoedigheid, zijn milde humor en zijn melancholie. De laatste zes jaar gaf hij Den Haag, zijn Den Haag, nog een toegift. De voorstelling ‘Alleen op Zondag’ werd een groot succes. 101 voorstellingen, steeds uitverkocht, totaal 57.800 bezoekers. De maestro noemde het zelf een vrolijk kwispelend puntje aan z’n carrière. Het doek is dicht nu. De conferencier is uitgesproken. Jammer. Want eigenlijk heeft hij nog zó veel te zeggen.

‘Als ik alléén was, zou ik misschien niet zijn gestopt. Want wat moet je in je eentje?’

,,Het theater was mijn leven. Mijn hartstocht. Mijn grote liefde. De plek waar ik mij het meeste thuis voelde. Waar ik al mijn idealen en dromen heb kunnen verwezenlijken. En de creativiteit was mijn levenssap. Zonder creativiteit wist ik niet wat ik moest doen. Dan werd ik hangerig en depressief en lusteloos. Dan liep ik met mijn ziel onder mijn arm en stelde ik mij de vraag: wat moet ik eigenlijk? Want ik kan ook niks anders. Ik kan alleen maar schrijven, spelen, reizen en de mensen vermaken. Ik heb zestig jaar in een

BoiDR

Geef om het Meisje

Wilt u bijdragen aan het Mauritshuis?

BoiDR

Catharina Duschka en Boudewijn Koopmans staan u graag te woord development@mauritshuis.nl 070 â&#x20AC;&#x201C; 302 3445 mauritshuis.nl/steun

<< roes geleefd. Ik ben 83 nu. Ik heb de kracht nog om op te treden, maar het is niet waarschijnlijk dat het zo blijft. Ik wil het moment voor zijn dat het uit m’n handen glipt. Op halve kracht optreden, gaat niet. Dan wordt het slap. Dan komt niet meer precies over wat je wilt.’’ ,,Er zijn genoeg voorbeelden van artiesten die te lang zijn doorgegaan. Wim Kan. Zijn laatste programma werd slecht beoordeeld. Toen kon die het niet meer herstellen en is hij tot zijn dood toe mokkend en vol zelfverwijt en met rancuneuze gevoelens eigenlijk doorgegaan. Ook Frank Sinatra is te lang doorgegaan. Die kon niks meer onthouden. Hij had vijf monitoren op het toneel, maar zong toch de verkeerde teksten, en hij stelde zijn zoon die voor het orkest stond, zes keer per avond aan het publiek voor. Ik heb Toon Hermans in zijn nadagen gezien. Het was mooi en intiem wat hij deed, maar hij had niet meer de power die hij vroeger had. Maar ja, hij was alleen. Zijn Rietje was dood. Hij zat daar maar thuis, en dacht: laat mij maar spelen.’’ Lidewij ,,Als ik alléén was, zou ik misschien ook niet zijn gestopt. Want wat moet je in je eentje, hè? Ik heb Lidewij, ik heb vrienden, ik heb stiefkinderen, ik heb mensen om me heen en ik woon weer in Den Haag, in mijn stad en in mijn buurt, Buurtschap 2005 waar ik geboren ben op de Denneweg, in het gebouw dat nu de Haagse Kunstkring is, het huis van mijn overgrootmoeder. Het is een buurt waar ik ook iedereen ken. Daar ben ik thuis. Ik kan daar vrolijk en ontspannen door de stad lopen. Ik doe het soms ook voor mijn eigen plezier. Dan ga ik gewoon naar buiten en kijk ik wat er gebeurt. En dan begin ik ergens te ouwehoeren. Ik denk dat als ik heel oud ben dat ik dat dan ook ga doen: een beetje over het Voorhout scharrelen en hier en daar een praatje maken, dan voor de lunch terug naar huis, een dutje doen en daarna weer de straat op.’’ Geen buitenstaander ,,Ik zal ook nog veel in Zuid-Frankrijk zijn. We hebben daar een huis met een tuin, een tafeltennistafel en een mooi uitzicht over de hele Côte d’Azur. We zijn daar meestal zo’n drie maanden per jaar. Maar niet langer. Ik wil geen buitenstaander worden van Nederland of van Den Haag. Nederland is mijn land. Den Haag is mijn stad. En het Nederlands is mijn taal. Frankrijk is luxe en vakantie. Ik ken ook veel ongelukkige mensen in het buitenland. Ze hebben veel geld op de bank, maar dat weegt niet op tegen de heimwee. Prik je door die mensen heen, dan stuit je vaak op een sluimerend gevoel van onbehagen.’’ ,,Nee, ik ben na mijn laatste voorstelling niet in het zwarte gat gevallen. Wat iedereen mij min of meer voorspelde: ‘Jij kan niet zonder.’ ‘Jij gaat helemaal de vernieling in als jij niet meer kan spelen.’ ‘Jij bént spelen.’ ‘Het is je leven, het is je alles.’ Wat mij enorm heeft geholpen, is dat ik een boek ben gaan maken, een boek met door mij geschreven brieven. Ooit heb ik een brief geschreven aan God, op verzoek van de EO. Mensen moedigden mij aan met het schrijven van brieven door te gaan. Ik heb het lang laten liggen, maar inmiddels heb ik er 25 geschreven. Onder meer een brief aan mijn vader, een brief aan mijn pleegouders die mij door de Hongerwinter hebben gesleept in Friesland, een brief aan mijn zusje over mijn depressie én een brief aan Ilse, aan Ilse Dohna, mijn eerste vriendinnetje. Hoewel ze me heeft afgewezen, heeft ze een heel belangrijke rol in mijn leven gespeeld.’’ ,,Dankzij Ilse ontdekte ik heel jong wat mijn bestemming in het leven zou moeten zijn. Het was tijdens een zomerkamp met de jeugddominee van de Kloosterkerk op de Veluwe. Ik zat nog op de lagere school. Ilse was het mooiste meisje van het kamp, maar ze zag me überhaupt niet staan. Ze had andere aanbidders die veel aantrekkelijker waren dan ik. Ik was een magere spriet. Ik dacht alleen maar: hoe kan ik haar aandacht trekken? Hoe kan ik dicht bij haar in de buurt komen? De laatste avond kwam mijn kans. Iedere tent moest iets doen. Bekend was dat ik bij gelegenheid weleens iets geks deed. Ze zeiden: ‘Paul, doe jij het maar.’ Toen heb ik ‘Jantje zag eens pruimen hangen, oh als eieren zo groot’ gedaan, een gedichtje van Hieronymus van Alphen. Ik droeg het voor op zes verschillende manieren. Als dominee. Als oud heertje. Als Haagse voddenman.

Als Hitler. Als bekakte dame. Als boer. Eigenlijk waren het mijn eerste zes typetjes. Ik had groot succes. Ik stond op een verhoging, ik deed mijn act en er werd gelachen. Ik was elf. Ik dacht: ik wil dit nog weleens ervaren, wat is dit voor gevoel? Mensen lachen om me, mensen klappen voor me, voor het eerst heb ik een publiek. Spelen en succes hebben, succes in combinatie met de kracht van verliefdheid. Het gevoel: dit ben ik, hier voel ik me sterk. Dagen daarna ben ik nog in de war geweest, en als ik weer eens dromerig door het huis liep, vroeg mijn moeder: ‘Wat is er toch, jongen?’ Dan wist ik niet wat te zeggen. Ik kon het niet uitleggen.’’ Zaadje Daar, die mooie zomernacht op de Veluwe, in het aanschijn van het schier onbereikbare mooie meisje Ilse Dohna, is het zaadje in de grond gestopt van de grote cabaretier die Paul van Vliet zou worden. ,,Ik ben verwend, ben een geluksvogel, een zondagskind, ik geef het toe. Al heb ik wel een depressie gehad. Ik ben echt hard onderuitgegaan. In 2007 was het. Door te lang door te gaan. Door te veel ballen in de lucht te houden. Door nooit eens wat gas terug te nemen om na te denken over het leven of meer tijd te besteden aan anderen, aan rust, aan andere zaken buiten het vak. En dat brak me op een gegeven moment op. Ik kon niet meer. Ik was in paniek ook. Ik wou niks. Ik wou de telefoon niet meer aannemen. Een kussen op mijn hoofd en in bed. Ik las de krant niet. Alles wat ik op tv zag, combineerde ik met iets ergs in mijn leven. Geleidelijk aan ben ik er weer bovenop gekomen. Via gesprekken met therapeuten en met pillen. Zeg maar na een jaar of zo was het voorbij. Behalve dat ik ’s morgens nog altijd een beetje knorrig wakker word en het leven somber zie. Maar na een uur of anderhalf is dat weer weg. Het gekke is: ook al weet ik dat het overgaat, dat sombere gevoel ’s morgens kan ik toch niet de baas. Ik heb ermee moeten leren leven dat dit bij mijn leven hoort ’s morgens.’’ ,,Ouder worden vind ik niet leuk. Ik ben 83 en heb nog niets te klagen. Ik mankeer niks. Ik kan nog wandelen en zwemmen en de trap op. Ik kan nog goed nadenken en ik spreek geen wartaal. Maar het proces dat het toch ongemerkt allemaal wat minder wordt en dat je afscheid moet nemen van je vrienden en leeftijdgenoten en van je beroep, vind ik niet makkelijk. Ook het vooruitzicht kan me soms beklemmen. Ik heb een euthanasieverklaring. Als ik het verpleegtehuis in moet, is het klaar.’’

‘Er zijn genoeg voorbeelden van artiesten die te lang zijn doorgegaan’

BoiDR

kunst&cultuur HET SEBASTIAAN GENOOTSCHAP >>

Aan het lidmaatschap van het Sebastiaan Genootschap zijn bijzondere gunsten verbonden, zoals het jaarlijkse ‘Schuttersdiner in de Schutterszaal’. Op de voorste rij, vierde van links: prof. jhr. mr. M. Wladimiroff.

BoiDR

tekst Herman Rosenberg fotoâ&#x20AC;&#x2122;s Jos van Leeuwen

BoiDR

kunst&cultuur HET SEBASTIAAN GENOOTSCHAP >>

‘Word schutter en steun het Haags Historisch’ Acht jaar leidde hij de ‘businessclub’ van het Haags Historisch Museum, het Sebastiaan Genootschap. Advocaat Mischa Wladimiroff blikt terug en vooruit, én vertelt iets over zichzelf en zijn RussischNederlandse familie. Frans Sonneveldt volgt hem op. Er is maar één plek waar dit gesprek kan plaatshebben en dat is het fraaie, zeventiende-eeuwse gebouw van de St. Sebastiaansdoelen aan de Hofvijver. Ooit kwamen hier de Haagse schutters bijeen, nu is er het Haags Historisch Museum gevestigd. Prof. jhr. mr. M. Wladimiroff (73) – een hele mond vol! – voelt zich hier thuis. ,,Ik ben dan wel jurist,’’ zegt hij, ,,maar eigenlijk had ik geschiedenis willen studeren. Jaartallen en droge feitjes trekken me niet zo, maar wel de grotere verbanden en ontwikkelingen en het vak van de geschiedschrijving zelf. Maar ja, geschiedenis, dan lag een loopbaan als leraar in het verschiet. En dat vond ik geen aantrekkelijke gedachte, ook al niet omdat mijn middelbareschooltijd nogal een struikelgang was. Maar de liefde voor de geschiedenis is altijd gebleven.’’ Vriend van het hof En zo werd Wladimiroff in 1972 advocaat en ook nog even politicus, want hij zat tussen 1978 en 1982 voor D66 in de Haagse gemeenteraad. Lange tijd dreef hij een kantoor samen met de bekende strafpleiter mr. Gerard Spong. Wladimiroff richtte zich op de bij uitstek Haagse en tegelijk internationale wereld van de tribunalen. Hij verdedigde aangeklaagden voor het Joegoslavië-tribunaal, het Rwanda-tribunaal en het Sierra Leone-tribunaal. En leidde en passant ook nog rechters op, onder anderen de magistraten die de Iraakse dictator Saddam Hoessein moesten berechten (en uiteindelijk ter dood veroordeelden). Maar de meeste bekendheid verwierf de Haagse jurist als advocaat van de afgezette Servische leider Slobodan Milošević. ,,Advocaat is niet helemaal het juiste woord,’’ legt Wladimiroff uit. ,,Milošević wenste niet verdedigd te worden. Daarom ben ik benoemd tot ‘Amicus Curiae’, letterlijk: vriend van het hof, om op te treden zoals de advocaat van de verdachte gedaan zou hebben, als die er was geweest.’’ Doordat Milošević in maart 2006 in zijn Scheveningse cel overleed, is de rechtszaak tegen hem gestaakt. Misdaad en straf Zo ging Mischa Wladimiroff zelf deel uitmaken van de geschiedenis. Niet veel later begon zijn kantoor Wladimiroff Advocaten met het organiseren van de zogeheten Gevangenpoortlezingen, die gaan over recht en rechtspraak, maar ook over politiek en maatschappij. ,,Ze zijn vernoemd naar de Gevangenpoort omdat dat het museum over misdaad en straf is, maar ze worden gehouden in het Haags Historisch Museum, dat de poort beheert,’’ vertelt Wladimiroff. ,,Zo raakte ik langzaam betrokken bij de musea en maakte ik kennis met de toenmalige directeur, Antoinette Visser. Er was voor particulieren al

BoiDR

een Stichting Vrienden van het Haags Historisch Museum (die later is samengegaan met de geschiedkundige vereniging Die Haghe, red.), maar er was geen businessclub. Dat woord klinkt natuurlijk niet in een museale omgeving. Daarom hebben we in 2010 de naam Sebastiaan Genootschap bedacht, een verwijzing naar de oorspronkelijke functie van het gebouw aan de Korte Vijverberg. Doel is het betrekken van het Haagse bedrijfsleven bij het museum. Wie lid wordt, steunt het museum met een jaarlijkse bijdrage variërend van 1250 tot 5000 euro. Het museum kan het fonds dat zo is ontstaan, aanwenden bij kostbare projecten als restauraties en aankopen.’’ Aan het lidmaatschap zijn bijzondere gunsten verbonden zoals gratis toegang tot de twee musea, speciale rondleidingen en het jaarlijkse ‘Schuttersdiner in de Schutterszaal’. En leden van de hoogste categorie, de ‘weldoeners’, hebben op Prinsjesdag recht op een plekje op het bordes van waar de Gouden of Glazen Koets bijna aangeraakt kan worden. Maar wat heeft het Sebastiaan Genootschap tot nu toe bereikt? Wladimiroff: ,,We hebben de restauratie van een aantal burgemeestersstukken gesteund. Ze zijn nu te zien in de Schutterszaal. Met onze steun zijn schilderijen van Floris Arntzenius en Gerard Hoet aangekocht en ook een bronzen buste van een vrouwenfiguur, die ooit deel uitmaakte van het monument op Plein 1813.’’ Het laatste project waar Wladimiroff als voorzitter van het bestuur van het Sebastiaan Genootschap bij betrokken was, is het uitbreiden van de lidmaatschapscategorieën. ,,Nu we zo’n twintig bedrijven hebben die lid zijn, willen we een nieuwe groep aanboren. Dat zijn de hofleveranciers en die kunnen tegen een lager tarief, namelijk 200 euro, lid worden. Je krijgt dan als titel ‘Schutter’. Dus: word schutter en steun het Haags Historisch! We moeten bezig blijven, zeker in Den Haag, waar ook veel bedrijven zijn gevestigd die geen echte band voelen met de stad. Maar het gaat, we groeien mondjesmaat,’’ aldus Wladimiroff, die in september afscheid heeft genomen als voorzitter van het genootschap. Opvolger Zijn opvolger is fiscalist prof. dr. Frans Sonneveldt, partner van het Haagse accountantskantoor Mazars dat onder meer gespecialiseerd is in belastingadvies en (internationale) ‘estate planning’ (advies op het gebied van huwelijksvermogensrecht, erfrecht en daarmee samenhangende fiscaliteit). Hij was al vicevoorzitter van het genootschap, dus het lag voor de hand dat hij Wladimiroff zou opvolgen. Zijn belangrijkste doel is het Sebastiaan Genootschap te laten

Tegeltableau door N.V. Haagsche Plateelbakkerij Rozenburg, schildering door Daniël Harkink, ca. 1895.

Pieter Quarles (1677-1744) en zijn familie, geschilderd door Gerard Hoet, ca. 1725.

groeien. Sonneveldt: ,,Er zijn nu zo’n twintig bedrijven lid. Dat aantal wil ik verdubbelen. Een van de mogelijkheden is, zoals Wladimiroff aangeeft, de hofleveranciers aan ons zien te binden. Maar we gaan nog verder brainstormen om groeimogelijkheden te onderzoeken. Van de opbrengst kunnen we dan nog meer mooie dingen doen voor het Haags Historisch en de Gevangenpoort.’’ Sonneveldt kan maximaal acht jaar bestuursvoorzitter zijn.

Voor meer informatie over het lidmaatschap kunt u zich rechtstreeks wenden tot de heer M.J.J.L.H. van Baalen, directeur van het museum en tevens bestuurslid van het Sebastiaan Genootschap: vanbaalen@ haagshistorischmuseum.nl. Iedereen die zich voor 1 januari 2019 aanmeldt als begunstiger of beschermer geniet voor een jaar de voordelen die horen bij de naast-hogere categorie (zie overzicht hieronder).

Rusland En Mischa Wladimiroff? Die heeft, hoewel hij eerder óók al afscheid heeft genomen van zijn advocatenkantoor, nog genoeg omhanden. Een van de zaken die hem bezighouden, is zijn familiegeschiedenis. Met zijn twee broers doet hij onderzoek en dat zou uiteindelijk moeten resulteren in een boek. Nu worden we toch een beetje nieuwsgierig. ,,Onze familiegeschiedenis is geen alledaags verhaal,’’ begint Wladimiroff. ,,Mijn grootouders behoorden tot de Russische adel. Ze zijn in 1918 Rusland ontvlucht, uit elkaar geraakt omdat mijn grootvader terugkeerde om met de ‘Witten’ (de anticommunisten, red.) mee te strijden, in Siberië weer herenigd en uiteindelijk via Wladiwostok in Nederlands-Indië terechtgekomen. Mijn vader kwam naar Nederland om te studeren. Hij trouwde een Friezin. Dus ik ben half Rus, half Fries. Mijn broers en ik kennen de grote lijnen van het verhaal wel, maar we hopen er nog veel meer over aan de weet te komen.’’

Begunstigers (1250,00 euro per jaar): Gratis toegang tot de beide musea Gratis toegang tot tentoonstellingen Exclusieve ontvangsten, excursies, previews en evenementen Vermelding van het bedrijfslogo op de website en aan de wand van de musea Periodieke nieuwsbrief

Het Sebastiaan Genootschap heeft een Comité van Aanbeveling dat bestaat uit vooraanstaande Hagenaren. In 2017 werd het Comité gevormd door prof. dr. M.W.C. Feteris, president van de Hoge Raad der Nederlanden, brigade-generaal H. Morsink, kanselier der Nederlandse Orden, dr.mr. A.M.M. Orie, rechter in het Joegoslavië Tribunaal, mevrouw S.C. Tóth, onderneemster, drs. A.F. van der Touw, voorzitter Raad van Bestuur Siemens Nederland en mr. P. van Vliet, cabaretier. Erevoorzitter van het Sebastiaan Genootschap is de burgemeester van Den Haag, mevrouw P.C. Krikke.

Beschermers (2.500,00 euro per jaar): Dezelfde voordelen als begunstigers plus Korting op artikelen uit de museumwinkel Gebruik tegen kostprijs van representatieve ruimten van de musea voor ontvangsten, evenementen en diners Uitnodiging voor het jaarlijkse Schuttersdiner Weldoeners (5.000,00 euro per jaar): Dezelfde voordelen als beschermers plus Speciale rondleidingen door de conservator bij tentoonstellingen Plaats op het bordes van het Haags Historisch Museum tijdens de rijtoer op Prinsjesdag Specifieke arrangementen op afspraak, waaronder bruikleen van kunst www.haagshistorischmuseum.nl/sebastiaan-genootschap

BoiDR

economie >>

Jesse Zijlma.

BoiDR

tekst Marc Konijn foto Frank Jansen

Aan het Lange Voorhout staat het imposante gebouw van BarentsKrans, het (inter)nationaal opererende advocatenen notarissenkantoor in het juridische hart van de hofstad. Het karakteristieke pand kent een moderne binnenkant, die volledig voldoet aan de hoge eisen die BarentsKrans stelt aan duurzaamheid. Een interview hier met Jesse Zijlma, advocaat en partner bij het vastgoedteam van BarentsKrans. Speciale expertise en passie? Duurzaamheid!

‘IN DEN HAAG STAAN WE VOOR EEN ENORME OPGAVE’

Tijd voor actie Het is ergens in 2004 begonnen, met een vraag van Vestia, weet Jesse Zijlma zich nog goed te herinneren. De woningcorporatie wilde restwarmte uit kassen in het Westland gebruiken voor het verwarmen van 800 nieuwbouwwoningen in Naaldwijk. ,,Een prachtig project, echt vernieuwend in die tijd. Maar ook met de nodige valkuilen. Er was nog helemaal geen wetgevend kader, dus het was puzzelen, creatief zijn, in een fascinerende wereld. Het was opwindend, ik werd echt door deze zaak gegrepen.’’ Zijlma was nog maar net in dienst bij BarentsKrans, het kantoor dat toen nog in de Parkstraat zetelde. Vastgoed was zijn specialiteit, maar duurzame energie werd zijn passie. Zijn interesse in techniek heeft daar volgens de advocaat wel iets mee te maken. ,,Als kind wilde ik al weten hoe een apparaat in elkaar zat. Ik kan technische tekeningen lezen, begrijp hoe een warmtepomp of een windmolenpark werkt. Daar heb ik dagelijks profijt van. Je bent daardoor beter in staat om goede contracten te schrijven voor een zonnepark of een warmtenet.’’ Pleidooi Daar komt nog bij: ,,Als je bij een rechter bent en je moet vertellen hoe een warmtenet werkt, of een warmtewisselaar, dan is het heel prettig dat je dat zelf kunt uitleggen, zonder hulp van een extern deskundige. Dat zijn vaak mensen die zich minder kunnen verplaatsen in de technische kennis van een rechter. Dat maakt je pleidooi toch minder sterk. Technisch inzicht is echt onderscheidend in mijn vak.’’ Jesse Zijlma was een van de eersten die zich vastbeten in de duurzame energie. Inmiddels is hij partner bij BarentsKrans en komen zijn klanten uit het hele land naar Den Haag voor juridische bijstand. Bijna alle grote projecten – van zonneparken tot aardwarmte – belanden op zijn bureau. ,,Iedereen krijgt met duurzame energie te maken. De opwarming van de aarde laat zich steeds meer gelden, de gaskraan van Groningen wordt dichtgedraaid. Ook hier in Den Haag staan we voor een enorme opgave. Hoe gaan we alle woningen en winkels in de stad verwarmen?’’

Het aantal initiatieven in de duurzame sector explodeert. Grote zonneprojecten zijn op het moment helemaal hot, stelt de advocaat, die een zonnepark bij Hengelo aanhaalt als goed voorbeeld. Daar zijn de panelen in overleg met omwonenden weggewerkt in een parkachtig landschap. Maar het mooiste is om het op daken te doen, vindt Zijlma. ,,Wat je veel ziet, is dat ontwikkelaars grote daken huren en daarop grote zonnestroominstallaties plaatsen. Dat moet goed geregeld worden. De exploitant wil die panelen het liefst twintig jaar laten liggen, maar de eigenaar van het gebouw wil misschien ooit verbouwen. Hoe ga je om met schade? Met een standaardcontract kom je er niet. Wij gaan daarom altijd het gesprek aan om oplossingen te zoeken die passen bij de klant, om de wensen scherp te krijgen en helder te verwoorden in een contract.’’ Deze aanpak berust niet op toeval, want bij BarentsKrans staat de klant centraal, onderstreept Zijlma. ,,We zijn stap voor stap gegroeid. Dat komt vanzelfsprekend door het niveau van onze juridische kennis. Maar daarnaast willen we toegankelijk zijn voor de klant. Bij ons is een partner niet verworden tot een manager die zijn zaken delegeert. Bij ons werkt de partner aan de zaken mee, neemt hij of zij gewoon de telefoon op. Wij werken bewust met kleine teams, zodat iedereen de dossiers kent en de klant te woord kan staan. Dat is onze kracht.’’ De overstap naar het gerenoveerde pand van De Zeven Provinciën aan het Lange Voorhout – te herkennen aan het zeilschip aan de gevel – heeft BarentsKrans een nieuwe impuls gegeven, vindt Zijlma. ,,Het is een prachtige plek om met 130 professionals te werken, met een fantastisch atrium, en mooie ruimtes om klanten te ontvangen. En duurzaam ingericht natuurlijk, al kan dat altijd beter.’’ Zelf heeft hij extra panelen op het dak van zijn huis laten leggen en een elektrische auto aangeschaft. Hij kan daarmee 8000 kilometer op gratis zonne-energie rijden, rekent hij voor. ,,De klimaatverandering is op een zorgwekkend punt gekomen. Het is tijd voor actie. Het mooie is dat ik daar vanuit BarentsKrans een steentje aan mag bijdragen.’’ www.barentskrans.nl

BoiDR

lifestyle >>

Lisette Rademakers.

BoiDR

tekst Annerieke Simeone foto Frank Jansen

Lisette Rademakers heeft aan de Parkweg (en in Amsterdam) een tandartspraktijk, en dat is niet bepaald een doorsneepraktijk. Ze is specialist in esthetische tandheelkunde. Ze geeft niet alleen het gebit een oppepper, maar verjongt ook het gezicht. ,,In Nederland ken ik niemand die hetzelfde doet.’’

‘JE KUNT DIT VAK NIET LEREN, JE MOET ER OOG VOOR HEBBEN’

In de stoel voor een stralende lach Toen Lisette Rademakers zestien werd, begon haar vader over haar studiekeuze. ‘Ik heb bedacht dat je tandarts gaat worden,’ zei hij. ‘Je bent creatief en als tandarts kun je met je handen werken.’ Zijn dochter vond het maar een gek idee. ‘Je bent niet goed wijs, pap. Je weet toch dat ik liever kaakchirurgie wil studeren?’ Maar de toenmalige KNO-arts bleef bij zijn idee. ‘Als je in een ziekenhuis werkt, ben je afhankelijk van anderen. Als tandarts ben je zelfstandig en kun je je eigen praktijk beginnen. Ga nou gewoon eens kijken op de universiteit.’ Hij haalde haar over. En met succes. ,,Ik liep een dag mee met een laatstejaarsstudent tandheelkunde en was meteen om.’’ Inmiddels is Lisette Rademakers 41 jaar en heeft ze, zoals haar vader al hoopte, een eigen tandartspraktijk. Al is het niet bepaald een doorsnee-praktijk. Rademakers is specialist in esthetische tandheelkunde en heeft haar werkruimte aan de chique Parkweg 27. Ze heeft ook een vestiging op de Zuidas in Amsterdam. ,,Ik krijg soms mensen over de vloer die hun mond niet durven te openen. Laat staan te lachen, die praten bijna met de lippen op elkaar.’’ Om een stralende lach tevoorschijn te toveren, heeft ze meerdere opties voor hen. Eén daarvan is het plaatsen van facings. Dat woord kun je vrij letterlijk nemen: het is een nieuw gezicht voor je tand doordat er een dun schildje op wordt gezet. Vroeger werkte Rademakers met composieten facings, maar dat materiaal heeft ze inmiddels verruild voor het beste porselein, de zogenaamde non-prep facings. ,,Composiet is een soort klei waar tandartsen gaatjes mee vullen. Het is een goed alternatief uit financieel oogpunt, maar is minder mooi en duurzaam. Het porselein waarmee ik werk, is handgebakken, lensdun en veel sterker. In tegenstelling tot het ouderwetse porselein hoef je deze facings niet te slijpen. Non-prep porseleinen facings blijven tien tot dertig jaar goed. Maar je moet het wel zelf onderhouden. Op den duur slijt het, net als je eigen gebit.’’ Soms werkt Rademakers maar één tand bij, soms het hele gebit. ,,Gisteren heb ik toevallig

bij twee personen alle tanden gedaan. Met de ene persoon ben ik zes uur bezig geweest, met de andere anderhalf uur. Hoe dat komt? Bij de eerste vonden we iets niet mooi genoeg. Toen zijn de facings in het tandtechnisch laboratorium nog perfecter gemaakt.’’ Naast dat ze je gebit een oppepper geeft, kan de esthetisch tandarts ook je gezicht verjongen. Ze wijst met haar handen op haar gezicht: ,,Hoe ouder je bent, hoe smaller je kaken. De onderkaken maken op den duur een groei naar voren en naar boven door. Met als gevolg dat je tanden over elkaar gaan staan en je mondhoeken gaan hangen. Helaas trekken orthodontisten nog steeds kiezen. Nou, als iets het verouderingsproces in de hand werkt, is het dat wel. De bedoeling is juist dat je de kaak breder maakt en lipsteun geeft. Dat kan met facings, maar waar ik ook veel mee werk, zijn beugels. Want als je mooie tanden hebt, zou ik voor puur gaan: geen facings maar beugels. Daarmee zetten we de tanden weer op de oorspronkelijke plek. En nee, dan heb ik het niet over dat ouderwetse hekwerk, de bitjes die wij gebruiken zijn doorzichtig. Binnen een meter afstand zie je het niet.’’ Effect Deze zogenaamde Invisalign-beugels rollen, nadat Rademakers een scan van je tanden heeft gemaakt, in setjes uit een 3D-printer. Elke twee weken vervang je de bitjes, zodat de tanden geleidelijk de gewenste stand krijgen. ,,Binnen zes maanden heb je al effect.’’ Je kunt op jonge leeftijd bij haar terecht. ,,Ik behandel mensen al vanaf veertien jaar. Als mijn kinderen die leeftijd hebben, krijgen ze ook beugels. Daar hebben ze later alleen maar profijt van.’’ Concurrenten heeft ze nauwelijks. ,,In Nederland ken ik niemand die hetzelfde doet. Je kunt het namelijk niet leren, je moet er oog voor hebben. Het is echt out of the box denken. De tandartsen aan wie ik lezingen geef, willen dat ik mijn werkzaamheden in een onderzoek uitleg. Nou, mooi niet. Ik heb het veel te leuk met wat ik nu doe.’’ www.lisetterademakers.com

BoiDR

reportage THE HAGUE & PARTNERS >>

Marco Esser en Nienke van der Malen.

BoiDR

tekst John de Graaff foto’s Jacques Zorgman

Meer toeristen, meer congressen, meer zakelijke ontwikkelingen. Den Haag is er klaar voor, mede dankzij The Hague & Partners. ,,We willen welvaart en welzijn aan de stad toevoegen.”

Goeddoen voor Den Haag Stad aan zee; stad van vrede, recht en veiligheid. Maar Den Haag is meer, en wil dat in binnen- en buitenland nadrukkelijker gaan uitdragen. Een belangrijke speler om die ambitie waar te maken, is The Hague & Partners. In dit jonge merk van de hofstad werken sinds vorig jaar The Hague Marketing Bureau, The Hague Convention Bureau en The Hague Business Agency indringend samen, om de stad nog steviger neer te zetten als bestemming voor bewoners, bezoekers, congressen, bedrijven en organisaties.

,,Er liggen voor de Haagse economie kansen bij het uitstekende vestigingsklimaat en bij de sterke sectoren toerisme en congressen,’’ vervolgt Esser. ,,Burgemeester en wethouders hebben daarin zeker een rol gespeeld. Het vorige college heeft voor een periode van vier jaar in totaal vijf miljoen euro beschikbaar gesteld om meer congressen naar Den Haag te halen. Het huidige college heeft die investering structureel gemaakt. Met dergelijke steun kun je echt stappen zetten.’’

,,We willen welvaart en welzijn aan de stad toevoegen,’’ concluderen Nienke van der Malen (36) en Marco Esser (47). Het duo vormt de dagelijkse leiding van The Hague & Partners, de koepelstichting waaronder The Hague Marketing Bureau, The Hague Convention Bureau en The Hague Business Agency vallen. De stichting had met Ilja van Haaren tot voor kort ook een eigen directeur, maar na haar vertrek is besloten met een tweehoofdige leiding door te gaan. ,,Wij kunnen dit samen af,’’ stellen Van der Malen en Esser. ,,Vanaf eind november zitten we met alle ongeveer 45 medewerkers op één plek, in het WTC aan de Prinses Beatrixlaan. Met alle synergievoordelen moet dat ons gaan lukken.’’ En dan is Den Haag in 2022 de tweede stad van Nederland als het gaat om bezoekers, congressen en bedrijven, zoals is vastgelegd in de middellangetermijnstrategie 2019-2022.

,,Of mensen nu komen voor het strand of voor musea, Den Haag is gewoon een gave stad,’’ stelt Van der Malen. ,,Mensen willen zijn waar het zoemt, daarom zijn grote sprekers op congressen ook zo belangrijk. En gelukkig is er veel draagvlak vanuit de politiek. Zo kunnen we Den Haag breder neerzetten dan stad aan zee of stad van vrede en recht, want in Den Haag wordt gewerkt aan een betere, rechtvaardige en veilige wereld. Met de economisch sterke clusters ICT/Tech, Finance en Legal, New Energy en Security behoren we tot de top.’’

‘MENSEN WILLEN ZIJN WAAR HET ZOEMT’

In de praktijk van alledag betekent dit dat Van der Malen zich meer richt op de B2B-markt, dus naast het werven van congressen ook het werven van nieuwe bedrijven. Esser richt zich primair op de B2C-markt, de (toekomstige) bewoners en bezoekers. ,,Onze belangrijkste taak is marketing en acquisitie om economische spin-off en de daarmee samenhangende, broodnodige werkgelegenheid voor de stad te realiseren. Inderdaad, goeddoen voor Den Haag.’’

Als non-profitorganisatie gaat The Hague & Partners niet voor eigen gewin. Alle activiteiten zijn erop gericht Hagenaars een mooiere toekomst te bieden. ,,Je kunt jezelf de vraag stellen: waarom zijn we op aarde?”, aldus Esser. ,,Ja, dit werk heeft een groot maatschappelijk doel. Het gaat uiteindelijk om welvaart en welzijn van alle Hagenaars. Daarom vermarkten we de stad en verrichten we acquisitie. En gelukkig kunnen we dat nu doen vanuit één merk, één ‘brand’. Vanuit The Hague & Partners positioneren we Den Haag nu op dezelfde manier.’’ Het is al gezegd: werkgelegenheid mensen in Den Haag moeten aan Esser. ,,De helft van de Hagenaars werk, wij willen welvaart en welzijn

is daarbij cruciaal. ,,De het werk komen,’’ zegt heeft momenteel geen aan de stad toevoegen.

BoiDR

PAUL VAN VLIET IS TERUG ALS SCHRIJVER!

NU IN DE BOEKHANDEL E19,99

In zijn ‘autobiografie van nooit verzonden brieven’ ontloopt Paul van Vliet niets en niemand meer. Hij schrijft openhartig, geestig en scherp over zaken als leven en dood, armoede, liefde, vriendschap, God en de oorlog. Hij laat zich in dit boek op een zeer persoonlijke manier kennen. uitgeverijbalans.nl BoiDR

Op basis van kwaliteit.’’ Na het grote evenement van dit jaar ‘Feest aan Zee, Scheveningen 200 jaar badplaats’ staat 2019 in het teken van ‘Rembrandt en de Gouden Eeuw’. ,,Het Mauritshuis krijgt daarin een prominente plek, want er komen heel veel werken van de schilder te hangen. Interessant is ook dat deze expositie er relatief lang staat, want zo kunnen met name belangstellenden uit het buitenland hun bezoek goed organiseren.’’ Het succes van Rembrandt, want wie durft daaraan eigenlijk te twijfelen, zal een verdere groei van Den Haag als toeristische bestemming met zich meebrengen. Winst Nienke van der Malen, gepokt en gemazeld in de internationale hotelsector, en Marco Esser, bedreven in de wereld van bestuur en politiek in binnen- en buitenland, lijken bij uitstek de mensen om de klus met The Hague & Partners te kunnen klaren. Zelf durven ze dat uiteraard niet te zeggen, maar: ,,We zien al winst. Met The Hague & Partners kunnen we de uitingen van Den Haag nu eenduidig neerzetten. Met onze ‘brand’ kunnen we onze boodschap veel meer lading geven. Zo komen we op het netvlies van de mensen, ook in het buitenland. Natuurlijk, dat is helemaal niet makkelijk, want de concurrentie is enorm. Maar het kan lukken door de handen ineen te slaan.” www.thehague.com

JA, DIT WERK HEEFT EEN GROOT MAATSCHAPPELIJK DOEL’

BoiDR

kunst&cultuur >>

Sven Arne Tepl (links) en CornĂŠ Ran in het Zuiderstrandtheater. Achter hen een poster van Nicholas Collon, chef-dirigent van het Residentie Orkest.

BoiDR

tekst Herman Rosenberg foto Frank Jansen

Natuurlijk, Bach en Beethoven zullen blijven klinken in Den Haag. Maar de stad vraagt om meer. Sven Arne Tepl van het Residentie Orkest en Corné Ran van het Zuiderstrandtheater en de Nieuwe Kerk werken samen hard aan een veelzijdig muzikaal aanbod.

Bach, Beethoven en nog veel meer Veelzijdig. Dat is een woord dat telkens weer terugkomt in het Zuiderstrandtheater, waar we Sven Arne Tepl en Corné Ran spreken. Tepl (52) is algemeen en artistiek directeur van het Residentie Orkest en is van huis uit altviolist. Ran (54) is programmeur klassieke muziek van het theater aan de kust en van de Nieuwe Kerk in de binnenstad en studeerde theaterwetenschap en zang. Beide organisaties – orkest en zaaldirectie – hebben zich de afgelopen jaren ‘opnieuw moeten uitvinden’, zoals dat heet. Het orkest kreeg te maken met ingrijpende bezuinigingen; de zaaldirectie moest afscheid nemen van de Dr Anton Philipszaal en het Lucent Danstheater op het Spuiplein en verdergaan in één zaal aan de kust. Voorlopig is het Zuiderstrandtheater het hoofdpodium van de klassieke muziek en dans in Den Haag.

blijft dus op hoog niveau het grote symfonische repertoire uitvoeren. Maar daarnaast doen we ook bijzondere projecten zoals concerten in de Kurzaal in het kader van het Festival Classique, optredens met jazz- en popmusici in het Paard en kamermuziekuitvoeringen in de Nieuwe Kerk. De Nieuwe kerk is en blijft door zijn goede akoestiek een fantastisch podium voor kamermuziek. Maar ook het Zuiderstrandtheater heeft, zeker na recente aanpassingen, een goede akoestiek; Radio 4 komt hier graag opnemen.’’ Ran noemt het Residentie Orkest daarom een ‘voorloper’. ,,Jullie zijn het orkest van de 21ste eeuw. Met de vele educatieve projecten, de optredens in het Paard zijn grensverleggend en concerten met bijvoorbeeld Paul van Vliet – naast de grote concerten – zijn jullie een aanjager van nieuwe ontwikkelingen.’’ Het is niet zomaar wat uitproberen, legt Tepl uit. ,,We stellen ons de vraag wat de relevantie is van een symfonieorkest vandaag de dag. Ja, we spelen Brahms en Mahler – hebben we altijd gedaan – maar ook andere genres. Daarin lopen we voor op veel orkesten in binnen- en buitenland. Ik geef wel toe dat iedereen zich verheugt op die ‘Vijfde’ van Mahler – het zou niet best zijn als dat niet het geval was! – maar de orkestleden hebben ook genoten van hun optreden met rockzangeres Anneke van Giersbergen. We waren het eerste symfonieorkest dat optrad op Lowlands.’’

‘WE WAREN HET EERSTE SYMFONIEORKEST DAT OPTRAD OP LOWLANDS’

Het gaat boven verwachting goed, verzekeren beide gesprekspartners. Corné Ran: ,,Het publiek weet de weg naar het Zuiderstrand goed te vinden. Vaak krijgen we te horen dat deze zaal niet mag worden afgebroken, wat uiteindelijk wel de bedoeling is. We brengen hier én in de Nieuwe Kerk, naast de uitvoeringen van de vaste bespelers – Residentie Orkest en Nederlands Dans Theater (NDT) – veel verschillende gezelschappen en artiesten. Zoals Opera Zuid met de opera ‘Fantasio’ van Offenbach, het Nederlands Kamerkoor onder leiding van de legendarische oudemuziekspecialist Paul van Nevel en een programma van de Nederlandse Bachvereniging met wereldlijke muziek van Bach, en dan hebben we het alleen nog maar over mei 2019.’’ ,,Daar komen wij dan nog bij met de ‘Vijfde symfonie’ van Gustav Mahler, onder leiding van onze nieuwe chef-dirigent Nicholas Collon en in samenwerking met studenten van het Koninklijk Conservatorium,’’ vult Tepl aan. ,,Dat is de symfonie met het Adagietto, dat heel bekend is geworden doordat het is gebruikt in de film ‘Dood in Venetië’. Het Residentie Orkest

Tepl en Ran doen ook steeds meer dingen samen. Een voorbeeld is de komst van de Turkse meesterpianist Fazil Say in maart 2019. Ran: ,,Wij wilden hem, maar het orkest ook. Dus zijn we samen opgetrokken.’’ Tepl: ,,Waardoor we hem een heel weekend konden bieden: een concert met het orkest en een recital in de Nieuwe Kerk, waar pianisten erg graag spelen.’’ En in de toekomst wordt die samenwerking alleen maar nauwer. Vanaf medio 2020 is, als de planning wordt gehaald, iedereen gehuisvest in het

BoiDR

“Ik merk dat mijn moeder weer plezier heeft.”

Als thuis thuis wonen vinden mensen metmet geheugen-problematiek, dementie, nieuw Wassenaar. thuis in Claris Zorgvilla Als wonenniet nietmeer meergaat, gaat, vinden mensen dementie een nieuwzoals thuis in Clariseen Zorgvilla Want deze

Den Deijl in Wassenaar. We bieden professionele zorg in een huiselijke omgeving, waarbij veel persoonlijke aandacht is en oog voor wat bewoners nog kunnen en willen. Een team van vaste medewerkers geeft liefdevolle en belevingsgerichte zorg die is afgestemd en met oog voor wat bewoners nog wél kunnen en willen. Een plek waar rust en prikkels in balans zijn, waar bewoners zich op de interesses en mogelijkheden van de individuele bewoner waarbij het welbevinden en optimale kwaliteit van leven centraal geborgen en en veilig voelenzijn enaltijd waarwelkom hun naasten altijd welkom zijn. Om een kopje koffiehuiskamer, te drinken in de gezellige staan. Familie vrienden om een kopje koffie te drinken in de gezellige mee te doen aan huiskamer, een van de mee te doen aan eente van de velebijactiviteiten of aan te schuiven bijdiner. het door onze eigen kok bereide diner. vele activiteiten of aan schuiven het door onze eigen kok bereide zorgvilla biedt bewoners de best mogelijke professionele zorg in een huiselijke omgeving. Met veel persoonlijke aandacht

Wilt uu meer meer weten Deijl? Wilt weten over overClaris ClarisZorgvilla ZorgvillaDen Wassenaar? Neem dan Willem Holleman, Neem dan gerust gerustcontact contactop opmet met Sandra Krikke,

via 070 – 217 11 11 of info@claris-zorggroep.nl

via 070 - 217 11 11 of info@claris-zorggroep.nl.

www.claris-zorggroep.nl BoiDR

<< foto Jos van Leeuwen

grote, nieuwe cultuurgebouw op het Spuiplein, voorheen bekend als ‘Spuiforum’. Het Zuiderstrandtheater, dat was bedoeld als tijdelijke locatie, wordt dan afgebroken. Het nieuwe complex biedt ruimte voor het orkest, het NDT en het Koninklijk Conservatorium. Maar ook veel andere artiesten en gezelschappen zullen er hun opwachting maken. ,,Het mag in het nieuwe gebouw geen willekeurige stapeling van concerten worden,’’ vindt Tepl. ,,Er moet een filosofie zijn: wat willen we het publiek laten meemaken? We gaan dat programma gezamenlijk in elkaar zetten. Dat is een uitdaging. Er zullen pittige discussies zijn over welke kant we opgaan, de meer commerciële of de meer inhoudelijke. We zijn nu eigenlijk al aan het oefenen.’’ Ran: ,,De term klassieke muziek voldoet eigenlijk niet meer. We brengen gezamenlijk muziek in al haar breedte op het podium van het nieuwe complex. Dat moet ook wel met Den Haag als stad waar ruim 50 procent niet in Nederland is geboren en/of een migrantenachtergrond heeft.’’ Intimiteit Tepl en Ran verwachten veel van de nieuwe concertzaal en dansen operazaal. Veel ervaringen uit het Zuiderstrandtheater worden meegenomen. De intimiteit van die zaal keert terug aan het Spui. Ook akoestisch wordt alles uit de kast gehaald om optimaal luistergenot te garanderen. Beiden: ,,We bieden de stad nu al veel, maar straks nog meer. Het nieuwe gebouw krijgt een ijzersterke programmering.’’

‘RADIO 4 KOMT HIER GRAAG OPNEMEN’

www.zuiderstrandtheater.nl en www.residentieorkest.nl

BoiDR

kunst&cultuur >> <<

Iedere zomer, sinds 1997 al, wordt de top van de klassieke muziek uitgenodigd om in het historische decor van Delft te musiceren. Het Delft Music Chamber Festival heeft inmiddels een vaste plaats verworven als kamermuziekfestival, zowel nationaal als internationaal.

Het gemeenlandshuis Hoogheemraadschap Delft: ook een locatie met een leuke, typisch Hollandse sfeer.

Marloes Borsboom (wethouder van Rijswijk) met echtgenoot Ehsan Turabaz (Manager International Sales van Inter IKEA Systems).

Marja van Bijsterveldt (burgemeester van Delft), Liza Ferschtman en Tim van der Hagen (rector magnificus en voorzitter Raad van Bestuur van de TU Delft).

‘Klassieke muziek biedt een grote waaier aan emoties’ Het is, althans voor buitenstaanders, even verrassend als interessant te constateren hoe de klassieke klanken van het Delft Chamber Music Festival zich in de loop der jaren hebben ontwikkeld en tot op de dag van vandaag doorklinken in het beroemde stadje van Vermeer. Niet alleen met concerten in het Stedelijk Museum het Prinsenhof, in het Reinier de Graaf-ziekenhuis, in het gemeenlandshuis Hoogheemraadschap Delft of in de kerkjes in Midden-Delfland, maar ook gewoon in de openlucht, op markten en pleinen, op álle terreinen en op álle niveaus. Precies zoals het ooit is bedoeld. Precies zoals violiste en artistiek directeur Isabelle van Keulen het zich, bij de oprichting in 1997, voorstelde: een eigen festival in een idyllische omgeving. ‘Het leuke aan het organiseren van een festival,’ zei Van Keulen destijds al, ‘is dat je je eigen carte blanche kunt creëren. Dat je de musici kunt uitnodigen die jij goed vindt en dat je muziek kunt programmeren die jij interessant vindt. Die artistieke vrijheid is heerlijk.’ Jaarlijks zijn zo’n twintig concerten in en rond Delft te beluisteren, met bekend en minder bekend repertoire. De meeste concerten hebben plaats in het Prinsenhof, het festivalhart. Een geschiktere locatie had Van Keulen zich natuurlijk niet kunnen wensen: musiceren op een podium in een museum ten overstaan van publiek dat, eenmaal in vervoering gebracht, z’n nauwelijks onverhulde emoties stilletjes door het glazen dak van de zaal kan laten afdwalen naar de Oude Kerk. ‘We wilden een zaal met een goede akoestiek, maar het moest ook een locatie zijn met een leuke, liefst typisch Hollandse sfeer. Delft bood precies wat we zochten.’ Het Delft Chamber Music Festival (DMCF) bestaat sinds 1997 en heeft sindsdien een vaste plaats verworven als kamermuziekfestival, zowel nationaal als internationaal. Sinds jaar en dag staat het bekend om het hoge niveau van de musici, de bevlogenheid van de uitvoeringen en niet in de laatste plaats de unieke benadering van de muziek zonder dat daarbij de traditie ook maar één

BoiDR

tekst Gijsbert Spierenburg foto’s Jos van Leeuwen en Marco Borggreve

Paul Weeink (directeur Centacon en lid VNO-NCW Den Haag) met echtgenote en Evert van den Bergh (voorzitter bestuur Delft Chamber Music Festival).

‘KLASSIEKEMUZIEKONDERWIJS ZOU EIGENLIJK VANZELFSPREKEND MOETEN ZIJN’

Artistiek directeur en violiste Liza Ferschtman.

moment uit het oog wordt verloren. Van Keulen organiseerde het festival tien jaar. In 2007 gaf zij het stokje over aan de internationaal vermaarde violiste Liza Ferschtman. Toen Van Keulen het DCMF oprichtte, waren er nog amper kamermuziekfestivals. Het landschap is inmiddels aanzienlijk veranderd, zegt haar opvolger. Ferschtman: ,,Niet alleen in Nederland ook in het buitenland zijn er veel festivals bij gekomen De mensen hebben gezien hoe mooi die concerten kunnen zijn en dat werkt. Bij kamermuziekconcerten komt er in combinatie met andere kunstvormen als dans, literatuur, poëzie, toneel en theater veel samen. Er ontstaat een zeker welwillendheid, de bereidheid om samen nieuwe dingen te ontdekken.’’ Ferschtman ziet het onder meer als haar opdracht om te voorkomen dat hele generaties worden opgevoed zonder klassieke muziek. ,,Het is jammer dat de jongere generaties de klassieke muziek de rug toekeren. Dat komt omdat er al jaren wordt bezuinigd op cultuur- en muziekonderwijs. Klassiekemuziekonderwijs zou eigenlijk net zo vanzelfsprekend moeten zijn als het onderwijs van taal en rekenen. De cognitieve effecten van klassieke muziek moeten niet worden onderschat. Testen die zijn gedaan onder kinderen hebben uitgewezen dat, zeker in deze tijd, klassieke concerten het luisteren en het samenwerken bevorderen. Klassieke muziek biedt een grote waaier aan emoties. Meerdere stemmen dringen door tot in de diepere lagen van het bewustzijn.’’ In 2019 zal Liza Ferschtman als artistiek directeur overigens even terugtreden. ,,Om nieuwe inspiratie op te doen en vervolgens weer met nieuwe energie aan de slag te gaan.’’ IKEA Delft is als sponsor van groot belang voor het Delft Chamber Music Festival. Niet alleen in financiële zin – de multinational is al jaren de belangrijkste sponsor – ook organisatorisch draagt het Zweedse concern bij. Volgens Ferschtman is Ehsan Turabaz, de immer beminnelijke Manager International Sales van Inter IKEA Systems, ‘een groot muziekliefhebber en zeer betrokken, vooral mentaal.’ www.delftmusicfestival.nl

BoiDR

column >>

â&#x20AC;&#x2DC;Je lot uit handen geven aan een rechter is risicovolâ&#x20AC;&#x2122;

Corine van Bodegom.

BoiDR

tekst Corine van Bodegom foto Salvador Pozo/Peter Versnel

Als gespecialiseerd familierechtadvocaat en scheidingsbemiddelaar zie ik het als een uitdaging de emotionele en financiële chaos op te ruimen die een scheiding in iemands leven aanricht. Hoe kan die schade worden opgelost en hoe krijgt de toekomst weer vorm? Mijn voorkeur gaat ernaar uit om de familierechtelijke problemen, zoals deze zich aandienen, op te lossen in overleg en niet in een procedure bij de rechter. Je lot uit handen geven aan een rechter is risicovol. Als procederen érgens moet worden vermeden, dan is het wel binnen het familierecht. Zeker als er kinderen bij betrokken zijn, kent een felle strijd uiteindelijk alleen maar verliezers. Soms kan het niet anders. Dan kunnen de emoties (nog) niet los gezien worden van de op te lossen strijdpunten, of soms ziet de andere partij niets in een overleg. Maar als het even kan, adviseer ik altijd een bemiddeling of een overlegscheiding te proberen. Die laatste vorm is nog niet zo lang in Nederland mogelijk. Net als bemiddeling is deze vorm ontstaan in Amerika, toen de advocaat Stu Webb de uitdaging voelde om op een alternatieve wijze familierechtelijke geschillen te beslechten, anders dan bij de rechter. In een overlegscheiding worden met twee gespecialiseerde familierechtadvocaten/mediators, de echtelieden, een (kinder)coach en zo nodig financieel deskundigen bijeenkomsten gehouden waarin informatie wordt uitgewisseld en waarin de behoeften en verwachtingen van de partijen worden uitgesproken. Helder, transparant en in alle redelijkheid. Het is belangrijk dat alle communicatielijnen openblijven: alleen als alle knelpunten worden besproken, kunnen ze ook worden aangepakt. Het is een model waarbij partijen zich verbinden om onder geen enkele omstandigheid naar de rechter te gaan. Toen deze opleiding in 2008 in Nederland mogelijk werd, heb ik me samen met mijn zakenpartner Martine Boender onmiddellijk aangemeld. Sindsdien wordt door ons geregeld voor deze vorm van scheiden gekozen. Het voorziet ook in een behoefte van de expat in echtscheiding, omdat in de landen om ons heen de ‘collaborative divorce’methode (de overlegscheiding) veel vaker wordt gebruikt. Ik sta regelmatig expats bij vanwege mijn kennis van de

internationale aspecten bij scheiding en de regelgeving van Europese organisaties, waarin de Nederlandse alimentatieberekenmethodes niet altijd een-op-een kunnen worden toegepast. Ik ben geboren en getogen in Den Haag, ik studeerde rechten in Rotterdam, maar als er in Den Haag een universiteit was geweest, had ik die studie zeker in Den Haag gedaan. Hier liggen mijn roots. Ons kantoor ligt aan de Alexanderstraat, in de wijk Willemspark, een van de mooiste wijken van de stad, mede vanwege de indrukwekkende kastanjebomen aan de nabijgelegen Sophialaan. Vooral in de winter, als hun grillige vormen het best tot hun recht komen, rij ik vaak een extra rondje om ze te bewonderen. Behalve gespecialiseerd familierechtadvocaat en scheidingsbemiddelaar was ik tot voor kort ook portefeuillehouder familierecht en waarnemend deken bij de Raad van de Orde Den Haag. Met Martine Boender geef ik leiding aan de sectie familie- en erfrecht binnen DVDW Advocaten, een middelgroot commercieel advocatenkantoor met naast Den Haag ook een vestiging in Rotterdam aan het Weena 690, op de 27ste en 28ste etage van de Milleniumtoren. In 1984 begon ik mijn praktijk op een klein kantoor aan de Wassenaarseweg, in 1997 richtte ik met een paar collega’s een eigen kantoor op aan de Groot Hertoginnelaan en op 1 april 2012 trad ik toe tot de maatschap van DVDW Advocaten. Een omgedraaide volgorde in vergelijking met veel van mijn collega’s, die het na verloop van tijd vaak wat rustiger aan willen gaan doen. Veelal begint men op een groot kantoor, met alle druk die opleiding, uren maken, 24/7 bereikbaarheid et cetera met zich meebrengen en ontstaat er bij het klimmen der jaren behoefte aan een betere balans tussen werk en vrije tijd. Meestal gaat men dan naar een kleiner kantoor met als doel minder werkdruk. Bij mij is die wens niet aanwezig. Integendeel, een groot kantoor geeft mij juist de mogelijkheid om fulltime met inhoudelijk juridisch werk bezig te zijn omdat personele aangelegenheden en de volledige kantoorinrichting dan kunnen worden overgelaten aan ondersteuning en dagelijks bestuur. Corine van Bodegom is partner bij DVDW Advocaten.

BoiDR

lifestyle >>

Marcel Vermeulen.

BoiDR

tekst Loek Moor foto Imre Tigchelaar

Marcel Vermeulen, specialist in verlovingsringen, is geen verkoper of gladde adviseur. Hij is een passionist, een overbrenger van kennis. De verkoop is van minder belang. Praten met de juwelier en goudsmid is eigenlijk vooral luisteren en genieten.

‘NIEMAND GAAT MIJN WINKEL UIT ALS HIJ NIET ÉCHT BLIJ IS’

De betoverende werking van een edelsteen De jongeman die zojuist de winkel is binnengestapt, wordt hartelijk begroet door Marcel Vermeulen (40). Hij overhandigt de goudsmid en juwelier een papiertje waarop hij de binnenkant van een ring van zijn vriendin heeft overgetekend. Vermeulen snelt met de maten naar boven. De bezoeker komt uit Spanje, woont en werkt in Canada en is door zijn IT-bedrijf tijdelijk uitgezonden naar Den Haag. Ben je dan een expat of niet? In Canada had hij al gehoord dat je voor een perfecte verlovingsring bij Marcel Vermeulen moet zijn. Hij heeft er geen seconde spijt van. ,,De expertise, de kwaliteit, de vriendelijkheid en het nemen van tijd voor een cliënt geven mij vertrouwen,’’ zegt hij wanneer Vermeulen boven in zijn atelier is. Een onafhankelijkere mening kun je niet krijgen.

expertise. Zeven jaar geleden begon hij, zo’n beetje als pionier, zich ook toe te leggen op het ontwerpen van verlovingsringen. Hij merkte dat het fenomeen ‘verloven’ weer in raakte. En dan hebben we het hier niet over een simpele, gladde verlovingsring zoals vroeger die tevens ging fungeren als trouwring, maar over een zelfontworpen schoonheid met diamant of saffier. Vermeulen wil van de aanstaande bruidegom precies weten waar de toekomstige bruid van houdt. Daarna gaat het feest beginnen en doceert hij aan de hand van voorbeelden uitgebreid over het karaatgewicht, de insluitsels, de verschillen in kleur en de slijpkwaliteit. En hij vertelt ook vol passie over de specialisaties van zijn vakgenoten, zoals diamantzetters of graveurs. Bijna geen facet van zijn vak blijft onbesproken.

Dit is dan ook exact wat Vermeulen elke dag wil waarmaken. Het moet een belevenis zijn, daar in zijn knusse maar wel drie etages tellende winkel/atelier aan de Prinsestraat. ,,Niemand gaat mijn winkel uit als hij niet écht blij is,’’ is zijn keiharde stelregel.

,,Nadat ik een goed beeld heb van de wensen, maak ik een ontwerp en ga ik op zoek naar de juiste edelstenen. Ik heb toegang tot de Antwerpse diamantbeurs, waar ik elke week ben te vinden. Het grote voordeel is dat er geen diamantairs tussen zitten, wat goedkoper is voor de cliënt. Voor edelstenen als saffier, na diamant de hardste steen die wij kennen, zoek ik weer naarstig in landen als Sri Lanka of Mozambique. Wij zetten ook bijna alle edestenen zelf.’’ Vermeulen opent een doosje: saffieren in alle kleuren schitteren je tegemoet. ,,Onverhitte Hot Pink en Royal Blue zijn populair. Veel geld? Je kunt het zo gek maken als je zelf wilt. Vanaf 850 euro heb je al een schitterende verlovingsring met levenslang gratis polijst/schoonmaakservice.’’

Na de mavo verkaste de in de Haagse Vogelwijk geboren Vermeulen naar Schoonhoven om de opleiding tot edelsmid te gaan volgen. Het zat in zijn bloed, want zowel zijn overgrootvader als zijn opa koos voor dit vak. ,,Het werkte als een soort verslaving. Vooral tijdens de praktijklessen,’’ weet hij nog. Met zijn diploma op zak vertrok Vermeulen als stagiair naar Antwerpen om zijn kennis en kunde te verdiepen. Een betere plek kun je niet hebben. ,,Op een dag bood mijn toenmalige baas aan met zijn antieke en mijn handgemaakte sieraden naar de wekelijkse Portobello Road Market in Londen te gaan. Er was daar een bewaakt gedeelte speciaal voor sieraden. Het verkocht heel goed en mijn zelfstandig ondernemen was een feit. Na zeven jaar heen en weer reizen was het tijd voor een vaste stek. Die kwam er in de Prinsestraat.” Pionier Vermeulen is gespecialiseerd in diamanten en andere zeldzame edelstenen. Ook de zegelring met familiewapen behoort tot zijn

Vermeulens nieuwe ‘jacht’ is die op de Paraiba-toermalijn, een zeer zeldzame en bijna onbetaalbare, azuurblauwe edelsteen. ,,Mensen die deze steen zien, zijn vrijwel direct verkocht. De koperhoudende Paraibatoermalijn heeft dus letterlijk een betoverende werking. Omdat de steen zo zeldzaam is, heb ik een tijd lang mijn uiterste geduld moeten bewaren om slechts enkele exemplaren te kunnen kopen die aan mijn kwaliteitseisen voldoen. Eindelijk, na ruim twee jaar zoeken, lijk ik de juiste bron te hebben gevonden.’’ www.marcelvermeulen.com

BoiDR

lifestyle >>

Lars Temmink.

BoiDR

tekst F. van der Burgh foto Frank Jansen

In de exclusieve woonwinkel Byron & Jones aan het Noordeinde heeft ex-stagiair Lars Temmink inmiddels Ellen Steentjes als eigenaar opgevolgd. Qua visie is er niet zoveel veranderd. ,,Onze missie is gelijk gebleven: klanten adviseren over hun huis- en kantoorinrichting.’’

Custom-made interior De marsalakleurige pioenrozen benadrukken de subtiel-roze muren in de tuinkamer van Byron & Jones. Het kleurgebruik in de showroom en de ton sur ton tinten vormen een fraai afgestemd geheel. Vormgeving van de Italiaanse designmerken vind je door het hele pand. Aangevuld met rijke stoffen en behang. De banken van Flexform, gouden lichtelementen van onder meer Flos en Catellani & Smith en grafische kussens van Dedar zorgen tezamen voor een eigentijdse look. Tien jaar geleden liep Lars Temmink als 19-jarige jongen deze exclusieve woonwinkel voor het eerst binnen. ,,Ik zat in mijn laatste jaar van de studie Design & Management en zocht een goede afstudeerplek. In het oosten van het land, waar ik destijds woonde, heb je ook mooie zaken, maar naar mijn idee lag er meer uitdaging in de Randstad.” Via vrienden uit Wassenaar leerde Lars Byron & Jones kennen. Op een ochtend fietste hij naar Noordeinde 132/134, waar eigenaresse Ellen Steentjes hem ontving. Temmink: ,,Ik vroeg of ik even mocht rondkijken en zei dat ik daarna nog enkele vragen had. Na een ronde door de showroom had Ellen al het vermoeden dat ik geïnteresseerd was in een stageplek.” Er volgde een enthousiast gesprek en Lars kon starten met zijn afstudeerproject bij Byron & Jones.

‘ONZE KLANT IS BEREISD. JE HOEFT ’M ECHT NIETS UIT TE LEGGEN OVER DESIGN’

Er waren diverse mogelijkheden in het team van Byron & Jones. Toen een medewerkster uit het team naar Dubai verhuisde, kwam er een plek vrij, waardoor Lars een baan als verkoopmedewerker kreeg aangeboden. Een aantal jaren later werd hij storemanager, om na zijn studie bedrijfskunde uiteindelijk eigenaar te worden. Volgens hem is er qua visie niet zoveel veranderd. ,,De laatste vijf jaar hebben Ellen en ik heel nauw samengewerkt, met de visie op de toekomst; hooguit heb ik er wat meer kleur in gebracht.” Hij staart even naar buiten, naar de zelfontworpen tuin aan de achterkant van de twee panden. ,,Onze missie is gelijk gebleven: klanten adviseren over hun huis- en kantoorinrichting. Van luxe

stoffen tot exclusieve meubels. De afgelopen dertig jaar hebben Richard James Schutte & Ellen Steentjes diverse stoffen laten fabriceren met een beperkte oplage, ook was er een eigen meubellijn. Door de jaren heen is er hard gewerkt en heeft standaardisering plaatsgemaakt voor custom-made design en ontwerp. Ik denk dat het past bij de huidige vraag van onze cliënten.” De Byron & Jones-klant is volgens Lars bereisd. ,,Je hoeft ze echt niets uit te leggen over design. Ze kennen de mooie plekken op aarde en hebben oog voor detail.” Omdat het vaak mensen zijn met een drukke baan maken hij en zijn team vaak voorselecties. ,,Na een inleidend gesprek of bezoek bij de klant wordt een advies ontworpen. We luisteren goed naar de wensen van de klant en maken hierbij een voorstel met de materialen, structuren en kleurcombinaties die naar ons idee het ultieme resultaat geven. Wat wij wel proberen, is om het plaatje net iets spannender te maken, op zo’n manier dat de klant zich er nog steeds prettig bij voelt. Dat maakt ons vak ook zo leuk. Sommige mensen vragen aan ons: ‘Wat is nu in?’ Dan reageer ik met: ‘Wat vindt u mooi?’ Iemand kan van roze houden, maar als oker en groen op dat moment de modekleuren zijn, dan werkt dat niet. Je moet toch dicht bij jezelf blijven.” ,,De elegantie van de tijdloze ontwerpen die wij veelal toepassen, zijn kenmerkend voor Byron & Jones. Belangrijk is dat wij onze kennis en ervaring gebruiken om het ontwerp compleet te maken. Klanten vertrouwen op onze expertise, waardoor er de laatste jaren steeds meer vraag is naar turnkeyprojecten. De klant geeft letterlijk de sleutel van zijn woning of kantoor aan ons als opdrachtnemer. Soms zijn we vroeg betrokken bij een project en zitten we met de architect en de klant aan tafel. Hierdoor kan het ontwerp van het lichtplan worden afgestemd op het interieur, waarbij wij een echte toevoeging zijn. Klanten een echt thuis geven is het mooiste compliment dat wij kunnen ontvangen. Als team streven wij altijd naar een perfect eindresultaat.” www.byron-jones.nl

BoiDR

hospitality KURHAUS DÃ&#x2030; GALALOCATIE >>

De Kurzaal. V.l.n.r. Frans van Steenis, Volker Vedder en Woody Louwerens.

BoiDR

tekst Annerieke Simeone fotoâ&#x20AC;&#x2122;s NNB

BoiDR

hospitality KURHAUS DÉ GALALOCATIE >>

Een allemansvriend aan zee Van alle evenementen die het Grand Hotel Amrâth Kurhaus faciliteert, heeft general manager Marcel Bosman het meeste met goededoelengala’s, zoals het Haagse Rode Kruis Gala. ,,Daarbij merk ik de hoogste graad van betrokkenheid.”

Nadat Marcel Bosman de rood beklede, majestueuze trap omhoog heeft genomen, houdt hij zijn pas in. Hij blijft staan in de overweldigende Kurzaal. ,,De meeste mensen denken bij het Kurhaus aan een vijfsterrenhotel aan zee,’’ zegt de general manager. ,,Dat is natuurlijk ook zo, maar kijk eens even rond.’’ Om zijn woorden kracht bij te zetten, spreidt hij zijn armen. ,,Deze ruimte met uitzicht op de strandboulevard van Scheveningen is toch de perfecte plek voor gala’s, evenementen en bruiloften.’’

‘IN DECEMBER KRIJGEN WIJ EEN HELE REEKS KERSTCONCERTEN VAN O’G3NE’ Bosman – strak, blauw pak, krakend wit overhemd en zwart brilmontuur – is niet de eerste en zeker niet de enige die er zo over denkt. De Kurzaal, met zijn twintig meter hoge koepel, zijn met bladgoud beklede zuilen en prachtige plafondschilderingen, heeft een lange traditie van gala’s en muziek. De man die hier de dagelijkse leiding heeft, kent de geschiedenis van dit oorspronkelijke badhuis grotendeels uit zijn hoofd. ,,Tot de jaren vijftig fungeerde het Kurhaus uitsluitend als zomerverblijf voor leden van het Koninklijk Huis, buitenlandse gasten en staatshoofden. Later werd hier een centrale verwarming aangelegd en kon men het hele jaar befaamde concertgezelschappen en musici uitnodigen.’’ Zo was er in 1960 een galaconcert ter gelegenheid van het staatsbezoek van de Thaise koning Bhumibol en koningin Siriki. Het

BoiDR

Nederlands Studentenorkest trok in 1967 prinses Beatrix en prins Claus naar het Kurhaus. Maar het meest legendarische optreden was toch wel het bezoek van de Rolling Stones in 1964, waarbij honderden enthousiaste fans amper door de politie in bedwang werden gehouden. En het moment dat actrice Marlène Dietrich tijdens de uitreiking van de Edisons in 1963 door schrijver Godfried Bomans werd geïntroduceerd. ‘Had mijn vrouw maar één zo’n been,’ is nog altijd een gevleugelde uitspraak. Ook anno 2018 wordt de Kurzaal opgeluisterd door maandelijkse muziekevenementen. Een wens van de familie Van Eijl die dit hotel vier jaar geleden van een faillissement redde en omdoopte tot Grand Hotel Amrâth Kurhaus. Bosman, inmiddels zittend in restaurant Waves: ,,De genres zijn divers, van Festival Classique tot Jazz aan Zee. En natuurlijk het enorme spektakel Must. Half september hadden we hier weer tweeduizend man over de vloer. De leeftijd ligt tussen de veertig en vijftig jaar oud, een doelgroep die wat te besteden heeft. Je kent het wel, geen glas Moët & Chandonchampagne, maar een hele fles. En dan dansen tot een uur of drie, vier. Op zo’n avond verhuren we bijna tweehonderd kamers. Dat moet ook, anders zit ik met geluidsoverlast. En zal ik je een nieuwtje vertellen? In december krijgen wij een hele reeks kerstconcerten van O’G3NE (Nederlandse meidengroep bestaande uit de zussen Lisa, Amy en Shelley Vol, red.). De dames hebben mijzelf benaderd. Ze willen hier tien keer de zaal vol krijgen. Zo’n zeshonderd man passen erin. Ik denk dat het ze gaat lukken ook.’’ Child Right Van alle evenementen die het Kurhaus faciliteert, heeft Bosman het meeste met goededoelengala’s, zoals het Haagse Rode Kruis Gala. ,,Daarbij merk ik de hoogste graad van betrokkenheid. Je zit niet aan tafel met professionele eventmanagers, maar met mensen die het

De overweldigende Kurzaal.

naast hun eigen baan doen. Dat moet je niet onderschatten. Ik ben weleens ceremoniemeester geweest voor een huwelijk, nou, dat is echt een klus.’’ Wat Bosman vooral leuk vindt, is dat die vrijwilligers overal een mening over hebben en zich om alles druk maken. ,,Dat is logisch, het is voor hen een sport om zo veel mogelijk geld bij elkaar te schrapen en zo weinig mogelijk uit te geven. Ik word er zelf ook enthousiast van. Waar ik kan, help ik ze.’’ Zo sponsort Bosman tijdens een veiling altijd wel een overnachting in het Kurhaus. Andere geliefde veiling-items zijn een dinertje in de Hoftrammm, kaartjes voor de musical ‘The Lion King’ en theedrinken bij premier Mark Rutte in het torentje (‘die komt bijna altijd wel voorbij’). Het draait op zo’n avond overigens niet alleen om geld. ,,De weldoeners komen ook voor de show, de muziek en het dansen. Daar mag je niet aan voorbijgaan. Ja, het is echt feest, we gaan niet de hele avond zitten.’’ Bruidsarrangementen Voor privéfeestjes is het Kurhaus eveneens een uitermate geschikte plek. Bosman merkt dat de laatste tijd vooral de trouwmarkt aantrekt. ,,Dat zie ik aan de reserveringen. Het borrelt weer een beetje op.’’ Hij wijst naar de serre achter hem: ,,Stel je nou eens voor. Dat je daar je trouwtaart aansnijdt met uitzicht op zee? Dat is toch fantastisch? Of we die taart zelf maken? Nee, dat is toch wel een vak apart, maar we kunnen ’m wel voor je bestellen.’’ Het Kurhaus heeft drie bruidsarrangementen: het meest compact is de Kurhaus Ceremony, daarna volgt de Luxury Wedding. Wie wil uitpakken, kiest voor The Grand Kurhaus Wedding Experience. De naam zegt het al: een ervaring met alles erop en eraan: receptie, bruidstaart, driegangendiner, een spetterende feestavond in de Kurzaal en een all night champagnebar. ,,Je kunt het hier zo klein of

‘EEN BETERE PLEK VOOR GALA’S, EVENEMENTEN EN BRUILOFTEN IS ER NIET’

groot maken als je zelf wilt,’’ aldus Bosman. Vooraf kan de aanstaande bruid zich laten verwennen in de wellness met een ‘pedicure de luxe’ of een ‘quick relax facial’. En op de dag zelf: de bruidsmake-up.’’ De general manager heeft zijn kop koffie leeggedronken. Zijn ogen richten zich op het grote terras. ,,Het staat er mooi bij hè. De zon schijnt uitbundig, de parasols staan uit, je kijkt hier heerlijk uit over zee, de Pier en het reuzenrad. En toch zitten de meeste mensen liever bij een strandtent. Diegenen denken: het Kurhaus, that is out of my league. Mijn moeder bijvoorbeeld zal, als ze in Amsterdam loopt, nooit zeggen: ‘Kom, laten we eens in het Amstel Hotel een kopje koffie drinken.’ Dat vindt ze te chic of ze denkt: daar serveren ze geen koffie. Als ze niet beter zou weten, zou ze dat ook over het Kurhaus denken. Dat we hier alleen maar champagne schenken.’’ Lachend: ,,Ja, dat ik dat nou wil.’’ Die misvatting bezorgt de general manager echter geen kopzorgen. ,,Ik kan het ook niet veranderen. Het is een utopie om te denken dat iedereen hier even makkelijk binnenstapt. Maar als ze dat doen, zullen ze zien dat we niet bijten.’’ Het Kurhaus heeft veel in petto, concludeert Bosman. ,,We zijn een echte allemansvriend.” www.amrathkurhaus.com

BoiDR

Professioneel en Betrokken Advocaten & Mediators

Van Hilten Advocaten & Mediators, een van de grootste familierechtkantoren van Nederland, is gespecialiseerd in (internationaal) familierecht en erfrecht. Mr. Willem de Vries is tevens uitstekend inzetbaar op het gebied van tuchtrecht, arbeidsrecht en vastgoed. De advocaten en mediators werken allen al jaren in de praktijk, u wordt dus altijd door een ervaren advocaat geholpen. Als geen ander weten wij dat - naast grondige kennis en expertise - de klik tussen advocaat en cliĂŤnt van wezenlijk belang is. Zeker als het gaat om persoonlijke trajecten zoals een scheiding of erfenis. We zijn ook buiten kantooruren beschikbaar en maken waar nodig binnen 24 uur een afspraak. Het kantoor is gevestigd in Den Haag en Amsterdam. BoiDR

DEN HAAG Nassaulaan 15 2514 JT Den Haag T +31 (0)70 361 70 02

AMSTERDAM De Lairessestraat 129 1075 HJ Amsterdam T +31 (0)20 670 65 60

BoiDR

interview SUZANNE SWARTS >>

low res

O Through the Wall, Song Dong (collectie Voorlinden).

BoiDR

p Voorlinden verlies je de tijd uit het oogâ&#x20AC;&#x2122;

tekst Gijsbert Spierenburg fotoâ&#x20AC;&#x2122;s Ruud Baan

BoiDR

M interview SUZANNE SWARTS >>

Museum Voorlinden is een oase van rust, een stukje ongerepte natuur midden in de Randstad voor mensen die even willen ontsnappen aan de hectiek van de grote stad. ,,Wij geloven erg in de symbiose van kunst, natuur en architectuur,â&#x20AC;&#x2122;â&#x20AC;&#x2122; zegt de directeur van het museum, kunsthistorica Suzanne Swarts.

BoiDR

Kunst door de ogen van een kind. Haar dochtertje van vijf leerde de kunsthistorica ánders kijken. ,,Het is interessant te ontdekken dat kinderen op jonge leeftijd al een uitgesproken mening hebben over kunst. Beroepshalve kijk ik rationeel naar kunst. Soms kijk ik samen met mijn dochtertje. Het is verfrissend te zien hoe zij dan geraakt wordt en vervolgens thuis, net als ik vroeger, aan de slag gaat met het maken van tekeningen. Het doet mij veel plezier dat ik haar dit kan aanbieden. Ze neemt vaak ook haar vriendjes en vriendinnetjes aan de hand mee door ons museum. Ik kan bijna zeggen: ze zijn hier kind aan huis.’’ We zitten met de museumdirecteur in een conferentiezaaltje van het klassieke landhuis op de voormalige buitenplaats Voorlinden met schitterend uitzicht over een idylle van weide, waterpartijen en tuinen. Weldadig is de rust deze vroege ochtend hier aan de Buurtweg in Wassenaar-Zuid. Eigenlijk nooit zulk een stilte gehoord. Het drupt tussen het lommer. Ragfijne motregen daalt neer. Heel aangenaam ook: de geur van vers gemaaid gras. Het is onvermoed geluk, juicht Suzanne Swarts. ,,Museum Voorlinden is een destination. Een plek waar bezoekers bewust naartoe gaan, wetende dat ze daar misschien wel een dag zullen verblijven. Ze stappen daarvoor in de auto en eenmaal hier op het landgoed aangekomen, ervaren ze eigenlijk al meteen de ontspanning. We hebben hier weilanden met Lakenvelder koeien, we hebben bossen en duinen. Op het hoogste duin kun je de zee zelfs zien. Tijdens een wandeling van zo’n drie kwartier krijgen bezoekers dit aangeboden. Voorlinden is een oase van rust, een stukje ongerepte natuur midden in de Randstad voor mensen die even willen ontsnappen aan de hectiek van de grote stad.’’ ,,De reden waarom wij destijds voor Landgoed Voorlinden hebben gekozen als locatie voor het museum is de aanwezigheid van de schoonheid van de natuur. We hebben dit landhuis uit 1912 als historisch architectonisch object. We hebben een modern museum gebouwd en we hebben tuinen van Piet Oudolf, een Nederlandse landschapsarchitect die wereldberoemd is, maar niet in Nederland. Oudolf heeft voor ons de tuinen rondom het museum ontworpen. Wij geloven erg in de symbiose van kunst, natuur en architectuur. Die drie elementen vormen de Voorlinden-ervaring.’’ ,,Ons museum is niet alleen een gebouw voor kunst. Voor onze bezoekers is het vooral een ervaring, een dagje uit. Opvallend is dat al direct vanaf de opening de mensen relatief veel tijd spenderen in ons museum. Naar de duur van een kunstervaring zijn in de afgelopen jaren meerdere onderzoeken gedaan. Gemiddeld blijkt een kunstervaring een uur te duren, exclusief bezoek aan toilet, garderobe en winkel. Bij ons bedraagt de gemiddelde kunstervaring van de bezoeker bijna anderhalf uur, exclusief de tijd die deze besteedt aan een wandeling over ons landgoed, de bezichtiging van de tuinen en een kopje koffie of lunch in ons restaurant. Tellen we dat erbij op, dan komen de bezoekers hier bijna een dagdeel.’’ Ode Kunst, horeca en muziek. Museum Voorlinden is meer dan een museum. Elke eerste maandag van de maand is het museum het podium voor een thematisch klassiek concert, uitgevoerd door studenten van het Koninklijk Conservatorium. ,,Ze brengen telkens een ode aan een klassieke meester, gekoppeld aan een hedendaagse toegift. Het is een formule die past bij ons museum van moderne en contemporaine kunst. We hebben hier werken van zowel heel beroemde kunstenaars als werken van nog heel onbekende talenten, waarvan de verf bij wijze van spreken soms nog nat is. Echt nog onbeoordeelde kunst. Zoals Van Caldenborgh in de afgelopen vijftig à zestig jaar kunst heeft verzameld. Het is een brede en rijke collectie. Het gaat om duizenden werken. Van Caldenborgh verzamelt al sinds zijn zestiende, natuurlijk met een intensivering in de laatste decennia. Het is een collectie van een halve eeuw kunstgeschiedenis, en de collectie groeit nog steeds.’’

‘Jongeren spreken bij ons op het landgoed af met hun eerste liefde’

Suzanne Swarts (1979) is, sinds de opening in september 2016, artistiek directeur van Museum Voorlinden. Eind van dat jaar, na het onverwachte vertrek van Wim Pijbes,

BoiDR

HĂŠt ADRES voor

exclusieve damesmode

Wij voeren de volgende merken: Valentino Valentino Missoni Missoni Etro Etro Natan Natan Giorgio Armani Giorgio Armani

Adres Javastraat 45, 2585AD, Den Haag BoiDR

Emporio Armani Temperly London Talbot Runhof St. John Fabiana Filippi White Label

Contact Tel: +31 70 364 70 65 E. info@hardies.nl / www.hardies.nl

Fabiana Filippi Black Label Lorena Antoniazzi Lanificio Colombo Michael Kors Collection Luisa Cerano

Openingstijden Dinsdag t/m vrijdag 10.00 - 17.30 uur Zaterdag 10.00 - 17.00 uur

<< werd Swarts ook algemeen directeur. Vanaf het prilste begin is ze nauw betrokken geweest bij de realisatie van Museum Voorlinden, de cultuurtempel van oprichter Joop van Caldenborgh, de gewezen eigenaar van chemiebedrijf Caldic. Voordien was Swarts al hoofdconservator van de zeldzame privécollectie van hedendaagse en moderne kunst van deze Wassenaarse kunstverzamelaar, een van de belangwekkendste collectioneurs ter wereld. Van stagiaire tot artistiek en algemeen directeur. Met overgave legde Suzanne Swarts het traject bij Van Caldenborgh af. ,,Ik studeerde vormgeving aan de Academie Beeldende Kunsten Maastricht. Later deed ik een opleiding Kunst Management aan de Rijksuniversiteit Groningen. Daar kwam ik erachter dat ik niet zozeer zelf kunstenaar of ontwerper wilde zijn, maar dat ik het veel interessanter vond om te werken met kunst van anderen. Op het bureau van mijn docent in Groningen zag ik een collectiecatalogus liggen van de Caldic Collectie van Van Caldenborgh. Ik zag daarin bijzondere werken waar niemand weet van had. Vreemd vond ik het dat deze pareltjes zich in een privéverzameling bevonden, dus niet toegankelijk waren voor het grote publiek.’’ De studente stond versteld. ,,Ik heb toen een brief geschreven. ‘Geachte heer Van Caldenborgh. Ik heb een opleiding genoten. Ik heb nog geen werkervaring, wel twee handen en ik wil graag werken. Ik bied u deze twee handen gratis aan in ruil voor een kijkje in de keuken van een particuliere verzamelaar.’ Het was een schot in de roos. Het bleek een aanbod te zijn geweest dat niet geweigerd kon worden. Eigenlijk wilde ik voor een museum gaan werken, niet voor de collectie van een privéverzamelaar. Maar dat werk leek me onverwacht zo fascinerend dat ik bij Van Caldenborgh aan de slag ben gegaan en nooit meer ben weggegaan. De plannen voor het museum ontstonden later.’’ Kunstminnend gezin De artistiek en algemeen directeur van Museum Voorlinden is een imponerende verschijning. Rank en slank. Ogenschijnlijk geknipt voor de catwalk. Een gracieuze mix van charme en schoonheid. Rap van tong bovendien. Meisje van de Veluwe, maar inmiddels geheel gelouterd in de wereld van de kunst. Ze groeide op in Ede, in een kunstminnend gezin. ,,Mijn vader is ambtenaar, mijn moeder werkte in de zorg. Ze namen mijn broertje en mij al vroeg mee naar musea, waaronder natuurlijk het KröllerMüller Museum. Samen kijken. Op een speelse, ongedwongen manier kennismaken met kunst. Dat kon daar prachtig in dat park met al die beelden waartussen je als kind ongestoord kon rennen.’’ Ze trekt veel op met kunstenaars, zegt ze. ,,Het is een heerlijke wereld om in te vertoeven. Kunstenaars ontmoeten is een feest. Bij hen voel ik me thuis. De wijze waarop kunstenaars naar de wereld kijken en in het leven staan, ervaar ik als heel prettig. Niet alles voor lief nemen. Alles ter discussie stellen. Kritisch kijken en dat onder woorden brengen. Proberen te onderbouwen waarom je íéts van íéts vindt. Dat kan over alles zijn. Over een object. Over het leven. De kunst mag niet verborgen worden onder een glazen stolp of onderdeel zijn van een bubbel waarin we een soort ideale wereld in stand proberen te houden.’’ ,,Kunstenaars kijken met andere ogen. Ik geef toe dat het soms wringt en botst. Maar het helpt me ook om mijn visie op de wereld nader te formuleren en mijn horizon te verbreden. Het is tegelijkertijd het mooie van kunst. Dat kunstenaars met hun scheppingen je blik verruimen. Kunst als onderdeel van de maatschappij. Ik doel op kunst van nu. Wat er honderd jaar geleden is gemaakt, kan ik boeiend vinden, maar in de eerste plaats ben ik geïnteresseerd in de wijze waarop de kunstenaars van mijn generatie de hedendaagse tijdsgeest visualiseren.’’

op Voorlinden echt in de vertraging gaan. Vandaag de dag is het hartstikke mooi als je dat overkomt. Dat je in een soort tussentijd terechtkomt. Dat je niet op je horloge hoeft te kijken. Dat je eigenlijk de tijd uit het oog verliest en je kunt wegdromen bij al het moois dat we hier hebben. Musea zijn voor mij persoonlijk de fijnste plekken om me even in terug te trekken en om inspiratie op te doen. Het grootste goed is om te vrij kunnen fantaseren en ideeën te kunnen bedenken. Ik kan dat het beste in een omgeving met kunst, in een daarvoor ingericht gebouw. Dat kan een museum zijn. Een museum is, net als een kerk, een huis voor schoonheid en geestelijke, spirituele ervaring. Een huis waarin je kunt samenkomen.’’ ,,Nee, ik zou Voorlinden niet direct een mijmermuseum willen noemen. Wij hanteren niet de klassieke formule van een museum. Dat kunst verheven is en dat kunst niet mag worden beschadigd. Ik wil dat onze bezoekers zich vrij voelen en vrij kunnen genieten. Daar passen geen strenge regeltjes bij. Het moet leven en bruisen. Een turbulente sfeer mag best, wat ons betreft. Bij ons hoef je niet met je handen op de rug door het museum te schrijden.’’ Met het bezoekersprofiel onderscheidt Museum Voorlinden zich niet van andere musea: 75 procent is vrouw en van hen is 75 procent 55-plus. ,,Het is een segment van de bevolking dat de neiging heeft geïnteresseerd te zijn in kunst, vrije tijd heeft en bovendien over een inkomen beschikt om aan kunst te besteden. Dat profiel zien we op doordeweekse dagen. In het weekeinde is ons publiek aanmerkelijk breder met jonge gezinnen met kinderen, maar ook met groepjes 20- en 30-plussers die hier op het landgoed met hun eerste liefde afspreken om bijvoorbeeld selfies te maken. Er worden enorm veel selfies gemaakt. Ons museum lijkt daarvoor welhaast een gewild decor te zijn.’’ www.voorlinden.nl

‘Bij ons hoef je niet met je handen op de rug door het museum te schrijden’

Het is elders reeds eerder opgetekend: Museum Voorlinden, daar waar ruimte, stilte en kunst tot een ongekende oase zijn verheven. Ver weg van de massacultuur. ,,Het museum als rustpunt in de vluchtige zaptijd waarin we leven. Mensen kunnen

BoiDR

reportage JUBILEUM RESIDENTIE SIGAREN GENOOTSCHAP >>

Preses Jochum Siebren Haakma en oud-preses Maarten Auckerman.

BoiDR

tekst Gijsbert Spierenburg foto Frank Jansen

BoiDR

reportage JUBILEUM RESIDENTIE SIGAREN GENOOTSCHAP >>

Over vergane glorie, nostalgie en decadentie De tijd dat alles kón, is niet meer. ,,Als ik advocate Bénédicte Ficq goed beluister, vormt ons Residentie Sigaren Genootschap zo ongeveer een criminele organisatie.’’ Preses mr. Jochum Siebren Haakma voelt zich soms als een grote grazer in de Oostvaardersplassen. ,,Tachtig procent sterft uit.’’

Onder het somtijds grensoverschrijdende motto ‘Gesellichheyt Kent Gheen Tydt’ laten de even gedistingeerde als streng geballoteerde leden van het Residentie Sigaren Genootschap (RSG) vrijwel geen gelegenheid onbenut om, bij voorkeur met een brandende Havanna tussen duim en wijsvinger, triomfantelijk een ode te brengen aan het grote genot van het fijnproeverschap. Het moet gezegd: aan creativiteit ontbreekt het dit verdomd geestige gezelschap geenszins. In de almaar stijgende rookpluimen reikt men soms tot ongekende hoogten. Wat een brandende sigaar derhalve zoal niet vermag teweeg te brengen. Werd krap een jaar geleden de opmars naar het vierde lustrum nog ietwat bescheiden gevierd met een overigens buitengewoon geslaagd samenzijn in La Casa del Habano van Yvonne Litz-van Horssen aan de Kneuterdijk, nu het 20-jarig jubileum (1998-2018) daadwerkelijk is bereikt, heeft het gerenommeerde genootschap op uitnodiging van de feestcommissie weer pontificaal bezit genomen van Kasteel Oud Wassenaar en – comme il faut – natuurlijk in een zekere stijl: de dames

‘DE MEESTEN VAN ONZE LEDEN HEBBEN HET THUISFRONT NIET MEE’ zwierig in een cocktailjurkje, de heren stijlvol in black tie. Op pumps en op glimmende schoenen betreden ze de rode loper naar het bijna jaloersmakende festijn, niet alleen voor een contemplatieve avond en een viergangendiner, maar ook voor een onderhoudend programma dat deze keer in het teken staat van één thema, ‘La Grande Bellezza’, de grote schoonheid, naar de Italiaanse dramafilm uit 2013 van Paolo Sorrentino, die weer een eerbetoon is aan het decadente, zoete leven van het Rome van Federico Fellini uit de jaren zestig van de vorige eeuw. Al Capone In de voetsporen van Al Capone? Het is een gewaagd, zo niet toch een tikje uitdagend onderwerp met het oog op de, althans voor zover

BoiDR

onze informatie strekt, stuk voor stuk zeer onberispelijke leden van dit Haagse genootschap. In ‘La Grande Bellezza’ stort de hoofdpersoon, een zojuist gepensioneerde journalist, zich namelijk gedesillusioneerd en onvervaard in het mondaine nachtleven van de Italiaanse hoofdstad en creëert, treurig als hij is over de gemiste kansen in zijn leven en de holle pretenties en lege seks in zijn omgeving, aldus zijn eigen apocalyptische jetsetfeest. Het thema van ‘La Grande Bellezza’ is niet toevallig gekozen, zegt RSG-voorzitter mr. Jochum Siebren Haakma, zelf inmiddels ook de 65 gepasseerd: ,,Het is een prachtige sfeerfilm waarin het genieten van het leven centraal staat. Dat past ons RSG. Een andere reden waarom wij voor dit thema hebben gekozen, is dat deze film te maken heeft met vergane glorie, nostalgie en decadentie uit de tijd dat alles kon. Die tijd is niet meer. Met alle respect: als ik advocate Bénédicte Ficq goed beluister, vormt ons Residentie Sigaren Genootschap zo ongeveer een criminele organisatie. Omdat wij de tabaksindustrie ondersteunen, wil zij ons vervolgen voor moord, doodslag of zware mishandeling. Godzijdank heeft het gerechtshof geoordeeld dat de tabaksmultinationals niet handelen in strijd met de huidige weten regelgeving. Ik voel mij eerlijk gezegd zo’n beetje als een grote grazer in de Oostvaardersplassen. Tachtig procent sterft uit.’’ Thuisfront De sigaar rust tegenwoordig jammer genoeg niet meer vredig in de mondhoek. Dat mag gerust worden gesteld. De eminente RSGleden, alom bewierookt in eigen kring, hebben helaas niet alleen wat van mevrouw Ficq te duchten. Het rookplezier blijkt ook dichter bij huis aardig te worden verpest. De voorzitter zegt het onomwonden: ,,De meesten van onze leden hebben het thuisfront niet mee als het om het roken van sigaren gaat. Daarom hebben wij ook nadrukkelijk gemeend het meenemen van vaste partners naar onze bijeenkomsten te ontmoedigen. Hier zijn wij allerminst voor het bekende Nederlandse gedoogbeleid. Nee, hier staan wij voor ontmoediging. De meesten van ons mogen thuis geen sigaren roken. Soms zie ik weleens een RSG-lid

<< foto’s Jos van Leeuwen

Chef-kok Robert Kranenborg en erelid Jan Th. de Kok.

met een mooie sigaar in Den Haag op een terrasje zitten, samen met zijn vrouw, die niet superblij kijkt maar het roken kennelijk gedoogt. En dan vraag ik mij af: misschien speelt er in het leven van deze man iets waardoor hij deze mildheid verdient.’’ De Haagse discipelen van de Heilige Sigaar weten het zeker: een sigaar zorgt voor onthaasting én voor levensgeluk. ,,Over geluk gesproken,’’ zegt voorzitter Haakma. ,,De Amerikaanse grondwet noemt als enige in de wereld het streven naar geluk een grondwettelijk recht. In het World Happiness Report staat Noorwegen op 1 en Nederland op 6. Toch gek eigenlijk. Wij vinden de Scandinaviërs behoorlijk ‘inward looking’. Het verschil tussen een introverte Noor en een extraverte Noor is, dat als hij tegenover je staat en je met hem praat, de introverte Noor naar de punten van zijn eigen schoenen kijkt, terwijl de extraverte Noor naar de punten van jouw schoenen kijkt.’’ De Posthoorn Het Residentie Sigaren Genootschap werd in het voorjaar van 1998 opgericht, naar verluidt door drs. Maarten Auckerman. Het geschiedde op een mooie dag op het terras van Bodega De Posthoorn aan het Lange Voorhout dat deze prominente Haagse ondernemer en honorair consul van Guatemala het plan losjes zou hebben geopperd ten overstaan van de zakenman Christiaan Soesman. ,,Klopt,’’ zegt Soesman. ,,Ik zat samen met Maarten. Hij zei: ‘Ik ga een sigarensociëteit oprichten, maar helaas heb ik geen locatie’. Ik zei hem: ‘Maar die locatie heb ik voor je, het gebouw van Sociëteit De Vereeniging aan de Kazernestraat’.’’ Bij de installatie, in mei 1998, sprak de toenmalig burgemeester van Den Haag, drs. Wim Deetman, vervolgens de hoop uit dat het genootschap niet snel in rook zou opgaan. Auckerman was dertien jaar lang de preses. Hij trad in 2011 terug ten faveure van het eminente lid Haakma. Zijn gewaardeerde opvolger overtreft tot op de dag van vandaag de stoutste verwachtingen. Auckerman: ,,Je blijft eeuwig oprichter, maar als voorzitter moet je op een gegeven moment een keer aftreden. Er was lange tijd geen kroonprins. Ik moet eerlijk zijn: ik ben zeer content met Jochum Haakma als mijn opvolger. Hij is charismatisch en

Juwelier Cees H. Hoek en Yvonne Litz-van Horssen.

representatief. Elk product heeft een bepaalde levenscyclus, het RSG bleef onaangedaan en dat is voor een groot deel zeker aan mijn opvolger te danken.’’ Het RSG is dus niet in rook opgegaan. Het gerenommeerde genootschap bestaat, twintig jaar na de oprichting, nog altijd. Wie voor het lidmaatschap in aanmerking wil komen, moet daadwerkelijk sigaren roken én in de cultuur van de club passen. Kandidaat-leden worden na (eenmalige) introductie voorgedragen bij het bestuur en getoetst. Introductie van de eigen partner (m/v) is niet toegestaan. Het bestuur ziet toe op de noodzakelijke diversiteit qua achtergrond, beroep en gemiddelde leeftijd en streeft nadrukkelijk naar een groter aantal vrouwelijke leden. Het RSG telt inmiddels een informeel netwerk van 84 leden, onder wie ambassadeurs, hogere ambtenaren, advocaten, notarissen, artsen en bankiers. Gerenommeerd Marie Loman, ex-juridisch medewerker op Buitenlandse Zaken, geldt al zeventien jaar als een gerenommeerd lid. ,,Ik ontmoette de heer Auckerman op een avond in de foyer van de Koninklijke Schouwburg, in de pauze van een voorstelling. Ik rookte daar een sigaar. Heel grappig, dat kon toen nog. De heer Auckerman nodigde mij uit lid van het RSG te worden. Ik heb de uitnodiging aanvaard. Ik rook binnen het RSG nu al jaren mijn sigaren, soms wel drie op een avond.’’ Zeer gewaardeerd in deze kring is ook ondernemer en erelid Jan Th. de Kok, die, volgens insiders die het kunnen weten, mede in niet onbelangrijke mate aan de oprichting van het RSG zou hebben bijgedragen. De Kok, bescheiden als hij is, is een heer van stand. Hij hecht zeer aan stijl en goede smaak. ,,Het is mooi om binnen dit genootschap samen te komen in een zekere stijl. Het gaat om smaak met kennis en om het verheffen van het eten, met after dinner een sigaar met bij voorkeur een armagnac of cognac. Een sigaar rook je niet, een sigaar savoureer je. Dat wil zeggen: de smaak van de sigaar neem je tot je in de breedste zin des woords.’’

BoiDR

reportage THE INTERNATIONAL HEALTH CENTRE THE HAGUE >>

Dr. Nicola Kellerman, Tony Brouwer (midden) en Philip Boerebach.

BoiDR

tekst Marc Konijn foto Jacques Zorgman

Het was soms roeien tegen de stroom in. Want was aparte zorg voor expats nou werkelijk nodig in een land met de beste gezondheidszorg? Maar na tien jaar is het International Health Centre The Hague uitgegroeid tot een briljant in de stad.

‘IN ONZE EFFICIËNTIE ZIJN WIJ EEN SCHOOLVOORBEELD VOOR DE ZORG IN NEDERLAND’

Zorg op maat voor expats Het viel hem meteen op, toen hij na een verblijf van vijf jaar in Italië terugkeerde in Den Haag. De expats klaagden steen en been over de gezondheidszorg in Nederland. ,,De gezondheidzorg is nogal paternalistisch,’’ onderschrijft Tony Brouwer, de drijvende kracht achter het International Health Centre. ,,Neem de verplichting om je bij een huisarts in te schrijven. Dat is nogal uniek in de wereld. En die huisarts bepaalt dan ook of je naar een specialist mag. Dat wordt als betuttelend ervaren.’’ Het gaat er soms wat onvriendelijk aan toe, valt Philip Boerebach bij, de andere initiator van het gezondheidscentrum. ,,Het is niet: ‘Welkom!’, maar: ‘Even op je beurt wachten.’ Als je de huisarts belt, dan vuurt de assistente allerlei medische vragen op je af. Die expat denkt: wie ben jij? Ik wil de dokter spreken. Er is veel misverstand. Een Fransman verwacht een recept; die kan niets met het advies om vitamine C te halen bij de drogist.’’ Brouwer: ,,Je kan zeggen: je bent in Nederland, je moet je maar aanpassen. Maar je kan ook denken: de expat is hier een paar jaar te gast. Laten we kijken hoe we de gezondheidszorg zo kunnen organiseren dat hij tevreden is.’’ Op zijn gemak Brouwer en Boerebach kozen voor dat laatste en openden in 2007 de deuren van het International Health Centre The Hague. De eerste opdracht: de patiënt op zijn gemak stellen. ,,Het is bijzonder stressvol om expat te zijn,’’ benadrukt Boerebach. ,,Ga maar na. Je komt aan in een vreemd land, hebt een verhuizing, een nieuwe baan, alles staat op z’n kop. In die situatie is het nóg belangrijker dat je vertrouwen hebt in de gezondheidszorg.’’ Om dat te bereiken, gooit het Health Centre het over een andere boeg. Ruim de helft van het medisch kader komt uit het buitenland. Bij het verzorgende personeel is dat 90 procent. De voertaal is Engels, met daarnaast nog ruim twintig talen. Voor een consult wordt de dubbele tijd uitgetrokken: de huisarts twintig minuten, de specialist een uur. Brouwer: ,,Uit de praktijk blijkt dat we die extra tijd nodig hebben om de patiënt goed bij te staan.’’

Ook de specialistische zorg is anders. Boerebach: ,,In eigen land kunnen expats rechtstreeks naar de gynaecoloog of de kinderarts. Wij kunnen dat aanbieden. Uniek is dat huisarts en specialist heel snel schakelen. Zelfs tijdens een consult kunnen ze even bij elkaar naar binnen lopen voor overleg. Dat scheelt enorm veel tijd, moeite én geld, ook voor de verzekeraars. In onze efficiëntie zijn wij een schoolvoorbeeld voor de zorg in Nederland.’’ Preventie is de derde pijler, vertelt Brouwer: ,,Iedereen die ouder is dan vijftig jaar, moet eigenlijk eens doorgelicht worden. Dat gebeurt niet in Nederland. Van de gekke, want het kost weinig, en ziektes als diabetes type twee zie je aankomen. Aan al onze nieuwe patiënten leggen we de vraag voor of zij een preventiepakket willen, toegespitst op hun situatie. Daar hebben wij een speciale preventiearts voor.’’ Klinkende cijfers De formule werkt. Na elf jaar is het International Heath Centre uitgegroeid tot een gezonde onderneming met klinkende cijfers. Boerebach: ,,De patiënten waarderen ons met een 9,4. Dat is heel hoog.’’ Internationaal denkende Nederlanders zijn ook van harte welkom, onderstreept Brouwer, die nog vol plannen zit: ,,Wij willen extra service bieden door in de avonduren open te zijn. Voor de samenleving is dat goedkoper, maar de verzekeraars willen er om vergoedingstechnische redenen niet aan. Heel frustrerend.’’ Boerebach: ,,Er is ook een streep gezet door de ‘molemapper’, een apparaat waarmee je moedervlekken vastlegt om huidkanker te diagnosticeren. Om geen concessies te doen aan de kwaliteit van de zorg hebben we die zelf aangeschaft.’’ De criticasters uit de beginjaren hebben ongelijk gekregen, blikt Brouwer terug. ,,We zijn echt een belangrijk instituut in het internationale profiel van Den Haag. In hun overweging om zich ergens te vestigen, kijken expats naar drie dingen: housing, school en health care. Dankzij het International Health Centre The Hague zit het met dat laatste nu eindelijk ook goed.” www.ihch.nl

BoiDR

hospitality >>

Timo Kruft.

BoiDR

tekst John de Graaff foto Frank Jansen

Timo Kruft heeft het voormalige stadspaleis Het Spaansche Hof in korte tijd omgetoverd tot een unieke evenementenlocatie in het hartje van Den Haag. ,,We zijn op deze plek aan het Westeinde van adellijk naar toegankelijk gegaan.’’

‘DE LOCATIE HEEFT EEN KLASSIEKE UITSTRALING, MAAR IS TOEGANKELIJK VOOR IEDEREEN’

Voor een eigentijdse ontvangst ‘Doe het anders dan anderen, van dat andere hebben we al zo veel.’ Onder dat motto gaf evenementenman Timo Kruft een voormalig stadspaleis aan het Westeinde weer de grandeur die zo bij de stad Den Haag past. Na een stevige opfrisbeurt is Het Spaansche Hof uit 1469 klaar voor de eigentijdse ontvangst van groepen uit het bedrijfsleven, de politiek, de overheid en niet te vergeten de particuliere sector. ,,En de eerste klanten meldden zich al snel aan.’’ Dat we met hem door het complex met tien zalen en een stadstuin mogen dwalen, heeft alles te maken met het zien van kansen. Kruft: ,,Ik kende deze locatie al via via, uit de wandelgangen. Maar het geheel sprak me aanvankelijk niet erg aan: een sombere buitenkant en vanbinnen donker, klassiek, niet fris genoeg. Ik had niet iets van: dat moet ik hebben.’’ Toch nam Kruft, directeur-eigenaar van de TeKa Groep in Barneveld, het voormalige Haagse stadspaleis op in het portfolio van deze toonaangevende speler in de Nederlandse horeca- en evenementenwereld. ,,Gezien de potentie ben ik in september vorig jaar toch voor een langere periode gaan huren, voor vijftien jaar of zo. Ja, er ligt inderdaad een optie voor koop, maar ik weet niet of de eigenaar, een oudere antiekhandelaar uit de stad Den Haag, het uiteindelijk wil verkopen. En zo ja, voor welke prijs?’’ Direct na het tekenen van de huurovereenkomst begon een periode van boenen, verven en opknappen, die uiteindelijk zo’n vier maanden zou duren. Veel muren werden opgefleurd met een lichtere tint, veel ornamenten kregen hun gouden kleur terug, de kroonluchters hangen nu zodanig dat je er niet langer met je hoofd tegen aan kunt lopen. In de woorden van Kruft: ,,De locatie heeft een klassieke uitstraling, maar is toegankelijk voor iedereen.’’ Vierhonderd man Een groot voordeel was dat in Het Spaansche Hof voorheen ook al partijen werden georganiseerd. ,,Inderdaad, er zat gelukkig al een exploitant op, dus alle benodigde

vergunningen waren er. Na de verbouwing mochten we dan ook al heel snel gasten ontvangen.’’ Die kunnen tot vierhonderd man sterk naar deze exclusieve plek komen voor een diner, een bruiloft of een congres. Kruft richt zich hierbij op Den Haag en regio, naar zijn zeggen is het ‘een grote markt’. In platte cijfers betekent dit jaarlijks zeker honderd evenementen. ,,Maar liefst drie, vier in de week. We zitten nu op de helft, en dat is goed. Ik ben superpositief gestemd en de gasten zijn zeer enthousiast over deze plek. We willen het middensegment en iets daarboven een goed product bieden. Dat past een beetje bij onze mentaliteit. Doe maar gewoon, maar dan goed. Kijk, wij zijn uitsluitend op evenementen gericht, op bijzondere locaties, met alle faciliteiten tegen een all-in-tarief. Veel bedrijven doen zo’n partijtje erbij of ernaast, maar dit is onze corebusiness.” Inefficiency En dat zie je volgens hem terug in Het Spaansche Hof. ,,Er is een goede bar, er is een binnenplaats met een overdekte tent en er is een goede keuken. We willen de klant volledig ontzorgen, maar daarbij letten we wel enorm op duurzaamheid. Een vrachtwagen die stoeltjes komt leveren en weer ophalen, is voor mij niet meer van deze tijd. Wij hebben dat allemaal al hier staan. Ook een goede beamer, een goede geluidsinstallatie, geen gesleep met spullen. Dat is sowieso al niks, maar zeker niet in de historische binnenstad. Tijdens de crisis werd vooral de klassieke cateraar hard getroffen, maar daar zag je ook veel inefficiency, veel onnodig transport, veel rompslomp.’’ Niets van dat alles in het glimmende paleis aan het Westeinde, waar twee medewerkers van de TeKa Groep de dagelijkse gang van zaken verzorgen. ,,Voor evenementen hebben we onder anderen vast keukenpersoneel en doen we een beroep op ambulante hulp uit de regio.’’ En dat deze formule ook aan het Westeinde gaat werken, staat voor Timo Kruft buiten kijf. Want zei hij recentelijk niet tegen het magazine Business in Barneveld: ‘Ik doe het vol overgave, of ik doe het niet.’ www.hetspaanschehof.nl

BoiDR

economie >>

Harry Wientjens.

BoiDR

tekst Marc Konijn foto Katja Poelwijk

Het mag best weleens gezegd worden, vindt Harry Wientjens, sinds oktober 2016 directeur Particulieren & Private Banking van Rabobank Regio Den Haag. De Rabo ís geen gewone bank. ‘Nergens is de maatschappelijke betrokkenheid zo groot. Er is geen bank met wortels die zo diep in de samenleving reiken.’

Samen voor een betere wereld Bij de Rabobank hadden ze de eerste signalen al opgevangen. Steeds meer ouderen kwamen in de problemen, omdat ‘die aardige buurman’ of ‘dat behulpzame familielid’ hun bankrekening had geleegd. Toen uit onderzoek bleek dat maar liefst 130.000 ouderen in Nederland te maken hebben met financiële uitbuiting, kwam de Rabo in actie. Dit zegt Harry Wientjens, directeur Particulieren & Private Banking van Rabobank Regio Den Haag. ,,Deze groep mensen is kwetsbaarder geworden, ook omdat een deel ervan moeite heeft de slag naar digitaal bankieren te maken. Het is een maatschappelijk probleem dat veel mensen raakt, waar schrijnende gevallen tussen zitten. Wij vinden het als Rabobank onze plicht om te handelen, om aandacht te vragen voor zelfredzaamheid. Met ouderenorganisaties, zorginstellingen, notarissen en politie hebben wij een campagne opgezet om ouderen bewust en weerbaar te maken.’’

geledingen van de samenleving. Met deze marktteams heb je als bank heel duidelijk je voelsprieten in de maatschappij, kan je de verbinding maken met de lokale maatschappelijke agenda, en daarin een actieve rol spelen.’’ Ambitieus programma De marktteams zijn actief, en niet zonder resultaat. In Wassenaar en Voorschoten participeert Rabo bijvoorbeeld in een ambitieus programma om bedrijfspanden en woningen te verduurzamen. In de Haagse Schilderswijk worden vruchtbare samenwerkingen opgezet en krijgen ondernemers ondersteuning om te groeien met hun bedrijf. En de haven van Scheveningen heeft met veel inspanning van diverse partijen een label van Noordzeevis. Wientjens: ,,Je ziet dat restaurants uit de stad nu vol trots vis uit eigen zee op het menu zetten. Dat is goed voor de vissers, voor de stad én voor het milieu. Andere havens uit het land willen het label van Noordzeevis nu ook gaan voeren.’’

‘DE TRANSFORMATIE VAN DEN HAAG IS ONGEKEND’

Dat gevoel van maatschappelijke betrokkenheid heeft altijd in de bank gezeten, verklaart Wientjens: ,,De Rabo is geen beursgenoteerde onderneming, maar een coöperatie, gesticht door boeren die een betere samenleving wilden opbouwen. Wij hebben dus geen aandeelhouders, maar leden, uit alle lagen van de bevolking. Dat maakt een wezenlijk verschil. De ledenraad heeft een belangrijke taak, brengt gevraagd of ongevraagd advies uit aan de directie. Zij zijn onze ogen en oren in de maatschappij. De Rabobank heeft altijd initiatieven gesteund die de samenleving versterken. Daar zijn wij écht onderscheidend in.’’

De bank heeft die maatschappelijke betrokkenheid versterkt door marktteams op te richten. Wientjens: ,,Daar nemen medewerkers van onze bank aan deel, maar ook leden van onze bank, en zelfs oud-collega’s. Een heel divers gezelschap, uit alle

Harry Wientjens weet waar hij het over heeft, want hij kent het Haagse op zijn duimpje. Hij groeide op in Den Haag en startte zijn Rabobank-carrière bij Rabobank Rotterdam, waarna hij deze bij Rabobank Den Haag voortzette. Zijn loopbaan voerde hem vervolgens via het hoofdkantoor van Rabobank in Utrecht weer terug naar Den Haag. ,,Het is mooi om te werken in de stad waar je geboren bent,’’ vertelt hij enthousiast.

Verrassend Wientjens geeft aan een verrassend dynamische en welvarende stad te hebben aangetroffen. ,,De stad heeft een enorme sprong gemaakt. Het straatbeeld is mooier geworden, veel kantoorpanden zijn omgebouwd tot fraaie appartementen, de Schilderswijk bruist van de energie en nieuwbouw siert het Norfolkterrein. De transformatie van de Binckhorst, de havens, en de nieuwe boulevard: het is ongekend.’’

BoiDR

Kom langs en laat je hart veroveren voor Den Haag! Korte Vijverberg 7 2513 AB Den Haag www.haagshistorischmuseum.nl

BoiDR

<< foto Jos van Leeuwen

De economie groeit onmiskenbaar, is de conclusie van Wientjens. ,,Maar lang niet iedereen merkt dat. Neem bijvoorbeeld het mkb, dé banenmotor van dit land. Een grote groep binnen het midden- en kleinbedrijf profiteert onvoldoende van de economische voorspoed en heeft moeite aan te haken bij de nieuwe ontwikkelingen. Ik vind dat het midden- en kleinbedrijf een extra steuntje in de rug verdient. Bijvoorbeeld door ze te helpen met digitalisering, automatisering en verduurzaming. Dat is echt van groot belang, want bedrijven die die sprong maken, blijken veel gezonder en krachtiger. Ik denk dat we daar als Rabobank een heel mooie aanjaagrol kunnen vervullen.’’ Diversiteitsprijs De Rabobank weet wat activeren en aanjagen is. Mede door hun baanbrekende werk in de Schilderswijk hebben zij de diversiteitsprijs gewonnen. Ook op het terrein van duurzaam ondernemen zijn grote slagen gemaakt. Onder leiding van de Rabo zijn in deze regio twintig grote bedrijven de Circular Economy Challenge aangegaan. Wientjens: ,,We willen een bereikbare en toegankelijke bank zijn die aansluit bij de maatschappelijke thema’s die spelen, die de positie versterkt van onze klanten. Het motto van de bank zegt eigenlijk alles: ‘Growing a better world together.’ We gaan voor een betere wereld waar we samen aan werken.’’

‘IN NEDERLAND HEBBEN 130.000 OUDEREN TE MAKEN MET FINANCIËLE UITBUITING’

www.rabobank.nl/lokale-bank/regio-den-haag/

BoiDR

kunst&cultuur >>

Emile Gassler en MariĂŤlle van der Hilst-de Haas.

BoiDR

tekst Gijsbert Spierenburg foto’s Jacques Zorgman

Een denker, een ziener? Wat je over registeraccountant en vastgoedbelegger Emile Gassler ook kunt zeggen, zijn hobbyhotel Corona aan het Buitenhof heeft hij, met vooruitziende blik, in twee jaar tijd laten ontwikkelen tot het nieuwe Boutique Art Hotel Corona. De hotelgasten wanen zich er in een museum.

Slapen bij het ‘Meisje met de parel’ – het kán Een kunst-eldorado is Den Haag al, naar het schijnt. Méér dan zon, zee en strand blijken de musea hier in trek. Volgens onderzoek zijn de toeristen, uit zowel binnen- als buitenland, in de afgelopen vijf jaar steeds vaker op zoek gegaan naar de zeldzame kunstschatten, groot en klein, die in onze stad op tal van mooie plekjes verborgen liggen. De cijfers. Nog in 2007 was museumbezoek voor amper zeven procent van de dagjesmensen uit ons land de reden om naar Den Haag te komen, in 2015 was dat gestegen tot niet minder dan vijftien procent, evenveel als het percentage van de mensen die uitsluitend zijn geïnteresseerd in een bezoek aan mooie winkels. De toename van de belangstelling voor de Haagse cultuur blijkt ook groot onder de buitenlandse toeristen. Iedereen is in vervoering van de topstukken van de Hollandse meesters. Als een enkel doek zich hier ter stede reeds in zulk een grote belangstelling mag verheugen, dan kan een stad als Den Haag uiteraard van een zeer bevoorrechte positie spreken. Met het Mauritshuis, het Museum Escher in het Paleis, het Gemeentemuseum, het Historisch Museum en Panorama Mesdag is er bovendien sprake van een kunstaanbod van internationale allure. Niet zonder reden is Den Haag na Amsterdam de tweede kunststad van het land.

kamers, ook aan de wanden van de gangen van alle zes verdiepingen van het hotel. De gasten van het nieuwe Boutique Art Hotel Corona zullen zich in een museum wanen. Alle kamers zijn vernoemd náár en hebben een connectie mét een internationaal vermaarde kunstenaar die, zegt directeur Van der Hilst-de Haas, zo bekend is dat iedereen ter wereld deze kent. In elke kamer hangt van de betreffende kunstenaar een meesterwerk, een icoon. Dat wil zeggen een reproductie. Geen normale reproductie maar een heel bijzondere reproductie: een foto in de hoogste resolutie op een aluminium ondergrond en afgewerkt met een epoxylaag tegen beschadigingen. Nauwelijks van echt te onderscheiden. ,,Zo warm is de uitstraling,’’ zegt eigenaar Gassler. Zo hangen de meesterwerken op de kamers, zo hangen ze in op de gangen. Welkom in Museum Corona.

‘NIET ZONDER REDEN IS DEN HAAG NA AMSTERDAM DE TWEEDE KUNSTSTAD VAN HET LAND’

Maar er is méér. Wie onze stad met een bezoekje vereert, kan (met ingang van mei 2019) zelfs slapen op één kamer met het ‘Meisje met de parel’ of, indien zulks nadrukkelijk is gewenst, ook op een kamer bij ‘De Nachtwacht’. In de wondere wereld die Emile Gassler (eigenaar) en Mariëlle van der Hilst-de Haas (directeur) in een uitbundig moment van creatieve bezinning in Hotel Corona aan het Buitenhof hebben geschapen, zullen de hotelbezoekers versteld staan van de aanwezige topstukken, niet alleen op alle 71 (vernieuwde)

Hoogwaardig lab De Corona Art Collection van reproducties van meesterwerken zijn in opdracht vervaardigd door een fabriek in Almere, Re-Art, een hoogwaardig vaklab voor kunstenaars, fotografen, musea en galeries op het gebied van reproductiefotografie, fotografie, lithografie, kunstdrukwerk en kleurmanagement. Gassler: ,,ReArt werkt voor de beste kunstenaars, wereldwijd. Met hun verfijnde techniek zijn ze in staat de kleurechtheid van de foto’s levenslang te garanderen.’’ Gassler zegt over de mooiste reproducties te kunnen beschikken, omdat hij contacten heeft met alle topmusea, wereldwijd. In het concept dat Gassler en Van der Hilst voor het nieuwe Boutique Art Hotel Corona hebben ontworpen, bestaat voor de gasten de mogelijkheid een afdruk van de ‘meesterwerken’ uit de Corona Art Collection aan te schaffen. Gassler: ,,Bij interesse kunnen de werken door onze gasten gewoon bij

BoiDR

VERTROUWEN DOOR KWALITEIT

Mazars combineert diepgaande kennis van de regels van nu met passie voor de uitdagingen van de toekomst. Zo dragen wij bij aan het duurzame rendement van onze klanten en aan de maatschappij. Wij zijn innovatief in de ontwikkeling van onze

www.mazars.nl BoiDR

dienstverlening en hebben gevoel voor de samenleving. Streeft u met uw bedrijf ook naar duurzaam rendement? Neem dan contact met ons op, via 088 277 15 00. Of kijk voor meer informatie op mazars.nl.

de receptie worden besteld. Waar de gast ook vandaan komt, al is het uit China, hij krijgt de reproductie vervolgens netjes thuisgestuurd. Zo neemt hij onze hotelkamer dus als het ware mee naar huis.’’ De reproducties zijn ook via de website te bestellen. Van der Hilst-de Haas trad twee jaar geleden in Corona als directeur aan. Ze ervaart het als een grote uitdaging om in het vernieuwde hotel (‘we maken eigenlijk een geheel nieuw hotel tussen oude muren’) leiding te mogen geven. ,,Ik ben zeer verheugd met mijn aanstelling. We zijn er voor iedereen die geniet van het stadse leven en eigentijds comfort zoekt. Geen van de 71 kamers is hetzelfde. De aandacht voor onze gasten en de persoonlijke service maken Corona extra bijzonder. Daar ben ik trots op. We willen onze gasten vooral een persoonlijke beleving bieden.’’ Gassler: ,,Reizigers willen tegenwoordig vooral een hotelkamer met beleving. Waar ben je geweest? Waar heb je gelogeerd? Hoe mooi is het dan niet om te kunnen zeggen dat je bij ‘De Nachtwacht’ hebt geslapen.’’

‘REIZIGERS WILLEN TEGENWOORDIG VOORAL EEN HOTELKAMER MET BELEVING’

De verbouwing van het oude Hotel Corona (36 kamers) tot het nieuwe Boutique Art Hotel Corona (71 kamers) is een proces waarmee in juni 2017 werd begonnen. Totaal is er ten minste twee jaar voor uitgetrokken. Op het oude hotel zijn twee extra verdiepingen aangebracht, goed voor de huisvesting van 35 extra kamers. Voor de verbouwing, de inventieve architectuur en de bijzondere interieurs tekende architect Mark Graafland van Bureau Kroner uit Den Haag. Van der Hilst-de Haas: ,,Expats, business- of leasure-gasten – iedereen moet zich bij ons happy voelen.’’ www.corona.nl

‘Meisje met de parel’ (Johannes Vermeer).

‘De Nachtwacht’ (Rembrandt).

BoiDR

wijn&spijs >> <<

,,In de huidige internettijd is tophotellerie een verzamelplaats van emotie geworden.’’ Patrick van Zuiden van Restaurant, Hotel & Spa Savarin onthaalt zijn gasten tegenwoordig met een bijna ouderwetse huiselijkheid. Zijn nieuwe L’Entrée Bar|Café|Societé is wat je noemt een verademing in het digitale tijdperk.

‘Topeten, maar vriendelijk geprijsd’.

Hotellier Patrick van Zuiden (geheel links) met v.l.n.r. duikinstructeur Rob de Keijzer, Lisette de Keijzer-Wolff (directeur ROC Bonaire), Aart Hokke (directeur ROC Den Haag) en Bob Schut (ex-directeur Stichting Vakbekwaamheid Horeca).

Wijnkoper Gio de Boer met Harry de Bruijn (lid College van Bestuur ROC Mondriaan) en echtgenote Cynthia.

Geheel in de geest van Jean Anthelme Brillat Savarin Patrick van Zuiden, hotellier en restaurateur in de lage Heerlijkheid Rijswijk, is er de man niet naar om halve maatregelen te nemen. Vrijwel meteen, als jong ondernemer (26) nog, beschikte hij in Oud-Rijswijk al over vijf restaurants: Restaurant Savarin, Bistro ’t Poortje van Verlaan, Brasserie Willem V, Chicago Grill en Fusion Restaurant Heeren van Rijswijk. De een wat groter, de ander wat kleiner. Dat was halverwege de jaren negentig. Het was een hele onderneming, maar nog niet wat Van Zuiden uiteindelijk ambieerde. In 2002 verzette hij daarom zijn koers naar de Laan van Hoornwijck aan de rand van Rijswijk en Den Haag. Hij kocht daar een boerderij, de voormalige, eeuwenoude boerenhofstede van Gerrit den Haan, en vestigde daarin zijn kroonjuweel Restaurant Savarin. In 2011 bouwde hij op de nabijgelegen buitenplaats Huize Zuidhoorn een vijfsterrenboetiekhotel compleet met Spa & Wellness. En nog zeer onlangs, in het voorjaar van 2018, voorzag hij Restaurant, Hotel & Spa Savarin na opnieuw een ingrijpende verbouwing en spectaculaire opening van een bijzondere, geheel op de Franse leest geschoeide bar: L’Entrée|Bar|Café Societé. Van Zuiden zet er z’n Franse baret op. Voor wie? ,,Voor iedereen die het leven viert.’’ Als de vroegere campingbaas uit de Ardèche één ding heeft geleerd in z’n leven, is het wel om de gastronomie te respecteren, in al haar facetten. Niet toevallig is de 18de-eeuwse Franse gastronoom Jean Anthelme Brillat Savarin (1755-1826) z’n gids. Alles geheel in de geest van Brillat Savarin, Van Zuiden doet het al bijna een kwarteeuw (1994-2018). ,,Brillat Savarin was politicoloog en bestuurder voor en tijdens de Franse Revolutie en later ook onder Napoleon Bonaparte. Maar in de eerste plaats geldt hij als een gastronomische godheid, een van de vaders van de gastronomische literatuur. In zijn talrijke publicaties leerde hij ons hoe van het leven te genieten. Zijn belangrijkste boek verscheen kort voor zijn dood: ‘Physiologie du Goût, de Fysiologie van de Smaak’, over de relatie tussen voedsel en de zintuigen. Hij stelde dat de ontdekking van een nieuw

BoiDR

tekst Gijsbert Spierenburg foto’s Jos van Leeuwen

In L’Entrée Bar|Café|Societé kun je nog gezellig onder elkaar zijn.

‘EEN DESSERT ZONDER KAAS IS ALS EEN SCHOONHEID ZONDER OOG’

L’Entrée Bar|Café|Societé: de baret gaat er voor op.

gerecht meer betekent voor de mensheid dan de ontdekking van een nieuwe ster. Van hem is ook de uitspraak: ‘Un dessert sans fromage est une belle à qui il manque un oeil,’ ofwel een dessert zonder kaas is als een schoonheid zonder oog.’’ Patrick van Zuiden (1968) onthaalt zijn gasten in L’Entrée Bar|Café|Societé tegenwoordig met een bijna ouderwetse huiselijkheid. ,,Al jaren bewegen wij ons in de gastronomie. Savarin bestaat in 2019 precies een kwarteeuw. Wij zijn het enige gastronomische restaurant in de Haagse regio dat al 25 jaar én dezelfde eigenaar heeft én dezelfde naam draagt, Savarin. Wat wij aldoor misten voor onze hotelgasten en zakelijke gasten, was het huiskamergevoel. Een omgeving waar internetverkeer is. Een plaats om overdag af te spreken. Een plek waar je even rustig kunt gaan zitten, niet aan een restauranttafel, maar aan een gezellig laag zitje. Binnen maar ook buiten in het zonnetje. Waar je een cocktailtje kunt drinken of een wijntje uit onze unieke wijncollectie. We zijn geen kroeg, maar een gastronomische huiskamer. Waar je een sandwich kunt eten, maar dan een topsandwich. Of een visstoofpotje, een bouillabaisse, escargots, een stukje kaas of paté. Topeten, maar vriendelijk geprijsd.’’ L’Entrée Bar|Café|Societé: een verademing in het digitale tijdperk derhalve? Van Zuiden: ,,In de huidige internettijd is tophotellerie een verzamelplaats van emotie geworden. Iedereen zit tegenwoordig maar achter z’n computer of tablet. Zo boekt men z’n reizen, koopt men z’n schoenen of doet men z’n boodschappen. Allemaal vanachter de computer. Van de factor gezelligheid is bijna niets meer over. Onze L’Entrée Bar|Café|Societé met goede stoelen en relaxte muziek is de huiskamer van thuis. Hier kun je nog gezellig onder elkaar zijn, hier kun je nog ontspannen filosoferen over het leven of, als je wilt, gewoon lekker even een potje schaken of jeu-de-boulen.’’ www.savarin.nl

BoiDR

haegschezakenvrouw DENISE VAN WELIJ > < foto Sharon Kreischer

‘Ervaar het Franse joie de vivre’ Geboren: 9 maart 1969. Woonplaats: Noordwijk aan Zee. Privé: Alleenstaand. Opleiding: Hogere Hotelschool Zwitserland, SITC Tête de Ran. Onderneming: ,,Sinds november 2013 ben ik eigenaar van SooFrench, een Franse dagzaak met delicatessen in Wassenaar. Lunchroom en winkel in één, waar de gast zich heerlijk kan onderdompelen in de Franse ongedwongen sfeer. Genieten van een croissant, een café au lait, een lunch met quiche, heerlijke paté of een soepje. Mooie simpele producten die ons terugbrengen naar de pure Franse keuken. Voor liefhebbers heerlijke Franse delicatessen in de ‘Epicerie fine’ met verschillende olijfolies, patés, worsten, zout, jams en andere gourmet-‘must haves’. Voor thuis of om cadeau te geven. Veel producten zijn uniek in Nederland en zijn direct uit Frankrijk geïmporteerd. Alle verse producten kunnen ook ‘à emporter’ worden besteld. Tevens staat biologisch hoog in het vaandel en zijn er producten die rekening houden met diverse intoleranties en dieetwensen (vegetarisch, gluten-/lactosevrij). We werken ook samen met lokale leveranciers en bedrijven met een transparantie naar de gast. Onze nieuwkomers zijn de ‘High Tea’ in de middag en op vrijdagavond lekker eten in de ‘Bistrot chez SooFrench’. Op deze avond serveren wij een wisselend driegangenmenu en onze inmiddels befaamde ‘Steak beurre d’anchois’, heerlijk met roseval-aardappels uit de oven, huisgemaakte mayonaise en een frisse, groene salade. Een keer iets vieren bij ons in de zaak kan ook. Wij organiseren graag een privéborrel of -receptie voor onze gasten op een heerlijke Franse manier om het Franse ‘joie de vivre’ te ervaren.’’ Carrière: ,,Na de hotelschool in Zwitserland ben ik naar Parijs vertrokken. Ik heb daar zestien jaar gewerkt als onder meer frontoffice-manager in verschillende 5-sterrenhotels. Via de Sofitel Groep ben ik terug naar Nederland gekomen om daar te werken bij Sofitel Legend the Grand in Amsterdam.

BoiDR

Het oude stadhuis van de stad waar onder anderen prinses Beatrix is getrouwd. En vijf jaar geleden heb ik de stap genomen om in Wassenaar een eigen zaak te starten.’’ Wat geeft u professioneel de meeste voldoening? ,,Gasten laten genieten van heerlijke producten, ze verwennen en even het gevoel geven dat ze een beetje in Frankrijk zijn. We hebben veel vaste gasten. We volgen ook een beetje hun leven. Kindjes worden geboren, kindjes worden groot. Gasten voelen zich erg thuis bij ons, horen we vaak.’’ Waarom bent u zo goed in uw vak? ,,Omdat ik goed naar mijn gasten kan luisteren en ze in hun waarde laat. Bij ons is veel mogelijk, iets eerder een kopje koffie terwijl we nog niet open zijn. Of de eigen ingrediënten kiezen van de quiche die je hebt besteld voor thuis. Wij staan open voor veel dingen en denken graag met de gast mee.’’ Wat is uw ambitie? ,,Meerdere vestigingen openen van SooFrench . Maar eerst deze stevig uitbouwen, voordat we aan een ander avontuur beginnen.’’ Waarom is Den Haag uw stad? ,,Den Haag is een stad met klasse en internationale allure en is toch overzichtelijk met veel mooie winkels en gezellige horeca.’’ Wat is voor u het dierbaarste plekje van Den Haag? ,,Ik ben graag rond het Lange Voorhout en de Denneweg. Dit jaar mochten we nog aanschuiven bij het Diner en Blanc dat plaatshad aan het Lange Voorhout. Ik vond het echt een magisch moment. Maar ook lekker shoppen op de Fred is altijd gezellig.’’ Wat is uw favoriete restaurant in Den Haag? ,,RestaurantBar Pastis in de Oude Molstraat. Een heerlijke Franse bistro.’’ Wat is uw levensmotto? ,,Genieten van het moment, positief denken en weten dat alles mogelijk is. Dromen, durven en doen.’’ www.soofrench.com

‘DROMEN, DURVEN EN DOEN’

Denise van Welij.

BoiDR

kunst&cultuur >>

Coen van den Oever.

BoiDR

tekst Annerieke Simeone foto Frank Jansen

De voormalige tenniscoach Coen van den Oever heeft in zo’n dertig jaar tijd in Rijswijk en Den Haag een kunstimperium opgebouwd dat destijds eenvoudig begon met een bon voor een kunstuitleen. ,,Ik ben gestart met een paar werken, het zijn er nu duizenden.’’

‘VOOR EEN TIENTJE PER MAAND KUN JE HIER AL IETS HUREN’

Een autoriteit in de stad Zelf zou hij het niet zo willen noemen, maar met twee galerieën (Galerie Den Haag en Project 2.0), Kunstuitleen Den Haag, De Lijstenmakerij Den Haag en een showroom inclusief zeefdrukkerij en artist in residence kun je gerust spreken van een kunstimperium. Eigenaar Coen van den Oever (59) is dan ook trots: ,,We zijn inderdaad wel een autoriteit in de stad, we hebben alles onder één dak.” Dat laatste bedoelt de ondernemer overigens figuurlijk: de showroom is gesitueerd in de oude Indola-fabriek te Rijswijk, de lijstenmakerij in de Sumatrastraat en de rest aan het Noordeinde op de nummers 57 en 69-71. Voor Van den Oever, voorheen tenniscoach, begon het avontuur zo’n dertig jaar geleden. De aanleiding: een bon voor een kunstuitleen. Leuk cadeau, vond hij, maar bij het bezoek aan de artotheek viel het niveau nogal tegen. ,,Ik dacht: dit kan ik beter. En zo is het gegaan. Ik ben gestart met een paar werken, het zijn er nu duizenden. Het is een heel mooi en duidelijk concept. De prijzen van de werken liggen tussen de 400 en 5000 euro. Voor een tientje per maand kun je hier al iets huren. Als een werk je bevalt, kun je dit op termijn ook aanschaffen. Dan betaal je per maand drie procent van de waarde van het uitgekozen werk. Liefst twee procent daarvan geldt als spaartegoed. Mocht je overigens na een tijd besluiten dat je liever een ander werk wilt kopen, dan kan dat ook. Het geld blijft staan. En weet je vanaf het begin al heel zeker welk kunstwerk je wilt, dan kun je naast een directe aankoop kiezen voor een renteloze kunstkoopregeling.” Er valt wat te kiezen. Wie wil, kan een hele dag rondneuzen in de Kunstuitleen Den Haag. Aan de muur, op de grond, overal zie je doeken, etsen, litho’s, zeefdrukken en foto’s. En er is ook nog een glas- en keramiekhoek. De galeriehouder loopt langs de collectie, voorbij een zeefdruk die gezien de karakteristieke primaire kleuren en de duidelijke handtekening onmiskenbaar van rocker-schilder Herman Brood is. Daarna staat hij stil en kijkt om zich heen. ,,Zoals je ziet, zijn we hier gespecialiseerd

in moderne, hedendaagse kunst met werken van internationale en nationale bekendheden, zoals Brood, Corneille of Andy Warhol, maar ook van lokale talenten.” Hij wijst op de zwart-witte collage van Maayke Schuitema met daarop een op spitzen dansende Igone de Jongh, eerste soliste van het Nationale Ballet. Na een rondgang langs de twee andere galerieën blijkt dat deze Haagse kunstenares ook daar gepresenteerd wordt. De man met de woeste, blonde krullen en indringende blik legt uit: ,,De Kunstuitleen Den Haag is het fundament van alles. Dertig jaar geleden kocht ik een werk aan, verhuurde ik het en moest ik meteen weer bijkopen. Ja, anders zat ik met een lege zaak. In de goede jaren heb ik iets opgebouwd. Niet te veel uitgegeven, geen dure auto’s gekocht. Alleen maar geïnvesteerd in de Kunstuitleen. Ik zei tegen mezelf: als het ooit slecht gaat met de economie, dan heb ik altijd dit nog. En dat is uitgekomen. Ook in de crisisjaren liep het goed, juist omdat mensen meer huurden dan kochten. Na twaalf jaar begon ik winst te maken.” Met dat geld zette hij de zeer toegankelijke Galerie Den Haag op. Maar met de tijd merkte Van den Oever dat sommige kunstenaars de galerie waren ontgroeid. Zoals Maayke Schuitema. ,,Zij wilde naar betere beurzen, wilde zich meer profileren. Beurzen zijn heel belangrijk voor het niveau van je galerie. Daarom ben ik Project 2.0 gestart, nu een internationaal gevestigde galerie. De laatste jaren staan we op de KunstRAI in Amsterdam en de Rotterdam Contemporary Art Fair, en – het is nog niet officieel – volgens een betrouwbare bron mogen we volgend jaar voor de tweede keer naar Paris Photo (‘s werelds grootste internationale kunstbeurs gewijd aan fotografie, red.). In vijfentwintig jaar zijn daar maar zes Nederlandse galeries toegelaten. Wij zijn de enige Haagse speler. Het is echt heel bijzonder.” Hij glundert. ,,Alsof we in de finale van de Champions League staan.” www.projectzo.nl

BoiDR

couleurlocale >> <<

The Royal Shopping District The Hague Prinsjesdag 18 september 2018>< Locatie: Noordeinde (na de renovatie)

BoiDR

foto Frank Jansen

BoiDR

kunst&cultuur HET MAURITSHUIS ALS GOED DOEL >>

Quentin Buvelot en Catharina Duschka.

BoiDR

tekst Herman Rosenberg foto Frank Jansen

BoiDR

kunst&cultuur HET MAURITSHUIS ALS GOED DOEL >>

Wie geeft, leeft voort Niet zo bekend, maar van onschatbare waarde: de steun die particulieren verlenen aan het Mauritshuis. Door ‘gewone’ giften, maar ook door legaten. ,,Steeds meer mensen beschouwen ons als een goed doel,’’ zeggen Catharina Duschka en Quentin Buvelot.

Wie het museum aan de Hofvijver bezoekt en zijn officiële naam hoort – Koninklijk Kabinet van Schilderijen Mauritshuis – krijgt niet direct de indruk dat men er erg om geld verlegen zit. En dat is ook niet zo. Maar toch is de steun van particulieren door schenkingen en legaten van onschatbaar belang voor het museum. ,,Neem een van onze absolute topstukken, het ‘Meisje met de parel’ van Johannes Vermeer’,’’ zegt Catharina Duschka, die zich namens het museum bezighoudt met de werving van nieuwe vrienden en schenkers. ,,Het wereldberoemde schilderij is afkomstig uit de nalatenschap van kunstverzamelaar Arnoldus des Tombe. Hij kocht het ooit voor twee gulden dertig op een Haagse veiling en bepaalde al vroeg dat het bij zijn dood naar het Mauritshuis zou gaan.’’ En dan de indrukwekkende Rembrandt ‘Saul en David’. ,,Die behoort tot het omvangrijke legaat van Abraham Bredius, die zelf directeur van het museum is geweest,’’ vertelt hoofdconservator Quentin Buvelot.

‘WIJ ZIJN BLIJ MET IEDERE GIFT, VAN KLEIN TOT GROOT’ Van recenter datum is het legaat van Willem baron van Dedem. Hij schonk in 2002 vijf schilderijen aan de Stichting Vrienden van het Mauritshuis, maar behield zelf het ‘vruchtgebruik’. Bij zijn dood in 2015 kwamen ze naar het museum. Tot die vijf behoorden topstukken van Pieter Claesz en Willem Kalf, de absolute meesters van het stilleven. ,,Het was het rijkste legaat na dat van Des Tombe en Bredius,’’ vertelt Buvelot. ,,Deze mensen leven door hun vrijgevigheid voort in de historie van het Mauritshuis,’’ verzekert Duschka.

BoiDR

100

Tentoonstellingen en restauraties Deze voorbeelden stammen uit een bijzondere categorie. De betrokken schenkers waren zelf immers in het bezit van werken met een hoge museale kwaliteit. Maar wat ook kan, is het nalaten of schenken van geld, bijvoorbeeld aan de Stichting Vrienden van het Mauritshuis. Duschka: ,,Dan draag je bij aan de financiering van tentoonstellingen en aankopen. De tentoonstelling ‘Slow Food: Stillevens uit de Gouden Eeuw’ in 2017 bijvoorbeeld is tot stand gekomen met steun van een legaat. Onlangs is ook een legaat ingezet voor de restauratie van ‘De bewening van Christus’ van Rogier van der Weyden. Die is voor een deel op zaal uitgevoerd, zodat iedereen kon zien dat ook het restaureren tot de taken van het museum behoort. Ook wordt er geld van legaten en giften ingezet voor onze educatieve programma’s.’’ Het is de rol van Catharina Duschka om mensen te infomeren over de mogelijkheden die er zijn om het Mauritshuis te steunen. ,,Maar ik geef ook aan wat onze wensen zijn,’’ legt zij uit. ,,Mensen gaan ons niet zomaar geld schenken of ons opnemen in hun testament. Gelukkig zien steeds meer mensen het belang in van musea zoals het Mauritshuis. Ze zien ons als een goed doel. Men staat daar steeds meer voor open.’’ Wat er allemaal mogelijk is als er voldoende sponsors, schenkers en erflaters zijn, laat het museum jaarlijks zien met drie tijdelijke tentoonstellingen gewijd aan een bijzondere kunstenaar of een bijzonder thema. ,,In de Royal Dutch Shell Vleugel, de moderne vleugel van het museum, is nog tot 6 januari de tentoonstelling ‘National Trust: Hollandse meesters uit Britse landhuizen’ te zien,’’ zegt Buvelot, die samen met Britse collega’s de drijvende kracht is achter deze exclusieve expositie. ,,Het gaat ook hier vaak om legaten, want al die schilderijen komen uit landhuizen die worden beheerd door de National Trust, een van de grootste en bekendste erfgoedorganisaties

‘Zelfportret met gevederde baret’, 1635, van Rembrandt van Rijn (National Trust, Buckland Abbey, Devon – The Samuel Collection).

ter wereld. De Britse adel was en is gek op Hollandse meesters uit de 17de eeuw. We laten 22 schilderijen zien, waaronder werken van Rembrandt, Aelbert Cuyp, Jan Steen, Meindert Hobbema en Gabriël Metsu. Niet eerder was een dergelijke selectie buiten het Verenigd Koninkrijk te zien.’’ Buvelot is bijzonder blij met Cuyps ‘Gezicht op Dordrecht uit het noorden’. ,,De Britten hielden vooral van genrestukken, landschappen en stillevens. Het Hollandse landschap is bij hen altijd populair geweest, vandaar dat er zoveel werken van Hobbema, Ruisdael en Cuyp in het Verenigd Koninkrijk te vinden zijn. Er is zelfs sprake geweest van een heuse Cuyp-manie. Dat vonden ze helemaal geweldig. Ik ook, want het Mauritshuis heeft zelf geen topstuk van Cuyp. En nu kunnen we er in elk geval tijdelijk een tonen uit Ascott House in Buckinghamshire. Een Hollands riviergezicht, maar met een bijna Italiaans licht overgoten.’’

‘OOK OVER DRIE EEUWEN WILLEN WE DE MENSEN NOG LATEN GENIETEN’ Winterkoningin Bijzonder interessant voor Den Haag is de Honthorst uit Ashdown House in Oxfordshire. Het is een portret van de Engelse koningsdochter Elizabeth Stuart, bij ons beter bekend als de ‘Winterkoningin’. Nadat zij met haar man, die één winter koning van Bohemen was, uit dat land was verdreven, streek deze lastige tante neer aan de Kneuterdijk in Den Haag, waar zij (haar man overleed al

‘De vermoeide reiziger’, ca. 1660-1661 van Jan Steen (National Trust, Upton House, Warwickshire – The Bearsted Collection).

snel) vele jaren teerde op de zak van stadhouder Frederik Hendrik. Mooi is ook een mysterieus zelfportret van Rembrandt, met gevederde baret. Buvelot: ,,Het was ooit toegeschreven aan Govaert Flinck, maar bleek na onderzoek met de modernste technieken toch een voluit gesigneerd en gedateerd zelfportret van Rembrandt te zijn. Kortom, kom allemaal kijken, want dit is uniek. Voor mij zou het mooiste compliment zijn als bezoekers zeggen: ‘Laten we naar Engeland op vakantie gaan, om die landhuizen te bezoeken’.’’ Een tentoonstelling als deze maakt volgens Catharina Duschka duidelijk dat het Mauritshuis steeds weer opnieuw belangrijke kunst laat zien en verhalen vertelt. ,,En ook over driehonderd jaar willen we nog steeds dat bezoekers kunnen genieten van onze Hollandse en Vlaamse meesters. Wie aan ons schenkt of nalaat, helpt mee om dat te bereiken. Wij zijn blij met iedere gift, van klein tot groot.” Rembrandt en Johan Maurits Voor 2019 staan er alweer twee bijzondere tentoonstellingen op het programma. Ter gelegenheid van de 350ste sterfdag van Rembrandt toont het museum alle elf werken van de meester uit zijn collectie, plus zeven zelden geëxposeerde schilderijen waarvan men ooit dacht dat ze van diens hand waren. (‘Rembrandt en het Mauritshuis’, 31 januari – 15 september). Naar aanleiding van de discussie over de koloniale activiteiten van Johan Maurits van NassauSiegen, de bouwheer en naamgever van het museum, komt er een tentoonstelling die ingaat op de verschillende perspectieven op deze edelman, die ooit faam genoot als gouverneur van de later verloren gegane Hollandse kolonie in Brazilië (4 april – 7 juli). Informatie over schenkingen en legaten aan het Mauritshuis en aanvragen van de speciale brochure: c.duschka@mauritshuis.nl en b.koopmans@mauritshuis.nl. Tentoonstelling ‘National Trust: Hollandse meesters uit Britse landhuizen’, 11 oktober 2018 - 6 januari 2019, Mauritshuis; www.mauritshuis.nl.

BoiDR

101

BoiDR

102

COME AND CELEBRATE LIFE WITH US!

Our menu takes its inspiration from the seas of Asia, with a focus on Japan â&#x20AC;&#x201C; sashimi, tempura and robata. Our meat has its focus from the United States. BOOK A RESERVATION OR CONTACT US AT TEL 070 3060070 | INFO@ENCOREBYSIMONIS.NL ADDRESS DR. LELYKADE 5 | 2583 CL | SCHEVENINGEN FOLLOW US ON WWW.FACEBOOK.COM/ENCOREBYSIMONIS W W W.ENCOREBYSIMONIS.NL BoiDR

103

interview HANS J. WINTERS >>

et is een must

voor Siemens om voorop te lopen

BoiDR

104

tekst Gijsbert Spierenburg fotoâ&#x20AC;&#x2122;s Jacques Zorgman

BoiDR

105

E interview HANS J. WINTERS >>

Er komen grote veranderingen op ons af, aanmerkelijk spannender en ingrijpender dan tot nu toe. ,,Binnen vijftien tot twintig jaar doet meer dan 90 procent van de mensen ander werk dan nu.â&#x20AC;&#x2122;â&#x20AC;&#x2122; Een interview over de digitalisering en de energietransitie met Hans Winters, de nieuwe CEO van Siemens in Nederland.

BoiDR

106

De benoeming van Hans Winters tot de nieuwe CEO en bestuursvoorzitter van Siemens in Nederland, in april 2018 als opvolger van Ab van der Touw, kwam voor insiders niet als een verrassing. Winters komt voort uit de eigen school, hij wás al een Siemensiaan. Hij had op het hoofdkantoor in München al tien jaar voor Siemens AG gewerkt, als chief audit officer. In die functie ondersteunde hij het beslissingsproces van de raad van bestuur. ,,Er is geen plek waar je een globale onderneming zo snel leert kennen. Je bouwt een enorm netwerk op en praat op hoog niveau mee over álle actuele thema’s.’’ Voordien was Winters als partner verbonden aan PriceWaterhouseCoopers, in Amsterdam. Hij is getrouwd met een Beierse. Bij terugkeer na al die jaren uit het buitenland constateerde Winters in Den Haag al gauw: zijn vaderland is veranderd. Een man een man, een woord een woord, zo was het toch? Het is niet meer. ,,Ik kom uit Wijk bij Duurstede. Eerlijk gezegd was ik altijd meer georiënteerd op Utrecht en Amsterdam. Maar inmiddels heb ik de stad Den Haag via huizenmakelaars al aardig leren kennen. Ik heb elk huis dat te koop stond of waarschijnlijk te koop zou komen te staan in Den Haag onderhand wel gezien. Qua prijs en beschikbaarheid is het een gekte geworden, een beetje wildwest. Een bijzondere ervaring. Vroeger had je bij een handdruk een deal. Natuurlijk, juridisch is een koopcontract vereist. Maar vroeger was een woord nog wat waard. Op de huizenmarkt tegenwoordig is een woord niets meer waard. Je denkt een huis te hebben gekocht en vervolgens word je gebeld met de mededeling: ‘Sorry meneer, er is een andere partij die meer biedt.’ Je kunt zeggen: dat is de markt. Dat klopt. Zo kunnen we het zeggen. Maar waar is het fatsoen gebleven?’’ Nieuwe generatie Het vertrek van Ab, de komst van Hans. Tutoyeren is gepermitteerd binnen Siemens, zeker in het Beatrixkwartier. De gaande man (63) werd wegens het bereiken van de pensioengerechtigde leeftijd eervol uitgewuifd als een vriendelijke oom, de nieuwe man (49) hartelijk begroet als een goede neef. Dat is Siemens, zegt Winters. ,,Hoewel Siemens een beursgenoteerde onderneming is, opereert het op veel vlakken als één grote familie. Ik neem het stokje over van Ab. Ik ben de exponent van weer een nieuwe generatie. Het stokje overdragen – zo werken we binnen Siemens wereldwijd. Zo is Siemens als familieonderneming al 170 jaar onderweg. Zoals we als bedrijf ook al 170 jaar zoeken naar innovatieve oplossingen. Siemens leeft van de innovatie. Innovatie zit in het DNA van onze onderneming. Dat heeft Werner von Siemens groot gemaakt. Die is zo begonnen. En die spirit moeten we houden.’’ De nieuwe CEO van Siemens in Nederland staat voor een grote uitdaging. ,,Ab heeft de organisatie sterker achtergelaten dan hij haar heeft aangetroffen. Dat merk je aan alles. Overal proef je de enorme herkenningswaarde van het merk Siemens, en de persoonlijke waardering. Ab heeft een uitzonderlijk sterk, kostbaar netwerk opgebouwd. Mijn opgave is om dat ten minste in stand te houden en het bedrijf waar mogelijk ook weer een stap verder te brengen.’’ We zijn gewaarschuwd: de samenleving staat aan de vooravond van een geheel nieuw tijdperk. De energietransitie vergt alle aandacht en het is niet te overzien waartoe de digitalisering uiteindelijk zal leiden. ,,Deskundigen gaan ervan uit dat het volume aan digitale informatie elke vijf jaar zal vertienvoudigen. Er komen grote veranderingen op ons af. Welke precies weet ik nog niet, maar ik durf wel te stellen dat de veranderingen nog spannender zullen zijn dan tot nu toe. Zoals het internet ons leven aanzienlijk heeft veranderd, zo zal de digitalisering met name in de maakindustrie het leven ook ingrijpend gaan wijzigen, aanmerkelijk ingrijpender dan wij ons op dit moment nog kunnen voorstellen. Adidas produceerde zijn schoenen tot voor kort in Azië. Vandaag de dag gebeurt dat weer in Duitsland. Niet met de hand, maar digitaal. Er komt geen mankracht meer aan te pas. De technologie neemt het over. Deels via automatisering, deels via robotisering en digitalisering.’’

‘In Duitsland noemen ze een installateur ein Meister. Ein Meister staat ergens voor’

,,Vroeger ontwikkelde men een auto in de eerste plaats met de bouw van een prototype. Tegenwoordig gaat dat allemaal met software. Bij Maserati is de

BoiDR

107

GOED VOOR DE WERELD GOED VOOR UZELF #DUURZAAMVERMOGENSBEHEER Wilt u uw vermogen duurzaam laten beheren? Ga dan eens in gesprek met onze specialisten. Want als een van de grootste in duurzaam beleggen delen we graag onze visie met u. Bekijk het rendement van onze duurzame portefeuilles op abnamromeespierson.nl en bespreek met ons wat er mogelijk is voor uw vermogen.

BoiDR

Beleggen brengt108risico met zich mee. U kunt uw inleg verliezen.

<< ontwikkelingstijd van een auto met behulp van onze software teruggebracht van zes maanden naar vier weken. De virtuele productie zal een enorme verandering veroorzaken op de banenmarkt. De vraag is: kunnen al die medewerkers de accelererende veranderingen nog wel bijhouden? Het is een maatschappelijke uitdaging, maar wel de meest onderschatte uitdaging. Het gemiddeld ontwikkelingsniveau zal omhoog moeten. Verwacht mag worden dat mensen zich voortdurend blijven ontwikkelen. Scholing zal een continu proces moeten worden. Dat geldt ook voor mij. Bijscholing en herscholing. De politiek, het onderwijs en het bedrijfsleven zullen hier hun verantwoordelijkheid moeten nemen.’’ Het wantrouwen onder de beroepsbevolking om als gevolg van de digitalisering en de gevolgen van de globalisering zijn baan te verliezen, is begrijpelijk groot? ,,Er zijn studies die laten zien dat binnen vijftien tot twintig jaar vermoedelijk meer dan 90 procent van de beroepsbevolking ander werk doet. Er zullen veel banen verdwijnen, maar daar komen weer nieuwe banen voor terug. Bestaande functies zullen worden overgenomen door artificial intelligence, digitalisering en automatisering. Er komt een technologische revolutie aan in allerlei processen, veel groter wellicht dan de impact van internet is geweest. Ik heb geloof in de kundigheid van de Nederlandse beroepsbevolking om mede middels omscholing de met deze revolutie gepaard gaande uitdagingen het hoofd te bieden.’’ Vijf miljard De digitalisering gaat ons ook helpen met de energietransitie, het wordt de grootste omwenteling sinds de toepassing van de verbrandingsmotor. ,,De technologie kan in veel gevallen een goede oplossing zijn voor de problemen waarmee we zullen worden geconfronteerd, zolang we maar het lef hebben om af en toe ook eens te investeren, in windparken en in waterstof als groene brandstof. Een bedrijf als Siemens zal voortdurend moeten zoeken naar innovatieve oplossingen. Siemens investeert jaarlijks globaal vijf miljard euro in onderzoek en ontwikkeling. Maar het grappige is: zelfs dát is niet genoeg. Hoeveel precies noodzakelijk is, is niet te meten. Het punt is dat we soms worden verrast door een concurrent van buiten. Laten we eerlijk zijn: had Hilton de komst van Airbnb verwacht? De taxiwereld de komst van Uber? De muziekindustrie Spotify? De filmwereld Netflix?’’ ,,Eén ding vind ik belangrijk hier te zeggen. Siemens is een globaal bedrijf. Als Siemens zijn we ook aan het veranderen. Met Siemens moeten we ervoor zorgen dat we de slag met de concurrentie niet verliezen. We hebben gezegd: we moeten innovatie leveren en tegelijkertijd openstaan voor externe technologische knowhow. Die kunnen we kopen voor veel geld, maar beter is om vroegtijdig in te stappen in zogenaamde start-ups. Daartoe heeft Siemens Next47 opgericht. In 1847 startte Werner von Siemens zijn bedrijf. Next47 staat voor the next generation, een wereldwijd opererend platform waarbij we slimme start-ups ondersteunen die groot denken in technologie en in artificial intelligence, echt in de hotspot-technology-fields. We hebben daar 500 miljoen euro in gestoken over een periode van vijf jaar. Het is een apart onderdeel van Siemens, met vestigingen wereldwijd, onder meer in München, in Silicon Valley en in Boston. Mogelijk geeft ons dat het comfort dat we de concurrentie of concurrenten van wie we nog nooit hadden gehoord, telkens een stap voor zijn qua ontwikkeling. We willen niet meer verrast worden.’’ Voorop Het is een must voor Siemens om in de energietransitie voorop te lopen, zegt Winters. ,Er zijn twee thema’s waarmee we nooit zullen stoppen. De aarde waarop we leven mag niet beperkt houdbaar zijn. Als we dat noodzakelijk achten, moeten we aan de slag. Siemens is een goede technologiepartner voor technologische oplossingen voor windmolens, slimme energienetwerken en energiezuinige gebouwen. In die hele keten zijn we vertegenwoordigd. Maar technologische oplossingen alléén zijn niet genoeg. Er is nóg een aspect: het menselijk gedrag. Iedereen pleit voor de bouw van windmolens, maar niet in mijn tuin, zet ze maar ergens anders neer. Ook als individu moeten we durven bij te dragen aan het energievraagstuk.’’

In Nederland zijn we tot veel in staat, zegt Winters. ,,Het is belangrijk om ons niet te bescheiden op te stellen. We zijn een klein land, maar je hoeft niet groot te zijn om grote impact te hebben. We hebben niet de schaalgrootte van grote landen, maar hebben wel bijzondere kennis. Ik ben twaalf jaar in het buitenland werkzaam geweest. Bij mijn terugkeer vielen mij twee dingen op. In de eerste plaats dat we hier altijd een mening hebben en dat is goed. Maar ook dat we soms meer tijd besteden aan het analyseren van andermans problemen in plaats van het oplossen van eigen problemen.’’ ,,Het belangrijkste talent van Nederland zijn de Nederlanders zelf. Nederland is van huis uit een zeevarende natie met een naar buiten gerichte blik en een pragmatische houding, en dat moeten we zo houden. Het ondernemerschap zit nu eenmaal in ons DNA. Beter dan wie dan ook moeten wij in staat worden geacht om op het terrein van de digitalisering en energietransitie de kansen te benutten, niet in de laatste plaats ten faveure van het exportpotentieel van de B.V. Nederland. Die houding is cruciaal. Want digitale oplossingen verzin je niet in een laboratorium. We moeten de nichemarkten opzoeken. We moeten specialisten worden op gebieden waarin we een van de weinigen zijn en met die kennis moeten we de wereld in.’’ Hij heeft laatst, zegt hij, niet zonder teleurstelling vernomen dat Nederland op de Europese ranglijst die aangeeft hoeveel academisch afgestudeerde studenten het land uiteindelijk verder helpen met de digitale transformatie, slechts op plaats 23 staat. ,,Toen ik dit las, dacht ik: wat is hier gebeurd? Mijn opdracht is nu om de studenten van de TU’s in Delft, Twente en Eindhoven toegang te verlenen tot ons innovatiecentrum in Duitsland, dit om te bereiken dat we Nederland op deze ranglijst weer op een plaats krijgen waar Nederland thuishoort. Op deze lijst staat Duitsland op één. Dat is niet toevallig. In Nederland zal om een cultuuromslag moeten worden gevraagd. In Duitsland noemen ze een installateur ein Meister. Ein Meister staat ergens voor. Voor kwaliteit. Voor aanzien van iemand die top is in zijn of haar vak. Ik vraag hier om meer respect en waardering voor het vak. En vakmensen moeten ook goed worden betaald. Als we dadelijk vakmensen tekortkomen, hebben we echt een probleem.’’

‘Het stokje overdragen – zo werken we binnen Siemens wereldwijd’

BoiDR

109

economie DUURZAAM BANKIEREN >>

Richard Kooloos.

BoiDR

110

tekst Gijsbert Spierenburg foto Frank Jansen

BoiDR

111

economie DUURZAAM BANKIEREN >>

‘Als je moet sprinten, dan ben je te laat vertrokken’ ,,Hoe gaan we zorgen dat we economisch welvarend kunnen blijven, binnen de grenzen van de planeet. Hét instrument daartoe is de circulaire economie,’’ zegt Richard Kooloos, hoofd duurzaam bankieren bij ABN AMRO. ,,Circulair bouwen is wereldwijd in opkomst. Daarin lopen we met de bank voorop.’’

In het beschermd stadsgezicht Benoordenhout staat een huis, een huis zó gezond groen, milieuvriendelijk en duurzaam, dat het niet alleen in de buurt, maar tot in de wijde omgeving tot voorbeeld heeft gestrekt. ,,Van mond tot mond. Zo eenvoudig werkt soms de energietransitie.’’ Het is geen toeval dat deze huiseigenaar, ir. Richard Kooloos, hoofd duurzaam bankieren bij ABN AMRO is. Toen Kooloos zes jaar geleden een laadpaal voor z’n elektrische auto, een BMW i3, liet installeren, waren er hooguit twintig à dertig van die laadpunten in héél Den Haag. Nu zijn er duizenden in de stad. Op zijn dak heeft Kooloos in 2009 al zonnepanelen en een zonnecollector laten aanbrengen, zijn huis is heel goed geïsoleerd en inmiddels beschikt hij ook over een hybridewarmtepomp. ,,Zeg maar een omgekeerde airconditioner. Dit betekent dat alleen bij heel koud weer de gasketel nog aanspringt. In plaats van volledig met gas gebruiken we voor de verwarming nog maar vier maanden per jaar gas. Ons verbruik is nu met al die maatregelen met meer dan 1000 kubieke meter per maand gedaald.’’ Richard Kooloos betrok zijn jarendertigwoning in het Benoordenhout tien jaar geleden. Hij is pas de derde bewoner. ,,Gemiddeld wonen de mensen daar dertig jaar. Wij hebben het huis gekocht van een vrouw op leeftijd. Zij had het ooit van haar tante overgenomen. Ze zei: ‘Mijn hart zegt me dat ik hier moet blijven wonen, maar mijn verstand zegt me dat ik naar een appartement moet.’ Ik begrijp haar. Ze wil geen zorgen meer. Ze heeft er veertig jaar gewoond. Haar hele gezin is daar opgegroeid. Ten slotte is ze in haar eentje overgebleven. Het is een prachtig wonen in het Benoordenhout. Je ziet letterlijk de eekhoorntjes door de bomen rennen, terwijl je midden in de stad woont.’’ Imago Richard Kooloos (1973) is sinds 2011 hoofd duurzaam bankieren bij ABN AMRO, nationaal en internationaal. In die hoedanigheid waakt hij over de

BoiDR

112

aangescherpte duurzaamheidseisen waaraan zakelijke klanten van ABN AMRO moeten voldoen. ,,Het risico dat er bij een klant of in de keten van de klant dingen gebeuren die niet deugen, kan naast de schade voor mens en milieu ook leiden tot verliezen of reputatieschade voor de bank.’’ In de investeringswereld wordt in de regel niet over duurzaamheid gesproken, maar over ESG ofwel Environmental Social & Governance. Het betekent dat factoren als energieverbruik, klimaat, beschikbaarheid van grondstoffen, gezondheid, veiligheid en goed ondernemingsbestuur worden meegewogen bij de beoordeling van leningen aan bedrijven en bij de selectie van beleggingen van klanten. Kooloos: ,,Op basis van duurzaamheidsanalyses leggen wij vast wat er bij onze klanten gebeurt, wat er in de ketens van de klant gebeurt, en of dat allemaal klopt. Als het niet klopt of als het niet duidelijk is, gaan we met de klant in gesprek om te zorgen dat dat verbetert. Dat is één. Punt twee is: welke kansen liggen er op duurzaamheidsgebied en welke positieve verandering kunnen wij met onze klanten teweegbrengen? Daarnaast kijken we ook als bank naar het economische systeem: hoe gaan we zorgen dat we met elkaar economisch welvarend kunnen blijven, binnen de grenzen van de planeet? Hét instrument daartoe is de circulaire economie.’’ ,,We weten waar we naartoe willen: spullen op zo’n manier produceren dat je ze aan het einde van de rit zo intact mogelijk kunt hergebruiken. In onze huidige economie doen we het nog op de oude manier. We produceren om zo veel mogelijk te verkopen, over de rest maken we ons niet al te druk. We moeten de economie dus veranderen, willen we deze houdbaar houden. Want vroeg of laat raken de grondstoffen op. Zeker na de Tweede Wereldoorlog verbruiken we in een steeds hoger tempo grondstoffen. Dat is niet houdbaar. Dat gaat een keer klappen. De dag in het jaar waarop we de hoeveelheid grondstoffen hebben verbruikt die de aarde in een jaar kan genereren, verschuift steeds verder naar voren. In de jaren tachtig was dat ergens in december, nu is dat al begin augustus. Eigenlijk hebben we in augustus dus al onze portie voor het gehele jaar verbruikt. En de komende decennia komen er op de aarde

foto Jos van Leeuwen

Het nieuwe, duurzame kantoor van ABN AMRO aan de Koningskade.

nog een heleboel mensen bij en die gaan ook allemaal grondstoffen verbruiken. Sinds de industriële revolutie haalden we iets uit de grond, we maakten er iets van en we gooiden het weg. Dat is niet meer haalbaar.’’ De opdracht van Richard Kooloos is duidelijk: de 400.000 zakelijke klanten van de bank overtuigen zonder brokken van de huidige naar de circulaire economie over te stappen. Kooloos: ,,In ons eentje kunnen we dit als bank niet realiseren. We moeten het samen doen, samen met de klant. Als bank kunnen we natuurlijk zelf een voorbeeldfunctie creëren door om te beginnen al onze gebouwen heel energiezuinig te maken en te zorgen dat alles voor hergebruik beschikbaar is. We huren ons nieuwe kantoor aan de Koningskade, het oude Kamer van Koophandel-gebouw, maar we hebben er wel voor gezorgd dat het een heel duurzaam gebouw is geworden. Het is een voorbeeld dat het kán, ook als je huurder bent. Een bankkantoor op zich is niet zo interessant, wél als je het gebouw energiezuinig en circulair maakt en je de kennis deelt met je klanten. Alle kennis, álle maatregelen, álle fouten, álles delen we. Iedereen mag zien wat die verbouwing ons heeft gekost, wat de besparing is op de energienota en wat de businesscase is. Er is heel bewust nagedacht over welk leven het gebouw heeft aan het einde van de huurtermijn.’’ In 2030 wil de bank dat al het vastgoed – woningen, winkels, kantoren, bedrijfsgebouwen – dat zij financiert, voldoet aan (gemiddeld) energielabel A, het hoogste energielabel. Alles bij elkaar gaat het daarbij om zo’n 185 miljard euro. Kooloos: ,,Sinds 2015 garanderen wij vastgoedbeleggers honderd procent financiering voor de benodigde investeringen om aan onze eisen te voldoen en ook particuliere klanten kunnen extra lenen voor de verduurzaming van hun woning. Onze grootste uitdaging is: hoe krijgen we de mensen mee om dat te gaan doen? Aan onze zakelijke klanten stellen we ook echt eisen, maar voor onze particuliere klanten willen we het enkel zo gemakkelijk en

aantrekkelijk mogelijk maken om die stap te zetten, leuk en betaalbaar. Wij moeten zorgen dat de wortel aantrekkelijk is. Onze verwachting is dat de overheid met stokken zal komen. Het is een beetje Johan Cruijff. Als je moet sprinten, dan ben je te laat vertrokken. Als je nu stapjes zet naar energiezuinig en circulair kun je het geleidelijk doen. Wacht je totdat het móét, dan gaat het meer geld kosten. Dat is niet verstandig. Zorg dus dat je op weg bent.’’ Circl ABN AMRO heeft een eigen circulaire proeftuin, het circulaire paviljoen Circl. Het staat in Amsterdam, pal voor het hoofdkantoor van de bank aan het Gustav Mahlerplein. Het is een openbare plek voor lezingen, bijeenkomsten en kennisdeling over de circulaire economie. Kooloos: ,,Het is een ontmoetingsplek, voor klanten en niet-klanten. Een plek waar we experimenteren. Een broedplaats voor nieuwe ideeën op duurzaamheidsgebied. Circulair bouwen is wereldwijd overduidelijk in opkomst. Daarin lopen we voorop. Die rol bevestigen we met ons paviljoen. Het is het ultieme praktijkvoorbeeld van onze duurzame inspanningen.’’ Ook op sociaal gebied probeert de bank het voorbeeld te geven, zegt Kooloos. ,,Net als elk ander bedrijf heeft ook ABN AMRO de morele verplichting om te proberen mensen met een zekere afstand tot de arbeidsmarkt een baan te geven. Dan hebben we het over inclusiviteit. Een inclusieve samenleving is een samenleving waarin iedereen meetelt en waarin iedereen kan deelnemen aan activiteiten. Het gaat om de s van sociaal. Nemen we iedereen nog mee of vergeten we de helft? Op ons kantoor aan de Koningskade in Den Haag kunnen medewerkers en klanten een cappuccino bestellen bij een dove barista. Aan de hand van een filmpje van tien seconden leer je dan bijvoorbeeld het woord ‘cappuccino’ in doventaal. Het krachtige is dat ook wij als medewerkers van de bank zo weer even worden gedwongen ons te verplaatsen in de ander. Tegelijkertijd zorgen we ervoor dat iemand een baan heeft voor wie dat anders heel lastig zou zijn geweest.’’

BoiDR

113

economie >>

V.l.n.r. Freek Marcoen, Marc Remeijer, Joris Verhoeven en Roy van der Sluis.

BoiDR

114

tekst Marc Konijn foto Frank Jansen

Het nieuwe kantoor van ABN AMRO aan de Koningskade is zeldzaam ‘groen’, ademt transparantie en biedt bovenal een warm welkom aan de klant. Het gebouw voldoet aan de hoogste duurzaamheidsnormen: het Breeam-excellent certificaat. Dat past bij de ambitie van ABN AMRO, dat een leidende rol wil in het streven naar een betere wereld en naar een betere bank.

‘WIJ HEBBEN ALLE BUSINESSLINES EN -SKILLS ONDER ÉÉN DAK’

De rode loper ligt uitgerold voor de klant Commercial Banker Freek Marcoen is – anderhalf jaar na de verhuizing van de Kneuterdijk naar de Koningskade – nog altijd ongelooflijk blij met de overstap. ,,De Kneuterdijk is natuurlijk fraai, statig pand, waar veel geschiedenis en emotie in zit. Maar de bereikbaarheid was een drama. De klant had vaak al een file achter de kiezen en moest dan ook nog eens wachten voor de parkeergarage in de Heulstraat. Een ware uitdaging om op tijd te komen.’’

personeel. Binnenkort komen er elektrische auto’s én fietsen bij, zodat meer medewerkers hun auto thuis kunnen laten. Private Banker Joris Verhoeven: ,,Iedere dag rijden hier voor de deur duizenden vervuilende auto’s langs. We hebben tegen elkaar gezegd: daar willen we eigenlijk niet meer aan meedoen. Zelf pak ik bijna elke dag de fiets naar m’n werk, en ook als ik naar een klant ga. Of ik neem de elektrische auto.’’

Nu gaat dit anders, want als de auto de oprit van de bank op rijdt, heeft een camera het kenteken al herkend en zwiept de slagboom gastvrij omhoog. De klant parkeert zijn voertuig in de garage, meldt zich aan de balie in een aangenaam atrium vol daglicht en wordt persoonlijk opgehaald door zijn bankier. De boodschap is duidelijk: in het nieuwe bankgebouw ligt de rode loper uitgerold voor de klant.

Het is niet alleen duurzaamheid die in het oog springt. Het nieuwe kantoor is volledig ontworpen op het beter bedienen van de klant. Vier afdelingen van ABN AMRO zijn ondergebracht in één pand, legt Private Banker Marc Remeijer uit. ,,Wij hebben alle businesslines en -skills onder één dak. Een unieke positie waar de klant van profiteert. Dat merkte ik laatst toen een relatie een bedrijfspand kocht. Om alle procedures met taxateurs en notarissen te doorlopen voor de overdracht ben je normaal anderhalve maand tot twee maanden verder. Nu lag er binnen één maand een voorstel op tafel en konden we passeren. Dat is snel.’’

ABN AMRO heeft een nieuwe weg ingeslagen en is zich daarbij zeer bewust van de maatschappelijke ontwikkelingen. De bank wil bijvoorbeeld een serieuze bijdrage leveren aan het klimaatakkoord van Parijs. Al het onroerend goed dat ABN AMRO financiert – een slordige tien procent van het bebouwde oppervlak in Nederland – moet in 2030 het energielabel A hebben. De bank wil vanzelfsprekend het goede voorbeeld geven, vertelt Roy van der Sluis, directeur marktgebied. ,,De oude Kamer van Koophandel was een somber en donker gebouw met energielabel E. Dat hebben we laten ombouwen tot een hypermodern kantoor dat bijna klimaatneutraal is. Op het dak liggen zonnepanelen en matten die CO2 wegvangen. Regenwater wordt opgevangen voor het toilet. In de plafonds zitten 10.000 panelen met een zoutoplossing, die voor verkoeling zorgen. Wat ook mooi is: de ‘zuurstofwand’ in het atrium – een muur die bekleed is met planten. Dat zorgt voor enorme vitaliteit. Als je binnenstapt, dan voel je dat hier iets gebeurt.’’ De zorg voor het milieu is ook in de parkeergarage te vinden, met een elektrische auto voor het

Iedere afdeling werkt in open ruimtes, zichtbaar achter glas. De werkruimtes kunnen dagelijks groter of kleiner worden gemaakt. De werkplekken zijn flexibel, en dat geldt ook voor de vergaderruimtes. Op iedere verdieping zijn vergadertafels te vinden voor kort overleg. Alle voorwaarden van samenwerking zijn daar. Remeijer: ,,We hebben een gemeenschappelijke appgroep voor hulpvragen. Maar ik kan ook even snel naar de afdeling lopen voor een antwoord.’’ ABN AMRO biedt ook een extra service die een reis naar de Koningskade overbodig maakt, vertelt Marc Remeijer. ,,Dat is het beeldbankieren. De techniek staat toe dat je samen documenten kunt lezen, maar dat je elkaar ook ziet. Ik kan dus aan de reactie aflezen of de klant het begrijpt. Je kunt zo binnen een halfuur een goed gesprek voeren en veel reistijd besparen.’’ Van der Sluis: ,,Dit kantoor is zo ingericht dat de klant alle keuzes heeft. Je kan zelfs gezellig langskomen voor een lekkere koffie bij de barista in het atrium.’’ www.abnamro.nl

BoiDR

115

onderwijs >>

Rector Joyce Doeze Jager.

BoiDR

116

tekst Johan Faber foto Luzac

Aan de Oranjestraat staat niet zomaar een schoolgebouw, het is een paleis. ,,Dit gebouw past perfect bij de visie van Luzac, waarin kleine klassen, structuur en persoonlijke aandacht belangrijke speerpunten zijn.’’ Het droompand stond al even op het wensenlijstje van rector Joyce Doeze Jager.

‘IN ONS NIEUWE GEBOUW KRIJGEN LEERLINGEN LETTERLIJK EN FIGUURLIJK MEER RUIMTE OM ZICH GOED TE ONTWIKKELEN’

Een onderwijspaleis aan de Oranjestraat Smart-tv’s en whiteboards in alle lokalen, zitzakken in de kantine en grote lampen met warm licht in de studiezalen. In het nieuwe onderkomen van Luzac (particuliere school voor voortgezet onderwijs) in hartje Den Haag is er alles aan gedaan om voor leerlingen een optimaal leerklimaat te creëren. Het stond al enige tijd op het wensenlijstje van rector Joyce Doeze Jager: een nieuw schoolgebouw. Niet dat ze klaagde over het oude onderkomen. ,,We hebben dertig jaar met veel plezier aan de Parkweg gezeten, maar kregen behoefte aan een nieuw, fris gebouw met meer mogelijkheden.’’ Ook de wens om het Luzac Lyceum en het Luzac College in één gebouw onder te brengen, maakte verhuizen noodzakelijk. Het moest een gebouw met uitstraling worden, zo ingericht dat leerlingen zich goed konden concentreren. Een gebouw dat bovendien goed met het openbaar vervoer bereikbaar was. Leerlingen van Luzac Den Haag komen uit de hele regio. ,,Als je met zo’n wensenlijst aan komt, staat de makelaar wel even te kijken,’’ lacht Doeze Jager. ,,Waar vind je zo’n schoolgebouw? Maar we hebben geen enkele concessie hoeven doen. We hebben ons droompand gevonden.’’ Uitstraling Wat heet: dat droompand is een monumentaal gebouw aan de Oranjestraat geworden. Op een steenworp afstand van het Binnenhof, midden in het centrum van de hofstad. Een pand met uitstraling. Architect J.J. Delia liet zich door de klassieke oudheid inspireren en bouwde in 1875 twee herenhuizen in eclectische stijl, die later met elkaar werden verbonden en als één groot kantoor werden gebruikt. ,,Het gebouw verkeert in uitstekende conditie,’’ zegt Doeze Jager. ,,Om het als school te kunnen gebruiken, hebben we alleen wat moeten aanpassen. Zo zijn op de derde verdieping twee muren geplaatst om extra lokalen te creëren. Ook is er verlichting aangebracht die past bij de leeromgeving. De akoestiek is verbeterd door grote panelen op te hangen. Op die panelen staan mooie foto’s en afbeeldingen die de sfeer in de verschillende ruimtes versterken.’’

Het pand combineert de grandeur van het Haagse verleden met de prettige sfeer van Luzac. ,,Het gebouw heeft allure, straalt rust uit, is overzichtelijk en licht. Het past perfect bij de visie van Luzac, waarin kleine klassen, structuur en persoonlijke aandacht belangrijke speerpunten zijn. Er is geïnvesteerd in goede materialen en producten. Alle lokalen zijn bijvoorbeeld uitgerust met een smart-tv en een whiteboard. Maar verder geen prullaria, zodat leerlingen niet worden afgeleid en zich goed kunnen focussen. We hebben een mooie docentenkamer en de school oogt netjes en opgeruimd. Dat heeft het positieve effect dat leerlingen zich daar ook naar gaan gedragen.’’ Tegelijk zijn Doeze Jager en haar team niet vergeten te zorgen voor een huiselijke sfeer. ,,Leerlingen moeten zich bij ons veilig en op hun gemak voelen. Daarom is die huiselijke sfeer belangrijk. Zo ligt er vloerbedekking in de lokalen. In de kantine liggen zitzakken, daar kunnen leerlingen relaxen. Er hangen grote lampen die een warm licht verspreiden. We hebben een fantastische studiezaal. Dat is de ruimte waarin leerlingen hun huiswerk doen en dus veel tijd doorbrengen. Dat is net een balzaal: een prachtige ruimte met oude ornamenten en een houten vloer. We zien dat leerlingen daar graag zitten.” De leerlingen van het Luzac Lyceum verhuisden begin 2018, in september kregen ze gezelschap van het Luzac College. ,,Door de scholen samen te voegen, hebben we een groter docententeam. Samen staan we sterker, hebben we meer expertise in huis. Zo kunnen we leerlingen meer uitdagingen bieden. Pakketten kunnen nog beter op maat worden samengesteld. Een leerling die met zijn of haar mavo-examen bezig is en havo wil gaan doen, kan bijvoorbeeld alvast twee vakken op havoniveau volgen. In dit nieuwe gebouw krijgen leerlingen letterlijk en figuurlijk meer ruimte om zich goed te ontwikkelen.’’ Vanuit haar kamer kijkt de rector uit op het schoolplein. ,,Het is een paleisje. Ik zie leerlingen komen en weer gaan. Via een raam in de muur heb ik zicht op de studiezaal. Als ik zie hoe fijn de leerlingen aan het werk zijn, voel ik me trots op onze school.’’ www.luzac.nl

BoiDR

117

onderwijs >>

Marco Fontijn (links) en Wim van Elen.

BoiDR

118

tekst John de Graaff foto Jacques Zorgman

De klant is koning, dus moet je hem of haar altijd met respect behandelen. En dat valt te leren, bijvoorbeeld tijdens de opleidingen leisure en travel hospitality aan het ROC Mondriaan in Den Haag. ,,Onze studenten komen allemaal goed terecht.’’

Hoffelijkheid in de hofstad ,,Kortom, hospitality is hot.’’ Bondig besluit Marco Fontijn (41) zijn inleiding over de zeer gewilde studierichtingen die de leerlingen vooral kennis laten maken met de wereld van sport, reizen en evenementen. En de School voor Toerisme en Recreatie doet het wat dat betreft goed, want, zo vervolgt de directeur van de locatie aan de Helenastraat 10 in Den Haag: ,,Onze studenten komen allemaal goed terecht, zij het niet allemaal in de branche. Op een reünie van de klas uit 2002 bleek onlangs dat iedereen zijn of haar weg had gevonden. En dat is toch prachtig?’’ Om de jongeren van zestien tot twintig jaar klaar te stomen voor functies in de recreatiesector of de reiswereld is samenwerken een must. Een belangrijk element van de opleiding is namelijk de stage, waarbij de tieners ervaring opdoen in de praktijk van alledag. En zo kun je de jonge ROC’ers tegenkomen bij onder meer thuiswedstrijden van ADO Den Haag, de Volvo Ocean Race, de Vredesloop, de CPC Loop, congressen in het World Forum, de Taptoe in Delft en de Vakantiebeurs in Utrecht. ,,Inderdaad, een palet aan evenementen,’’ stelt Wim van Elen (42), die namens de school de contacten met de opdrachtgevers onderhoudt.

het uiteraard nogal wat inspanningen om iedereen op een geschikte plek te krijgen. Want, zo benadrukken beide Rotterdammers die inmiddels stevig in Den Haag zijn geworteld, zo’n activiteit is verre van vrijblijvend. ,,Hun aantreden is voor de opdrachtgever weliswaar gratis, maar het gaat wel om onderwijstijd. Er moet altijd sprake zijn van een didactische component. De studenten worden beoordeeld, krijgen officiële feedback en een evaluatie.’’ ,,Het zijn niet alleen goedkope handjes,’’ vervolgt directeur Fontijn, ,,het moet een win-winsituatie zijn. In de praktijk leren gaat bovendien sneller, biedt meer diepgang en is uitdagender. Daarnaast, en dat is ook een heel belangrijke component, jongvolwassenen voelen zich op deze manier serieus genomen. Ze krijgen een certificaat en mogen bij gelegenheden ook aantreden in schooluniform. En daar worden sommigen tien centimeter groter van.’’

‘ONZE STUDENTEN ZIJN NIET ALLEEN GOEDKOPE HANDJES’

Een van de belangrijkste partners willen de twee graag apart benoemen. Sinds april 2016 wordt intensief samengewerkt met de Ambassade van Den Haag, waarin meer dan tweehonderd inwoners – van jong tot oud – zich op vrijwillige basis inzetten voor een gastvrij Den Haag. Fontijn en Van Elen steunen dit initiatief van de gemeente en Hotelschool The Hague van harte. ,,Er is een enorme klik met deze Ambassade,’’ stellen ze. Iedere student heeft minstens één keer per kwartaal een evenement en met jaarlijks 450 tot 500 leerlingen vergt

Partnerschappen Het zal duidelijk zijn dat Fontijn en Van Elen willen doorgaan op de ingeslagen weg. ,,Inderdaad, volgend jaar zouden we graag de bestaande partnerschappen voortzetten, zoals met de Ambassade van Den Haag en met ADO Den Haag. En daarnaast zouden we meer willen aanhaken bij grote congressen in het World Forum.’’ Maar de schoolleiding denkt niet alleen in het groot. ,,Ook voor kleine ondernemers liggen er kansen,’’ stelt Fontijn. ,,Die moeten gewoon contact met ons opnemen. Een autobedrijf dat een open dag wil organiseren, een onderneming die een relatiemiddag wil beleggen. Ik wil er maar mee zeggen: bedrijfsleven, weet dat we er voor jullie kunnen zijn. Natuurlijk, het werk moet wel passen. Niks folders uitdelen of zoiets, maar gasten ontvangen, registreren, begeleiden. Dat soort zaken.’’ Naast het bedrijfsleven heeft ook de overheid de opleiding inmiddels ontdekt. ,,Op de Dag van de Fraude Onderzoeker hebben we

BoiDR

119

THE JEWEL OF THE CAPE WINELANDS

Kijk voor verkoopadressen op kwastwijnkopers.nl

BoiDR

120

foto ROC

liefst negen studenten kunnen inzetten,’’ vertelt Van Elen met een zekere trots. Als betrekkelijk kleine school binnen een grote onderwijsorganisatie – ROC Mondriaan heeft 28 vestigingen met zo’n 20.000 studenten – durft de leiding aan de Helenastraat behoorlijk over de grenzen van Den Haag heen te kijken. Mits het in het belang is van de studenten. Zo is de school al jaren een welkome aanvulling op de Vakantiebeurs in de Jaarbeurs Utrecht. ,,Voor begin volgend jaar staan touroperator Corendon, het Grieks verkeersbureau en de Griekse Gids al op het lijstje om hulp in hospitality te bieden. Dat is goed voor de persoonlijke ontwikkeling van de studenten en bovendien rollen er geregeld stageplekken uit.’’ Wensen Maar er valt natuurlijk nog altijd iets te wensen. ,,Mijn droom?’’, zegt Fontijn bedachtzaam, de vraag herhalend. ,,Mijn droom is dat we in de toekomst bij elk groot evenement in Den Haag aanwezig zijn. Maar ook dat we de diversiteit aan opdrachtgevers weten te behouden. Dus niet altijd het ontvangen van vips, maar ook Jan met de pet. En dat kan, want onze studenten zijn zeer gemotiveerd. ADO Den Haag moest in de schoolvakantieperiode een extra wedstrijd spelen in het kader van de play-offs. Toch kwamen er liefst vijftien studenten opdraven. Kijk, dat vind ik nou leuk.’’

‘ONZE JONGE ROC’ERS KUN JE TEGENKOMEN BIJ EEN PALET AAN EVENEMENTEN’

www.rocmondriaan.nl

BoiDR

121

hospitality IN VASTGOED >>

Robert Sparreboom (links) en Paul Poort.

BoiDR

122

tekst Gijsbert Spierenburg foto’s Jacques Zorgman

Het kantoorconcept HNK voorziet in de toenemende behoefte van kantoorgebruikers aan flexibel werken en fullservice. De vestigingsmanager en gastheer van HNK Den Haag, Paul Poort, heeft de hospitalitiy in z’n vingers. ,,Het gaat ons om het welzijn van de huurder.’’

De hoogste graad van gastvrijheid Het is niet zonder reden dat Het Nieuwe Kantoor Den Haag Paul Poort als manager in huis heeft gehaald. Want waar deze Hagenaar eerder ook werkzaam was, bijvoorbeeld als manager relatiebeheer en accounts van de Haagse cateraar Taat & De Regt op de locaties het Spaansche Hof en de Nieuwe Kerk, altijd en overal streefde hij de grootste graad van gastvrijheid na. En als iemand in staat moet worden geacht om de huurders van het moderne kantorencomplex HNK in het Forepark (en hun gasten) een comfortabel welkom te heten, dan is het natuurlijk wel deze Paul Poort. Hospitality is zijn specialiteit, hij blinkt erin uit, al jaren. Alles ten dienste van de klant, zo hebben we deze zoon van Den Haag leren kennen. In Het Nieuwe Kantoor Den Haag is hij er weer ten behoeve van de huurders, van klein tot groot, van zzp’ers tot multinationals, die binnen een modern concept op meer recht hebben dan alleen een aantal vierkante meters, een tafel, een stoel en een lamp. Anders dan de meeste kantoorpanden is HNK een kantoorconcept met een sociale functie. Poort: ,,Wij leveren niet alleen vierkante meters en ingerichte werkplekken, wij hebben ook continue aandacht voor de huurders. Bij ons staan de huurders centraal. We geven ze aandacht, aandacht, aandacht. Wij ‘ontzorgen’ ze. Daarmee onderscheiden wij ons van de collega’s.’’

is, kunt u ons bellen. De service die wij bieden, geldt voor álle huurders, van klein tot gigantisch groot. Er is hier geen huurder die echt piept. Omdat we er gewoon zijn. Omdat men ons gewoon weet te vinden als er iets is.’’ Karakteristiek voor HNK Den Haag is de representatieve entree, het zogeheten Sociaal Hart dat voorziet in een receptiedienst, een café-restaurant, diverse flexwerkplekken met wifi en vergaderfaciliteiten. Een aangenamere en praktischere plek is er eigenlijk niet hier in het hart van de Randstad voor een kantoorplek of om even te gaan zitten voor een overleg, een lunch of een vergadering. De A4 is dichtbij. Bovendien is er voor de deur meer dan genoeg parkeergelegenheid. HNK Den Haag bestaat uit drie moderne kantoortorens die op de eerste etage met elkaar zijn verbonden. Eigenaar NSI investeert fors in het gebouw. Nog dit jaar wordt een dakterras gerealiseerd en de nog beschikbare kantoorvloeren zijn recent gerenoveerd. Voor ondernemingen is hier ruimte beschikbaar vanaf 200 vierkante meter. Voor grotere ondernemingen die meerdere etages of zelfs een eigen toren met zelfstandige entree wensen, is elke optie bespreekbaar. Daarnaast zijn er onlangs, in het najaar, nieuwe managed offices opgeleverd, volledig ingerichte kantoren voor twee tot maximaal acht personen. De kantoorvloeren zijn ruim, variërend in omvang van circa 600 tot 725 vierkante meter. De huurders zijn onder meer actief in de ICT, multimedia, accountancy en advocatuur.

‘HNK IS EEN MODERNE OPLOSSING VOOR HET NIEUWE ONDERNEMEN’

Als vestigingsmanager is Poort dagelijks op de vloer van Het Nieuwe Kantoor Den Haag aan de Oude Middenweg te vinden. ,,Vanwege mijn hospitality-achtergrond zie ik Het Nieuwe Kantoor min of meer als een hotel, we verhuren hier geen bedden maar werkplekken, met dit verschil dat onze gasten ten opzichte van hotelgasten langer blijven. Ik zeg altijd: bij ons bij de balie liggen er brilletjes voor u klaar. Elke dag doe ik een rondje langs de huurders met de vraag: wat kunnen we beter doen? Dat klinkt beter dan: als er wat

Het Nieuwe Kantoor is een innovatief concept van het beursgenoteerde vastgoedfonds NSI N.V. uit Hoofddorp. Het fonds is zowel eigenaar van het gebouw als van het concept. Volgens asset manager Robert Sparreboom is het een moderne oplossing voor Het Nieuwe Ondernemen. ,,Doordat huurders voorzieningen als vergaderruimten en horeca delen, kunnen zij een besparing realiseren op hun eigen benodigde

BoiDR

123

Bij u thuis, op de zaak, tijdens een productpresentatie, bij een première, op een themafeest op locatie of waar u maar wilt. Heeft u binnenkort iets te vieren? En wilt u uw

andere evenementen op elke locatie in het land.

gasten een bijzondere culinaire ervaring meegeven?

Tien, honderd of duizend gasten: House of Lords

Aangenaam, House of Lords. Noem ons een reizend

verzorgt de culinaire invulling in nauw overleg

restaurant: overal waar u maar wilt, verrassen we

met u. Van de lekkerste hapjes tot en met tenten

u met catering op hoog niveau. Thuis bijvoorbeeld,

en tafellinnen. En we arrangeren zelfs een van

voor een privéfeest. Op de zaak, bij een jubileum,

onze exclusieve locaties als u uw event écht op

een productpresentatie of een opening. Of tijdens

een bijzondere plek wilt houden. Kijk voor meer

filmpremières, vernissages, themafeesten en

informatie op houseoflords.nl.

BoiDR

28, 2254 AG Voorschoten Dobbeweg 124

Tel. 070 2055355

sales@houseoflords.nl

www.houseoflords.nl

vierkante meters. Je ziet daarnaast dat juist ook de grotere ondernemingen, de corporates en multinationals van deze wereld, behoefte hebben om op flexibele basis te kunnen opschalen in benodigde ruimte. Juist daarin onderscheidt HNK zich ten opzichte van de concurrentie.’’ HNK Den Haag is een van de veertien HNK-vestigingen die NSI N.V. in Nederland heeft uitgerold, met name in de groeiregio’s en in de G4: Amsterdam, Rotterdam, Utrecht en Den Haag. Paul Poort is vestigingsmanager van een aantal vestigingen, waaronder HNK Den Haag. Het fonds, dat 25 jaar geleden is opgericht, richt zich uitsluitend op de Nederlandse markt. Het beheert een portefeuille met een waarde van meer dan een 1,2 miljard euro. Recent heeft NSI het pand Lange Voorhout 7 in Den Haag aangekocht. Sparreboom: ,,Wij zullen het gebouw hoogwaardig gaan renoveren, passend bij de locatie en de geschiedenis van het gebouw en vervolgens zullen wij het als kantoor weer gaan verhuren.’’ Capaciteit Ook voor tijdelijke oplossingen is HNK hét aangewezen adres. Sparreboom: ,,Om een verbouwing te overbruggen, had een farmaceutisch bedrijf onlangs een tijdelijke locatie nodig voor zestig werkplekken. Die bieden we hier in Den Haag dan onderdak.’’ Poort: ,,Binnen de grote capaciteit die we hebben, zijn we in staat om snel te schakelen. We zijn flexibel in duur en in oppervlakte. Voor bedrijven die vergaderruimte nodig hebben, hebben we zalen met een capaciteit tot maximaal 150 personen.’’

helpen? Denk breder. Kijk verder, ook bij een schijnbare onmogelijkheid. Dit kan leiden tot weer geheel nieuwe inzichten om de klant nóg beter van dienst te kunnen zijn. Ik heb altijd breed gedacht. In mijn privéleven, in het zakenleven. Ik denk met de klant mee. Ik zie bruggetjes. Deze hoeven niet per se in eerste instantie iets op te leveren. Het gaat ons om het welzijn van de huurder. Zo creëer je gunning.’’ www.hnk.nl

‘WIJ HEBBEN CONTINUE AANDACHT VOOR ALLE HUURDERS, KLEIN EN GROOT’

Paul Poort heeft de hospitality in z’n vingers. Hij denkt altijd in kansen, nooit in bedreigingen. Zijn motto is: verdiep, verras en verover. ,,Mijn visie is: hoe kunnen we de klant nog beter

BoiDR

125

KLASSIEK BELEEF JE LIVE TICKETS BESTEL JE VIA RESIDENTIEORKEST.NL BoiDR

126

lifestyle >>

tekst Johan Faber foto’s Schaap en Citroen

Een onweerstaanbare schoonheid voor mannen ‘DE FIFTY-SIX COLLECTIE IS GEÏNSPIREERD OP EEN HORLOGE UIT HET JAAR 1956’

Op het prestigieuze podium van de Salon International de la Haute Horlogerie Genève (SIHH) presenteerde het befaamde Zwitserse juweliershuis Vacheron Constantin (depuis 1755) dit jaar de nieuwe Fifty-Six collectie. De kenners en collectioneurs vergaapten zich. Het komt namelijk niet vaak voor dat een horlogemerk een totaal nieuwe collectie introduceert, dus áls dit gebeurt dan kan men gevoeglijk aannemen dat het echt heel bijzonder goed is. De Fifty-Six collectie is geïnspireerd op een horloge uit het jaar 1956, een van de eerste automatische horloges ooit gemaakt door het merk. De Fifty-Six is er in vier uitvoeringen: Chronograaf, Day-Date, Complete Calendar en een automatisch uurwerk. Niet oninteressant: de horloges zijn er in roségoud of staal. Deze laatste optie ligt net iets aantrekkelijker qua prijs. Kortom: een onweerstaanbare schoonheid voor mannen. De horloges van Vacheron Constantin trekken de aandacht door hun chique design. Ze zijn niet alleen het toppunt van design en traditie, maar bovendien bijna alle gesigneerd met het prestigieuze Poinçon de Genève, een keurmerk dat staat voor esthetische excellentie en het gebruik van traditionele uurwerktechnieken. Het betekent dat het origineel handwerk is met standaard veertig procent meer manuren. Schaap en Citroen Juweliers aan de Plaats in Den Haag is een van de huizen die zijn uitverkoren om de uurwerken van een groot internationaal merk als Vacheron Constantin te mogen vertegenwoordigen. Store Director Jesse Verbeek: ,,We zijn daar buitengewoon trots op. Het betekent dat we internationaal op de kaart staan.’’ www.schaapcitroen.nl

BoiDR

127

haegschezakenvrouw LEONTINE SMITH > < foto Sharon Kreischer

‘Ons geheim is áándacht’ Geboren: 22 augustus 1972. Woonplaats: Den Haag. Privé: 25 jaar samen met vriend Mark (47. We hebben samen een zoon, Max (15). Opleiding: European Studies - The Hague University of Applied Sciences (De Haagse Hogeschool). Onderneming: ,,Ik ben oprichter en eigenaar van Smith Communicatie, inmiddels een bekend PR & Communicatiebureau in Nederland, met stevige Haagse roots. Al vijftien jaar brengen wij mensen, diensten, producten en maatschappelijke initiatieven onder de aandacht via strategische communicatie, PR & online marketing, content-creatie en de organisatie van evenementen. Dit dankzij doortimmerde communicatieplannen, waardevolle persoonlijke persconnecties en bergen enthousiasme. Het geheim van Smith is áándacht. Vanuit de strategie van onze opdrachtgevers ontwikkelen we eerst een online- & offline-marketingcommunicatieplan, waarin PR, social media en onlinemarketing worden geïntegreerd. Vervolgens wordt de inzet meetbaar gemaakt en nemen we de klant de implementatie en uitvoering van het communicatieplan uit handen. Hierbij worden langdurige samenwerkingen aangegaan, zodat onze opdrachtgevers daadwerkelijk worden ondersteund in het realiseren van hun (commerciële) doelstellingen.’’ Specialisaties: ,,Onze PR-afdeling heeft een speciale ‘Global challenges’-unit die onder meer de communicatie verzorgt voor de Koning Willem I Prijs voor innovatieve/duurzame bedrijven, de NCTV en campagnes uitvoert voor Wärtsilä, Nederland Schoon, Dunea en de eHealth Week. Onze specialisaties zijn strategische communicatie, Brand PR, Hospitality PR, Event PR en onlinemarketing. Binnen ons bureau hebben we daarnaast een eigen eventteam met drie ervaren eventmanagers die zich voornamelijk richten op het organiseren van (meerdaagse) congressen, prijsuitreikingen, business-to-businessbijeenkomsten, grote jubileumvieringen en evenementen. Aangezien wij zowel eventmanagers als communicatieadviseurs aan boord hebben, kunnen wij er tevens voor zorgen dat het evenement niet alleen goed wordt georganiseerd, maar dat de communicatie en de PR tot in de puntjes worden verzorgd. Ten slotte beschikken we over een inhouse content-studio voor de productie van films, video’s, vlogs et cetera.’’

BoiDR

128

Carrière: ,,Inmiddels ruim 22 jaar actief in het PR & Communicatievak. Van 1996 tot 2001 gewerkt bij Winkelman en Van Hessen als (senior) PR & Communicatieadviseur. Vervolgens van 2001 tot 2003 als corporate communicatieadviseur bij ICT-bedrijf KB3. In 2003 gestart als eenmanszaak, hetgeen is uitgegroeid tot Smith Communicatie BV met tien medewerkers.” Wat geeft u professioneel de meeste voldoening? ,,Mij geeft de meeste voldoening te zien dat wij met ons bureau écht toegevoegde waarde hebben. Dat wij (internationale) bedrijven zichtbaar kunnen maken door middel van free publicity (online en offline). Als daaruit bij de evaluatie mooie vervolgopdrachten voortkomen, geeft dat natuurlijk veel voldoening.’’ Wat is uw ambitie? ,,Mijn ambitie is om met een compact team mooie (internationale) bedrijven en initiatieven in de spotlight te zetten. Aangezien we midden in een internationale stad zitten en midden in de Metropoolregio Rotterdam Den Haag, worden we steeds vaker gevonden door internationale opdrachtgevers en/of internationale PRbureaus die ons voor hun klanten inzetten. Zo werken we nu onder meer voor Wärtsilä, wereldspeler op het gebied van complete lifecycle-oplossingen voor de maritieme en energiemarkt met 200 vestigingen in 70 landen, en voor Dobla, een prachtig familiebedrijf dat als mondiale speler actief is op het gebied van chocoladedecoraties.’’ Waarom is Den Haag uw stad? ,,Ik ben hier geboren en getogen, ik heb gestudeerd aan De Haagse Hogeschool en ik woon en werk hier al mijn hele leven. En toch blijf ik nieuwe dingen ontdekken: Den Haag vanaf het water, bepaalde wijken en mooie nieuwe initiatieven.’’ Wat is voor u het dierbaarste plekje van Den Haag? ,,Ik loop heel graag door de duinen naar het strand, het is pure rijkdom dat dat je achtertuin is.’’ Wat is uw favoriete restaurant in Den Haag? ,,Er zijn zoveel goede restaurants. In de stad ga ik graag naar Little V of Restaurant Pearl. Aan het strand ga ik graag eten bij Millers Beach bij Kijkduin of Beachclub Day by Day, tegenover het Kurhaus in Scheveningen.’’ Wat is uw levensmotto? ,,Work hard, play hard.’’ www.smith-communicatie.nl

‘WORK HARD, PLAY HARD’

Leontine Smith.

BoiDR

129

lifestyle >>

Ludy Holst.

BoiDR

130

tekst Annerieke Simeone foto Jacques Zorgman

,,Ik vind het fijn om mensen mooier te maken.’’ Ludy Holst, cosmetisch arts en directeur van de Van Lennep Kliniek aan de Frederikstraat, houdt van esthetiek. ,,Wat je niet wilt, is dat injectables, zoals botox en fillers, hebben een onnatuurlijk resultaat.’’

‘TWINTIG PROCENT VAN MIJN CLIENTÈLE BESTAAT MOMENTEEL UIT MANNEN’

Eén rimpel maakt nog niet oud In haar kantoor aan de Rijslag, vlak bij het Westbroekpark, legt Ludy Holst een blauwwit kaartje op tafel. ,,Die geven we aan cliënten bij de eerste intake,’’ vertelt de directeur van de Van Lennep Kliniek, specialist op het gebied van injectables en huidverbetering. Op het kaartje kun je meerdere opties aankruisen, zoals ‘er minder vermoeid uitzien, jonger uitzien, vrolijker uitzien’. Zo krijgen de medewerkers van de kliniek aan de Frederikstraat alvast een indruk van wat de cliënt wil. ,,We hebben behandelingen tegen acne, pigmentvlekken of couperose, maar de meeste mensen komen toch naar ons om er voor hun leeftijd beter uit te zien. Ze vertellen: ik was gewend dat er naar me gekeken werd. Maar als ik nu op een foto sta, zie ik er moe uit onder mijn ogen of mijn mondhoeken staan naar beneden.’’ Holst houdt van esthetiek. ,,Ik vind het fijn om mensen mooier te maken, daarbij moet je ze wel goed informeren. Eerst leg ik aan de hand van foto’s uit hoe veroudering in het gezicht ontstaat. Hoe het komt dat we die naar beneden staande mondhoeken krijgen. Dan pak ik er een schedel bij, om aan te wijzen waar de vetcompartimenten zitten in het gezicht en hoe deze in de loop der jaren verminderen. Als mensen al veel zonuren achter de rug hebben, leg ik ze uit hoe ze het verloren collageen weer terug kunnen opbouwen. Er is vaak meer voor nodig dan alleen maar een spuitje in de mondhoek. Tegelijkertijd moet je ook behoudend zijn. Wat je niet wilt, is dat injectables, zoals botox en fillers, een onnatuurlijk resultaat hebben. Daarom zeg ik altijd: kijk even naar de arts zelf. Als je die er over de top vindt uitzien, moet je je misschien afvragen of je je wel door die persoon wilt laten behandelen. Tenzij dat is wat je wilt. Dan ga je naar zo’n soort arts. Maar niet naar mij. Ik voel me verantwoordelijk voor het eindresultaat. Overigens merk ik dat sommige mensen een soort drempelvrees hebben, maar dat hoeft niet. We zijn normale, toegankelijke mensen. Geen opgeprikte sfeer, gewoon een gezellig team. Je kunt rustig bij ons naar binnen stappen.’’

Binnenkort hoopt Ludy Holst in Den Haag een uitbreiding van het aantal behandelingen te kunnen bieden, want de zaken gaan goed. En niet alleen haar grootste doelgroep, vrouwen boven de 35 jaar, stijgt in aantal. Ook mannen weten wat de Van Lennep Kliniek in huis heeft. ,,Twintig procent van mijn clientèle bestaat momenteel uit mannen. Die vinden het steeds normaler om iets aan hun gezicht te laten doen. En vaak al op jongere leeftijd. Daar pleit ik overigens voor. Dat mensen bijtijds een behandeling ondergaan. Je kunt wachten tot de huid gaat invallen, maar als je nou komt op het moment dat de eerste kleine rimpels verschijnen en je houdt dat een beetje bij, dan zou je aardig dezelfde kunnen blijven.’’ Holst krijgt regelmatig in het buitenland wonende cliënten over de vloer. ,,Die vliegen speciaal naar ons voor een behandeling.’’ Trots: ,,Dat is toch wel de kroon op mijn werk.’’ De meeste behandelingen zijn zogenaamde `lunchtime make-overs’ en kunnen vrij snel worden uitgevoerd. ,,Door mijn ervaring heb ik een zachte prikhand, zodat er weinig ongemak te zien is. Je kunt meteen weer de straat op. Ik heb zelfs mensen gehad die even voor hun sollicitatie kwamen prikken. Als cosmetisch arts schrijf ik soms recepten uit. Een enkeling heeft dat wel nodig. Denk aan ernstige acne of rosacea. Er zijn risico’s in dit vak, maar die kunnen we voorkomen. Al moet ik zeggen: we hebben heel weinig complicaties. Dat komt omdat we klanten echt selecteren.’’ Voor mensen die niet zo gek op naalden zijn, heeft Holst een alternatief. ,,We werken met professionele huidverbeterende crèmes met vitamine A die de huid vernieuwen. De crèmes die wij verkopen, zijn ontwikkeld door een Amerikaanse dermatoloog en een ZuidAfrikaanse plastisch chirurg. Het leuke is: als je merkt wat dit voor je huid betekent, wil je niets anders meer. We hebben nauwelijks afvallers, want je krijgt bij ons op maat gemaakt advies en follow-up. Gratis. Dat is onze service.’’ www.vanlennepkliniek.nl

BoiDR

131

wijn&spijs >>

Marcel van der Kleijn.

BoiDR

132

tekst Gijsbert Spierenburg foto Jacques Zorgman

In Zuid-Spanje, in de badplaats Marbella, ontdekte sterrenchef Marcel van der Kleijn een nieuwe tapaszaak. Het interessante concept met ultieme lekkernijen heeft hij nu uitgerold aan de Kneuterdijk. Zijn gasten hebben per avond de keuze uit vierentwintig appetizers, te bestellen in porties van 50 of 100 gram.

‘TAPISCO ZOU OOK IN BRUSSEL OF LONDEN NIET MISSTAAN’

Een haute catégorie aan hapjes De argeloze bezoeker vraagt zich, al flanerend langs de Kneuterdijk, aanvankelijk af wat hij toch allemaal ziet aan moois daar op nummer 11, zo midden in het historische en monumentale centrum van de stad. Is dit nou enkel een terrasje? Is dit misschien een terrasje met een tapasbarretje? Of is het een restaurantje mét een terrasje én een tapasbarretje? Binnen, in het recent volledig verbouwde pand, slaat de verwondering allengs toe. Bivakkeren we hier nou in Nederland? Vertoeven we in Spanje? Of zijn we wellicht in Portugal? Nog iets: het etablissement heeft ook een intrigerende naam, Tapisco. Een beetje Spaans (naar tapas), een beetje Portugees (naar pinxtos). In elk geval zijn het beide kleine hapjes op een stukje brood. Het interieur maakt meteen indruk. Op de vloer liggen prachtig gekleurde Portugese tegels, er glorieert een bar van behoorlijke afmetingen met uitdagend opgehangen gedroogde hammen en aan de wand zien we een landkaart van het Iberisch schiereiland, nader beschouwd een wijnkaart van de even gerenommeerde als veelzijdige Spaanse wijnmaker Telmo Rodriguez. Telmo Rodriguez is een naam die aandacht verdient. Hij is niet zomaar een wijnmaker. In de wijnwereld zijn veel goede wijnbouwers, maar slechts enkelen op wie het predicaat uitzonderlijk van toepassing is. Op Telmo Rodriguez is dat van toepassing. Telmo Rodriguez staat in Spanje bekend als een fenomeen. In korte tijd hebben zijn wijnen het internationale speelveld bereikt. Het wijnhuis van Telmo Rodriguez heeft ook Den Haag bereikt, meer specifiek dus het nieuwe restaurant Tapisco van sterrenchef Marcel van der Kleijn. Op zijn wijnkaart heeft de veelgeprezen Haagse patron-cuisinier aan de wijnen van Telmo Rodriguez zelfs een apart hoofdstuk gewijd. Hij schenkt de wijnen passend bij een selectie van mooie appetizers, voorgerechtjes zo u wilt. De gast heeft de keuze uit vierentwintig gerechtjes: diverse soorten ham, droge worsten, kazen en tonijn, allemaal te bestellen in porties van 50 of 100 gram. Maar op de kaart

staan ook tapas, twintig in totaal, te bestellen per portie. Geen gehaktballetjes of calamares, maar haute catégorie-hapjes. Een macaron van inktvis en tonijn bijvoorbeeld, kippenhuid met rauwe makreel en Spaanse ui gevuld met Azorenkaas. Maar ook gehakte rauwe zeebrasem omhuld met dungesneden rettich en honingtomaatjes gevuld met pulpo. Voor ieder gerecht een andere prijs. Het staat allemaal op de kaart. Van der Kleijn: ,,Natuurlijk mag je ook een gang overslaan of juist een extra soepje nemen als je dat lekker vindt.’’ De chef streeft ernaar om zijn gasten tussen zes en half zeven in huis te hebben. ,,Je kunt ook later komen, maar dan bestaat de kans dat je een aantal gerechten mist.’’ In Zuid-Spanje, in de badplaats Marbella, ontdekte Van der Kleijn een nieuwe tapaszaak. Het was middag en er stond een lange rij mensen voor de deur. Nieuwsgierig besloot hij ’s avonds terug te keren. Opnieuw stond er een grote rij. Het duurde een uur, voordat hij naar binnen kon. ,,Het was een grote zaak, niet bepaald mooi. Eerlijk gezegd viel het me een beetje tegen. Maar wat onmiddellijk opviel, was dat de bediening rondliep met schalen waar de gasten telkens nieuwe gerechtjes vanaf pakten. Ik vond het een interessant concept met ultieme lekkernijen. Zo’n restaurant wil ik ook in Den Haag, dacht ik meteen.’’ Met Tapisco heeft Van der Kleijn nu vier restaurants, alle in Den Haag. Hij had al Calla’s aan de Laan van Roos en Doorn, Oogst aan de Denneweg en B.I.T. aan het Buitenhof. Vier restaurants, vier verschillende formules. In zijn sterrenrestaurant Calla’s eert hij de Franse keuken, in Oogst kookt hij op Bib Gourmandniveau (onderscheiding in de Michelingids) en B.I.T. heeft hij voor de meer toegankelijke gerechten. ,,Tapisco is mijn meest internationale zaak,’’ zegt Van der Kleijn. ,,Tapisco zou ook in Brussel of Londen niet misstaan.’’ Tapisco is gevestigd in een pand van vastgoedbelegger Rob Nederlof, dat bijna driehonderd jaar het domein was van boekhandel De Vijf Vocalen. Voor de fraaie verbouwing tekende de Britse ontwerper Colin Finnegan van het interieurdesignbureau FG Stijl. www.restauranttapisco.nl

BoiDR

133

hospitality ENCORE BY SIMONIS >>

De jaarlijkse Haagsche Secretaresseborrel in Encore.

BoiDR

134

tekst Annerieke Simeone fotoâ&#x20AC;&#x2122;s Frank Jansen

BoiDR

135

hospitality ENCORE BY SIMONIS >>

‘Bij Encore kun je je eigen feestje maken’ ,,Soms zie ik nieuwe gasten denken: wat is dit voor een zaak? Zijn we misschien in een chique nachtclub beland?’’ In de weekenden loopt Encore als een trein met soms vierhonderd à vijfhonderd man over de vloer, maar mede-eigenaar Alain Simonis denkt dat het toch nog beter kan.

Met maar liefst zeven zaken verspreid over de stad is Simonis een van de bekendste en succesvolste horecaondernemers in Den Haag. Het laatste project van deze visfamilie, Encore by Simonis, opende vijf jaar na restaurant Catch; beide zijn gelegen aan de Dr. Lelykade, langs de tweede binnenhaven in Scheveningen. ,,Het was nodig,’’ vertelt Alain Simonis – gekleed in donkerblauw pak en wit overhemd – terwijl hij aan de bar een cappuccino bestelt. ,,We hadden behoefte aan ruimte voor feesten en partijen.’’ Hij wijst naar de ruimte achter hem. ,,In die grote zaal kunnen we makkelijk driehonderdvijftig man kwijt, terwijl het restaurant kan doordraaien. Bij Catch was dat een probleem. Op de bovenste verdieping heb ik plek voor maximaal tachtig mensen. Als ik dan een aanvraag kreeg voor een borrel van honderd personen, dacht ik: jammer, moet ik laten schieten, omdat ik het restaurant wilde laten doordraaien. Maar ja, tegelijkertijd loop je dan ook inkomsten mis. Met Encore erbij hoef ik geen nee meer te verkopen.’’

‘WIE DE MENUKAART OPENSLAAT, KOMT INDERDAAD LEUKE COMBINATIES TEGEN’ Inspiratie voor het interieur deden Alain, zijn vader Allie Simonis en zijn neef Dennis Simonis op tijdens tripjes naar internationale steden. ,,Als je verrast wilt worden, moet je echt naar het buitenland, daar gebeurt veel meer op horecagebied dan hier in Nederland. Het beste kun je naar New York, Las Vegas en Londen. Al is het in Amerika wel allemaal wat uitvergroot.’’ Met een zak aan ideeën keerden de drie

BoiDR

136

terug. Encore kreeg een stoere smoel met een dominante, zwart granieten bar in het midden en daarboven ringvormige messing lampen. Graffitikunst bij het toilet en grote afbeeldingen van geisha’s die, soms schaars gekleed, overal terugkomen in het gebouw. En met opvallende, met vuur bewerkte naaldhoutmuren. Alain Simonis glimlacht. Ja, hij weet het nog wel. Vlak voor de opening van Encore stond zijn vader aan de zwarte muren te ruiken. ,,Toen hing hier nog een verkoold geurtje, maar dat is inmiddels helemaal weggetrokken, hoor.’’ Houtkooloven De schoonheid van het natuurproduct, maar ook de eeuwenoude Japanse brandtechniek, sprak hem aan. ,,Het is een link met de keuken: onze vleesgerechten worden in een houtkooloven bereid en we maken hier veel oosterse gerechten.’’ Met enige trots in zijn stem: ,,In Encore staan Japanners, Chinezen en Vietnamezen achter het fornuis. Daar hebben we zelf niets aan gedaan, dat is gewoon zo gegroeid. En dan hebben we ook nog een paar jongens die in Frans georiënteerde keukens op sterrenniveau hebben gewerkt. Die gasten inspireren elkaar.’’ Wie de menukaart openslaat, komt inderdaad leuke combinaties tegen, zoals kung pao crispy squid, de hoisin spareribs en shrimp tempura dragonroll. Encore bestaat inmiddels een jaar. De weekenden lopen als een trein: vierhonderd tot vijfhonderd man komen dan over de vloer, dezelfde aantallen als bij Catch. Toch denkt Simonis dat het nog beter kan. ,,Soms zie ik nieuwe gasten denken: wat is dit voor een zaak? Zijn we misschien in een chique nachtclub beland? Anders dan bij Catch, dat een lichte, maritieme uitstraling heeft, is Encore mysterieuzer. Heel on-Nederlands met dat gedempte licht. En ja, er is hier net wat meer champagne en kaviaar, maar de prijs-kwaliteit is hetzelfde als bij Catch.’’

Alle ruimte voor feesten en partijen.

Events bij Encore Door samen te werken met hotels en eventbureaus denkt Simonis al een eind te komen. Via het World Forum kreeg hij laatst twaalfhonderd man over de vloer. Lachend: ,,Die mensen moeten ook ergens eten en in Den Haag zijn er niet veel gelegenheden waar je dan met z’n allen naartoe kunt. Ja, het strand, maar wat als het regent? Dan zit je hier beter.’’ Dat geldt volgens hem ook voor bruiloften. ,,Sommige mensen hebben dat nu eenmaal in hun hoofd: trouwen op het strand, dat is romantisch. En dan moet het natuurlijk in de zomerperiode, want dan is er een ondergaande zon. Dit jaar scheen bijna elke dag de zon, maar dat geluk moet je wel net hebben. Hier heb je de keuze: bij slecht weer naar binnen, bij mooi weer naar buiten. Wij zijn namelijk ook een trouwlocatie. En wij kunnen een totaalpakket bieden: goed eten, muziek, een dj, een plek om te dansen. Alles wordt tot in de puntjes voor je verzorgd. Tevreden gasten vertellen het vervolgens weer door: weet je waar ik nu weer ben geweest? Het vuurtje moet zich verspreiden.’’ Gedanst Met de twee zondagmiddagspecials ‘Let’s have Brunch’ en ‘Souldiva’s’ heeft hij dat al bereikt. Daar moet je je zelfs voor inschrijven. Eten kan gewoon à la carte. De entree is gratis. Simonis, die inmiddels naar boven is gelopen: ,,In oktober zijn we hier weer gestart met de series. Bij ‘Let’s have Brunch’ draait er een dj. Daarna komt er steeds meer bij: percussie, een saxofonist, danseressen. Na de lunch halen we het daglicht weg. Dan heb je niet meer het gevoel dat het zondagmiddag twee uur is, maar bijvoorbeeld zaterdagnacht half een. Als iedereen klaar is, wordt er beneden gedanst tot een uur of zes.’’

‘WAAROM ZOU JE PER SE THUIS JE VERJAARDAG WILLEN VIEREN?’ Met Souldiva’s houdt Simonis een waar soulevenement met elke editie drie à vier andere zangeressen die tijdens de lunch tussen de tafels door liedjes zingen van Aretha Franklin, Rihanna en Beyonce. ,,Een eigen event houden bij Encore is natuurlijk ook mogelijk, van een zakelijke borrel tot aan een groot feest voor het hele bedrijf.’’ Verjaardag Alain Simonis is inmiddels weer beneden. Voordat hij aan de grote tafel in de private dining gaat zitten, trekt hij zijn jasje recht. Daarna keert hij zich om. Voor hem dobberen tientallen bootjes in de haven. ,,Weet je, deze ruimte is in eerste instantie bedoeld om te vergaderen, maar je kunt er ook prima je verjaardag vieren.’’ Dan kijkt hij weer de kamer in. Met enige ernst: ,,Want waarom zou je dat per se thuis willen doen? Zeg nou zelf, het is een enorm gedoe: boodschappen doen, koken, alles klaarzetten, glazen blijven bijvullen, afruimen. Je bent er vaak wel twee dagen mee bezig. Ik kan hetzelfde en je hebt geen rommel meer in huis. Natuurlijk denken veel mensen: thuis vieren is goedkoper dan in een restaurant, maar daar kun je je op verkijken. Bovendien, hier gooi je zo de deuren open naar het terras. Waar heb je zo’n mooi uitzicht? Bij ons kun je je eigen feestje maken.’’ Voor informatie en offertes over zakelijke evenementen, zakelijke diners en huwelijken: info@encorebysimonis.nl

BoiDR

137

BoiDR

138

Lichtreclame blijft langer hangen dan 1000 woorden!

v.l.n.r. directeur Michael Cohen en adviseur Frans Buis

T. 070 307 41 80 www.buislichtreclame.nl

BoiDR

139

interview LEX VAN HESSEN >>

W BoiDR

140

e speelden Champions League, geen eredivisie

tekst Gijsbert Spierenburg fotoâ&#x20AC;&#x2122;s Frank Jansen

BoiDR

141

H interview LEX VAN HESSEN >>

Hij was een wereldspeler. Lex van Hessen produceerde genoeg natuurdarmen om per jaar zoâ&#x20AC;&#x2122;n veertig keer de wereld rond te vliegen. Geen dedain maar opoffering bracht hem ver in het leven. Een interview met de ras-Hagenaar over zijn entrepreneurschap, zijn familie en het kleine geluk in Monaco.

BoiDR

142

Hij komt niet in zijn Rolls-Royce voorgereden vandaag. De Haagse Monegask komt op de fiets naar het hotel aan het Lange Voorhout. Geen misverstand: de multimiljonair Lex van Hessen zwelgt niet in grandezza. ,,Weinigen kunnen mij plaatsen. Altijd en overal ben ik volledig mijzelf. Veel mensen zouden dat moeten zijn, vind ik: zichzelf. Glamour en glitter heb ik niet nodig. Tatjana ook niet. Die kan in Monaco gewoon onopgemaakt in haar spijkerbroekje over straat lopen zonder dat er iemand is die daar iets van zegt. Al die aandacht – ik zoek het niet en ik wil het niet. Uiteindelijk wordt alles tegen je gebruikt.’’ ,,Vier jaar geleden zijn we naar Monaco verhuisd. Ik woon daar in een bedding, te vergelijken met Den Haag. Monaco is klein. Eigenlijk is het gewoon een buurtje. Wat ik, als Benoordenhouter, hier in Den Haag had – mijn Denneweg, mijn Noordeinde en mijn Van Hoytemaplein – dat heb ik nu ook in Monaco. Precies wat ik zoek, heb ik daar gevonden.’’ ,,Mijn vertrek uit Nederland is niet zo revolutionair geweest als men misschien denkt. Want ik was al weinig in Nederland. Ik was altijd op reis. Een jaar of zes geleden ben ik gescheiden van mijn vrouw Hannie, een pijnlijke episode in mijn leven. Toen ik Tatjana leerde kennen, wilden we hier weg, weg uit Nederland. Zij heeft niets met Den Haag, ik heb niets met Amsterdam. We wilden niet langer blijven in een wereld waarin zoveel onzin wordt geschreven.’’ ,,We zijn iets gaan zoeken in Zuid-Frankrijk, mede vanwege de veiligheid. Monaco heet een belastingparadijs te zijn, maar in de eerste plaats is het daar veilig. In Monaco kun je om drie uur ’s nachts nog over straat lopen zonder dat iemand je lastigvalt. Op de Promenade de la Croisette in Cannes kun je na tien uur ’s avonds nauwelijks veilig buiten rondlopen.’’ Wereldmarktleider Geen dedain maar opoffering bracht hem ver in het leven. Paul Julius Alexander van Hessen (1948) legde als ondernemer een feilloos parcours af. Onder zijn regie kroonde het familiebedrijf Van Hessen (anno 1902) zich tot wereldmarktleider op het gebied van de productie van schapen-, varkens- en runderdarmen die worden gebruikt als worstomhulsels (voor onder meer de Duitse Bratwurst, de Italiaanse salami en de Amerikaanse hotdog). Met kantoren en fabrieken wereldwijd (van Australië tot China, van Nieuw-Zeeland tot Mexico, van het Verenigd Koninkrijk tot de Verenigde Staten) en met zo’n 2000 werknemers werd jaarlijks een omzet van zo’n 250 miljoen euro gerealiseerd. S. van Hessen & Zoon, heette het bedrijf dat Ludwig van Hessen in 1902 oprichtte. Ludwig was zowel directeur als jongste bediende. In 1933 deed Ludwig de onderneming over aan de zoon van zijn neef, Paul, de vader van Lex. In 1968, twintig jaar jong nog maar, kwam Lex in de zaak. Hij begon onderop. Het vak leerde hij in de praktijk, op de darmafdeling van een slachthuis in Melbourne. Drieëntwintig jaar later volgde Lex zijn vader op als directeur. Door onder meer het grootste deel van de productie te verplaatsen naar China schoot de omzet van het bedrijf vervolgens omhoog, van aanvankelijk 15 miljoen gulden (in 1994) naar uiteindelijk 250 miljoen euro. ,,Onze hart-longmachine zat in China. De Chinezen hebben heel fijne handjes die het zeer secure werk van darmen sorteren en deze op maat maken voor de worsten, aankunnen.’’

‘Je moet lange termijn denken en korte termijn handelen’

In 2009 verkocht Lex van Hessen het grootste deel van zijn bedrijf, vorig jaar het restant. ,,Ik was me ervan bewust dat de derde generatie van het familiebedrijf vaak de laatste is, dus focuste ik mij op de continuïteit. Ik heb zelf geen kinderen. Daarom heb ik in de loop der jaren van een familiebedrijf een professionele organisatie gemaakt. Ik wilde op mijn hoogtepunt stoppen. Ik wilde niet wachten totdat ik misschien ziek of moe zou worden of eventueel zou worden weggestuurd. Après moi le déluge, na mij de zondvloed – dat wilde ik niet.’’ ,,In het bedrijf heb ik mijn ziel en zaligheid gelegd. U moet niet vergeten: we speelden Champions League, geen eredivisie. Onze lat lag heel hoog: 95 procent was nog

BoiDR

143

BoiDR

144

<< niet goed genoeg. Daarom hebben in onze branche zo weinigen het overleefd. Wij waren de echte pioniers in China. China was oorspronkelijk een leverancier van ons. Het was mijn droom om daar de productie op te zetten. China heeft ons echt bloed, zweet en tranen gekost. Ik heb mijn zaak opgebouwd met uitsluitend jonge mensen die ik zelf opleidde en die bekend waren met onze cultuur van eerlijkheid, korte lijnen, no-nonsense en winstgedrevenheid. Ik droeg mijn kennis over door samen met de trainees op reis te gaan, de wereld over, jarenlang. Zo leerden ze het vak. Het overdragen van kennis is essentieel. Doe je dat niet, dan teken je voor de ondergang. Een dergelijk traineeprogramma was, zeker in die tijd en zeker voor deze branche, uniek. Maar het was uiterst succesvol. De introductie van het traineeprogramma was het beste wat ik ooit voor het bedrijf heb gedaan. Ik had het alleen vijf jaar eerder moeten doen.’’ Liefde Zo ingewikkeld is het niet om een groot internationaal bedrijf op te bouwen, zegt Van Hessen. ,,Als je iets bedrijfsmatig wilt aanpakken, hoef je maar drie stappen te zetten. In de eerste plaats moet je weten wat je wilt. Ten tweede moet je een plan maken. En ten slotte moet je dat plan uitwerken. Wat je nodig hebt: liefde voor het product en liefde voor je medewerkers. Teamwork. Bereidheid om hard te werken. Je moet je vak kennen en een visie hebben. Je moet lange termijn denken en korte termijn handelen. Gebeurt dat andersom, dan ben je een politicus en gebeurt er niks.’’ ,,Ik was dag in, dag uit met mijn bedrijf bezig. Jarenlang ben ik KLM’s meest vliegende passagier geweest. Ik vloog één keer per maand de hele wereld over. Niet naar de boardrooms, maar naar de slachthuizen, naar de fabrieken en naar mijn bedrijven. Ik heb mijn vak op straat geleerd. Ik stond met mijn laarzen in de modder. De boardroom is voor de board. Niet voor mij. Ik ben niet iemand voor meetings. Ik had een fantastische CEO. Ik deed de business. Met het randgebeuren bemoeide ik me niet.’’ ,,Van de problemen die je onderweg tegenkomt, wordt 95 procent door de tijd opgelost, 2 procent is onoplosbaar, dus hoef je maar aan 3 procent te werken. Werk je aan die 95 procent dan verspil je je tijd, en als je met die 2 procent aan de slag gaat, word je gefrustreerd. Het is de kunst de 3 procent te vinden. Ik geloof in clichés, clichés hebben waarde. Doe iets goed, of doe het niet. Check, check en dubbel check. Neem niets als vanzelfsprekend aan. Mensen kunnen alleen presteren als ze zich comfortabel voelen buiten hun comfortzone.’’ ,,Ik ben heel rationeel en ook heel paradoxaal. Ik geloof in paradoxen. Mensen vinden mij een keiharde zakenman. Maar ik heb een heel klein hartje. Het is nu eenmaal het image dat ik heb. Ik onderhandel niet. Daarom vindt men mij een scherpe onderhandelaar. Ik ben vrij direct en confronterend. Een harmonische omgeving blijft voor mij essentieel.’’ ,,Ik heb mijn geld verdiend met twee woorden, met ‘waarom’ en ‘nee’. In de eerste twintig jaar van mijn werkzame leven was het: waarom? Ik wilde alles weten. Ik was gedreven en nieuwsgierig. In de laatste twintig jaar heb ik ‘nee’ kunnen zeggen. Ik ben pragmatisch. Ik heb enorm veel trots, maar ik heb geen ego. Het verschil? Trots kost niks. Ego kost geld. Ik heb geen emoties, wél passie. In alles wat ik doe, ben ik gepassioneerd.’’ HVV Lex van Hessen is de zoon van een Groningse vader en een moeder die is geboren in Indonesië. Hij is de een-na-oudste van vijf kinderen. Hij heeft twee zussen en twee broers. Broer Ralph is pr- en communicatieadviseur. Broer Jules is dirigent. ,,Mijn ouders trouwden in 1945 en zijn toen in Den Haag gaan wonen, in Nirwana (de eerste flat in Nederland, red.). Rond 1950 zijn ze verhuisd naar de Van Hogenhoucklaan, vlak bij HVV. Ik heb bijna tweehonderd wedstrijden in het eerste elftal van HVV gespeeld. Als linksback. We speelden toen in de tweede klasse. Bij HVV (voetbal) en HCC (cricket) ligt een belangrijk deel van mijn jeugd. Daar ben ik ook gevormd.’’

,,Mijn Joodse achtergrond heeft me enorm geholpen, ook in het zakenleven. Ik weet: als Jood moet je een voorbeeldfunctie hebben, net als de directeur van een bedrijf. Als ik iets goed doe, ben ik Lex van Hessen. Doe ik iets slecht, dan ben ik de Jood. Zo zit onze wereld nu eenmaal in elkaar. Ik doe mijn maatschappelijke plicht via een door mij opgerichte stichting, uit dankbaarheid voor wat het leven mij gegeven heeft. Ik ben trots op mijn Joodse achtergrond, trots ook op wat onze ouders ons hebben meegegeven. Deze achtergrond is mij tot zegen.’’ ,,In Den Haag liggen mijn roots. Ik ben altijd een trotse Hagenaar geweest. Ik ben bevoorrecht dat ik in het Benoordenhout ben opgegroeid. Den Haag betekent voor mij respect en beschaving. Ik ben nog opgegroeid in een tijd dat er strenge leraren bestonden en leerlingen nog luisterden. Het Maerlant-Lyceum, HBS-A, HVV. Beschaving heeft niets te maken met geld of elite. Ook in de allerlaagste niveaus bestaat beschaving. Thuis hadden we een werkster van heel eenvoudige komaf. Zelden heb ik iemand ontmoet met zo veel innerlijke beschaving. Die vrouw wist precies waar ze stond. Ze was dierbaar, maar ook trots op zichzelf. Ik ken multimiljonairs die daar niet aan kunnen tippen.’’ ,,Toen ik destijds in de zaak kwam, was ik an angry young man. Wat daarvan over is? Een not so angry old man. De filosofie is waar je het allemaal voor doet. Dadelijk ben ik er niet meer. Mijn vader, die nu achttien jaar dood is, drukt nog elke dag een stempel op mijn leven door zijn levenswijsheden. Dat je dankjewel moet zeggen. Dat je voorzichtig moet zijn met het oordelen van mensen. Mijn vader was een zakenman die op z’n 86ste is overleden zonder vijanden. Hij liet altijd iedereen in z’n waarde. Voordat ik straks 86 ben, moet ik nog wel een stuk milder worden. Vijanden heb ik al genoeg gemaakt. Mijn vader was in zijn zaak niet zozeer een bedreiging voor zijn concurrenten. Dat was ik wel. Ik dacht: als ik niet eet, dan word ik gegeten.’’ ,,Weet u: in essentie zijn we met z’n allen in deze wereld natuurlijk maar een korreltje zand in de woestijn. Slechts voorbijgangers. Dadelijk zijn we er niet meer. Toch is de wereld voor ons geschapen. Alles is relatief. We weten toch wat de vier grote wijsgeren ervan vinden? Jezus zei: love is everything. Marx zei: money is everything. Freud zei: sex is everything. En Einstein zei: everything is relative.’’ Fluitend stapt Lex van Hessen weer op de fiets en hij lost op in die mooie stad die hem zo vervult van trots, op weg naar zijn Denneweg.

‘Van de problemen wordt 95 procent door de tijd opgelost’

BoiDR

145

reportage NIEUW KIJKDUIN >>

V.l.n.r. Frans van Steenis, Volker Vedder en Woody Louwerens.

BoiDR

146

tekst Gijsbert Spierenburg foto Jacques Zorgman

BoiDR

147

reportage NIEUW KIJKDUIN >>

Kijkduin op weg naar (nog) beter Frans van Steenis en Woody Louwerens zijn zó verknocht aan Den Haag, en met name aan Kijkduin Bad, dat ondanks de kritiek hun als vrijwilliger geen inspanning te veel is om mee te bouwen aan een badplaats 3.0. ,,Afbreken en vanaf de eerste steen opnieuw opbouwen samen. Hoe mooi is dat? Het is een feest.’’

De liefde voor Den Haag en met name voor de unieke locatie Kijkduin Bad reikt ver, héél ver, zó ver dat Frans van Steenis (68) en Woody Louwerens (72), gesetteld en geslaagd als ze ontegenzeggelijk zijn na een mooie carrière, maar vervolgens geenszins in ruste wensen te vertoeven op dit toch een tikje onderschatte deel van Den Haag dat hun als bewoners zo dierbaar is. Integendeel. Louter als vrijwilliger hebben beiden mede het voortouw genomen bij de wederopbouw van Nederlands groenste badplaats, op een manier die voor buitenstaanders wellicht bijna vertederend, maar in de praktijk vooral respectabel is te noemen.

‘MENSEN VRAGEN ONS WELEENS: WAT DRIJFT JULLIE TOCH?

Van Steenis en Louwerens wonen al meer dan zestien jaar op Kijkduin. Ze zijn buren en zijn gepensioneerd, zij het formeel. Van Steenis (1950) was directeur van Hotelplan, voorzitter van de raad van bestuur van Holland International, executive vicepresident bij de Adecco Group, managing partner bij Deloitte, algemeen directeur van de Kamer van Koophandel Nederland en eveneens algemeen directeur van de Nederlandse Staatsloterij. Nog dagelijks is hij aan de slag als trusted advisor en toezichthouder bij een aantal bedrijven. Oud-doelman Woody Louwerens (1945) van FC Den Haag was directeur van de Fortis Bank Hij is ook nog altijd actief als mede-eigenaar van La Fontaine Management Services. In 2004 was hij winnaar van de MKB Business Award. Louwerens: ,,Al zo’n dertig jaar zetten Frans en ik ons, tussen ons

BoiDR

148

werk door, in voor de stad, voor een aantal goede doelen en Haagse stichtingen en voor het openbaar bestuur. Altijd zijn we met de stad Den Haag bezig. We beperken ons daarbij niet tot Kijkduin. Ons doel is Den Haag en het Haagse bedrijfsleven nadrukkelijker onder de aandacht te brengen.’’ Van Steenis: ,,Mensen vragen me weleens: wat drijft jullie toch om je zo in te zetten voor de stad, de sport en de ondernemers? Het is wat mij betreft Earn, Learn & Return. Zoals het leven is. Woody en ik hebben ons geld verdiend en het geeft voldoening om, nu we de ‘finale gaan spelen’, wat terug te kunnen geven aan de samenleving waaraan we ook zoveel te danken hebben gehad. We zijn beiden geen mensen om vanuit een aardige villa boos naar de buitenwereld te kijken. We vieren de verandering en proberen draagvlak te creëren bij de boze burger om mee te doen en mee te werken aan een beter en mooier Den Haag.’’ Expats De herontwikkeling van Kijkduin Bad, waarvan de eerste fase begin 2018 van start is gegaan, moet, als het althans aan Van Steenis en Louwerens ligt, over een aantal jaren leiden tot de schepping van misschien wel de voorbeeldigste en meest unieke badplaats aan de Noordzeekust. Van Steenis: ,,Kijkduin is een uniek stukje Den Haag. Het ligt ingeklemd tussen twee natuurgebieden, tussen het Westduinpark in het noorden en het Natura 2000-gebied Solleveld in het zuiden. Bekend is dat 70 procent van de expats het strand van Kijkduin verkiest boven dat van Scheveningen. Ze komen met de bakfiets en met het helmpje op hiernaartoe. Het is met recht uniek dat we deze unieke Haagse badplaats als vrijwilligers vanaf de eerste steen mee kunnen en mogen opbouwen. Bouwen aan een badplaats 3.0. Hoe mooi is dat? Het is een feest.’’ Nog een jaar of vijf en dan zal Kijkduin Bad er nog veel mooier, beter en duurzamer voor staan dan nu, het voorbeeld voor een kleinschalige badplaats aan een economisch sterke en veilige kust. Lokale ondernemers, vertegenwoordigers van de gemeente, ontwikkelaars

Nieuw Kijkduin.

en vrijwilligers hebben de handen ineengeslagen. Kijkduin is een uitdagende locatie, romantisch en gastvrij. Een geweldige plek aan de Haagse kustlijn op slechts een halfuurtje fietsen van de Koninklijke Schouwburg en de Haagse binnenstad. Met aan de ene kant zicht op de blanke duinen en aan de andere kant de indrukwekkende skyline van Scheveningen en de Haagse regeringsgebouwen. Het motto is ‘Kijkduin op weg naar (nog) beter’. Metamorfose Een metamorfose is aanstaande met 300 duurzame nieuwe woningen in Kijkduin Bad (en zo’n 600 in de directe omgeving), een ondergrondse parkeergarage en 13.000 m2 aan commerciële voorzieningen, winkels en horeca. Volgens de projectontwikkelaar gaat Nieuw Kijkduin de badplaats van de toekomst worden, innovatief en duurzaam, een proeftuin voor baanbrekende technologie. Er is voor gezorgd dat de aanstaande veranderingen en de nieuwbouw de schoonheid en de natuur geen geweld zullen aandoen en dat geld niet de belangrijkste factor is. De gemeentelijke plannen dateren al van 2007. Het complex (winkelcentrum en boulevard) werd toen aangekocht door de huidige eigenaren, FRED Developers en Boha Ontwikkeling. De plannen liepen vertraging op door de zware recessie in de daaropvolgende jaren en door trage besluitvorming en bezwaren van enkele omwonenden. Van Steenis: ,,Den Haag is een grote stad met complexe democratische processen, veel wisselende gezichten bij de besluitvormers, en zoals vaak had de samenwerking tussen de diverse partijen beter gekund, maar ‘it has no use crying over spilt milk’. We kijken vooruit. Belangrijk is dat je uiteindelijk met elkaar aan tafel zit en je bereid bent tot compromissen. ‘You can agree to disagree’. Met z’n allen de schouders eronder en het belang van de stad en het economisch welzijn voor ogen. Dan komt het altijd goed.’’ Eén grote stad, twee verschillende badplaatsen. Kijkduin Bad is eenvoudig niet te vergelijken met Scheveningen, zegt Louwerens.

,,Scheveningen staat voor ‘fast’, Kijkduin voor ‘slow’, voor kwaliteit. Scheveningen is groots en meeslepend, Kijkduin is kleiner, charmanter. Natuur en kust spelen hier de hoofdrol. Het verschil zien we bijvoorbeeld al bij de aankomst van Sinterklaas. In Scheveningen sta je achter dranghekken om de Sint te zien, op Kijkduin geeft de Sint je gewoon een hand. Anders dan Scheveningen zijn we op Kijkduin minder afhankelijk van het weer. Op Kijkduin kunnen mensen recreëren bij twintig graden boven nul, maar ook bij tien graden onder nul. We hebben hier het strand voor goed weer en bijvoorbeeld De Uithof voor minder goed weer.’’ Op Kijkduin zijn de recreatiemogelijkheden bovendien zeer divers. Manege De Wildhoef en golfbaan Ockenburgh liggen om de hoek. ,,Bij ons is er voor elk wat wils, bij alle weertypes.’’ Moed Louwerens en Van Steenis roemen ondertussen de moed van de lokale ondernemers, Volker Vedder niet in de laatste plaats. Louwerens: ,,Volker bouwt aan een mode-imperium. Nu is hij al bezig, nu Kijkduin nog één grote bouwput is. Terwijl velen de neiging hebben wat te mopperen, of zich al dan niet tijdelijk terug te trekken, heeft hij ter overbrugging tijdens de bouw alvast een prachtige conceptstore ingericht van zo’n 1000 m2 die een voorproefje is van het winkelconcept dat hij straks in het vernieuwde winkelcentrum gaat openen. Vedder is een man met visie met een databestand van zo’n 30.000 klanten. En die kunnen hun complete oufit die ze bij hem kopen, ter plekke meteen vieren binnen zijn Belevingsconcept inclusief koffie, een goed glas en nog veel meer.’’ Wonen, winkelen, werken en recreëren. Op Kijkduin kan het allemaal. Van Steenis: ,,Het is een privilege om op Kijkduin te mogen zijn, maar er is ook natuur en grootstedelijk vertier. De binnenstad, de Scheveningse haven, de Koninklijke Schouwburg, het Statenkwartier en het Zeeheldenkwartier liggen op zo’n 15 tot 25 minuten fietsen, maar dat geldt ook voor de vele musea. Let wel: Den Haag beschikt over niet minder dan zeventien musea. Dat is er zelfs één meer dan Amsterdam.’’

BoiDR

149

reportage >>

Anouk Kamps (links) en Marianne Dijkmans.

BoiDR

150

tekst F. van der Burgh foto Jacques Zorgman

Met hun Haagse bureau SPITZ organiseren Anouk Kamps en Marianne Dijkmans voor hun opdrachtgevers zowel feestelijke als (met name) inhoudelijke events. ,,Als generalisten verdiepen we ons uiteraard in het onderwerp van het event.’’

‘DE PLEK AAN HET LANGE VOORHOUT IS VOOR ONS EEN CADEAUTJE’

Een 15-jarig jubileum op nummer 1 Anouk Kamps en Marianne Dijkmans kennen elkaar ruim dertien jaar. Beiden besloten op een dag het roer om te gooien. Vanuit het bijzondere pand Lange Voorhout 1 storten zij zich met hun Haagse bureau SPITZ met succes op talrijke congressen en evenementen. Dit jaar bestaat het bureau vijftien jaar en inmiddels is een indrukwekkend portfolio opgebouwd. Van congressen voor alle departementen, events en openingen voor de corporate markt tot vele bijeenkomsten waarbij een lid van het Koninklijk Huis acte de présence gaf. Soms komt het voor dat Kamps en Dijkmans een feestelijk event voor een klant organiseren, maar vaker houden zij zich bezig met meer inhoudelijke events. Events waarbij inhoud centraal staat en die door SPITZ worden vormgegeven middels een creatieve en interactieve invulling. Dijkmans: ,,We ontwikkelen concepten voor onze opdrachtgevers op basis van de inhoud zodanig, dat deelnemers aan de events na afloop vol inspiratie en energie huiswaarts keren. Of het nu gaat om congressen en events voor de publieke sector of voor de zakelijke markt. Als generalisten verdiepen we ons in het onderwerp van het event. Tijdens de eerste ‘ambitiesessie’ werken we het concept uit en stellen we het doel en de beoogde opbrengst vast. Creatief, inventief en verrassend. Woorden die kenmerkend zijn voor de concepten van het bureau.’’ Verbinding leggen tussen verschillende, niet voor de hand liggende doelgroepen werkt inhoudelijk ook goed. Kamps: ,,We organiseerden een aantal keer de Nationale Schoolleiders Top voor het primair en voortgezet onderwijs. Een evenement waarbij schoolleiders aan tafel gingen met CEO’s van multinationals en banken, sporters en vertegenwoordigers uit de kunst en cultuur. Er ontstond een synergie tussen de onderwijsmakers en de ‘out of the box’-denkers. Zo werd bijvoorbeeld gedeeld hoe om te gaan met weerstand. Zowel op school als in het bedrijfsleven. Om iets negatiefs om te buigen naar iets positiefs. Na afloop is er een app-groep ontstaan zodat schoolleiders en CEO’s elkaar blijvend vragen kunnen voorleggen.’’ Kamps en Dijkmans werken sinds 2016 binnen SPITZ samen. Beiden hadden een prachtige baan,

maar besloten vol energie te gaan ondernemen. Dijkmans: ,,Na mijn theateropleiding ben ik onderwijskunde gaan studeren. De laatste vijf jaar werkte ik als opleidingsmanager bij de NS, een geweldige baan, maar te veel managen en te weinig creativiteit. Deze constatering leverde al snel een antwoord op de vraag: wat zou ik het liefste willen doen? Het werd me al snel duidelijk: de twee studies combineren. Inhoud met een theatraal randje. Dat is zo mooi aan deze baan. Zo hebben we tijdens het Nationale Bibliotheekcongres theatermakers en professoren gecombineerd. Het leverde een programma met impact op.’’ Kamps had een ‘superjob’ als hoofd externe betrekkingen en protocol bij de gemeente Den Haag. Maar toen zij tijdens het festival De Indische Zomer hoorde wat haar huidige zakenpartner allemaal deed, raakte ze bovenmatig geïnteresseerd. Dijkmans lachend: ,,Je hing aan mijn lippen. Terwijl je toch geen oninteressante baan had.” Kamps: ,,Sommige mensen verklaarden me voor gek toen ik overstapte naar SPITZ. Maar kijk nu, we vieren dit jaar ons 15-jarig jubileum en we zijn verhuisd naar het Lange Voorhout nummer 1. Van een zolderkamer met ons tweetjes naar een prachtige plek met een geweldig team.’’ ,,Voor ons is deze plek een cadeautje,’’ vult haar zakenpartner aan. ,,Zo’n monumentaal pand geeft een enorme boost. We zaten altijd al in de stad, maar dit is toch wel de mooiste laan van Nederland. MeesPierson zat hier als laatste gevestigd. Onze vergaderruimte is omringd met bankkluisjes. De uitstraling heeft iets theatraals. En het is inspirerend voor ons team. Zeker niet onbelangrijk. Wij zijn misschien het boegbeeld van SPITZ, maar zonder hen gaat het niet. Zij werken hard, zijn zorgvuldig en klanten lopen met hen weg.’’ Het is duidelijk: op het Lange Voorhout zien Kamps en Dijkmans kansen voor een nieuwe markt. ,,Om ons heen zitten advocatenkantoren, ambassades en grote investeerders. Die willen tegenwoordig ook meer dan alleen een feestje met champagne en hapjes.’’ Wij nodigen al onze buren graag uit voor een brainstorm in onze kluis, aldus beide dames. ,,Op naar een volgend jubileum.’’ www.spitz.nu

BoiDR

151

wijn&spijs >>

V.l.n.r. Jordy van der Vegt, LasÃ© Hu, Jaap Kwast en Roy van Geel.

BoiDR

152

tekst Gijsbert Spierenburg foto Frank Jansen

Wijnkoper Jaap Kwast weet het zeker. ,,Kasteel de Wittenburg is voor een heleboel Wassenaarders een instituut en Restaurant Sophie heeft de potentie om ook een instituut te worden.’’ Met riant uitzicht over tuin en vijver is het een uitgelezen locatie, voor tout Wassenaar en voor tout La Haye.

‘HET IS HEEL SIMPEL: WIJN MOET VOORAL LEKKER ZIJN’

Sophie is er voor iedereen Niet iedereen zal er wellicht iets van hebben vernomen, maar sinds kort ruist het toch een tikje in het struikgewas op en rond Landgoed de Wittenburg te Wassenaar-Zuid. Het gonst en het borrelt er, en eerlijk gezegd is dat deze keer niet héél verwonderlijk want het betreft hier niet minder dan Sophie Adrienne Speelman née baronesse Sloet van Oldruitenborgh (18601941), de adellijke kasteelvrouwe en gemalin van jonkheer Helenius Marinus Speelman. Wat is er gaande? Welnu. De vraag die het voorname villadorp hier en daar opwindt, is of de doorluchtige douairière het eigenlijk wel zou hebben geapprecieerd dat tegenwoordig ook gewone burgers toegang hebben tot haar, tot voor kort voor buitenstaanders zo ontoegankelijke kasteel, en dat die daar zelfs, en op steeds grotere schaal, een vorkje mee prikken en een glaasje drinken. Al is het dan niet boven in zo’n deftige zaal met van die kolossale kroonluchters, maar beneden in de Statendamzaal met mooi gedekte tafels, goede stoelen en riant uitzicht over tuin en vijver. We kunnen het Hare Doorluchtige Hoogheid (1860-1941) helaas niet meer vragen. Maar had zij ooit nog vredig de slaap kunnen vatten in de wetenschap dat het nieuwe etablissement, à la carte te bezoeken voor passanten van diverse komaf, haar naam draagt, Sophie? Precies 119 jaar na de bouw is het voormalige kasteel van de baronesse en de jonkheer niet langer het even exclusieve als chique domein van daverende diners, fonkelende feesten en prestigieuze partijen voor de happy few. Vreemden worden niet meer weggestuurd. Natuurlijk zijn er nog besloten feesten en partijen. Natuurlijk wordt er nog kaviaar geserveerd en champagne geschonken. Maar nu aan iedereen. De rode loper ligt nu uit, voor tout La Haye en voor tout Wassenaar. In de wereld van de nieuwe eigenaar, de HaagsChinese investeerder Lasé Hu, en directeur Ralf Meppelder zijn de drempels verwijderd, de deur van het nieuwe restaurant staat wagenwijd open en de staf is geheel van deze tijd: nieuw, modern, jong en fris. En zeker talentvol zijn

de chef-kok, Roy van Geel, en zijn kompaan, restaurantmanager Jordy van der Vegt. Beiden ex-Restaurant Pearl/Hilton The Hague. Aanzienlijk lichter zijn ook de gerechten geworden. De stevige recepten van Bocuse op boterbasis hebben plaatsgemaakt. ,,We hebben nu een Franse keuken met een knipoog naar de Aziatische keuken,’’ zegt de chef-kok. ,,Het past bij de stijl van de oude meneer Speelman. Hij hield van reizen, hij trok over de hele wereld, vooral naar de Aziatische landen. We serveren daarom bijvoorbeeld beef takaki, dunne, licht geaderde stukjes diamanthaas en een steak van het Japanse Wagyu. Maar uiteraard staat er ook kreeft op de kaart, en een mooie heilbot.’’ En de wijnen? Ook die zijn niet meer louter klassiek. Kwast Wijnkopers, sinds jaar en dag huisleverancier van Kasteel de Wittenburg, vulde de kelder reeds aan met verrassende vondsten, onder meer de Gales Rivaner uit Luxemburg en bijzondere wijnen van Weingut Seeger uit Duitsland. Het zijn wijnen met ruggengraat? Volgens Jaap Kwast is het heel simpel: ,,Wijn moet vooral lekker zijn.’’ Alfons Kiljan, wijnadviseur bij Kwast Wijnkopers, heeft samen met het team van Restaurant Sophie een wijnkaart samengesteld die, zegt hij, ‘als een rode draad past bij de stijl van de keuken’. ,,Gezamenlijk hebben we ervoor gezorgd dat de gerechten aansluiten bij prachtige wijnen.’’ Jaap Kwast weet het zeker: ,,Kasteel de Wittenburg is voor een heleboel Wassenaarders een instituut en Sophie kan ook zomaar een instituut worden. Het heeft er in elk geval de potentie voor.’’ De chef-kok en de restaurantmanager hebben een duidelijke opdracht meegekregen: Sophie moet in het hart van de gasten worden gesloten. Van der Vegt: ,,Sophie is een uitgelezen locatie voor mensen uit Wassenaar, Den Haag, Voorschoten, Leiden en Oegstgeest die lekker willen eten en lekker willen genieten. Tot voor kort kon men hier uitsluitend eten op reservering, niet à la carte. Van ons restaurant kan ik echt blij worden. Nu onze gasten nog. Sophie moet alleen nog ontdekt worden. Het moet nog in het systeem van de mensen komen.’’ www.restaurantsophie.nl

BoiDR

153

reportage OHMANN NOTARIAAT >>

Het team van notaris mr. DaniÃ«l Ohmann (links).

BoiDR

154

tekst Gijsbert Spierenburg foto’s Jacques Zorgman

Het voortbestaan van het oudste notarisprotocol van Wassenaar is voorlopig weer gegarandeerd door de recente benoeming van mr. Daniël Ohmann. De nieuwe, jonge notaris voegt een extra dimensie toe aan de sinds jaar en dag al zeer gewaardeerde praktijk: het ondernemingsrecht.

Een aanwinst voor Wassenaar Hoog rijst de markante molen op, Wassenaars icoon aan het Molenplein. Het is een door de eeuwen heen voorname plek in een voornaam dorp. Grond bijna voor een reverence. De molen Windlust staat er nog altijd en de wieken draaien er als het even kan lustig op los, volgens de overlevering reeds sedert 1406. De korenmolen teert naar verluidt op een glorieus verleden. Het is het oudste monument van het dorp, dat, inmiddels ook alweer een aantal jaren, een twee eeuwen oude notarispraktijk herbergt, de oudste van Wassenaar en misschien wel van het gehele land. De notarispraktijk, sedert 2010 gevestigd in de molen, heeft een mooie geschiedenis. Het is voor iedereen in Wassenaar en omgeving een geruststelling te weten dat na de overdracht per 1 april 2018 van de veelzijdige praktijk van notaris mr. Jeannine Geurts aan de jonge notaris mr. Daniël Ohmann (1980) het voortbestaan van de praktijk is gegarandeerd.

laude af in het Nederlands recht en in het notarieel recht. In Parijs, aan het prestigieuze Institut d’études politiques, studeerde hij politicologie en in Den Haag, bij landsadvocaat Pels Rijcken & Droogleever Fortuijn Advocaten en Notarissen, bekwaamde hij zich gedurende een periode van meer dan dertien jaar als kandidaat-notaris. Tussendoor rondde hij ook de postdoctorale Grotius Specialisatieopleiding vennootschapsen ondernemingsrecht af, comme il faut cum laude. Appreciëren Onnodig uiteraard te zeggen dat deze nieuwe notaris een aanwinst is voor Wassenaar, zowel voor het kantoor als voor het villadorp. Hij komt uit de stad, maar is in het dorp inmiddels aardig in zijn element. ,,Ik merk dat de mensen een nieuwe, jonge notaris appreciëren. Ik moet zeggen: ik probeer me hier ook actief te laten gelden. Ik geef lezingen in het dorp, ik ben lid geworden van de Road Runners en ik denk ook in diverse clubjes mee over uiteenlopende Wassenaarse aangelegenheden. De contacten zijn goed. Mijn vriendin geeft les op de Bloemcampschool. Toen ik hoorde dat het kantoor van notaris Geurts vacant kwam, zei ze me onmiddellijk: dat moet je doen. De mensen zijn hier misschien kritisch, maar ook heel dankbaar, is mijn ervaring. Natuurlijk moet ik me als nieuwe notaris bewijzen. Maar als je laat zien dat je je werk goed doet, komen ze bij je terug.’’

‘DE MENSEN ZIJN HIER MISSCHIEN KRITISCH, MAAR OOK HEEL DANKBAAR’

Concreet betekent dit dat alle dossiers en akten die daar in al die jaren zijn behandeld en gepasseerd, soms van wel vier of vijf generaties, onder de verantwoordelijkheid van notaris Ohmann zijn gekomen. Hij oefent zijn praktijk niet alleen uit. Toegevoegd notaris mr. Korien Moons-van Steenbergen, een expert op het gebied van familierecht en een vertrouwd gezicht voor velen, is aangebleven, evenals de overige medewerkers van het kantoor. Het telefoonnummer is gehandhaafd en verder is alleen de naam gewijzigd, van Notariskantoor Geurts & Partners in Ohmann Notariaat. De nieuwe notaris voegt een extra dimensie toe aan de sinds jaar en dag al zeer gewaardeerde praktijk: het ondernemingsrecht. Mr. Daniël Ohmann is zoals de Engelsen zeggen ‘highly educated’. Aan de Universiteit Leiden studeerde hij cum

Zijn expertise, het ondernemingsrecht, komt van pas in Wassenaar, zegt mr. Ohmann. ,,Ik ontmoet veel expats die hier een eigen onderneming willen starten. Ook uit Den Haag komen ondernemers langs die van mijn expertise gebruik willen maken. Mijn ervaring is dat veel notariskantoren zich met name richten op het vastgoedrecht. Wat ons kantoor bijzonder maakt, is dat wij de combinatie familierecht/ondernemingsrecht als specialisatie aanbieden. Vooral bij familiebedrijven is kennis van beide rechtsgebieden onontbeerlijk.’’

BoiDR

155

VOEL E N PROEF DE

historische

A MBIA N CE VA N

H O F van DUI V EN VO O R DE

versde ucten streekproE E R L I J K E H VO O R H T E N E N C E GER JEN ERNI LEKK

E E N PLE K VO O R I E D E R E E N

EEN J AAR RON D GEN IETEN

Gelegen in de gerenoveerde Leidse tuin van het landgoed Duivenvoorde vindt u Hof van Duivenvoorde. Een plek om even na te praten over een wandeling door het park, na het bezoeken van het kasteel of simpelweg voor de gezelligheid. Ontsnap aan de drukte van de randstad en geniet van de rust en vrijheid van de natuur gecombineerd met gastvrijheid en kwaliteit. In ons restaurant werken wij zoveel mogelijk met verse streekproducten waardoor wij u heerlijke gerechten en lekkernijen kunnen serveren. Zo kunt u bij ons terecht voor ontbijt, lunch, high teaâ&#x20AC;&#x2122;s, een lekker drankje of maak met het hele gezin gebruik van ons picknick-arrangement.

Hof van Duivenvoorde is het jaar rond open en speelt in op het seizoen door middel van wisselende gerechten, lekkernijen, dranken en activiteiten. Wij zijn geopend van dinsdag t/m zondag, van 10:00 tot 17:30 uur. Reserveren is wenselijk. U kunt hiervoor bellen met 071 303 06 30 of een e-mail sturen naar reserveringen@hofvanduivenvoorde.nl. Van 18:00 tot 22:00 uur is onze locatie af te huren voor private dining.

BoiDR

156

ADRES

Laan van Duivenvoorde 1a 2252 AK Voorschoten

WWW.H OF VAN D U IVE N VOOR D E . N L

Zijn ervaring is: ondernemers onderschatten in de regel de juridische aspecten van de bedrijfsvoering. ,,In de praktijk zien we vaak dat ondernemers een eigen bedrijf beginnen zonder zich voldoende de juridische consequenties daarvan te realiseren. Vaak beseffen ze deze pas, als het te laat is, bijvoorbeeld bij een echtscheiding of bij het verlies van wilsbekwaamheid. Als notaris zijn wij dan ook graag vanaf het begin bij een onderneming betrokken.’’ Niet alleen bij de oprichting van een bedrijf, op álle fronten moet de juridische basis van een bedrijf in orde zijn, zegt Ohmann. ,,Bij een familiebedrijf wordt het bedrijfsvermogen van generatie op generatie overgedragen. De vermogensconstructies die ervoor nodig zijn om dat goed te regelen, hebben voor de betrokkenen niet alleen fiscale maar ook persoonlijke consequenties. Door de toenemende vergrijzing staan ons de komende jaren veel bedrijfsovernames te wachten. Er komen hele generaties babyboomers aan die richting pensioen gaan en die de touwtjes nog niet laten vieren. Ze willen er eigenlijk helemaal niet over nadenken hoe het met het bedrijf verder moet als zij straks zelf uit de zaak zijn gestapt. Ze gaan maar door totdat het op een gegeven moment te laat is.’’

zodat de continuïteit van de onderneming niet in gevaar komt en conflicten binnen de familie worden voorkomen. Mijn ervaring is: leg je de zaken bij bedrijfsopvolging van tevoren goed vast, dan leggen de erfgenamen zich daarbij neer. Omdat ze weten dat het de laatste wil van papa is geweest.’’ www.notariaatohmann.nl

‘AAN ONDERHANDSE AFSPRAKEN BLIJKT VAAK EEN GROOT AANTAL HAKEN EN OGEN TE ZITTEN’

Conflicten voorkomen Als niet tijdig een (levens)testament is gemaakt, zijn de gevolgen vaak niet te overzien, zegt de notaris. ,,Mensen vertrouwen er vaak ten onrechte op dat ze het bij leven allemaal wel goed hebben geregeld. Vaak onderhands. Vervolgens blijkt er aan de afspraken een groot aantal haken en ogen te zitten. ‘Papa had toch gezegd dát?’ ‘Oh, tegen mij heeft hij dít gezegd?’ Een lange en kostbare juridische procedure is dan onvermijdelijk. Veel beter is het om dit alles notarieel vast te leggen. De kerntaak van de notaris is vooraf de zaken goed te regelen,

BoiDR

157

wijn&spijs >>

Chef-kok Frank Uphoff.

BoiDR

158

tekst Annerieke Simeone foto’s Frank Jansen/Ministry of frames

Pearl, het restaurant van Hilton The Hague, heeft een nieuwe formule: Meat & Discover, een vleesmenu waarbij storytelling en belevenis centraal staan. De directe collega’s van chef-kok Frank Uphoff zijn enthousiast over de nieuwe frisse wind die aan de Zeestraat waait.

‘Vlees is de rode draad van ons restaurant’ Toen Frank Uphoff in 2016 als chef-kok bij het Hilton The Hague aan de slag mocht, kreeg hij een interessante opdracht mee: een nieuwe formule verzinnen voor restaurant Pearl. De 42-jarige kok, die de laatste jaren in Dubai en op de Seychellen had doorgebracht, legde overal waar hij kon zijn oor te luisteren. Buiten, maar zeker ook binnen de hotelmuren. Op het zonovergoten terras vertelt hij, in koksbuis: ,,Ik kan natuurlijk wel van alles roepen, maar als niemand achter mijn plannen staat, dan werkt het niet. Ideeën moeten bottom-up worden gedragen.’’ Op een avond bezocht hij daarom samen met zijn keukenbrigade het populaire restaurant Eastwood Beer & Grill van zusterhotel DoubleTree by Hilton Amsterdam Centraal Station. ,,Het zit daar avond aan avond vol met jonge mensen.’’ Met dat concept in hun achterhoofd waren Uphoff en zijn team er al snel uit: Pearl kreeg een vleesmenu waarbij storytelling en belevenis centraal staan. Op de zogenaamde Meat & Discoverkaart staan veel producten van de Westlandse slager Piet van den Berg van Nice to Meat. ,,Aan het begin van de avond komen we bij je langs aan tafel met een vleesplateau. Dan vertellen we uit welke soorten vlees je kunt kiezen, waar het vandaan komt en hoe het wordt bereid.’’ Zo is er de ‘Tomahawk’, een Hollands weiderund van 800 gram, of een zachte bavette van de Australian Angus. Bij het stuk vlees mag je zelf een ambachtelijk vervaardigd Laguiolemes uitzoeken.

eenmaal een hotel. Vis- en vegetarische gerechten staan dus ook op de kaart.’’ De chef noemt de kwaliteit op je bord belangrijk, maar het verhaal eromheen net zo. ,,Die dame die net jouw Spa rood bracht, is bijvoorbeeld onze ‘steak tartare’-specialist. Maakt ze à la minute voor je klaar.’’ Vooral populair onder Instagrammers is het nagerecht, waarbij de chef patisserie met een trolley en een fietsbel zijn entree in de restaurantzaal aankondigt. ,,Vakmanschap met een hoge funfactor,” zegt hij met een grijns. ,,Je mag zelf je toppings voor het huisgemaakte vanilleroomijs kiezen, zoals hazelnoten, gesuikerde noten, pecannoten of stukjes brownie.’’ Met een glimlach: ,,Mooie foto’s maken gasten daarvan. Als ze het online zetten, is dat goed voor onze pr. En het past ook bij onze nieuwe marketingstrategie. Eerst hebben we ons gericht op traditionele media, nu willen we meer met social media doen.’’ Daarnaast heeft Uphoff zijn team op pad gestuurd richting Noordeinde, waar het winkelende publiek bites kreeg uitgedeeld. ,,Ja, we moeten ons blijven profileren. Ik zit eraan te denken om het restaurant buiten nog wat zichtbaarder te maken. Misschien nog wat luifels aan de ramen, bij de ingang een loper neerleggen en rondom het terras vuurfakkels plaatsen. Dat maakt de mensen misschien nieuwsgierig om naar binnen te stappen.’’

‘WE TREKKEN MENSEN AAN DIE VERDER WILLEN MET HUN HORECACARRIÈRE’

En er is nog meer volgens Uphoff: ,,In het livekeukentje achter in de zaak garen we onze eigen pastrami. Nu al kijken we hoe we het dry-aging van het vlees zelf kunnen doen. In de toekomst willen we onze eigen worsten maken. Vlees is de rode draad van ons restaurant, al zullen we rekening moeten houden met de voorkeuren van onze gasten. We blijven nu

Buiten en binnen moet de gast dus geprikkeld worden om kennis te maken met het vernieuwde concept van Pearl. Al moet het niet te gek worden. ,,Het kan niet zo zijn dat er continu iemand als een vleesgeworden Wikipedia-pagina bij je aan tafel staat en je vermoeit met allerlei feitjes over de spijzen of de dranken. We willen het wel snel en catchy houden.’’ Als een van de eerste restaurants in Den Haag sloot hij daarom een deal met de makers van Weinstein, een app die smaken van een gerecht koppelt

BoiDR

159

Maison Belder

e p o jaar g a d l n A o z op

Voor verse croissantjes, krokante stokbroden, heerlijke taartjes, verrukkelijke gebakjes en gerenommeerde gemberkoekjes Openingstijden: vrijdag en zaterdag van 08:00 tot 17:00 uur zondag van 08:00 tot 13:00 uur

DR Belder Maison Javastraat 261 2585 AL Den Haag 070 360 70 79 160 Boi

aan bepaalde wijnen. ,,Ron Blaauw was de eerste die dat in Amsterdam deed. Met een tablet in de hand kun je zelf aan de slag.’’ Wijnkaart Uphoff, grinnikend: ,,Het is best wel spannend om een wijn uit te kiezen. Vaak is het de man die een wijnkaart krijgt aangereikt. Vervolgens kijkt de hele tafel hem aan. Dan moet je maar doen of je er daadwerkelijk verstand van hebt. De meeste mannen kiezen lekker safe iets uit het middensegment. ‘Nou, doe die maar dan.’ Bij Weinstein krijg je een selectie van negen, tien wijnen met een cijfer hoe goed een wijn bij de keuze van je gerechten past. Je geeft maximaal drie voor-, hoofden nagerechten op en dan komen er drie wijnen uit rollen in verschillende prijscategorieën. Ook dat is een vorm van storytelling, alleen dan iets subtieler.’’ Zijn directe collega’s zijn enthousiast over de nieuwe frisse wind die aan de Zeestraat waait. ,,We zien het aan de aanmeldingen. We trekken mensen aan die verder willen met hun horecacarrière. Ze zien dit als een opstapje voor hun toekomst. Bij Hilton The Hague kunnen ze verder groeien.” www.restaurantpearl.com

‘DE CHEF PATISSERIE KONDIGT MET EEN TROLLEY EN EEN FIETSBEL ZIJN ENTREE IN DE RESTAURANTZAAL AAN’

BoiDR

161

haegschezakenvrouw MARIANNE LIPS > < foto Sharon Kreischer

‘Mijn werk verveelt nooit’ Geboren: 11 juli 1954. Woonplaats: Den Haag. Privé: Samenwonend. Opleiding: HBS-A en diverse cursussen bij de NVM. Onderneming: Eigenaar van Marianne Lips The Hague Rentals. Specialisatie: ,,The Hague Rentals B.V. is een zelfstandige service verlenende onderneming die zich richt op expats uit de regio Den Haag , Wassenaar en omstreken die voor tijdelijke bewoning op zoek zijn naar een appartement of woonhuis voor de duur van een jaar tot meerdere jaren, al dan niet met een tuin en/of garage. Door de goede contacten heb ik een jarenlange ervaring op dit gebied opgebouwd. Ik weet vrij snel een geschikt onderkomen voor mijn cliënten te vinden. Ik weet als geen ander hoe belangrijk het is dat mijn cliënten en hun familie zich thuis voelen in hun nieuwe huis en omgeving.’’ Carrière: ,, Ik ben eigenlijk begonnen in de kleinste stad van het land, in Madurodam. In mijn middelbareschooltijd was ik daar gemeentesecretaris, een erebaantje waar ik veel te maken kreeg met de leden van het Koninklijk Huis en buitenlandse gasten. Mensen en huizen hebben altijd mijn interesse gehad. In 1988 ben ik als secretaresse begonnen bij Röttgering NVM Makelaars. Al gauw was duidelijk dat ik het verhuren en aanhuren van woningen in het vak het leukst vond en hier ook goed in was. De wereld van de expats trok mij zeer en aangezien ik goed met mensen kan omgaan, was dat al snel mijn specialisatie. Via diverse kantoren zoals De Vries Robbé Makelaardij (later Estate Makelaar), Beeuwkes Makelaardij en Luijckx Makelaardij in Wassenaar heb ik een enorm netwerk opgebouwd, op basis waarvan ik uiteindelijk voor mezelf ben begonnen. Ik werk voor expats van diverse bedrijven en in verschillende functies, van hoog tot laag. Ik verhuur en beheer ook woningen voor diverse relaties en omdat ik zowel aanhuur als verhuur, ben ik goed bekend met de markt en al het aanbod in Den Haag en Wassenaar.

BoiDR

162

Het interessantst aan dit werk is dat ik veel hoor en zie maar ook veel meemaak met mijn cliënten. Ik ben vaak de eerste persoon met wie ze kennismaken als ze hier uit het buitenland zijn gearriveerd. Ik krijg de meest uiteenlopende vragen. Ik zou er een boek over kunnen schrijven. Het gaat daarbij niet altijd alleen om de zoektocht naar een huis, maar ook om alle problematiek eromheen. Ik fungeer vaak als vraagbaak voor alle problemen waar die mensen hier tegen aanlopen, van het regelen van de school tot het openen van een bankrekening of het vinden van een huisarts of tandarts. Ik doe dit werk inmiddels meer dan dertig jaar en ik moet zeggen: het verveelt nooit. Ik vind het nog net zo boeiend als toen ik begon.’’ Wat geeft u professioneel de meeste voldoening? ,,Het werken met mensen uit allerlei landen.’’ Waarom bent u zo goed in uw vak? ,,Ik voel haarscherp aan wat iemand zoekt en waaróm.’’ Wat is uw ambitie? ,,Ik zou niets liever willen dan nog heel lang in dit vak doorgaan.’’ Wat is de beste beslissing die u ooit heeft genomen? ,,Dat ik op een gegeven moment heb besloten om een zelfstandige onderneming te beginnen.’’ Waarom is Den Haag uw stad? ,,Ik ben in Den Haag geboren en getogen. Ik vind het mooi om te kunnen zeggen: ik hou van Den Haag.’’ Wat is voor u het dierbaarste plekje van Den Haag? ,,Park Clingendael.’’ Wat is uw favoriete restaurant in Den Haag? ,,Dat zijn er eigenlijk te veel om op te noemen, maar laat ik zeggen ‘Ich Bin Ein Hamburger’ in de Prins Hendrikstraat en Oni Japanes Dining in de Prinsestraat.’’ Wanneer bent u het gelukkigst? ,,Als de zon schijnt en er weer een nieuwe dag aanbreekt.’’ www.thehaguerentals.com

‘OVER MIJN ERVARINGEN MET EXPATS ZOU IK EEN BOEK KUNNEN SCHRIJVEN’

Marianne Lips.

BoiDR B163 oiDR

column >>

‘Automobielen zijn spiegels van de cultuur’

Ronald Kooyman.

BoiDR

164

tekst Ronald Kooyman foto Frank Jansen

Sinds de opening in 2010 door Hare Majesteit Koningin Beatrix heeft het Louwman Museum diverse nationale en internationale prijzen mogen ontvangen. In 2013 zijn wij door een internationale vakjury zelfs uitgeroepen tot het mooiste automuseum ter wereld. Dat is natuurlijk prachtig, maar het belangrijkste blijft dat wij vooral door onze bezoekers worden gewaardeerd. Volgens beoordelingssites als Tripadvisor behoort het Louwman Museum al enige jaren tot de top tien van meest gewaardeerde musea van Nederland. Natuurlijk zijn wij trots op hetgeen tot dusver is bereikt. Maar ondertussen zijn en blijven wij continu bezig met het verbeteren van de collectie en de presentatie van onze collectie en, waar nodig, het verbeteren van de dienstverlening aan onze bezoekers. De basis voor het Louwman Museum werd overigens al in 1934 gelegd door de aanschaf van een toen twintig jaar oude Dodge, die nog steeds in het museum is te zien. Inmiddels omvat de verzameling meer dan tweehonderdzestig antieke en klassieke automobielen. De collectie van het museum geeft een overzicht van de ontwikkeling van de auto in al zijn verschijningsvormen, van 1886 tot de jaren zeventig van de vorige eeuw. Vooral in diversiteit onderscheidt onze collectie zich ten opzichte van andere collecties. Zo zijn de imposante automobielen uit de jaren dertig, de tijd waarin geld geen rol leek te spelen, net zo verbazingwekkend als bijvoorbeeld de paardloze koetsen uit het einde van de negentiende eeuw. De contrasten tussen majestueuze, luxe automobielen en de eerste pogingen tot betaalbare gezinsauto’s zijn soms scherp. Uit vormgeving en techniek blijkt het verschil tussen de culturen in de wereld. Sommige tentoongestelde automobielen zijn ware tijdmachines. Ze zijn nooit gerestaureerd en bieden dus een zichtbare, bijna voelbare verbinding met het verleden. Elke automobiel vertelt zijn eigen verhaal en levert daarmee zijn eigen bijdrage aan de geschiedenis. Het zijn spiegels van de cultuur. In de collectie van het Louwman Museum zijn ook opgenomen ’s werelds mooiste sport- en raceauto’s waarmee legendarische coureurs hebben deelgenomen aan diverse Grands Prix en aan races als Le Mans en Indianapolis. Ook hebben we automobielen van wereldsterren als Elvis Presley en Steve McQueen en staatsman Sir Winston Churchill in onze collectie.

Sommige automobielen hebben een rol gespeeld in films, waaronder de taxi uit de film ‘The Godfather’ en de Aston Martin uit de James Bond-films ‘Goldfinger’ en ‘Thunderball’. Daarnaast maakt een omvangrijke kunstverzameling deel uit van de collectie. Vanaf het prille begin is de automobiel een inspiratiebron geweest voor affiches, aardewerk, porselein, radiateurmascottes, prijsbokalen, sculpturen, plaquettes en gebruiksartikelen. De collectie spreekt dus niet alleen autoliefhebbers aan, maar ook een veel breder publiek. En terecht, de automobiel is tenslotte een van de belangrijkste uitvindingen geweest. Naast de reguliere bezoekers faciliteren wij in het Louwman Museum op jaarbasis zo’n driehonderd zakelijke evenementen en ontvangsten. Dit kan tijdens, maar ook buiten openingstijden. Er zijn meerdere zalen in het museum beschikbaar, zelfs tot maximaal duizend personen. Er wordt de laatste jaren in de museale sector steeds meer gesproken over cultureel ondernemerschap waardoor het korten van (rijks)subsidies kan worden opgevangen. Wij hebben nooit subsidies gekregen. Wij zijn een particulier initiatief en richten ons al sinds de opening op de zakelijke markt. Dat is ook prima, zolang het verhaal van de geschiedenis van de automobiel in het programma van onze zakelijke klant wordt ingepast. Wij stellen ons ten doel het verhaal van de geschiedenis van de automobiel met een zo groot mogelijk publiek te delen. In de zomervakantie vinden er vanzelfsprekend minder zakelijke evenementen plaats. Dat geeft ons de mogelijkheid om in deze periode tentoonstellingen te organiseren. Dit jaar (2018) hielden wij de tentoonstelling ‘Silver Arrows’ Mercedes-Benz racing cars of the 1950s’. Deze gaf een overzicht van de legendarische MercedesBenz-racewagens uit de jaren vijftig. De expositie bestond uit zeven absolute topstukken uit de vaste collectie van het Mercedes-Benz Museum in Stuttgart en waren niet eerder als tentoonstelling buiten het Mercedes-Benz Museum te zien geweest. De tentoonstelling illustreert dat ook bij andere musea en collectioneurs onze naam en reputatie inmiddels bekend zijn.

Ronald Kooyman is Managing Director van het Louwman Museum.

BoiDR

165

wijn&spijs >>

Gastheer-eigenaar Frank Deuning.

BoiDR

166

tekst F. van der Burgh foto Jacques Zorgman

De liefhebbers van de verfijnde West-Javaanse kookstijl weten al lang waarom ze naar The Raffles moeten. ,,Wij zijn anders dan de meeste Indonesische restaurants. Alle restaurants in Den Haag zijn rijsttafelrestaurants. Wij niet, hier wordt alles vers bereid,’’ zegt gastheereigenaar Frank Deuning.

Eten zoals in de tropen Restaurant The Raffles, gelegen aan de Javastraat in Den Haag, viert sinds februari dit jaar zijn vijfentwintigjarig bestaan. De zaak staat bekend om zijn unieke concept: anders dan bij de meeste Indonesische restaurants wordt hier elke dag vers gekookt. The Raffles overleefde de economische crisis en volgt nog steeds de nieuwste kookontwikkelingen. Het hoge culinaire niveau is te danken aan chef-kok Vichai Boonyuen en gastheer-eigenaar Frank Deuning is juist weer een meester in wijnspijscombinaties. Hoewel de band tussen Den Haag en de Indonesische archipel eeuwenoud is, merkt Deuning dat in de loop der tijd de samenstelling van zijn gastenbestand is veranderd. ,,Vijfentwintig jaar geleden was de helft van de zaak nog gevuld met Indische gasten. Die gingen minstens één keer per maand uiteten. Tegenwoordig ontvang ik ze nog maar één keer per jaar. De jonge generatie houdt ook van Thais en sushi. Gelukkig trekken we veel mensen uit andere delen van het land, van Groningen tot Maastricht.’’

dagelijks zelf de inkopen en die beoordeel ik op kwaliteit. Alle restaurants in Den Haag zijn rijsttafelrestaurants. Wij niet, hier wordt alles vers bereid. Net zoals in de tropen. Daar kun je niets van tevoren klaarmaken, want met die warmte is alles snel bederfelijk. We hebben overigens wel een kleine rijsttafel, volgens de Indonesische traditie, die bestaat uit vijf gerechtjes. Dat is nog best te doen om à la minute te werken.” Frank Deuning is een vriendelijke, ingetogen man die zijn gasten perfect aanvoelt. De uitleg bij de gerechten is helder en to the point. Vichai Boonyuen heeft een eigen kookstijl die uitblinkt in verfijning en elegantie. Deuning, wiens wortels in West-Java liggen, is trots op zijn familiegeschiedenis. Dat veel mensen de Indonesische geschiedenis niet kennen, verbaast hem dan ook. ,,Regelmatig krijg ik de vraag waarom wij The Raffles heten. Gasten hebben geen idee dat Sir Thomas Stamford Raffles een man was. Laat staan dat hij een bekende Britse gouverneur-generaal van Nederlands-Indië was die van 1811 tot 1816 het hele justitiële en bestuurlijke stelsel op het eiland hervormde.’’

‘GELUKKIG TREKKEN WE VEEL MENSEN UIT ANDERE DELEN VAN HET LAND, VAN GRONINGEN TOT MAASTRICHT’

Ook wijnliefhebbers kunnen bij The Raffles hun hart ophalen. Sommelier Frank Deuning sleept al jaren prijzen in de wacht voor zijn bijzondere wijnspijscombinaties. Hij heeft zijn kennis paraat en komt met trefzekere adviezen. The Raffles stond dit jaar in de culinaire gids GaultMillau met vijftien punten. Met die hoge notering mocht hij meedoen aan de actie ‘Dining With The Stars’, waarbij tegen een gereduceerd tarief een breder publiek kennismaakt met toprestaurants. ,,Het liep fantastisch,” vertelt Deuning. ,,We werden gepresenteerd als veelbelovend.’’ Met een grijns: ,,Dat klinkt alsof we nieuw zijn.” Maar de liefhebbers van de verfijnde WestJavaanse kookstijl weten al lang waarom ze naar The Raffles moeten. ,,Wij zijn anders dan de meeste Indonesische restaurants. Ik doe

Hij wijst naar de zwartwitte familiefoto’s die achter in de zaak hangen. Zijn opa kwam op 29 november 1728 in Batavia aan. ,,We weten dat precies omdat hij in dienst was van de VOC. Na vijftien jaar vestigde hij zich op Midden-Java. De familie is daar toen gebleven.’’ Op een andere foto zitten opa en oma Kerver, de grootouders van Deunings oma. ,,En daar hangt de trouwfoto van mijn ouders uit 1955. Daarna gingen ze naar Nederland. Mijn vader kon zich de tijd voor de oorlog goed herinneren. Hij vertelde me dat hij tenniste. Thuis heb ik een fotootje van hem liggen met een enorm tennisracket in zijn handen.’’ Grijnzend: ,,In die tijd had je ze nog niet in kindermaatjes.’’ www.restaurantraffles.nl

BoiDR

167

couleurlocale >> <<

â&#x20AC;&#x2DC;Het mooiste terras van Nederlandâ&#x20AC;&#x2122; Augustus 2018 >< Locatie: Hotel-Restaurant Central Park By Ron Blaauw, Oosteinde 14, Voorburg

BoiDR

168

foto Robbert So Kiem What

BoiDR

169

reportage HAAGSESTRANDHUISJES >>

Jeroen en Patricia Struving.

BoiDR

170

tekst Gijsbert Spierenburg foto Frank Jansen

BoiDR

171

reportage HAAGSESTRANDHUISJES >>

Leef met de zee De twintig HaagseStrandhuisjes nabij Strandafslag 2a op Kijkduin van Jeroen en Patricia Struving zijn niet alleen familievriendelijk, maar ook uniek en authentiek. ,,Met onze strandhuisjes willen we iets leuks creëren voor gezinnen, iets moois voor onszelf en voor de stad. We willen een brug slaan tussen stad en strand.’’

Vaak is het ’s morgens, nog voor het ontbijt, al feest aan de keukentafel, thuis bij de Struvings. Om krap zeven uur duikt Jeroen meestal meteen handenwrijvend achter de pc voor de eerste check van alles wat er actueel over hun HaagseStrandhuisjes op Kijkduin te doen is: de laatste e-mailberichten, de jongste reacties, de nieuwe boekingen. Er is altijd nieuws. Patricia, zijn eega en partner in business, is dan doorgaans al de deur uit, soms al om half zes, hardlopend, kilometers lang over straten en pleinen, ter voorbereiding op haar volgende marathon. ,,Hardlopen is voor mij actief mediteren.’’ Zoveel is zeker: voor Jeroen Struving en Patricia Heerekop-Struving heeft de morgenstond goud in de mond. Vroeg op, laat naar bed. Ze hebben overigens weinig keus. De exploitatie van de twintig strandhuisjes op

‘HET IS ONGELOOFLIJK WAT DE ZEE MET MENSEN DOET’ het Zuiderstrand voorbij Kijkduin doen ze er gewoon even bij, naast hun voltijds(top)baan. Jeroen (1971) is directeur merkstrategie en merkportfolio bij KPN. ,,Overdag KPN, ’s morgens en ’s avonds het strand.’’ Patricia (eveneens van 1971) is hoofd communicatie en public affairs bij de Vereniging van Universiteiten (VSNU). Bovendien hebben ze thuis nog twee opgroeiende kinderen, Niki en Vera. Patricia: ,,Wat we doen, is steengoed voor onze relatie. We waren al verknocht aan elkaar, maar dit heeft ons als team nóg sterker gemaakt. We weten nu nóg beter wat elkaars talenten zijn. En vergeet de kinderen niet. Die worden opgevoed met realiteitszin. Want het gaat in het leven allemaal niet vanzelf.’’

BoiDR

172

Hoe spelen ze dat klaar, elke dag weer? Patricia: ,,Vergeet niet dat er natuurlijk best wat uurtjes zitten in zo’n dag, zeker als je geen tv kijkt en ’s morgens op tijd opstaat. Voordat de reguliere dag is aangebroken, hebben wij zo al heel wat dingetjes voor onze huisjes gedaan.’’ Jeroen: ,,We kunnen veel combineren. Bovendien wonen we vlakbij, in het Zeeheldenkwartier. Met de fiets is dat maar twintig minuutjes, met de auto een kwartiertje.’’ Familiebadplaats De twintig, volgens kenners unieke, HaagseStrandhuisjes nabij Strandafslag 2a op Kijkduin, de familiebadplaats bij uitstek, staan er sinds het voorjaar van 2016. Toen is door Jeroen en Patricia officieel met de verhuur gestart. Van meet af aan was er veel interesse. ,,De boekingen gaan goed, daar hadden we vooraf alleen maar van kunnen dromen. Onze gasten zijn dolenthousiast.’’ Wakker worden aan het strand. De zon in de zee zien zakken. Weldadig de rust en de grote stad dichtbij. Jeroen: ,,Als de mensen arriveren en hier uit de auto stappen, zijn ze óf blij dat ze eindelijk de zee zien, óf zijn ze nog gestrest na een lange autorit, maar dan duurt die stress, zo weet ik inmiddels uit ervaring, hooguit een halfuurtje. Het is ongelooflijk wat de zee met mensen doet.’’ De HaagseStrandhuisjes bieden meer dan strand en zee, ruimte en rust. Ze zijn ook luxe, authentiek en duurzaam opgezet. Patricia: ,,We maken gebruik van groene energie. Dat in de eerste plaats. Daarnaast is de manier van beheer zo duurzaam mogelijk om de omliggende natuur zo min mogelijk te belasten. De huisjes zijn bovendien zo veel mogelijk vervaardigd van duurzame materialen. De stoeltjes zijn bijvoorbeeld afkomstig van basisscholen uit de buurt en ze zijn bekleed met de stof van oude spijkerbroeken. We werken zo veel mogelijk samen met organisaties en bedrijven uit de directe omgeving, zoals met Bureau 070 voor de bouwkundige ontwerpen en met Jipfish voor de bolderkarren.’’ Jeroen: ,,Het is niet onze ambitie geweest om voor de gemakkelijkste weg te kiezen. Het had allemaal ook veel goedkoper gekund. Maar dit

Nieuw Kijkduin.

komt uit de buurt. We wilden eerst en vooral iets origineels creëren, een voorbeeldproject voor en door Hagenaars.’’ Zonder slag of stoot hebben Jeroen en Patricia Struving het project van hun HaagseStrandhuisjes niet gerealiseerd. Met de voorbereiding is het tweetal zeven jaar geleden al begonnen. Het kleinschalige, familievriendelijke strandhuisjesplan kon aanvankelijk meteen rekenen op de sympathie van de gemeenteraad, van de provincie ZuidHolland en zelfs van de milieuclubs. Maar vervolgens zouden, onder het mom van het Kustpact, diezelfde provincie, milieuclubs en een brandsportvereniging plotseling van gedachten veranderen. Allerlei gestoei over belangen en weten regelgeving. Er volgden diverse rechtszaken, tot zelfs bij de Raad van State. Jeroen: ,,Ineens lag ons hoofd op het hakblok.’’ Patricia: ,,Maar uiteindelijk hebben we alles gewonnen. By far, want juist het Kustpact geeft aan dat wij hier terecht staan. Van de tegenargumenten bleef geen spaan heel. Het was in die periode heel dubbel. We werden tegelijkertijd bejubeld en verguisd. Door de tegenstand zijn we niet gekrenkt, juist gesterkt. Ons plan bleek naadloos te passen in het masterplan van de gemeente Den Haag om Kijkduin een nieuwe impuls te geven. De badplaats oogde sleets. Het was een beetje een dooie boel geworden. De bezoekersaantallen liepen terug. De lokale ondernemers hadden het zwaar. Kijkduin moest aantrekkelijker worden voor langer verblijf, ook buiten de enkele zomerse dagen per jaar. Kijkduin moest mensen trekken die houden van rustige recreatie en die ook wat besteden in de buurt.’’ Jeroen: ,,Met onze strandhuisjes willen we iets leuks creëren voor gezinnen, ín het gebied en ván het gebied. Iets moois ook voor onszelf én voor de stad. We willen een brug slaan tussen strand en stad. We helpen onze gasten wegwijs te maken in het recreatief, cultureel en sportief aanbod dat Den Haag en Kijkduin te bieden hebben. Dat slaat aan. Veel reisjournalisten komen op ons af die via de strandhuisjes deze regio ontdekken.’’

Horizon Jeroen en Patricia dragen zorg voor het dagelijks beheer en zijn het centrale aanspreekpunt. ,,Daarnaast maken wij dankbaar gebruik van veel mensen die hun handen uit de mouwen steken en daar hun dagelijkse boterham mee verdienen.’’ Het project komt rechtstreeks uit hun hart. Jeroen: ,,Ik ben geboren in Egmond aan Zee. De liefde voor de kust heb ik van mijn vader. Patricia heb ik leren kennen in het centrum van Den Haag, in de buurt van de Grote Kerk. We wonen daar nu dichtbij. Wat we zien, is dat veel jonge gezinnen om ons heen wegtrekken uit het centrum. Wij willen juist graag in het centrum blijven. Het is historisch, je hebt hier musea, mooie hofjes, mooie natuur, kortom, veel ingrediënten voor een gevarieerd leven. Woon je in het centrum, dan moet je ook actief moederen en vaderen, samen met de kinderen naar het korfbal, het toneel of het rolschaatsen in het Zuiderpark. Wat we in het centrum missen, is de horizon, de weidsheid van het strand. Die vinden we perfect aan de kust. Den Haag is de enige grote stad aan zee. Logisch dus dat we in het centrum zijn blijven wonen.’’ Reacties Menige avond, soms tot laat, vertoeft Jeroen nog op het strand. ,,Om te kijken hoe het loopt. Het is altijd handig om er te zijn. We worden soms overvallen door een enorme waterval van mooie reacties van mensen die ons graag willen spreken over hun onvergetelijke tijd aan zee. De mensen kiezen voor een strandhuisje vaak ook om iets te markeren. Een bijzonder moment. Een huwelijksaanzoek. Een huwelijksnacht. Vlak voor zijn onvermijdelijke dood koos een van onze gasten onlangs nog voor een midweekje aan zee. Hij vierde hier letterlijk zijn laatste vakantie. Ik heb hem ten slotte zelf nog in een rolstoel van het strand gereden. Een dag eerder dan de bedoeling was. Omdat het niet meer ging.’’ www.haagsestrandhuisjes.nl

BoiDR

173

photographe Iris Velghe

Kijk voor verkoopadressen op kwastwijnkopers.nl

BoiDR

174

Restaurant Sophie, een eigentijdse plek waar u culinair kunt genieten van verďŹ jnde gerechten uit de Franse keuken met Aziatische invloeden. Het restaurant is vernoemd naar Barones Sophie,

is open!

Sophie is gevestigd in Kasteel de Wittenburg

de eerste bewoonster van Kasteel de Wittenburg. De keuken, onder leiding van chef-kok Roy van Geel, bereidt pure en eerlijke gerechten waarmee hij elke dag streeft naar een hoger niveau. De bedienende brigade, onder leiding van restaurantmanager Jordy van der Vegt, neemt u graag mee op een culinaire wereldreis.

Restaurant Sophie is geopend van maandag tot en met vrijdag van 12:00 tot 17:00 uur voor de lunch en van 17:00 tot 22:00 uur voor diner. Op zaterdag zijn we uitsluitend geopend voor diner vanaf 17:00 uur en op zondag is Sophie gesloten.

Landgoed de Wittenburg 12244 BV Wassenaar. 070 51 51 500. info@restaurantsophie.nl

www.restaurantsophie.nl

@RestaurantSophie

RestaurantSophie BoiDR

175

interview MR. EMMA KOSTENSE >>

Jeroen en Patricia Struving.

BoiDR

176

tekst Johan Faber fotoâ&#x20AC;&#x2122;s Jacques Zorgman

BoiDR

177

interview MR. EMMA KOSTENSE >>

In het spoor van Perry Mason Al meer dan 42 jaar is mr. Emma Kostense (1952) advocaat, waarvan 38 jaar in Den Haag. Ze heeft thans met vier andere advocaat-partners een eigen kantoor: Van Hilten Advocaten & Mediators met behalve een vestiging in Den Haag sinds kort ook een in Amsterdam.

Waarom wilde u advocaat worden? ,,Als kind keek ik samen met mijn zusje naar de serie ‘Perry Mason’. De onderzoeksadvocaat op Amerikaanse leest, avontuurlijk en spannend. Dat wilde ik worden. Een recenter voorbeeld is Erin Brockovich. Tijdens mijn studie in Leiden werd ik natuurlijk wel realistischer over wat het vak inhield, maar ik bleef enthousiast. Ik ben als 23-jarige in 1976 begonnen op een Rotterdams kantoor. Ik deed strafzaken, faillissementen, arbeidsrecht, kort gedingen, de algemene praktijk met een accent op de verzekeringspraktijk. Veel beleefd, veel geleerd, nooit saai.’’ Waarom bent u een eigen kantoor begonnen? ,,Samen met Lineke Bruins ben ik in 1988 een eigen kantoor begonnen op de Bezuidenhoutseweg onder de naam Krans & van Hilten Advocaten. Wij gebruikten toen nog de naam van onze toenmalige echtgenoten Krans en Van Hilten. Voordat wij begonnen, waren wij al jaren kantoorgenoten

‘AAN MIJN TAFEL WORDEN SOMS OOK HARDE NOTEN GEKRAAKT’ en waren we werkzaam op het kantoor van de landsadvocaat in Den Haag. Wij begonnen met de algemene praktijk met het accent op het familierecht. Het eigen baas zijn en ondernemer in een kleine setting waren belangrijke drijfveren.’’ Verveelt het niet om al zo lang advocaat te zijn? ,,Het klinkt natuurlijk saai, 42 jaar hetzelfde vak. De rechtspraak, wetgeving, maatschappij en dus ook advocatuur zijn echter in de afgelopen veertig jaar ingrijpend gewijzigd en ook ik ben natuurlijk veranderd. Vroeger ging het om winnen of verliezen. Indien er een zaak binnenkwam, werden direct sommatiebrieven verstuurd en bij een echtscheiding werd er al snel een procedure gestart.

BoiDR

178

De dagvaarding lag op de mat. Een echtscheiding kwam in die tijd veel minder voor. Inmiddels is het een maatschappelijk gegeven dat één op de drie en in de Randstad circa één op de twee partners uit elkaar gaan. Er zijn ieder jaar circa 30.000 kinderen bij een echtscheiding betrokken, zodat veel meer aandacht is voor de maatschappelijke gevolgen. Vroeger was je in de klas een uitzondering als je ouders gescheiden waren. Tegenwoordig bieden scholen naschoolse begeleiding voor kinderen van gescheiden ouders. KIES coachen, Veilig Thuis, allerlei maatschappelijke bewegingen richten zich op kinderen in echtscheiding teneinde de schade voor kinderen te beperken. Ook de advocaten hebben een andere rol gekregen in het scheidingsproces. Sinds 1999 ben ik tevens mediator, hetgeen een andere benadering vergt die meer in het belang is van veel bij de echtscheiding betrokken partijen. Het gaat tegenwoordig dus niet meer om winnen of verliezen, maar om een goede regeling voor beide echtgenoten waarbij de belangen van de kinderen centraal staan. Een positieve scheiding is van grote invloed op het leven van veel mensen. Deze tijd vraagt dan ook om specialisatie. In het verleden heb ik mij met vele terreinen van het recht beziggehouden met een accent op letselschade en familierecht. Sinds 2012 houd ik mij uitsluitend bezig met het familierecht in de brede zin van het woord, hetgeen al een zeer groot gebied is om bij te houden.’’ Wilt u dan niet meer winnen? ,,Natuurlijk is het fijn om te winnen. The winner takes it all. Ik werd vroeger de schrik van vermogend Nederland genoemd. Een geuzennaam die in het caféleven van Amsterdam Zuid de ronde deed. Nog steeds reserveren mensen mij als zij denken dat er een echtscheiding op komst is. Zij hebben mij liever aan hun zijde dan tegenover zich. Ik heb een aantal spraakmakende zaken gedaan die veel publiciteit hebben gegenereerd. Regelmatig was ik op televisie en publicaties volgden elkaar op in De Telegraaf, de Volkskrant, de Libelle en andere bladen. Je krijgt dan al snel een naam die ervoor zorgt dat je ook de luxe hebt om je te kunnen specialiseren. Het winnen of verliezen speelt wel een rol maar gaat steeds meer naar de achtergrond. Soms is het nodig

om hard in te grijpen. Je kunt begrijpen, dat heb ik wel geleerd. Ook vechtscheidingen zijn soms onvermijdelijk. Er zijn nu eenmaal mensen die hun tegenslag alleen maar kunnen hanteren door te vechten. Hun overlevingsmechanisme is oorlog voeren. Daar heb je dan mee te dealen. Nog steeds ben ik zeer betrokken bij mijn cliënten en kan ik er vol voor gaan als het nodig is. Het pleiten in de rechtszaal is altijd weer spannend en is onlosmakelijk verbonden met het vak van advocaat.’’ Op mediation wordt steeds meer een beroep gedaan? ,,Tegenwoordig word ik zeer regelmatig als mediator ingeschakeld. Juist omdat ik wat ouder ben, kan ik mensen goed begeleiden en faciliteren. Met beide partners probeer ik te achterhalen wat hun belangen zijn en hoe hun toekomst eruit zou moeten zien. Positief scheiden staat daarbij voorop en kan de start betekenen voor een nieuwe toekomst. In de regel houden beide ouders veel van hun kinderen, hetgeen een reden is voor beide partners om een goede regeling te treffen. De belangen van hun kinderen staan dan centraal. Uiteraard hebben de kinderen niet om een echtscheiding gevraagd. Het zo veel mogelijk borgen van een veilige jeugd, het stimuleren van een goede communicatie tussen de partners als ouders en een goede alimentatieregeling, met name voor de kinderen, zijn belangrijke aspecten. De partners moeten met elkaar een nieuwe relatie zien te vinden, ‘het doorouderen’. Het hebben van een onbezorgde jeugd geeft de meeste garantie op een gelukkige toekomst. Ouders zijn op dit punt veelal aanspreekbaar, ook indien zij als partners elkaar niet meer zien zitten. De emoties kunnen wel hoog oplopen. Een echtscheiding is een vorm van een rouwproces waarbij het verwerkingsproces van het verlies van ieder van de echtgenoten niet gelijk op hoeft te lopen, integendeel, meestal loopt het niet gelijk op. De ene echtgenoot verkeert vaak nog in een vorm van apathie, ontkenning of woede, terwijl de andere de scheiding heeft geaccepteerd en alweer plannen maakt voor de toekomst. Het is de kunst om met elkaar deze emoties in goede banen te leiden en steeds de gemeenschappelijke belangen voor ogen te houden en te herhalen.’’

Kunnen scheidende partners wel met elkaar aan tafel? ,,Natuurlijk is het moeilijk om met elkaar aan tafel te zitten indien een partner net van de ander gehoord heeft dat hij of zij weg wil of dat er een ander in het spel is. Hoe ga je daar dan mee om en hoe kun je nog rustig blijven zitten? Aan mijn tafel worden dan ook harde noten gekraakt en ook veel pijnlijke opmerkingen gemaakt. Als mediator moet je proberen om het evenwicht, de balans, te herstellen. Bij een echtscheiding is de balans immers vaak ver te zoeken. zowel in emotioneel als financieel opzicht. Een van de partners heeft meestal een achterstand in financiële zaken. Zo nodig haal ik een financiële adviseur aan tafel die beide partners goed kan adviseren. Ook de verdeling van de zorgen opvoedingstaken van de kinderen, het co-ouderschap, de week-op/ week-afregeling zijn onderwerpen die tot heftige discussies kunnen leiden. Als mediator moet je oppassen dat je geen partij kiest. Ik schakel dan ook regelmatig een kinderdeskundige in die met de ouders en de kinderen het gesprek aangaat en vervolgens aan de ouders advies geeft. Als mediator blijf je dan onpartijdig. Sinds een aantal jaren ben ik ook overlegscheidingsadvocaat, een vorm van scheiden die verwant is aan mediation. Het voordeel van deze zogenaamde ‘collaborative practice’, is dat beide echtgenoten worden bijgestaan door een advocaat-mediator die beiden letten op de belangen van beide partijen terwijl het team is versterkt met een coach en zo nodig een financieel deskundige. Alle betrokkenen zitten aan tafel. Het is een multidisciplinair team, wat de emoties kan kanaliseren en ook betekent dat de kans op een positieve echtscheiding het grootst is.’’ Hoe blijft u geïnspireerd? ,,Ik heb naast mijn advocatuur altijd veel gedaan. Ik heb veel bestuursfuncties bekleed, zowel binnen als buiten de advocatuur. Onlangs heb ik een opleiding tot strategisch coachen gevolgd, hetgeen weer nieuwe inzichten heeft gegeven waarvan ik zeker in mijn mediationpraktijk profijt heb. Ook heb ik op Nyenrode een opleiding tot commissaris gevolgd en heb ik mij nog beter verdiept in het hebben van een onderneming. Ik begrijp inmiddels heel goed hoe een echtscheiding gecompliceerd kan worden, indien de partners

‘ER ZIJN IEDER JAAR CIRCA 30.000 KINDEREN BIJ EEN ECHTSCHEIDING BETROKKEN’ samenwerken in een vof of een van hen een eigen bedrijf heeft. Inspiratie vind ik ook op en buiten mijn kantoor. Mijn man, kinderen, vrienden, collega’s en cultuur zijn belangrijke inspiratiebronnen. Ik heb het geluk dat ik zeer betrouwbare advocaat/partners en kantoorgenoten heb, zodat we samen de onderneming goed kunnen leiden. We zijn in totaal met elf advocaten en we willen allen het kantoor futureproof houden. Ondernemen betekent consolideren en vernieuwen. Een aantal van onze advocaten blogt; weer een nieuwe tak van sport. Mijn werk geeft mij nog steeds veel voldoening, de dagen vliegen om.’’

BoiDR

179

R E S TAU R A N T

S AVA R I N

HOTEL & SPA

“Iemand als gast uitnodigen, betekent zich belasten met de zorg voor zijn geluk gedurende de tijd dat hij onder ons dak vertoeft” Jean Anthelme Brillat Savarin, 1755 - 1826 Restaurant, Hotel & Spa Savarin, gelegen tussen het koninklijke Den Haag en het historische Delft, is een oase van rust in de drukke Randstad. Het restaurant van Savarin heeft al jarenlang de naam opgebouwd als gastronomisch restaurant en is aangesloten bij de Jeunes Restaurateurs d’Europe. In 2011 hebben het vijfsterren hotel en Cityspa Spavarin haar deuren geopend en de traditie van gastvrijheid voortgezet. Savarin is een combinatie van traditie en design, van comfort en de modernste voorzieningen. De ingrediënten, schoonheid, sfeer en kwaliteit, komen samen op één locatie. Met recht kan worden gezegd: Een bezoek aan Savarin is een belevenis! Restaurant, Hotel & Spa Savarin is verheugd u te mogen melden dat vanaf 2018 de nieuwe huiskamer, L’Entrée Bar | Café | Société, is geopend. Ongedwongen vertier en luxe ontspanning zijn de begrippen waar het om draait in de huiskamer van Savarin. U kunt hier tot rust komen onder het genot van een heerlijk hapje en/of drankje. L ‘Entrée biedt u een rijk assortiment van charcuterie, kazen maar ook bitterballen. Heeft u een keer geen zin om te dineren in ons bekroonde restaurant? L ‘Entrée biedt u de mogelijkheid om hier een eenvoudige, maar smakelijke maaltijd gebaseerd op de klassieke Franse keuken te nuttigen.

LAAN VAN HOORNWIJCK 29 | 2289 DG DEN HAAG (RIJSWIJK) TELEFOON: 070 30 72 050 | INFO@SAVARIN.NL | WWW.SAVARIN.NL BoiDR

180

BoiDR

181

reportage INTERNATIONAL WOMENâ&#x20AC;&#x2122;S CONTACT THE HAGUE >>

The members of the Board and The Jubilee Committee of IWC The Hague.

BoiDR

182

foto Frank Jansen Met dank aan: Kasteel de Wittenburg

BoiDR

183

reportage INTERNATIONAL WOMEN’S CONTACT THE HAGUE >>

IWC - al veertig IWC - already 40 jaar actief years active Het is inmiddels precies veertig jaar geleden dat – in oktober 1978 – op initiatief van Hanneke van Eekelen, de echtgenote van de toenmalig minister van Defensie, The International Women’s Contact The Hague is opgericht: een Engelssprekende sociale club voor internationale vrouwen die in Nederland wonen en/of werken en Nederlandse vrouwen met een internationale achtergrond. ,,Wat wij onze leden in de stad Den Haag vooral proberen te bieden, is een ‘family away from home’,’’ zegt IWC-president Marian Kools. ,,We zijn een niet-politieke, niet-religieuze en niet-commerciële organisatie met als doelstelling begrip en vriendschap te creëren tussen vrouwen uit alle delen van de wereld.’’ De ontmoetingen die het IWC maandelijks organiseert, zijn op méér gericht dan alleen saamhorigheid en vriendschap. De bijeenkomsten staan veelal in het teken van een specifiek internationaal thema, een lezing met een steeds wisselende spreker of een country-morning, eerst en vooral bedoeld om in een vriendschappelijke ambiance zo veel mogelijk van elkaars culturen te leren. Het IWC zet zich bovendien in voor het goede doel. Er gaan donaties naar de CliniClowns, de Stichting Hulphond Nederland en het Rosa Manus Huis. De bijeenkomsten van het IWC zijn zeer onderhoudend door de vele activiteiten met een dynamisch en divers karakter. Er is onder meer een artclub van leden die zich bezighouden met de meest uiteenlopende vormen van kunst, er zijn lunchgroepen waarbij de gastvrouw gerechten uit eigen land bereidt, er is een wandelgroep en er zijn talloze excursies in binnen- en buitenland. Bij The International Women’s Contact The Hague zijn thans ruim driehonderd vrouwen aangesloten van zo’n zestig nationaliteiten. De viering van het veertigjarig jubileum duurt het gehele clubjaar, met als hoogtepunten het diner-dansant in maart in de Nieuwe of Littéraire Sociëteit De Witte en het sluitingsfeest op 15 juni 2019 www.iwcthehague.nl

BoiDR

184

It is now exactly 40 years ago, in October 1978, that Hanneke van Eekelen, the wife of the then Minister of Defence took the initiative to form the International Women’s Contact The Hague: an English speaking social club for international women who live and/or work in the Netherlands and Dutch women with an international background. ,,What we try to offer our members in the city of The Hague is a home from home,’’ says the newly elected IWC President Marian Kools. ,,We are a non-political, non-religious and non-commercial organisation with the aim to foster understanding and friendship between women from all parts of the world.’’ The meetings which the IWC organises each month are targetted at more than just socialising and friendship. These meetings often have a specific international theme, a lecture featuring a different speaker each time or a Country Morning, but primarily and mainly they are intended to learn about each other’s culture in a friendly sphere. The IWC also supports charities. Donations this year are being made to the CliniClowns, CliniDogs and the Rosa Manus House. The IWC get-togethers are very entertaining because of the many activities with a dynamic and diverse character. For instance, there is an art club in which members can enjoy all forms of artistic activities, lunch groups where the hostess prepares a typical dish from her native country, a walking group, and various excursions in the Netherlands as well as abroad. The International Women’s Contact The Hague has more than 300 members of around 60 different nationalities. The celebrations for the 40th jubilee of the IWC will continue throughout the club year with highlights being the dinner dance in March at the New or Literary Society De Witte and the closing event on 15 June 2019. www.iwcthehague.nl

tekst Johan Faber fotoâ&#x20AC;&#x2122;s Diny van Herwijnen

De leden verzamelen zich voor een bridgedrive.

Een arttentoonstelling met werk van een van de IWC-leden.

De maandelijkse bijeenkomst in The Hague Mariott Hotel.

Excursie in Gouda.

Aandacht voor Amerika-deskundige Willem Post.

Een bridgedrive bij een van de leden in Delft.

BoiDR

185

wijn&spijs >>

Ian Wolbrink.

BoiDR

186

tekst Annerieke Simeone foto’s Frank Jansen

In Publique en Bite Me!, de restaurants van Casper en Sjoerd Smits en Maurits Jonkman aan het Anna Paulownaplein, kun je de meest exclusieve wijnen proeven. Ze zijn geleverd door Ian Wolbrink van wijnhandel De Gouden Ton. In zijn winkel aan de Denneweg heeft hij meer dan vijfhonderd prachtige wijnen uit alle hoeken van de wereld.

Samen sterk ,,Hoi, ik kom zo bij je.’’ Ian Wolbrink stuift restaurant Publique binnen. ,,Even wat naar de keuken brengen.’’ De medeeigenaar van wijnhandel De Gouden Ton presenteert een tas vol bijzondere flessen aan iemand in de keuken. ,,Zou ik meteen koud zetten,’’ grapt hij naar de jongen. Daarna loopt hij door het chique designrestaurant langs tafels waar Engels de voertaal is. Hij heeft het zelf ook al gezien. Zijn spijkerbroek valt op tussen de blauwe en grijze pakken. Terwijl hij de wijnkaart krijgt aangereikt, zegt hij: ,,Expats geven graag geld uit aan goed eten én goede wijn. Maar je hoeft hier niet in pak te komen, je gaat hier naartoe om te ontspannen, om verwend te worden. Met een mooi gerecht voor je neus en een lekker glas wijn ernaast. Toen ik nog in Den Haag woonde, kwam ik hier wekelijks aan de bar een glaasje drinken. Nu heb ik ook een winkel in Oegstgeest en is het lastiger om mijn tijd te verdelen. Veel restaurateurs vinden het leuk als ik langskom, maar als ik iedereen zou bezoeken, zou ik elke dag uiteten moeten. Aan wie ik hier in Den Haag lever? Poeh, die lijst is lang, hoor. Lemongrass, Catch, Encore, Bite Me!, Didong, Ruisenor, Walter Benedict. En dat zijn er maar een paar. Met de jongens van Publique heb ik al jaren een heel bijzondere band. Ik probeer hier toch wel om de maand mijn neus te laten zien.’’

Ik zei: ‘Oké, maar laat me dan een presentatie geven en daarna mogen jullie zeggen of jullie het nog steeds niks vinden.’ Ik heb ze een pinot noir in drie verschillende glazen laten ruiken en proeven. Alle drie totaal verschillend. Waren ze best wel van onder de indruk. Ik zag Sjoerd denken: die man heeft er wel verstand van. Ze zeiden: ‘Als we ooit weer eens iets voor onszelf gaan beginnen, dan bellen we jou, Ian.’ Nu hebben ze naast Publique ook Bite Me!’’ Hij draait zich om in zijn stoel en wijst naar een pand aan de andere kant van het Anna Paulownaplein. ,,Binnenkort is er nog een project in Rotterdam. Al die tijd ben ik meegegaan als leverancier. Ik denk met ze mee. Het is een eerlijke, open relatie.’’

‘EXPATS GEVEN GRAAG GELD UIT AAN GOED ETEN ÉN GOEDE WIJN’

Die jongens over wie Wolbrink het heeft, zijn de broers Casper en Sjoerd Smits en hun neef Maurits Jonkman. ,,Het is begonnen met Sjoerd,’’ vertelt hij. ,,Die was destijds eigenaar van RaaR in de Tweede Haven van Scheveningen, op de plek waar nu Suzie Q zit. Acht jaar geleden heb ik mezelf daar naar binnen gepraat. Ze hadden al contracten met andere wijnleveranciers, dus ik dacht: dan ga ik het over glaswerk hebben. De Gouden Ton verkoopt Riedel, de beroemde kristallen glazen uit Tirol. Vonden de mannen allemaal onzin.

Als Casper Smits aan tafel een witte wijn inschenkt, waarschuwt Wolbrink hem: ,,Casper, er loopt een geluidsopname, dus oppassen met die slechte grappen van je.’’ De man met stoppelbaard en blauwe ogen kijkt geamuseerd. ,,Ik ben zo weg,’’ antwoordt Smits als hij de amuses van gamba op tafel zet. Wolbrink gaat verder met zijn verhaal. ,,Ik heb een leuke fles uitgezocht. Een witte wijn uit de Dourovallei van Casa Ferreirinha, het beroemdste wijnhuis van Portugal. Aromatische druivenrassen, lichtvoetig, ziltig. Een fijne lunchwijn. Staat voor een keurige 29,00 euro op de kaart.’’

Hij bladert door de lijst. Wolbrink heeft meer dan vijfhonderd prachtige wijnen uit alle hoeken van de wereld in zijn winkel. Bij Publique kun je de meest exclusieve proeven. ,,Hier haal je de krenten uit de pap, al kun je ook een glas huiswijn krijgen voor 4,75 euro.’’ Op de zogenaamde Coravin-kaart staan wijnen die per glas tussen de 14,00 en 80,00 euro kosten. Zo ook het favoriete wijnhuis van Wolbrink: Felton Road uit Nieuw-Zeeland. ,,Ach, die maken zulke parels. Hun chardonnay is wat mij betreft de meest ultieme, verfijnde en eigenwijze chardonnay uit het zuidelijk halfrond. Die wijn is niet te kopiëren. Net als hun pinot noir. Zo’n wijn hoort elegant te zijn, maar hier zit stevig fruit in en tegelijkertijd blijft

BoiDR

187

ÂŠ Inter IKEA Systems B.V. 2016

A home away from home IKEA design and quality ÂŽ

Pictures: Westcord hotel, Delft

Make yourself at home We are proud to offer you IKEA design and quality - at home, and on the road. Eat, meet, rest and sleep in style. And feel at home, away from home. Inspired by our furniture solutions? Contact us to discuss the possibilities of using IKEA furniture in your hospitality business:

BoiDR

188

Inter IKEA Systems B.V. International Sales department Olof Palmestraat 1, 2616 LN Delft, The Netherlands International.Sales@Inter-IKEA.com +31 (0)15 215 2233

de finesse doorkomen. Wat je daarbij eet?’’ Wolbrink moet lachen. ,,Het liefst een broodje hamburger. Ach, je kunt er eigenlijk alles bij eten. Deze wijn is multi-inzetbaar, of je er nu een steak bij doet of een gebakken zalm: het werkt.’’ Regelmatig stappen mensen zijn piepkleine winkel aan de Denneweg – die al sinds 1980 bestaat – binnen om te vertellen dat ze die lekkere wijnen die ze laatst ergens hebben gedronken, bij hem willen kopen. ,,Andersom trouwens ook. Als ik toeristen in mijn winkel geïnteresseerd zie kijken naar een bepaalde fles, vraag ik: ‘Weet je al waar je vanavond gaat eten? Want ik zie dat je een wijn van Terras Gauda in je handen hebt.’ Dan kijken die mensen je verwachtingsvol aan, ze hebben vaak geen idee waar ze naartoe willen. Dan zeg ik bijvoorbeeld: ‘Ik zou lekker naar Publique gaan, want daar hebben ze die wijn, en nog veel meer. Lekker eten, vlotte bediening, mooi interieur. Echt een aanrader’.’’ www.degoudenton.nl www.restaurantpublique.nl

‘BIJ PUBLIQUE HAAL JE DE KRENTEN UIT DE PAP’

Verkoopster Sarah Visser van De Gouden Ton.

BoiDR

189

hospitality >>

Ralf Meppelder en Yvette Bakker.

BoiDR

190

tekst Annerieke Simeone foto’s Frank Jansen/Ministry of frames

,,Mensen die hier voor het eerst komen, zijn vaak overdonderd door de schoonheid en de allure van het gebouw.’’ Het voormalige kasteel van jonkheer Speelman op landgoed De Wittenburg wordt weer hogelijk gewaardeerd. ,,Niet alleen de regio, heel Nederland is hier nu welkom,’’ aldus directeur Ralf Meppelder.

Zaken van nu, de zweem van vroeger Het strijklicht produceert deze namiddag een mooie glinstering op de vijver van Kasteel de Wittenburg. Directeur Ralf Meppelder, die net de monumentale buitentrap is afgelopen, schudt in de grote tuin enkele bekenden de hand. Hij is tevreden. Vanavond heeft hij twee groepen in deze door bos omzoomde locatie op bezoek: Rotary Club Wassenaar en het Haagse communicatiebedrijf Winkelman en Van Hessen. Als de champagneglazen zijn ingeschonken, neemt Meppelder plaats aan een tafel met linnenbekleding. ,,De zakelijke kant is weer onze corebusiness,” concludeert hij. Daarna: ,,Zoals het ooit bedoeld was.” Met ‘ooit’ refereert hij aan de periode na 1963, toen de gemeente Wassenaar de 13,5 hectare grond verkocht aan de Vereniging Internationaal Ontvangstcentrum van het Bedrijfsleven de Wittenburg. Vóór die tijd, rond 1900, was dit Wassenaarse icoon in handen van jonkheer Helenus Marinus Speelman. Hij liet architect J.J. van Nieukerken dit Hollandse kasteel in neorenaissance-stijl bouwen, met indrukwekkende dakpartijen en kenmerkende trapgevels. Na de Tweede Wereldoorlog, toen het een tijdlang bezet was door de Duitsers, kreeg de gemeente Wassenaar het landgoed gehavend terug. En die verkocht het uiteindelijk aan de Club of the Royal Netherlands, zoals de vereniging ook wel genoemd werd. Duizenden euro’s moest je destijds neerleggen voor een lidmaatschap. Dan mocht je wel gebruikmaken van alle ontvangsten vergaderruimtes. In zijn hoogtijdagen telde de club, waarvan vooral captains of industry deel uitmaakten, zo’n zeshonderd leden. Toen Meppelder aantrad in 2012, waren dat er nog maar tweehonderd. De economische crisis hakte behoorlijk in op het ledental. Meppelder moest daarna snel handelen. Stap 1 was het afschaffen van het verplichte contributiegeld, stap 2 het aanboren van de leisuremarkt: een groei van het

aantal concerten en trouwerijen. ,,Vorig jaar hadden we nog 34 huwelijken, dit jaar halen we er 46.” En nu moet de zakenmarkt dus weer worden aangeboord. ,,Niet alleen de regio, heel Nederland is hier welkom.’’ Salesmanager Yvette Bakker neemt deze schone taak op zich. De 31-jarige blonde dame die ook aan tafel is aangeschoven, heeft weinig moeite om haar product aan te prijzen: ,,Bij Kasteel de Wittenburg is veel mogelijk: kleine diners, grote congressen, eten in de tuin of apart in een van de zalen. En dan hebben we ook nog tien hotelkamers. Ingevlogen sprekers kunnen gewoon blijven slapen.’’ ,,Ja, dat is onze kracht,” vult Meppelder aan. ,,Onze diversiteit, maar ook ons servicelevel, de kwaliteit van de keuken, de staat van het pand en de manier waarop je in het voortraject te woord wordt gestaan. Hier hangt nog de zweem van vroeger. Mensen die hier voor het eerst komen, zijn vaak overdonderd door de schoonheid en de allure van het gebouw. ‘Wat een verborgen pareltje,’ hoor ik ze dan zeggen. We merken dat het gewaardeerd wordt. Niet alleen door het oudere publiek maar ook door jongeren.’’

‘VORIG JAAR HADDEN WE NOG 34 HUWELIJKEN, DIT JAAR HALEN WE ER 46’

De directeur noemt het voorbeeld van een creatief Haags bedrijf uit de Binckhorst met jonge ICT’ers die het kasteel in april bezochten. ,,Voorheen werden bijeenkomsten een halfjaar vooruit geboekt, dat is allang niet meer zo. Deze jongens hadden drie weken van tevoren bedacht dat ze hier naartoe wilden komen. Een borrel met een barbecue, wilden ze. Dat regelen we dan.’’ Van alle evenementen die in Kasteel de Wittenburg plaatshebben, behoren de National Days van ambassades tot de favorieten van Bakker. ,,Zo’n dag is een beetje te vergelijken met onze Koningsdag, maar dan in het klein. De gasten zijn vaak bevriende ambassadeurs. De parkeerplekken

BoiDR

191

SCHOOL VOOR TOERISME EN RECREATIE

Rosalien is de Mondriaan van de hospitality De studenten van ROC Mondriaan de School voor Toerisme en Recreatie doen tijdens hun opleiding praktijkervaring op tijdens verschillende evenementen zoals de Volvo Ocean Race, de Vakantiebeurs, bij ADO Den Haag in de VIP lounge en bij verschillende internationale congressen. Zij vervullen de rol van gastvrouw/gastheer en geven informatie. Organiseert u binnenkort ook een evenement waar onze studenten kunnen assisteren en ervaring opdoen? Neem dan contact met ons op via evenementen@rocmondriaan.nl

rocmondriaan.nl DR Boi

192

staat dan vol met CD-auto’s.’’ Bakker vindt het vooral prachtig om te zien hoe iedereen zich die dag uitdost. ,,Het is net een modeshow met kleurrijke jurken, gewaden en hoeden.’’ Na het formele begin, waarbij altijd het Nederlandse en het eigen volkslied klinken, worden de vlaggen gehesen. Daarna volgt het diner. ,,We staan inmiddels toe dat ze hier hun eigen nationale dranken en gerechten serveren,’’ vertelt Meppelder. ,,Soms nemen ze hun eigen cateraar mee. Laatst hadden we Zuid-Afrika op bezoek, waarbij gasten het klassieke ovengerecht boboti met gehakt en specerijen kregen geserveerd. Uiteraard vergezeld met lokale wijnen.’’ Na het diner wordt de sfeer meestal losser. ,,Zeker bij de Afrikaanse landen houdt men wel van een dansje.’’ Een ander gedenkwaardig feest vond Meppelder het afscheid van Ab van der Touw, voormalig bestuursvoorzitter van Siemens Nederland. ,,Wat een netwerk heeft die man. Bij de receptie van vierhonderd man waren half politiek Den Haag en veel captains of industry aanwezig. Zijn betrokkenheid is groot. Dat komt omdat hij lang in ons bestuur heeft gezeten, zijn kinderen zijn hier zelfs getrouwd. Op zijn eigen feestjes zorgt hij dat hij hier als eerste is. Natuurlijk heeft hij een staf die van alles regelt, maar als hij ziet dat er een lampje verkeerd hangt, zal hij daar zeker iets over zeggen. Bij hem moet alles kloppen.’’

‘DE ZAKELIJKE KANT IS WEER ONZE COREBUSINESS, ZOALS HET OOIT BEDOELD WAS’

En terecht, vindt Bakker. ,,Dat is het grappige. Sommige mensen voelen zich zo betrokken bij Kasteel de Wittenburg dat ze bijna versmelten met deze locatie.’’ Meppelder, lachend: ,,Hij is dan wel geen lid meer van de vereniging, maar Van der Touw is nog steeds een echte Wittenburg-ambassadeur.’’ www.wittenburg.nl

BoiDR

193

lifestyle >>

Treat yourself to Babassu

In de salons wordt met hoogwaardige en resultaatgerichte behandelingen en producten gewerkt aan huidverbetering en ontspanning.

De Beauty Boutique & Spa met filialen in Amsterdam Zuid, Den Haag, Leiden en Wassenaar

Heidi Olijerhoek

Founder Babassu Amsterdam, Den Haag, Leiden en Wassenaar

Coen van den Oever. Babassu Den Haag, Dagelijkse Groenmarkt 30

BoiDR

194

Babassu bestaat dit jaar 20 jaar. De eerste vestiging werd in 1998 geopend door Heidi Olijerhoek in Leiden. Bij Babassu vind je bijzondere merken als By Terry, Comme des Garçons, Molton Brown, Natura Bissé, Oribe, Perricone MD, PIXI, Santa Maria Novella en het 100% organische Tata Harper. De healthy aging behandelingen van Babassu zijn een begrip en helpen je het mooiste uit jezelf te halen. Inmiddels heeft Babassu beauty boutiques in Amsterdam Zuid, Den Haag, Leiden en Wassenaar. Dit jaar won Babassu Amsterdam de Beauty Award, de prijs voor de beste spa van Nederland.

Heidi’s favourites

Parfum: Teint de Neige, Lorenzo Villoressi & Kedu, Memo Creme: Face Finishing Moisturizer Tint, Perricone MD

tekst F. vander Burgh illustratie Babassu

Twintig jaar geleden begon Heidi Olijerhoek als kleine zelfstandige haar eigen beauty boutique voor fijnproevers: Babassu. Inmiddels geeft ze leiding aan een bedrijf met 45 medewerkers, vier vestigingen en een groothandel. Sinds 2017 is er ook in Den Haag een vestiging, aan de Dagelijkse Groenmarkt.

Op beauty-safari in de binnenstad Babassu, de beauty boutique voor fijnproevers met vestigingen in Amsterdam-Zuid, Leiden en Wassenaar, opende in 2017 ook de deuren in Den Haag. Hier ontdek je exclusieve parfums, huidverzorgingproducten en make-up van merken die voorheen alleen verkrijgbaar waren in New York, Londen en Parijs. In de stijlvolle en serene Spa op de eerste verdieping kun je terecht voor effectieve en ontspannende gezichtsbehandelingen en massages. Als je de prachtige winkel aan de Dagelijkse Groenmarkt betreedt, merk je meteen het verschil met ‘gewone’ salons en cosmeticawinkels. De inrichting, kleurkeuze, producten en persoonlijke benadering creëren een unieke sfeer, waarin je je meteen thuis voelt en waarin je tot rust komt. ,,De opening in Den Haag was een logische stap in onze ontwikkeling,’’ legt founder Heidi Olijerhoek (48) uit. ,,Deze stad staat open voor het Babassu-concept. Er wonen hier veel internationaal georiënteerde mensen, die veel reizen en verder kijken dan alleen commerciële merken.’’ Soms mist ze het wel, het contact met haar klanten en de dynamiek van de werkvloer. Twintig jaar geleden begonnen als eenpitter in haar eigen salon, geeft ze nu leiding aan een bedrijf met 45 medewerkers, vier vestigingen en een groothandel. Ook de vier salons en duocabine in Den Haag zijn een jaar na de opening al vaak volledig bezet. Mede dankzij de bijzondere behandelingen werd Babassu dit jaar winnaar van de Beauty Awards, dé vakprijs voor de beste salon van Nederland.

‘DE OPENING IN DEN HAAG WAS EEN LOGISCHE STAP IN ONZE ONTWIKKELING’

Olijerhoek: ,,Zeven jaar geleden wonnen we al de publieks- en persprijs, maar nu heeft de branche zelf haar waardering uitgesproken.’’ Wat is het geheim van Babassu? ,,Alles wat we doen, doen we met aandacht. Dat geldt voor de keuze van onze merken en producten, maar ook voor ons team. Wij hebben onze eigen trainers in dienst, die onze verkoopmedewerkers en specialistes intensief begeleiden en trainen, voordat ze bij ons aan de slag mogen. Die kwaliteitsbewaking vind je niet bij veel andere salons.’’ Om recht te doen aan hun kennis en bevlogenheid worden medewerkers in de salon inmiddels aangeduid als ‘skinstructors’ en heten

de adviseurs in de winkel ‘storytellers’. ,,Je koopt hier niet zomaar een merk of product,’’ vertelt Heidi. ,,Het zijn stuk voor stuk merken met een rijke geschiedenis of een bijzonder verhaal.’’ Een van haar eigen favorieten is Perricone MD, de huidverzorging van de vooruitstrevende Amerikaanse dermatoloog Nicholas Perricone. ,,Twintig jaar geleden vertelde hij al bij Oprah Winfrey over de positieve werking van gezonde voeding en supplementen op de huid. Zijn gepatenteerde producten bevatten unieke, hoog geconcentreerde ingrediënten. Expats herkennen het merk direct en zijn blij dat ze het eindelijk in Nederland kunnen kopen: ‘Wow, you’ve got Perricone’.’’ Een andere vondst is afkomstig uit Florence: Officina Profumo Farmaceutica di Santa Maria Novella, de oudste apotheek ter wereld. Sinds 1612 vervaardigen de Dominicaner monniken daar elixers, balsems en medicijnen van de kruiden die in de tuinen groeiden. Olijerhoek verbaasde zich over de lange rijen voor de deur en de hippe Koreanen die op kleurrijke sneakers en met tassen vol klassieke spullen de deur uit liepen. Nog steeds worden de oude tradities gehandhaafd en is de productie gelimiteerd. ,,Alles wordt op bestelling gemaakt. De levering duurt soms wel acht weken. Lastig, maar ook fijn. Je weet zeker dat je een heel authentiek en exclusief merk in huis hebt.’’ Nog steeds reist Heidi graag en vaak de wereld rond op zoek naar bijzondere merken. Want dat verwacht haar clientèle. ,,Mensen willen bij ons steeds nieuwe producten en behandelingen ontdekken en inspiratie opdoen. De uitdaging is om scherp en onderscheidend te blijven, steeds te vernieuwen en te verrassen.’’ Babassu bestaat dit jaar twintig jaar. De eerste vestiging werd in 1998 geopend door Heidi Olijerhoek in Leiden. Bij Babassu vind je bijzondere merken als By Terry, Comme des Garçons, Molton Brown, Natura Bissé, Oribe, Perricone MD PIXI, Santa Maria Novella en het 100 procent organische Tata Harper. De healthy aging-behandelingen van Babassu zijn een begrip en helpen je het mooiste uit jezelf te halen. Dit jaar won Babassu Amsterdam de Beauty Award, de prijs voor de beste Spa van Nederland. www.babassu.nl

BoiDR

195

couleurlocale >> <<

‘Eeuwige Schoonheid’ (anno 1948) 1 september 2018 >< Locatie: Teylingerhorstlaan 37, Wassenaar

BoiDR

196

foto Frank Jansen

BoiDR

197

couleurlocale >> <<

House of Lords Catering voor een professionele presentatie tijdens evenementen, beurzen en congressen 15 september 2018>< Locatie: Louwman Museum, Den Haag>< www.houseoflords.nl

BoiDR

198

foto Frank Jansen

BoiDR

199

het bewaard verleden >>

Het bestuur van de Stichting Residentie in Bedrijf tijdens het Koninginnegala 2008, v.l.n.r.: Rob van de Laar, Hans van Eenennaam, Peter Robijns, Marleen Zuijderhoudt, Ad van Ginkel en Diederik G.J. Fabius (Kurhaus 30 april 2008).

Paul van Vliet, Inge van der Werff en Lidewij van Vliet (Koninklijke Schouwburg, december 2007).

BoiDR

200

Mieke Jacobs en Ron Goedvolk tijdens de receptie ter viering van de Nationale Dag van Spanje (Residentie van de ambassadeur van Spanje, oktober 2007).

fotoâ&#x20AC;&#x2122;s Jos van Leeuwen

De viering van het eerste lustrum van het borrelgenootschap Le Cercle Cigogne (LCC) van oprichter Maarten Auckerman (op de voorgrond) in het Oude Stadhuis (Den Haag, september 2008). In september 2018 vierde het genootschap het 15-jarig bestaan in het Johan de Witthuis. Gastvrouwe was burgemeester Krikke.

De Haagse zakenman Jan Holleman jr. met zus Patricia en echtgenote Barbara tijdens de viering van de 60ste verjaardag van een Haagse boezemvriend in Restaurant Waterproef (Scheveningen, april 2008).

Bijeenkomst SociĂŤteit De Jonge Kieviet in Auberge de Kieviet. Op de voorgrond jonkvrouw Odilia de Ranitz (Auberge de Kieviet, voorjaar 2007).

BoiDR

201

toutlahaye

Zoals eerder reeds gememoreerd: Louis Couperus schreef het in ‘Eline Vere’: ‘In Den Haag was het klein steeds, iedereen kende elkander, tenminste van aanzien en men ontmoette er overal dezelfde mensen, criant vervelend. Je loopt hier altijd rond in een klein kringetje.’

De immer beminnelijke jonkheer Alexander Beelaerts van Blokland nam tijdens een drukbezochte receptie in het Mauritshuis afscheid als ombudsman voor het corps diplomatique en de medewerkers van de internationale organisaties in Den Haag. Burgemeester Pauline Krikke verleende Beelaerts, op de foto links tussen burgemeester Krikke en oud-burgemeester Wim Deetman, de Haagse Pluim. Op de foto midden jhr. mr. Pieter de Savornin Lohman en voormalig bestuursvoorzitter Ab van der Touw van Siemens Nederland. Foto rechts, v.l.n.r. de Amerikaanse ambassadeur Pete Hoekstra, voormalig NAVO-chef Jaap de Hoop Scheffer en de hoge Russische diplomaat Boris Zhilko.

Een historische dag Hagenaar Ernst Boekhorst mocht het als Manager Brand, Sponsoring & Foundation van ABN AMRO beleven dat de beste tennisser aller tijden, Roger Federer, uitgerekend tijdens het ABN AMRO World Tennis Tournament in februari in Ahoy’ niet alleen triomfeerde, maar tegelijkertijd ook de nummer één-positie op de wereldranglijst heroverde. Een historische dag voor de bank (foto Henk Koster).

BoiDR

202

De groene edelsteen par excellence Juwelier Cees H. Hoek uit de Papestraat toont zich verguld met een bijzonder object: een hanger met een kostbare Colombiaanse smaragd van 19.3 karaat. Colombiaanse smaragden zijn beroemd door hun kleur. ,,Smaragd is de groene edelsteen par excellence,’’ aldus de Haagse juwelier die zich over de prijs overigens verstandig in nevelen hult. ,,Het kost wat, maar dan heb je ook wat.’’

foto’s stadsfotograaf Jos van Leeuwen

Hoe Heurt Het?

De Maandagavondclub De legendarische Maandagavondclub, onder intimi beter bekend als de ‘alibiclub’, geeft na een halve eeuw nog altijd geen krimp. Het vijftig jarig bestaan werd gevierd met een lustrumdiner in Museum Bredius aan de Lange Vijverberg. Op de foto v.l.n.r. oprichter en erevoorzitter Cees Hoek, Nico Blank, Rutger Molenaar, Pieter Coenen, Theo Dreesmann, Ransom Altman, Henk van Wijlen, Frits Uittenbogaart, Hans Vergoed en voorzitter Ronald Blom.

Eigenaresse Susanne van Driel van schoonheidssalon Pure SB Cosmetics nodigde niemand minder dan de vermaarde lifestyle-journalist Yvo van Regteren Altena uit voor een succesvol event in haar salon aan de Van Hoytemastraat. Van Regteren Altena werkte onder meer voor Avenue, Elle en NRC Handelsblad. Met Jort Kelder schreef hij het boek ‘Man en Pak’, een stijlbijbel voor de man’. Eveneens met Kelder werkte Van Regteren Altena mee aan de televisieprogramma’s ‘Bij Ons in de PC’, ‘Hoe Heurt Het Eigenlijk?’ en de VPRO-serie ‘Het Snelle Geld’.

Nieuw instituut De Grand Opening van Restaurant Sophie, het nieuwe restaurant in Kasteel de Wittenburg, trok tout La Haye en tout Wassenaar. Volgens kenners heeft het nieuwe initiatief van de Haags-Chinese investeerder Lasé Hu de potentie om een instituut te worden. Op de foto links: de echtgenote van eigenaar Lasé Hu met de Haagse ontwerper Frank Jansen. Op de foto midden: cosmetisch arts Ludy Holst en BOIDR-journaliste Annerieke Simeone. Op de foto rechts directeur Peter Meefout van het Venduehuis der Notarissen te ’s-Gravenhage met echtgenote Annemieke.

BoiDR

203

BoiDR

204

De Bonte Koe Chocolade vestigt zich in voormalige vleeshouwerij Zesentwintig jaar geleden opende chocolaterie De Bonte Koe haar deuren in een oude distilleerderij in Schiedam. Na uitbreiding naar Rotterdam is nu Den Haag aan de beurt. ,,De ‘Vleeschhouwerij van J.C. Kok’ met het prachtig gerestaureerde tegeltableau aan de Korte Poten is natuurlijk een cadeautje,” vertelt Connor Klein, de tweede generatie in het familiebedrijf. Hoewel Connor ook in Schiedam woont, is hij als surfer met grote regelmaat te vinden in Scheveningen. Het lag dan ook voor de hand om, nu hij een grotere inbreng heeft, uit te breiden naar Den Haag. ,,Onze volledig met de hand vervaardigde bonbons en bouchées, repen en kleine kunstwerkjes van chocolade zijn vermaard in Schiedam en Rotterdam. Vleeshouwer Kok was leverancier aan H.M. de Koningin en aan H.M. de Koningin-Moeder. Hofleverancier, dat redden we op korte termijn niet, maar ik vertrouw erop dat onze chocoladeproducten ook in Den Haag zeer in de smaak zullen vallen.’’

De Bonte Koe Chocolade Korte Poten 57 www.debontekoe.nl

BoiDR

205

BoiDR

206

BoiDR

207

BoiDR

208

EVERY STEP OF THE WAY

Wilt u kennismaken? Maak een afspraak op insingergilissen.nl. BoiDR

209

Wittebrug Den Haag, Donau 120, telefoon: 070 - 342 93 33 Voorschoten, Hofweg 39, telefoon: 071 - 579 47 94 De Lier, Leehove 49, telefoon: 0174 - 525 650 www.wittebrug.nl/audi

BoiDR is Audi e-tron quattro concept. Definitief productiemodel en technische specificaties kunnen afwijken. Getoonde model

210

The road to zero, onze weg naar emissievrij rijden. Maak kennis met de Audi e-tron, de voorbode van de eerste 100% elektrische Audi. Dit volledig elektrische model is vanaf eind 2018 geen toekomstmuziek meer, maar werkelijkheid. Blijf via audi.nl/zero op de hoogte van onze road to zero of neem alvast een voorsprong en reserveer de Audi e-tron.

wittebrug.nl/e-tron

Daniël Smits - directeur Wittebrug Audi “Kom langs in één van onze showrooms, wij vertellen u graag meer over de e-tron”

BoiDR

211

Een mooier compliment kunnen we niet krijgen dan die van de klant zelf. Dear Marco,

I just wanted to say a very big thanks to your guys for a great removal service yesterday and today. Everything went really well here in Oslo. The two of them were brilliant and really hard-working, even though it was -15°C outside. You’re lucky to have such committed and nice employees !

And the driving down the narrow, snow-covered hill to get to our house was probably the best, safest and bravest bit of driving I’ve ever seen in my life. Even the Norwegians on the street were super impressed.

Thanks again for a top Lagerberg performance.

All the best, David

BoiDR

212

Uw verhuizing in vertrouwde handen!

Contact Lagerberg verhuisgroep Marineweg 2 2241 TX Wassenaar Tel. 070 - 511 92 62 www.lagerberg.nl

BoiDR

213

BoiDR

214

Prins Mauritsplein 23 2582 ND Den Haag 070-3521192

info@tcaltman.nl www.tcaltman.nl

Wij staan voor kwaliteit, service en persoonlijke aandacht. • Algemene tandheelkunde • Totale gebitsrehabilitaties • Implantologie • Gnathologie • Mondzorg

Openingstijden: maandag t/m donderdag: van 07:30 uur tot 20:30 uur vrijdag van 07:30 uur tot 16:15 uur

BoiDR

215

ROMIJN, EEN VERTROUWD ADRES Al ruim 20 jaar als Land Rover dealer en sinds 2016 ook als officieel dealer van Jaguar. Voor welk merk u ook komt, ons team staat voor u klaar. U kunt altijd rekenen op de persoonlijke service en het vakmanschap waar Romijn om bekend staat. Wij verwelkomen u graag in onze showroom.

Romijn Den Haag

Forepark - Neckar 7-9, Den Haag, 070 301 24 45, romijngroep.nl BoiDR

216

Tax-free & Diplomatic Sales Specialist BoiDR

217

HEERLIJK SCHEVENINGEN

OP DE MOOISTE PLEK AAN ZEE!

Gevers Deynootweg 990-31/49 2586 BZ Scheveningen Tel: +31 (0)70 331 77 51 BoiDR

218

info@brasseriepalace.nl www.brasseriepalace.nl BoiDR

219

BoiDR

220

BoiDR

221

BoiDR

222

BoiDR

223

ALEXANDER SEATING SYSTEM RODOLFO DORDONI DESIGN

WWW.MINOTTI.COM

BoiDR

224

INSPIRATIE, ADVIES, ONTWERP & UITVOERING MINOTTI JONCKERWEG 11 2201 DZ NOORDWIJK T. 071-4080008 E. INFO@NOORTINTERIEUR.NL WWW.NOORTINTERIEUR.NL

CONCEPT

BoiDR

225

STORE

Belevenswerk in uitvoering.

Mercedes-Benz The best or nothing.

BoiDR

226

Mercedes-Benz Dealer Bedrijven verrast ondernemers graag met spraakmakende designs, nieuwe modellen en tal van innovaties. Ontwikkelingen die u eigenlijk moet ervaren. Beleven. Vandaar dat we ons pand aan de Donau 42 grondig verbouwen. Van ‘normale’ showroom tot ons belevenswerk: dé Mercedes-Benz flagshipstore van Nederland. Een hele onderneming waar we eind 2018 mee klaar hopen te zijn. Wilt u alvast ervaren hoe mooi deze experience wordt? Kijk dan alvast eens op mbdb.nl

Mercedes-Benz Den Haag, Donau 42, 2491 BA Den Haag tel. 070 3400 300, info@mbdb.nl, www.mbdb.nl BoiDR

227

BoiDR

228

ELEGANTIE EN GRANDEUR Historische charme gecombineerd met ongedwongen comfort. Onze Des Indes Restaurant, Lounge & Bar zijn favoriete ontmoetingsplekken van zowel Hagenaren als bezoekers van de Hofstad. U bent de gehele dag welkom voor ontbijt, lunch, High Tea en diner, maar ook voor een heerlijke kop koffie of elegant aperitief. Ons terras is in de zomermaanden de ideale locatie om te ontsnappen aan de dagelijkse bezigheden en dé plek om te zien en gezien te worden. Van dinsdag tot en met vrijdag geniet u in Hotel Des Indes van een tweegangen Business Lunch inclusief koffie én valet parking voor slechts €29,50 per persoon. Onze legendarische Des Indes High Tea blijft pure verwennerij en maakt onderdeel uit van de tradities in Den Haag. Laat u verrassen door vier gangen met hartige en zoete heerlijkheden uit de keuken van Executive Chef Roel Gilissen, begeleid door verschillende soorten Thiemes Echte Thee. In het weekend geniet u tijdens de High Tea van live muziek. Luid de avond in met een feestelijke cocktail in de mooiste en meeste exclusieve cocktailbar van de binnenstad, alvorens u kennis maakt met de signatuur gerechten van onze Executive Chef. Zijn beroemde risotto met truffel bevelen wij van harte aan! Wij verwelkomen u graag in Hotel Des Indes. Voor meer informatie en reserveringen kunt u bellen naar 070 361 23 45

ONTDEK MEER OP HOTELDESINDES.NL

HOTEL DES INDES A LUXURY COLLECTION HOTEL LANGE VOORHOUT 54-56 2514 EG DEN HAAG