1
Jaargang 39 - januari 2012
KISI-kids in Limburg? Diesviering kreeg extra cachet Deken Tijssen herbegraven
LAAT ZE KIND ZIJN Voor vrijwilligers in de parochie die méér willen
deeltijdopleiding tot catechist, parochieassistent of parochiecatecheet Voor meer informatie:
www.catechistenopleiding.nl 045 - 5466930 g.lux@bisdom-roermond.nl
Kinderen zijn kwetsbaar. Door armoede, beperkt onderwijs, slechte gezondheidszorg en politieke onrust groeien kinderen in het zuiden op in omstandigheden die je geen kind toewenst. Om deze kinderen te helpen biedt het Missieburo Roermond een adoptieprogramma aan. Meer informatie?
Missieburo Roermond, afdeling adoptie
T. (0475) 386856 E. adoptie@missieburo.nl W. www.missieburo.nl
advertentie paulus 90x131:Layout 1
19-12-2011
Het Grootseminarie Rolduc blijft trouw werken aan de boodschap van de Rooms-Katholieke Kerk. Om deze boodschap uit te kunnen dragen zijn goed opgeleide priesters nodig. Uw steun is daarbij onontbeerlijk en van levensbelang voor de toekomst van de kerk. Stel het erfdeel dat wij nalaten aan de volgende generatie veilig.
Geef om de boodschap steun het Grootseminarie Rolduc
Paulus Reizen organiseert groepsreizen naar bijzondere plaatsen in de christelijke wereld, zoals Rome, Assisi, Lourdes, Santiago en Israël.
Uw giften worden met de grootste zorg aangewend
Paredis Stichting vorming van priesters, kandidaten voor het priesterschap en permanent diaconaat Correspondentieadres Hoogstraat 7 5954 AA Beesel tel. 077 - 4742012
Bankrelatie ING rekeningnummer 28 18 327 ABN-AMRO rekeningnummer 48.19.60.228 t.n.v. Paredis Stichting te Roermond
De Paredis Stichting is aangemerkt als Algemeen Nut Beogende Instelling (ANBI).
45
jaar
U verblijft in goede hotels en reist onder deskundige reisleiding Ook maatwerk voor uw eigen gezelschap www.paulusreizen.nl 024 - 381 81 98
16:43
Pagi
inhoud 1
In april van dit jaar maakte Limburg voor de eerste maal concreet kennis met de KISI-kids. De groep uit Den Bosch trad op tijdens en verleende medewerking aan de Gezinsdag die door het Centrum voor Huwelijk en Gezin werd georganiseerd in Sittard. Hun aanwezigheid maakte indruk. Op een manier dat de vraag ging dagen: kunnen wij een dergelijke groep ook niet in ons bisdom oprichten? Daar wordt nu hard aan gewerkt. Wie daar medewerking aan kan verlenen, is van harte uitgenodigd zich te melden. Zie verder vanaf pagina 10
12
Op 8 december – het hoogfeest van Maria Onbevlekt Ontvangen – vond de 37e Dies Natalis plaats van het Grootseminarie Rolduc. Deze feestelijke reünie voor oud-studenten van het Grootseminarie bracht ook dit keer weer velen terug naar de ‘alma mater’. Een impressie van deze vreugdevolle samenkomst rond eregast kardinaal Walter Brandmüller, de oud-voorzitter van het Pauselijk Comité voor Geschiedkundige Wetenschappen
19
14
De Diesviering werd aangegrepen om twee docenten van het Grootseminarie Rolduc in het zonnetje te zetten. Pater dr. Joachim Becker en pater dr. Norbert Hoffmann hebben vrijwel vanaf het begin van het Grootseminarie (1975) les aan deze instelling gegeven. Hoe hen te eren? Het mooiste cadeau dat je aan een professor kunt geven is een boek dat geschreven is ter ere van hem. Precies zo’n cadeau wilde het Grootseminarie Rolduc aanbieden aan de twee docenten. Twintig docenten en oud-docenten waren bereid om aan dit ‘Liber Amicorum’ medewerking te verlenen en ieder schreef een artikel waarmee zij hun waardering voor de beide paters tot uitdrukking wilden brengen. Het werd een prachtig boek, dat voor velen interessant kan zijn.
16
Onder grote belangstelling zijn de stoffelijke resten van deken Louis Tijssen op 11 december herbegraven in de Grote Kerk van Sittard. Aan de bijzetting door de Roermondse bisschop Frans Wiertz ging een processie vanaf de algemene begraafplaats vooraf. De herbegrafenis maakt onderdeel uit van het proces om tot zaligverklaring van deze priester van het bisdom Roermond te komen. Een impressie van de feestelijke overbrenging van de relieken van ‘de heilige van Sittard’
Van 15 tot en met 29 In januari wordt in heel Nederland de actie Kerkbalans gehouden. Kerk-leden worden dan door andere kerkleden bezocht. Zij ontvangen een folder met uitleg over de financiële situatie van de parochie of gemeente in het nieuwe jaar. Van parochianen en gemeenteleden wordt dan gevraagd een financiële bijdrage te leveren, gebaseerd op draagkracht en vrijwilligheid. Kerkbalans is een actie die alleen goed kan slagen wanneer de parochies zich er goed voor inzetten. En welke parochie wil dat niet?
20
Hij is maar 45 jaar geworden, Marcus Teller, de tot voor kort nog onbekende priester-componist, aan wie in Maastricht alleen een straatnaam herinnerde. Dank zij de onlangs gepresenteerde cd van het professionele kamerkoor Studium Chorale wordt deze tijdgenoot van Johan Sebastiaan Bach aan de vergetelheid ontrukt. En het blijkt religieuze muziek te zijn van het allerhoogste niveau. Zelfs de meest kritische kenners zijn verrast door de indrukwekkende kwaliteit van de motetten en de missen die hij componeerde. De Maastrichtse priester-componist Marcus Teller behoort ongetwijfeld tot de grote componisten van de barok. Régis de la Haye geeft de achtergrond weer En verder 4 Carolushuis 5 Kolom bisschop 6 Loewende Klokken 22 Kerk en Samenleving 24 Liturgische kalender 25 Geloof in de praktijk 26 Geschiedenis bisdom Roermond 28 Fotoreportage 30 Agenda’s bisschoppen 31 Puzzel
JANUARI 2012
DE Sleutel
3
DVD – U bent geliefd! – Henri Nouwen Prijs: € 14,95 Bestel nr. 2640.47
De in 1996 overleden katholieke priester hield in de Crystal Cathedral drie preken over het thema ‘U bent geliefd’. Hoe vaak realiseren wij ons dat eigenlijk? Nouwen weet op eenvoudige wijze tot de kern te komen van waar het in ons leven om draait: te weten dat wij Gods geliefde kinderen zijn. U bent geliefd, dat kunnen we niet vaak genoeg horen! Een geweldige DVD over een belangrijk fundament voor een gezond, sterk en vruchtbaar R.K. geloof!
Herders naar Zijn hart– Diverse auteurs Prijs: € 29,95 Bestel nr. 3300
Bijdragen over de vorming en het leven van de priester Al meer dan 35 jaar worden in het grootseminarie Rolduc van het bisdom Roermond priesters opgeleid. Docenten en oud-docenten van het seminarie geven in dit boek vanuit hun eigen vakgebied hun kijk op verschillende aspecten van het priesterschap. Deze bundel wordt aangeboden aan twee docenten, die vrijwel vanaf het begin aan deze opleiding verbonden zijn. In deze feestbundel, opgedragen aan pater J. Becker en pater N. Hoffmann, geven verschillende (oud-)docenten van het Grootseminarie Rolduc vanuit hun vakgebied hun visie op het priesterschap en op de opleiding tot priester. Ook zijn er enkele bijdragen ‘buiten thema’ opgenomen. Aan het ‘Liber Amicorum’ werkten onder anderen mee: hulpbisschop Mgr. dr. Everard de Jong, de hulpbisschop van het Bisdom Haarlem dr. Jan Hendriks, aartsbisschop Mgr. dr. Wim Eijk, Rector dr. Jan Vries van het grootseminarie Rolduc, dr. Detlef Rohling, dr. Klaus Hedwig, dr. Klemens Stock, dr. Marc Heemels, dr. Lambert Hendriks en dr. Paul Hamans.
Oorkonde – H. Doopsel Prijs: € 0,70 Bestel nr. 1370
Oorkonde met in te vullen parochiekerk, plaats, datum, doopnamen, naam van vader, moeder, peter, meter en bedienaar van de gedoopte.
Paulus – Kinderboek Prijs: € 9,95 Bestel nr. 3295
Eigentijdse Bijbelverhalen voor kinderen vanaf groep 4 De serie Eigentijdse Bijbelverhalen is een serie prachtig geïllustreerde leesboekjes voor kinderen vanaf groep vier. In Paulus en de apostelen vertellen het Goede Nieuws kunnen kinderen zelf lezen over de verhalen uit het Bijbel boek Handelingen. Over de uitstorting van de Heilige Geest op de Pinksterdag, de toespraak van Petrus, de wonderen en tekenen die de apostelen deden door Gods kracht, Stefanus, de ontmoeting van Saulus met Jezus op de weg naar Damascus, tot aan Paulus’ gevangenschap in Rome. Centraal adres: Postbus 980, 6040 AZ Roermond T: 0475-386825 F: 0475-386806 E: carolushuis@bisdom-roermond.nl Website: www.carolushuis.nl Vermeld bij bestellingen svp het juiste bestelnummer.
TEKST FRANS VAN GALEN | FOTO’S BISDOM ROERMOND
4
De Sleutel
januari 2012
Colofon De Sleutel Maandelijks magazine over geloof en leven. Uitgave Kerkelijke Stichting Verkondiging van het bisdom Roermond. Verschijnt 11 maal per jaar. Een (post)abonnement kost € 26,50 per jaar en € 13,25 per half jaar Redactie Frans van Galen (hoofdredacteur) Stan Hoen Gijsbrecht Dieteren Redactiemedewerkers Johan van der Vloet (recensies) Mariëlle Meuffels (redactiesecretariaat)
LOUIS TIJSSEN Wie was deken Louis TIJSSEN ? Een heel eenvoudige priester, geboren in Wessem, die als pastoor gewerkt heeft in Susteren en Sittard. Bij zijn begrafenis in 1929 waren duizenden mensen. overtuigd dat ze afscheid namen van een heilige, een gaaf mens.
Redactieadres Neerstraat 49, 6041 KB Roermond; tel. 0475-386821; fax 0475-386847 e-mail: persdienst@bisdom-roermond.nl
Hij blonk niet uit door geleerdheid, ook niet als een groot organisator, maar door zijn eenvoudige goedheid.
Vormgeving en druk Drukkerij Hub. Tonnaer b.v. Kelpen-Oler
Vóór alles was hij de man van de rozenkrans. Hij had een grenzeloos vertrouwen in het gebed tot Maria en al zijn intenties droeg hij aan haar op.
Administratie/Abonnementen De Sleutel Postbus 470, 6040 AL Roermond tel. 0475-386860; fax 0475-386850 e-mail: abonnement-desleutel@bisdom-roermond.nl Foto’s Foto-archief bisdom Roermond Redactiemedewerkers De Sleutel Advertenties ACTA Uitgeversorganisatie Truus Cuijpers Havenstraat 2a Postbus 7160, 6050 AD Maasbracht tel. 0475 - 463 465 fax 0475 - 464 552 e-mail: info@actauitgevers.nl Een abonnement kan elk moment ingaan en wordt automatisch verlengd, tenzij vier weken voor het einde van een kalenderjaar wordt opgezegd. Ter voldoening van het abonnementsgeld wordt u automatisch een acceptgirokaart toegezonden. Adreswijzigingen gaarne vier weken van tevoren met vermelding van het oude en nieuwe adres of door middel van gewijzigde adresband. © IBR ISSN 0167-3610 Het bisdom Roermond is via het internet te bezoeken op het adres: www.bisdom-roermond.nl www.de-sleutel.nl PEFC Gecertificeerd Dit product komt uit duurzaam beheerd bos en gecontroleerde bronnen PEFC/30-31-310
www.pefcnederland.nl
Trouw sjouwde hij naar zijn parochianen, met een bijzondere aandacht voor zieke en arme medeburgers. Langzamerhand sprak zich rond dat je op deken Tijssen altijd een beroep kon doen. Hij gaf letterlijk het hemd van zijn lijf weg. Inderdaad tot en met zijn eigen kleren. Een gewone Limburgse pastoor. Zo gewoon en voorbeeldig daarbij, dat pater Schreurs al in 1957 een biografie schreef, en enkele jaren geleden Dr. Antoine Jacobs een dissertatie. Waarom ook zo fonkelend voor onze tijd ? Omdat hij als Jezus’ navolger zijn weg ging, bescheiden en puur, een open boek voor God en mens. Het moge duidelijk zijn dat het in onze dagen bij het uitdragen van de blijde boodschap niet aankomt op pracht en praal, maar allereerst op authenciteit en eenvoud. Het zijn de pure vrouwen en mannen, die worstelen met het leven, die daarbij oprecht Christus willen volgen, die Hem geloofwaardig handen en voeten geven in onze tijd. Zij geven het geloof door aan een volgende generatie.
+ Frans Wiertz, bisschop van Roermond
Zalig Nieuwjaar. JANUARI 2012
DE Sleutel
5
Loewende Klokken BIJDRAGEN GIJSBRECHT DIETEREN EN FRANS VAN GALEN
Hulpbisschop verwelkomt Vredeslicht Hulpbisschop Everard de Jong heeft op 12 december het internationaal Vredeslicht in Roermond verwelkomd. Het licht werd door leden van de scouting uit Wellerlooi, die dit vuur enkele dagen daarvoor in Wenen hadden opgehaald, bij de hulpbisschop aan huis gebracht.
Het was voor de 25ste maal dat het Vredelicht in Bethlehem werd ontstoken, waarna kinderen en jongeren uit allerlei landen het verspreidden over de wereld. Hierdoor vormden zij een keten van licht als teken van vrede en vriendschap op de vooravond van Kerstmis. Zo ging ook een Vredeslicht vanuit Bethlehem naar Wenen om verspreid te worden door Europa, waaronder in Nederland. Voordat de scouts Roermond aandeden brachten ze het vuur ook naar het Gouvernement in Maastricht. Daar werd het in ontvangst genomen door de commissaris van de koningin in de provincie Limburg, Theo Bovens. Het vuur dat mgr. De Jong in ontvangst nam werd in de afgelopen weken verspreid bij verschillende bisdomactiviteiten.
… een ‘vurige’ ontmoeting… (foto bisdom Roermond)
De scouts brachten het vuur bovendien naar diverse parochies in Limburg én naar Utrecht van waaruit het ook over de rest van Nederland werd verdeeld. Op veel plaatsen heeft het Vredeslicht een rol gespeeld bij de kerstvieringen. Meer info: www.vredeslicht.nl
Bisschop en gouverneur bij kerstconcert neocatechumenaat Bisschop Frans Wiertz en de commissaris van de koningin in Limburg, gouverneur Theo Bovens, woonden op 11 december een kerstconcert bij in Huize Blankenberg te Cadier en Keer. Het concert vormde de informele opening van de nieuwe huisvesting van het internationaal diocesaan missionair grootseminarie Redemptoris Mater van de Neocatechumenale Weg.
van Nederland. Het betreft hier kinderen van de missiefamilies die vanuit verschillende landen onlangs hier in Nederland zijn komen wonen. Na afloop van het concert was er gelegenheid om elkaar informeel te ontmoeten onder het genot van een glaasje prosecco en een stuk panettone.
De verbouwing van het historische pand is nog niet helemaal klaar, maar toch wilden de leiding en de seminaristen een feestelijk samenzijn organiseren waarbij vrienden, bekenden, donateurs, relaties en buren genodigd waren. Naast bisschop en gouverneur waren dat onder meer ook de burgemeester van de gemeente Margraten en een delegatie van de Zusters van het Arme Kind Jezus, namens de voormalige eigenaren van Huize Blankenberg. Ook docenten en studenten van het andere grootseminarie in het Roermondse bisdom, Rolduc, waren aanwezig. Het concert bestond uit kerst- en andere liederen, uitgevoerd door de nieuwe bewoners van Huize Blankenberg, de seminaristen van Redemptoris Mater, daarbij ondersteund door seminaristen van het gelijksoortige seminarie in het bisdom Haarlem-Amsterdam en jongeren uit de Neocatechumenale gemeenschappen
6
De Sleutel januari 2012
Onder de aanwezigen bij het kerstconcert bisschop Frans Wiertz met rechts naast hem gouverneur Theo Bovens. Een internationaal gezelschap bracht in meerdere talen kerstliederen ten gehore (foto bisdom Roermond)
Loewende Klokken Bisschop ontvangt nieuwe ambassadeur Israël
Tegelen neemt tv-mis over van Venray
Nadat hij afgelopen zomer de scheidend ambassadeur van Israël ten afscheid had ontvangen, verwelkomde bisschop Frans Wiertz begin december de nieuwe ambassadeur Haim Divon. De ontmoeting vond plaats in het Roermondse bisschopshuis. Ambassadeur Divon werd daarbij begeleid door de honorair consul van Israël, Benoit Wesly uit Maastricht.
De Martinusparochie in Tegelen neemt vanaf dit jaar de regelmatige liveuitzending van de eucharistieviering op de landelijke televisie vanuit het bisdom Roermond over van Venray. Op zondag 18 december was de laatste uitzending vanuit Venray. Vanuit de Grote Kerk aldaar heeft pastoor-deken Harrie Smeets gedurende twee jaar dan zo’n veertien keer via de omroep RKK de H. Mis op tv geVanuit de Martinuskerk in Tegelen wordt in vierd. Het ‘estafettestokje’ 2012 eens in de zeven weken de landelijke wordt op 22 januari televisiemis uitgezonden (foto bisdom Roermond) overgenomen door pastoor John Dautzenberg in Tegelen. De kerk aldaar vormt vanaf dan zo ongeveer eens in de zeven weken het decor van de landelijke televisiemis, die elke week vanuit een vaste kerk in één van de zeven Nederlandse bisdommen wordt uitgezonden. De tv-mis begint telkens om 10.30 uur
Haim Divon (60) is een ervaren diplomaat die eerder werkte op de consulaten in Bombay en Toronto en als ambassadeur in Ethiopië en Canada. Lange tijd gaf hij als adjunct-directeur van Mashav, leiding aan internationale samenwerking met en hulpverlening aan landen die Israëls kennis goed kunnen gebruiken. Tot aan zijn benoeming als ambassadeur in Nederland, op 24 augustus, was hij plaatsvervangend secretaris-generaal van het Israëlische ministerie van Buitenlandse Zaken.
De ontmoeting tussen bisschop Wiertz en de nieuwe ambassadeur, waarbij ook consul Benoit Wesly aanwezig was (foto bisdom Roermond)
E-cursus Het Katholiek Alpha Centrum biedt de internetcursus WaaromJezus? aan. Een digitale kennismaking met Jezus en het katholieke geloof voor iedereen die serieus met deze vraag aan de slag wil. WaaromJezus? is een cursus van vier weken via internet. Elke week komt er een nieuw thema aan bod: relaties, geloof, God, bidden... De deelnemers hebben contact met een persoonlijke ecoach, met wie ze van alles over het geloof kunnen bespreken. Al meer dan 1.000 deelnemers deden aan de cursus mee. Meer weten? Kijk op www.waaromjezus-rk.nl. De cursus is voor alle
leeftijden. Voor jongeren tussen 12 en 17 jaar is er een speciale tienercursus.
Afbeelding van de website van de internetcursus WaaromJezus?-rk
januari 2012
DE Sleutel
7
Loewende Klokken Pauselijke onderscheidingen Paus Benedictus XVI heeft de Limburgse kerkhistoricus Paul Hamans (60) benoemd tot zijn erekapelaan. De in Tegelen geboren en in Sint Odiliënberg woonachtige priester mag zich sinds 8 december ‘monseigneur’ noemen. Op die dag werden hem de versierselen behorend bij de benoeming in de kerk van Grootseminarie Rolduc te Kerkrade uitgereikt door bisschop Frans Wiertz tijdens een eucharistieviering bij gelegenheid van de 37e verjaardag van de Roermondse priesteropleiding waar Hamans docent is. Hamans is auteur van een aantal omvangrijke boekwerken, met name over de historie van het 450-jarige bisdom Roermond. Zo was hij één van de auteurs van het boekwerk ‘Bisdom langs de Maas’ dat de geschiedenis van de Kerk in Limburg in ruim 700 pagina’s beschrijft en in 2009 verscheen. Ook verleent hij al jarenlang zijn medewerking aan het bisdomblad De Sleutel.
Bisschop Wiertz overhandigt Paul Hamans de versierselen en de oorkonde behorend bij zijn benoeming tot erekapelaan (foto bisdom Roermond)
Afgelopen najaar ontving Frans Lahaije in Kerkrade de pauselijke onderscheiding ‘Pro Ecclesia et Pontifice’. Hij draagt in de H. Catharinaparochie van de Holz zorg voor het verwerven van de inkomsten van de kerk, het beheer en de uitgaven ervan. Ook is hij al zo’n 25 jaar aanspreekpunt voor vele vragen en coördineert de werkzaamheden in het parochiële leven. De Pro Ecclesia ontving begin december ook Sjra Geelen (71) uit Haelen. Sinds 1989 heeft hij onafgebroken deel uitgemaakt van het kerkbestuur van de Sint Martinusparochie in Beegden.
8
De Sleutel januari 2012
Ook was hij onder meer secretaris en later voorzitter van de Stichting Katholiek Onderwijs Beegden. Deze zelfde onderscheiding ontving ook mevrouw Thissen uit Kerkrade. Zij stond onder meer aan de wieg van het Dameskoor van de Lambertusparochie aldaar en is nog steeds actief lid. Met haar overleden man Siem onderhield zij - vrijwel dagelijks - jarenlang het interieur van de kerk. Gèrard Peters (62), woonachtig in het Brabantse Sint Anthonis, werd op 12 december benoemd tot ridder in de orde van Sint Sylvester. De versierselen, behorend bij de onderscheiding, werden aan hem uitgereikt door bisschop Frans Wiertz tijdens een vergadering van de bisdommelijke Raad voor Economi- De versierselen werden Gèrard Peters door zijn vrouw opgespeld (foto bisdom sche Aangelegenheden in Roermond, van welke raad Roermond) hij van 1995 tot 2010 lid was. Ook is hij lid van de bisdommelijke Beleggingscommissie en was hij jarenlang kerkbestuurslid in Boxmeer (bisdom Den Bosch). Diezelfde hoge eer viel Wilbert baron De Weichs de Wenne (77) te beurt. De baron, woonachtig in Geysteren, was van 1998 tot 2008 lid van dezelfde bovengenoemde Raad. Daarnaast is hij penningmeester van de parochie te Geysteren en van het dekenaat Venray-Gennep sinds maart 2001. Ook was hij lid van het Algemeen Bestuur van Donatus, een landelijk opererende verzekeringsmaatschappij Ook baron De Weichs de Wenne werd vooral ten behoeve van door zijn eega van de versierselen kerkgebouwen en ander kerkelijk onroerend goed. voorzien (foto bisdom Roermond)
Loewende Klokken Bisschop Wiertz ontstak chanoekia Het Chanoekah-feest herinnert aan de herinwijding van de Tweede tempel, gesticht na de Babylonische ballingschap in het jaar 516 voor de gewone jaartelling. De tempel werd ontwijd door de Griekse overheersers, aan de Griekse Oppergod Zeus gewijd en het joodse godsdienstige leven overal verboden. In 167 v. Chr. brak er een opstand uit van de vromen, later maccabeeën genoemd. Vier jaar later heroverden zij de tempel. De tempel werd gereinigd en opnieuw ingewijd. Er was groot feest en overal werden lichten ontstoken, tot ver in de omgeving zichtbaar. Toen de tempel was gereinigd, moest het licht van de menorah in het Heilige weer ontstoken worden. Er was nog maar een kruikje olijfolie, net genoeg om de luchter voor één dag te laten branden. Maar de luchter bleef op de olijfolie acht volle dagen nachten branden tot er nieuwe olie beschikbaar was. Daarop werd
het Chanoeka-feest ingesteld, acht dagen lang. De eerste avond wordt er een vlammetje ontstoken. Iedere avond komt er een vlammetje bij, tot op de achtste avond alle lichten ontstoken zijn.
Bisschop Wiertz was tijdens het Chanoekahfeest uitgenodigd om in Maastricht het derde kaarsje - op digitale wijze - te ontsteken; daarna werden de kaarsen aan de zelf meegebrachte Chanoekia ontstoken door jong en oud... (foto’s bisdom Roermond)
Als vrijwilliger naar Lourdes Twee maal per jaar organiseert de Nederlandse Lourdesbedevaart voor Zieken een bedevaart naar Lourdes. In totaal gaan er elke keer ongeveer 650 pelgrims en 150 vrijwilligers met de trein of per vliegtuig naar Lourdes. Naast de vrijwilligers die zorgen voor de huishoudelijke en pastorale taken, de artsen en brancardiers is er behoefte aan vrijwilligers die beschikken over diploma’s in de zorg of verpleegkunde. De organisatie biedt een goede introductie en begeleiding; een week vrijwilligerswerk waarin mens-nabijheid en professie hand in hand gaan; waarin zorg en religie samen gaan. Van de vrijwilligers wordt een vakdiploma gevraagd en ervaring in de zorg/verpleging; een grote inzet met gevoel voor mensen; iemand tussen de 20 en 60 jaar en een eigen bijdrage van € 110,- voor reis, hotelkosten en verzekering. Voor 2012 zijn de volgende reizen gepland: 23 tot en met 30 mei en 10 tot en met 17 september. Belangstellenden kunnen een mail sturen met daarin vermeld
motivatie en CV en een voorkeur van reisdata; sturen naar: chantal@bedevaarten.com.
Wie kan en wil als vrijwilliger zieken tijdens hun bedevaart naar Lourdes bijstaan…? (foto bisdom Roermond)
januari 2012
DE Sleutel
9
jeugd en jongeren
KISI-kids in Limburg?
In april van dit jaar maakte Limburg voor de eerste maal concreet kennis met de KISI kids. De groep uit Den Bosch trad op tijdens en verleende medewerking aan de Gezinsdag die door het Centrum voor Huwelijk en Gezin werd georganiseerd in Sittard. Hun aanwezigheid maakte indruk. Op een manier dat de vraag ging dagen: kunnen wij een dergelijke groep ook niet in ons bisdom oprichten?
TEKST CHG | FOTO’S BISDOM ROERMOND
10
De Sleutel
januari 2012
Een vraag die het verdient een positief antwoord te krijgen. Zeker na het tweede optreden van de kids, medio december in Echt, waar zij opnieuw op overtuigende manier de kerstmusical ‘De hemel op stelten’ uitvoerden. De foto’s op deze pagina’s geven daar een impressie van. Met daarbij de oproep om mee te werken aan de opstart van de Kids in ons bisdom. Daartoe eerst een beetje geschiedenis... KISI (het staat voor Klndern SIngen) begon in 1993 in Oostenrijk. Een echtpaar schreef een aantal musicals met Bijbelverhalen als uitgangspunt die werden ver-
taald naar de huidige tijd. Het initiatief sloeg aan. Al snel ontstonden er meerdere groepen in Oostenrijk maar ook in andere Europese landen. Zelfs buiten ons continent, in Israël bijvoorbeeld en in Oeganda zijn er nu KISI-activiteiten. Na een intensieve oefenperiode waarbij een bezoek aan KISI-Oostenrijk hoorde, vond in 2009 het eerste optreden plaats van KISI-Nederland tijdens het Geloofsfeest in het kader van het 450-jarig bestaan van het bisdom Den Bosch. Intussen heeft naast Den Bosch/Helmond ook Utrecht zijn KISIgroep en is in Hengelo een groep in de opstartfase.
Meer dan dansen en zingen alleen Het uitvoeren van musicals is de core business van de Kisikids. Maar de kids zijn meer dan een musicalgroep. Het gaat om veel meer dan alleen gezellig samen zingen en dansen. KISI wil een katholieke beweging zijn met een oecumenische missie. Een familie van kinderen, jongeren en volwassen die onderweg zijn met liederen en musicals tot eer van God. De vijf kernwaarden van KISI worden vernoemd in het lied “God’s singing kids”: 1. Leer God te ontdekken. Uitgangspunt van het KISI-project is het om de Vader en zijn onvoorwaardelijke liefde te leren kennen, door gebed, catechese over de Bijbel, de Kerk en haar geloof en het vieren van de sacramenten als Gods levende tekenen van geloof. 2. Je talenten ontdekken. De talenten welke God je heeft gegeven voor je reis door het leven leren ontdekken, gebruiken, ontwikkelen en inzetten tot eer van God en tot dienst aan de naaste. Kinderen worden geholpen hun zangen danstalenten of talenten op gebied van techniek en logistiek te ontdekken en te ontplooien 3. Samen beleven. KISI is dan ook een familiegebeuren, we zijn immers kinderen van dezelfde Vader. Deelname aan KISI vraagt om een commitment, zowel van de kinderen als van de ouders. De ouders dragen de groep op velerlei wijze mee: vervoer van de kinderen, het onderhouden van de website, het maken van kleding en attributen, werving van fondsen. Van de jongeren wordt verwacht dat zij een steun zijn voor de kinderen.
5. Elke dag met Jezus. Christenen worden geroepen als Christus te zijn. Dat vraagt om een steeds diepere verbondenheid met Hem, van dag tot dag. Zo kunnen de mensen aan ons zien dat we kinderen van God de Vader zijn.
Hoe kunt u meehelpen de KISI’s een kans te geven in Limburg? Allereerst door uw gebed. Het KISI-project is een evangelisatieproject zoals u hebt kunnen lezen. Uw gebed mag het fundament zijn voor het welslagen van dit project, opdat de harten van vele kinderen, jongeren en volwassenen geraakt mogen worden door de liefde van God. Maar zeker ook door concreet mee te werken aan de opstart van de KISI-projecten in ons bisdom. U kunt zich met uw gezin aanmelden als u deel wil uitmaken
van de KISI-kidsfamilie. Maar ook als u talent hebt op het gebied van dans, zang, muziek, als u kostuums kunt maken, deskundig bent op het gebied van techniek en decors, dan is uw hulp meer dan welkom! Als u wilt en kunt, wil het Centrum voor Huwelijk en Gezin ook vragen om financieel bij te dragen. Dat kan door geld over te maken op de vertrouwde CHG-rekening Stichting Gezinspastoraal in het bisdom Roermond, ING 1767209 o.v.v. KISI-kids. Inmiddels is het Centrum hard bezig om concrete voorbereidingen te treffen voor een eerste KISI-weekend dat hopelijk van 4-6 mei 2012 gehouden kan worden. Meer info: Centrum voor Huwelijk en Gezin, Swalmerstraat 100, 6041 CZ Roermond; tel. 0475-386892 of via de website www.bisdom-roermond.nl/huwelijk_gezin
4. Het Goede Nieuws vertellen. Het goede wil verspreid en de liefde wil gedeeld worden, dat geldt zeker voor het evangelie en Gods liefde. Evangelisatie is daarom wezenlijk voor het KISI-project. De kinderen die God en de door God gegeven talenten hebben leren kennen, worden geroepen deze te delen, niet alleen binnen de KISI-familie, maar ook daarbuiten.
januari 2012
DE Sleutel
11
uit ons bisdom
‘Liber Amicorum’ en benoeming nieuwe erekapelaan gaven extra cachet
Feestelijke 37e Dies natalis
Op 8 december – het hoogfeest van Maria Onbevlekt Ontvangen – vond de 37e Dies Natalis plaats van het Grootseminarie Rolduc. Deze feestelijke reünie voor oudstudenten van het Grootseminarie heeft ook dit jaar weer velen naar de ‘alma mater’ teruggebracht. De eregast op deze dag was kardinaal Brandmüller. Hij hield de feestvoordracht over “Der Beitrag der Kirche zur Zukunft Europas”.
Een vijftigtal priesters tijdens de Eucharistieviering verzameld rond kardinaal Brandmüller in de Rolducse abdijkerk TEKST DR. LAMBERT HENDRIKS | FOTO’S BISDOM ROERMOND
12
De Sleutel
JANUARI 2012
Verrassing...
In de plechtige Eucharistieviering, die in het Latijn gevierd werd omwille van de Duitstalige eregast, werd het hoogfeest waardig gevierd. Met bijna 50 concelebranten was het een groot feest, waarbij behalve kardinaal Brandmüller ook de aartsbisschop Mgr. Eijk, onze bisschop Mgr. Wiertz en hulpbisschop Mgr. De Jong celebreerden. In de homilie ging de kardinaal in op de betekenis van Maria Onbevlekt Ontvangen voor onszelf. Het feest wijst op onze gewonde natuur, die geheeld moet worden door Gods genade. Aan het einde van de Eucharistieviering werd door kardinaal Brandmüller aangekondigd dat hij een verrassing had meegebracht uit Rome. Het bleek de verklaring te zijn dat oud-deken en docent aan de opleidingen van ons bisdom, dr. Paul Hamans is benoemd Kapelaan van Zijne Heiligheid. Hij mag zich voortaan Monseigneur noemen.
De nieuwe kapelaan van de paus, Paul Hamans tijdens zijn dankwoord
Beschermster van het ‘humanum’
Tijdens de feestrede over de bijdrage van de Kerk aan de toekomst van Europa, legde kardinaal Brandmüller uit hoe het van wezenlijk belang is dat in Europa de fundamentele menselijke waarden beschermd worden. Het rechtspositivisme – met een verwijzing naar paus Benedictus XVI – is volgens de kardinaal zowel funest als fundament voor een gezamenlijk Europa, als ook irrationeel. De Kerk dient natuurlijk het evangelie te verkondigen, maar daarvoor nog eveneens op te treden als beschermster van het ‘humanum’, d.w.z. van de menselijke waarden. Het opkomen voor de waarde van de persoon en van de mens is een uiterst belangrijke opgave voor de Kerk, waarbij het erop aan komt goede argumenten te vinden en te benoemen.
Ook deze Diesviering had het karakter van een feestelijke reünie
Oud-student en oud-docent van het Grootseminarie Rolduc, aartsbisschop Wim Eijk, trof vele bekenden…
januari 2012
DE Sleutel
13
CULTUUR EN MEDIA
Liber Amicorum in teken van het priesterschap
‘Herders naar Zijn Hart’
Bisschop Wiertz eerde pater dr. Joachim Becker en pater dr. Norbert Hoffmann voor hun grote en langjarige inzet voor de priesteropleiding
Het mooiste cadeau dat je aan een professor kunt geven is een boek dat geschreven is ter ere van hem. Precies zo’n cadeau wilde het Grootseminarie Rolduc aanbieden aan twee docenten: pater dr. Joachim Becker en pater dr. Norbert Hoffmann. Zij hebben vrijwel vanaf het begin lesgegeven op Rolduc (vanaf 1975) en zo hebben twintig docenten en oud-docenten ieder een artikel geschreven waarmee zij hun waardering voor de beide paters tot uitdrukking wilden brengen. Het werd een prachtig boek, dat voor velen interessant kan zijn. TEKST DR. LAMBERT HENDRIKS | FOTO’S BISDOM ROERMOND
14
De Sleutel
januari 2012
Het zal niet verbazen dat een boek van en voor seminarie-docenten gaat over het priesterschap. De twee feestelingen voor wie het boek bestemd is, hebben zich daarvoor ook helemaal gegeven. Het boek heet “Herders naar Zijn Hart” en duidt op het priesterschap in het algemeen, maar ook op de twee paters die lid zijn van de congregatie van de heilige harten van Jezus en Maria. Het seminarie wil met dit boek pater Becker en pater Hoffmann eren en ook zelf de uitdaging aannemen om over het priesterschap na te denken.
Filosofisch
Het boek is grofweg verdeeld in drie delen: een filosofisch deel, een theologisch deel en een historisch deel. In het eerste artikel van rector Vries, komt de beginvraag naar voren met betrekking tot het priesterschap. Hoe wordt de leerling van Jezus zoals we die uit het Nieuwe Testament kennen tot ‘priester’? Vanuit de filosofie wordt in verschillende bijdragen – onder andere van hulpbisschop De Jong – gekeken naar de communicatie tussen de priesters en de mensen tot wie zij zich richten. Vaak is er sprake van onbegrip en misverstand bij de verkondiging van het evangelie. Verschillende auteurs spreken over de filosofische bagage die de priesters moeten hebben om met de mensen in gesprek te komen.
Theologisch
In het theologische gedeelte zijn er eerst enkele exegetische bijdragen. Vooral vanuit het Johannesevangelie kijken auteurs naar het hoe en wat van de leerlingen van Jezus, waaraan ook de hedendaagse priesters zich mogen spiegelen. Hun band met de Heer is ook nu nog van het grootste belang. Zo ontstaat er ook een visie op wat de identiteit van de priester moet zijn. De nieuwe hulpbisschop van HaarlemAmsterdam, Mgr. Jan Hendriks, legt uit hoe op het concilie deze identiteit in de verschillende documenten naar voren kwam. Aartsbisschop Mgr. Wim Eijk laat vervolgens zien hoe een zelfbewuste en oprecht geleefde priesterlijke identiteit ook ervoor zorgt dat er nieuwe roepingen komen. Voor iedereen zal het duidelijk zijn dat er een moeilijke spanning bestaat tussen het ambt van de priester en zijn persoonlijke leven. Een spanning tussen verwachtingen en objectieve eisen, en an-
De bisschop overhandigde de eerste exemplaren van het ‘Liber Amicorum’ aan de feestelingen
derzijds een privéleven dat natuurlijk ook voor ieder mens nodig is. Op papier kom je er nooit helemaal precies uit, omdat dit nu juist het morele en spirituele leven betreft van ieder persoonlijk. Ook daar gaan verschillende artikels over: de moraliteit van het priesterlijke leven, de spanning tussen gebed en pastoraal en ook het celibaat. Stuk voor stuk heel concrete vragen die ook een heel praktische en concrete reflectie krijgen.
Historisch
Het historische deel van het boek laat vanuit heel verschillende invalshoeken zien hoe de identiteit van de priester, zoals die nu onder de mensen leeft èn zoals die door de Kerk wordt voorgehouden, geconcretiseerd is. De kerkvader Gregorius de Grote heeft natuurlijk de meest fundamentele moeilijkheden van het priesterschap – die van alle tijden zijn – al heel goed beschreven, maar ook het ontkerstende Frankrijk als bron van de Mission de France is beschreven. Interessante tijdsdocumenten zijn enerzijds het artikel over de situatie van de Kerk in Nederland na het concilie en het artikel van Paul Hamans, die de oprichting en de beginjaren van Rolduc beschrijft. Mondeling is daar natuurlijk veel over overgeleverd, maar aan de hand van privéarchief en andere stukken komt hier een degelijk beeld naar
voren van hoe die eerste jaren er hebben uitgezien en hoe het seminarie een heel polemisch begin kende in de kerkprovincie. Ook dat is een belangrijk gegeven binnen de identiteit die priesters hebben. Hoe die identiteit er precies uitzag kwam op een heel bijzondere manier tot uitdrukking in de preken die gehouden werden in de Eerste Heilige Missen van de Rolduciens door pater Penning de Vries. Jo Hermans heeft heel secuur een analyse gemaakt van de elementen die in die preken naar voren komen. Met dit boek wil het Grootseminarie Rolduc pater Becker en pater Hoffmann bedanken voor hun lange staat van dienst als docent voor ons seminarie. Het boek is uiteindelijk een mooie studie geworden en bevat een heel aantal artikelen, die het echt verdienen om gelezen te worden. De redactie is ervan overtuigd niet alleen een lezenswaardig, maar ook een heel leesbaar boek te kunnen presenteren voor iedereen die zich interesseert voor het priesterschap en/of het seminarie. ‘Herders naar Zijn Hart’ verscheen bij uitgeverij 2VM, telt 537 pag. en kost € 29,95 (ISBN 9789490393151). Verkrijgbaar bij het Grootseminarie Rolduc (info@rolduc.nl) of via www.carolushuis.nl
januari 2012
DE Sleutel
15
AKTUEEL
Deken Tijssen herbegraven Onder grote belangstelling zijn de stoffelijke resten van deken Louis Tijssen op 11 december herbegraven in de Grote Kerk van Sittard. Aan de bijzetting door de Roermondse bisschop Frans Wiertz ging een processie vanaf de algemene begraafplaats vooraf. De herbegrafenis maakt onderdeel uit van het proces om tot een zaligverklaring van deze priester van het bisdom
In het klooster van de zusters Karmelietessen in Sittard werden de resten van deken Tijssen op de dag voor de herbegrafenis zorgvuldig ingepakt en verzegeld
Enkele weken geleden werd Tijssen 82 jaar na zijn dood opgegraven op de begraafplaats, eveneens in aanwezigheid van de bisschop. Dat was nodig om vast te stellen dat de stoffelijke resten in het graf daadwerkelijk van de kandidaat-zalige zijn.
Zaterdag 10 december, daags voor de herbegrafenis, werden deze resten zorgvuldig ingepakt en verzegeld in een nieuwe kist door bisschoppelijk vicaris René Maessen.
Roermond te komen.
TEKST GIJSBRECHT DIETEREN | FOTO’S BISDOM ROERMOND
16
De Sleutel
januari 2012
Deken Van Rens spreekt een gebed uit op het kerkhof
Deze kist heeft nu samen met een borstbeeld van Tijssen en een plaquette een nieuwe plek gekregen onder de toren van de Grote Kerk in de Sittardse binnenstad. Bedoeling hiervan is dat de gelovigen in de kerk meer gelegenheid hebben om bij zijn graf te bidden dan het geval was op de begraafplaats. Het nieuwe graf van de Dienaar Gods is dagelijks van 9.00 tot 18.00 uur te bezoeken. De ruimte wordt met camera’s bewaakt. De plechtigheid van de bijzetting begon op de begraafplaats van Sittard, bij de plek waar Tijssen 82 jaar lang begraven lag. Overigens is ook in dit voormalige graf van de deken een relikwie bijgezet, namelijk een stuk rib. Zo kan ook die plek, die de afgelopen tachtig jaar vaak voor gebed bezocht werd, als devotieplek in ere worden gehouden.
Erewacht bij de reliekschrijn
Bij aanvang van de processie
De geestelijkheid in de processie
De processie trekt door de feestelijk versierde binnenstad
De Sint Petruskerk wordt bereikt
januari 2012
DE Sleutel
17
aktueel Vanaf de begraafplaats vertrok een processie, onder meer begeleid door schutterij, harmonie en vele gelovigen waaronder tientallen priesters, naar de Sittardse binnenstad. Aangekomen in de Grote Kerk werd het nieuwe graf van de deken gezegend door bisschop Wiertz, onder toeziend oog van onder meer de huidige deken van Sittard, mgr. Wilbert van Rens. Ook bad de bisschop een tientje van de Rozenkrans met een rozenkrans die nog van deken Tijssen was geweest.
De geheel vernieuwde kapel onder de toren waar deken Tijssen zijn nieuwe rustplaats krijgt
De makers van de schrijn plaatsen hem op zijn plaats in een nieuwe nis
Bisschop Wiertz bidt een tientje van de rozenkrans die ooit van deken Tijssen was
Deken Van Rens mocht van zusters een kleed ontvangen dat van deken Tijssen bewaard is gebleven
18
De Sleutel
De laatste rustplaats van de ‘heilige van Sittard’
JANUARI 2012
kerkprovincie
Kerkbalans 2012
‘Wat is de kerk u waard?’ Onder de naam ‘Kerkbalans’ doen vijf kerkgenootschappen elk jaar een beroep op hun leden voor een financiële bijdrage. Het geld dat jaarlijks wordt opgehaald met de Actie Kerkbalans komt ten goede aan de lokale parochie of gemeente. Het wordt gebruikt om het onderhoud van de (vaak monumentale) kerkgebouwen te betalen. Maar ook de rekeningen voor bijvoorbeeld verlichting en verwarming. Daarnaast maakt de Actie Kerkbalans het mogelijk dat de beroepskrachten die in Nederland voor de betrokken Kerken werken, voor hun werk worden betaald.
Waarom Kerkbalans?
Parochies en gemeenten verkondigen het Evangelie. Zij dragen daarmee de zorg voor de medemens uit, dichtbij en ver weg. Voor het volbrengen van deze taak zijn mensen en gebouwen nodig. Zo werken in Nederland naast de vele tienduizenden kerkelijke vrijwilligers, ook 4.670 pastorale beroepskrachten. Bovendien beheren de parochies en gemeenten in Nederland gezamenlijk 4.100 kerkgebouwen. Kerken ontvangen in Nederland geen overheidssubsidie. Om toch te kunnen beschikken over de benodigde financiële middelen zijn de kerken volledig afhankelijk van hun leden. De vrijwillige bijdragen van parochianen en gemeenteleden voor de jaarlijkse Actie Kerkbalans leveren daarin een zeer belangrijke bijdrage. Het lukt Kerkbalans nog elk jaar een grote som geld bij elkaar te brengen die nodig is voor al het kerkelijk werk, maar dit geld wordt door een langzaam slinkende groep gedoneerd. Toch kennen de Nederlandse kerkgenootschappen maar liefst 6,2 miljoen leden. Als gevolg van een dalend ledental, loopt ook het aantal personen terug dat jaarlijks een bijdrage geeft aan de parochie of de gemeente. Desondanks nemen de opbrengsten uit de Actie Kerkbalans tot op heden nog toe. Als er
niets verandert is het echter aannemelijk, dat uiteindelijk ook de jaarlijkse opbrengsten zullen dalen. Kerkbalans gaat daarom bewust op zoek naar de grotere groep. Mensen betrekken door hen persoonlijk te benaderen. Van 15 tot en met 29 januari worden in heel Nederland kerkleden door andere kerkleden bezocht. Zij ontvangen een folder met uitleg over de financiële situatie van de parochie of gemeente in het nieuwe jaar. Van parochianen en gemeenteleden wordt dan gevraagd een financiële bijdrage te leveren, gebaseerd op draagkracht en vrijwilligheid. Kerkbalans is een actie die alleen goed kan slagen wanneer de parochies zich er goed voor inzetten. En welke parochie wil dat niet? De opbrengst komt immers ook ten goede aan de eigen parochie. Alle Limburgse parochies hebben de promotiematerialen in huis en gaan er deze weken mee aan de slag; elke parochie op zijn eigen wijze. Kijk voor meer info over de Actie Kerkbalans op www.kerkbalans.nl.
Kerncijfers van de kerkgenootschappen
De deelnemende kerkgemeenschappen tellen volgens de eigen registratie samen
6 miljoen leden. Dit is 36 procent van de totale Nederlandse bevolking. De kerkgenootschappen tellen ruim 3.300 min of meer zelfstandige geloofsgemeenschappen, waarin de pastorale zorg vorm en inhoud krijgt. De 1.416 rooms-katholieke parochies (inclusief 34 allochtone gemeenschappen), de 1.716 protestantse gemeenten en de 186 geloofsgemeenschappen van de drie kleine kerkgenootschappen dragen de zorg voor het in stand houden van ongeveer 4.420 kerkgebouwen. In de kerkgenootschappen zijn circa 4.330 mannen en vrouwen betaald en professioneel werkzaam in het pastoraat of hebben zij ter ondersteuning hiervan een functie. Het professionele pastoraat en het ‘kerkelijk bedrijf’ krijgen de steun van circa 445.000 vrijwilligers; dit is 7 procent van de kerkelijk geregistreerden.
JANUARI 2012
DE Sleutel
19
liturgie en kerkmuziek
Maastrichtse priester-componist herontdekt
Groot componist van barokmuziek Hij is maar 45 jaar geworden, Marcus Teller, de tot voor kort nog onbekende priester-componist, aan wie in Maastricht alleen een straatnaam herinnerde. Dank zij de onlangs gepresenteerde cd van het professionele kamerkoor Studium Chorale wordt deze tijdgenoot van Johan Sebastiaan Bach aan de vergetelheid ontrukt. En het blijkt religieuze muziek te zijn van het allerhoogste niveau. Zelfs de meest kritische kenners zijn verrast door de indrukwekkende kwaliteit van de motetten en de missen die hij componeerde. De Maastrichtse priester-componist Marcus Teller behoort ongetwijfeld tot de grote componisten van de barok. Marcus Teller werd op 17 december 1682 gedoopt in de Sint-Nicolaaskerk, de parochiekerk van de Onze Lieve Vrouw, als zoon van Hendrick Teller en Cornelia Janssen. Wellicht was hij ‘kräölke’ aan de Onze Lieve Vrouwekerk en ontving hij zijn humaniora-opleiding aan het college van de Jezuïeten van Maastricht, maar wij bezitten helaas geen leerlingenlijsten van deze onderwijsinstellingen.
Gedegen scholing
Onbekend is waar Marcus Teller zijn opleiding als violist en componist heeft geTEKST EN FOTO’S RÉGIS DE LA HAYE
20
De Sleutel
januari 2012
kregen. Zijn compositorisch vakmanschap doet in ieder geval een gedegen scholing veronderstellen. De muziek past uitstekend in het stijlidioom van de katholieke kerkmuziek in de Zuidelijke Nederlanden van de eerste kwart van de 18e eeuw. De motetten worden gekenmerkt door een fantasierijke afwisseling van aria’s, recitatieven en koorgedeelten. Dank zij de matrikels (inschrijvingslijsten) van de Universiteit van Leuven weten we dat Marcus Teller aldaar in 1705/1706, op 22-jarige leeftijd, als filosofiestudent werd ingeschreven aan de ‘artes’-faculteit. Hij logeerde bij de ‘Porcenses’, hetgeen wil zeggen dat hij woonde in ‘Het Varken’ in Leuven, één van de
Titelpagina en opdracht van het werk van Marcus Teller, uitgegeven in Augsburg in 1726
vier pedagogieën van de ‘artes’-faculteit, een huis waar studenten woonden én les volgden. De studenten doorliepen de ‘artes’ alvorens toegang te krijgen tot de hogere faculteiten zoals rechtsgeleerdheid, medicijnen en theologie. Op 29 januari 1710 – hij is dan 27 jaar – wordt hij toegelaten als violist van het Onze Lieve Vrouwe kapittel, middels een honorarium van 8 gulden per maand. Op 12 april 1713 wordt hij, na overhandiging van zijn doopbewijs en zijn bewijs van geestelijke tonsuur, in het bezit gesteld van de kleine prebende van de H. Thomas, en kort daarna krijgt hij van het kapittel toestemming voor de wijding tot diaken, met dispensatie in de ‘interstitiën’ (de verplichte tijdsduur tussen de wijdingen). Hij is ondertussen 31 jaar, en op 8 januari 1714 wordt hij, priester gewijd, toegelaten tot de broederschap der kapelanen van de H. Anna, oftewel de ‘kleine kanunniken van Sint-Anna’. Dat waren geestelijken die de functie vervulden van rectoren voor de ruim 30 altaren in de Onze Lieve Vrouwekerk waaraan beneficies waren verbonden (inkomsten waarvoor missen gelezen moesten worden). Zij waren ook grotendeels belast met de liturgie en het koorgebed, wat hun toewijzing verklaart aan één van de muzikale of chorale prebendes.
Oneervol ontslagen
We weten dat er in die tijd in Maastricht, niet alleen bij de twee grote kapittels, maar ook bij de burgerij in de stad een zeer levendige muziekcultuur heerste. Casimir graaf von Schlippenbach (16821755), een hoge militair die twintig jaar in Maastricht woonde, schrijft erover in zijn autobiografie: ‘In Maastricht wemelt het van de musici. Ik wist de beste musici voor mijn orkest te strikken, vooral de kanunniken van de twee kapittels in de stad. Onder hen bevonden zich ware virtuozen’. Maar al snel blijkt er onenigheid te bestaan tussen Marcus Teller en het kapittel van de Onze Lieve Vrouw, want in 1715 loopt hij over naar de Sint-Servaas, en wordt hij daar toegelaten tot de broederschap der kapelanen. Deken en kapittel van de Onze Lieve Vrouw beschuldigen Teller dan onmiddellijk van meineed, aangezien hij de belofte die hij bij zijn
In de Maastrichtse wijk Heer is een straat naar de componist genoemd
aantreden heeft gedaan, dat hij geen ander beneficie zou aanvaarden, gebroken heeft. Marcus Teller wordt oneervol ontslagen, en de veroordeling door het kapittel wordt op de deur van de Onze Lieve Vrouwekerk aangeplakt. Bij de broederschap der kapelanen van Sint-Servaas dient Marcus Teller op 5 mei 1727 zijn ontslag in. Was hij al ziek? We weten het niet, maar het feit dat hij dan nog maar anderhalf jaar heeft te leven, laat het wel vermoeden. Op 16 oktober 1728 maakt hij zijn testament op, waarbij hij zijn twee broers, Dirick en Andreas, tot erfgenamen benoemt, en vraagt begraven te worden in de parochiekerk van Sint Catharina. Enkele dagen later overlijdt hij, en op 22 oktober 1728 wordt hij, vanuit de Hoenderstraat, op het huidige huisnummer 26, waar hij op dat moment bij zijn broer Dirick inwoont, begraven in de Catharinakerk aan de Boschstraat, in de kerk zelf.
opgedragen aan Arnold Wynants, proost van de Sint Servaas in Maastricht. Dank zij de financiële steun van gemotiveerde sponsoren bleek het mogelijk een CD uit te brengen van de negen motetta brevia pro tempore (‘korte motetten voor het tijdeigen’), barokmuziek van het hoogste niveau, die bovendien getuigt van een diep geloof en van een opgewekt en zonnig (Maastrichts?) karakter.
De cd, uitgegeven bij het label Aliud, is voorzien van een booklet met een inleiding in Engels, Nederlands, Frans en Duits, en alle teksten van de motetten met vertaling in het Engels en het Nederlands. De cd is verkrijgbaar via de reguliere handel. Bestellen kan ook bij Studium Chorale voor de vriendenprijs van € 17,50 exclusief verzendkosten, via: info@studiumchorale.nl.
CD van Studium Chorale Hans Leenders, cantor-organist van de Onze Lieve Vrouwebasiliek van Maastricht, docent orgel aan het Conservatorium, en dirigent van het koor Studium Chorale, herontdekte de priester-componist Hendrik Teller dank zij diens in 1726 bij muziekuitgever Joannes Lotter in Augsburg gepubliceerde collectie Musica sacra stylo plane Italico & Cromatico,
januari 2012
DE Sleutel
21
kerk en samenleving
Diaconie betekent
Menslievende zorg en aandacht In de afgelopen maand zijn een tweetal nieuwe boeken rondom diaconie verschenen. Bij het verschijnen van ‘Diaconie in beweging’ gaf prof. Dr. Kuiper, senator voor de CU, een reactie. Hij gaf aan dat we leven in een wereld van transformatie, in onze maatschappij vallen verbanden weg. We maken in een korte tijd een enorme metamorfose door. Veel maatschappelijke, economische en politieke veranderingen zijn nog moeilijk te volgen. Kuiper gaf aan dat we een onthechtingssamenleving zijn geworden. We zijn onthecht, vervreemd van veel dat ons dierbaar is. Zeker in de grotere steden komt onze samenleving los van relaties te staan …
TEKST HUB VOSSEN | FOTO’S BISDOM ROERMOND/JOHN PETERS
22
De Sleutel
januari 2012
Als je in menige woonwijk nu de vraag stelt ‘wat zou je voor je buurt willen doen’, dan blijft het meestal ijzig stil. Men weet het niet meer. In veel buurten is met bezig met overleven. Zeker in de grotere steden komt onze samenleving los van relaties te staan. Terwijl mensen wel op zoek zijn naar gemeenschap, naar geborgenheid. Een geborgenheid die gecreëerd lijkt te zijn door het kapitaal. Een geborgenheid die zeker ook in deze dagen zeer confronterend en verwarrend kan zijn.
De hongerige brood geven
Maar in die veranderende samenleving krijgt diaconie, dienst aan de naaste, een steeds belangrijkere functie. Onlangs stelde paus Benedictus XVI in een toespraak voor Italiaanse caritasinstellingen; ‘reageren op de nood in de samenleving betekent niet alleen de hongerige brood geven, maar ook onszelf de vraag stellen waarom er honger is, gebruikmakend van de blik van Jezus die de diepste waarheid van de mensen om Hem heen doorschouwt en kent’. Vanuit dit perspectief
stelt de moderne tijd aan kerk en diaconale organisaties vragen over de manier waarop ze vormgeven aan deze dienst aan de naaste. Zeker in een wereld waar een aantal problemen om concrete hulp vragen hebben we diaconale instellingen nodig. Niet om er onze verantwoordelijkheid voor diaconie aan over te laten, maar om een teken van liefde van de Heer, een teken van hoop te brengen. Daarmee gaf paus Benedictus XVI een concrete opdracht mee aan de Italiaanse kerk, maar indirect ook aan ons. Mogelijk kunnen de onlangs gepubliceerde boeken ons richting geven in het diaconale werk. Diaconie is voor veel mensen ongrijpbaar en moeilijk te plaatsen. Henk Meeuws geeft ons in zijn proefschrift (Diaconie, van grondslagenonderzoek tot een pleidooi voor een diaconale mystagogie, Narratio, 2011) enige handvaten. Hij reikt ons lijnen aan om diaconie in de parochies vorm te geven. Uiteraard mogen we van een proefschrift niet meteen concrete en handzame artikelen en teksten verwachten die we in het parochiële en diaconale werk meteen kunnen gebruiken. Maar in zijn boek geeft Meeuws ons wel een basis mee om het diaconale werk in de parochies te onderbouwen en een plek te geven die dit werk verdient.
Diaconie als ondergeschoven kindje Het diaconale werk in de parochies is vaak een ondergeschoven kindje, daarom pleit hij in zijn proefschrift uitdrukkelijk dat het vele vrijwilligerswerk dat vanuit een diaconaal perspectief in parochies gedaan wordt, ook gehonoreerd wordt naar wat mensen er aan inzet en liefde insteken. Het diaconale handelen van vele mensen zou, door de kerk, ook gezien en gewaardeerd mogen worden als een eredienst aan God. Meeuws wijst daarbij op het feit dat de zorgende inzet voor de naaste in nood, op vele plekken gebeurt vanuit een vrijwillige inzet voor God, pro Deo. In zijn studie verwijst hij daarbij o.a. naar een onderzoek van Annelies van Heijst (Liefdewerk. Een herwaardering van de caritas bij de Arme Zusters van het Goddelijk Kind sinds 1852, Hilversum, 2003). Van Heijst gaf in haar boek aan dat het werk van deze zusters gebeurde
vanuit het motief; do quia mihi datum est, ‘ik geef omdat aan mij geschonken is’. Een religieus motief dat voor de zusters gold, maar dat op vele momenten ook in het diaconale werk door (parochiële) vrijwilligers zo ook benoemd mag worden. Vanuit een menslievende zorg en aandacht voor de naaste zet men zich in voor mensen die kwetsbaar zijn en hulp nodig hebben. Deze zorg en aandacht is anders, dan als je als zorgverlener een klant helpt. Daar komt uitdrukkelijk een ruilrelatie tevoorschijn (do ut des, ‘ik geef opdat jij iets teruggeeft’). Maar bij het diaconale werk is uitdrukkelijk een derde pool betrokken. De inzet van het diaconale werk in de parochie is altijd vaag, directe resultaten zijn moeilijk te meten. En die derde pool is, voor veel diaconale vrijwilligers, ook nog eens moeilijk te benoemen. Aan de hand van enkele voorbeelden laat Meeuws in zijn boek zien dat die religieuze grond onder het diaconale werk wel aanwezig is, maar moeilijk te benoemen is. De religieuze dimensie van het goede, zorgende handelen voor mensen in nood zal door de diaconale beroepskracht (pastor) en vrijwilliger zelf onder woorden gebracht moeten worden. De religieuze dimensie in het diaconale werk ‘gebeurt’ in de gewone contacten tussen mensen. In de eenvoudige woorden die bij een huisbezoek gezegd worden. In de stille aandacht voor de rouwende, waar een arm om de schouder al wonderen doet. In de
aandacht en steun voor mensen die hun baan verliezen. In de parochie kan diaconie zo direct zichtbaar worden in gewone en alledaagse dingen. Alleen benoemen we het vaak niet zo.
Aandacht en betrokkenheid
Meeuws probeert ons in zijn proefschrift mee te geven dat aandacht en zorg voor mensen in nood in onze parochies van wezenlijk belang is voor ons parochie zijn. Die aandacht en betrokkenheid laat zien hoe wij ons geloof uitdragen en zichtbaar maken in concrete daden. Al die aandacht en zorg voor de naasten, vaak ook gedaan door niet-christenen, buiten enig kerkelijk verband om, mogen we diaconie noemen. Hij probeert schotten te doorbreken tussen diaconie enerzijds en liturgie, catechese, kerkopbouw en pastoraat anderzijds. Al deze elementen zijn wezenlijk voor de opbouw van een levende geloofsgemeenschap. Een andere richtingwijzer kan ook het handboek diaconiewetenschap ‘Diaconie in beweging’ (redactie H.Crijns, Kok, 2011) zijn. Diaconie in beweging wil een verdere verdieping geven aan de hedendaagse discussie die spelen op het diaconale werkterrein. In dit uitgebreide werk, zijn belangrijke discussies over de betekenis van diaconie in onze huidige samenleving terug te vinden. De auteurs geven terecht aan dat het gaat om een leerboek. Dat zeker ook voor theologische opleidingen van belang is.
… die zich inzetten voor hen die zorg nodig hebben en kwetsbaar zijn …
januari 2012
DE Sleutel
23
kerk en samenleving
Diakonia
Zo wordt er o.a. uitgebreid stil gestaan bij een fundamentele discussie over de betekenis van diaconie. In ‘Diaconie in beweging’ wordt een Bijbelse fundering gegeven vanuit Handelingen 6. Uitgebreid wordt er ingegaan op de afkomst van het woord diaconie. Deze aanvulling is mede ingezet door de discussie die John Collins, een Australisch Bijbelgeleerde, opgeroepen heeft. Collins stelt, dat de diakon-stam in de Bijbelse tijden nooit gebruikt is om de sociale zorg van de kerk voor de armen aan te duiden. In zijn studie gaat hij het gebruik van de woordstam diakon na in de Griekse geschriften. Hij geeft aan dat het woord diakonia in drie verschillende betekenisvelden voorkomt, en wel als ‘boodschap’; ‘bemiddeling’ en ‘dienst en verzorging’. Uitgaande van deze woorden, zegt Collins, gaat het bij diakonia om ‘bemiddeling en opdracht in de naam van de opdrachtgever’. Bij diaconie gaat het dan om een zending, missie die je hebt vanuit de gemeenschap. Diakonos is dus niet gebruikt om een nederige functie aan te duiden, maar wijst juist op een erefunctie. Als we zo naar het woord diaconie kijken dan gaat het veel meer om bemiddeling. Om het opzoeken van mensen en verbindingen maken en schakelen. Concreet vertaald betekent dat, dat je vanuit een diaconaal perspectief het diaconale werk in de parochies niet alleen moet doen, maar moet aansluiten bij dat wat er leeft en al gebeurd. Parochies moeten daarin aansluiting zoeken bij wat er in de samenleving gebeurt, meedoen met andere organisaties, intensieve bondgenootschappen sluiten met groepen en organisaties die zich inzetten voor hen die zorg nodig hebben en kwetsbaar zijn. Vanuit de parochie kun je een belangrijke schakel vormen. Een ‘bemiddelaar’ zijn en vragen stellen die recht doen aan het ‘wel’zijn van mensen. Maar ook een verbinding leggen tussen dat wat er in de samenleving gebeurt en in de catechese geleerd en in de liturgie gevierd wordt. Zo hoort alles bij elkaar en kan het alledaagse uit de samenleving ook beleefd, doorgegeven en gevierd worden in onze parochies. Zo worden ons concrete handreikingen aangereikt om diaconie gestalte te geven in onze eigen parochies en samenleving.
24
De Sleutel
JANUARI 2012
Liturgische kalender ZONDAG 8 JANUARI 2012 HOOGFEEST VAN OPENBARING DES HEREN. DRIEKONINGEN wit eerste lezing: Jes.60,1‑6 tussenzang: ps.72,2.7‑8.10‑13 tweede lezing: Ef.3,2‑3a.5‑6 evangelie: Mt.2,1‑12
WOENSDAG 25 JANUARI 2012 FEEST VAN DE BEKERING VAN DE H.APOSTEL PAULUS wit eerste lezing: Hand.22,3‑16 of Hand.9,1‑22 tussenzang: ps.117 evangelie: Mc.16,15‑18
MAANDAG 9 JANUARI 2012 FEEST VAN DE DOOP VAN DE HEER wit eerste lezing: Jes.42,1‑4.6‑7 tussenzang: ps.29,1‑4.9‑10 tweede lezing: Hand.10,34‑38 evangelie: Mc.1,7‑11
ZONDAG 29 JANUARI 2012 VIERDE ZONDAG DOOR HET JAAR groen eerste lezing: Deut.18,15‑20 tussenzang: ps.95,1‑2.6‑9 tweede lezing: 1 Kor.7,32‑35 evangelie: Mc.1,21‑28
ZONDAG 15 JANUARI 2012 TWEEDE ZONDAG DOOR HET JAAR groen eerste lezing: 1 Sam.3,3b‑10.19 tussenzang: ps.40,2.4.7‑10 tweede lezing: 1 Kor.6,13c‑15a.17‑20 evangelie: Joh.1,35‑42 ZONDAG 22 JANUARI 2012 DERDE ZONDAG DOOR HET JAAR groen eerste lezing: Jona 3,1‑5.10 tussenzang: ps.25,4‑9 tweede lezing: 1 Kor.7,29‑31 evangelie: Mc.1,14‑20
DONDERDAG 2 FEBRUARI 2012 FEEST VAN DE OPDRACHT VAN DE HEER IN DE TEMPEL. MARIA LICHTMIS wit eerste lezing: Mal. 3,1‑4 tussenzang: ps.24,7‑10 tweede lezing: Hebr. 2,14‑18 evangelie: Lc.2,22‑40 of:22‑32
ZONDAG 5 FEBRUARI 2012. VIJFDE ZONDAG DOOR HET JAAR groen eerste lezing: Job 7,1‑4.6‑7 tussenzang: ps.147,1‑6 tweede lezing: 1Kor.9,16‑19.22‑23 evangelie: Mc.1,29‑39
geloof in de praktijk
Genieten van elkaar In de psychologische begeleiding - maar ik denk dat dat ook voor andere soorten begeleiding geldt - is ‘verantwoordelijkheid’ een uiterst belangrijk begrip. Als een cliënt geen verantwoordelijkheid neemt voor de eigen levenssituatie is mijn werk als psychologe vergelijkbaar met het spreekwoordelijke trekken aan een dood paard. Dat is geen pretje voor mij, maar ook niet voor de cliënt. Hij groeit niet en loopt een levensgroot risico van cliënt tot patiënt te worden. In de psychologie is veel onderzoek gedaan naar verantwoordelijkheid en naar waarom mensen die wel of niet daadwerkelijk nemen. Bij experimenten is gebleken dat wanneer op straat iemand in nood verkeert en om hulp roept, de kans dat wij ons afzijdig houden groter wordt naarmate er meer mensen zijn die het hulpgeroep horen. Dan zijn we namelijk geneigd om te denken dat ‘de anderen’ wel zullen helpen. Daarmee ontslaan we onszelf als het ware van die plicht. Maar wanneer jij zelf de enige bent die iets kan doen, is de kans redelijk groot dat je in actie komt en daadwerkelijk je verantwoordelijkheid zult nemen. Invloed uitoefenen en verantwoordelijkheid nemen hebben dus met elkaar te maken. Wanneer wij mensen het gevoel hebben dat we ergens weinig invloed op hebben, komen we minder gauw in actie. Als dit proces zich vaak herhaalt, spreken we in de psychologie zelfs van ‘aangeleerde hulpeloosheid’: we komen niet eens meer in actie, ook al hadden we wél iets kunnen doen. Dit mechanisme zie ik soms terug bij cliënten die niet goed functioneren binnen hun familie of op hun werk. Ook bij kloosterzusters heb ik het gezien. Een enkele keer worden de zusters eerder klein gehouden dan dat zij worden geholpen om verantwoordelijkheid te dragen in hun taak binnen de gemeenschap. Ook na twintig of dertig jaar kloosterleven moet een zuster nog steeds aan een hoger geplaatste medezuster –‘de verantwoordelijke’- vragen hoe ze haar werk invult. Ze
mag niet naar eigen inzicht haar taak uitvoeren. En al kan dit in het begin van iemands kloostertijd een zinvol aspect van de vorming zijn, op de duur remt het de creativiteit en motivatie af. Ik kan mij niet voorstellen dat dat de bedoeling van krachtige waarden als nederigheid of gehoorzaamheid kan zijn. Psychologisch zal die zuster een levenshouding ontwikkelen die haar vatbaar maakt voor de bovengenoemde ‘aangeleerde hulpeloosheid’ en zelfs voor depressiviteit. Ook bij onze gesprekken zit zo iemand er dan wat passief en hulpeloos bij en doemt voor mij het schrikbeeld van het dode paard op. Ik vind het dan altijd zinvol om samen met de leidinggevenden te onderzoeken of er wellicht bakens verzet kunnen worden. Met alle respect voor de kloosterregels kunnen de zusters, elk op haar eigen plaats binnen de communiteit, gestimuleerd worden in hun verantwoordelijkheid en creativiteit, en daardoor in hun groei en ontwikkeling. Zo worden zij weer krachtige en vruchtbare leden van hun gemeenschap. Het is uiterst belangrijk dat van religieuzen, en
dat zelfde geldt voor ieder mens, niet teveel gevraagd wordt. Maar het is van precies even veel belang dat er niet te wéinig wordt verlangd! Wanneer aan een mens verantwoordelijkheid gegeven wordt, kan er ook verantwoordelijkheid gevraagd worden. Die zuster die zélf verantwoordelijkheid gaat dragen, kan zich niet meer verschuilen achter haar meerderen, achter de medezusters of achter de regels. Want al zijn we allemaal geneigd allereerst anderen of de omstandigheden de schuld te geven van wat er misgaat, wij kunnen zelf altijd weer kiezen wat we willen doen met hetgeen ons overkomen is. En juist daarin schuilen nieuwe kansen, kunnen we onszelf en anderen verrassen en kunnen we gaan genieten van elkaar. CHRISTOFOOR praktijk voor psychologie en levensbeschouwing drs. Francis M.J. Keyers, GZ-psychologe; tel. 0475-551212 of 06-47559670 www.christofoor-praktijk.nl - advertentie -
januari 2012
DE Sleutel
25
geschiedenis bisdom roermond
Mgr. Petrus Moors en zijn tijd (1959-1972) XI
Groei van diocesane curie In het kader van de
diocesane curie.
Vooral de kleinere parochies en de nieuwe opgerichte parochies (dat waren er sinds de Tweede Wereldoorlog ongeveer honderd) beschikten veelal niet over reserves of inkomsten die de gewone exploitatie dekten. Ten behoeve van de onderlinge ondersteuning van de parochies werd waarschijnlijk in oktober 1964 het ‘Solidariteitsfonds’ opgericht. Hieruit zou geput kunnen worden “voor de echte noodgevallen” inzake de “gewone exploitatie” van de parochies (ABR 45(1964)203).
Daarnaast wendden de
Bureaucratisering
vernieuwing van de inkomstenverwerving van de parochies wees het bisdom op de al te smalle financiële positie van de
parochies die in financiële nood verkeerden zich tot het bisdom om hulp. Hierbij kon het gaan over ondersteuning bij de financiering van de salarissen van de geestelijken of ook voor het herstel of onderhoud van kerkgebouw of pastorie.
TEKST DR. PAUL HAMANS | FOTO BISDOM ROERMOND
26
De Sleutel
januari 2012
In de jaren zestig groeide de noodzaak van meer bestuurskracht binnen en buiten de kerk. Deze bureaucratisering was onontkoombaar. Zij bracht echter een aanzienlijke verhoging van de bestuurskosten met zich mee. De plaats van het bisdom in het geheel van het bestuur van het diocees was in de voorafgaande jaren aanzienlijk veranderd. De diocesane curie schreef over deze ontwikkeling: “Ging het er vroeger eigenlijk alleen maar om, dat de parochies het bisdom in engere zin hielpen financieren, thans is het bisdom in financieel-economisch opzicht een centrale instantie geworden die de financiering in het bisdom als geheel in wijdere zin helpt functioneren. Steeds meer geestelijke personen en belangen raken los uit het parochiële verband, krijgen kategoriale betekenis, en vallen voor hun financiering terug op het bisdom. En het bisdom moet daarvoor de nodige inkomsten verwerven uit de parochies. Dit is een ontwikkeling, die door vele parochies nog als financieel pijnlijk wordt ervaren, vooral wanneer men in de eigen parochie zelf nog niet is opgewassen tegen de moderne behoeften van salariëring, sociale lasten e.d. Toch gaat de ontwikkeling door en het is daar-
om absoluut noodzakelijk dat de geestelijkheid en de kerkbesturen daarvan een goed beeld hebben en dat deze op hun beurt de gelovigen in die richting leren meedenken, meevoelen en meegeven” (ABR 45(1964)204). De groei van de diocesane curie is in het bisdom Roermond aanwijsbaar vanaf 1956. Tussen dit jaar en 1966 verdubbelde bijna het aantal priesters dat “op het bisdom” werkzaam was. Ook in andere Nederlandse bisdommen is dit aanwijsbaar. De bisdommen ‘s-Hertogenbosch en Breda gingen Roermond voor in de vernieuwing van de inkomstenverwerving. Ter bestrijding van de bestuurskosten kon het bisdom een beroep doen op de inkomsten van de zogenaamde ‘percentennota’s’ die vanouds werden geheven. Dit was een jaarlijkse diocesane belasting die in 1964 2½% bedroeg. Alle parochies moesten dit percentage aan het bisdom afdragen. Deze belasting werd geheven over alle gewone inkomsten van de parochies. Hieruit werden de vaste lasten van het bisdom bestreden: de personele en sociale lasten, bureau- en administratiekosten, kosten van onderhoud en de reserveringen.
Toenemende financiële zorgen Er waren nog andere vormen van diocesane belastingen. Het Solidariteitsfonds is reeds genoemd. Het fonds voor Nieuwe Kerken waarin jaarlijks f 8,00 per gezin werd verhoopt. Dit bedrag werd in 1964 verhoogd tot jaarlijks f 12,00. Daarnaast droeg het bisdom namens de parochies de centrale zorg voor de kosten van de priesteropleiding (behalve de jaarlijkse collecte voor dit doel was hiervoor jaarlijks
Collecten en bijzondere collecten waren en zijn nog altijd middelen om inkomsten te werven voor de parochies en het bisdom
f 300.000 nodig). Ook de geestelijken die in de categoriale zielzorg werkzaam waren werden via het bisdom betaald. Daarnaast had het bisdom de verplichte afdrachten aan interdiocesane instituten waaraan het bisdom Roermond naar evenredigheid moest bijdragen. Ten slotte werd ook de Pieterspenning (afdrachten aan de paus ter financiering van het bestuur van de wereldkerk) via het bisdom afgedragen. Het bisdom liet aan de kerkbesturen weten: “Om tot een sluitend budget te komen zal een vernieuwing der inkomsten noodzakelijk zijn” (ABR 45(1964)205-206).
Vernieuwing inkomstensysteem De toenemende financiële zorgen van de parochies, de diocesane curie en van de andere kerkelijke instelling in het bisdom, verlangden een algehele herziening van de inkomstenwerving. Dit werd gerealiseerd in wat toen de ‘Gezinsbijdrage’ ging heten en tegenwoordig ‘Kerkbijdrage’ wordt genoemd. De inkomsten van de parochies en van het bisdom werden tot 1964 langs meerdere wegen verworven: gezinsbijdrage, collecte, plaatsen- of kerkegeld, stoolrechten
zoals rouw- en trouwgelden en vele andere vormen. Het bisdom wilde de inkomstenverwerving meer unificeren. Daarom werd per 1 januari 1965 een vernieuwing van het inkomstensysteem voorgeschreven (ABR 45(1964)191-206). In de nieuwe opzet werd gestreefd naar een totaalbijdrage van ongeveer 2% van het netto-inkomen van de parochianen. Dit bedrag was bedoeld ten behoeve van de gewone lasten van de eigen parochie en van het bisdom. Deze 2% zou enerzijds samengesteld kunnen zijn uit de gezinsbijdrage (1% van het netto-inkomen). Het andere percent zou bijeengebracht moeten worden door: een kwartje plaatsengeld voor alle volwassenen en voor verdienende jeugdigen, één collecte per heilige Mis op zon- en feestdagen waarbij gehoopt werd op een kwartje van vele volwassenen en verdienende jeugdigen. Daarnaast zouden “enkele bijzonder collecten voor zeer speciale doeleinden” worden gehouden. Deze hoorden tot twaalf per jaar beperkt te blijven. Hierbij werd gedacht aan: een aantal bijzondere en algemeen voorgeschreven collecten zoals de collecte op kerkenbouwzondag (voor de nieuwe kerken), op roepingenzondag (voor het grootseminarie), op missiezondag (voor de wereldmissie) en op Willibrordzondag (voor het binnenlands apostolaat met be-
trekking tot niet-katholieken). Verder zouden nog “enkele bijzondere collecten voor een parochieel, plaatselijk of regionaal doel nodig blijven” of voor eigen missionarissen en voor pastoors die een kerk aan het bouwen waren. Met de invoering van dit nieuwe systeem van inkomstenverwerving, werden andere vormen van geldwerving afgeschaft: de bankenpacht in de kerken; de verplichte diocesane tarieven voor de kerkelijke begrafenis en het kerkelijke huwelijk; de aparte gezinsbijdrage voor de kerkenbouw (kwartjesactie); de taxa voor de door de bisschop gegeven dispensaties; alle extra vergoedingen en min of meer verplichte giften bij toediening van sacramenten, ziekenbezoek, huisbezoek en dergelijke. “De kerk geeft onafhankelijk van geldelijke vergoedingen alle service en dienstbetoon waarop elke katholiek recht heeft” (ABR 45(1964)194-195). De stipendia bij het “bestellen” van heilige Missen, bleven echter gehandhaafd. Tegen de achtergrond van de Constitutie voor de Liturgie van het Tweede Vaticaanse Concilie Sacrosanctum concilium’’ (nr. 32) werden alle standsverschillen in huwelijks- en begrafenismissen per 1 januari 1965 afgeschaft. (wordt vervolgd)
januari 2012
DE Sleutel
27
fotoreportage
Kiek oet… Tegelen Plechelmus zo gaat het verhaal zou rond 720 de eerste Martinuskerk in Tegelen hebben gesticht. Het werd de moederkerk van kerken in Venlo, Kaldenkerken later Belfeld. De tweede Sint-Martinuskerk - een stenen zaalkerkje – verving de eerste, houten, kerk rond 1150. Bijna 300 honderd jaar later verrees de derde kerk die in 1874 werd vergroot. Vier jaar later werd de vreugdevolle inhuldiging van koningin Wilhelmina in Tegelen overschaduwd door een brand: de vreugdevuren zorgden voor de verwoesting van de toren en het dak van de kerk. Een jaar later werd begonnen met de nieuwbouw aan de hand van plannen van architect Caspar Franssen die een neogotische kruisbasiliek ontwierp. Die op zijn beurt ten prooi vielen aan de oorlogshandelingen in de nadagen van de tweede wereldoorlog. In 1956 werd deze schade pas hersteld en kon de beschadigde toren hersteld en verhoogd worden.
TEKST FRANS VAN GALEN | FOTO’S BISDOM ROERMOND
28
De Sleutel
januari 2012
januari 2012
DE Sleutel
29
agenda
Agenda bisschop Frans Wiertz Zaterdag 1 januari 11.30 uur Pontificale Hoogmis in de Sint Christoffel Kathedraal te Roermond 13.30 uur Nieuwjaarsreceptie in het bisschopshuis te Roermond Zondag 8 januari 11.30 uur Pontificale Hoogmis in St. Christoffelkathedraal b.g.v. de Openbaring des Heren
Zaterdag 28 januari Pontificale eucharistie met installatie Mgr. dr. Jan Liesen tot bisschop van Breda Zondag 5 februari 11.30 uur Vormselviering parochie HH. Petrus en Michaël te Sittard Maandag 6 februari Maandelijkse bezinningsdag te Rolduc voor priesters uit de pastoraal en gesprekken met de bisschop
Maandag 9 januari Maandelijkse bezinningsdag te Rolduc voor priesters uit de pastoraal en gesprekken met de bisschop Dinsdag 10 januari t/m vrijdag 20 januari Missiereis naar de Filippijnen Donderdag 26 januari 14.30 uur Vespers en vergadering Priesterraad Vrijdag 27 januari 19.00 uur Vormselviering parochie H. Michaël te Heugem - Maastricht
Agenda hulpbisschop Everard de Jong Zaterdag 7 januari 9.30 uur Eucharistieviering in Kloosterkerk Wittem t.g.v. de 28e Voettocht Wittem
Maandag 16 januari Studiedag in kader van navorming jonge priesters te Roermond 15.30 uur Nieuwjaarsbijeenkomst Movare te Kerkrade
Dinsdag 24 januari t/m donderdag 2 februari Deelname aan Conferentie “Cultures and economies in transition. Framing the Church’s response in a secular age” te San Diego (California)
Dinsdag 10 januari Vergadering Nederlandse Bisschoppenconferentie te Utrecht
Dinsdag 17 januari 10.30 uur Vergadering College Bisschoppelijk Gedelegeerden Onderwijs te Utrecht 19.30 uur Overleg in kader van WJD Rio de Janeiro 2013 te Den Bosch
Vrijdag 3 februari 19.00 uur Vormselviering in H. Catharinakerk te Grevenbicht
Donderdag 12 januari 10.00 uur Vergadering DB NKSR te Woerden 15.00 uur Vesperviering t.g.v. afscheid hoofdkrijgsmachtaalmoezenier Van Lieverloo te Oirschot Middag Nieuwjaarsreceptie LVO te Valkenburg aan de Geul Vrijdag 13 januari 15.30 uur Overleg VKLO te Tilburg 19.00 uur Vormselviering in H. Martinuskerk te Oud-Stein Zaterdag 14 januari Stille dag Zondag 15 januari 11.00 uur Eucharistieviering in St. Lambertuskerk te Hengelo t.g.v. Feest Zalige Johannes Paulus II
30
De Sleutel JANUARI 2012
Woensdag 18 januari 9.30 uur Rondleiding leerlingen Gymnasium Straelen in St. Servaas en O.L.V. Basiliek te Maastricht Donderdag 19 januari 9.30 uur Jaarcongres KVSC te Nieuwegein 15.00 uur Vergadering SKS te Woerden Zaterdag 21 januari Ochtend College Filosofie Theologisch Instituut Rolduc 14.00 uur Lezing tijdens Gezinsweekend te Steyl Zondag 22 januari 11.00 uur Vormselviering in kerk O.L.Vrouw Moeder der H. Hoop te Maria Hoop
Zaterdag 4 februari Ochtend College Filosofie Theologisch Instituut Rolduc
AFSTAMMELINGEN AMMIHUD
Puzzel
AMMINADAB BANIER BENJAMIN
Ook in dit nieuwe jaar gaan wij door met onze woordzoekers. Gezien het aantal inzendingen bij iedere Sleuteleditie vallen deze puzzels in de smaak! Dus vervolgen wij met de laatste hoofdstukken van Leviticus (26 t/m 27) en het begin van het boek Numeri (1-2). Daar zijn de woorden te vinden die we hieronder weergeven. Voor ons soms vreemde woorden die in de context van hun tekst pas echt betekenis krijgen. Zinnig daarom om die teksten er eens op na te slaan. Zoals het ook lonend kan zijn de woordenbrij in het diagram uit elkaar te rafelen en de oplossing van onze puzzel te vinden. Succes met het puzzelen, ook in het nieuwe jaar dat voor u hopelijk gezegend mag zijn!
BOOMGAARDEN CHELON DEÜEL ELISAMA ELJASAF EZELSLAST GEDENKTEKENS
N L G E D E N K T E K E N S A N E G D E
A E Z N E N E T S J I W T V E Z I G U L
R V A I N O D I G I N K U G E D T R H I
K E A U A A N T S H E T N B U H U O I E
O N I W R A A S M Z T I U O N B O L M L
O S T R U S A D E P L L V C E G E E M I
O K I E V K T L B E O N O N H G V Ü A S
K R J J A A S E M N E F S E O T A E J A
H A D R R L N M A V F E I D S L I D O M
E C E E A J A M E E D L E R U E N G B A
P H G S A T A Z R E I N I A R V G F E E
A T T M S N R H Ü G B L I A I I N A L N
G N I F A C O R U E A E G G S E I S J S
I N A S H O O O E T I G E M A T L A A I
Ë I S E G G V L F E E E N O D E L J A K
L E L T B A D A N I M M A O D N E L R K
T O E A R E N R A U S A B B A T T E N E
N N B A N I E R T R U B E N I E T E N L
GERA GIDONI GODENBEELDEN HOOGHEILIG ISSAKAR JOBELJAAR LEVENSKRACHT LEVIETEN MANASSE NAFTALI OFFERHOOGTEN OKRAN PAGIËL PEDASUR RUBEN RUBENIETEN SABBATTEN SEDEÜR SIKKEL SUAR SURISADDAI
De oplossing van de hierboven afgedrukte puzzel (met vermelding van uw adresgegevens) kan vóór 22 januari gestuurd worden naar: Puzzelredactie De Sleutel, Postbus 980, 6040 AZ Roermond of persdienst@bisdom-roermond.nl. Onder de goede inzendingen wordt de DVD ‘Sprekend monument – heden en verleden van de Sint Christoffelkathedraal’ verloot.
TELLING
Omdat het met Kerstmis om meer gaat, namelijk om het hoogfeest van de geboorte van de Heer, en dat dit steeds meer lijkt onder te sneeuwen, was de oplossing van de decemberpuzzel: ‘Kerstmis is geen romantisch feest’. Uit de goede inzendingen werd de familie F. Schütz uit Heerlen als winnaar getrokken. Proficiat met jullie prijs!
ZAAITIJD
TUCHTIGEN VOORAANSTAANDE WIJSTENEN ZEBULON ZEVENVOUDIG
januari 2012
DE Sleutel
31
Ik ben bang, zegt Anselm Grün, bang voor het onbekende. Ik schrik voor de uitdaging, twijfel aan de weg. Maar: ik geef me aan U ik ga met U ik laat los en hou me vast aan U. Ik ben bereid omdat Gij mij vasthoudt ik ga omdat Gij mij roept.
Een mens die op pad gaat, hoe onbekend ook, gaat nooit alleen. De Eeuwige God gaat met hem mee, Dat is de hoop en de verwachting van die oude zegen van Aäron: De eeuwige God zegene u en Hij behoede u, Hij doe zijn aangezicht over u lichten en zij u genadig, Hij verheffe zijn aangezicht over u en geve u vrede.