Gezond in
dinsdag 19 maart 2019
Dit is een commerciĂŤle bijlage bij De Limburger. Deze bijlage valt niet onder de verantwoordelijkheid van de hoofdredactie van De Limburger
Speciale uitgave:
Leren en werken in de zorg
Professor Jos Schols optimistisch over de zorg in Nederland
Beeld: Moniek Wegdam
ADVERTENTIE
| gezond in limburg MA
Dat ze met pensioen zijn wil zeker niet zeggen dat de van origine Brabantse Jos (69) en Irene (66) Hermens achter de geraniums zijn verdwenen. Dit dynamische duo zit niet bepaald stil. Toen lichamelijke klachten hen beiden dwongen een stapje terug te doen en de huisarts hen doorverwees naar het Beweeg Bewust programma van Maastricht Sport, grepen ze die mogelijkheid graag aan om zo toch aan hun wekelijkse portie beweging te komen.
Maastricht Sport beweegt Blijven bewegen dankzij ‘Beweeg Bewust’ programma Bezige bijtjes Jos en Irene Hermens wonen al zo lang in Maastricht dat ze inmiddels volledig zijn ingeburgerd. Jos was beroepsmilitair bij de marine en heeft daarna jarenlang in de bouw gewerkt. Zware arbeid die funest was voor zijn rug. ‘Je merkt natuurlijk wel dat je een dagje ouder wordt, maar stilzitten, dat is geen optie,’ aldus Jos. Ondanks een openhartoperatie een aantal jaren geleden, duikt en vist hij nog fanatiek. Irene werkte altijd met veel plezier en toewijding in de thuiszorg en ook zij ondervindt fysieke klachten van haar werk. Irene: ‘Toch bleef ik fietsen naar mijn cliënten, tot aan de dag van mijn pensioen.’
‘Binnen je eigen mogelijkheden word je uitgedaagd en overtref je jezelf soms zelfs’ Over Beweeg Bewust Bewust Bewegen Vanwege haar klachten werd Irene door de huisarts doorverwezen naar het Beweeg Bewust programma van Maastricht Sport. ‘Omdat we allebei veel thuis zijn en ik geen diensten meer heb waar je rekening mee moet houden, begon het toch weer te kriebelen om wat meer gericht en regelmatig te gaan bewegen,’ vertelt Irene. Ook Jos had zin om mee te doen. In oktober vorig jaar startten ze met het 12 weken durende programma waarin ze één op één werden begeleid door onze Romeo zoals ze hun persoonlijke begeleider vanuit Maastricht Sport noemen. Daarnaast nam Jos nog deel aan de Buitengewoon Fit groepslessen. ‘Een schot in de roos,’ aldus Jos. ‘Hiermee houd ik wekelijks op gepaste wijze mijn conditie en kracht op peil.’
Beweeg Bewust is een beweeginterventie ontwikkeld door Maastricht Sport i.s.m. zorgprofessionals, zoals huisartsen en gezondheidscentra, waarbij de praktijk of medische instelling het vertrekpunt is om te werken naar duurzaam bewegen en het verbeteren van uw algemene gezondheid. Door middel van intensieve persoonlijke begeleiding, kunnen sport en bewegen, op een plezierige manier, direct van meerwaarde zijn voor uw gezondheid zonder hierbij te forceren. Heeft u interesse in het Beweeg Bewust programma, vraag dan aan uw behandelend arts of huisarts of er al samengewerkt wordt. Er wordt namelijk momenteel alleen gewerkt middels een verwijzing.
Over HealtH cHecks Zo lang mogelijk gezond en fit blijven, dat wilt u toch ook? Een goede gezondheid is niet vanzelfsprekend, maar kunt u wel stimuleren. Een actieve leefstijl waarin sporten en bewegen een rol spelen is een manier om uw gezondheid op peil te brengen en te houden. Als u uw gezondheid belangrijk vindt, krijgt u nu de kans om mee te doen aan de Health Check van Maastricht Sport. Maastricht Sport organiseert 15 t/m 18 april weer een Health Check. Tijdens de Health Check krijgt u zicht op uw BMI, kracht, conditie, lenigheid en balans. De tests worden met veel zorg en oog op privacy afgenomen. Na afloop krijgt u advies en een persoonlijke scorekaart mee naar huis. Heeft u al eerder
‘Zo combineren we dus mooi het nuttige met het aangename’
deelgenomen aan onze Health Checks? Doe dan weer mee om te bekijken hoe uw gezondheid nu is. Kijk voor meer informatie over de Health Checks en aanmelden op www.maastrichtsport.nl
Op maat gemaakt Mede door het enthousiasme van de instructeurs die vanuit Maastricht Sport aan het programma verbonden zijn, hebben ze altijd zin om te gaan. Irene: ‘Tijdens de lessen wordt heel goed gelet op wat je wel en niet kunt. Binnen je eigen mogelijkheden word je uitgedaagd en overtref je jezelf soms zelfs.’ Na de 12 weken met instructeur Romeo vond er een health check plaats waaruit bleek dat beiden enorm goed vooruit waren gegaan in spierkracht. Ze ervaren zelfs minder klachten door het volgen van het programma. Jos: ‘We weten nu hoe uitgebreid het sportaanbod van Maastricht Sport is, zelfs bij ons in de buurt. Dus we gaan voorlopig lekker door met bewegen. Ik mag op mijn oude dag toch nog wel de wenkbrauwen van die jonkies omhoog zien gaan als ik op één hand sta te planken!!’ Irene vult haar man nog aan: ‘Wij zijn al best sociaal van onszelf maar samen sporten levert daar nog een extra bijdrage aan. Zo combineren we dus mooi het nuttige met het aangename.’
Over MaastrIcHt spOrt Het primaire doel van Maastricht Sport is om elke Maastrichtenaar aan het sporten en bewegen te krijgen én houden. Om die reden slaat Maastricht Sport op een laagdrempelige manier de brug richting sportclubs en verenigingen. Daarnaast ontwikkelt Maastricht Sport sport- en beweegprogramma’s voor doelgroepen die niet of beperkt terecht kunnen bij bestaande sportverenigingen. Deze programma’s zijn afgestemd op de specifieke wensen en behoeftes van de uiteenlopende doelgroepen. De sport- en beweegprogramma’s worden in samenwerking met derden opgesteld, zoals onderwijsinstellingen, medische partners en Leger de Heils. Ook worden programma’s uitgevoerd door partners in opdracht van Maastricht Sport.
Gezond in
3 dinsdag 19 maart 2019
Er wordt volgens de Maastrichtse hoogleraar Jos Schols te veel gesomberd over de zorgsector. Hij is gespecialiseerd in de ouderengeneeskunde en vindt dat we in Nederland best iets trotser mogen zijn. “De chronische zorg heeft vaak een slecht imago, maar in werkelijkheid hebben we internationaal gezien kwalitatief ronduit goede zorg. In het buitenland zijn ze jaloers op onze sterke verpleeghuiszorg.”
Tekst: Peter Swelsen Beeld: Moniek Wegdam
Professor Jos Schols is optimistisch over de zorg in Nederland
‘Buitenland is jaloers op goede Nederlandse verpleeghuiszorg’
N
atuurlijk ziet Schols wel dat er in de ouderenzorg uitdagingen zijn. “Er is inderdaad een groot personeelstekort in de zorg”, vertelt hij. “En natuurlijk moet de kwaliteit van de zorg worden gewaarborgd. Maar je moet oppassen dat de kritiek op de zorg niet doorschiet. In de pers komen regelmatig schrijnende gevallen langs, die niet representatief zijn. Door mediahypes lijkt het erger dan het is. Het is goed om niet te vergeten dat de zorg in Nederland in vergelijking met de meeste andere landen uitstekend is. Er zijn verpleeghuizen met een dusdanig hoog niveau van zorg dat ze daar elders in de wereld met bewondering naar kijken. Er zijn hier helpenden, verzorgenden-IG, verpleegkundigen, artsen, fysiotherapeuten, ergotherapeuten, psychologen en logopedisten. En iedereen mag gebruik maken van al die kennis en kunde. Het is dan ook belangrijk dat media, studenten in de zorg en zorgprofessionals hun positieve ervaringen delen. Tevens is er een fikse inhaalslag in de zorg nodig op het gebied van imago en arbeidsvoorwaarden. Net zoals voor leerkrachten in het onderwijs geldt, moet er ook weer meer status komen voor veel beroepen in de zorg.”
Scheve man-vrouwverhouding “Zeker is dat de tekorten in de zorg hardnekkig zijn, want mensen zijn lastig te krijgen én lastig te houden. Medewerkers in de zorg hebben regelmatig te veel tijd nodig voor de bureaucratie en te weinig voor de ontmoeting, die juist zo belangrijk is voor de relatie tussen cliënt en professional. Het gaat niet alleen om meer geld, maar vooral om meer autonomie. Dus geef ze daar de ruimte voor, dan wordt het beroep aantrekkelijker. Natuurlijk is het belangrijk dat er meer mensen worden opgeleid, dat innovatieve technologie op de juiste wijze wordt ingezet en dat
Professor Jos Schols gewerkt wordt aan versterking van zorgteams. Denk aan meer differentiatie van personeel, aan de juiste skills mix van verpleegkundigen en verzorgenden en aan goede interdisciplinaire samenwerking. Maar vergeet ook niet om aandacht te besteden aan de man-vrouwverhouding. Ik zeg dat niet omdat ik man ben, maar de zorg is, zoals het onderwijs, een echt vrouwenberoep geworden. Wat meer mannen in de zorg zou de zorg geen kwaad doen. Uit onderzoek is immers bekend dat gemengde teams nog beter presteren. We moeten dus loskomen van de huidige tunnelvisie op zorg en niet alleen blijven denken in termen van méér personeel.”
Muren en muurtjes afbreken Schols vindt sowieso dat je je niet alleen moet focussen op de problemen op de arbeidsmarkt.
COLOFON
“Een andere visie op zorg kan óók helpen om problemen op te lossen of voor te zijn. Zorg er bijvoorbeeld voor dat mensen zich beter voorbereiden op het ouder worden. Dat ze tijdig verhuizen of aanpassingen aan hun huis laten doen en zich realiseren dat het handig is dat er een sociaal netwerk is op het moment dat je hulp nodig hebt. Verder is het belangrijk om de zorg niet te veel te medicaliseren. Het is niet langer zo dat artsen bepalen wat er allemaal moet gebeuren. Er kunnen nog flink wat muren en muurtjes tussen de verschillende professionals worden geslecht. Een probleem als eenzaamheid kan door alleen de huisarts bijvoorbeeld niet worden opgelost. Daarvoor moet je andere oplossingen inzetten zoals multidisciplinaire sociale teams, met een grote rol voor de wijkverpleegkundige. Het
is ook de kunst om niet bij elk medisch probleem meteen door te verwijzen naar een specialist. De eerste, tweede en derde lijn moeten veel meer op natuurlijke wijze in elkaar gaan overlopen en zo meer fluïde worden. Geef ouderen zelf het heft in handen en laat hen samen met de familie en vrienden verantwoordelijkheid nemen. Dat willen ze best. In Japan heb je de morele plicht als burger om hand-en-spandiensten te bieden in de zorg. Daar kunnen wij van leren. Japanners weten: ‘Later ben ik zelf aan de beurt.’ De uitdagingen van de toekomst in de zorg vragen erom dat je dingen geheel anders gaat doen en daarbij is creativiteit nodig. Op het moment dat het thuis écht niet meer lukt, blijf je trouwens welkom in één van de zeer goede verpleeghuizen in Nederland.”
Gezond in Limburg verschijnt 4 keer per jaar in een oplage van 125.000 exemplaren in heel Limburg. EINDREDACTIE: Lawrence Spierings. REDACTIE: Peter Swelsen, Melissa Vijgen, Maurice van der Linden, Katja Waltmans, Jos Cortenraad, Willy Janssen, John Huijs, Daniëlle Hellebrand, Judith Houben. BEELD: Arnaud Nilwik, Bas Quaedvlieg, Petra Niessen, Laurens Eggen, Moniek Wegdam, Nico Bastens, Charlotte Heynen, Lé Giesen, John Peters, Katja Waltmans. VORMGEVING: Bee in Media. COÖRDINATIE: Els Spronk. Gezond in Limburg: Mercator 3, 6135 KW | Sittard | Tel. 046 – 411 71 40 | E-mail: limburggezond@delimburger.nl AUTEURSRECHT: Op de inhoud van deze bijlage rust auteursrecht. Niets uit deze uitgave mag worden overgenomen zonder toestemming van de uitgever. Gezond in Limburg is een commerciële uitgave van Mediahuis Limburg.
Gezond in
4 dinsdag 19 maart 2019
Naast reguliere zorgstudenten, kiezen steeds meer mensen uit andere sectoren voor een carrière in de zorg. Deze zij-instromers kiezen voor een traject van leren en werken bij Arcus College of ROC Leeuwenborgh. Deze twee grote Limburgse opleiders zijn trouwens onlangs gefuseerd en gaan samen verder als VISTA college.
Zij-instromers gaan voor diploma in de zorg Leon Lassauw (50): ‘Ik wil geen zittend beroep meer’ Rijschoolhouder wordt Verzorgende IG/MZ Leon Lassauw heeft onder meer gewerkt als bouwkundig tekenaar en heeft, samen met zijn vrouw, een eigen rijschool. “Maar ik wilde op een gegeven moment geen zittend beroep meer en zag in de zorg zeker kansen”, vertelt Leon. “Ik solliciteerde op een aantal plekken, maar ik voelde regelmatig aan dat men mij toch een beetje te oud vond. Bij Vivantes was dit gelukkig niet zo. Ik kon vanwege mijn motivatie na
een paar gesprekken beginnen en mijn opleidingskosten worden vergoed!” Leon is enthousiast over de zij-instromersklas van Leeuwenborgh. “Het is een heel diverse, gezellige en gemotiveerde groep, maar ik moest ook wel weer een beetje wennen aan de schoolbanken. Negentig procent van de groep bestaat uit dames, dus ik zou heren willen uitnodigen om ook eens in de zorg te komen kijken. Er zijn ten slotte steeds meer gediplomeerde mensen nodig!” Het leukste van werken in de zorg vindt hij de dankbaarheid van de bewoners en het werken in teamverband. “Ik zit hier helemaal op mijn plek!”
Rico Doek (28): ‘Ik zit in een klas vol zij-instromers’ Scherpschutter wordt verpleegkundige
Tekst: Peter Swelsen Beeld: Nico Bastens
Leon Lassauw
Acht jaar werkte Rico Doek met veel plezier bij defensie als scherpschutter. Vanwege bewezen dienst mocht hij een opleiding uitkiezen en kijken of hij zich verder wilde ontwikkelen in het leger of liever toch iets anders wilde. “Ik koos zonder enige twijfel voor de mbo-oplei-
Rico Doek ding Maatschappelijke Zorg bij ROC Friesche Poort. De eerste twintig weken ging ik fulltime naar school en vervolgens ging ik vier dagen werken en nog één dag naar school.” Rico komt uit een échte zorgfamilie en weet dus hoe dankbaar dat werk is. “Iedereen zei altijd al: Op een dag word jij ook lid van de club en inmiddels heb ik inderdaad mijn eerste diploma te pakken!” Na een jaar opleiding en stage in Verpleeghuis Lückerheide van Meander, besloot Rico om afscheid te nemen bij defensie en voor de zorg te gaan. “Ik zag na een tijdje dat verpleegkundigen vaardigheden hebben die ik óók graag wil
toepassen. Ik besloot vervolgens om nog een opleiding te volgen” Inmiddels zit hij daarom wederom een dagje per week in een speciale klas voor zij-instromers bij Arcus College, dit keer voor de opleiding tot verpleegkundige op mbo niveau 4.
Meer info over zorgopleidingen?
www.arcus.nl Ingrid Stotijn istotijn@arcuscollege.nl www.leeuwenborgh.nl Josine Warnier j.warnier@leeuwenborgh.nl
Gezond in
5 dinsdag 19 maart 2019
In de zorg ontstaat een steeds groter tekort aan gekwalificeerd personeel. In 2023 zijn er in Nederland waarschijnlijk 125.000 vacatures in de zorg. In Limburg proberen zorgorganisaties creatief in te spelen op de arbeidsmarktproblemen. Nieuwe medewerkers worden óók uit andere sectoren geworven. Zogeheten zijinstromers komen regelmatig uit de horeca, maar ook uit tal van andere sectoren. Voormalig horecamedewerker Mandy Geelen en pensioenadviseur Max Berlijn vertellen waarom ze kozen voor een carrière in de zorg.
M
ax Berlijn (54): ‘Ik heb mezelf opnieuw uitgevonden’
Dertig jaar lang is Max Berlijn pensioenadviseur geweest. Hij had plezier in zijn werk, maar merkte wel dat zijn werk steeds sneller veranderde door digitalisering. Max: “Ik voelde me er niet meer zo thuis en wilde iets anders. Maar dat is op je 53e makkelijker gezegd dan gedaan. Toch lukte het me om mezelf opnieuw uit te vinden. Van oudsher heb ik al interesse in de zorg en dat werd sterker toen ik een aantal jaren mantelzorger voor mijn ouders werd.” Tot zijn grote blijdschap werd hij bij Sevagram uitgenodigd voor een kennismakingsgesprek. “Mijn leeftijd was niet relevant en mijn motivatie maakte indruk. Andersom was ik gecharmeerd van deze organisatie, waar wordt gewerkt volgens de Planetree-visie. De kern van die zorgvisie is dat alle mensen in kwetsbare situaties recht hebben op veiligheid, vakmanschap, volle aandacht en autonomie. Dat spreekt me erg aan en je ziet dat hier terug in het HR-beleid, waar de mens ook centraal staat.”
Werken en leren “Ik werk nu vier dagen per week in zorgcentrum Dr. Ackenshuis en ga één dag per week naar
Tekst: Peter Swelsen Beeld: Arnaud Nilwik
M
andy (28): ‘Ik geniet als ik kan helpen’
In eerste instantie leek Mandy Geelen geboren te zijn voor de horeca. Op haar 15e deed ze in de weekenden al de afwas in lunchroom De Klinker in Kerkrade. Na de middelbare school haalde ze haar mbo-diploma voor gastvrouw en kwam ze in de bediening terecht bij grand café Jules. “Het was hard werken, heel erg druk en heel leuk om te doen.” Wel vond ze het contact met de gasten een beetje oppervlakkig. Toen haar vriend een darmperforatie kreeg, zorgde Mandy een tijdje voor hem en zag ze dat je in de zorg meer voor mensen kunt betekenen. “Roeping is misschien een zwaar woord, maar het sprak me wel enorm aan. Ik kwam toentertijd regelmatig in het ziekenhuis en dacht eigenlijk dat ik een beetje ‘vies zou zijn’ van verzorgend werk. Maar ik vond het juist mooi en interessant. Vanaf dat moment ben ik serieus gaan
school. Mijn werkgever vergoedt die opleiding.” Max heeft van oorsprong een hbo-diploma en je zou dus zeggen dat de opleiding tot Verzorgende IG voor hem niet zo lastig is. “Dat valt echter nog best tegen”, vertelt hij. “De theorie is voor mij goed te doen, maar het is stevige lesstof. Het kost me echter vooral de nodige moeite om alle technische vaardigheden, die je tot in de puntjes moet kennen, aan te leren. Ik kan met bewondering kijken naar collega’s die dat allemaal al perfect onder de knie hebben. Of het nu gaat om verzorging, cliënten verplaatsen of om het zuurstofexamen, je moet het uiteindelijk wel allemaal op de juiste manier doen. Gelukkig lukt het me wel, vooral ook dankzij fijne collega’s die elkaar waar mogelijk elke dag helpen. Financieel ben ik er weliswaar op achteruitgegaan in vergelijking met mijn vorige baan, maar emotioneel ga ik er op vooruit. Hier doe je werk dat er écht toe doet.” Max Berlijn
Pensioenadviseur en horecamedewerker kiezen voor de zorg nadenken over een switch van de horeca naar de zorg.”
Getagd op Facebook Het kwartje viel definitief toen haar schoonmoeder een oproep voor verzorgenden van Meander op Facebook doorstuurde. “Zij werkt in zorg- en revalidatiecentrum Hambos en weet natuurlijk dat ik óók interesse in de zorg heb. Ze tagde die oproep naar mij en mijn schoonzusje en we besloten allebei toe te happen. Nu zijn we dus een echte zorgfamilie!” Ze solliciteerde bij Meander en kreeg de kans om een opleidingstraject tot verzorgende IG te volgen. Inmiddels werkt ze 24 uur per week in verpleeghuis Lückerheide, op een afdeling met bewoners met korsakov. Tevens volgt ze een opleiding. “Ik zit hier echt op mijn plek. Mensen vertrouwen je en hebben allemaal hun eigen verhaal. Tijdens mijn stage lopen de tranen regelmatig over mijn wangen. Het is fijn dat je een luisterend oor kunt bieden en écht iets kunt betekenen voor mensen. Als ik op deze manier nog dertig jaar kan werken, ben ik een gelukkige vrouw!” Mandy Geelen
ADVERTENTIE
| gezond in limburg
h ac nb
Is een gezonde leefstijl het nieuwe medicijn?
foto: W alte r
Ka ll
e
MA
Na tientallen jaren van snelle technologische ontwikkelingen hebben we veel bereikt. De techniek maakt bijna alles mogelijk. Er is eten in overvloed en daar hoeven we in principe niet uk Ra mon Be eens de deur voor uit. We hebben voor alles een apparaat dat ons het werk makkelijk maakt. Een van de gevolgen van onze welvaart is dat we te veel eten en te weinig beweging krijgen. Wat wil je, als je alles vanaf de bank kunt bestellen? Maar we weten het allemaal: minder eten en meer bewegen is beter voor ons. Innovatieve apparaten kunnen ons helpen om alles te meten en onze levensstijl te verbeteren.
Iedereen fit met de gecombineerde leefstijlinterventie Met ingang van dit jaar maakt de leefstijlinterventie deel uit van het basispakket van de zorgverzekering. De directe aanleiding daarvoor zijn de welvaartssymptomen, zoals stress, slecht slapen, diabetes type 2 en overgewicht. Jong en oud, werkend of niet, man en vrouw – we hebben er allemaal last van. Dat kan beter! We kunnen een stuk fitter worden dankzij de gecombineerde leefstijlinterventie. Die leert ons om blijvend over te stappen naar een gezondere leefstijl. Via uw zorgverzekeraar kunt u daar advies en begeleiding bij krijgen.
Publieksacademie Gezonde leefstijl
Gezonde leefstijl, hét nieuwe medicijn?
Symposium over gezonde leefstijl op 18 april Vegro Expertisecentrum Hulpmiddelen organiseert een symposium over een gezonde leefstijl. De nadruk ligt hierbij op gedragsverandering op het gebied van voedingsgewoonten. Een aantal deskundigen delen hun vakkennis en geven zo veel mogelijk tips en ideeën door, die u direct in de praktijk kunt toepassen. Ook is er een debat onder leiding van dagvoorzitter Kim Coppes. Stel uw vragen rechtstreeks aan een diëtist, een leefstijlcoach en culinaire topper Ramon Beuk! Hoe gaat u anderen helpen bij een blijvende gedragsverandering? En hoe kunt u gebruik maken van technologische innovaties?
Plaats: Maastricht Locatie: Theater aan het Vrijthof Datum: 18 april 2019 van 15:00-16:45 uur Kim Copp
Plaatsen zijn beperkt! Meld u snel gratis aan via vegro.nl/gezonde-leefstijl
es
Wie willen we zien op dit symposium? Het symposium is bedoeld voor mensen en organisaties die onder andere werken met ouderen, zoals verzorgingstehuizen, wijkverpleegkundigen en mantelzorgers.
Werken in Welzijn
Wij staan al ruim 30 jaar voor welzijn in Maastricht en Heuvelland. Vanaf het eerste contact willen wij er zijn voor iedereen. Want “waar mensen zijn, zijn wij”. Wij ondersteunen mensen waardoor zij in staat zijn zelf de regie te nemen over hun leven of omgeving. Deelnemen aan de samenleving staat voorop. We werken professioneel, gedreven en integer maar vooral samen. Samenwerken, verbinden en signaleren is onze kracht. Dit zit in de genen van de hele organisatie en is een van de belangrijkste pijlers van ons bestaan. Wij noemen dit “Ondernemen in Welzijn”.
Meer informatie over werken bij Trajekt vind je op onze website www.Trajekt.nl/werken-bij-trajekt
https://www.trajekt.nl/ werken-bij-trajekt
Werken bij Trajekt is: - werken in een dynamische omgeving - samenwerken met mensen in de buurt - signaleren, verbinden en voorkomen - ruimte voor eigen initiatieven en ideeën - werken in zelforganiserende teams
Gezond in
7 dinsdag 19 maart 2019
Natuurlijk vind je in de zorgsector nog steeds de nodige verzorgenden, verpleegkundigen, maatschappelijk werkers en artsen. Maar er ontstaan in hoog tempo tal van nieuwe functies. Die banen ontstaan doordat mensen steeds ouder worden, waardoor er meer gecombineerde complexe lichamelijke en geestelijke problematiek ontstaat. Hiernaast is er medisch-technologisch aanzienlijk meer mogelijk dan vroeger. Al die ontwikkelingen zorgen voor meer vraag naar nieuwe specialisten zoals zorgtechnici en verpleegkundig specialisten.
Tekst: Peter Swelsen Beeld: Arnaud Nilwik
Nieuwe beroepen rukken op in de zorgsector
B
art Verberne (24): ‘Een zorgtechnicus is technisch én sociaal’
In een groot lokaal zijn twee meiden bezig met het programmeren van een zorgrobot. Een jongeman repareert een scootmobiel en weer een ander is geconcentreerd in de weer met een stukje elektronica voor een domoticatoepassing. We zijn beland op de afdeling Zorgtechniek van het Techniekcollege aan de Schandelermolenweg Heerlen. Het betreft een relatief nieuwe opleiding op mbo-niveau vier. Student Bart Verberne (24) vertelt: “Het mooie van deze studie is dat theorie en praktijk hier hand in hand gaan.” Momenteel loopt hij als aankomend zorgtechnicus stage bij Stichting Gehandicapten Zorg Limburg (SGL). “Ik geef aan cliënten en medewerkers onder andere uitleg over de werking en de precieze instelling van hulpmiddelen zoals elektrische rolstoelen, beveiligingsapparatuur als valsensoren en oproepsystemen. Maar ik zorg er ook voor dat videoconferenties met verpleegkundigen goed werken of voor de juiste instelling van de tovertafel die uitgerust is met flink wat bewegingssensoren.”
Werk genoeg werk voor zorgtechnici
In feite is een zorgtechnicus de verbindingsofficier tussen zorg en de techniek. Naast technische vaardigheden heb je in deze functie heel wat sociale vaardigheden nodig. Hij of zij moet namelijk goed overweg kunnen met cliënten, verpleegkundigen, managers en alle andere medewerkers die betrokken zijn bij de vele technologie die je tegenwoordig in de zorg kunt vinden.
Bart Verberne Bart: “Juist die combinatie van techniek en sociale vaardigheden maakt dit werk zo interessant. Ik denk dat je juist om die reden hier ook relatief meer meiden ziet dan bij andere technische studies. Het aandeel zal momenteel in het eerste jaar ruim een derde zijn en het vrouwelijke aandeel in de opleiding blijft groeien.” Aankomende zorgtechnici hoeven zich over werk in de toekomst geen zorgen te maken, want ze zijn zeer gewild op de arbeidsmarkt. De meeste laatstejaarsstudenten krijgen al voordat ze zijn afgestudeerd een leuke baan aangeboden.
Peggy Storms: ‘Een verpleegkundig specialist mag medicijnen voorschrijven’
Peggy Storms (34) is van oudsher
hbo-verpleegkundige. Tijdens haar loopbaan kreeg ze behoefte aan verdere verdieping. Een tweejarige master bij Zuyd Hogeschool, die opleidt tot verpleegkundig specialist, bood haar precies waar ze behoefte aan had. Peggy: “Je doet die master naast je werk, waardoor je heel snel groei kunt doormaken, in je vak én als mens.” Inmiddels werkt ze alweer vijf jaar als verpleegkundig specialist bij Adélante met cliënten met niet aangeboren hersenletsel, zoals een trauma door een ongeluk of een herseninfarct. “Ik ben als verpleegkundig specialist vaak het aanspreekpunt voor patiënten en communiceer met verpleegkundigen, familie, artsen en alle andere betrokkenen. In feite ben je als verpleegkundig specialist de case manager ofwel
Peggy Storms
de spin in het web.” Het multidisciplinaire karakter van haar werk spreekt Peggy erg aan. Ze is van a tot z, dus voor langere tijd, bij het wel en wee van cliënten betrokken. “Ik geniet ervan als mensen een stapje vooruit kunnen zetten. Regelmatig worden al die kleine stapjes samen een grote stap, maar het komt ook helaas voor dat er minder of geen vooruitgang is.
Master verpleegkundig specialist
“Uiteindelijk is het zeer belangrijk dat mensen leren omgaan met de nieuwe situatie en het is ook dankbaar als het lukt om daarbij te adviseren en te begeleiden”, zegt Peggy. “Interessant is dat je als verpleegkundig specialist naast je verpleegkundige kennis ook medische kennis, onderzoek en behandelingen in de praktijk toepast. Je mag bijvoorbeeld lichamelijk onderzoek doen. Inmiddels coach ik trouwens ook andere verpleegkundigen die de master tot verpleegkundig specialist doen.” Bij Adélante, maar ook bij andere zorginstellingen, zijn steeds meer verpleegkundig specialisten te zien. Zij zijn nodig omdat er technisch steeds meer mogelijk is en er daardoor simpelweg meer specialisten nodig zijn. Er zijn meer verpleegkundig specialisten gekomen door de toenemende en complexer wordende zorgvraag. Dankzij hen kan de kwaliteit en de continuïteit van de zorg beter worden gewaarborgd. Tot slot is het handig dat cliënten die langdurig begeleid moeten worden op een laagdrempelige manier een centraal aanspreekpunt hebben. Die rol neemt de verpleegkundig specialist graag op zich.
Gezond in
8 dinsdag 19 maart 2019
Ontdek de Zorg Werken in de zorg is waardevol en onmisbaar. Zorg en welzijn is een prachtige sector met een eigen dynamiek, in een maatschappij die steeds meer gericht is op gezondheid, preventie en eigen regie. Helaas kampt de sector met een imagoprobleem. Om het stereotiepe beeld van ‘billen wassen’ kwijt te raken en een breder en meer realistisch beeld te scheppen, introduceerde het ministerie van VWS de landelijke campagne Ik Zorg, waarin medewerkers uit de zorg vertellen over hun achtergronden en interesses. Gezond in Limburg ging in gesprek met een vijftal zorgambassadeurs over hun vakgebied. Enthousiast geworden? Kijk voor meer informatie en verhalen op www. ontdekdezorg.nl
Teksten en beeld: Katja Waltmans
“Thuisbegeleiding vergt andere mindset” Opgroeien in een boerengezin maakt dat Anja van den Beuken-Roeven vertrouwd raakt met de zorgtaken binnen een gezin. Ze wist meteen: de zorg, dat is het!’ Na de opleiding KVJV gaat Anja bij Daelzicht aan het werk in de gehandicaptenzorg. Geleidelijk aan groeit bij haar het besef dat ze gezinnen met kinderen die een beperking hebben, graag thuis zou willen begeleiden. “Het kan toch niet zijn dat kinderen met een beperking altijd naar een instelling moeten?”
Anja van den Beuken
Een fijn leven in elke fase
M
oeder werkt in de bejaardenzorg en vader had een dienstverlenend beroep. Het zorgen voor anderen zit Koen en Bram Manders min of meer in het bloed. Ze volgden elk een totaal andere route en werken in uiteenlopende disciplines, maar beiden houden van de diversiteit en dynamiek van werken met mensen.
tijdens hun laatste levensfase. Ons streven is om die periode zo fijn mogelijk te maken.” Koen ontwikkelde de compositiebenadering, een werkwijze met vastgestelde structuren. “De ervaring leert dat mensen met dementie gebaat zijn bij een vast dagritme. Maar iemand die zijn leven lang als bakker werkte heeft een ander dagritme dan iemand die gewend is te kunnen uitslapen. Hiermee proberen we rekening te houden.”
Na zijn mbo-opleiding tot verpleegkundige komt Koen tot de conclusie dat hij het welzijnselement mist. “Het accent lag voor mij te veel op de verzorging zelf, terwijl ik ook het gedrag van mensen interessant vind.” Hij breidt zijn kennis uit met een studie Social Work en de specialisaties gerontologie en geriatrie. “In de ouderenzorg begeleid je mensen
Fijne jeugd
Anja is haar tijd vooruit. Ambulant werk stond medio jaren tachtig nog in de kinderschoenen. Daarom blijft ze werken in woongroepen, volgt allerlei opleidingen op gebied van bestuurskunde, wordt lid van een politieke partij én ORlid. “Zo leerde ik de andere kant van de zorg kennen: beleidszaken en het volgen van geldstromen. Heel interessant vond ik de achtergronden van de bezuinigingen in de zorg.”
Verzorgen en ontzorgen
Nadat de zorgzame Anja zelf kinderen krijgt, gaat ze parttime werken. Ambulante begeleiding is eind jaren negentig steeds meer in opkomst en
Bram wilde altijd al met kinderen werken. Na zeven jaar vwo stroomt hij door naar de universiteit, maar ontdekt dat hij het vak liever niet vanuit de banken leert. Bram switcht naar hbo pedagogiek en kan door middel van stages direct in de praktijk aan de slag bij onder andere Bureau Jeugdzorg. “Ik heb een ideaalbeeld: anderen net zo’n fijne jeugd gunnen als ik zelf heb gekend. Het interessante zit ‘m voor mij in het ‘systeem’ van het gezin en minder in het onderwijsgedeelte.” Nu de jeugdhulp vanuit gemeenten wordt geregeld, komt Bram niet meer zelf bij de gezinnen, maar begeleidt hij de jeugdhulpverleners. “Af en toe kriebelt het echter toch nog. Dan denk ik: oh, hier wil ik zelf naartoe!” Koen Manders (rechts op foto) Verpleegkundige ouderenzorg en gedragsverpleegkundige Gastdocent en zorgambassadeur Zuid-Limburg
Bram Manders en Koen Manders
Bram Manders (links op foto) Jeugdhulpverlening Midden-Limburg
Maya Gulikers-Kraft
eindelijk kan de Midden-Limburgse aan de slag in de thuisbegeleiding. “Het werken in een gezin vergt een totaal andere mindset. Je werkt niet meer samen met collega’s, maar zelfstandig binnen een gezin. Naast het verzorgen van de cliënt ben je bezig met het ontzorgen van ouders. Niet alleen op fysiek en emotioneel gebied, maar ook met betrekking tot het papier- en regelwerk. Door alle regels en instanties is het zeer complex geworden.” Anja is naast haar werk zorgambassadeur en verzorgt gastlessen op zorgopleidingen. Soms neemt ze Laurens, een van haar oud-cliënten, mee. “Voor studenten is dit vaak een eerste kennismaking met iemand met een beperking. Ze vinden het knap dat ik hem kan verstaan. Soms is er herkenning: dat wil ik ook!” Voor Anja blijft het een prachtig vak. “Door ons werk kunnen kinderen zo lang mogelijk thuis blijven wonen.” Anja van den Beuken Ambulant begeleider gehandicaptenzorg en OR-lid Zorgambassadeur in Noorden Midden-Limburg
Gezond in
9 dinsdag 19 maart 2019
Multipotentieel: de kracht van zij-instromers
W
e focussen ons op technolo gie waar we breintechnisch en cultureel nog niet zo goed raad mee weten. Tegelijkertijd kampen we met een schreeuwend tekort aan mensen in de zorg. Vermoedelijk zijn over een aantal jaren de nodige administratieve banen echt verdwenen. En die mensen hebben we heel hard nodig in onder andere de zorg!
Rik Poeth
“Geen dag is hetzelfde!”
“E
en dynamisch werkveld, waarin geen dag hetzelfde is!” Enthousiast omschrijft Rik Poeth zijn baan als ambulant medewerker in de maatschappelijke opvang. “Ik leer nog elke dag bij en hoewel je dat misschien niet zou verwachten bij deze specifieke doelgroep; je krijgt veel dankbaarheid terug!”
Rik wilde eigenlijk graag het leger in. “Door blessures destijds lukte dat helaas niet. Ik deed de opleiding SPH (nu Social Work) en kwam bij kinderdagverblijven en geriatrische instellingen terecht als activiteitenbegeleider.” Daarin kon Rik zijn energie echter niet voldoende kwijt. “Dat was het absoluut niet voor mij.”
Na vele omwegen vindt doener Rik dertien jaar geleden een baan als groepsleider dag- en nachtopvang bij Moveoo in Venlo. “De problematiek van deze doelgroep past beter bij mij. Ook hier is geen dag hetzelfde en weet je nooit wat je te wachten staat. Het is een kwetsbare doelgroep. Je ziet feitelijk de keerzijde van de maatschappij.” Rik bloeit hier op en wordt uiteindelijk zelfs teamleider.
Grip
De onregelmatigheden van deze baan in combinatie met zijn jonge gezin doen Rik uiteindelijk besluiten door te stromen naar de ambulante begeleiding. “Ik werk nu met (ex-)verslaafden of mensen zonder werk, die moeilijk hun dagen doorkomen. Hoe mooi is het dan als je het voor elkaar krijgt dat iemand bijvoor-
beeld een diploma kan halen als verkeersregelaar en daardoor weer een paar uur per week aan de slag kan?” Het dagritme dat ontstaat door het hebben van geregeld werk, maakt dat mensen weer grip krijgen op hun leven. “Dat geeft een enorme voldoening. Natuurlijk maak je ook minder leuke dingen mee, maar gaandeweg leer je te relativeren.” Rik heeft zijn draai gevonden. “Tussen de vrouwen haha...” lacht de energieke begeleider, waarmee hij doelt op het feit dat de meeste collega’s in de zorg nog steeds vrouwen zijn. Rik Poeth Ambulant (sociaal) medewerker maatschappelijke opvang Zorgambassadeur in Noord- en Midden-Limburg
In een wereld waar we materieel alles hebben, is aandacht het nieuwe goud. Zorg is een van de belangrijkste sectoren, waar we grote pijn voelen als die niet goed uitgevoerd wordt. Want daar zitten de banen die we nooit zullen kunnen outsourcen. Menselijke aandacht is in het hier en nu. Ik heb het volste vertrouwen in de multipotentiële capaciteiten van de mens. Een multipotentieel is iemand die interesses en passies heeft op meerdere, soms nogal uiteenlopende gebieden. Ik geloof dat we in de toekomst meerdere carrières gaan hebben. Zelf ben ik ook een soort van zij-instromer. Na de Hoge Hotelschool in Maastricht en twintig jaar in het bedrijfsleven te hebben gewerkt, heb ik op mijn 44e, het roer omgegooid. Heb mijn baan opgezegd en ben weer gaan studeren en heb me verdiept in psychologie, neurobiologie en neurowetenschappen. Ik spreek, schrijf en coach over onder andere het brein op de werkplek. Was het een gemakkelijke keuze? Niet echt, ik heb er lang over gedaan om ‘mijn ei te leggen‘. Het heeft ook even geduurd eer ik
mijn weg gevonden had. Was het de overstap waard? Heel zeker! Ik doe nu dingen die veel meer bij me passen. Ik sluit zelfs niet uit dat ik in de komende vijftien jaar nog een andere richting uit zal gaan. Een van de eerste stappen die ik zette was het wegnemen van belemmeringen die ik voelde. Vervolgens bouwde ik nieuwe, goede relaties op die me verder konden helpen op mijn pad, waarbij ik me ook kwetsbaar op kon stellen met al mijn twijfels en vragen. We zijn immers geen eilanden. We bestaan in een gemeenschap, in een samenleving. Al schrijvend realiseer ik me dat er veel meer mensen zijn zoals ik. En dat multipotentiëlen zelfs van onschatbare waarde kunnen zijn. Want zij brengen alle door hen opgedane werkervaring mee in alles wat ze doen. En kijken steeds weer met een frisse blik naar alles waar ze mee bezig zijn of mee geconfronteerd worden. We krijgen dus een ander soort professional. De toekomst verlangt meer ‘mens-zijn‘ en zeker niet minder. Meer dingen die alleen wij mensen kunnen doen, zoals zorgen voor elkaar, waarde scheppen, empathie hebben. Een boek dat kan helpen op het moment dat je voor belangrijke keuzes in je leven staat is Ontwerp je eigen leven van Bill Burnett en Dave Evans. Het helpt je concreet op weg met vragen, tips, suggesties en voorbeelden van mensen en hun aanpak. Want ons werk voelt pas echt zinvol als we andere mensen helpen. Zoals in de zorg. Daniëlle Hellebrand Coaching & consulting
Moeders verwennen is mooi werk
“E
lke bevalling is zoiets moois. Ik raak er nog steeds ontroerd door. Dichter bij de natuur kun je niet komen.” Kraamverzorgster Maya Gulikers-Kraft is trots op haar vak en vindt het jammer dat het vaak als ‘poetswerk’ wordt gezien. “Poetsen is bijzaak. Veel belangrijker zijn de begeleiding (ook psychisch), de dagelijkse gezondheidscheck en de verzorging van moeder en kind. Daarnaast ondersteunen wij bij het goed op gang brengen van borstvoeding.”
Maya begon pas op haar 42e in dit vak. “Na mijn diploma Kinder- en Jeugdverzorging ging ik eerst aan de slag in kinderdagverblijven. Vanwege het werk van mijn man verhuisden we regelmatig en zo vond ik later werk als receptioniste en secretaresse. Ik miste echter het werken met kinderen.” Als de Maastrichtse op kraamvisite is bij een familielid vraagt ze de aanwezige kraamverzorgster het hemd van het lijf. “Ik raakte zo enthousiast dat ik me heb aangemeld voor de opleiding. Vanwege mijn vooropleiding kon ik al na vier maanden aan de slag bij Geboortezorg Limburg!”
Huilen is een vorm van communiceren
In die eerste dagen na de bevalling gaat het vooral om de hechting tussen moeder en kind. “Je leert de moeder luisteren naar de verschillende huiltjes van haar kindje. Heeft het honger, krampjes, een vieze luier? Is de baby gewoon moe of zit een boertje dwars? Huilen hoort erbij, zo communiceren baby’s. Daarnaast ben je vertrouwenspersoon. Er komen gedurende de kraamdagen veel levensverhalen los.” Als kraamverzorgende komt Maya terecht in de meest uiteenlopende
gezinnen. Het kan gaan om een eerste kindje, maar ook om de vijfde in een familie. Het gezin kan arm zijn, maar ook rijk. “In welke laag van de maatschappij je ook terechtkomt: als je zonder vooroordelen erop afstapt, ontdek je dat elke moeder met kind prachtig is. Jonge moeders verwennen en voorbereiden op de nieuwe situatie is het mooiste werk dat er is.” Maya Gulikers-Kraft Kraamverzorgster Zorgambassadeur in Zuid-Limburg
ADVERTENTIE
| gezond in limburg MA
Wat kun je doen als je kind stress heeft? Net als volwassenen staan ook kinderen in de moderne samenleving steeds vaker onder druk. Presteren op school, uitblinken in een sport en/of hobby en erbij horen op school of op social media. Of life events als een scheiding, gezinsuitbreiding of een verhuizing; allemaal bronnen waar kinderen stress van kunnen krijgen. Wat je kunt doen als je kind stress heeft? 4 tips van CJG043.
TIP
1: STEL JE KIND GERUST
Net als bij volwassenen kan stress zich bij kinderen uiten in symptomen als: buik- en/of hoofdpijn, geprikkeld of neerslachtig zijn, concentratieproblemen, moeilijk slapen en/of eten. Jonge kinderen zien vaak niet uit zichzelf het verband tussen bijvoorbeeld de druk van een toets en de buikpijn die daarmee gepaard gaat. Leg je kind uit dat gevoelens van angst en stress er soms bij horen en dat je je daar ook wat ziek door kunt voelen. Kijk samen met je kind naar wat jullie zouden kunnen doen om de stressgevoelens te verminderen.
TIP 2: HELP JE KIND OM TOT RUST TE KOMEN Ontspannen is heel belangrijk, maar voor je kind niet altijd gemakkelijk. Een paar keer diep en rustig inademen kan al heel effectief zijn. Het doet namelijk de hoeveelheid adrenaline dalen, die er onder andere voor zorgt dat je kind zich gespannen voelt. Je kunt je kind ook ontspanningsoefeningen leren, zoals mindfulness of yoga-oefeningen. Check onze website: www.cjg043.nl voor oefeningen! En een cursus Yoga of Mindfulness voor kinderen kan ook effectief zijn.
TIP
3: DE KRACHT VAN AANDACHT
Creëer gezamenlijke rustmomenten en ben er dan met aandacht voor je kind. Zeker tijdens de momenten van stress, zoals vlak voor schooltijd kan dit in de positieve zin helpen. Bouw ’s ochtends bijvoorbeeld tijd in om samen te ontbijten, zodat de dag ontspannen begint. En zorg ook na schooltijd voor een rustig moment, zodat je kind zijn zorgen kan delen. Met het ene kind kun je hier echt voor gaan zitten. Bij een ander kind kun je beter je vragen stellen tijdens een spelletje of autorit.
TIP
4: GEZONDE LEEFSTIJL
Een goede nachtrust, gezond eten, genoeg bewegen en regelmaat. Het lijken misschien inkoppers, maar juist in tijden van stress schieten ze er vaak bij in! Wees hier dus extra alert op als je kind stress ervaart.
VRAGEN OVER DIT THEMA? CHAT MET CJG043! Wil je meer weten of heb je nog vragen? Chat met ons! We denken graag met je mee. Op maandag en dinsdag tussen 20.00 en 22.00 uur is de chat gratis en anoniem bereikbaar via www.cjg043.nl. Je kunt je vraag ook per mail voorleggen via info@cjg043.nl
UitnodiGinG! Grote open daG op zaterdaG 23 maart! Van 10.00 tot 15.00 uur Als enige Premium dealer voor Excel en Vermeiren scootmobielen in Zuid Limburg geven wij deze dag extra hoge KortinGen op nieuwe scootmobielen!
WERKEN BIJ DE BESTE WERKGEVER IN DE GGZ? We ondersteunen mensen in de geestelijke gezondheid en de maatschappelijke opvang in Midden- en Zuid-Limburg. Zodat zij het heft weer in eigen hand kunnen nemen en vol zelfvertrouwen deel uit kunnen maken van de samenleving. Zoveel mogelijk op eigen kracht.
Voordeel
van 200.tot 1000.!
Maar er is nog Meer voordeel : • Extra hoge inruil prijzen voor uw scootmobiel! • Scherp geprijsde gebruikte scootmobielen • Flinke Korting op diverse rollators bijv:
169.-
2078 cliënten
Heb jij?
Kun je echt iets
van de cliënt
betekenen
ontwikkeling
Prijzen tombola!
Kortingen gelden alleen op zaterdag 23 maart!
Wethouder Sangersstraat 40 | 6191 NA Beek | Tel. 046-4372727 info@gabriel-hulpmiddelen.nl | www.gabriel-hulpmiddelen.nl
Win leuke prijzen!
Dan ....
Aandacht voor kracht
persoonlijke
Flinke korting op rolstoelen bijv. :
van 329.- voor
76 locaties
Behoefte aan
excel XL 90 van 179.- voor 99.-
Rolstoel Jazz S50
496 collega's
LEV
Kun je groeien Ben je bij ons op je plek
Geïnteresseerd? Kijk dan op www.levantogroep.nl/ wie-we-zijn/werken-bij-levanto
Gezond in
11 dinsdag 19 maart 2019
Dertig jaar staat ze voor de klas. “Het mooiste beroep in de wereld”, zegt Carla BemelmansDaemen uit Hulsberg. Sinds drie jaar heeft ze er met haar eigen bedrijf een passie aan toegevoegd: KIEM - kinderen en mindfulness.
Tekst: Maurice van der Linden Beeld: Laurens Eggen
Carla de kikkerjuf
M
indfulness, het lijkt iets van deze tijd, maar niets is minder waar. In het Boeddhisme wordt het al 2.500 jaar toegepast. “Maar in de westerse wereld is het wel degelijk iets van deze tijd”, begint Carla Bemelmans (51) haar verhaal. “En ‘de tijd’ heeft ervoor gezorgd dat het door steeds meer mensen als toegevoegde waarde in het leven wordt gezien.” We staan 24 uur per dag op ‘aan’. Infobesitas is volksziekte nummer 1. We krijgen op één dag net zoveel informatie te verwerken als iemand uit de middeleeuwen in een heel jaar. De dopamine in ons brein is niet aan te slepen. En dit geldt ook voor kinderen. “Concentreren is steeds vaker een item bij kinderen, zowel op school als erbuiten”, legt Carla uit. “Kun jij je nog herinneren hoeveel vriendjes ’s ochtends al televisie hadden gekeken voordat ze naar de basisschool kwamen? Ik denk dat je ze op één hand kon tellen. Tegenwoordig is dat vrijwel ieder kind. En televisie mag je vandaag de dag hernoemen tot ‘schermen’. Mindfulness helpt kinderen om balans te vinden. Het is meer dan tools en meer dan een methode. Het is een manier van leven.”
Metafoor Maar is dit voor kinderen niet een ver-van-hun-bedshow? “Nee hoor”, is Carla stellig. “Een baby wordt mindful geboren. Een baby is bewust aanwezig in het mo-
ment, maakt zich niet druk over het volgende uur of de volgende dag. Is niet oordelend en mild. Ieder van ons heeft deze kwaliteiten dus in zich. Het is echter van belang ze te onderhouden en te trainen zodat ze niet verloren gaan. Eline Snel, een van de toonaangevende mindfulnesstrainers in Nederland, ontwikkelde daarom een internationale methode, speciaal voor kinderen. De kikker is hierbij de metafoor. Een kikker kan heel lang stilzitten, reageert alleen als het echt nodig is en zal geen energie verspillen. Hij merkt alle drukte om zich heen wel op, maar springt er niet meteen op af. Een kikker ademt duidelijk zichtbaar, zijn buik beweegt op en neer. Van een kikker kun je leren hoe je mindful kunt zijn. Stop, merk op, relax en reageer zijn hierbij de vier sleutelwoorden. En het is geen zaak om kinderen stil te laten zitten, maar om rust en vertrouwen te creëren.” Hulpmiddel om bij kinderen te visualiseren hoe je een hoofd vol gedachten tot rust kan brengen is (wederom) de kikker, maar nu in een glazen dwarrelbol. “Door de bol flink te schudden en hem daarna stil te houden kun je zien dat de gouden dwarrels als vanzelf zakken. Het water wordt weer helder en rustig. Net zoals je hoofd. En vanuit een helder hoofd maak je betere keuzes. Een mooi praktijkvoorbeeld maakte ik in de klas mee. De kinderen vroegen mij vijf minuten voor het eind van de les: ‘Mogen we nog even achter de computer?’ Mijn
antwoord was: ’nee’. ‘Wat moeten we dan doen?’, was de volgende vraag. Ik liet ze vervolgens vijf minuten naar buiten kijken, zonder iets te zeggen. In het begin vonden ze dat vreemd, maar nu is het een heel gewoon iets. Even niets doen, alleen maar ‘zijn’. En dit is precies hoe mindfulness zijn werk doet. Door kinderen het dagelijks te laten ervaren, wordt het een vanzelfsprekendheid. Wellicht nog niet direct bewust, maar er wordt iets in gang gezet. Zo krijgt mindfulness een plek in onze 24-uurs maatschappij. Als herinnering aan de training krijgen de kinderen na afloop een klein kikkertje van mij. Kinderen zien mij ook niet als de juf die mindfulness geeft, maar als de ‘kikkerjuf’.”
Curlingouders Carla is gekwalificeerd mindfulnesstrainer voor kinderen en jongeren en op dit moment in de afrondende fase van de MIO-opleiding (Mindfulness in opvoeding en onderwijs) aan de
Academie voor Mindful Teaching. Die opleiding is bedoeld om ouders en docenten te leren zichzelf te ondersteunen in alledaagse (hectische) situaties door regelmatig mindfulness in te zetten. Juf Ank van de televisieserie De Luizenmoeder had het gekscherend over de ‘curlingouders’. Ouders die het liefst alle obstakels in het leven van hun kind wegbezemen. En dat doen ze met alle goede bedoelingen, maar het staat wel de zelfredzaamheid van een kind in de weg. Mindfulness in opvoeding gaat over ruimte geven aan gevoelens van jezelf en je kind. Daarbij respecterend dat een zaadje van een roos altijd zal ontkiemen en uitgroeien tot een roos. Het zal nooit een tulp worden. Je kunt er wel aan bijdragen dat het een prachtige roos wordt. Accepteer daarom de karaktereigenschappen van een kind en probeer hen er op ‘de juiste manier’ mee te leren omgaan. Golven in de zee kun je niet laten verdwijnen, je kunt er wel op leren surfen.”
Carla Bemelmans-Daemen
Gezond in
12 dinsdag 19 maart 2019
Chiropractor Johan Engelbrecht ‘kraakt’ net even anders Bij chiropractie denk je al snel aan rugpijn en ‘kraken’. Maar met chiropractie kun je aanzienlijk meer klachten behandelen, zoals stijfheid, gewrichtspijn, pijn in de knieën, schouderklachten of nekklachten en zelfs preventief de gezondheid beïnvloeden. Tevens beschikken chiropractors over meerdere behandelmethoden dan alleen kraken. Chiropractor Johan Engelbrecht (33), die een universitaire opleiding chiropractie in Zuid-Afrika volgde, behandelt de wervelkolom bijvoorbeeld op een heel zachte, natuurlijke wijze. Tevens kijkt hij niet alleen naar pijnklachten, maar ook naar levensstijl en levensgeluk.
‘Sta je lichaam toe om te genezen’
M
ensen die pijnklachten hebben in de rug, nek, schouders of handen worden door hun huisarts gemiddeld genomen eerder naar een fysiotherapeut dan naar een chiropractor doorgestuurd. “Vaak komen mensen pas naar mij toe als ze al heel lang klachten hebben en van alles en nog wat hebben geprobeerd. Ik zou ze eigenlijk liever eerder helpen”, vertelt Engelbrecht van de Maastrichtse praktijk Umoya Chiropractic. “Jammer genoeg bestaan er misverstanden over chiropractie. Onbekend maakt onbemind. In Nederland is er bijvoorbeeld geen universitaire opleiding voor dit vakgebied, maar in tal van andere landen zoals Spanje, Amerika en Zuid-Afrika is die er wél. Er zijn vele behandelingen mogelijk en meerdere vormen van ‘kraken’ kunnen daar onderdeel van zijn. Bij mij vormt ‘kraken’ ook een onderdeel, maar ik doe dat op een speciale, zachte manier; met speciale bankjes met schuivende panelen. Op die manier kan ik op een natuurlijke manier mijn handen met het lichaam laten meebewegen en kleine veranderingen in de gewrichten in de wervelkolom teweegbrengen.”
Lage rugpijn: top 5 klacht Tekst: Peter Swelsen Beeld: Moniek Wegdam
Het grootste verschil met andere (para)medici is dat een chiropractor niet alleen de klacht, maar vooral ook de oorzaak aanpakt. Een goed voorbeeld is lage rugpijn, een klacht die in de top 5 van pijnklachten staat en met regelmaat tot arbeidsongeschiktheid leidt. Engelbrecht: “Iemand
die hoge bloeddruk heeft en lage rugpijn, krijgt bij een huisarts al snel medicijnen en maagbeschermers mee. Daarmee worden de klachten inderdaad verminderd, maar er wordt hoogstwaarschijnlijk geen gezondheidswinst geboekt. Sterker nog: waarschijnlijk wordt de patiënt zelfs ongezonder. Al die medicatie heeft namelijk ook weer invloed op je houding en je bewegingsapparaat omdat je niet gewaarschuwd wordt door de pijn. Het is belangrijk om te beseffen dat pijn een functie heeft. Ik probeer er met mijn behandelingen voor te zorgen dat iemand weer beter kan bewegen en ook eens goed naar zijn of haar levensstijl kijkt. Gezonde voeding, de juiste beweging en het voorkomen van stress zijn daar onderdelen van. Zodra mensen zich letterlijk en figuurlijk vrijer kunnen bewegen, worden de klachten minder en neemt de energie meestal snel toe.” Engelbrecht komt uit Kaapstad in Zuid-Afrika en kwam per toeval in Nederland terecht. “Ik had een universitaire studie tot chiropractor gevolgd en besloot in 2010 om mijn horizon te verbreden in onder meer Australië en Engeland. Op een gegeven moment kreeg ik een positieve reactie op een sollicitatie in Nederland en ben ik uiteindelijk naar Maastricht verhuisd. Na een inburgeringscursus en een paar jaar loondienst besloot ik om een eigen praktijk te starten.”
Zelfhelend vermogen Op de vraag of hij soms ook mensen met één behandeling kan genezen?, reageert de chiropractor oprecht verbaasd. “De kern van mijn werk is juist dat je
Johan Engelbrecht rustig de tijd moet nemen voor het herstel. Het gaat dus expliciet níet over wonderbaarlijke genezingen. Je kunt over de duur - en zelfs over de mate van het herstel - vooraf nauwelijks iets zeggen. Je moet geduld hebben en weer vertrouwen krijgen in de zelfhelende kracht van je lichaam. De ene keer is een klacht na enkele behandelingen weg of zijn de klachten verminderd. Een andere keer heeft het langer de tijd nodig. Het is belangrijk dat je dat kunt accepteren. Meestal is er op den duur wel sprake van ingrijpende veranderingen en hebben mensen minder pijn én zijn ze energieker. Je moet je lichaam toestaan om zichzelf te genezen. In feite stimuleer je met chiropractie de natuurlijke weer-
stand, onder andere door in te werken op de ruggenwervels en de onderliggende zenuwbanen. In de medische wereld wordt in mijn ogen nog te veel gedacht in termen van ziek en gezond. Maar gezondheid is een dynamisch gegeven en een chiropractor probeert vanuit iedere situatie naar gezondheidswinst te streven en niet alleen aan symptoombestrijding te doen. Een chiropractor kan je trouwens ook behandelen als je objectief gezien nog niet ziek bent, maar wel het gevoel hebt dat je niet goed in je vel zit, weinig energie hebt of stijve gewrichten. Er zijn bijvoorbeeld cliënten die zich regelmatig preventief laten behandelen en zich daardoor aanzienlijk fitter zijn gaan voelen.”
Gezond in
13 dinsdag 19 maart 2019
Ze zit in een rolstoel en kan zich helemaal niet bewegen. Alleen haar hoofd doet het nog. En hoe…! Monique Hagemans (52) uit Ulestraten bruist van de energie en weigert te capituleren voor multiple sclerose (MS), een aandoening van het centrale zenuwstelsel.
Tekst: Judith Houben Foto: Nico Bastens
Krachtpatser met MS
J
e zou misschien verwachten dat Monique Hagemans in een hoek van de kamer wegkwijnt, mijmerend over die mooie tijd toen ze pijnvrij door het leven ging en haar armen en benen volop in bedrijf waren, nadenkend over de heftige spierpijnen en het ‘sjravelen’ naar de woonkamer. En dat voor-
al na het eten van bijvoorbeeld kerrie, paprika en kaneel. Had ze toen maar geweten over voeding wat ze nu weet. Maar haar kaarten werden anders geschud en de diagnose MS luidde het grote afscheid in. Afscheid van haar lichaam en haar man. Hij was na 25 jaar meer verpleger geworden dan echtgenoot. Zijn vertrek in 2011 betekende bijna ook het
afscheid van haar zonen die nu 24 en 21 jaar oud zijn, want Monique kon niet meer zelfstandig wonen. Bijna… De vechter in haar werd wakker en er kwam een strijdplan. “Ik wilde mijn jongens niet kwijt. Stel je voor dat ze me in een verzorgingshuis tussen de oudjes zouden moeten opzoeken. De overlevingsdrang na het vertrek van mijn man was enorm. Ik dacht: ik ben clever genoeg om alles zelf te regelen mits er voldoende budget is.” Maar het hield niet over. Ze moest zich drie jaar behelpen met onverstaanbare Slowaakse verzorgsters voordat haar persoonsgebonden budget verhoogd werd. Nu heeft ze een team van veertien Nederlandse vrouwen om zich heen verzameld die haar bijna 24/7 verzorgen. Alleen ’s middags is ze een paar uur alleen en kan ze schrijven of de verzorgingsroosters voor haar team bijwerken. Missie ‘thuis blijven’ geslaagd, maar het knokken gaat door. In april 2018 lanceerde Monique haar website (msnatuurlijknatuurlijkms.nl) voor lotgenoten. Het idee ontstond na een geslaagd experiment met allergietabletten die antihistamine bevatten.
Monique Hagemans
“Een logopediste adviseerde die pillen, toen mijn spraak achteruitging. Na die eerste tablet stroomde het bloed keihard door mijn aderen en ’s morgens tintelden mijn lippen. Na pil twee was mijn spraakprobleem verdwenen. Blijkt dat die pillen bepaalde eiwitten in je lichaam opruimen, waardoor de pijn en
de stijfheid verdwenen. Ik ben geen wetenschapper, maar voor mezelf weet ik dat er een link is tussen eiwitten, voeding en MS. Specialisten willen de discussie hierover niet aangaan, omdat er nog weinig bekend is over MS, maar via mijn website kan ik toch lotgenoten informeren.” De antihistamine bracht geen verdere genezing. Maar het hielp wel, net als het middel Fampyra baat had bij veel andere MS-patiënten. “Onbegrijpelijk dat Fampyra nu uit het basispakket is gehaald. Toen ik de diagnose kreeg, gaven de artsen me nog 20 tot 25 jaar. Dat is nu 30 jaar geleden. Misschien dankzij de antihistamine. Dus als anderen baat hebben bij Fampyra zou dat vergoed moeten worden.” Maar haar belangrijkste boodschap voor MS-patiënten is: “Geef nooit op, hoe uitzichtloos het ook lijkt!” Deze boodschap draagt ze sinds dit jaar ook uit via haar site onder de Maastrichtse titel Vreije MinS. Via de telefoon of Skype wil ze een luisterend oor zijn voor iedereen die dat wil. Dat Monique zelf nooit opgeeft, bewijst haar verhaal én haar gsm-lepeltje. Met deze lange metalen lepel in haar mond typt ze vlot handsfree op haar mobiele. “Mijn vader heeft op het uiteinde een tabletpen bevestigd waardoor ik kan typen op mijn iPhone.” Nu de Action die pennetjes niet meer verkoopt, brainstormt Monique over een spraakcomputer. Het wordt haar zoveelste overwinning. En zo blijft haar leven ondanks die ellendige MS mooi, uitdagend en bijzonder. “Dat wil ik anderen ook meegeven.”
ADVERTENTIE
| gezond in limburg MA
Vacature Schoonmakers MUMC+ Met opgerolde mouwen ga jij aan de slag met: Ben jij onze nieUwe gaStVrije SChoonMaker?
Stichting NOVIzorg Grubbelaan 22 6431 GH Hoensbroek Foto: PositiveFit uitbreiding op meerdere locaties
T: 045 - 2 310 310 E: info@novizorg.nl I: www.novizorg.nl
Wil je solliciteren of heb je een vraag? Mail of bel met Joep Pelzer via Joep.Pelzer@hagozorg.nl of 088 099 0880. www.werkenbijhagozorg.nl
• dagelijkse schoonmaakwerkzaamheden, zoals stofwissen, moppen, stofzuigen, schoonmaken van sanitair en reinigen van meubilair; • grotere periodieke schoonmaakklussen, zoals vloeronderhoud. • glimlachend vragen beantwoorden van patiënten, bezoekers en medewerkers. De werktijden zijn van maandag t/m vrijdag van 17.00 tot 20.00 uur. Arbeidsvoorwaarden volgens de cao voor Schoonmaak- en Glazenwassersbedrijf.
Gespecialiseerde dagactiviteiten en begeleiding thuis NOVIzorg biedt kleinschalige en persoonlijke dagactiviteiten als u een steuntje in de rug kunt gebruiken. Op meerdere locaties in Parkstad kunt u terecht voor een gevarieerd activiteiten-aanbod. Bel of mail voor meer informatie, kijk op onze vernieuwde website, of loop gewoon eens binnen. Onderdeel van:
De koffie staat klaar!
Niet aangeboren hersenletsel | Afasie | Parkinson | Dementie
Vroegtijdige opsporing van kanker is een prachtig doel
“Fijn dat ik hier een bijdrage aan kan leveren” cliënt haar spanning achter zich laat en met een goed gevoel naar buiten gaat, geeft dat nóg meer voldoening. Onlangs kwam een cliënt ons bedanken omdat wij een tumor in haar borst hadden ontdekt. Daardoor is ze op tijd behandeld. Uiteindelijk is dat natuurlijk waar je het voor doet.”
den regelmatig intervisies en kwaliteitscontroles plaats. Tijdens de periodieke fotobesprekingen met een radioloog worden ervaringen uitgewisseld en krijg je de gelegenheid om vragen te stellen. Kwaliteit staat bij ons hoog in het vaandel”. Diverse vacaTures Werk jij graag in een organisatie met een maatschappelijk belang, waar veel aandacht is voor jou, voor de kwaliteit van het werk, de cliëntgerichte dienstverlening en de onderlinge contacten? Dan voel jij je vast thuis bij Bevolkingsonderzoek Zuid.
Teamwork Mia werkt in een team van acht MBB’ers, in de leeftijd variërend van 29 tot 64 jaar. Daarover zegt ze: “De samenwerking met collega’s is heel goed. Iedereen stelt zich flexibel op. Zo krijgen we altijd de planning rond, zodat elke dag voldoende mensen werken en iedereen Wij zijn op zoek naar MBB’ers in de screening. Je Werken bij Bevolkingsonderzoek Zuid is uitdagend toch tijd heeft voor de thuissituatie.” werkt in een klein team met bevlogen en enthousiaste en afwisselend. Je dient een belangrijk maatschappecollega’s. Samen met je collega’s help jij mee borstkanlijk doel. Dankzij vroegtijdige opsporing van kanker Fijne werkgever ker vroegtijdig op te sporen. “Onze organisatie vindt het belangrijk dat de medeis de kans op genezing en een minder ingrijpende werkers zich blijven ontwikkelen en heeft een uitgebehandeling groter. Mia Einerhand is MBB’er* in de screening bij Bevolkingsonderzoek Zuid. Zij vertelt breid scholingsprogramma. De klinische lessen die wij Ben je enthousiast geworden en zie jij jezelf bij onze waarom het zo leuk is om voor deze organisatie te als MBB’ers regelmatig volgen zijn altijd erg interessant. organisatie werken? Kijk voor onze actuele vacatures en Net zoals de congressen die wij elk jaar bezoeken. Op voor meer informatie op www.werkenbijbevolkingsonwerken. die manier kun je je kennis uitbreiden en je verdiepen in derzoek.nl. We zien je sollicitatie graag tegemoet! bepaalde onderwerpen. Dat is belangrijk, want ons vakDankbaar werk Mia heeft 27 jaar als radiodiagnostisch laborant in een gebied is volop in ontwikkeling” aldus Mia. “Ook vin- *Medisch Beeldvormings- en Bestralingsdeskundige ziekenhuis gewerkt, voordat ze MBB’er werd bij Bevolkingsonderzoek Zuid. Een groot verschil met haar huidige werk: “In het onderzoekscentrum werk je zelfstandig en tijdens kantooruren”, zegt Mia. “Daarnaast specialiseer je jezelf in het maken van kwalitatief goede borstfoto’s. Ik zie het als een sport om mijn specialisatie tot in de perfectie uit te voeren. Zeker als een cliënt gespannen is, vind ik het een uitdaging om de perfecte borstfoto’s te maken. Als het me bovendien lukt dat de
Gezond in
15 dinsdag 19 maart 2019
Diabetes genezen met behulp van een dieet. Niet het verlichten van diabetes of symptoombestrijding, maar écht genezen. Dat dat kan, zou blijken uit onderzoek door de Universiteit van Newcastle. Het dieet bestaat uit drie vloeibare maaltijden en drie porties van niet-zetmeelrijke groenten. In totaal goed voor 800 kcal, ‘het magische getal’. Doctor Rutgert Bianchi, werkzaam als internist bij het Diabetes Advies Centrum in ziekenhuis Zuyderland, twijfelt ernstig aan dit dieet.
Tekst: Melissa Vijgen Foto: Bas Quaedvlieg
Doctor Rutgert Bianchi
800 kcal, drie vloeibare maaltijden en drie porties niet-zetmeelrijke groenten
Het dieet dat diabetes type 2 geneest?
D
iabetes, elk jaar opnieuw worden duizenden mensen gediagnosticeerd met deze aandoening en nog minstens hetzelfde aantal lijdt aan de ziekte zonder dat ze het weten. In de samenleving vindt de laatste decennia een verschuiving plaats als het gaat om diabetes type 2. Vroeger kwam deze vorm van diabetes met name voor bij ouderen en werd daarom ook wel ouderdomssuiker genoemd. Tegenwoordig zijn er steeds meer gevallen van diabetes bij jongvolwassenen en zelfs kinderen. Goeddeels is dat het gevolg van de steeds ongezondere levensstijl die we erop nahouden; een gevolg van welvaart, opvoeding en gemakzucht.
Het ‘wonder’ van Engeland De Universiteit van Newcastle kwam recentelijk naar buiten met een onderzoek, waarvan de uitkomsten erop wezen dat diabetes met een streng dieet genezen zou kunnen worden. Doctor Rutgert Bianchi van het Diabetes Advies Centrum in ziekenhuis Zuyderland heeft ernstige bedenkingen bij het dieet. “Eigenlijk is het dieet niet vol te houden. Bij een verantwoord, energiebeperkt dieet bedraagt de gemiddelde calorie-inname ongeveer 1.500 kcal per dag, dat is bijna het dubbele van hetgeen het Newcastledieet voorschrijft. Daarnaast is er in dat dieet geen rekening gehouden met de medische achtergrond van een diabetespatiënt.”
Crashdieet “Dat je afvalt bij zo’n lage calorie-inname is logisch. Het is een crashdieet”, zegt Bianchi. “Een soortgelijk dieet wordt incidenteel ook toegepast in Zuyderland. Voordat een patiënt een bariatrische operatie - een ingreep met als doel gewichtsverlies - ondergaat, krijgt hij een dieet
voorgeschreven dat ervoor zorgt dat de hoeveelheid vet in de buikholte snel afneemt. Door deze vermindering kan een chirurg beter en veiliger opereren. In dit geval is dit crashdieet eenmalig. Het is niet verstandig om een dergelijk dieet te continueren.”
Nierfalen Een ander aspect waarmee volgens Bianchi in het onderzoek geen rekening is gehouden, is het feit dat door diabetes de nieren minder goed kunnen werken. “Schade aan de nieren door diabetes noemen we nefropathie en dát ontstaat bij ongeveer 30% van de mensen met diabetes. Bij nierfalen gaat de functie van de nieren in de loop der jaren geleidelijk achteruit. Als diabetici dit dieet volgen, krijgen ze te veel eiwitten binnen. En dat is schadelijk voor een diabetespatiënt die nierklachten heeft”, aldus Bianchi.
Diabetes niet te genezen In het onderzoek van de Universiteit van Newcastle wordt gesteld dat patiënten met diabetes type 2 middels het dieet binnen acht weken genezen. Bianchi: “Als je stopt met het gebruiken van insuline of medicijnen heb je nog altijd diabetes. Alleen is dit door gezond te leven zó goed onder controle te krijgen dat er op dat moment geen medicijnen meer nodig zijn. Zeker, er is flinke vooruitgang te boeken door een gezondere levensstijl aan te nemen, maar helemaal genezen van diabetes kun je niet.”
Wie diabetes type 2 heeft kan door gezonder te eten, genoeg te bewegen en op een verantwoorde wijze af te vallen ervoor zorgen dat het lichaam weer beter reageert op insuline. “De bloedsuiker wordt dan lager en stabieler. Er zijn zelfs mensen die daardoor helemaal geen insuline of medicijnen meer nodig hebben”, zegt Bianchi. “Het wordt ook het omkeren van diabetes type 2 genoemd.”
Geen wonderdieet Bianchi’s dringende advies is om het Britse dieet niet te volgen. “Het houdt te weinig rekening met de individuele medische achtergrond van de patiënt. Daarnaast is het een dieet dat niet vol te houden is. Mijn raad aan diabetici is om onder begeleiding van een arts te bekijken wat de mogelijkheden zijn, hoe je jouw levenskwaliteit met diabetes kunt verbeteren!”
Vijf tips om de levenskwaliteit met diabetes te verbeteren: 1. Ben bewust van wat je eet. 2. W eet welke voedingsstoffen goed voor jou zijn. 3. Zorg voor voldoende lichaamsbeweging. 4. Val af op een natuurlijke wijze, zonder behulp van een crashdieet of shakes. 5. Pas deze tips toe onder begeleiding van een professional. Iedere diabetespatiënt is anders en heeft een andere aanpak nodig.
ADVERTENTIE
| gezond in limburg MA
Kies voor werken bij Sevagram Werk jij graag in een open cultuur, gericht op leren en groeien en waar mensen rekening houden met elkaar? Kies dan voor Sevagram, want Sevagram staat niet alleen voor zorg met bezieling, maar ook voor werken met bezieling. Zelf verantwoordelijkheid nemen, hoort daar ook bij. Bij ons krijg je ook alle ruimte om je te blijven ontwikkelen en te doen waar je goed in bent. We zijn een lerende organisatie en dat leren doen we graag met elkaar. Uiteraard helpen we je met het maken van keuzes die aansluiten bij jouw talenten. We geloven ook in experimenteren en ontdekken. Want, ook daar leer je van. Sevagram hecht groot belang aan vitaliteit en daar bieden we vanzelfsprekend ruimte en mogelijkheden voor.
Er zijn diverse vacatures in al onze locaties! Voor elk wat wils, ook qua opleidingen! Je kunt deze vacatures bekijken op onze website: www.werkenbijsevagram.nl en direct solliciteren. Wil je eerst een rondleiding op locatie of een kennismakingsgesprek? Ook dat kan: mail dan naar vacatures@sevagram.nl
W E R K E N B I J S E VA G R A M . N L