Architect Τεύχος 06 by BOUSSIAS

T IMH : 9€ | ISS N 27 32 - 87 3 2

TEYXOΣ # 06 | ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2022

Η ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΉ ΕΊΝΑΙ (ΚΑΙ) ΓΈΝΟΥΣ ΘΗΛΥΚΟΎ

ΣΤΑ… ΕΝΔΌΤΕΡΑ ΤΟΥ ΞΕΝΟΔΟΧΕΙΑΚΟΎ DESIGN

34 Ο ΑΣΤΙΚΌΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΌΣ ΣΤΑ ΧΝΆΡΙΑ ΤΗΣ ΒΙΩΣΙΜΌΤΗΤΑΣ 40

ΒΑΣΊΛΗΣ ΑΞΙΏΤΗΣ: ΜΕ ΤΑΧΎΤΑΤΟΥΣ ΡΥΘΜΟΎΣ ΠΡΟΧΩΡΟΎΝ ΟΙ ΑΝΑΠΛΆΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΑΘΉΝΑ

Στην οδήγηση

όλα.

Ο Ι Κ Ο Ν Ο Μ Ι Α Φ Ρ Ο Ν Τ Ι Δ Α

Γ Ι Α

Τ Ο

Π Ε Ρ Ι Β Α Λ Λ Ο Ν

Ε Γ Γ Υ Η Μ Ε Ν Η

Π Ο Ι Ο Τ Η Τ Α

ΕΛΕΥΘΕΡΗ

∆ΙΕΛΕΥΣΗ ΣΤΟΝ ∆ΑΚΤΥΛΙΟ

Με Fisikon µπορείς και να τα όλα! Φυσική εξέλιξη

Φθηνότερο έως και 65%

από τα άλλα συµβατικά καύσιµα

Πιο φιλικό στο περιβάλλον, καθώς περιορίζει δραστικά τους ρύπους Εγγυηµένη ποιότητα καυσίµου

www.fisikon.gr

CONTENTS 6

NEWS MATERIALITY & DESIGN

10 34

10 Στα… ενδότερα του ξενοδοχειακού design

OPINIONS 16

Ο αστικός σχεδιασμός στα χνάρια της βιωσιμότητας

Νίκος Σ. Μοράντης και Ζένιος Ζένιου: Η σημασία του storytelling στο design ενός ξενοδοχείου Τζούλια Τσαλίκη: Η σημασία του Ψηφιακού Αρχείου Ελληνίδων Αρχιτεκτόνων

COVER STORY ΚΟΡΥΦΑΊΕΣ ΓΥΝΑΊΚΕΣ ΑΡΧΙΤΈΚΤΟΝΕΣ 20

Στα… ενδότερα του ξενοδοχειακού design Ο αστικός σχεδιασμός στα χνάρια της βιωσιμότητας

Νίκη Μάνου-Ανδρεάδη: Η αρχιτεκτονική θέλει πάθος, αφοσίωση και πειθαρχία Λιάνα Νέλλα-Ποτηροπούλου: Αρχιτέκτονας είναι αυτός που υπερβαίνει τα όρια Ρένα Σακελλαρίδου: Χωρίς ριζόχαρτο και μολύβι δεν γίνεσαι ολοκληρωμένος αρχιτέκτονας

INTERVIEWS 40

Βασίλης Αξιώτης: Με ταχύτατους ρυθμούς προχωρούν οι αναπλάσεις στην Αθήνα Ιφιγένεια Μάρη: Η «μεγάλη συρραφή» το μέσο προς τη βιωσιμότητα

SUSTAINABLE ARCHITECTURE 46

EVENTS 50

Βασίλης Αξιώτης: Με ταχύτατους ρυθμούς προχωρούν οι αναπλάσεις στην Αθήνα Φ Ε Β Ρ Ο ΥΑ Ρ Ι Ο Σ 2 0 2 2

Το μεγάλο πρόγραμμα ανακαίνισης κατοικιών της Εσθονίας Αποδόμηση, όχι κατεδάφιση: Η επανάχρηση των υλικών στην αρχιτεκτονική

Βραβείο Mies van der Rohe: Αποκάλυψη τώρα των 7 φιναλίστ

CASE STUDY 60

Πέντε άκτιστα κτίρια μεγάλων αρχιτεκτονικών γραφείων

Αρχισυντάκτης

Γιάννης Πισπιρίγκος E: gpispirigos@boussias.com

Σύμβουλος Έκδοσης

Βασίλης Μπαρτζώκας (Design Ambassador)

Συντακτική ομάδα

Φωτεινή Δαϊλά, Γιώργος Κατσιμιλής, Βάιος Κρόκος

Υπεύθυνη Διαφήμισης

Κυριακή Μανθοπούλου E: kmanthopoulou@boussias.com

Γραφιστική Επιμέλεια Νίκος Γαζετάς

Φωτογράφος

Κορνήλιος Σαραντίογλου

Image Bank

www.stock.adobe.com

Υπεύθυνη Συνδρομών

Βίκυ Θεοδωρίδου E: vtheodoridou@boussias.com

Υπεύθυνη Κυκλοφορίας Ρίτα Κανδάκη

Γραμματεία

Δήµητρα Σπανού

Εκτύπωση-Βιβλιοδεσία

Pressious Arvanitidis

Συσκευασία/Ένθεση/Επικόλληση Presstime

Λογιστήριο

Κωσταντίνος Χασιώτης, Αλέξης Σουλιώτης, Λίνα Γκολοµάζου

Συνδρομές (Ετήσιες)

Εταιρειών: €99 Στελεχών/Ιδιωτών: €60 Φοιτητών: €50 Κύπρου-Εξωτερικού: €150

Εκδότης

Μιχάλης Κ. Μπούσιας

Διευθύντρια Περιοδικών Εκδόσεων Κατερίνα Πολυμερίδου

Διευθύντρια Πωλήσεων Νένα Γιαννακίδου

Creative Director

Γιώργος Τριχιάς

Επικοινωνία BOUSSIAS ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΕΣ Ε.Π.Ε. Τ: 210 6617777, F: 210 6617778, Κλεισθένους 338, 153 44 Γέρακας

www.boussias.com ISSN: 2732- 8732 Κωδικός ΕΛΤΑ: 210188

www.architectmag.gr

EDITORIAL

Να μην αγνοούμε τους δημιουργούς ΤΟΥ ΓΙΑΝΝΗ ΠΙΣΠΙΡΙΓΚΟΥ Εditor in Chief

Με

αφορμή τα έργα που εκτυλίσσονται στην πλατεία Κολωνακίου για τη νέα γραμμή του μετρό, ο ΣΑΔΑΣ-ΠΕΑ με επιστολή του στο υπουργείο Μεταφορών και Υποδομών θίγει ένα πολύ σημαντικό ζήτημα που αφορά το ίδιο το αρχιτεκτονικό έργο: την αναγνώριση των δημιουργών κάθε αρχιτεκτονήματος αλλά και την ταύτισή του με τον πολιτισμό. «Από το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο του Τσίλλερ, την Εθνική Βιβλιοθήκη του Χάνσεν, το Μετσόβιο Πολυτεχνείο του Καυταντζόγλου, τα πλακόστρωτα του Πικιώνη, τα ξενοδοχεία του Άρη Κωνσταντινίδη, την Αμερικάνικη Πρεσβεία του Γκρόπιους, το Σχολείο το Ζενέτου, το Ωδείο του Δεσποτόπουλου, το Βυζαντινό Μουσείο του Κρόκου στη Θεσσαλονίκη, το Βυζαντινό Μουσείο του Μάνου Περράκη στην Αθήνα, την Πινακοθήκη των Φατούρου και Μυλωνά, μέχρι την πλατεία του Δημήτρη και της Σουζάνας Αντωνακάκη στο Κολωνάκι, όπως και σε τόσα άλλα έργα αρχιτεκτονικής, διαπιστώνουμε ότι καταγράφεται στην κοινή συνείδηση μια ταύτιση του έργου με τον δημιουργό του. Η σύνδεση του ονόματος του αρχιτέκτονα με το έργο, δεν έχει πάντα σχέση με την αυτή καθ’ εαυτή ποιότητα του συγκεκριμένου έργου, αλλά με το συνολικό έργο του, που έχει καταξιωθεί και αποτελεί διαχρονικό σημείο αναφοράς στην αρχιτεκτονική και στον πολιτισμό και αποτελεί πλέον στοιχείο της πολιτιστικής μας κληρονομιάς», σημειώνεται στην επιστολή. Και σε άλλο σημείο τονίζει: «Δυστυχώς τα τελευταία χρόνια, ‘’χρόνια ανάπτυξης’’, ακούμε για εμβληματικά έργα με τεράστιους προϋπολογισμούς από μεγάλες κατασκευαστικές εταιρείες, πάντα όμως αγνώστου Δημιουργού. Κανείς δεν γνωρίζει τον

αρχιτέκτονα του νέου αεροδρομίου, κανείς δεν γνωρίζει τον αρχιτέκτονα των Φαραωνικών κατασκευών στο Ελληνικό κ.α. (όλοι ακούμε για την εργολαβία και το μεγάλο κόστος). Σπάνια όμως τα έργα αυτά η κοινή συνείδηση τα αποδέχεται ως στοιχεία της πολιτιστικής κληρονομιάς και για τον λόγο αυτόν είναι υπό συνεχή αμφισβήτηση μέχρι την παρακμή τους. Η τάση που εμφανίζεται τελευταία, σε ιδιωτικό και δημόσιο χώρο, στο πλαίσιο ανακατασκευών ή μετατροπών και γενικά παρεμβάσεων, σε αναγνωρίσιμα έργα, ή σε έργα καταξιωμένων αρχιτεκτόνων, του να αγνοείται ηθελημένα ο δημιουργός τους, έχει αποτέλεσμα την παραποίηση του πολιτιστικού αποτυπώματος με άμεση συνέπεια την αλλοίωση της ταυτότητας της πόλης ή του χώρου που ανήκουν». Το ΔΣ του ΣΑΔΑΣ – Πανελλήνιας Ένωσης Αρχιτεκτόνων λοιπόν θεωρεί ότι είναι πλέον επιτακτική ανάγκη για ουσιαστικούς λόγους, που έχουν σχέση με την ταυτότητα των πόλεων και την προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς, σε συνδυασμό με τους δεοντολογικούς κανόνες που διέπουν το επάγγελμα του αρχιτέκτονα μηχανικού, η υποχρέωση ενημέρωσης και η συνεργασία των αρχικών δημιουργών με τους εργοδότες, με σκοπό τη διασφάλιση του καλύτερου δυνατού αποτελέσματος για την ταυτότητα των πόλεων και τον πολιτισμό. «Το ΔΣ του ΣΑΔΑΣ – ΠΕΑ, ζητά την παρέμβαση του υπουργείου για τη θεσμοθέτηση αυτής της προϋπόθεσης». Αναμφισβήτητα, πρόκειται για μια σημαντική πτυχή του αρχιτεκτονικού επαγγέλματος καθώς ο σεβασμός στο όραμα και το Έργο του αρχιτέκτονα, με την αναγνώριση της προσπάθειάς του, σημαίνει σεβασμός και διατήρηση της πολιτιστικής κληρονομιάς μας.

Η τάση να αγνοείται ηθελημένα ο δημιουργός, έχει αποτέλεσμα την παραποίηση του πολιτιστικού αποτυπώματος

Φ Ε Β Ρ Ο ΥΑ Ρ Ι Ο Σ 2 0 2 2

NEWS

Κοινή τελετή, κοινός σκοπός Σε ένα event τρία σημαντικά βραβεία της BOUSSIAS Κοινή τελετή βράβευσης για τα Building Materials Awards 2022, Wood Awards 2022 και Aluminium in Architecture Awards 2022, με στόχο να παρουσιαστούν οι καλές πρακτικές τόσο των μελετών και εφαρμογών όσο και των ιδίων των δομικών υλικών

MAIN LOGO

Outline

σύνθεση είναι η θεμελιώδης αρχή για κάθε κατασκευαστικό και αρχιτεκτονικό έργο. Υλικά, εφαρμογή και σχεδιασμός σε απόλυτη συνέργεια και ισορροπία. ⊲ Καινοτόμα υλικά ⊲ Παραδοσιακά υλικά με υψηλές επιδόσεις στο χρόνο ⊲ Πράσινα υλικά ⊲ Αρχιτεκτονικός σχεδιασμός που γίνεται έργο μέσα από την χρήση δομικών υλικών… Τα κορυφαία έργα και υλικά, τα best practices, οι καινοτόμες εφαρμογές, το υψηλό αισθητικό αποτέλεσμα και οι πράσινες επιδόσεις θα παρουσιαστούν στην τριπλή και μεγαλύτερη γιορτή του κλάδου: Η κοινή τελετή βράβευσης των Building Materials Awards 2022, Wood Awards 2022 και Aluminium in Architecture Awards 2022, θα πραγματοποιηθεί στις 21 Μαρτίου στο Radisson Blu Park Hotel,στη Λεωφόρο Αλεξάνδρας 10, Αθήνα. (Ώρα Προσέλευσης: 18:45 – Ώρα Έναρξης: 19:15). Οι τρεις Πρόεδροι των Επιτροπών Αξιολόγησης των βραβείων, κυρία Αντωνία Μοροπούλου, κύριος Παναγιώτης Τουλιάτος και κύριος Χρίστος Δίπλας, και οι experts που στελέχωσαν τις Επιτροπές, χαιρετίζουν και συζητούν για το μέλλον του κλάδου! Κλείστε θέση στην Τελετή Απονομής της 21ης Μαρτίου και βρεθείτε μαζί με όλους τους επαγγελματίες της αγοράς.

ALUMINIUM

IN ARCHITECTURE

AWARDS ‘22

WOOD AWARDS 2022

MAIN LOGO

BUILDING AWARDS ‘22 MATERIALS Cf DinGrBlack Regular Cf DinGr Regular

ALUMINIUM

IN ARCHITECTURE

Cf DinGrBlack Regular

AWARDS 2022 ΒΡΑΒΕ ΙΑ ΔΟ Μ ΙΚΩ Ν ΥΛΙΚΩ Ν

CanEteok

Gotham / Black

Gotham / Book Calibri / Regular

Υποστηρικτής

WOOD AWARDS Αριστοτέλης Βοτζαλίδης, Τηλ.: 210 66177772022 (εσωτ. 274), E: avontzalidis@boussias.com

OUTLINE Τελετή Απονομής: Logo Variations

WOOD AWARDS 20

Χορηγίες: Κυριακή Μανθοπούλου, Τηλ.: 210 6617777 (εσωτ. 156), Ε: kmanthopoulou@boussias.com IN ARCHITECTURE AWARDS ‘22 Ματίνα Δημητριάδου, Τηλ.: 210 6617777 (εσωτ. 331), Ε: mdimitriadou@boussias.com

ALUMINIUM

Favicon

WOOD AWARDS 2022 5

Colors

Φ Ε Β Ρ O YA Ρ Ι Ο Σ 2 0 2 2 #667087

#3F3E3E

NEWS

Stonetech: Νέος εκθεσιακός χώρος 3.500 τ.μ. με φυσικά πετρώματα και τεχνητές επιφάνειες Η Stonetech, κορυφαία εταιρεία στον χώρο των φυσικών πετρωμάτων, μαρμάρων και τεχνητών επιφανειών, ανοίγει νέο στεγασμένο εκθεσιακό χώρο συνολικής έκτασης 3.500 τ.μ. στην Οινόη. Επαγγελματίες από τον κλάδο των φυσικών πετρωμάτων, αρχιτέκτονες, κατασκευαστές, επιχειρηματίες και διακοσμητές μπορούν να δουν από κοντά και να επιλέξουν τις πλάκες και τα υλικά που επιθυμούν. Ο χώρος λειτουργεί από Δευτέρα έως Σάββατο από τις 8:00 έως τις 16:00, τηρώντας όλα τα απαραίτητα μέτρα προστασίας και φέρνοντας μία νέα αισθητική και αντίληψη στον κλάδο. Η εταιρεία στον νέο χώρο εκθέτει πλάκες φυσικών πετρωμάτων από την Ελλάδα και το εξωτερικό, καθώς και προϊόντα από τις αποκλειστικές αντιπροσωπείες τεχνητών επιφανειών που εκπροσωπεί στη χώρα μας, Neolith και Quarella. Στον εκθεσιακό χώρο λειτουργεί και φωτογραφικό Studio μέσα από το οποίο ψηφιοποιείται όλη η αποθήκη των υλικών, αλλά και δίνει τη δυνατότητα στους πελάτες να έχουν άμεσα οπτικό υλικό από τα προϊόντα που τους ενδιαφέρουν.

Τα υλικά που διατίθενται στην Οινόη είναι άμεσα συνδεδεμένα με το ηλεκτρονικό showroom stonetechb2b.com, μέσα από το οποίο, η εταιρεία προσφέρει στους πελάτες της, σε Ελλάδα και εξωτερικό, προϊόντα κορυφαίας ποιότητας.

Eltop: Αρχιτεκτονικά υλικά με γνώμονα τη βιώσιμη ανάπτυξη Η Eltop υποστηρίζει τη στρατηγική επιλογής υλικών, τα οποία ενισχύουν τον αρχιτεκτονικό σχεδιασμό με τις νέες φλούδες καπλαμά αληθινής πέτρας Slate Lite πάχους 2-3mm. Για να παραχθεί το Slate Lite επιλέγονται τα πιο όμορφα πετρώματα από όλο τον κόσμο. Με την πρωτοποριακή τους τεχνολογία παράγονται εξαιρετικά λεπτά φύλλα 100% φυσικής πέτρινης επιφάνειας από αρχικούς όγκους πετρωμάτων μέχρι και 5 τόνους. Οι real stone veneer Slate Lite προστίθενται στη συλλογή των έξυπνων υλικών της Eltop, που εκφράζουν τη σύγχρονη ανθρωποκεντρική & περιβαλλοντική αρχιτεκτονική κουλτούρα συμβάλλοντας στην εξοικονόμηση χρημάτων, στην προστασία των ανθρώπων & του περιβάλλοντος. Είναι κατάλληλα για κάθε έργο, wall cladding, surface επίπλων, kitchen design, δηλαδή όπου απαιτείται ελκυστική αισθητική αλλά και σύγχρονα τεχνικά χαρακτηριστικά. Πρόκειται για υλικό κατάλληλο για interior ή exterior design που απαιτεί ευκαμψία, χαμηλό βάρος, εύκολη μεταφορά, υγιεινή χωρίς επιβλαβή χημικά στοιχεία, έντονο διακοσμητικό εφέ και Go Green προσανατολισμό. 6

Φ Ε Β Ρ Ο ΥΑ Ρ Ι Ο Σ 2 0 2 2

Hager Hellas: Ηλεκτρολογικές λύσεις για τουριστικά καταλύματα Όταν πρόκειται για την ηλεκτρική υποδομή ενός ξενοδοχείου, η εταιρεία Hager είναι ο αξιόπιστος συνεργάτης για την παροχή μιας εξαιρετικής εμπειρίας στους επισκέπτες, συμβάλλοντας σημαντικά στην άνετη και ασφαλή διαμονή τους. Η Hager προσφέρει προσαρμοσμένες λύσεις για κάθε ανάγκη με δυνατότητα αναβάθμισης, που ταιριάζουν στους χώρους του αύριο, μετατρέποντας το ξενοδοχείο σε μια βιώσιμη επένδυση. Στην κατηγορία του διακοπτικού υλικού, τα σχέδια των σειρών berker προσφέρουν μεγάλη ποικιλία σχημάτων και ένα ευρύ φάσμα φινιρισμάτων, υλικών και χρωμάτων, δίνοντας λύσεις για κάθε αρχιτεκτονική ιδέα. Ο διακόπτης Do Νot Disturb / Make Up Room (DND/MUR) εξασφαλίζει ότι οι επιθυμίες των επισκεπτών γίνονται κατανοητές από το προσωπικό, στοιχείο ιδιαίτερα κρίσιμο ως προς τη βελτιστοποίηση της ροής εργασίας του ξενοδοχείου. Στις λύσεις αυτοματισμού, το Room Controller KNX ρυθμίζει τη θερμοκρασία δωματίου και τον εξαερισμό, ανάλογα με τις προτιμήσεις του χρήστη. Προσφέρει ποικίλες επιλογές ως προς τα σενάρια καλωσορίσματος, ενώ διαθέτει τα ίδια πλαίσια με τους διακόπτες και τις πρίζες του δωματίου, ώστε να ενσωματώνεται πλήρως στην αισθητική του.

EXALCO BIOCLIMATIC PERGOLA: Η ΚΟΡΥΦΑΊΑ ΕΠΙΛΟΓΉ ΣΤΗΝ ΕΞΩΤΕΡΙΚΉ ΣΚΊΑΣΗ Το σύστημα Exalco Bioclimatic Pergola είναι ένα πρωτοποριακό σύστημα σκίασης εξ ολοκλήρου από αλουμίνιο με περιστρεφόμενες περσίδες, το οποίο παρέχει προστασία από την ηλιακή ακτινοβολία σε συνθήκες ηλιοφάνειας, αλλά και από τη βροχή ή το χιόνι με σύστημα ελεγχόμενης απορροής υδάτων. Η βιοκλιματική πέργκολα της Exalco είναι ένα σύστημα υψηλών προδιαγραφών, ειδικά σχεδιασμένο και μελετημένο για να απορροφάται ο θόρυβος που προκαλείται κατά τη διάρκεια κίνησης των περσίδων. Ο μοντέρνος σχεδιασμός σε συνδυασμό με την ποικιλία χρωμάτων, καθώς και η δυνατότητα προσθήκης διαφόρων αυτοματισμών (φωτισμός LED, αισθητήρες βροχής, χιονιού, αέρα κ.λπ.) καθιστά την πέργκολα ιδανική για χρήση κάλυψης εξωτερικών και ημι-υπαίθριων χώρων σε κατοικίες, ξενοδοχειακές εγκαταστάσεις και χώρους εστίασης. Φ Ε Β Ρ Ο ΥΑ Ρ Ι Ο Σ 2 0 2 2

NEWS

ΣΤΗ Β’ ΦΆΣΗ ΠΡΟΧΩΡΟΎΝ ΟΙ ΕΡΓΑΣΊΕΣ ΣΤΟΝ ΠΎΡΓΟ ΤΟΥ ΠΕΙΡΑΙΆ Υπογράφηκε μεταξύ της Piraeus Tower Α.Ε. και της Τέρνα Α.Ε. η σύμβαση για τη Β’ φάση των οικοδομικών και ηλεκτρομηχανολογικών εργασιών αποπεράτωσης κοινόχρηστων εγκαταστάσεων, υπογείων, δώματος και περιβάλλοντα χώρου του Πύργου Πειραιά. Το έργο αφορά την αποπεράτωση του ημιτελούς κτιρίου του Εμποροναυτιλιακού Κέντρου Πειραιά, γνωστού και ως «Πύργος Πειραιά». Η συμφωνία αυτή αποτελεί επέκταση της από 6 Αυγούστου 2021 υπάρχουσας σύμβασης με την Τέρνα Α.Ε. και προβλέπει επιπλέον κατασκευαστικό αντικείμενο προϋπολογισμού €26.187.673,55 και παράδοση την 30ή Ιουνίου 2023. Ο Πύργος του Πειραιά με 22 ορόφους και ύψος 88 μ. θα είναι ο πρώτος ψηφιακός και βιοκλιματικός ουρανοξύστης της Ελλάδας που θα λάβει την ανώτατη πιστοποίηση Platinum, κατά το διεθνές πρότυπο αειφόρου ανάπτυξης LEED (Leadership in Energy and Environmental Design). Το έργο προορίζεται για χρήση γραφείων, εμπορικών καταστημάτων και χώρων εστίασης σε συνολική δομημένη επιφάνεια 34.623,74 τ.μ.

Ξεκινάει το κολοσσιαίο πρόγραμμα αναβάθμισης δημόσιων κτιρίων «Ηλέκτρα» Άμεσα θα ξεκινήσει η δημόσια διαβούλευση του Οδηγού που αφορά το νέο πρόγραμμα ενεργειακής αναβάθμισης δημοσίων κτιρίων με την ονομασία «Ηλέκτρα». Ο συνολικός προϋπολογισμός του προγράμματος ανέρχεται σε 640 εκατ. ευρώ, τα οποία μαζί με τη μόχλευση θα κινητοποιήσουν κεφάλαια έως και 1 δισ. ευρώ. Τα 470 εκατ. ευρώ θα προέλθουν μέσω επενδυτικού δανείου από την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων και τα υπόλοιπα 170 εκατ. ευρώ από τους πόρους του Ταμείου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας. Οι παρεμβάσεις αφορούν σε αντικατάσταση κουφωμάτων, θερμομόνωση, συστήματα θέρμανσης, ψύξης και αερισμού, συστήματα φωτισμού χώρων, συστήματα αυτοματισμού, συστήματα παραγωγής και αποθήκευσης ηλεκτρικής ενέργειας, εγκατάσταση σημείων φόρτισης ηλεκτρικών οχημάτων. 8

Φ Ε Β Ρ Ο ΥΑ Ρ Ι Ο Σ 2 0 2 2

ALUMINIUM IN ARCHITECTURE BY EUROPA

ΤΙ ΣΥΜΒΑΊΝΕΙ ΌΤΑΝ Η ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΉ, ΤΟ ΑΛΟΥΜΊΝΙΟ ΚΑΙ Η ΒΙΩΣΙΜΌΤΗΤΑ ΣΥΝΑΝΤΏΝΤΑΙ; Τα τελευταία χρόνια το αλουμίνιο έχει καθιερωθεί στον χώρο των κατασκευών συνιστώντας κυρίαρχο δομικό στοιχείο της σύγχρονης αρχιτεκτονικής, το οποίο προσφέρει όχι μόνο υψηλή αισθητική και μεγάλη ευελιξία σχεδιασμού, αλλά και θερμική άνεση του χρήστη.

υσιαστικά, η αλληλεπίδραση του μοναδικού αυτού υλικού με την αρχιτεκτονική δημιουργεί κατασκευές με έντονο χαρακτήρα αειφορίας, στις οποίες προσδίδει πρόσθετη αξία μειώνοντας ταυτόχρονα το περιβαλλοντικό τους αποτύπωμα. Αδιαμφισβήτητα, η επίτευξη της βιωσιμότητας είναι πολυσύνθετο ζήτημα, το οποίο ωστόσο μπορεί να εξελιχθεί σε ενδιαφέρουσα πρόκληση: με την κατάλληλη επιστημονική προσέγγιση από εξειδικευμένο αρχιτέκτονα, ο οποίος συνυπολογίζοντας μια σειρά καθοριστικών παραμέτρων θα εκπονήσει μια σειρά μελετών για να καταλήξει στο αποτέλεσμα που έχει οραματιστεί. Ξεκινώντας από την επιτυχημένη κατανόηση του προβλήματος και συνεχίζοντας στον βέλτιστο συνδυασμό φυσικών πόρων παράλληλα

με τη λειτουργικότητα, την ασφάλεια και την ανθεκτικότητα του αλουμινίου, ο μελετητής οδηγείται σε ένα δημιούργημα εναρμονισμένο πλήρως με το περιβάλλον. Βασιζόμενη στις αρχές της κυκλικής οικονομίας, η φιλοσοφία δόμησης κτιρίων έχει αλλάξει δίνοντας τη θέση της σε τεχνικές εξοικονόμησης ενέργειας με ενσωμάτωση «έξυπνων» συστημάτων, υιοθετώντας τη χρήση ανακυκλώσιμων υλικών, ενώ συγχρόνως εστιάζει σε βιώσιμες πρακτικές, πάντα υπό το πρίσμα του ψηφιακού μετασχηματισμού του κατασκευαστικού κλάδου. Επομένως, η συνύπαρξη ανθρώπου, φιλικών στο περιβάλλον δομικών υλικών αλλά και φύσης αποτελεί πλέον το απόλυτο τρίπτυχο για τα σύγχρονα κτίρια βιώσιμης αρχιτεκτονικής.

Ελένη Δικαίου, Πολιτικός Μηχανικός, MSc στην Παραγωγή & Διαχείριση Ενέργειας ΕΜΠ, Energy Efficiency Consultant στο Τμήμα Μεγάλων Έργων της Europa Profil Αλουμίνιο ΑΒΕ

Αειφορία και μειωμένο περιβαλλοντικό αποτύπωμα στις κατασκευές Φ Ε Β Ρ O YA Ρ Ι Ο Σ 2 0 2 2

M AT E R I A L I T Y & D E S I G N

Στα… ενδότερα του ξενοδοχειακού design Ο κομβικός ρόλος του concept στη δημιουργία ταυτότητας και εμπειριών στον επισκέπτη, καθώς και τα στοιχεία που προσδίδουν μοναδικότητα σε ένα κατάλυμα. ΤΗΣ ΦΩΤΕΙΝΗΣ ΔΑΪΛΑ 10

Φ Ε Β Ρ O YA Ρ Ι Ο Σ 2 0 2 2

ρχιτεκτονική και interior design πάνε χέρι χέρι με τη δημιουργία μίας αισθητικά θετικής πρώτης εντύπωσης στους επισκέπτες ενός ξενοδοχείου. Ειδικά το interior design αναδεικνύεται σε παίκτη-κλειδί για κάθε ξενοδοχειακή μονάδα, μικρή ή μεγάλη, πολυτελή ή low-budget, καθώς πρέπει να μεταδώσει στον υποψήφιο πελάτη μια αίσθηση του χώρου πριν καν τον επισκεφτεί ώστε να τον πείσει να μείνει σε ένα συγκεκριμένο κατάλυμα. Από εκεί και πέρα, ένα αισθητικά άρτιο και καινοτόμο interior design δεν είναι απλά ευχάριστο στο μάτι αλλά προσφέρει μια εξαιρετική και ολιστική εμπειρία επισκέπτη, κάτι που το καθιστά σημαντικό παράγοντα και για την κερδοφορία του εκάστοτε καταλύματος, άρα και της ξενοδοχειακής βιομηχανίας συνολικά.

Εν αρχή ην το concept

Τα ξενοδοχεία, αν θέλουν να ξεχωρίζουν, πρέπει να έχουν κάτι παραπάνω από ένα ωραίο εξωτερικό (και εσωτερικό). Για να γίνει αυτό, αρχικά πρέπει να προσδιοριστεί το concept του ξενοδοχείου. Το concept όμως λαμβάνει υπόψη του πολλά και διάφορα στοιχεία -από ένα αισθητικά ευχάριστο interior design και τις υπηρεσίες που προσφέρει το ξενοδοχείο μέχρι την ιστορία που θέλει να αφηγηθεί, την ταυτότητα του χώρου και τα συναισθήματα του επισκέπτη. Το interior design είναι απλά ένα τμήμα του σχεδιασμού ενός concept. Η Κάτια Μαργαρίτογλου, Executive Creative Director & Partner του αρχιτεκτονικού γραφείου Block722, τονίζει πως «για εμάς, το interior design είναι αναπόσπαστο κομμάτι του concept ενός αρχιτεκτονικού έργου. Το interior design δεν προδιαγράφεται μόνο με κριτήρια αισθητικής αλλά γεννιέται και συμβαδίζει με την κεντρική ιδέα ενός ξενοδοχείου». Και συνεχίζει δίνοντας έμφαση στην πολυαισθητηριακή εμπειρία του χρήστη. «Μεγάλη σημασία για εμάς έχει, από την σύλληψη της ιδέας, την εφαρμογή της σε σχέδια και αργότερα στην υλοποίηση της, να εξετάσουμε την εμπειρία του χρήστη καθώς βιώνει τον χώρο του συγκεκριμένου ξενοδοχείου. Η προσέγγιση μας είναι πάντα ολιστική λαμβάνοντας υπόψιν την πολυαισθητηριακή εμπειρία του χρήστη. Υλικά, γραμμές, κλίμακες, αναλογίες, μυρωδιές, θερμοκρασίες, η κίνηση είναι κομμάτια μελέτης, για να συνθέσουμε μία ατμόσφαιρα που ξυπνάει συναισθήματα και επιθυμίες». H Μυρτώ Θεοδωράκη, Partner & Lead Architect των mtarchitects Ι Massouridis Theodoraki, στέκεται στην ατμόσφαιρα και την αίσθηση που δημιουργεί το concept στον επισκέπτη. «Με αφετηρία την τοποθεσία, το brief, Φ Ε Β Ρ O YA Ρ Ι Ο Σ 2 0 2 2

το branding και το look & feel, διαμορφώνονται οι κατευθυντήριες γραμμές για το concept ενός ξενοδοχείου. Σε αυτές εστιάζει η αρχιτεκτονική σύνθεση, το interior design και το styling. Όλες αυτές, αν και διακριτές, αρχικά, διαδικασίες, ανατροφοδοτούν η μια την άλλη και συνδιαλέγονται για τη δημιουργία ενός ενιαίου concept που διατρέχει την κάθε φάση και κλίμακα ενός έργου, από την παρουσίαση έως και την τελική παράδοση και λειτουργία. Ήδη από την αρχική παρουσίαση του concept ενός ξενοδοχείου, δίνεται ιδιαίτερη έμφαση στην ‘τελική εικόνα’, την ατμόσφαιρα και την αίσθηση που θα προσφέρει στον επισκέπτη. Ο χώρος φιλοξενίας νοείται πια ως ένα κέλυφος δημιουργίας εμπειριών και αναμνήσεων. Το interior design έρχεται να επισφραγίσει αυτήν την αφήγηση σε απόλυτη ισορροπία και σπουδαιότητα με την αρχιτεκτονική σύνθεση». Για τις Νεφέλη Γκύζη και Χρυσή Μακρή, Επικεφαλής του BaBatchas Design Studio, το concept είναι αυτό που περιγράφει ακόμα και το επίπεδο των υπηρεσιών που περιλαμβάνει το ξενοδοχείο. Όπως μας αναλύουν, «η αισθητική ταυτότητα του ξενοδοχείου (concept) είναι το σημείο εκκίνησης του σχεδιασμού μιας νέας ή υφιστάμενης ξενοδοχειακής επιχείρησης και έχει καθολικό χαρακτήρα, καθώς περιγράφει την πρόθεση της αρχιτεκτονικής λύσης του χώρου, την υλικότητα, την χρωματική παλέτα, την αισθητική αλλά και το επίπεδο των υπηρεσιών που θα διαθέτει η επιχείρηση. O σχεδιασμός των εσωτερικών χώρων, που περιλαμβάνει τα στάδια από την διαρρύθμιση μέχρι την επιλογή και της τελευταίας λεπτομέρειας του εσωτερικού χώρου, είναι η βάση πάνω στην οποία γεννιέται, αναπτύσσεται και εν τέλει βιώνεται από τον τελικό χρήστη το concept. Άρα έχουμε ένα συνεχή «διάλογο» μεταξύ interior design και concept». Από την πλευρά της, η Μαρία Σφυράκη, Αρχιτέκτονας Μηχανικός – Πολεοδόμος και Ιδρύτρια του γραφείου Maria Sfyraki & Associates, σχολιάζει πως «το γραφείο μας πρωτίστως συνδιαλέγεται με το όραμα του πελάτη και με την ανάλυση του “τόπου”, της “τοπογραφίας” με την οποία θα συνδιαλλαγεί το ξενοδοχειακό έργο. Ο εσωτερικός σχεδιασμός, ή καλύτερα “η αρχιτεκτονική σκηνογραφία” του έργου εν συνόλω, για το γραφείο μας, δεν αφορά το “ντύσιμο” των αρχιτεκτονικών μας δομών. Οι εσωτερικές δομές, η επιλογή των φυσικών υλικών εφαρμογής, η μελέτη του φωτισμού, η επιλογή των σκηνογραφικών props, το χρώμα και η υφή των υφασμάτων, η στοχευμένη ενσωμάτωση φυτικού υλικού, τα εικαστικά έργα κτλ., αποτελούν το σχεδιαστικό μας εργαλείο και έχουν

Κάτια Μαργαρίτογλου, Executive Creative Director & Partner, Block722

Μυρτώ Θεοδωράκη, Partner & Lead Architect, mtarchitects

M AT E R I A L I T Y & D E S I G N

Νεφέλη Γκύζη & Χρυσή Μακρή, Επικεφαλής BaBatchas Design Studio

έναν στόχο: να προσφέρουν έναν χειροποίητο “τόπο” για να εκφραστούν οι καλεσμένοι μας. Το interior design είναι για εμάς ζώσα αρχιτεκτονική σκηνογραφία».

Δίνοντας ταυτότητα στο κατάλυμα

Μαρία Σφυράκη, Ιδρύτρια Maria Sfyraki & Associates

Η επιτυχία του concept βασίζεται τόσο σε “soft” όσο και “hard” στοιχείων, όπως τα υλικά που χρησιμοποιούνται, η λειτουργία και η ταυτότητα του ξενοδοχείου. Ειδικά η ταυτότητα του ξενοδοχείου διαμορφώνεται -μεταξύ άλλων- και από το περιβάλλον και τα εξωτερικά στοιχεία, ενώ είναι αυτή που θα πείσει τον επισκέπτη να διαλέξει και να μείνει σε ένα κατάλυμα. Ποια είναι όμως τα κομβικά σχεδιαστικά στοιχεία και υλικά που δίνουν αυτή την ταυτότητα και ποια η σημασία των υλικών; «Η απάντηση στο ερώτημα δεν είναι, και δεν μπορεί να είναι, μονοδιάστατη», σχολιάζει η Μαρία Σφυράκη (Maria Sfyraki & Associates). «Κάθε ξενοδοχειακό έργο χτίζεται πάνω στο ιδιαίτερο όραμα των πελατών μας, πάνω στα φυσικά και πολιτιστικά χαρακτηριστικά του τόπου τους: της θηραϊκής γης, της πέτρας της Κύθνου, των ξεροφυτικών και των μυρωδικών της Μυκόνου... Η ταυτότητα ενός ξενοδοχειακού προϊόντος είναι η οπτικοποίηση της ιστορίας που θέλει να πει». Η Κάτια Μαργαρίτογλου (Block722) επισημαίνει πως «η φιλοσοφία του σχεδιασμού μας εκφράζεται από την δημιουργία διαδοχικών ορίων που στόχο έχουν να καταργήσουν το σύνορο μεταξύ του φυσικού και δομημένου περιβάλλοντος. Μελετάμε το ελληνικό τοπίο και επιδιώκουμε μία σαφή σύνδεση με βασικά υλικά

όπως το ξύλο, το μέταλλο, την πέτρα, το μάρμαρο. Αυτά αγαπάμε πιο πολύ και τα χρησιμοποιούμε με διαφορετικούς τρόπους κάθε φορά. Συνεργαζόμαστε στενά με ντόπιους τεχνίτες και μέσα από την έρευνα και την δημιουργική διαδικασία ανακαλύπτουμε πάντα κάτι καινούργιο. Είμαστε βέβαια ανοιχτοί στην χρήση νέων υλικών όταν αυτά αποτελούν έμπνευση για την γέννηση μιας νέας ιδέας». Σύμφωνα με τη Μυρτώ Θεοδωράκη (mtarchitects), «η ταυτότητα του ξενοδοχείου διαμορφώνεται από ποικίλα στοιχεία. Πέρα από την τοποθεσία και την συνολική αρχιτεκτονική προσέγγιση, κομβικό ρόλο στο interior design έχουν και οι επιμέρους λειτουργίες και χώροι, όπως η υποδοχή που σηματοδοτεί την μετάβαση από τον εξωτερικό στον εσωτερικό χώρο και αποτελεί προοίμιο της ατμόσφαιρας που θα εμβυθιστεί ο επισκέπτης. Ο χώρος είναι φιλόξενος και απόλυτα εναρμονισμένος με τις εμπειρίες που θα ακολουθήσουν. Σημαντικό στοιχείο είναι και το δωμάτιο, όπου η σωστή χωροθέτηση του κρεβατιού και του λουτρού βελτιστοποιεί την κυκλοφορία στον χώρο. Σκοπός είναι η μεγιστοποίηση της άνεσης, της χαλάρωσης και της ιδιωτικότητας του επισκέπτη. Η επιλογή ποιοτικών υλικών, όπως το μάρμαρο, τα δρύινα δάπεδα, οι επενδύσεις με διαφορετικές υφές, χρώματα και σχέδια αναδεικνύουν τη μοναδικότητα του». Οι Νεφέλη Γκύζη και Χρυσή Μακρή (BaBatchas Design Studio) ξεχωρίζουν τη σημασία της θέσης του καταλύματος, των υλικών και του χρόνου ζωής και φθοράς τους. «Όπως κάθε οργανισμός έχει μια μοναδική προσωπικότητα, έτσι και ο κάθε χώρος πρέπει να έχει την δική του ταυτότητα, η οποία διαμορφώνεται από διάφορους παράγοντες. Κατά την άποψή μας, ο τόπος ως γεωγραφική/ιστορική θέση δίνει την αρχική ταυτότητα στο κατάλυμα ξεδιπλώνοντας τα κομβικά σχεδιαστικά στοιχεία που θα πρέπει να αναδειχθούν: την τοπική παραδοσιακή αρχιτεκτονική, το υφιστάμενο κτίσμα (εάν προϋπάρχει) με τα όμορφα και χαρακτηριστικά στοιχεία που μπορεί να διαθέτει, την πρόθεση της επιχείρησης, την αναμενόμενη δηλαδή λειτουργία και το επίπεδο των υπηρεσιών. Αυτά τα στοιχεία δημιουργούν μια αισθητική αλφάβητο, που σε συνδυασμό με την σωστή επιλογή των υλικών προσπαθεί να δώσει ένα αποτέλεσμα αρμονικό και διαχρονικό. Επίσης, ο χρόνος ζωής καθώς και η φθορά των υλικών είναι ένας πολύ σημαντικός παράγοντας που πρέπει να ληφθεί υπόψη κατά την επιλογή τους, καθώς ορίζει σε σημαντικό βαθμό, τόσο την μελλοντική εικόνα του καταλύματος όσο και το βάρος της συντήρησης και ότι αυτό συνεπάγεται για την επιχείρηση». Φ Ε Β Ρ O YA Ρ Ι Ο Σ 2 0 2 2

ADVERTORIAL

ΙΚ ΚΑΤΣΑΡΑΣ: HOTEL OUTFITTING Εξοικονομήστε χρόνο επιλέγοντας επιφάνειες και υλικά μέσα από τις 9 επιχειρηματικές μονάδες (Business Units) που έχουν σχεδιαστεί για να προτείνουν λύσεις ανάλογα με το έργο που μελετάτε.

ήμερα η πληθώρα υλικών, η απαίτηση για πρωτοποριακό design, η διαφοροποίηση, το corporate branding, η απαίτηση για ειδικές πιστοποιήσεις υγιεινής και ασφάλειας, ανάλογα με τον χώρο εφαρμογής, αυξάνουν την πολυπλοκότητα και καθιστούν χρονοβόρα τη μελέτη και επιλογή υλικών ανά χώρο εφαρμογής. Η εταιρεία μας με παρουσία στην αγορά των διακοσμητικών επιφανειών τα τελευταία 60 χρόνια είναι γνωστή για τη μεγάλη γκάμα υλικών και διακοσμητικών επενδύσεων για τον εσωτερικό και εξωτερικό χώρο. Μέσα από το νέο μας site www.katsaras.gr προτείνουμε μια καθαρή λύση στην παραπάνω χρονοβόρο διαδικασία με τη δημιουργία 9 επιχειρηματικών μονάδων (Business Units), σε καθένα από τα οποία μπορεί ο αρχιτέκτονας - μελετητής να βρει τα αντίστοιχα υλικά που χρειάζεται ανά χώρο εφαρμογής.

σε δείγματα. Στην ΙΚ ΚΑΤΣΑΡΑΣ ανταποκρινόμαστε άμεσα και δωρεάν σε κάθε ζήτηση αποστολής δειγματολογίων σε διάφορες διαστάσεις και συλλογές σε ολόκληρη τη χώρα. Επιπλέον, υπάρχει η δυνατότητα διαδικτυακών ή και live συναντήσεων μεταξύ του αρχιτέκτονα, του ξενοδόχου, τεχνικών, ξυλουργών και των υπευθύνων της εταιρείας μας ούτως ώστε να παρέχονται όλες οι απαραίτητες πληροφορίες και να απαντώνται όλα τα σχετικά ερωτήματα. Με την παραπάνω πολιτική, η εταιρεία μας καλύπτει τον στόχο της να είναι ο συνδετικός κρίκος ανάμεσα στον σχεδιασμό και την υλοποίηση.

Τα πλέον κατάλληλα και πιστοποιημένα υλικά

Στο Hotel Outfitting υπάρχουν υλικά που καλύπτουν την ανάγκη state of the art διακοσμητικών επιφανειών, αλλά και τα οποία ταυτόχρονα πρέπει να πληρούν προδιαγραφές ασφαλείας όπως η πυραντοχή, η ηχομόνωση, η υγιεινή και ασφάλεια. Στο συγκεκριμένο Business Unit έχουμε επιλέξει τους βασικούς χώρους ενός ξενοδοχείου (reception, υπνοδωμάτια, χώροι δραστηριοτήτων, κοινόχρηστοι χώροι, πόρτες) με τα αντίστοιχα υλικά και επιφάνειες. Με αυτό τον τρόπο ο αρχιτέκτονας - μελετητής μπορεί γρήγορα να περιηγηθεί, να ενημερωθεί και να επιλέξει τα προϊόντα αυτά που ταιριάζουν στην αισθητική εικόνα που θέλει να αποδώσει, αλλά και ταυτόχρονα να έχει και τη σιγουριά των πιστοποιήσεων που απαιτούνται. HPL επιφάνειες που αποτελούνται από μονόχρωμα ευφάνταστα μοτίβα, εξαιρετικά αυθεντικές αναπαραγωγές ξύλου, πέτρας, μαρμάρου και άλλων υλικών, πάνελ αλουμινίου και χαλκού σε τεράστια παλέτα υφών και σχεδίων καθώς και επιφάνειες φυσικών πετρωμάτων 2mm είναι κάποια από τα υλικά που ξεχωρίζουν και συμβάλλουν στη δημιουργία μιας μοναδικής ταυτότητας που επιθυμούν να δώσουν ο αρχιτέκτονας με τον ξενοδόχο στο έργο.

Δίπλα στον αρχιτέκτονα, σε κάθε στιγμή του έργου Τίποτε όμως από τα παραπάνω δεν μπορεί να είναι ολοκληρωμένο αν δεν υποστηρίζεται από μια υπηρεσία εξυπηρέτησης Φ Ε Β Ρ O YA Ρ Ι Ο Σ 2 0 2 2

Αγαπάμε την Ευθύνη

Α: Ευκαλύπτων 39, 104 47 Βοτανικός Τ: 213 0413685 210 3472745 Ε: info@katsaras.gr katsaras.gr 13

M AT E R I A L I T Y & D E S I G N

Τι κάνει ένα κατάλυμα μοναδικό; Όσον αφορά το interior design, εκτός από το να είναι συμβατό με το concept του ξενοδοχείου, οφείλει να αποτελείται από στοιχεία που χαρακτηρίζονται από αισθητική και ποιοτική αρτιότητα. Και εδώ μιλάμε για τα υφάσματα και τα έπιπλα, από τα πρώτα στοιχεία που «τραβάνε» την προσοχή του επισκέπτη. «Η σωστή επιλογή υφασμάτων και επίπλων είναι πολύ σημαντική. Η ποιότητά τους είναι εξίσου σημαντική με την αισθητική και, όταν αυτά εξυπηρετούν μία ιδέα, έχουμε ένα μοναδικό αποτέλεσμα. Τα υφάσματα και τα έπιπλα από μόνα τους δεν μπορούν να δώσουν μοναδικότητα σε ένα έργο. Συνυφαίνουν την ατμόσφαιρα ενός ξενοδοχείου με άλλα σημαντικά στοιχεία», δηλώνει χαρακτηριστικά η Κάτια Μαργαρίτογλου (Block722). Για τη Μυρτώ Θεοδωράκη (mtarchitects), «η μοναδικότητα του ξενοδοχείου ενισχύεται από τον κινητό εξοπλισμό που, ως πρόσθετο layer, “ντύνει” τους χώρους. Τα χρώματα, οι υφές, τα υλικά, τα μοτίβα και τα σχήματα των υφασμάτων και τον επίπλων, όπως και του φωτισμού, δίνουν τις τελικές πινελιές και ολοκληρώνουν την σχεδιαστική προσέγγιση του interior design. Ανάλογα με τον τύπο -resort, urban, mountain, sea side κτλ.- και το επιθυμητό ύφος που υπαγορεύει το branding, αντίστοιχα διαμορφώνεται και η επιλογή του κινητού εξοπλισμού με σκοπό την ανάδειξη της μοναδικής ταυτότητας του ξενοδοχείου και της απόλυτης εμπειρίας που θα προσφέρει στον επισκέπτη». Οι Νεφέλη Γκύζη και Χρυσή Μακρή (BaBatchas Design Studio) επισημαίνουν -μεταξύ άλλων- τη σημασία των υφασμάτων για το 14

branding του ξενοδοχείου. «Η δημιουργία ενός ιδιαίτερου χώρου που θα μένει στην μνήμη όσων το επισκέφτηκαν είναι ακρογωνιαίος λίθος του σχεδιασμού και της υλοποίησης. Τα υφάσματα είναι από τα τελευταία κομμάτια του παζλ στον σχεδιασμό ενός ξενοδοχειακού χώρου και συχνά η σημασία τους υποβαθμίζεται. Αντιθέτως, ο ρόλος τους είναι ιδιαιτέρως σημαντικός για το branding της επιχείρησης, καθώς, σε συνδυασμό με τα κλινοσκεπάσματα και τον ιματισμό, καθορίζουν σε μεγάλο βαθμό την εμπειρία του πελάτη ως προς την καθαριότητα, συνεπώς διαμορφώνουν σημαντικά το rating. Τα έπιπλα είναι το ισχυρότερο σχηματικό εργαλείο κάθε εσωτερικού χώρου και πρέπει να υπηρετεί πίστα το concept. Θα λέγαμε ότι ο ιδανικός συνδυασμός που εξυπηρετεί την μοναδικότητα του χώρου είναι οι ειδικές κατασκευές, τα ολιγάριθμα προϊόντα εμπορίου και κάποιες ιδιαίτερες αντίκες». Τέλος, η Μαρία Σφυράκη (Maria Sfyraki & Associates) τονίζει πως «η μοναδικότητα του ξενοδοχειακού προϊόντος είναι ομαδική υπόθεση και απαρτίζεται από πολλούς ισάξιους παίχτες. Ξεκινάμε με τον πελάτη, το φυσικό τοπίο στο οποίο εντάσσεται το προϊόν, το πλάσιμο της ιστορίας του (hospitality design storytelling), την αρχιτεκτονική του δομή, την διάπλαση των εξωτερικών περιβαλλόντων, ως συνέχεια της εμπειρίας των εσωτερικών χώρων, και την σκηνογραφία του έργου συνολικά. Τα ανωτέρω σμιλεύονται με συνεργατικές διεργασίες: με εικαστικούς για την γέννηση πινάκων, γλυπτών ή έτερων εγκαταστάσεων για ένα έργο, με τον σχεδιασμό ιδιοκατασκευών σε φωτιστικά σώματα, με την δημιουργία χαλιών σε αργαλειό από τοπικούς καλλιτέχνες ή πήλινων διακοσμητικών από τοπικούς κεραμιστές. Η ομαδικότητα καθιστά το έργο βιώσιμο και αειφόρο». Φ Ε Β Ρ O YA Ρ Ι Ο Σ 2 0 2 2

Φ Ε Β Ρ O YA Ρ Ι Ο Σ 2 0 2 2

OPINION ΤΩΝ ΝΙΚΟΥ Σ. ΜΟΡΑΝΤΗ ΚΑΙ ΖΕΝΙΟΥ ΖΕΝΙΟΥ

Η σημασία του storytelling στο design ενός ξενοδοχείου Νέες προκλήσεις για την αρχιτεκτονική και το interior design Οι ιδρυτές του Destsetters εξηγούν πώς ο Storytelling Σχεδιασμός «ξεκλειδώνει» τη δημιουργικότητα του αρχιτέκτονα.

Αν

επιχειρούσαμε να καταγράψουμε τις σημαντικότερες ξενοδοχειακές τάσεις που ισχύουν το 2022, οι οποίες αποτελούν και τη νέα πραγματικότητα για τον κλάδο, αυτές θα ήταν σίγουρα η ενίσχυση μιας πιο ευσυνείδητης επιχειρηματικότητας που ακολουθεί περισσότερο αειφόρες και τεχνολογικά καινοτόμες λύσεις, αλλά και η αναζήτηση νέων και αυθεντικών εμπειριών από τους ταξιδιώτες κατά τη διάρκεια της διαμονής τους σε ένα κατάλυμα. Καθώς ένα ξενοδοχείο αποτελεί σημείο αναφοράς της ταξιδιωτικής εμπειρίας, η απαίτηση για προσδιορισμό ενός στρατηγικά προδιαγεγραμμένου concept με ξεκάθαρο αφήγημα (narrative) που θα οδηγήσει σε μια storytelling εμπειρία διαμονής, γίνεται ολοένα και πιο έντονη – έως και απαραίτητη – για την επιχειρηματική του επιτυχία. Από τι καθορίζεται, όμως, η «ιστορία» ενός ξενοδοχείου και πώς αυτή επηρεάζει τη διαδικασία σχεδιασμού και ανάπτυξής του;

Η σημασία της στρατηγικής στον καθορισμό της «ιστορίας» ενός ξενοδοχείου Ας ξεκινήσουμε με μια αναδρομή στη συνήθη διαδικασία σχεδιασμού ενός ξενοδοχείου. Αρχικά, ο επενδυτής συγκεντρώνει τα βασικά στοιχεία του οικοπέδου ή του υφιστάμενου κτιρίου, τα δεδομένα που προκύπτουν από το χρηματοδοτικό πρόγραμμα (εάν υπάρχει) και, σε κάποιες περιπτώσεις, μια αρχική ιδέα της γενικής κατεύθυνσης του νέου καταλύματος, και απευθύνεται κατευθείαν στον αρχιτέκτονα ζητώντας του να σχεδιάσει το νέο προϊόν, έχοντας συνήθως ως βασική προϋπόθεση την επίτευξη της μεγαλύτερης δυνατής δυναμικότητας σε αριθμό δωματίων. 16

Τα δεδομένα αυτά, όμως, δεν είναι πλέον επαρκή για να στηρίξουν την υλοποίηση ενός ξενοδοχειακού έργου, με αποτέλεσμα ο αρχιτέκτονας να οδηγείται τις περισσότερες φορές σε ένα εντυπωσιακό μεν αποτέλεσμα, με ισχυρό design concept, στο οποίο, όμως, δεν είναι απαραίτητα σαφές το αφήγημα του καταλύματος και η κατεύθυνση της εμπειρίας που προσφέρει, αφού δεν έχουν καθοριστεί εκ των προτέρων τα βασικά εμπορικά του χαρακτηριστικά. Το γεγονός αυτό είναι πολύ λογικό, καθώς στις περισσότερες των περιπτώσεων απουσιάζει το απαραίτητο brief της επένδυσης που θα έπρεπε να παραδίδεται στην αρχιτεκτονική ομάδα πριν αρχίσει τις οποιεσδήποτε μελέτες ή εργασίες. Το brief αυτό, που αποτελείται από μια λεπτομερή ταξιδιωτική έρευνα για τα στοχευμένα κοινά και τα traveler personas, τον επιλεγμένο ανταγωνισμό, αλλά και τα δεδομένα της υπάρχουσας ζήτησης και των μελλοντικών τάσεων, δίνει τα απαραίτητα στοιχεία που θα προσδιορίσουν τα επιθυμητά χαρακτηριστικά του νέου καταλύματος, όπως για παράδειγμα τη διαβάθμιση των τύπων δωματίων, τη λογική των κοινόχρηστων εγκαταστάσεων (facilities), την κεντρική ιδέα της ιστορίας και του αφηγήματος, που θα καθορίσει σε μεγάλο βαθμό την ατμόσφαιρα του καταλύματος, αλλά και ένα μεγάλο μέρος της εμπειρίας, έτσι ώστε να διαμορφωθεί ένα ελκυστικό κατάλυμα ως προς το ταξιδιωτικό κοινό που επιθυμούμε να προσεγγίσουμε.

Η «μετάφραση» του Ξενοδοχειακού Concept σε Storytelling Σχεδιασμό Συνοψίζοντας όλη την παραπάνω διαδικασία στον όρο “Ξενοδοχειακό Concept”, ο Storytelling Σχεδιασμός ξεκινάει να αποκτά Φ Ε Β Ρ O YA Ρ Ι Ο Σ 2 0 2 2

υπόσταση αφού όλες οι εμπλεκόμενες ομάδες (τόσο η αρχιτεκτονική ομάδα όσο και οι εμπλεκόμενοι interior, landscape και lighting designers) καλούνται να σχεδιάσουν ένα ολοκληρωμένο brand που απευθύνεται σε συγκεκριμένα κοινά και να αφηγηθούν τη μοναδική του ιστορία μέσω του σχεδιασμού των χώρων αλλά και του καθορισμού της συνολικής του ατμόσφαιρας. Αν και, εκ πρώτης όψεως, μπορεί να φαίνεται ότι το καθορισμένο ξενοδοχειακό concept που απαιτεί έναν Storytelling Σχεδιασμό θα μπορούσε να «περιορίσει» το αρχιτεκτονικό έργο, αλλά και τη δημιουργικότητα του ίδιου του αρχιτέκτονα, στην πραγματικότητα συμβαίνει ακριβώς το αντίθετο. Μέσω του Storytelling ουσιαστικά απαντώνται τα περισσότερα τεχνικά ερωτήματα σε σχέση με τις ανάγκες των ταξιδιωτικών κοινών που στοχεύει η επιχείρηση και παραδίδεται στον αρχιτέκτονα τόσο η μοναδική κεντρική ιδέα της διαμονής στο κατάλυμα όσο και το hotel brand DNA –οι βάσεις, δηλαδή, πάνω στις οποίες πρέπει να στηριχθεί προκειμένου να αναπτύξει τον ιδιαίτερο χαρακτήρα του καταλύματος, ενισχύοντας ακόμη περισσότερο τη μοναδικότητα του έργου. H μεγαλύτερη πρόκληση εδώ έγκειται στον πρωταρχικό σχεδιασμό, όχι σε όρους αισθητικής και υλικότητας, αλλά κυρίως ως προς τη δημιουργία μιας ολοκληρωμένης ατμόσφαιρας και της προδιαγραφής ενός συνόλου μοναδικών εμπειριών που θα ζήσει ο ταξιδιώτης ήδη από τη στιγμή του check-in. Με απλά λόγια, αν και το έργο γίνεται πιο απαιτητικό σε επίπεδο απόδοσης της συγκεκριμένης ιδέας που φέρει μαζί του το Concept, ο σχεδιασμός διευκολύνεται σημαντικά, αφού ο αρχιτέκτονας έχει στα χέρια του όλα τα απαραίτητα δεδομένα για να κατανοήσει τη συνολική στρατηγική κατεύθυνση αλλά και πλήρη εικόνα για όλα τα σημεία με τα οποία η επιθυμητή εμπειρία συνδέεται με τον σχεδιασμό του καταλύματος.

Η σημασία του Storytelling Σχεδιασμού στην εμπειρία του ταξιδιώτη Έχοντας ένα κατάλυμα σχεδιασμένο σύμφωνα με την «ιστορία» που θέλει να αφηγηθεί, αλλά και το ιδιαίτερο concept διαμονής που θέλει να προσφέρει, η μοναδική του ατμόσφαιρα οδηγεί σε μια βιωματική εμπειρία η οποία αποτυπώνεται στη μνήμη των ταξιδιωτών αλλά και στις κριτικές των επισκεπτών, χτίζοντας Φ Ε Β Ρ O YA Ρ Ι Ο 2 0 2 2

τον «μύθο» του νέου καταλύματος. Αυτή είναι ακριβώς και η σημασία του όρου «Storytelling Design», το οποίο δεν σχεδιάζει απλώς χώρους και αντικείμενα αλλά εμπειρίες και αναμνήσεις. Επιστρέφοντας, λοιπόν, στην αρχική διατύπωση περί ταξιδιών εμπειρίας, τα βασικά κριτήρια επιλογής ενός καταλύματος, πέραν της τοποθεσίας, της τιμής και του design, είναι πλέον η μοναδικότητα και οι προσφερόμενες εμπειρίες, που αποτελούν και καθοριστικά στοιχεία για τη λήψη της τελικής απόφασης από τον ταξιδιώτη. Στο σημείο αυτό αναδεικνύεται ακόμα περισσότερο η σημασία του Storytelling Σχεδιασμού, αφού είναι αυτός που θα αποτυπωθεί φωτογραφικά και θα επικοινωνήσει τη μοναδική ταυτότητα του καταλύματος στα κανάλια πωλήσεων, κάνοντάς το να ξεχωρίζει από τον ανταγωνισμό, εξασφαλίζοντας παράλληλα την εμπορική του επιτυχία. Απαντώντας, λοιπόν, στο ερώτημα της σημασίας του Storytelling Σχεδιασμού για τους ταξιδιώτες, θα λέγαμε ότι είναι αυτό το στοιχείο που τους βοηθάει, όχι μόνο να ονειρευτούν το ταξίδι τους, αλλά και να δημιουργήσουν μοναδικές αναμνήσεις.

Κλείνοντας

Με τα διεθνή ξενοδοχειακά brands να λανσάρουν ολοένα και περισσότερα conceptual ξενοδοχεία, όπως για παράδειγμα η Marriott με τη συλλογή Autograph Collection, είναι φανερό ότι ο Storytelling Σχεδιασμός θα αποτελέσει το κύριο χαρακτηριστικό του Ξενοδοχειακού Design, αφού η ανάγκη διαφοροποίησης είναι μεγαλύτερη από ποτέ. Ταυτόχρονα, καθώς ο ανταγωνισμός στα ξενοδοχεία αναμένεται να είναι μεγαλύτερος από ποτέ, οι επενδυτές καλούνται να διαμορφώνουν ολοκληρωμένες ομάδες με hotel concept makers, αρχιτέκτονες, interior designers, αλλά και ειδικούς σχεδιαστές, όπως μελετητές φωτισμού και τοπίου, αφού τα καταλύματα πρέπει να πληρούν υψηλά κριτήρια τόσο σε σχεδιαστικό επίπεδο, όσο και σε επίπεδο στρατηγικής και εμπορικής λογικής, προκειμένου να διασφαλίσουν μια βιώσιμη και επικερδή λειτουργία. Ο Νίκος Σ. Μοράντης και ο Ζένιος Ζένιου είναι ιδρυτές του Destsetters και υπεύθυνοι στρατηγικής στα νέα Ξενοδοχειακά Concepts που προδιαγράφει η εταιρεία σε συνεργασία με νέους Επενδυτές αλλά και συνεργαζόμενα αρχιτεκτονικά γραφεία. 17

Κορυφαίες γυναίκες αρχιτέκτονες Τι λένε για την πορεία, τα έργα και την τέχνη τους

Ποιος ο ρόλος των γυναικών στην αρχιτεκτονική και στον τεχνικό κόσμο; Πόσο δυσκολεύτηκαν οι ίδιες στη σταδιοδρομία τους, αλλά και τι μήνυμα στέλνουν στην επόμενη γενιά; Αυτά είναι λίγα μόνο από τα ερωτήματα που τέθηκαν στη συνομιλία μας με τρεις κορυφαίες γυναίκες αρχιτέκτονες, τις οποίες επιλέξαμε βάσει της πολύχρονης εργασιακής εμπειρίας τους. Οι Νίκη Ανδρεάδη, Λιάνα Νέλλα-Ποτηροπούλου και Ρένα Σακελλαρίδου συζητούν μαζί μας και μοιράζονται τις απόψεις τους για την αρχιτεκτονική, τις σπουδές και το επάγγελμα, αποκαλύπτοντας τη δική τους οπτική. Διαβάστε στη συνέχεια, και κατά αλφαβητική σειρά, τις συνεντεύξεις των τριών αρχιτεκτόνων.

ADVERTORIAL

Η ΑΝΑΓΚΑΙΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΒΙΩΣΙΜΗΣ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗΣ Η ΈΝΝΟΙΑ ΚΑΙ Ο ΡΌΛΟΣ ΤΟΥ ΑΕΙΦΌΡΟΥ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΟΎ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΎ ΣΉΜΕΡΑ Την τελευταία διετία η κατασκευή και η αρχιτεκτονική έχουν επαναπροσδιοριστεί, εξετάζοντας νέους τρόπους διαχείρισης πόρων και υλικών, έχοντας ως απώτερο σκοπό την αναβάθμιση της καθημερινότητας.

Το

γραφείο μας D&A (Deda & Architects) ρίσιμη αρχιτεκτονική ποιότητα, με κυριότερο ιδρύθηκε το 2008, δημιουργώντας στατο παράδειγμα της πολυκατοικίας, μπορούν να διακά μια σημαντική ομάδα νέων και έμπειρων αποκτήσουν νέα ταυτότητα και να είναι πλήρως αρχιτεκτόνων καθώς και συνεργατών/συμβούλειτουργικά, καλύπτοντας τις σύγχρονες ανάγκες λων τόσο στην Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό. του ανθρώπου, βελτιώνοντας τη και ενεργειακά. Κύριος στόχος των προτάσεών μας είναι η διαΜας φαίνεται εξαιρετικά ενδιαφέρον να εξεχρονικότητα και η καινοτομία, επιθυμώντας τα τάζουμε τη βέλτιστη αρχιτεκτονική λύση για το έργα μας να «νικήσουν» τη μάχη με τον χρόνο, εκάστοτε πλαίσιο και τις απαιτήσεις. Για παράόχι μόνο όσον αφορά νέες κατασκευές, αλλά δειγμα, για την κατασκευή ενός νέου εκπαιδευτικαι επαναχρήσεις υφιστάμενων υποδομών. Οι κού κτιρίου σε υφιστάμενο σχολικό συγκρότημα, κλίμακες των έργων μας ποικίλουν, από εμπορικά λήφθηκε υπ’ όψιν η ιστορικότητα των υφιστάμεκέντρα και εκπαιδευτικά έργα ως χώρους γρανων κτιρίων με στόχο τον σεβασμό και την ομαλή φείων και ιδιωτικών κατοικιών. Βασικές αρχές ένταξη της νέας πρότασης στο χωρικό περιβάλΜαρία Δέδα, κατά τον σχεδιασμό των προτάσεών μας αποτελον. Στα νέα κτίσματα ίσως να είναι ευκολότερο λούν η ένταξη της νέας πρότασης στο εκάστοτε Founder/Head Architect Deda να επαναπροσδιοριστεί η έννοια της φύσης και πλαίσιο καθώς και η επανάχρηση και διαχεί- & Architects η σχέση της με το «κτισμένο», χωρίς αυτό να ριση υφιστάμενων υποδομών όποτε είναι αυτό σημαίνει ότι είναι αδύνατο να εφαρμοστεί η ίδια δυνατό, για την επίτευξη μειωμένου οικολογικού αποτυπώματος. λογική και στον σχεδιασμό σε υφιστάμενη υποδομή. Η έννοια της βιωσιμότητας (sustainability) γίνεται ολοένα πιο Ένα γενικό συμπέρασμα στο οποίο μπορούμε να καταλήξουμε διαδεδομένη στην καθημερινότητα, με την υιοθέτησή της σε είναι ότι η αρχιτεκτονική είναι απαραίτητο να προσαρμόζεται όχι διαφορετικές περιστάσεις. Η κατασκευή νέων έργων αποτεμόνο σύμφωνα με τα νέα τεχνολογικά μέσα, αλλά να είναι και σε λεί μια πρόκληση, καθώς η ενέργεια που καταναλώνεται και τα θέση να εξετάσει, να επαναπροσδιορίσει και να εκμεταλλευτεί απόβλητα μπορούν να βλάψουν το περιβάλλον ανεπανόρθωτα. ό,τι κρίνεται απαραίτητο για να δημιουργήσει χώρους ροϊκούς, Η αρχιτεκτονική σήμερα καλείται να προσαρμοστεί σε αυτές τις με αντοχή στον χρόνο όχι μόνο όσον αφορά την κατασκευή αλλά νέες συνθήκες, αξιοποιώντας τους διαθέσιμους πόρους, κατακαι τη διαχρονικότητά τους. σκευάζοντας βιοκλιματικά κτίρια, τα οποία εκμεταλλεύονται τις παθητικές ενέργειες – περιορίζοντας το οικολογικό αποτύπωμα˙ παράλληλα να εξετάζει τις εν δυνάμει εξελίξεις και προτείνει λύσεις ρευστές, οι οποίες έχουν τη δυνατότητα προσαρμογή σε νέες συνθήκες και απαιτήσεις. Η κατασκευή ενός νέου κτίσμαA: Γιάννου Κρανιδιώτη 2, τος είναι η μεγαλύτερη πρόκληση σήμερα, διότι έχουν αλλάξει Θεσσαλονίκη 55535 τα μέχρι τώρα δεδομένα στην αγορά. Συνεπώς, παρατηρείται Μιχαλακοπούλου 4, Αθήνα 11528 μια τάση επανάχρησης και αξιοποίησης υφιστάμενων κελύφων. Οι μελέτες στο γραφείο μας κινούνται και στους δυο αυτούς Τ: 2310 472 500 (Θεσσαλονίκη) τομείς, στην κατασκευή νέων κτισμάτων σε κενά οικόπεδα, 2130 880 475 (Αθήνα) καθώς και στην επανάχρηση υποδομών για την αξιοποίηση Ε:d-a@deda-architects.com τους ως σύγχρονους χώρους γραφείων και κατοίκισης. Μέσω deda-architects.com της αρχιτεκτονικής, κτίσματα τα οποία δεν έχουν την αναγνωΦ Ε Β Ρ O YA Ρ Ι Ο Σ 2 0 2 2

COVER STORY

Νίκη Μάνου - Ανδρεάδη: Η αρχιτεκτονική θέλει πάθος, αφοσίωση και πειθαρχία Στις συνεργασίες δεν χρειάζεται να επιβληθείς, αλλά να εμπνεύσεις

«Στη διαδικασία της αρχιτεκτονικής δημιουργίας είναι απαραίτητο κάποια στιγμή να “παγώσει” η εξέλιξή της. Αυτό το καταλυτικό σημείο σχεδιασμού ξεκαθαρίζει και την κατεύθυνση του έργου προς το τελικό αποτέλεσμα». ΣΥΝΈΝΤΕΥΞΗ ΣΤΟΝ ΓΙΆΝΝΗ ΠΙΣΠΙΡΊΓΚΟ 20

Φ Ε Β Ρ O YA Ρ Ι Ο Σ 2 0 2 2

Νίκη Μάνου - Ανδρεάδη γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη και προτού αφιερωθεί στην αρχιτεκτονική αποφοίτησε από τη Σχολή Πολιτικών Μηχανικών του ΑΠΘ. Είναι διδάκτορας της Πολυτεχνικής Σχολής του ΑΠΘ και επίκουρη καθηγήτρια του Τμήματος Αρχιτεκτόνων Μηχανικών του ΑΠΘ. Το 1984, συνίδρυσε την εταιρεία Arteco A.E., με διακρίσεις σε αρχιτεκτονικούς διαγωνισμούς και πλούσιο αρχιτεκτονικό και κατασκευαστικό έργο. Από το 2006 έως σήμερα, συνεχίζει ως ανεξάρτητο γραφείο έχοντας ιδρύσει τη Nimand Architects, με πολλά έργα που έχουν διακριθεί εντός και εκτός συνόρων. Τα γνωρίσματα που διακρίνουν τη δουλειά της και διαπερνούν τα έργα της είναι εξωστρέφεια, πειραματισμός, αναζήτηση, περιέργεια για το καινούργιο, διαχρονικότητα, ταυτότητα, λειτουργικότητα, σύγχρονη αντίληψη, λιτή έκφραση αλλά όχι μονότονη. Το αρχιτεκτονικό «αποτύπωμά της» εδράζεται στη σύνθεση. «Όχι μόνο των όγκων, αλλά και των μορφών, των υλικών, των χρωμάτων, του φωτός, της σκιάς, του νερού, και όλων των άλλων στοιχείων που συναποτελούν το αρχιτεκτονικό έργο», όπως λέει.

Ο αρχιτέκτονας χρειάζεται εκπαίδευση και δουλειά

ευρείες γνώσεις, ώστε να νιώθω τελειώνοντας αυτάρκης και έτοιμη», σχολιάζει.

Έχουμε ευθύνη απέναντι στο έργο και στους συνεργάτες Αν και στο πέρασμα στο χρόνου έχει αλλάξει η παρουσία των γυναικών σε έναν κλάδο «παραδοσιακά» ανδροκρατούμενο, και ο τρόπος εισαγωγής στα πολυτεχνεία δίνει πολλές θέσεις στις γυναίκες, η κυρία Ανδρεάδη παρατηρεί πως «η παρουσία τους στην καριέρα παραμένει χαμηλή σε σχέση με αυτήν στο αμφιθέατρο. Τα πράγματα, παρ’ όλα αυτά, αλλάζουν γρήγορα και οι γυναίκες πλέον δραστηριοποιούνται έντονα στο ελεύθερο επάγγελμα». Συνεπώς, πόσο εύκολο είναι για μια γυναίκα να οργανώσει το γραφείο και τους συνεργάτες της, ίσως και να επιβληθεί στον χώρο της; «Στον χώρο του γραφείου και της συνεργασίας δεν χρειάζεται να επιβληθεί κανείς», τονίζει. «Αυτό που έχει τη μεγαλύτερη σημασία είναι με ποιο τρόπο θα δώσεις τη δυνατότητα στον καθένα να εκφραστεί και να αναλάβει πραγματικές ευθύνες. Και αυτό επιτυγχάνεται μόνο με αμοιβαίο σεβασμό και εμπιστοσύνη. Ο υπεύθυνος της ομάδας έχει την ευθύνη απέναντι στο έργο και τους εργοδότες, αλλά και απέναντι στην ομάδα και στο πνεύμα με το οποίο αυτή δουλεύει», επισημαίνει.

Για την κυρία Ανδρεάδη κρίσιμος παράγοντας εξέλιξης του αρχιτέκτονα είναι η συστηματική τριβή με το ίδιο το αντικείμενο, χωρίς βέβαια να παραγνωρίζει και τη σημασία του ταλέντου. «Αν θελήΚάθε έργο έχει ανάγκη σουμε να δώσουμε έναν ορισμό για τον αρχιτέκτονα θα έλεγα τη συνεργασία πως είναι εκείνος που με γνώση, μέθοδο, σκέψη, εφευρετικότητα και ταυτόχρονα με τέχνη και αισθητική, μπορεί να σχεδιάσει όλα Η αντίληψη πως ο αρχιτέκτονας είναι αποστασιοποιημένος από όσα απαιτούνται ώστε να υλοποιηθεί και να δοθεί έτοιμο για τον υπόλοιπο τεχνικό κόσμο είναι ξεπερασμένη, σύμφωνα με χρήση ένα έργο», σημειώνει συμπληρώνοντας πως «η ελάχιστη την επικεφαλής της Nimand Architects. Για την ίδια, το έργο για απαίτηση από έναν αρχιτέκτονα είναι να καταθέσει την ιδέα που εκκολάπτεται μέσα του και να τη μεταδώσει στους άλλους μέσω του αρχιτεκτονικού του έργου. Πέρα λοιπόν από την έμπνευση και την ευαισθησία που χρειάζονται, ο αρχιτέκτονας διαμορφώνεται σταδιακά με τη συστηματική εκπαίδευση και τη δουλειά». Στη δική της περίπτωση, όπως αναφέρει, έμαθε τα πάντα ξεκινώντας από το μηδέν τόσο στη Σχολή Πολιτικών Μηχανικών όσο και σε αυτήν των Αρχιτεκτόνων. Έμαθε να αναλύει προβλήματα, πώς να συνθέτει τη σκέψη της, να αναζητά και να επιλέγει κάθε φορά την κατάλληλη μορφολογία για το έργο, τη σημασία της λειτουργικότητας, του αερισμού, του φωτισμού, καθώς και το πώς συνδέεται ο εσωτερικός με τον εξωτερικό χώρο. Μα πάνω από όλα, έγινε κοινωνός της σύνδεσης του έργου που δημιουργούμε σε σχέση με τον άνθρωπο, με τον χώρο και το πνεύμα του τόπου. «Η παιδεία του αρχιτέκτονα οφείλει να συνδυάζει τη γνώση με όλες τις τέχνες και, ναι, μπορώ να πω ότι πήρα ολοκληρωμένες και πολύ Μονοκατοικία στο Πανόραμα Φ Ε Β Ρ O YA Ρ Ι Ο Σ 2 0 2 2

COVER STORY

Το ξενοδοχείο Sani Dunes στη Σάνη Χαλκιδικής

να είναι άρτιο, ολοκληρωμένο και πετυχημένο, θα πρέπει «να συνδεθούν όλοι οι εμπλεκόμενοι μελετητές μεταξύ τους», καθώς ο σχεδιασμός και η υλοποίηση του έργου εξαρτάται από τον βαθμό και την ποιότητα της συνεργασίας, την επικοινωνία και την ανταλλαγή απόψεων. Ασφαλώς, αυτό δεν σημαίνει ότι δεν ξεχωρίζει ο επαγγελματίας που συλλαμβάνει το όραμα και την ταυτότητα του έργου. «Σε όλη αυτή την πορεία είναι πολύ σημαντικός ο ρόλος του αρχιτέκτονα που συντονίζει και ενσωματώνει τα αποτελέσματα των άλλων μελετών στον τελικό σχεδιασμό, έτσι ώστε το τελικό αποτέλεσμα να δικαιώνει τον ίδιο, να σέβεται την αρχική του ιδέα, αλλά και το έργο των άλλων μελετητών».

Εξελισσόμαστε και αλλάζουμε

Για τη Νίκη Ανδρεάδη δεν υπάρχει ένα αγαπημένο έργο που να ξεχωρίζει, αλλά αρκετά. Εξάλλου, πιστεύει πως δουλεύοντας εξελισσόμαστε και αλλάζουμε. Ωστόσο, «την κατοικία στην Κασσάνδρα, ακόμη και σήμερα, όταν την αντικρίζω με εμπνέει». Επίσης, ξεχωρίζει τη μονοκατοικία στο Πανόραμα, το ξενοδοχείο Sani Asterias, καθώς και τα πρόσφατα Sani Dunes, Ikos Dassia, Ikos Aria και Porto Sani, το διαμέρισμα στην παλιά παραλία της Θεσσαλονίκης. Κάτι παρόμοιο ισχύει και στην περίπτωση των αρχιτεκτόνων που την επηρέασαν περισσότερο με τα έργα τους. «Πολλοί και πολλά, ανάλογα με την εποχή και τη φάση στην οποία έχω βρεθεί», απαντά, «όσο προχωράμε στον χρόνο ανακαλύπτουμε καινούργια πράγματα και καινούργιες γραφές». Αλλά οι Ζάχα Χαντίντ, Ρέντζο Πιάνο, Ρεμ Κούλχαας, Πίτερ Τσούμθορ, Άλβαρο Σίζα είναι ορισμένα από τα πολλά ονόματα της αρχιτεκτονικής που ξεχωρίζει περισσότερο, κρατώντας την εξερεύνηση, την καινοτομία, την αξιοποίηση των τεχνολογικών εξελίξεων και την ενσωμάτωσή τους στο αρχιτεκτονικό τους έργο. «Ξεχωρίζω ιδιαίτερα τη Ζάχα Χαντίντ, την οποία έτυχε να γνωρίσω προσωπικά, που δυστυχώς “έφυγε” πολύ νωρίς, ενώ είχε να δώσει πολλά ακόμη», συμπληρώνει.

Σχεδιάζοντας παράγουμε πολιτισμό

Έπειτα από τόσο χρόνια τριβής με τη θεωρία, αφοσίωσης στην τέχνη και υλοποίησης εμβληματικών έργων, η Νίκη Ανδρεάδη έχει ένα μήνυμα προς τους νέους και τις νέες αρχιτέκτονες, που «έχουν διαλέξει ένα από τα πιο μαγικά και δημιουργικά επαγγέλματα του κόσμου». Αυτή η τέχνη «χρειάζεται αφοσίωση, πάθος, αγάπη, συνέπεια, διάβασμα, φαντασία, περιέργεια, συνεχή αναζήτηση και ενημέρωση, πειθαρχία, στόχους». «Επειδή στα έργα μας ζουν, μεγαλώνουν και δουλεύουν άνθρωποι, η ευθύνη είναι μεγάλη και πρέπει ο καθένας ακούραστα να ξαναπιάνει την ιδέα του από την αρχή και να ξαναγυρίζει πίσω και να ξαναπηγαίνει μπρος, μέχρι να καταλήξει στο επιθυμητό αποτέλεσμα. Γιατί, όταν κάποιος δουλεύει με αυτό τον τρόπο, συνειδητά, παράγει πολιτισμό. Ή, όπως θα έλεγε ο Πικάσο, “Η έμπνευση υπάρχει, αλλά πρέπει να σε βρει να δουλεύεις” (Inspiration exists, but it has to find you working)». Αρχιτεκτονική είναι…

«Μια τέχνη κοινωνικής εφαρμογής που εξυπηρετεί τον άνθρωπο και το περιβάλλον. Είναι να αναζητάς και να βρίσκεις τρόπους ερμηνείας του χώρου, του χρόνου, του τόπου, της ροής, της ύλης, του φωτός. Να κατανοείς τις νέες συνθήκες που διαμορφώνονται, να προβλέπεις την επίδραση στο έμμεσο και άμεσο περιβάλλον και να ανεβάζεις τον πήχυ πιο ψηλά σε κάθε νέο έργο που αναλαμβάνεις. Πιστεύω ότι η αρχιτεκτονική μας βοηθάει παράλληλα να προχωρήσουμε στη ζωή μας και να αναπτύξουμε μια ευαισθησία απέναντι στα πράγματα».

Φ Ε Β Ρ O YA Ρ Ι Ο Σ 2 0 2 2

Καθηµερινή ενηµέρωση για το κτίριο, τις κατασκευές, την αρχιτεκτονική και τα υλικά

ο Build είναι το πρώτο συνδροµητικό καθηµερινό ηλεκτρονικό newsletter που αφορά στις κατασκευές, την Αρχιτεκτονική και το Design, το Real Estate και στα σηµαντικότερα επενδυτικά έργα. Παρακολουθεί τις νέες τάσεις στο hospitality, στο retail, στους επαγγελµατικούς χώρους, τα innovative projects σε Ελλάδα και εξωτερικό, αλλά και ειδήσεις που αφορούν στον ευρύτερο δηµόσιο τοµέα. Με ρεπορτάζ, µόνιµες στήλες αρθρογράφους, το Build προσφέρει σφαιρική ενηµέρωση και φιλοδοξεί να αποτελέσει δίαυλο επικοινωνίας και γνωριµίας των επαγγελµατιών του κλάδου.

Θεµατολογία Ειδήσεις από τον κλάδο των κατασκευών, της αρχιτεκτονικής, του design και του real estate n Επενδύσεις και στρατηγικές κινήσεις εταιριών σε Ελλάδα και εξωτερικό n Retail, hospitality, well being, the future of workspace n Βιώσιµη ανάπτυξη n Οικονοµικές ειδήσεις n Προκηρύξεις και διαγωνισµοί n Market news από διεθνείς αγορές n Consumer insights n Ηµερολόγιο όλων των εκθέσεων, των διοργανώσεων και των συνεδρίων n

Περιεχόµενο: Χριστίνα Παπαγιάννη, Τ: 210 66.17.777 (εσωτ. 316) Ε: cpapagianni@boussias.com Εµπορικό: Ματίνα ∆ηµητριάδου, T: 210-66.17.777 (εσωτ. 331) E: mdimitriadou@boussias.com Συνδροµές: Βίκυ Θεοδωρίδου, T: 210-66.17.777 (εσωτ. 101) E: vtheodoridou@boussias.com

Φ Ε Β Ρ O YA Ρ Ι Ο Σ 2 0 2 2

COVER STORY

Λιάνα Ποτηροπούλου: Αρχιτέκτονας είναι αυτός που υπερβαίνει τα όρια Η αντιπαροχή ισοπέδωσε την αρχιτεκτονική κληρονομιά μας

«Επιλέγουμε ως γραφείο να αποδίδουμε στα έργα μας μια ταυτότητα που δεν σχετίζεται μόνο με την αισθητική ομορφιά, αλλά πολύ περισσότερο με την ιστορία, τον τόπο και την υλικότητα». ΣΥΝΈΝΤΕΥΞΗ ΣΤΟΝ ΓΙΆΝΝΗ ΠΙΣΠΙΡΊΓΚΟ 24

Φ Ε Β Ρ O YA Ρ Ι Ο Σ 2 0 2 2

Λιάνα Νέλλα-Ποτηροπούλου, μαζί με τον Δημήτρη Ποτηρόπουλο, συνίδρυσαν το 1989 το γραφείο «Ποτηρόπουλος Δ+Λ Αρχιτέκτονες». Μαζί με μια πολυμελή ομάδα επιστημόνων, έχει αναλάβει αρχιτεκτονικά και πολεοδομικά έργα κάθε κλίμακας, από εσωτερικούς χώρους, κατοικίες και κτίρια επαγγελματικής ή ειδικής χρήσης μέχρι έργα οργανωμένης ανάπτυξης και συγκροτήματα αστικής κλίμακας. Πολλά από τα έργα του γραφείου (που πλέον έχει μετονομαστεί σε Potiropoulos+Partners) έχουν βραβευτεί σε διεθνείς διαγωνισμούς και έχουν παρουσιαστεί σε εκθέσεις. Στην «καρδιά» της σχεδιαστικής φιλοσοφίας τους βρίσκεται η αξία της συνθετικής έρευνας, τόσο για τον άνθρωπο και το περιβάλλον, όσο και γενικότερα για τον πολιτισμό. «Η δική μας προσέγγιση είναι καθαρά ερευνητική, με θεωρητικό υπόβαθρο. Θέλουμε τα έργα μας να διδάσκουν μια ιστορία, να έχουν έναν συμβολισμό και επίπεδα τα οποία ο χρήστης τα ανακαλύπτει σταδιακά», σημειώνει χαρακτηριστικά η κυρία Ποτηροπούλου.

«Με διάλεξε η αρχιτεκτονική»

Για τη Λιάνα Ποτηροπούλου, η αρχιτεκτονική είναι ένα πάθος, μια κλίση, ένα κάλεσμα, το οποίο βέβαια δεν αρκεί. «Η εκπαίδευση παίζει έναν εξίσου σημαντικό ρόλο, όπως σε όλες τις μορφές της τέχνης. Χωρίς εξάσκηση δεν μπορούμε να φτάσουμε στο ανώτερο επίπεδο της ολοκλήρωσης», σχολιάζει σημειώνοντας πως στην περίπτωσή της «από παιδί δεν υπήρχε ποτέ η αμφιβολία πως η αρχιτεκτονική ήταν το πεπρωμένο μου, και φυσικά δεν το μετάνιωσα ποτέ. Χωρίς υπερβολή, πάντα ένιωθα ότι η αρχιτεκτονική με διάλεξε». Βέβαια, η πρώτη της γνωριμία με τις σπουδές της αρχιτεκτονικής δεν ήταν όπως ακριβώς τις είχε φανταστεί. «Η αρχιτεκτονική

στο Μετσόβιο έδινε τότε βαρύτητα σε τεχνοκρατικά μαθήματα και δεν είχε επαφή με το σύγχρονο γίγνεσθαι ούτε με τα ρεύματα της εποχής. Στα μεταπτυχιακά που παρακολούθησα στην Αμερική, όμως, είδα έναν άλλο κόσμο, όπου το επίπεδο της σύνθεσης ήταν πολύ πιο προχωρημένο. Γι’ αυτό μπορώ να πω, χωρίς να αμφισβητώ την αξία των προπτυχιακών σπουδών μου, πως χωρίς τα μεταπτυχιακά δεν θα ήμουν αυτή που είμαι σήμερα».

Το αρχιτεκτόνημα είναι σαν παιδί σου

Κοιτάζοντας τα έργα που έχει αναλάβει στο πέρασμα του χρόνου, η κυρία Ποτηροπούλου δυσκολεύεται να ξεχωρίσει κάποιο από τα έργα της, και αυτό γιατί τα νιώθει σαν παιδιά της. Και πώς να μην αισθανθεί έτσι αφού από τη στιγμή που θα συλλάβει ο αρχιτέκτονας την ιδέα μέχρι την υλοποίηση και το κτίσιμο του έργου, όλη αυτή η πορεία είναι σαν το θαύμα της γέννησης της ανθρώπινης ζωής. «Κάθε έργο είναι παιδί μας, αφού στο καθένα από αυτά υπάρχουν οι έννοιες της σύλληψης, της εσωτερικής κύησης, μετά της εξωτερίκευσης και, τέλος, της υλοποίησής του. Δεν ξεχωρίζω κανένα από τα έργα μου, γιατί είναι σαν να ζητούμε από μια γυναίκα να ξεχωρίσει κάποιο από τα παιδιά της». Το βραβείο που απέκτησαν όμως στον πρώτο αρχιτεκτονικό διαγωνισμό που συμμετείχε το γραφείο, για το Μουσείο Φυσικής Ιστορίας στη Σάμο, το θυμάται ιδιαίτερα, καθώς «από με το έργο τέθηκε ο θεμέλιος λίθος της σταδιοδρομίας μας, από αυτό ξεκίνησαν όλα».

Δεν είναι μονόπλευρη επιστήμη

Διαφέρει η αρχιτεκτονική από τις άλλες ειδικότητες των μηχανικών; Η απάντησή της είναι καταφατική, αφού η αρχιτεκτονική, όπως εξηγεί, είναι συνδυασμός επιστήμης και τέχνης και δεν

Navarino Residences by Costa Navarino

Φ Ε Β Ρ O YA Ρ Ι Ο Σ 2 0 2 2

COVER STORY

Villa «Π»

μπορεί να ταυτιστεί με έναν επιστήμονα μηχανικό. Έχει σχέση με την κοινωνιολογία, με τον συμβολισμό, με τη φαινομενολογία, και με το πολιτικό γίγνεσθαι. Είναι μια ανώτερη μορφή κοινωνικής τέχνης, η μόνη που κατοικείται, που για να την κατακτήσεις δεν αρκεί η επιστήμη - πρέπει να είσαι καλλιτέχνης. «Ο αρχιτέκτονας εκ των πραγμάτων πρέπει να έχει αναγεννησιακά χαρακτηριστικά, μια πολύπλευρη γνώση και σφαιρική αντίληψη του κόσμου, για να μπορέσει να τη μετουσιώσει σχεδιαστικά. Και μην ξεχνάμε πως η αρχιτεκτονική δημιουργεί κληρονομιά για τον πολιτισμό και τις παραδόσεις, είναι η φωτογραφία της ιστορίας μας όπως έχουν ήδη πει, αποτυπώνοντας την ιστορία του λαού, του τόπου αλλά και μιας συγκεκριμένης χρονικής περιόδου». Συνεχίζοντας τον προβληματισμό της για τη βαθύτερη σχέση και συνδιάλεξη της αρχιτεκτονικής με τον πολιτισμό, παρατηρεί πως η Ελλάδα παρέλαβε μια φοβερή κληρονομιά, που δεν εντοπίζεται μονάχα στην αρχαιότητα, αλλά περισσότερο στην πιο πρόσφατη λαϊκή και νεοκλασική αρχιτεκτονική, όπως η κυκλαδική, η μακεδονική, η ενετική, η νεοκλασική, και τα πέτρινα παραδοσιακά σπίτια. «Ένας αξιόλογος πολιτισμός καλλιεργήθηκε με τη γενιά του ‘30, αλλά με την ιστορία της αντιπαροχής καταστράφηκε. Δεν μπορώ να καταλάβω γιατί πετάξαμε εν μία νυκτί την τόσο πλούσια αρχιτεκτονική κληρονομιά μας», επισημαίνει. Η αντιπαροχή, επίσης, είναι ένας ακόμη λόγος που δεν αναγνωρίζεται η συνεισφορά του αρχιτέκτονα στα έργα που έχει σχεδιάσει. Πλέον, εν έτει 2022, η αρχιτεκτονική βρίσκεται σε μια φάση παγκοσμιοποίησης. Τα σχεδόν πανομοιότυπα κτίρια από τη μια άκρη του κόσμου στην άλλη το αποδεικνύουν. Μια κατάσταση που, όπως περιγράφει η ίδια, έχει αποτελέσει πρόκληση για το γραφείο της. «Ζώντας στη σημερινή εποχή υπάρχει ένας μεγάλος προβληματισμός, όπου προσπαθείς να αποκτήσεις τη δική σου ταυτότητα μεταξύ του διεθνούς και του εθνικού. Εμείς επιλέξαμε μια ταυτότητα που δεν στηρίζεται στις τάσεις, αλλά στις αξίες και τις αρχές. Αποδίδουμε σημασία στο να μην παράγουμε μια αρχιτεκτονική απλά κομψή. Δεν είναι αυτό το ζητούμενο για εμάς. Το πιο δύσκολο είναι να δώσουμε σε ένα αρχιτεκτόνημα το κάτι παραπάνω από την αισθητική ομορφιά, μια σχέση με τον τόπο, με την υλικότητα που θα χρησιμοποιήσουμε. Η δική μας προσέγγιση είναι καθαρά ερευνητική, με θεωρητικό υπόβαθρο, γι’ αυτό και τα κτίρια του γραφείου μας λένε διαφορετικές ιστορίες». 26

Αρχιτεκτονική, η μόνη τέχνη που κατοικείται

«Είναι συνδυασμός επιστήμης και τέχνης και δεν μπορεί να ταυτιστεί με έναν επιστήμονα μηχανικό. Έχει σχέση με την κοινωνιολογία, με τον συμβολισμό, με τη φαινομενολογία και με το πολιτικό γίγνεσθαι. Είναι μια ανώτερη μορφή κοινωνικής τέχνης, η μόνη που κατοικείται, που για να την κατακτήσεις δεν αρκεί η επιστήμη - πρέπει να είσαι καλλιτέχνης. Ο αρχιτέκτονας εκ των πραγμάτων πρέπει να έχει αναγεννησιακά χαρακτηριστικά, μια πολύπλευρη γνώση και σφαιρική αντίληψη του κόσμου, για να μπορέσει να τη μετουσιώσει σχεδιαστικά».

Πρέπει να βιώνεις την αρχιτεκτονική με όλο σου το είναι Τι σημαίνει λοιπόν αρχιτεκτονική; Για την αρχιτέκτονα του γραφείου Potiropoulos+Partners η αρχιτεκτονική «είναι ένα πολύ σημαντικό κομμάτι της ανθρώπινης δημιουργίας γιατί αφήνει αποτύπωμα στη γη, είτε πληγώνει είτε αναδεικνύει το τοπίο. Είναι η καλλιτεχνική δημιουργία που φέρνει το αρχιτεκτόνημα σε αρμονία με το περιβάλλον, εμπλουτίζει τις ζωές των ανθρώπων αισθητικά και πνευματικά, δημιουργώντας μια κληρονομιά που αντανακλά τον πολιτισμό και τις παραδόσεις». Η πολυπλοκότητα της αρχιτεκτονικής είναι, εξάλλου, και ο λόγος για τον οποίο πιστεύει πως πρέπει να τη βιώνουμε σε όλες τις εκφάνσεις της ζωής μας. «Η αρχιτεκτονική θέλει να είσαι τολμηρός και να σκέφτεσαι έξω από τα καθιερωμένα, αλλά ταυτόχρονα να είσαι ταπεινός», υπογραμμίζει στέλνοντας το δικό της μήνυμα στους νέους και τις νέες αρχιτέκτονες. Και σαν ζωντανό παράδειγμα αρχιτέκτονα που υπηρετεί την αρχιτεκτονική στην ολότητά της αναφέρει τον Ελβετό Πίτερ Τσούμθορ, έναν άνθρωπο τολμηρό και ταπεινό ταυτόχρονα, που τον θαυμάζει για τον μυστικισμό και την αισθησιακή σύνδεση με τη ζωή που αποδίδει στα έργα του. «Η εκκλησία Bruder Klaus είναι αριστουργηματική στη σύλληψή της, σε κάνει να υποκλίνεσαι στο μεγαλείο της αρχιτεκτονικής σκέψης του». Φ Ε Β Ρ O YA Ρ Ι Ο Σ 2 0 2 2

Special Edition by

Το νέο newsletter που καταγράφει και ενημερώνει για όλες τις εξελίξεις στον ψηφιακό μετασχηματισμό του κλάδου των κατασκευών

ΓΝΩΡΊΣΤΕ: Το τεχνολογικό οικοσύστημα ΒΙΜ n Το κανονιστικό πλαίσιο n Skills, softwares και toolsets n Κορυφαία έργα στην Ελλάδα και τον κόσμο με τη χρήση ΒΙΜ n BIM experts n

Η BOUSSIAS άνοιξε τον «διάλογο» και μένει πιστή στην καταγραφή των τεχνολογικών εξελίξεων στον κλάδο των Κατασκευών και των Υποδομών. Επιστημονική συνεργάτης: Λιάνα Αναγνωστάκη, Μέλος Διοικούσας Επιτροπής EU BIM Task Group

Περιεχόμενο: Λήδα Δεληγιάννη, T: 2106617777 (εσωτ. 277), E: ldeliyianni@boussias.com Συνδρομές: Βίκυ Θεοδωρίδου, T: 2106617777 (εσωτ. 101) E: vtheodoridou@boussias.com Διαφήμιση: Ματίνα Δημητριάδου, T: 210 6617 777 (εσωτ. 331), E: mdimitriadou@boussias.com Τ: 210 6617 777 (εσωτ. 156), E: kmanthopoulou@boussias.com ΦΚυριακή Ε Β Ρ O YA Ρ Ι ΟΜανθοπούλου, Σ 2022

COVER STORY

Ρένα Σακελλαρίδου: Χωρίς ριζόχαρτο και μολύβι δεν γίνεσαι ολοκληρωμένος αρχιτέκτονας Η αρχιτεκτονική είναι πάνω απ’ όλα χώρος

«Ξεκίνησα τη σταδιοδρομία μου χωρίς να υπολογίζω τις στερεότυπες αντιλήψεις για τον ρόλο της γυναίκας στο εργοτάξιο. Μάλιστα, δεν άφησα ποτέ τον εαυτό μου να θεωρήσει εμπόδιο το φύλο μου». ΣΥΝΈΝΤΕΥΞΗ ΣΤΟΝ ΓΙΆΝΝΗ ΠΙΣΠΙΡΊΓΚΟ 28

Φ Ε Β Ρ O YA Ρ Ι Ο Σ 2 0 2 2

Ρένα Σακελλαρίδου σπούδασε αρχιτεκτονική στο ΑΠΘ, στο Βανκούβερ, (MArch UBC, UBC Fellowship, W.Gerson Prize), και στο Λονδίνο, (PH.D Bartlett School of Architecture and Planning UCL, supervisor Bill Hillier, Υπότροφος ΙΚΥ). Είναι καθηγήτρια αρχιτεκτονικού σχεδιασμού στην Αρχιτεκτονική Σχολή του ΑΠΘ και ιδρυτικό μέλος του πολυβραβευμένου γραφείου SPARCH. Τα τελευταία χρόνια δραστηριοποιείται στο ανεξάρτητο γραφείο της RS-SPARCH με ισχυρή διεθνή παρουσία και βραβεύσεις. Έχει περισσότερες από 80 επιστημονικές δημοσιεύσεις και δύο βιβλία. Γράφει για την αρχιτεκτονική σύνθεση, μελετά τη δημιουργικότητα και διδάσκει σχεδιασμό. Στα έργα της περιλαμβάνονται μεγάλης και μικρής κλίμακας δημιουργίες, που έχουν ένα κοινό στοιχείο, τη συνθετότητα. «Η ενασχόληση με τα σύνθετα κτίρια όμως έτυχε, δεν ήταν επιλογή μου», όπως τονίζει. «Εξάλλου, οι επιλογές σου σε βρίσκουν με έναν υπόγειο τρόπο που δεν συνειδητοποιείς».

πέρασα μετά τις προπτυχιακές σπουδές, στον Καναδά. Αισθάνθηκα ότι άνοιγαν οι ορίζοντες, πως μπορώ να παλέψω για να πετύχω αυτό που αγαπούσα και είχα ονειρευτεί. Δεν ήταν τόσο το αντικείμενο των σπουδών, αλλά η ατμόσφαιρα και το περιβάλλον που συνάντησα, σε σύγκριση με την πολιτικοποιημένη και συντηρητική Ελλάδα. Αυτά τα τρία χρόνια λοιπόν ήταν καταλυτικά, και στη συνέχεια σε επίπεδο διαμόρφωσης σκέψης τα επτά χρόνια στο Λονδίνο για το διδακτορικό μου, όπου απέκτησα έναν νέο τρόπο δόμησης της σκέψης, που απεδείχθη εξαιρετικά πολύτιμος για την εξέλιξή μου. Έμαθα την αξία τού να ξεκαθαρίζω τη σκέψη μου από το περιττό, το ανούσιο, τον λόγο και τη γραφή μου, αλλά και το πώς να εκφράζομαι ολοκληρωμένα και δημιουργικά στα έργα».

Κομβικής σημασίας η βαθιά εμπειρία

Ακόμη και στις πιο προχωρημένες χώρες, οι γυναίκες δεν είναι κάτι συνηθισμένο στον εργοταξιακό χώρο, παραδέχεται. Το εργοτάξιο είναι βασικά ανδροκρατούμενος χώρος, αλλά αυτό αποτελεί για την ίδια μια ενδιαφέρουσα πρόκληση, όπως ενδιαφέρων είναι και ο τρόπος με τον οποίο αντιμετώπισε αυτή την κατάσταση. «Ξεκίνησα χωρίς να υπολογίζω αυτές τις δυσκολίες. Θα έλεγα ότι ‘στρουθοκαμήλιζα’, ότι δεν είχα συναίσθηση αυτών των δυσκολιών και ποτέ δεν αισθάνθηκα ότι το φύλο μου ήταν εμπόδιο στην αρχιτεκτονική. Δεν άφησα τον εαυτό μου να θεωρήσει εμπόδιο το φύλο μου και -τρόπον τινά- «εθελοτυφλώντας» προστάτεψα τον εαυτό μου, χωρίς να είχα συνειδητοποιήσει τις στερεότυπες προκαταλήψεις που αφορούσαν τον ρόλο της γυναίκας στο επάγγελμα του αρχιτέκτονα». Ο λόγος στον οποίο οφείλεται αυτός ο «μηχανισμός άμυνας» εδράζεται σύμφωνα με την ίδια στην αντίληψη που κληρονόμησε από την οικογένειά της. «Η οικογένεια μου είχε φιλελεύθερη νοοτροπία, μου έμαθαν ότι το κορίτσι δεν είναι διαφορετικό και κατώτερο από το αγόρι».

Για τη Ρένα Σακελλαρίδου, εξυπακούεται πως πρέπει να υπάρχει η αγάπη για το σχέδιο, αλλά αυτή δεν είναι αρκετή. «Εκτός της έφεσης, χρειαζόμαστε τη γνώση και την κατάρτιση, δηλαδή το deep practice, τη βαθιά εμπειρία που δεν είναι απλώς επανάληψη αλλά δυνατότητα να εντρυφήσεις και να κατανοήσεις τι σημαίνει η τέχνη που ασκείς». Προσωπικά μιλώντας, η αρχιτεκτονική δεν υπήρχε σαν παιδική επιδίωξη, αλλά ήρθε αργότερα. Αυτό που υπήρχε πάντοτε μέσα της και προδιέγραψε τη μετέπειτα πορεία της ήταν η αίσθηση του χώρου. «Ο χώρος ήταν πολύ σημαντικός για εμένα από τα πρώιμα παιχνίδια και βιώματά μου. Αποφάσισα πολύ μεταγενέστερα να ακολουθήσω την αρχιτεκτονική, και ποτέ δεν το μετάνιωσα». Ανεβαίνοντας τα σκαλιά του Πολυτεχνείου ένιωθε πως εισερχόταν σε μία μικρή κοινότητα με τα καλύτερα μυαλά της εποχής, όπως πίστευαν χαρακτηριστικά τότε. Αλλά οι μεταπτυχιακές σπουδές που ακολούθησαν επέδρασαν καταλυτικά στον τρόπο σκέψης της. «Αυτό που με επηρέασε περισσότερο ήταν τα τρία χρόνια που

Δεν ένιωσα ποτέ ότι ανήκω σε άλλη κατηγορία

Agemar Maritime HQ / Angelicoussis Group of Companies HQ, (c) Erieta Attali

Φ Ε Β Ρ O YA Ρ Ι Ο Σ 2 0 2 2

COVER STORY

Κτήριο Γραφείων Element, (c)Yorgis Yerolymbos

Έχουμε άλλον τρόπο σκέψης

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχει και ο τρόπος με τον οποίο περιγράφει την ιδιοσυγκρασία του αρχιτέκτονα, την ψυχοσύνθεση για την οποία θεωρείται πολλές φορές διαφορετικός από τους υπόλοιπους μηχανικούς. «Αν και όλοι οι μηχανικοί είμαστε project oriented, οι αρχιτέκτονες ορίζουμε το πρόβλημα από μόνοι μας, σκεφτόμαστε κάτι από την αρχή, για ένα πρότζεκτ που δεν υπάρχει. Ένα σχολείο μπορεί να είναι χίλια διαφορετικά σχολεία, εμείς όμως φανταζόμαστε ποιο είναι το σχολείο που θέλουμε να σχεδιάσουμε. Είναι ένα παιδί, που γεννιέται. Για αυτό πιστεύω πως πρώτα από όλα η αρχιτεκτονική είναι χώρος, στον οποίο βάζουμε όρια, λαμβάνοντας υπόψη την υλικότητα και όλες τις υπόλοιπες παραμέτρους».

Τα έργα και οι αρχιτέκτονες που την καθόρισαν Όσο δύσκολη και είναι η επιλογή από ένα πλήθος έργων για το οποίο έγινε γνωστή εντός και εκτός Ελλάδας, η κυρία Σακελλαρίδου ξεχωρίζει πρώτα το Agemar, «ένα πάρα πολύ σημαντικό έργο, σύνθετο, με χωρική και αρχιτεκτονική ιδιαιτερότητα, πολύ απαιτητικό και καινούργιο, τόσο για εμάς όσο και για την ελληνική αγορά. Ένα έργο που αντιμετωπίσαμε και χειριστήκαμε με μεγάλη ευθύνη από τον σχεδιασμό έως την υλοποίησή του». Δεύτερο στη σειρά τοποθετεί το Μέγαρο Καρατζά, «το οποίο της άνοιξε ένα παράθυρο σε μια αρχιτεκτονική πραγματικότητα συγκλονιστική», και τρίτο την πολυβραβευμένη Πύλη του Αστέρα Βουλιαγμένης. Αυτή η αγάπη για τη διαχρονικότητα και την αξία του πολιτισμού δεν είναι τυχαία. Προέρχεται από τον θαυμασμό που τρέφει η ίδια για αρχιτέκτονες όπως η Καζούγιο Σετζίμα του γραφείο SANAA, και ο Λε Κορμπιζιέ. «Τα έργου του στην Ινδία αποπνέουν κάτι τόσο μοναδικά διαχρονικό, αναρωτιέσαι τι αίσθηση προκάλεσαν όταν δημιουργήθηκαν αλλά και το στίγμα που έχουν 30

Λείπει η συγκρότηση της βάσης

«Πλέον, οι συνθήκες έχουν αλλάξει και οι φοιτητές μας έχουν περισσότερα ερεθίσματα. Αν λείπει κάτι στις σχολές μας είναι η συγκρότηση της βάσης, δηλαδή τι ακριβώς σημαίνει σχεδιασμός. Πρόκειται για μια γνώση που πρέπει να την κατακτήσεις για να μπορέσεις μετά να απελευθερωθείς και να ακολουθήσεις οποιαδήποτε άλλη κατεύθυνση. Η σύνθεση χρειάζεται χρόνο για να αντιληφθείς πώς συσχετίζονται οι διάφορες πτυχές του αρχιτεκτονικού έργου. Και δεν μπορείς να το διδαχθείς (μέσω της παράδοσης στο αμφιθέατρο ή μιας διάλεξης), αλλά να το βιώσεις στην πράξη».

αφήσει στο πέρασμα του χρόνου. Διαχρονικότητα και ποιότητα που αντέχουν, με φόρμα, μορφή, χώρο με τις βασικές συνιστώσες της αρχιτεκτονικής».

Η πρόκληση της τεχνολογίας

Έχει περάσει από τα έδρανα και ως φοιτήτρια και ως καθηγήτρια, έχοντας παρατηρήσει εξελίξεις και τάσεις να μεταμορφώνουν την αρχιτεκτονική. Τώρα, ενόψει του ψηφιακού μετασχηματισμού της αρχιτεκτονικής στέλνει ένα σαφές μήνυμα στους νέους και τις νέες αρχιτέκτονες. «Είναι πολύ εύκολο να αφεθείς και να χαθείς στον ψηφιακό κόσμο, αλλά πρέπει πάντοτε να υπάρχει η βάση. Γι’ αυτό οι νέοι πρέπει με ριζόχαρτο και μολύβι να μελετούν τα έργα που αγαπούν, να δουλεύουν πολύ με μακέτες εργασίας, διαρκώς, να είναι πάντα ανοιχτοί στις καινούργιες ιδέες, να μην ξεχνούν την βαθειά ουσία της αρχιτεκτονικής και να έχουν μέσα τους κατοχυρωμένη τη γνώση αυτή για να μπορούν να συγκροτούν σε κάθε έργο τους μια συνθετική δομή συμπαγή, ενδιαφέρουσα και στέρεη». Φ Ε Β Ρ O YA Ρ Ι Ο Σ 2 0 2 2

ΓΝΩΡIΣΤΕ ΤΟΝ ΚΟΣΜΟ ΤΟΥ

Το μηνιαίο περιοδικό της BOUSSIAS είναι ένα πολύτιμο στρατηγικό εργαλείο για τους επαγγελματίες του κλάδου των Υποδομών και των Μεγάλων Τεχνικών Έργων. Αναλύσεις των πλέον επιδραστικών τάσεων, αποκλειστικές συνεντεύξεις και παρουσιάσεις καινοτόμων projects δίνουν ένα μοναδικό ανταγωνιστικό πλεονέκτημα στους key stakeholders της αγοράς. ΞΕΦΥΛΛΙΣΤΕ ΤΟ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ

ΓΙΑ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ

Eπικοινωνήστε με την Βίκυ Θεοδωρίδου Τ: 210-6617777 (Εσωτ. 101) E: vtheodoridou@boussias.com

Εγγραφείτε δοκιμαστικά για 2 μήνες:

www.constructionmag.gr/trial

Φ Ε Β Ρ O YA Ρ Ι Ο Σ 2 0 2 2

OPINION ΤΗΣ ΤΖΟΎΛΙΑΣ ΤΣΑΛΊΚΗ

Η σημασία του Ψηφιακού Αρχείου Ελληνίδων Αρχιτεκτόνων 1923-1981 Το www.femarch.gr αποτελεί μια συστηματική, πολυεπίπεδη και πολυφωνική αποτύπωση

Εβδομήντα έξι Ελληνίδες αρχιτέκτονες απευθύνονται στο Τμήμα Αττικής του Συλλόγου Αρχιτεκτόνων Διπλωματούχων Ανωτάτων Σχολών και (αυτο) βιογραφούνται με τη δύναμη και την αμεσότητα της προσωπικής μαρτυρίας.

Με

πρωτοβουλία του Τμήματος Αττικής του Συλλόγου Αρχιτεκτόνων Διπλωματούχων Ανωτάτων Σχολών (ΣΑΔΑΣ), συγκροτήθηκε και δημοσιοποιείται το «Ψηφιακό Αρχείο Ελληνίδων Αρχιτεκτόνων», αρχίζοντας από τις διπλωματούχους της περιόδου 1923-1981. Οι γυναίκες αρχιτέκτονες έχουν εργαστεί –και εργάζονται– σε όλους τους τομείς του επαγγέλματος: στον ιδιωτικό στίβο, στον δημόσιο και τον ευρύτερο δημόσιο τομέα, στον ακαδημαϊκό χώρο και στο πεδίο της έρευνας. Εντούτοις, το έργο τους δεν έχει προβληθεί στον ίδιο βαθμό με τους άνδρες συναδέλφους τους.

Στο φως η συμβολή των γυναικών στην αρχιτεκτονική Η επιλογή της χρονολογίας -1923- δεν είναι τυχαία, καθώς τότε αποφοίτησε η πρώτη Ελληνίδα αρχιτέκτων και πρώτη μηχανικός του ΕΜΠ. (Η Σχολή Αρχιτεκτόνων Μηχανικών του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου ιδρύθηκε το 1917). Από το 1923 έως το 1949, δηλαδή στη διάρκεια 26 χρόνων, αποφοίτησαν μόνο 26 γυναίκες αρχιτέκτονες. Αμέσως μετά, μέχρι και το 1960 έχουμε 52, μέχρι και το 1965 πάνω από 170, και μετά… έρχεται η έκρηξη, έτσι ώστε σήμερα οι γυναίκες να φτάνουν στο μισό του συνόλου. Με το Ψηφιακό Αρχείο Ελληνίδων Αρχιτεκτόνων έρχεται στο φως η μέχρι σήμερα άγνωστη συμβολή των γυναικών συναδέλφων στον πολεοδομικό, αστικό και περιφερειακό σχεδιασμό, στα κοινωνικά προγράμματα ανοικοδόμησης και κοινωνικής κατοικίας, αλλά και αποκατάστασης των προσφύγων. 32

Επίσης στα σχολικά-εκπαιδευτικά κτίρια, στα κτίρια υγείας, πολιτισμού, τουρισμού, αθλητισμού και δημόσιας χρήσης, στην κατοικία, καθώς και σε κάθε είδους ειδικά κτίρια, στην αποτύπωση και προστασία των παραδοσιακών οικισμών και στην αποκατάσταση και επανάχρηση παραδοσιακών κτιρίων. Ταυτόχρονα αναδεικνύεται και η εντεινόμενη παρουσία τους στην επιστημονική έρευνα, τη διδασκαλία, την ιστοριογραφία και τη θεωρία της αρχιτεκτονικής. Τεκμηριώνεται, με άλλα λόγια, η συμβολή των γυναικών αρχιτεκτόνων στην αρχιτεκτονική ιστορία και διαμόρφωση του δομημένου περιβάλλοντος στη χώρα μας μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, όσο και στην παιδεία, στον εκσυγχρονισμό της αρχιτεκτονικής σκέψης και, τέλος, στη συμμετοχή τους στο ελεύθερο επάγγελμα, με συνήθως αφανή, αλλά καθοριστικό τρόπο.

Παρακαταθήκη για τη νέα γενιά

Στόχος του Αρχείου, λοιπόν, δεν είναι μόνο η καταγραφή του άγνωστου έργου των Ελληνίδων αρχιτεκτόνων, αλλά και η ανάδειξη της προσωπικότητάς τους, ο αγώνας τους να συνδυάσουν πολλαπλούς ρόλους ως σύζυγοι και μητέρες, ο υψηλού επιπέδου επαγγελματισμός τους και, σε αρκετές περιπτώσεις, η συμμετοχή τους στα κοινωνικά δρώμενα. Η προσπάθεια αυτή δεν είναι αποκομμένη από την ανάγκη ενδυνάμωσης της γυναικείας παρουσίας σε όλα τα επίπεδα, αλλά και από διεθνείς προβληματισμούς και προσπάθειες όπως είναι ο πρόσφατα δημιουργημένος ιστότοπος Madame Architect (https:// www.madamearchitect.org/) με συνεντεύξεις και έργα γυναικών, το φόρουμ διαλόγου https://parlour.org.au/, το ίδρυμα Αρχιτεκτονικής της Beverly Willis για την αλλαγή σχετικά με τις γυναίκες Φ Ε Β Ρ O YA Ρ Ι Ο Σ 2 0 2 2

στη βιομηχανία του σχεδιασμού και των κατασκευών μέσα από την έρευνα και τη μόρφωση (https://bwaf.org/), αλλά και βιβλία όπως της ελληνικής καταγωγής Καναδής αρχιτέκτονος Despina Stratigakos με τίτλο Where Are the Women Architects? (2016), που εξετάζει τον ρόλο της γυναίκας στο επάγγελμα, κατά το παρελθόν, το παρόν και τη διαμορφούμενη δυναμική του μέλλοντος. Όλα τα παραπάνω συνηγορούν στο ότι η επικέντρωση στις πρωτοπόρους και τις προκατόχους μας είναι το κλειδί, έτσι ώστε οι εισερχόμενες στο επάγγελμα νέες γυναίκες να μπορούν να δουν ότι έχουν ένα θεμέλιο και μια κληρονομιά πάνω στην οποία μπορούν να χτίσουν - και ότι μια σταδιοδρομία σε αυτόν τον τομέα ήταν και είναι δυνατή. Οι περισσότερες από τις εβδομήντα έξι αρχιτέκτονες του Αρχείου αυτοβιογραφούνται, μιλούν για τα νεανικά και τα φοιτητικά τους χρόνια και όχι μόνο για την επαγγελματική τους διαδρομή. Στις περιπτώσεις που κάποιες δεν βρίσκονται εν ζωή, τα βιογραφικά κείμενα δόθηκαν από τις/τους απογόνους τους ενώ τα στοιχεία για το έργο τους συμπληρώθηκαν με αρχειακή έρευνα.

Μια πρωτοβουλία πολιτισμού

Το Αρχείο βρίσκεται υπό την αιγίδα του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού (ΥΠΠΟΑ), το οποίο και στήριξε τη δημιουργία του, κατόπιν υποβολής εκ μέρους του Τμήματος Αττικής σχετικής πρόΦ Ε Β Ρ O YA Ρ Ι Ο Σ 2 0 2 2

τασης, στα πλαίσια της «Πρόσκλησης εκδήλωσης ενδιαφέροντος για έργα και δράσεις ψηφιακού πολιτισμού 2020». Προηγήθηκε η -για πρώτη φορά- ένταξη του Τμήματος Αττικής και του ΣΑΔΑΣ στο Μητρώο Πολιτιστικών Φορέων του ΥΠΠΟΑ. Το Αρχείο συγκροτήθηκε χάρη και στην εθελοντική εργασία αρκετών μελών της επιστημονικής επιτροπής του Τμήματος Αττικής του ΣΑΔΑΣ. Η διαδικασία συγκρότησής του ξεκίνησε τον Μάιο του 2020 και συνεχίζεται. Πρόκειται, με άλλα λόγια, για μια δυναμική προσπάθεια που διαρκώς θα συμπληρώνεται και θα εμπλουτίζεται. Με νέα στοιχεία στις υπάρχουσες αναρτήσεις, με νέες βιογραφούμενες που δεν έχουν ακόμα περιληφθεί, εφόσον το επιθυμούν, καθώς και με τη συμπερίληψη γυναικών αρχιτεκτόνων των νεότερων γενιών. Στις παραμονές ακριβώς των εκατό χρόνων από την ίδρυση του Συλλόγου Αρχιτεκτόνων Διπλωματούχων Ανωτάτων Σχολών, το Τμήμα Αττικής του ΣΑΔΑΣ παραδίδει στους ερευνητές, στην αρχιτεκτονική κοινότητα, και γενικά στην κοινωνία ένα αντιπροσωπευτικό δείγμα του βίου και του έργου των Ελληνίδων αρχιτεκτόνων. Φόρο τιμής στις παλιές, φως στο έργο τους και εφαλτήριο για τις επόμενες που –σε πείσμα των καιρών– όλο και περισσότερες πυκνώνουν τις γραμμές της Αρχιτεκτονικής. *Η κυρία Τζούλια Τσαλίκη είναι Πρόεδρος του Δ.Σ. του Τμήματος Αττικής του ΣΑΔΑΣ-ΠΕΑ 33

M AT E R I A L I T Y & D E S I G N

Ο αστικός σχεδιασμός στα χνάρια της βιωσιμότητας Ο αστικός σχεδιασμός μπορεί να επηρεάσει ευεργετικά την λειτουργικότητα των πόλεων και να αλλάξει ριζικά τον περιβάλλοντα χώρο τους, ώστε να ανταποκρίνεται επαρκώς στις επιταγές της βιωσιμότητας και του ευ ζην των πολιτών. ΤΟΥ ΓΙΩΡΓΟΥ ΚΑΤΣΙΜΙΛΗ 34

Φ Ε Β Ρ O YA Ρ Ι Ο Σ 2 0 2 2

τη χώρα μας το ποσοστό αστικοποίησης είναι τεράστιο, με περίπου τον μισό πληθυσμό της Ελλάδος να κατοικεί στην Αθήνα και τη Θεσσαλονίκη. Ο συνωστισμός στις μεγαλουπόλεις, συνδυαστικά με την έλλειψη χώρων αναψυχής και πρασίνου, επιφέρει προβλήματα στην καθημερινότητα των πολιτών με αντίκτυπο στην ποιότητα ζωής τους. Λύση στα παραπάνω προβλήματα μπορεί να δώσει ο προσεγμένος αστικός σχεδιασμός, ο οποίος λαμβάνοντας υπόψη τις ανάγκες των κατοίκων και της πόλης ευρύτερα, μπορεί να εξασφαλίσει ένα ευχάριστο και λειτουργικό περιβάλλον. Σε αυτό το πλαίσιο, έχει ήδη προγραμματιστεί μία σειρά αναπλάσεων, που πρόκειται να αλλάξουν εντελώς το πρόσωπο της πρωτεύουσας, προσδίδοντας αέρα ανανέωσης και εκσυγχρονισμού. Η αρχιτεκτονική με τις καινοτόμες πρακτικές της μπορεί να συνδράμει καθοριστικά στην αναβάθμιση των πόλεων και να συμβάλλει στο ευ ζην των κατοίκων.

Αστικός σχεδιασμός και βιωσιμότητα Η περιβαλλοντική κρίση είναι το σημαντικότερο πρόβλημα που αντιμετωπίζει στις μέρες η παγκόσμια κοινότητα. Γίνονται συνεχείς προσπάθειες για να μειωθούν οι εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα στις πόλεις, συνθήκη η οποία αφορά σε μεγάλο βαθμό τα κτίρια και τις υποδομές γενικότερα. Η δημιουργία περισσότερων χώρων πρασίνου, θεωρείται πλέον επιτακτική ανάγκη για την προστασία του φυσικού περιβάλλοντος. Βέβαια η ύπαρξη δημόσιων χώρων, που θα ενισχύουν τις κοινωνικές και αθλητικές δραστηριότητες των πολιτών είναι εξίσου απαραίτητη για την επίτευξη της βιωσιμότητας. Επίκεντρο του αστικού σχεδιασμού πρέπει να είναι ο άνθρωπος, επισημαίνουν ο Αναστάσιος Τσερπέλης και ο Κωνσταντίνος Μορφούτσικος, Αρχιτέκτονες Τοπίου του Γραφείου Αρχιτεκτονικών Μελετών Utopia Landscapes. Πιο αναλυτικά δηλώνουν: «Έχοντας την εμπειρία μιας δεκαετίας στη σύνταξη μελετών ανοιχτών δημόσιων χώρων, θα επιλέγαμε να ορίσουμε ως άρτιο αστικό σχεδιασμό τον διαχρονικό και συνεχή, με προσανατολισμό τον άνθρωπο και τη σαφή επιδίωξη εξασφάλισης βασικών αναγκών αυτού. Τέτοιες ανάγκες, είναι η κοινωνική συναναστροφή και επικοινωνία, η άθληση και η επαφή του με το φυσικό περιβάλλον. Σπουδαίο θα χαρακτηρίζαμε το παράδειγμα της Νέας Σμύρνης. Πρόκειται για ένα προάστιο, το οποίο χτίστηκε βάσει ρυμοτομικού σχεδίου με καθαρά ανθρωποκεντρική στόχευση και ως αποτέλεσμα σήμερα, διαθέτει ένα ομοιογενές σύνολο Φ Ε Β Ρ O YA Ρ Ι Ο Σ 2 0 2 2

ανοιχτών κοινόχρηστων χώρων, όπως πλατείες, άλση και αθλητικές εγκαταστάσεις, ομοιόμορφα κατανεμημένοι στον αστικό ιστό. Οι χώροι αυτοί υπάρχουν και διαμορφώνονται μέσα στο χρόνο, μέσα από τη διαρκή σχεδίαση». Ο σύγχρονος αστικός σχεδιασμός θα πρέπει να ικανοποιεί αφενός τα περιβαλλοντικά κριτήρια και αφετέρου να καλύπτει τις ανάγκες των πολιτών επεξηγεί ο Νίκος Σουλάκης, Δρ. Αρχιτέκτων του Γραφείου S.ar Αρχιτέκτονες Μηχανικοί: «Ο αστικός σχεδιασμός, δηλαδή ο σχεδιασμός του δημόσιου χώρου, είναι ένα πρόσφατο γεγονός για τις ελληνικές πόλεις, οι οποίες αναπτύχθηκαν με πολεοδομικά σχέδια σχεδόν ταυτισμένα με την οικονομία της ανοικοδόμησης και την πρωταγωνιστική εισβολή του αυτοκινήτου στο αστικό γίγνεσθαι. Σήμερα, μιλώντας για αστικό σχεδιασμό εννοούμε κυρίως αστικές αναπλάσεις του δημόσιου χώρου και δευτερευόντως μελέτες αδόμητων εκτάσεων. Σε αυτή την πορεία γίνεται φανερή η συμβολή του αστικού σχεδιασμού στη βιωσιμότητα. Ο σχεδιασμός των αναπλάσεων, βάζει πλέον στο κάδρο τον άνθρωπο (με τις βιολογικές και κοινωνικές του ανάγκες) και το περιβάλλον, δύο παραμέτρους βιωσιμότητας που έλλειπαν από το αστικό τοπίο των ελληνικών πόλεων. Τα υπόλοιπα είναι απλώς σχεδιασμός, η ποιότητα του οποίου (κατά συνέπεια και η αρτιότητα) εναπόκειται στην ευαισθησία και τις δεξιότητες της εκάστοτε μελετητικής ομάδας που τον διεκπεραιώνει και στην διαχειριστική ικανότητα του φορέα που τον υλοποιεί». Ακολούθως η Ζωή Σπηλιοπούλου, Senior Architect του Γραφείου People B, επισημαίνει τη σημασία του ανθρωποκεντρικού σχεδιασμού: «Ο αστικός σχεδιασμός αφορά το δημόσιο χώρο και διαμορφώνει ένα μεγάλο μέρος της ζωής μας στις πόλεις. Από την απλή βόλτα, το «άραγμα» στις πλατείες και τις καθημερινές μετακινήσεις με οποιοδήποτε μέσο, μέχρι και τις συγκεντρώσεις, τις γιορτές και τις διαμαρτυρίες, ο δημόσιος χώρος είναι το επίκεντρο της αστικής ζωής. Ως υπέρμαχος του ανθρωποκεντρικού σχεδιασμού, πιστεύω ότι ο επιτυχής σχεδιασμός πηγάζει από τους ίδιους τους χρήστες και αφορά δημόσιο χώρο, που όχι απλά δεν αποκλείει κανέναν, αλλά πραγματικά θεμελιώνει μια αστική ζωή, που χτίζει την αίσθηση του ανήκειν σε όλους. Η κοινωνική βιωσιμότητα έρχεται να συναντήσει τη βιοκλιματική αρχιτεκτονική για τη δημιουργία μιας ολικά βιώσιμης πόλης». «Ο αστικός σχεδιασμός είναι μία ολοκληρωμένη συνθετική μελέτη που άπτεται πολλών παραμέτρων. Ο σχεδιασμός μίας πόλης (δομημένου περιβάλλοντος και δημόσιου χώρου), συμβάλλει στην κατανόηση των παραμέτρων

Αναστάσιος Τσερπέλης, Αρχιτέκτων Τοπίου MLD, Επικεφαλής Utopia Landscapes

Νίκος Σουλάκης, Δρ. Αρχιτέκτων, S.ar Αρχιτέκτονες Μηχανικοί

Ζωή Σπηλιοπούλου, Senior Architect ΕΜΠ, MArch Urban Design, the Bartlett, UCL, PEOPLE Built Environment

M AT E R I A L I T Y & D E S I G N

Άννα Σκιαδά, Αρχιτέκτων DESA - PARIS, Σύμβουλος Tομέα Τεχνικών Έργων ΤΕΧΝΟΠΟΛΗ Α.Ε, Επιμελήτρια Aρχιτεκτονικών Eκθέσεων

Ηλίας Παπαγεωργίου, Αρχιτέκτων & Επικεφαλής, PILA Studio

Κωνσταντίνος Μορφούτσικος, Αρχιτέκτων, Utopia Landscapes

εκείνων που με τη σειρά τους θα διαμορφώσουν ένα πλέγμα προτάσεων για το μέλλον της. Οι προτάσεις αντλούν αναφορά από τη συλλογική μνήμη, την καθημερινότητα, τη διαχρονικότητα, τις ανάγκες, τις αντιλήψεις, τα ιδιαίτερα περιβαλλοντικά χαρακτηριστικά και το πολιτισμικό υπόβαθρο της κοινωνίας στην οποία απευθύνεται. Ο σχεδιασμός λειτουργεί ως σκηνογραφία, χαράσσοντας δομή, μορφή, δίνοντας ζωή και νόημα. Έχει τη δυναμική να δημιουργεί κίνηση, συνάντηση, στάση, αναψυχή, ανάπαυση» αναφέρει η Άννα Σκιαδά, Αρχιτέκτων DESA – PARIS, Επιμελήτρια Αρχιτεκτονικών Εκθέσεων & Σύμβουλος Τομέα Τεχνικών Έργων στην ΤΕΧΝΟΠΟΛΗ Α.Ε. και συμπληρώνει «Ο άρτιος αστικός σχεδιασμός οφείλει να διατηρεί την ευελιξία των χρήσεων, να προτείνει λύσεις στοιχειώδεις, απλές, οικείες και αναγνωρίσιμες στους κατοίκους. Θα πρέπει επίσης να ανασυγκροτεί τις συνθήκες εκείνες που επιτρέπουν την ανασύσταση της κοινωνικής και πολιτισμικής οικειότητας, αποφεύγοντας στο μέτρο του δυνατού τις μονοπολιτισμικές γκετοποιήσεις και να λειτουργεί σαν φόντο μέσα από το οποίο ο καθένας αναγνωρίζει την παρουσία και την αξία του. Συγχρόνως αποτυπώνει την αισθητική της κάθε εποχής και την αντίληψη του «ωραίου» για την πόλη. Η αναγκαιότητα αστικού σχεδιασμού, στη λογική μίας ολοκληρωμένης αντιμετώπισης, συμβάλλει στη μακροβιότητα και βιωσιμότητα της πόλης». Στη συνέχεια ο Ηλίας Παπαγεωργίου, Aρχιτέκτων και Επικεφαλής του Γραφείου PILA Studio, τονίζει ότι ο αστικός σχεδιασμός θα πρέπει να παρέχει ευελιξία και περιθώρια ανάπτυξης στην πόλη: «Ο αστικός σχεδιασμός μπορεί και πρέπει να συμβάλλει στην βιωσιμότητα των πόλεων. Ξεκινώντας από πολύ βασικά στοιχεία, όπως για παράδειγμα τη μορφολογία ενός οικοδομικού τετραγώνου, επηρεάζει σημαντικά συνθήκες, όπως τον αερισμό και τον προσανατολισμό των κτιρίων και κατ’ επέκταση τις ενεργειακές τους ανάγκες. Ταυτόχρονα, η βιωσιμότητα της πόλης εξαρτάται και από την ευελιξία που έχει στο να προσαρμόζεται σε νέες συνθήκες και ανάγκες. Ιδιαίτερα σήμερα με την διαρκή και ταχεία εξέλιξη της τεχνολογίας και των συστημάτων, πιστεύω πως ο άρτιος αστικός σχεδιασμός πρέπει να επιτρέπει την ένταξη αυτών των τεχνολογιών με ευελιξία, ώστε να υπάρχει χώρος για μελλοντική ανανέωση/αναβάθμιση».

Το ευ ζην στις μεγαλουπόλεις

Τα μεγάλα αστικά κέντρα αποτελούνται από εκατομμύρια κατοίκους, γεγονός που θέτει εμπόδια στην ύπαρξη ενός λειτουργικού και φιλόξενου περιβάλλοντος, το οποίο θα πληροί τις προϋπο36

θέσεις για μία ποιοτική ζωή σε όλες τις εκφάνσεις της. Η ψυχαγωγία, ο αθλητισμός, η άνετη και γρήγορη μετακίνηση, η κοινωνικοποίηση, οι πολιτιστικές εκδηλώσεις και η επαφή με το φυσικό περιβάλλον είναι μόνο ορισμένες πτυχές του ευ ζην, τις οποίες καλείται να καλύψει στο μέγιστο εφικτό βαθμό ο αστικός σχεδιασμός. Το περιβάλλον της πόλης δεν πρέπει να είναι δύσκαμπτο, καθώς οφείλει να προσαρμόζεται στις υφιστάμενες ανάγκες των πολιτών, υπογραμμίζει η Ζ. Σπηλιοπούλου: «Ο αστικός σχεδιασμός οφείλει να δημιουργεί δημόσιους χώρους που να προσαρμόζονται στις αλλαγές του περιβάλλοντος, του αστικού βίου και των τάσεων της ζωής μας. Τα τελευταία δύο χρόνια, τα χρόνια της πανδημίας, πολλές πόλεις έχουν αυθόρμητα αλλάξει τον δημόσιο χώρο, ώστε να ανταποκρίνεται στα νέα δεδομένα και στη «νέα» αστική ζωή, ενώ παράλληλα δίνει την ευκαιρία για αποστάσεις ασφαλείας ανάμεσα στους χρήστες. Αλλά και πριν από αυτό, η στροφή στην βιώσιμη μετακίνηση με τα πεζοδρομημένα κέντρα πόλεων, τους ποδηλατοδρόμους και την ελαχιστοποίηση της χρήσης ΙΧ, δημιούργησαν τη βάση για τον αστικό χώρο και το ευ ζην των πολιτών». Μείζονος σημασίας είναι η δόμηση ενός ελκυστικού περιβάλλοντος με ποικίλα ερεθίσματα, το οποίο θα ενεργοποιεί τους πολίτες, τονίζει η Α. Σκιαδά: «Η ανάγκη του σύγχρονου ανθρώπου συνεχούς αναζήτησης ερεθισμάτων και εικόνων, δεν αποτρέπει και την αναζήτηση πόλων έλξεων έξω από την κατοικία του, μακριά από τις οθόνες, σε δημόσιο χώρο συνάντησης και αναψυχής, σε ένα στέκι, σε μία πλατεία, σε ένα κήπο-πάρκο. Γενικά σε ένα χώρο κοινωνικοποίησης του. Η δημιουργία μέσα από τον αστικό σχεδιασμό χώρων πολλαπλών χρήσεων και η διάχυση τους μέσα στο δομημένο περιβάλλον, η ορθολογική κατανομή τους, ως σημαντική και αναγκαία παράμετρος σχεδιασμού των νέων οικιστικών περιοχών σε αδόμητα οικόπεδα της πόλης, καθώς και του επιμέρους επανασχεδιασμού υποβαθμισμένων περιοχών, δημιουργούν τις ικανές συνθήκες, ώστε να συνδράμουν στο ευ ζην των πολιτών». Με τη σειρά τους ο Α. Τσερπέλης και ο Κ. Μορφούτσικος δηλώνουν: «Το ευ ζην των πολιτών, όπως μπορεί να το μετουσιώσει ο σύγχρονος αστικός χώρος, θα το εντοπίζαμε στις ανάγκες για άνετη προσβασιμότητα, μετακίνηση για όλους, κοινωνική συναναστροφή, επαφή με το φυσικό περιβάλλον, έκφραση και συμμετοχή σε πολιτιστικές εκδηλώσεις, δηλαδή στη δυνατότητα επιλογής και εξασφάλισης ενός εύρους επιλογών. Ο σύγχρονος σχεδιασμός των ανοιχτών χώρων κινείται στη λογική της διασφάλιΦ Ε Β Ρ O YA Ρ Ι Ο Σ 2 0 2 2

σης της ποιότητας ζωής των πολιτών. Επιδίωξη του σχεδιασμού του δημόσιου χώρου σήμερα είναι να είναι φιλόξενος, καλαίσθητος και μεταβλητός, να δύναται δηλαδή να εξυπηρετήσει ένα εύρος δραστηριοτήτων και εκδηλώσεων. Θα επιλέγαμε ως χαρακτηριστικό παράδειγμα το πάρκο Νιάρχος». Ο αστικός σχεδιασμός για να αποφέρει τα επιθυμητά αποτελέσματα δεν θα πρέπει να περιορίζεται σε μεμονωμένες παρεμβάσεις, αλλά να υπάρχει μία ολιστική προσέγγιση, διασαφηνίζει ο Ν. Σουλάκης: «Θεωρώ ότι η προσέγγιση αφορά μόνο επιτυχημένα παραδείγματα σχεδιασμού. Είναι διαφορετική η συνδρομή μεμονωμένων θυλάκων αστικού σχεδιασμού και διαφορετική η υλοποίηση ενός συγκροτημένου προγράμματος αστικού σχεδιασμού με καμβά την πόλη για το ευ ζην των πολιτών. Στην πρώτη περίπτωση, η αύρα του επιτυχημένου σχεδιασμού ευεργετεί τους άμεσους χρήστες του συγκεκριμένου χώρου, στο βαθμό που ανταποκρίνεται στις άμεσες ή ευρύτερες χρηστικές τους ανάγκες προσβασιμότητας, κοινωνικής συνάθροισης, επαφής με το φυσικό περιβάλλον κλπ. Η δεύτερη περίπτωση ξεπερνάει το στενό πλαίσιο του design και εγγίζει άλλες ποιότητες στο ευ ζην των πολιτών. Με τη δημιουργία δικτύου δημόσιων χώρων, αναμοχλεύονται θέματα ισόρροπης και «δίκαιης» αστικής ανάπτυξης. Αποδέκτες είναι πλέον το σύνολο των πολιτών. Εκτός των στενά χρηστικών ευεργετημάτων, ο αστικός σχεδιασμός δημιουργεί νέους τόπους συλλογικής αναφοράς, συμβάλλοντας στη βελτίωση του συμ-πολιτισμού και συγχρόνως προσθέτει πολλαπλές αναπτυξιακές προοπτικές προς όφελος του συνόλου των πολιτών». Ο αστικός σχεδιασμός αποτελεί παράγοντας συνοχής και οργάνωσης διασαφηνίζει ο Φ Ε Β Ρ O YA Ρ Ι Ο Σ 2 0 2 2

Η. Παπαγεωργίου: «Βασικός στόχος του αστικού σχεδιασμού είναι να δίνει συνοχή στο αστικό περιβάλλον και κατ’ επέκταση στη ζωή των πολιτών. Είναι δηλαδή ένα εργαλείο συντονισμού των απαραίτητων στοιχείων (όπως τα δίκτυα, η κυκλοφορία και ο αστικός εξοπλισμός), τα οποία κάνουν την πόλη λειτουργική και φιλική προς τους πολίτες. Είναι κάτι το οποίο νομίζω έχει μεγάλη ανάγκη η ελληνική πόλη, καθώς όλα αυτά τα στοιχεία βρίσκονται σε αντιπαράθεση στο αστικό περιβάλλον και δυσκολεύουν την καθημερινότητα των πολίτων».

Εξελίξεις και σύγχρονες πρακτικές Με βάση τα όσα αναφέρθηκαν, γίνεται αντιληπτό ότι η υλοποίηση ενός άρτιου αστικού σχεδιασμού είναι μία απαιτητική διαδικασία, η οποία έρχεται αντιμέτωπη με πολλαπλές προκλήσεις. Οι σύγχρονες τάσεις και πρακτικές στον αρχιτεκτονικό σχεδιασμό επιδιώκουν να εξομαλύνουν τις διαδικασίες και να αποφέρουν το βέλτιστο αποτέλεσμα στην πόλη και στη ζωή των κατοίκων της. Ο αστικός σχεδιασμός βρίσκεται σε συνάρτηση με τις ιδιαιτερότητες του εκάστοτε δημόσιου χώρου και επηρεάζεται από κοινωνικοοικονομικούς παράγοντες, αναφέρει ο Ν. Σουλάκης: «Όπως καταλαβαίνετε, ο αστικός σχεδιασμός δεν είναι «ξερό» design. Η διαμόρφωση του δημόσιου χώρου έχει ανέκαθεν χρησιμοποιηθεί και ως δυναμικό και στρατηγικό εργαλείο οικονομικού και κοινωνικού (ανα)σχεδιασμού. Τελευταία και περιβαλλοντικού. Πάντα υπάρχει στο προσκήνιο ή στο παρασκήνιο μία προγραμματική παράμετρος, που οφείλει να επηρεάζει τον σχεδιασμό. Από τα πάρκα τσέ37

M AT E R I A L I T Y & D E S I G N

πης, ως την ανάκτηση παραλιακών μετώπων δεκάδων χιλιομέτρων και από τις επεμβάσεις τύπου Χ4, ως τον ανασχεδιασμό και την ενσωμάτωση αστικών πακέτων κλίμακας Ελληνικού, το εύρος των πρακτικών που αναδύεται είναι τεράστιο και άλλο τόσο είναι το εύρος των σχεδιαστικών τάσεων. Ενίοτε πρωταγωνιστεί ο συμβολικός χαρακτήρας του χώρου, άλλοτε οι περιβαλλοντικοί παράγοντες. Παράμετροι έξυπνης πόλης και νέων τεχνολογιών ενσωματώνονται στο σχεδιασμό. Ωστόσο, βασικός παράγοντας παραμένει σε όλες τις περιπτώσεις ο ρόλος που έχει ο δημόσιος χώρος στον εκάστοτε αστικό αποδέκτη. Άλλος ο δημόσιος χώρος στη Σιγκαπούρη, στο LA, στη Βαρκελώνη, στο Ναύπλιο. Άλλος σε ένα ιστορικό κέντρο, σε ένα νεόδμητο προάστειο ή σε ένα πάρκο και άλλος ο περιβάλλοντας χώρος ενός βαρύνοντος κτιρίου. Τα υπόλοιπα είναι απλώς σχεδιασμός». Την επιρροή των οικονομικών και κοινωνικών παραγόντων επισημαίνει και η Α. Σκιαδά: «Η εξέλιξη του ιδιωτικού βίου, του οποίου αποτέλεσμα είναι η εξατομίκευση των αναγκών των κατοίκων της πόλης, διαμορφώνει δύο παραδοχές, που διέπουν σήμερα τις τάσεις αστικού σχεδιασμού. Αφενός την περιχαράκωση σε ένα «προσωπικό χώρο» και αφετέρου την εγκατάλειψη του δημόσιου χώρου. Στην εποχή της παγκοσμιοποίησης, όπου «τρέχουν» η επικοινωνία και η πληροφόρηση, αμβλύνονται τα σύνορα και χάνονται τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά των πόλεων. Οι κανόνες που διέπουν την καθημερινή κοινωνικότητα προβάλλουν ένα νέο τύπο αστικού χώρου, απόλυτα ελεγχόμενου ως υποκατάστατο του παλιού, σε κλειστούς χώρους μεγάλων εμπορικών κέντρων, σε πολυκαταστήματα πολυτελείας, σε ξενοδοχεία και σε συγκροτήματα Multiplex κινηματογράφων. Οι νέοι αυτοί χώροι επαναπροσδιορίζουν τη συλλογικότητα και την επικοινωνία, βασίζοντάς τες στην κατανάλωση. Επίσης τα νέα δεδομένα τουριστικής ανάπτυξης και ιδιωτικών επενδύσεων, διαμορφώνουν πλέον πόλεις προς αναζήτηση καταναλωτικών προτύπων και ονείρων». Περί των διεθνών τάσεων κάνει λόγο η Ζ. Σπηλιοπούλου: «Παραπάνω από 10 χρόνια πριν, ορισμένες πολιτείες των ΗΠΑ εισήγαγαν την έννοια του προσωρινού, όπου με χρώμα και κινητά στοιχεία δημιουργούσαν επεκτάσεις πλατειών και πεζοδρομίων, αλλά και ποδηλατοδρόμους σε σημεία που έχριζαν επείγουσας αλλαγής. Το προσωρινό είχε στόχο να αποδείξει την αναγκαιότητα για αστικό σχεδιασμό και έτσι μετατρεπόταν μέσω σωστής μελέτης σε μόνιμο. Στην Ευρώπη, η Δανία και οι Σκανδιναβικές χώρες επενδύουν στον αστικό σχεδιασμό 38

με παραδειγματικές πλατείες. Με την εμφάνιση των smart cities, ο αστικός χώρος εκσυγχρονίζεται, με παραδείγματα που ξεκινούν από τα smart crossings και την χρήση υλικών, που συνδράμουν στην παραγωγή ενέργειας, μέχρι την κυκλική οικονομία. Η Αθήνα, μια πόλη με μεγάλη δυναμική να μεταμορφωθεί σε σύγχρονο κέντρο αστικής ζωής, μπορεί να αντλήσει πολλά από τις πόλεις της Δυτικής Ευρώπης». Την αξία του ολιστικού σχεδιασμού υπογραμμίζει ο Η. Παπαγεωργίου: «Είναι ιδιαίτερα σημαντικό θεωρώ, ότι ολοένα και περισσότερο στην συζήτηση για τον αστικό σχεδιασμό, η πόλη αντιμετωπίζεται ολιστικά ως ένα οικοσύστημα και λιγότερο ως ένα σύνολο μεμονωμένων στοιχείων. Επίσης, αν μπορούσα να ξεχωρίσω μία από τις προβληματικές που επικρατούν στη συζήτηση για την πόλη, θα έλεγα πως είναι το ζήτημα της μετακίνησης (mobility). Πρέπει να καθιερωθούν νέα μέσα μεταφοράς βασισμένα στον ηλεκτρισμό ή στη χρήση ποδηλάτου και να επικρατήσει γενικότερα η λογική των γειτονιών με πιο εύκολες μετακινήσεις. Ένα δεύτερο ζήτημα είναι εκείνο της κατοικίας, καθώς αναδύονται νέα μοντέλα κατοίκησης και ανάγκες. Επίσης, σημαντικό είναι και το αίτημα πρόσβασης σε προσιτή (affordable) κατοικία, αφού ανά τον κόσμο βλέπουμε το κόστος της να αυξάνεται διαρκώς. Τέλος, αναδύονται νέα μοντέλα σχεδιασμού της πόλης πιο συμμετοχικά, όπου πολίτες μελετητές, επενδυτές και φορείς βρίσκονται στο τραπέζι για τον σχεδιασμό της πόλης». Ο ποιοτικός και προσεγμένος σχεδιασμός μπορεί να συνδυαστεί με την εξοικονόμηση πόρων, αναφέρουν ο Α. Τσερπέλης και ο Κ. Μορφούτσικος: «Με βάση την εξειδίκευση μας στην αρχιτεκτονική τοπίου, έχουμε υιοθετήσει στο γραφείο την ανθεκτικότητα ή βιωσιμότητα (resilience). Με γνώμονα την ανθεκτικότητα, η σχεδιαστική προσέγγιση γίνεται με σεβασμό στους πόρους που διαθέτουμε, προκειμένου να υποστηρίξουμε την αναβάθμιση ενός ανοιχτού χώρου. Δηλαδή στην ανάπλαση μιας πλατείας ή ενός πάρκου, φροντίζουμε να διατηρήσουμε ότι μπορούμε, προκειμένου να προχωρήσουμε σε μια πρόταση χωρίς να έχουμε σπαταλήσει όλο το «budget» του έργου στην υποδομή. Ωστόσο σχεδιάζουμε επιθετικά, ώστε να καλύψουμε τις ανάγκες της εποχής μας, η οποία εξελίσσεται εξαιρετικά γρήγορα, προκειμένου ο ανοιχτός χώρος να είναι σύγχρονος και ελκυστικός στον κόσμο. Ιδανικό παράδειγμα αποτελεί ο Δήμος Μοσχάτου - Ταύρου, που έχει μία συνέχεια αναβαθμίσεων των ανοιχτών του χώρων, βασισμένη σε αυτήν τη λογική και με σεβασμό προς το δημόσιο αίσθημα, αναφορικά με τη διάθεση των πόρων». Φ Ε Β Ρ O YA Ρ Ι Ο Σ 2 0 2 2

presents

Όσοι συμβάλλουν στα έργα εκείνα που βελτιώνουν την καθημερινότητα όλων, την κοινωνική συνύπαρξη και στηρίζουν την οικονομική δραστηριότητα και ανάπτυξη, είναι στα Infrastructure Projects Awards 2022. Τα Infrastructure Projects Awards 2022 απευθύνονται σε: • Κατασκευαστικές/τεχνικές εταιρείες, • Αναδόχους δημόσιων και ιδιωτικών έργων, που έχουν, τα τελευταία χρόνια, υλοποιήσει επιτυχώς πάσης φύσεως τεχνικά έργα.

ΥΠΟΒΟΛH ΥΠΟΨΗΦΙΟΤHΤΩΝ EΩΣ:

08.04.2022 ΔΕIΤΕ ΤΙΣ ΕΝOΤΗΤΕΣ ΒΡAΒΕΥΣΗΣ ΚΑΙ ΤΟΥΣ OΡΟΥΣ ΣΥΜΜΕΤΟΧHΣ ΤΟΥ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟY ΣΤΟ SITE ΤΩΝ ΒΡΑΒΕIΩΝ:

www.infrastructureawards.gr Υποψηφιότητες: Θάλεια Σπυράτου, Τ: 210 6617777 (εσωτ. 163), Ε: tspyratou@boussias.com

Φ Ε Β Ρ OΧορηγίες: YA Ρ Ι Ο Σ 2Ματίνα 0 2 2 Δημητριάδου, Τ: 210 6617777 (εσωτ. 331), Ε: mdimitriadou@boussias.com

Κυριακή Μανθοπούλου, Τ: +30 210 6617 777 (εσωτ. 156), Ε: kmanthopoulou@boussias.com Πληροφορίες: Δανάη Τριγκάκη, Τ: +30 210 6617 777 (εσωτ. 175), Ε: dtrigkaki@boussias.com

Official Publications

INTERVIEW

Νέο Γήπεδο του ΠΑΟ, Βοτανικός, Α&S Architects

Βασίλης - Φοίβος Αξιώτης: Με ταχύτατους ρυθμούς προχωρούν οι αναπλάσεις στην Αθήνα Ο Βασίλης-Φοίβος Αξιώτης, Αντιδήμαρχος Αστικών και Κτιριακών Υποδομών και Σχεδίου Πόλεως του Δήμου Αθηναίων, μας μιλά για τις τελευταίες εξελίξεις σχετικά με τα έργα ανάπλασης στην πρωτεύουσα και το πώς πρόκειται αυτά να αναβαθμίσουν την ζωή των πολιτών. ΕΠΙΜΈΛΕΙΑ: ΓΙΏΡΓΟΣ ΚΑΤΣΙΜΙΛΉΣ 40

Φ Ε Β Ρ O YA Ρ Ι Ο Σ 2 0 2 2

Πώς η ανάπλαση των πεζόδρομων σε Πλάκα-Μοναστηράκι, θα αναδείξει το ιστορικό κέντρο της Αθήνας; Η αναβάθμιση του ιστορικού κέντρου της Αθήνας είναι απαραίτητος παράγοντας για την σύγχρονη εξέλιξή της. Για αυτό το λόγο, από τις πρώτες κιόλας ημέρες της νέας δημοτικής αρχής, στον Δήμο Αθηναίων εκπονήσαμε ένα συγκεκριμένο πλάνο τεχνικών έργων για την πόλη. Το τεχνικό πρόγραμμα που εκτελούμε σήμερα είναι ύψους περίπου 350 εκ. ευρώ και είναι το μεγαλύτερο από την εποχή των Ολυμπιακών Αγώνων. Πρόκειται για έναν σχεδιασμό που αφορά το σύνολο της Αθήνας, τόσο δηλαδή το κέντρο όσο και το σύνολο των 129 γειτονιών της πόλης. Μέσα σε αυτόν τον σχεδιασμό εντάσσεται και η ανάπλαση δύο εκ των ιστορικότερων γειτονιών της πρωτεύουσας, της Πλάκας και του Μοναστηρακίου. Στόχος είναι η αισθητική αναβάθμιση των δύο περιοχών μέσα από την ενοποίησή τους. Επιλέξαμε να μπούμε στη διαδικασία διενέργειας αρχιτεκτονικού διαγωνισμού, από τον οποίο θα προκύψουν αρχιτεκτονικά βραβεία και βεβαίως με το πρώτο αρχιτεκτονικό βραβείο θα συμβληθούμε για να μπορέσουμε να αναπλάσουμε τις δυο αυτές περιοχές. Μιλάμε για ένα πλάνο που θα διαρκέσει 4 χρόνια, καθώς οι διαδικασίες διε-

νέργειας αρχιτεκτονικών διαγωνισμών είναι αργές. Ταυτόχρονα, θέλουμε να βάλουμε και μία κυκλοφοριακή τάξη. Αντιλαμβάνεστε ότι οποιαδήποτε αρχιτεκτονική παρέμβαση χωρίς να υπάρχει ταυτόχρονα κυκλοφοριακή συμμόρφωση απλά δεν γίνεται να πετύχει. Ποιες εξελίξεις υπάρχουν σχετικά με το γήπεδο του Παναθηναϊκού στον Βοτανικό; Ποιος πρόκειται να είναι ο οικονομικός και κοινωνικός αντίκτυπος του έργου; Το γήπεδο του Παναθηναϊκού στον Βοτανικό αποτελεί ένα μόνο κομμάτι της, ίσως, σημαντικότερης αναπτυξιακής προσπάθειας της δημοτικής αρχής για το παρόν και το μέλλον της Αθήνας. Αναφέρομαι φυσικά στην Διπλή Ανάπλαση, αναπόσπαστο κομμάτι της οποίας αποτελεί το γήπεδο του Παναθηναϊκού. Σε αυτή συμπεριλαμβάνονται -εκτός από το γήπεδο ποδοσφαίρου και τις εγκαταστάσεις του Ερασιτέχνη της ιστορικής ομάδας της πόλης- η δημιουργία (στη θέση του νυν γηπέδου της Λεωφόρου Αλεξάνδρας) χώρου πρασίνου και αναψυχής 18 στρεμμάτων, αθλητικού μουσείου του ΠΑΟ, αίθουσας συσκέψεων, χώρου αναψυχής και εστίασης και υπόγειο πάρκινγκ έως 700 θέσεων, καθώς και η «επέκταση» της πόλης στον Βοτανικό, που θα μετατραπεί,

Βασίλειος - Φοίβος Αξιώτης, Αντιδήμαρχος Αστικών και Κτιριακών Υποδομών και Σχεδίου Πόλεως του Δήμου Αθηναίων

Οδός Πανεπιστημίου

Φ Ε Β Ρ O YA Ρ Ι Ο Σ 2 0 2 2

INTERVIEW

πλέον, σε μία κανονική γειτονιά. Καταλαβαίνετε τι σημαίνει αυτό για την κοινωνική και οικονομική ανάπτυξη της Αθήνας. Μάλιστα, για να το πετύχουμε αυτό έχουμε εξασφαλίσει 255 εκ. ευρώ, τα οποία αντιστοιχούν σε 115 εκ. ευρώ για το γήπεδο (έως 40.000 θέσεων, το οποίο θα δημοπρατηθεί σύντομα) και τις εγκαταστάσεις του Ερασιτέχνη και άλλα 140 εκ. από το Ταμείο Ανάκαμψης για την αναβάθμιση των υποδομών της περιοχής. Συζητάμε για ένα έργο το οποίο, βάσει μελέτης, αναμένεται να προσελκύσει άμεσες επενδύσεις ύψους 300 εκ. ευρώ και όπως είπε και ο Δήμαρχος Αθηναίων, Κώστας Μπακογιάννης, «βρισκόμαστε σε καλό δρόμο και μέσα στο 2022 θα δείτε και τα πρώτα έργα». Η γραμμή 4 του μετρό είναι ένα έργο που αναμφίβολα θα διευκολύνει τις μετακινήσεις των πολιτών. Ωστόσο με τις εργασίες, ενδέχεται να πληγεί ένα τμήμα του τοπικού πρασίνου. Ποιες δράσεις έχουν προγραμματιστεί για να διατηρηθεί το περιβαλλοντικό ισοζύγιο; Όπως αναφέρατε, η κατασκευή της γραμμής 4 του μετρό αποτελεί ένα τεράστιο έργο, το οποίο θα δώσει τεράστια κυκλοφοριακή ανάσα στην Αθήνα. Θα μειώσει τον αριθμό των αυτοκινήτων στον αστικό ιστό και θα διευκολύνει τις μετακινήσεις των πολιτών. Στον δημόσιο διάλογο υπάρχει η ανησυχία, ότι με τις εργασίες κατασκευής θα πληγεί τμήμα του πρασίνου στις περιοχές που θα κατασκευαστούν οι σταθμοί. Λογικό για εκείνους που δεν γνωρίζουν. Ανάλογη συζήτηση έγινε και σε πρόσφατο Δημοτικό Συμβούλιο του Δήμου Αθηναίων, όπου ψηφίστηκε το μνημόνιο συνεργασίας ανάμεσα στο Δήμο Αθηναίων, το Υπουργείο Υποδομών και Μεταφορών, την ΑΤΤΙΚΟ ΜΕΤΡΟ Α.Ε. και την ΑΝΑΠΛΑΣΗ ΑΘΗΝΑΣ Α.Ε για την κατασκευή της Γραμμής 4. Στο μνημόνιο αυτό, λοιπόν, περιγράφεται ξεκάθαρα το τι θα συμβεί με την κοπή δένδρων, τις αποκαταστάσεις πλατειών όπου θα γίνουν σταθμοί κτλ. Συγκεκριμένα προβλέπεται η υποχρέωση της ΑΤΤΙΚΟ ΜΕΤΡΟ για

Τα έργα στον λόφο του Λυκαβηττού θα ενισχύσουν αισθητά την αντιπλημμυρική προστασία της περιοχής και θα συμβάλουν στην ανάπτυξη της τοπικής χλωρίδας και πανίδας, αναβαθμίζοντας ουσιαστικά και ποιοτικά τον περιβάλλοντα χώρο 42

καταγραφή όλων των δένδρων και θάμνων που πρόκειται να καθαιρεθούν, να μεταφυτευθούν ή να μετακινηθούν, τη μεταφορά τους και την μεταφύτευσή τους σε χώρους που θα υποδείξει η αρμόδια διεύθυνση Πρασίνου και Αστικής Πανίδας. Επιπλέον, πρέπει να καταβάλει κάθε δυνατή προσπάθεια για την μεταφύτευση του συνόλου των δέντρων, όπου είναι τεχνικά εφικτό. Οι μεταφυτεύσεις θα πραγματοποιούνται σύμφωνα με τις οδηγίες της αρμόδιας υπηρεσίας που θα υποδείξει και τις νέες θέσεις. Σημειώνεται ότι μετά την ολοκλήρωση των εργασιών του Έργου, θα φυτευτούν νέα δέντρα σύμφωνα με την φυτοτεχνική μελέτη που θα εκπονηθεί. Όπως ανέφερε και ο Δήμαρχος Αθηναίων, Κώστας Μπακογιάννης, στο Δημοτικό Συμβούλιο: «Με το μνημόνιο διασφαλίζεται η διατήρηση του πράσινου ισοζυγίου με τη φύτευση 2.000 δένδρων, η διενέργεια δημόσιων αρχιτεκτονικών διαγωνισμών για την αποκατάσταση των δημόσιων χώρων (πλατείες κ.α) που θα χρησιμοποιηθούν ως εργοτάξια ή θα κατασκευαστούν οι σταθμοί, καθώς και η μεταφορά και επανατοποθέτηση του αστικού εξοπλισμού από αυτούς τους χώρους (μνημεία, φωτιστικά κ.α.)». Καταλαβαίνω, λοιπόν, να ανησυχεί κάποιος ο οποίος δεν γνωρίζει. Αδυνατώ να αντιληφθώ εκείνους, που συνεχίζουν να αντιδρούν, ενώ γνωρίζουν ακριβώς τι έχει υπογραφεί και ποιες δεσμεύσεις υπάρχουν από όλες τις εμπλεκόμενες πλευρές. Ποια αντιπλημμυρικά έργα είναι προγραμματισμένα να υλοποιηθούν στην περιοχή του Λυκαβηττού; Δεν έχει νόημα να γίνονται έργα ανάπλασης αν ταυτόχρονα δεν «θωρακίζεται» η πόλη με αντίστοιχα έργα προστασίας από ακραία καιρικά φαινόμενα, τα οποία, δυστυχώς, λόγω της κλιματικής αλλαγής, εμφανίζονται όλο και πιο συχνά στην Ελλάδα. Για τον λόγο αυτό βρίσκονται σε εξέλιξη τα έργα αντιπλημμυρικής θωράκισης του λόφου του Λυκαβηττού. Ένα έργο υψίστης σημασίας τόσο για τη χλωρίδα και την πανίδα του λόφου όσο και για τον αστικό ιστό, δηλαδή για τα σπίτια που βρίσκονται τριγύρω και «υποφέρουν» σε κάθε μεγάλη βροχόπτωση. Εφαρμόζουμε στο σημείο καινοτόμες, ήπιες, και καλαίσθητες αντιπλημμυρικές - αντιδιαβρωτικές τεχνικές και υλικά στη νοτιοανατολική πλευρά του. Θα ακολουθήσει η αντικατάσταση της ασφαλτόστρωσης του δρόμου σε όλο το μήκος και νέα επίστρωσή του με υδατοπερατά υλικά, που θα συμβάλλουν και αυτά με τη σειρά τους στην αντιπλημμυρική προστασία. Και επειδή μιλάμε για τον Λυκαβηττό, σε δεύτερο βαθμό προχωρούν οι εργασίες αποκατάστασης του στατικού φορέα στο Θέατρο, το οποίο επλήγη Φ Ε Β Ρ O YA Ρ Ι Ο Σ 2 0 2 2

Πλατεία Συντάγματος

από την κακοκαιρία «Ελπίς». Τέλος, θέλουμε να αναβαθμίσουμε την χλωρίδα και την πανίδα του λόφου με το τρίτο κατά σειρά έργο, που θα έρθει σε 2-2,5 χρόνια από τώρα και θα αναβαθμίσει ποιοτικά και ουσιαστικά τον Λυκαβηττό. Πώς τα έργα σε Ομόνοια, Σύνταγμα και Πανεπιστημίου πρόκειται να αλλάξουν το πρόσωπο της Αθήνας και βελτιώσουν την ποιότητα ζωής των πολιτών; Τα έργα τα οποία αναφέρετε έχουν ενταχθεί στο συνολικό πρόγραμμα τεχνικών έργων, που σας ανέφερα παραπάνω και αποτελούν κομμάτια του Μεγάλου Περίπατου. Η ανάπλαση της πλατείας Ομονοίας ήταν το πρώτο χρονικά έργο του Μεγάλου Περιπάτου. Ένα έργο που «άλλαξε» την εικόνα της περιοχής τόσο αισθητικά όσο και περιβαλλοντικά. Να σημειώσω εδώ ότι, λόγω των υλικών που χρησιμοποιήθηκαν και του σιντριβανιού, έχει βελτιωθεί το μικροκλίμα στο σημείο. Εδώ και αρκετούς μήνες έχει ξεκινήσει και η ανάπλαση της κάτω πλευράς της Πλατείας Συντάγματος και σύμφωνα με το χρονοδιάγραμμα, θα αποδοθεί πλήρως ανακαινισμένη, τέλος Μαρτίου. Παράλληλα, βρίσκεται σε εξέλιξη και η διαπλάτυνση των πεζοδρομίων της οδού Πανεπιστημίου. Τώρα βρισκόμαστε στο τμήμα μεταξύ των οδών Αμερικής και Ομήρου, το οποίο θα έχει ολοκληρωθεί τον Μάρτιο. Η Πανεπιστημίου θα γίνει σε τέσσερα τμήματα, με ορίζοντα ολοκλήρωσης των έργων Φ Ε Β Ρ O YA Ρ Ι Ο Σ 2 0 2 2

τον Δεκέμβριο του 2022. Και τα τρία κάποιοι τα χαρακτηρίζουν έργα «βιτρίνας». Εμείς θα επιμείνουμε ότι αποτελούν έργα που βελτιώνουν τόσο αισθητικά όσο και ποιοτικά την πρωτεύουσα και κατά συνέπεια την καθημερινότητα των δημοτών και των επισκεπτών του κέντρου της Αθήνας. Σας ανέφερα, μόλις, τι συμβαίνει με το μικροκλίμα στην Ομόνοια. Θα σας πω τώρα κάτι που δεν μας τιμάει. Η υφιστάμενη Πανεπιστημίου δεν έχει πλάκες όδευσης τυφλών. Αυτό είναι αδιανόητο. Ο κεντρικότερος οδικός άξονας, που συνδέει την πλατεία Συντάγματος με την πλατεία Ομονοίας, δεν είχε, μέχρι σήμερα, πλάκες όδευσης τυφλών. Ερχόμαστε, λοιπόν, να κάνουμε και λίγο το αυτονόητο, να εξασφαλίσουμε την καθολική προσβασιμότητα, δημιουργώντας τις ράμπες ΑΜΕΑ και ενσωματώνοντας τις πλάκες όδευσης τυφλών για τους ανθρώπους με μειωμένη όραση. Είπαμε, αισθητική και ποιοτική αναβάθμιση. Και επειδή η ποιότητα της ζωής των πολιτών δεν είναι μόνο το κέντρο της Αθήνας, θα μου επιτρέψετε να σημειώσω ότι το 70%, περίπου, της απορρόφησης του προϋπολογισμού του τεχνικού προγράμματος είναι για τις γειτονιές της Αθήνας. Αφορά δηλαδή περιοχές εκτός του 1ου δημοτικού διαμερίσματος, δηλαδή του κέντρου. Εκεί που χτυπά η «καρδιά» της Αθήνας. Μιας Αθήνας που λίγο λίγο αλλάζει. Και είμαι σίγουρος ότι όσο περνάει ο καιρός οι Αθηναίες και οι Αθηναίοι θα διαπιστώνουν αυτή την αλλαγή στην καθημερινότητά τους. 43

INTERVIEW

Ι. Μάρη: Η «μεγάλη συρραφή» το μέσο προς την βιωσιμότητα Η Ιφιγένεια Μάρη, επίκουρη καθηγήτρια του ΕΜΠ, αναφέρει τεχνοτροπίες και τάσεις που κυριαρχούν στον σύγχρονο αστικό σχεδιασμό, καθώς και προκλήσεις τις οποίες καλείται να ξεπεράσει η χώρα μας. ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΣΤΟΝ ΓΙΩΡΓΟ ΚΑΤΣΙΜΙΛΗ 44

Φ Ε Β Ρ O YA Ρ Ι Ο Σ 2 0 2 2

Ποιες πρακτικές στον αστικό σχεδιασμό μπορούν να συμβάλουν στη βιωσιμότητα των μεγαλουπόλεων; Θεωρώ, ότι η βιωσιμότητα στις μεγαλουπόλεις μπορεί να επιτευχθεί με τη συρραφή των κατακερματισμένων περιοχών σε μικρότερη και μεγαλύτερη κλίμακα. Ο κατακερματισμός έχει προκύψει κατά κύριο λόγο από παλαιότερες χαράξεις του οδικού δικτύου, από πρακτικές των τοπικών δήμων, από τις ανισότητες των αξιών γης και τη ζωνοποίηση των χρήσεων. Η συρραφή μπορεί να υλοποιηθεί μέσα από την επαναδικτύωση των παραπάνω στοιχείων. Με επισημάνσεις σημείων στον αστικό ιστό, όπως τοπογραφικών σχηματισμών (ποτάμια, λόφοι, άλση, ακόμη και οικοδομήματα ή κτιριακά συγκροτήματα), είναι εφικτό να εισαχθούν νέες κτίσεις που θα επιτρέψουν την επαναδικτύωση των απομονωμένων τμημάτων. Ενδεικτικό παράδειγμα αποτελούν τα ποτάμια της Αθήνας, τα οποία είναι κρυμμένα και αναξιοποίητα και με τις κατάλληλες δράσεις θα μπορούσαν να αναδειχθούν. Σε επίπεδο οδικού δικτύου η Συγγρού αποτελεί ένα δείγμα πολύ αποσπασματικού δρόμου, στον οποίο θα μπορούσαν να ενεργοποιηθούν προς διαφορετικές χρήσεις οι εκατέρωθεν περιοχές. Έχοντας ως δεδομένο ότι το σχέδιο πόλεως της πρωτεύουσας επιδέχεται βελτιώσεις, ποιες αστικές αναπλάσεις πιστεύετε ότι μπορούν να συνδράμουν στην βιωσιμότητα και στη λειτουργικότητα της Αθήνας; Η Αθήνα μπορεί να επωφεληθεί από αναπλάσεις που αποσκοπούν στη μεγάλη συρραφή, δηλαδή σημεία του αστικού περιβάλλοντος, όπου είναι εφικτό να εναρμονιστούν φυσικά και τεχνητά στοιχεία. Ο όρος «μεγάλη» δεν σχετίζεται με την κλίμακα του έργου, αλλά με τον αντίκτυπο του στην βιωσιμότητα της πόλης. Οι αστικές αναπλάσεις δεν πρέπει να είναι αποσπασματικές, αντίθετα να βασίζονται σε έναν ολιστικό σχεδιασμό. Καλούνται να ικανοποιήσουν στο μέγιστο εφικτό βαθμό παραμέτρους, που είναι αλληλένδετες με τη διαμόρφωση του αστικού τοπίου, όπως είναι η οικονομία, η επαφή με το φυσικό περιβάλλον, η μετακίνηση και η ψυχαγωγία. Συνεπώς, η έννοια της μεγάλης συρραφής δεν βασίζεται τόσο σε εκτενή βελτιωτικά έργα, όσο στη συμπερίληψη πολλών και διαφορετικών παραμέτρων. Πώς ο άρτιος αστικός σχεδιασμός μπορεί να επηρεάσει το ευ ζην των πολιτών; Αναμφίβολα μέσα από τον προσεγμένο αστικό σχεδιασμό μπορούν να επιτευχθούν καλύτερες συνθήκες διαβίωσης και να μειωθούν προΦ Ε Β Ρ O YA Ρ Ι Ο Σ 2 0 2 2

βλήματα που σχετίζονται με τη διαχείριση της ενέργειας, την επίδραση του μικροκλίματος και την παροχή υπηρεσιών. Ωστόσο κατά τη γνώμη μου, το σημαντικότερο είναι ο αστικός σχεδιασμός να μπορεί να υποστηρίζει το δικαίωμα συμβίωσης πολλαπλών υποκειμένων και να αμβλύνει τα ευαίσθητα όρια μεταξύ των κοινωνικών ομάδων και των ετερόκλιτων συμπεριφορών. Μέσα σε μία κοινωνία δεν υπάρχει μόνο ένα είδος πολίτη και συνεπώς το ευ ζην δεν κοινό για όλους. Ο σχεδιασμός θα πρέπει να λαμβάνει υπόψη την ποικιλία στην προσωπικότητα των ατόμων, καθώς και τη δυνατότητα του καθενός να αλλάζει διαρκώς κοινωνικούς ρόλους. Στα κτίρια, που αποτελούν τον θεμέλιο λίθο κάθε αστικού κέντρου, ποιες αρχιτεκτονικές εφαρμογές μπορούν να αξιοποιηθούν, ώστε να ενισχυθεί ο πράσινος χαρακτήρας τους; Για την ενίσχυση του πράσινου χαρακτήρα των κτιρίων, δεν αρκεί μόνο να επενδύεται με αντίστοιχες επιδερμίδες το κτιριακό κέλυφος. Είναι κρίσιμο να επιτυγχάνεται η διαχείριση του μικροκλίματος με τον επαναπροσδιορισμός της τυπολογίας του κτιρίου, ανάλογα με την εκάστοτε διαχείριση ενέργειας. Χρησιμοποιώντας όχι αποκλειστικά προηγμένες τεχνολογίες, αλλά αξιοποιώντας και πιο απλά μέσα (κάτοψη κτιρίων, χρήση συγκεκριμένων υλικών κτλ.), μπορούμε να ασχοληθούμε με την τυπολογία των κτιριακών δομών, προκειμένου να ενταχθεί εις βάθος και πιο ολιστικά στην κατασκευή η βιώσιμη προσέγγιση.

Ιφιγένεια Μάρη, Αρχιτέκτων Μηχανικός ΕΜΠ, ΜΔΕ Αρχιτεκτονικής ΕΜΠ, Επίκουρη Καθηγήτρια στην περιοχή Θεωρητική Διερεύνηση και Σχεδιασμός Ιδιωτικών, Δημόσιων Χώρων και Αντικειμένων, Σχολή Αρχιτεκτόνων ΕΜΠ

Ποιες τάσεις αναδύονται στον αστικό σχεδιασμό; Θεωρείτε ότι είναι εφικτό να εφαρμοστούν στις ελληνικές πόλεις σύντομα; Πολλές φορές έχουμε δει ερευνητικά προγράμματα και εξαγγελίες να ανατρέπονται με την εναλλαγή των κυβερνήσεων. Δεν υπάρχει στη χώρα μας δυστυχώς προγραμματισμός που να υπερβαίνει το πλαίσιο της τετραετίας. Συνεπώς, ο αστικός σχεδιασμός θα πρέπει να αποδεσμευθεί από το εκάστοτε κυβερνητικό πλάνο, ενδεχομένως με τη θέσπιση ενός ανεξάρτητου οργανισμού, ο οποίος δεν θα επηρεάζεται από τις υφιστάμενες πολιτικές. Καθώς οι συνθήκες μεταβάλλονται συνεχώς, με περίτρανο παράδειγμα την πανδημία που άλλαξε εντελώς τα δεδομένα σε όλους τους τομείς, πρέπει να τίθεται νέα προβληματοθεσία που θα είναι αποτέλεσμα διαρκούς έρευνας και όχι ξεπερασμένων μελετών, τις οποίες πολλές φορές έχει υπερβεί ο χρόνος τη στιγμή της υλοποίησής τους. 45

S U S TA I N A B L E A R C H I T E C T U R E

Το μεγάλο πρόγραμμα ανακαίνισης κατοικιών της Εσθονίας Από τη Σοβιετική Εποχή στο 2050

Στόχος του προγράμματος είναι να αυξηθεί στο 3% ο ετήσιος ρυθμός ανακαινίσεων και να επιτευχθούν τα στάνταρ ενεργειακής επάρκειας. ΕΠΙΜΈΛΕΙΑ: ΛΉΔΑ ΔΕΛΗΓΙΆΝΝΗ 46

Φ Ε Β Ρ O YA Ρ Ι Ο Σ 2 0 2 2

να πρόγραμμα προϋπολογισμού άνω των €17 εκατ. προκήρυξε το Ταλίν, για την αναβάθμιση των κατοικιών της χώρας, με στόχο κτίρια με πράσινο περιβαλλοντικό αποτύπωμα και ενεργειακή αυτάρκεια. Το πρόγραμμα εντάχθηκε στο ευρύτερο πλαίσιο μέτρων και δράσεων που λαμβάνει η εσθονική κυβέρνηση ώστε να επιτύχει τον εθνικό στόχο για μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου έως το 2050, κατά 80% με τιμές αναφοράς αυτές του 1990. Όπως αναφέρεται στο policy fact sheet του Ευρωπαϊκού Παρατηρητηρίου για τον Κατασκευαστικό Κλάδο (ESCO), η μετατροπή παλαιότερων κτιρίων σε κτίρια με ενεργειακή επάρκεια είναι παράγοντας - κλειδί για τη βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης εντός των κτιρίων, τη διασφάλιση χαμηλότερων λογαριασμών (ρεύμα, κόστη θέρμανσης κ.ο.κ.) για τους ενοίκους, μείωση του περιβαλλοντικού αποτυπώματος και υποστήριξη των εθνικών στόχων για το κλίμα.

Η καινοτόμα… προσέγγιση

Αξίζει να σημειωθεί ότι τα περισσότερα κτίρια οικιστικής χρήσης στην Εσθονία έχουν κατασκευαστεί κατά τη Σοβιετική Εποχή (μεταξύ 1970 – 1990) και προκειμένου να αναβαθμιστούν σε κτίρια που προσφέρουν ασφάλεια, θερμική άνεση και καλές συνθήκες διαβίωσης, χρειάζονται σημαντικές παρεμβάσεις. Μια καινοτομία του προγράμματος είναι πως οι προτάσεις που προκρίθηκαν είναι όσες

Φ Ε Β Ρ O YA Ρ Ι Ο Σ 2 0 2 2

Ονομασία προγράμματος: Korterelamu tehaselise rekonstrueerimise toetus

Προκήρυξη: Νοέμβριος 2020 Στοχευμένοι δικαιούχοι: Κατοικίες και διαμερίσματα Ύψος χρηματοδότησης: 50% συνολικού προϋπολογισμού/ πρότζεκτ, με μέγιστο ποσό €1 εκατ. Τι επιδοτείται: Κατεδάφιση κτιρίων, ενεργειακή αναβάθμιση κατοικιών, εγκατάσταση προκατασκευασμένων στοιχείων κατά την αναβάθμιση/ανακαίνιση Η χρηματοδότηση δίνεται μέσω του KredEx Foundation, μιας εθνικής αναπτυξιακής τράπεζας.

προβλέπουν την αξιοποίηση τεχνολογιών των ψηφιακών κατασκευών, εισάγοντας τη χώρα στην εποχή του ψηφιακού μετασχηματισμού και του αρχιτεκτονικού - κατασκευαστικού κλάδου. Αξίζει να τονιστεί πως στο κανονιστικό πλαίσιο της Εσθονίας δεν είναι υποχρεωτική η χρήση καμίας ψηφιακής τεχνολογίας, ωστόσο η αγορά έχει ήδη υιοθετήσει τέτοιες τεχνολογίες (π.χ. ΒΙΜ, IoT) καθώς είναι γενική παρα-

S U S TA I N A B L E A R C H I T E C T U R E

δοχή ότι έχουν ως αποτέλεσμα μεγαλύτερη εξοικονόμηση πόρων (χρόνου και χρημάτων), επιτάχυνση της διαδικασίας ανακαίνισης των κτιρίων και βέλτιστη αξιοποίηση των χρημάτων των ιδιωτών αλλά και των κρατικών και κοινοτικών κεφαλαίων.

Οι επιλέξιμες εργασίες:

•

Ανακαίνιση εσωτερικής διακόσμησης, αλλαγή κουφωμάτων, αλλαγή θυρών, αναβάθμιση ή εκ νέου κατασκευή συστημάτων θέρμανσης και αερισμού.

•

Αλλαγή κουφωμάτων και οι συνεπαγόμενες εργασίες.

•

Αναβάθμιση και θερμομόνωση ταρατσών και ταβανιών και οι συνεπαγόμενες εργασίες.

•

Θερμομόνωση πατωμάτων.

•

Αναβάθμιση συστημάτων θέρμανσης για κάθε κατοικία/ διαμέρισμα – Εγκατάσταση εξοπλισμού για την αξιοποίηση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας.

•

Εγκατάσταση ανελκυστήρα και ραμπών για διευκόλυνση της κινητικότητας εντός των κτιρίων.

•

Κατασκευή μπαλκονιών και αιθρίων και συνεπαγόμενες εργασίες.

•

Κατασκευή συστημάτων αερισμού.

•

Εγκατάσταση και αναβάθμιση συστημάτων νερού και λυμάτων.

•

Αναβάθμιση ηλεκτρολογικών συστημάτων στους κοινόχρηστους χώρους.

Ουσιαστικά, δηλαδή, ο ψηφιακός μετασχηματισμός υιοθετήθηκε, ήδη εδώ και δύο δεκαετίες, όχι γιατί έγινε υποχρεωτικός από το κράτος αλλά γιατί έγινε αποδεκτός από το κράτος, τις επιχειρήσεις και τους πολίτες, ότι ήταν ανάγκη και λύση. Οι βασικοί στόχοι του προγράμματος: ⊲ Διευκόλυνση και κίνητρα για την υιοθέτηση νέων τεχνικών λύσεων για την ανακαίνιση οικιστικών κτιρίων. ⊲ Αναβάθμιση με στόχο την ενεργειακή επάρκεια, τη θερμική άνεση και την ποιότητα αέρα των ενοίκων. ⊲ Μείωση της ενεργειακής εξάρτησης και της εκπομπής αερίων του θερμοκηπίου.

Το ευρωπαϊκό και το εσθονικό στοίχημα Το μέσο προσδόκιμο ζωής ενός κτιρίου είναι 50 έως 70 χρόνια. Σε όλη την Ευρώπη, ωστόσο, και στην Εσθονία ειδικότερα, σύμφωνα με τα στοιχεία του ESCO, το 80% των κτιρίων χρησιμοποιούνται και μετά από αυτή την περίοδο (30+ χρόνια). Η ευρωπαϊκή οδηγία 2018/844/EU6, σχετικά με τις ενεργειακές επιδόσεις των κτιρίων, συστήνει ο μέσος ρυθμός ανακαίνισης κτιρίων στα κράτη - μέλη της ΕΕ (των 27), να είναι 3%. Στην Εσθονία ο ρυθμός αυτός δεν ξεπερνά το 1%. Το «Korterelamu tehaselise rekonstrueerimise toetus» έχει στόχο τη συμμόρφωση της εθνικής νομοθεσίας με την ευρωπαϊκή οδηγία, ενεργειακή εξοικονόμηση ανά κτίριο που θα αγγίξει Φ Ε Β Ρ O YA Ρ Ι Ο Σ 2 0 2 2

Annelinn

Mustamäe

Hruštšovka

Õismäe and Lasnamäe

το 65% και όλα τα κτίρια να μετατραπούν σε ενεργειακής κλάσης C.

Τέσσερις τύποι πρότζεκτ και τα βασικά χαρακτηριστικά τους Το πρόγραμμα υποστηρίζει τέσσερις βασικούς τύπους πρότζεκτ, καθένας εκ των οποίων σχετίζεται με συγκεκριμένη τυπολογία κτιρίων. Το standard design κάθε τύπου βασίζεται σε ιδιαίτερες προσεγγίσεις αναβάθμισης. Και οι τέσσερις τύποι έχουν στόχο την εισαγωγή νέων τεχνολογικών λύσεων όπως το laser scanning, το BIM και την προκατασκευή. ‘Hruštšovka’ Κτίρια δυο έως πέντε ορόφων, προκάτ ή με βασικό δομικό υλικό το τούβλο, με χρόνο ανέγερσης καθ’ όλη τη διάρκεια της Σοβιετικής περιόδου. Τα κτίρια δεν διαθέτουν μπαλκόνια ενώ έχουν μια έως τέσσερις εσωτερικές κλίμακες. Βρίσκονται σε όλες τις περιοχές της εσθονικής επικράτειας. Φ Ε Β Ρ O YA Ρ Ι Ο Σ 2 0 2 2

‘Mustamäe’ Κατοικίες στην περιοχή της πρωτεύουσας Ταλίν, με χρήση ενισχυμένου μπετόν. Πρόκειται για κτίρια πέντε ορόφων με δυο έως οκτώ εσωτερικές κλίμακες και μπαλκόνια σε δυο μεριές του κτιρίου. Βρίσκονται στην περιοχή Mustamäe του Ταλίν. ‘Õismäe and Lasnamäe’ Πολυκατοικίες από ενισχυμένο μπετόν, πέντε ορόφων, με δυο έως οκτώ κλίμακες και μπαλκόνια στην μια πλευρά του κτιρίου και αίθρια στην άλλη. Βρίσκονται στις περιοχές Õismäe και Lasnamäe του Ταλίν. ‘Annelinn’ Κατοικίες από πάνελ σκυροδέματος. Χαρακτηριστικό τους οι τοίχοι διαφορετικού χρώματος και πάνελ παραθύρων, με εξέχοντα τμήματα στην εμπρόσθια όψη του κτιρίου (‘waffle house’ effect). Είναι κτίρια πενταόροφα με δυο έως έξι εσωτερικές κλίμακες και χωρίς μπαλκόνια. Βρίσκονται στις περιοχές του Tartu, της επαρχείας Ida-Viru και της κεντρικής και νότιας χώρας.

Τα μέχρι τώρα αποτελέσματα

Έχουν υποβληθεί 50 προτάσεις Συνολικός προϋπολογισμός προτάσεων €30,54 εκατ. Έχουν εγκριθεί 29 προτάσεις Συνολικός προϋπολογισμός εγκεκριμένων προτάσεων €14,86 εκατ. Προβλεπόμενη ενεργειακή εξοικονόμηση: 6,447 kWh/(m²a)

EVENTS

Βραβείο Mies van der Rohe: Αποκάλυψη τώρα των 7 φιναλίστ Πέντε έργα από την κατηγορία «Αρχιτεκτονική» και 2 από την κατηγορία «Αναδυόμενη Αρχιτεκτονική» διεκδικούν το φετινό βραβείο. ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΦΩΤΕΙΝΗ ΔΑΪΛΑ 50

Φ Ε Β Ρ O YA Ρ Ι Ο Σ 2 0 2 2

πορεί να έχουν αλλάξει πολλά πράγματα από το 1987, τη χρονιά που η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και το Fundació Mies van der Rohe θέσπισαν το βραβείο, ένα όμως παραμένει αναλλοίωτο στον χρόνο. Η ανάδειξη και βράβευση, ανά δύο χρόνια, άρτιων έργων που έχουν αρχιτεκτονικό ενδιαφέρον και πηγαίνουν την ευρωπαϊκή αρχιτεκτονική ένα βήμα πιο πέρα. Και αυτό κάτω από το «βαρύ» όνομα του σπουδαίου εκπρόσωπου της μοντέρνας αρχιτεκτονικής, Ludwig Mies van der Rohe.

Στόχος του βραβείου

Η αρχιτεκτονική, η οποία είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με την κατασκευαστική αγορά, έχει μεγάλη σημασία καθώς έχει αντίκτυπο στην κοινωνία, μεταδίδει ένα πολιτιστικό μήνυμα και είναι ένας κλάδος που οφείλει να προσαρμόζεται σε κοινωνικές, πολιτικές και οικονομικές αλλαγές. Στόχοι του βραβείου Mies van der Rohe είναι: ⊲ η αναγνώριση της αριστείας στην ευρωπαϊκή αρχιτεκτονική από εννοιολογική, κοινωνική, πολιτιστική, τεχνική και εποικοδομητική άποψη, ⊲ η ανάδειξη της ευρωπαϊκής πόλης ως μοντέλο για μια βιώσιμα έξυπνη πόλη, συμβάλλοντας σε μια βιώσιμη ευρωπαϊκή οικονομία, ⊲ η προώθηση διεθνικών αρχιτεκτονικών επιτροπών σε όλη την Ευρώπη και το εξωτερικό, ⊲ η αύξηση της ενσωμάτωσης επαγγελματιών αρχιτέκτονων από τα κράτη-μέλη της ΕΕ και τις χώρες που συνάπτουν συμφωνία με την ΕΕ, ⊲ η «καλλιέργεια» μελλοντικών πελατών και υποστηρικτών, ⊲ η εύρεση επιχειρηματικών ευκαιριών σε μια ευρύτερη παγκόσμια αγορά, ⊲ η ανάδειξη της συμμετοχής της Ε.Ε. στην υποστήριξη της αρχιτεκτονικής ως σημαντικό στοιχείο που αντικατοπτρίζει τόσο την ποικιλομορφία της ευρωπαϊκής αρχιτεκτονικής έκφρασης όσο και τον ρόλο της ως ενοποιητικό στοιχείο για τον καθορισμό ενός κοινού ευρωπαϊκού πολιτισμού.

Το focus του Mies van der Rohe 2022 «Tο σχέδιο και η βιωσιμότητα είναι αδιάσπαστα» αποτέλεσε το κεντρικό μήνυμα του ευρωπαϊκού αρχιτεκτονικού θεσμού για τη φετινή χρονιά, προκρίνοντας υποψηφιότητες που στοχεύουν στην κοινωνική ένταξη, τη βιωσιμότητα, την κυκλικότητα και την αισθητική έρευνα. Η κριτική επιτροπή, η οποία αποτελείται από τους: Tatiana Bilbao, Francesca Ferguson, Mia Φ Ε Β Ρ O YA Ρ Ι Ο Σ 2 0 2 2

Hägg, Triin Ojari, Georg Pendl, Σπύρο Πέγκα και Marcel Smets, σχολίασε σχετικά πως «η τρέχουσα πιεστική αλλαγή παραδείγματος είναι η επίτευξη της ισότητας και της δημοκρατίας μέσω της ένταξης και της αποδοχής της διαφορετικότητας», εστιάζοντας στην αρχιτεκτονική βιωσιμότητα και τον τρόπο που η κατασκευή νέων κτιρίων στις μέρες μας πρέπει να οραματίζεται την επόμενη ζωή τους.

Το φετινό χρονικό

Στον αρχικό κατάλογο των υποψήφιων για το βραβείο περιλαμβάνονταν 532 έργα τα οποία ολοκληρώθηκαν στο διάστημα Οκτώβριος 2018 – Απρίλιος 2021 σε 41 χώρες. Τα έργα αυτά επιλέχθηκαν καθώς «αναδεικνύουν τις ευκαιρίες και τις τάσεις της σημερινής αρχιτεκτονικής στην ευρωπαϊκή επικράτεια», με επίκεντρο την κοινωνική ένταξη, τη βιωσιμότητα και την κυκλικότητα, καθώς και την αισθητική έρευνα. Νωρίτερα φέτος, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και το Fundació Mies van der Rohe προχώρησαν στην ανακοίνωση των 40 έργων από 16 χώρες που επιλέχθηκαν στη βραχεία λίστα. Σε αυτή υπήρχαν 9 έργα συλλογικής στέγασης, 7 πολιτιστικής χρήσης, 6 μικτής χρήσης, 6 εκπαιδευτικές εγκαταστάσεις, 4 έργα urban planning, 2 κατασκευές αθλητισμού και αναψυχής, 1 εμπορικό, 1 έργο στον τομέα της φιλοξενίας, 1 βιομηχανικό κτίριο, 1 έργο τοπίου, 1 γραφείο και 1 κοινωνική πρόνοια. Ανάμεσα σε αυτά υπήρχε και 1 ελληνική συμμετοχή, το Dexamenes Seaside Hotel από το K-Studio. Την Τετάρτη 16/02, έγινε η ανακοίνωση των 7 φιναλίστ που θα διαγωνιστούν για το βραβείο Mies van der Rohe. Η τελική λίστα των φιναλίστ αποτελείται από 5 έργα στην κατηγορία «Αρχιτεκτονική» και 2 στην κατηγορία «Αναδυόμενη Αρχιτεκτονική», τα οποία «ενθαρρύνουν και γίνονται πρότυπα και αναφορές για τις τοπικές πολιτικές της πόλης». Πλέον, απομένει η ανακοίνωση των νικητών. Αυτή αναμένεται τον Απρίλιο του 2022, ενώ η τελετή απονομής θα πραγματοποιηθεί λίγο αργότερα, τον Μάιο του 2022.

Οι φιναλίστ

Στην κατηγορία «Αρχιτεκτονική», οι 5 υποψηφιότητες έρχονται από τη Γερμανία (Frizz23 από τους Deadline, τη Γαλλία (Railway Farm από τους Grand Huit και Melanie Drevet Paysagiste), το Ηνωμένο Βασίλειο (Town House – Kingston University από τους Grafton Architects), το Βέλγιο (Z33 House for Temporary Art, Design and Arhitecture από την Francesca Torzo) και την Ισπανία (85 Social Housing Units in Cornellà από τους peris+toral. arquitectes). 51

EVENTS

Η δεύτερη κατηγορία, «Αναδυόμενη Αρχιτεκτονική», περιλαμβάνει ένα έργο από Ιταλία (Σχολείο Enrico Fermi των BDR bureau) και ένα από Ισπανία (La Borda – Cooperative Housing των Lacol).

Frizz23/Deadline (Γερμανία)

Friz23

Το Frizz23 είναι η πρώτη κοοπερατίβα Baugruppe για πολιτιστικούς κι εμπορικούς χώρους. Αυτή η καινοτόμος πρόταση κέρδισε την πρώτη διαδικασία πώλησης δημόσιας γης με βάση το concept στο Βερολίνο. Εδώ, οι αρχιτέκτονες πρώτα συγκέντρωσαν την ομάδα γύρω από τους προγραμματικούς τους στόχους και στη συνέχεια σχεδίασαν το κτίριο σε συνεχή διάλογο με τους χρήστες, τη γειτονιά και την πόλη. Το Frizz23 είναι στην πραγματικότητα τρία ξεχωριστά κτίρια που συνδέονται μεταξύ τους ως ένα με μαύρες ζώνες απανθρακωμένου ξύλου πεύκου. Η πρόσοψη είναι διάτρητη από ακανόνιστα ανοίγματα σε διαφορετικά μεγέθη. Κάθε πελάτης μπορούσε να επιλέξει το μέγεθος και τη θέση της μονάδας του, καθώς και στοιχεία όπως παράθυρα και μπαλκόνια, επομένως κάθε κάτοψη είναι διαφορετική. Η μικρότερη μονάδα είναι 23 τ.μ., η μεγαλύτερη 280 τ.μ., με ορισμένες μονάδες να εκτείνονται σε δύο ή και τρεις ορόφους. Το ισόγειο είναι ψηλότερο από άλλους ορόφους και περιλαμβάνει δημόσιες χρήσεις (καφετέρια, co-working, εργαστήριο up-cycling κ.α.).

Railway Farm/Grand Huit Melanie Drevet Paysagiste (Γαλλία)

Railway Farm

Το Railway Farm είναι μια εγκατάσταση αλληλέγγυας γειτονιάς η οποία βασίζεται στην αστική γεωργία που χρησιμοποιεί την κηπουρική της αγοράς για την παραγωγή των συλλεγόμενων οργανικών απορριμμάτων. Το έργο ήταν νικητής της πρόσκλησης για το έργο “Réinventer Paris” που ξεκίνησε η πόλη του Παρισιού το 2017, που βρίσκεται στην άκρη του “Petite Ceinture”, ενός πρώην σιδηροδρόμου που περιβάλλει το Παρίσι. Η τοποθεσία του έργου μπορεί να θεωρηθεί ως ένας χώρος εκμάθησης για τα οικολογικά δομικά υλικά: η κατασκευή αποτελείται κυρίως από ξύλο, είναι απομονωμένη από τοπικές μπάλες άχυρου και καλυμμένη από φτηνό ακατέργαστο ξύλο. Επίσης, διεξήχθη έρευνα για τα επαναχρησιμοποιημένα υλικά μέσω πειραματισμών με ανακυκλωμένα υφάσματα ως μονωτικά, ανακυκλωμένα πλακάκια μπάνιου, τοίχο από ξερολιθιά κατασκευασμένο από επαναχρησιμοποιημένα παριζιάνικα πεζοδρόμια, ξύλινο δάπεδο και ζαρντινιέρα από επαναχρηΦ Ε Β Ρ O YA Ρ Ι Ο Σ 2 0 2 2

σιμοποιημένα κουφώματα. Οι λέξεις-κλειδιά είναι «απλός», «low tech», αλλά και «καινοτόμος» και «αποδοτικός».

Town House – Kingston University/Grafton Architects (Ηνωμένο Βασίλειο) Το Town House βρίσκεται στην πανεπιστημιούπολη Penrhyn Road του Kingston University, με τους αρχιτέκτονες να οραματίζονται ένα κτίριο στο οποίο συνυπάρχουν -και είναι ανοιχτά σε όλους- το διάβασμα, ο χορός, η έρευνα, οι παραστάσεις, οι ομιλίες και οι εκθέσεις. Το εσωτερικό του κτιρίου ορίζεται κυρίως από ένα προκατασκευασμένο υποστήλωμα από σκυρόδεμα και ένα σύστημα δοκών που υποστηρίζει εκτεθειμένες ραβδωτές πλάκες. Το δομικό πλέγμα των υποστυλωμάτων είναι τοποθετημένο σε μια τυπική απόσταση προκατασκευασμένων μονάδων, ενώ η κάθετη απόσταση έχει σχεδιαστεί για να παρέχει ανοίγματα που ικανοποιούν τις απαιτήσεις του βραχίονα. Η βάση από σκυρόδεμα είναι ένα ανθεκτικό, στιβαρό στοιχείο που βελτιστοποιείται ως ενεργειακή πηγή ψύξης μέσω TABS ενσωματωμένων στο ύφασμα, ενώ οι ίδιες οι νευρώσεις λειτουργούν για να προσαρμόσουν την ακουστική επεξεργασία που ικανοποιούν τις ανάγκες ηχοαπορρόφησης των χώρων παρακάτω, συμβάλλοντας στο κτίριο να λάβει την κατάταξη Excellent του BREEAM. Εξωτερικά, η κιονοστοιχία περιλαμβάνει ένα πλαίσιο από προκατασκευασμένο σκυρόδεμα που μοιάζει με πέτρα Portland.

Town House

Z33, House for Temporary Art, Design and Arhitecture/ Francesca Torzo (Βέλγιο) Ο προϋπολογισμός αυτής της δημόσιας ανάθεσης ήταν χαμηλός, 7 εκατ. ευρώ για 4600 τ.μ. (περίπου 1500 €/τμ). Έτσι, από το αρχικό στάδιο του διαγωνισμού, προτάθηκε μια προβολή των αρχιτεκτονικών λεπτομερειών σε κλίμακα 1:20 και των στρατηγικών διευθέτησης των εγκαταστάσεων. Ο πηλός, το σκυρόδεμα κι ο ασβέστης είναι όλα τοπικά υλικά με τα οποία είναι εξοικειωμένοι οι οικοδόμοι. Το νέο κτίριο είναι μια απλή κατασκευή από σκυρόδεμα με μη-εξαιρετικά ανοίγματα, όπου ο πειραματισμός έχει επιλεχθεί συγκεκριμένα και με ακρίβεια. Όλες οι μη συμβατικές λεπτομέρειες έχουν αναπτυχθεί κατά τη φάση του οριστικού σχεδιασμού ως προετοιμασία για το δημόσιο διαγωνισμό. Η πρόσοψη είναι το πιο σημαντικό παράδειγμα και μπορεί να περιγραφεί εν συντομία Φ Ε Β Ρ O YA Ρ Ι Ο Σ 2 0 2 2

Z33

EVENTS

ως ένας ενισχυμένος πολυεπίπεδος συμπαγής τοίχος, χωρίς αρμούς και χωρίς κοιλότητα, έτσι ώστε ένας τοίχος από τούβλα να ακούγεται «γεμάτος». 3 χρόνια μελέτης, 68 δοκιμές χρώματος τούβλων, 20 δοκιμές κονιάματος, 103 τύποι τούβλων, 34.000 τούβλα, μετατόπιση 5 χιλ., είναι μερικά από τα στοιχεία που χαρακτηρίζουν το Z33.

85 Social Housing Units στην Cornellà/peris+toral. arquitectes (Ισπανία)

85 Social Housing Units in Cornella

Η βάση αυτού του κτιρίου κατοικιών είναι δωμάτια επικοινωνίας που εξαλείφουν τους διαδρόμους με στόχο τη βέλτιστη χρήση της κάτοψης, και τη χρήση ξυλείας για τη βιομηχανοποίηση των στοιχείων, τη βελτιωμένη ποιότητα κατασκευής και τη σημαντική μείωση των προθεσμιών και των εκπομπών C02. Υπάρχουν 114 χώροι ανά όροφο, όλοι παρόμοιων διαστάσεων, εξαλείφοντας τόσο τους ιδιωτικούς όσο και τους κοινοτικούς διαδρόμους με στόχο τη μέγιστη χρήση του ορόφου. Η δομή καθορίζεται κυρίως με την ύπαρξη μικρών ανοιγμάτων 3,60 μ., που ταιριάζουν με τη μήτρα των δωματίων. Επομένως, πολλαπλά στηρίγματα συγκρατούν τις πλάκες CLT: τοίχοι που φέρουν εγκάρσια ελάσματα ξυλείας στην πρόσοψη και ένα σύστημα πλαστικοποιημένων ξύλινων υποστυλωμάτων και δοκών στις κεντρικές θέσεις. Η δομή βελτιστοποιείται με αντιστάθμιση ορμών με πολλαπλά στηρίγματα και πρόβολους σε όλα τα άκρα.

Σχολείο Enrico Fermi/BDR bureau (Ιταλία)

Enrico Fermi Scuola

Η ανακαίνιση του σχολείου Fermi, το οποίο κατασκευάστηκε τη δεκαετία του ’60, αποτελεί μέρος της πρωτοβουλίας Torino Fa Scuola. Το επιλεγμένο σχολείο είναι ένα παράδειγμα μιας ευρέως διαδεδομένης τυπολογίας στην ιταλική επικράτεια. Το υπάρχον κτίριο το χαρακτήριζε μια ενδιαφέρουσα διάρθρωση όγκων, μια κακή σχέση με τους εξωτερικούς χώρους και μια σειρά εσωτερικών χώρων που δεν χρησιμοποιήθηκαν καθόλου. Η νέα κύρια είσοδος μετατρέπει το πίσω μέρος του κτιρίου σε ένα μεγάλο, «πράσινο», προσβάσιμο κατώφλι. Το πρόγραμμα οργανώνεται ανάλογα, ευνοώντας τη συνεχή και ελεγχόμενη χρήση του κτιρίου. Το ισόγειο φιλοξενεί δραστηριότητες ανοιχτές στο κοινό και στους επάνω ορόφους πραγματοποιούνται διδακτικές ενότητες. Φ Ε Β Ρ O YA Ρ Ι Ο Σ 2 0 2 2

Από τη φάση του διαγωνισμού, η κατασκευή αναμενόταν να διαρκέσει ένα ακαδημαϊκό έτος ώστε να ελαχιστοποιηθεί η προσωρινή μετακίνηση της σχολικής κοινότητας. Αυτό επηρέασε τις σχεδιαστικές επιλογές, προτείνοντας προσυναρμολογημένες μεταλλικές δομές για την επιτάχυνση ορισμένων εργασιών. Η υφιστάμενη κατασκευή από οπλισμένο σκυρόδεμα έχει διατηρηθεί και καταστεί σεισμικά κατάλληλη ενώ το κέλυφος του κτιρίου είναι πλέον ενεργειακά αποδοτικό. Το υλικό του φινιρίσματος, ο έγχρωμος σοβάς, επεξεργάζεται με τη χρήση διαφορετικών κόκκων «σπάζοντας» την ομοιομορφία των επιφανειών και δημιουργώντας μικρά βάθη στην πρόσοψη. Είναι επίσης ένας τρόπος να εξασφαλιστεί η συσχέτιση, με περιορισμένα μέσα και τρόπους, με τις υφές που χαρακτήριζαν τις κατασκευές της δεκαετίας του ‘60. Η εργασία για το χρώμα και την υφή έχει μεταμορφώσει τον χαρακτήρα του συγκροτήματος, επαναπροσδιορίζοντας την ταυτότητά του μέσα στη γειτονιά. Οι εσωτερικοί χώροι έχουν σχεδιαστεί με στόχο να έχει το σχολείο έναν οικιακό χαρακτήρα χωρίς να τους υπερκαθορίζει.

του προγράμματος, η αποποίηση του υπόγειου πάρκινγκ, η ομαδοποίηση των υπηρεσιών και η μείωση της επιφάνειας των κατοικιών. Οι μέγιστες βιοκλιματικές παράμετροι έχουν ληφθεί υπόψη ώστε να επιτευχθεί ένα πολύ παθητικό κτίριο, με λύσεις που περιλαμβάνουν ενεργή δράση από τους χρήστες στη διαχείριση του κλίματος των κατοικιών. Το αποτέλεσμα είναι σχεδόν μηδενική κατανάλωση ενέργειας και, επομένως, η άνεση στα σπίτια με το λιγότερο κόστος. Στους έξι ορόφους του συμπλέγματος έχει χρησιμοποιηθεί CLT. Πρόκειται για ένα ελαφρύ, υψηλής ποιότητας, ανανεώσιμο υλικό, σε αντίθεση με τα συμβατικά δομικά υλικά, όπως ο χάλυβας ή το σκυρόδεμα, των οποίων η παραγωγή έχει πολύ υψηλό ενεργειακό κόστος και δεν είναι ανανεώσιμα. Το La Borda είναι σήμερα το υψηλότερο ξύλινο κτίριο που έχει κατασκευαστεί στην Ισπανία.

La Borda – Cooperative Housing/Lacol (Ισπανία) Η συνεταιριστική στέγαση La Borda είναι μια αυτο-οργανωμένη δομή που έχεις ως στόχο την παροχή πρόσβασης σε αξιοπρεπή, μη κερδοσκοπική στέγαση. Περιλαμβάνει 28 μονάδες (40, 60 και 75 τ.μ.) και αρκετούς κοινοτικούς χώρους: κουζίνα-τραπεζαρία, πλυντήριο, χώρο πολλαπλών χρήσεων, δωμάτια, χώρο υγείας, αποθήκες και εξωτερικούς και ημι-εξωτερικούς χώρους όπως αίθριο, πάρκινγκ ποδηλάτων και βεράντες. Η καινοτομία της διαδικασίας ανάπτυξης ήταν το κλειδί για να λειτουργήσει η αρχιτεκτονική πέρα από την επισημοποίησή της. Οι υπεύθυνοι του σχεδιασμού ξεχωρίζουν πέντε χαρακτηριστικά αυτού του μοντέλου που έχουν άμεση ανταπόκριση στο έργο: αυτοπροβολή, δικαίωμα χρήσης, κοινοτική ζωή, βιωσιμότητα και προσιτή τιμή. Η κοοπερατίβα έδωσε προτεραιότητα στην κατασκευή ενός κτιρίου με ελάχιστες περιβαλλοντικές επιπτώσεις, τόσο κατά την κατασκευή του όσο και κατά τη διάρκεια ζωής του. Ένας άλλος βασικός στόχος είναι η εξάλειψη της πιθανότητας ενεργειακής φτώχειας των χρηστών, την οποία υπέστησαν ορισμένοι από αυτούς λόγω του υψηλού κόστους της ενέργειας. Η αρχική στρατηγική του έργου για τη μείωση της ζήτησης ενέργειας ήταν η βελτιστοποίηση Φ Ε Β Ρ O YA Ρ Ι Ο Σ 2 0 2 2

La Borda

S U S TA I N A B L E A R C H I T E C T U R E

Φ Ε Β Ρ O YA Ρ Ι Ο Σ 2 0 2 2

Αποδόμηση, όχι κατεδάφιση: Η επανάχρηση των υλικών στην αρχιτεκτονική Γιατί το μοντέλο της οικονομίας πρέπει να μετατραπεί από γραμμικό σε κυκλικό και η σημασία της επανάχρησης των δομικών υλικών για ένα βιώσιμο αύριο. ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΦΩΤΕΙΝΗ ΔΑΪΛΑ

αλλαγή και η προσαρμογή των χώρων αντιπροσωπεύουν ένα σημαντικό τμήμα των έργων με τα οποία ασχολούνται τα αρχιτεκτονικά γραφεία, με την επανάχρηση προϋπαρχουσών κατασκευών να μην είναι κάτι καινούριο. Οι λειτουργίες και οι ανάγκες αλλάζουν με τον χρόνο, επομένως οι προσαρμογές είναι απαραίτητο να ικανοποιούν τις νέες απαιτήσεις. Ωστόσο, όσο και αν προτιμάται -στις περισσότερες περιπτώσεις- η συντήρηση ενός κτιρίου (από οικονομική και οικολογική πλευρά) από την κατεδάφισή του και μια νέα κατασκευή από την αρχή, η λογική της επαναχρησιμοποίησης ενός χώρου δεν εκτείνεται συνήθως στα μέρη του που γίνονται μπάζα. Το 2019, ο κατασκευαστικός κλάδος, υπεύθυνος για το 38% των παγκόσμιων εκπομπών CO2 από υλικά, κατασκευές και κατασκευαστικές εργασίες, έφτασε στο ιστορικό του μέγιστο, σύμφωνα με την έκθεση 2020 Global Status Report for Buildings and Construction. Τα δεδομένα εμποδίζουν την πραγματοποίηση διεθνών συμφωνιών που στοχεύουν στη μείωση

Φ Ε Β Ρ O YA Ρ Ι Ο Σ 2 0 2 2

των εκπομπών ρύπων, ενώ επιβεβαιώνουν τον βασικό και στρατηγικό τους ρόλο σε αυτήν την παγκόσμια πρόκληση απειλώντας το κατασκευαστικό μοντέλο όπως εφαρμόζεται σήμερα.

Το πρόβλημα του μοντέλου της γραμμικής οικονομίας Στον κατασκευαστικό τομέα, το μοντέλο της γραμμικής οικονομίας, το οποίο χρησιμοποιείται από την παραγωγή έως τη διάθεση των υλικών, θα μπορούσε εύκολα να σχηματοποιηθεί στα στάδια της εξόρυξης, της παραγωγής, της κατασκευής, της χρήσης και της απόρριψης. Αυτό το μοντέλο αποκαλύπτει ένα μη συγκεκριμένο πρόβλημα που ξεπερνά κατά πολύ το στάδιο της κατασκευής των δομικών υλικών, το οποίο αφορά και τον τελικό προορισμό του. Στις διαδικασίες κατεδάφισης, όταν τα τμήματα της κατασκευής δεν ανταποκρίνονται πλέον στις ανάγκες τις οποίες προορίζονται να ικανοποιούν, καταστρέφονται και μετατρέπονται σε μπάζα. Προκειμένου να τηρηθούν αυστηρά χρονοδιαγράμματα και να εξορ57

S U S TA I N A B L E A R C H I T E C T U R E

θολογιστεί η διαδικασία εργασίας, η κατεδάφιση ήταν ο κανόνας για μεγάλο μέρος των έργων ανακαίνισης, εξαλείφοντας την πιθανότητα επαναχρησιμοποίησης από τα κατασκευαστικά στοιχεία και τα υλικά τους. Λαμβάνοντας υπόψη ότι σχεδόν τα 2/3 της υπάρχουσας επιφάνειας των κτιρίων θα συνεχίσουν να υφίστανται μέχρι το 2040, και με τις ανακαινίσεις να φαίνονται πως είναι η ειδικότητα των αρχιτεκτόνων του μέλλοντος, το μοντέλο επεξεργασίας των χώρων είναι ένα θέμα που δεν πρέπει να αγνοήσουμε. Είναι απαραίτητο να αναθεωρηθεί η μορφή δράσης στον κατασκευαστικό τομέα συνολικά και να μετατραπεί η γραμμική χρήση υλικών σε κυκλικό μοντέλο: είναι απαραίτητο να σταματήσει η κατεδάφιση και να αρχίσει η αποσυναρμολόγηση.

Περί επανάχρησης δομικών υλικών Ο αντίκτυπος της χρήσης επαναχρησιμοποιούμενων δομικών υλικών μπορεί να είναι 2 έως 12 φορές χαμηλότερος σε σχέση με τη χρήση νέων υλικών, σύμφωνα με την Ανάλυση Κύκλου Ζωής. Εκτός από τη μείωση των απορριμμάτων κατά την κατασκευή και την κατεδάφιση και των εξόδων και των εκπομπών που σχετίζονται με την επεξεργασία αυτών των απορριμμάτων, όπως η ανακύκλωση, η αποσυναρμολόγηση ενθαρρύνει την εργασία και τις τοπικές κατασκευαστικές γνώσεις, διατηρώντας τις πολιτιστικές αξίες που είναι εγγενείς σε υφιστάμενα κτίρια. Υπό αυτή την έννοια, η αποσυναρμολόγηση αποκαλύπτει μια συνεχή διαδικασία εκμάθησης - ακόμα και όταν δεν είναι εφικτή η επαναχρησιμοποίηση τμημάτων της κατασκευής. Για να αποσυναρμολογήσει κάποιος τα στοιχεία ενός κτιρίου, είτε είναι πόρτες και παράθυρα είτε πάνελ και παγκάκια, πρέπει να καταλάβει πώς αυτά αποσυναρμολογούνται.

Απαραίτητη η ανάλυση των καλύτερων τμημάτων του κτιρίου που είναι εκμεταλλεύσιμα, πριν ακόμη ξεκινήσει η κατεδάφισή του 58

Τούβλα, επιστρώσεις και άλλα υλικά που στερεώνονται με τη χρήση κονιάματος απαιτούν μεγαλύτερη αποσυναρμολόγηση και, ανάλογα με την περίπτωση, ενδέχεται να μην είναι εφικτή ή/και κερδοφόρα. Επομένως, ακόμα κι αν η κατεδάφιση είναι στην πραγματικότητα ο τελικός προορισμός ενός κτιρίου -από την κατεδάφιση κατασκευαστικών στοιχείων έως την κατεδάφιση ολόκληρου του κτιρίου-, είναι απαραίτητη η θέσπιση χρονοδιαγράμματος και η ανάλυση των καλύτερων τμημάτων που είναι εκμεταλλεύσιμα πριν από την κατεδάφιση. Προκειμένου να είναι πιο προσιτή η επαναχρησιμοποίηση δομικών στοιχείων, τα τελευταία χρόνια έχουν υπάρξει μια σειρά πρωτοβουλιών και εταιρειών που είναι αφιερωμένες στην επαναχρησιμοποίηση δομικών υλικών, λειτουργώντας από την ίδια την αποσυναρμολόγηση έως την εμπορευματοποίηση δομικών τμημάτων από προϋπάρχοντα στοιχεία, προσφέροντας μια σειρά από υπηρεσίες για να ενθαρρύνουν μια αλλαγή του σημερινού κατασκευαστικού μοντέλου.

Διεθνή παραδείγματα εταιρειών Αυτό έχει δείξει η Arquivo, εταιρεία και think tank που ιδρύθηκε από τους αρχιτέκτονες Natália Lessa και Pedro Alban στο Σαλβαδόρ της Βραζιλίας. Με αποστολή την απλούστευση της επαναχρησιμοποίησης υλικών, η Aqruivo προσφέρει υπηρεσίες όπως φυσική αφαίρεση επαναχρησιμοποιήσιμων υλικών, πώληση επαναχρησιμοποιούμενων στοιχείων, συμβουλευτική και βοήθεια στο έργο, καθώς και διεξαγωγή έρευνας που εστιάζει στις πιθανότητες επαναχρησιμοποίησης στο πλαίσιο της Βραζιλίας που απαιτείται για την καθιέρωση μιας “Βιομηχανίας λειτουργικής επαναχρησιμοποίησης σε εθνική κλίμακα - που αποτελείται απαραίτητα από άλλους παράγοντες πέρα από το Arquivo», όπως περιγράφεται στην ιστοσελίδα τους. Οι λεγόμενοι «παράγοντες» της κυκλικής οικονομίας ξεπερνούν τις εταιρείες που εξειδικεύονται στην επαναχρησιμοποίηση και περιλαμβάνουν από μάντρες με σκουπίδια μέχρι αρχιτέκτονες, σχεδιαστές και μηχανικούς. Αν και συχνά το κίνημα επαναχρησιμοποίησης υλικών υπάρχει ήδη χωρίς να χρειάζεται μια έμπειρη εταιρεία στην περιοχή, όταν ενεργούν μόνοι τους, αυτοί οι φορείς συνήθως βρίσκουν ορισμένες δυσκολίες στη λειτουργία τους. Έτσι, εταιρείες που ειδικεύονται στην επαναχρησιμοποίηση δομικών υλικών σε διαφορετικά στάδια λειτουργούν ως διαμεσολαβητές στη διαδικασία και, μ’ αυτή την έννοια, η Arquivo ξεχωρίζει ως πρωτοπόρος στο πλαίσιο της Βραζιλίας. Φ Ε Β Ρ O YA Ρ Ι Ο Σ 2 0 2 2

Στην ίδια κατεύθυνση, η Rotor DC, ένας βελγικός συνεταιρισμός που ιδρύθηκε το 2014, εργάζεται για να διευθετήσει την επαναχρησιμοποίηση δομικών υλικών στην αποσυναρμολόγηση και το marketing, ενώ συνεργάζεται με κυβερνητικούς φορείς για την εκπόνηση οδηγών και κανονισμών για την ενθάρρυνση της επαναχρησιμοποίησης ως πρακτική στην αρχιτεκτονική όπως το Handbook for Reuse off Site και το Guide for Identifying the Reuse Potential of Construction Products.

Ένα υποσχόμενο μέλλον

Το δίκτυο εταιρειών και πρωτοβουλιών που συνδέονται με την επαναχρησιμοποίηση δομικών υλικών έχει μεγαλώσει τα τελευταία χρόνια και υποδηλώνει ένα πιο υποσχόμενο μέλλον όσον αφορά την αποσυναρμολόγηση και την επαναχρησιμοποίηση ως επαναλαμβανόμενες πρακτικές στην αρχιτεκτονική. Εκτός όμως από αυτή την κίνηση, είναι επίσης απαραίτητη η ενθάρρυνση και ρύθμιση πρακτικών μέσω, για παράδειγμα, εντύπων αξιολόγησης για τη δυνατότητα επαναχρησιμοποίησης τμημάτων της κατασκευής πριν από την εργασία, πιστοποιήσεις για έργα που επαναχρησιμοποιούν οικοδομικά υλικά και φορολογικές εκπτώσεις, επιδιώκοντας τη μείωση της διαφοράς κόστους μεταξύ κατεδαφίσεων Φ Ε Β Ρ O YA Ρ Ι Ο Σ 2 0 2 2

και αποσυναρμολόγησης - αν και τα επαναχρησιμοποιημένα υλικά έχουν σημαντικά χαμηλότερο κόστος από τα νέα, το κόστος εργασίας στις αποσυναρμολογήσεις είναι υψηλότερο από τις κατεδαφίσεις. Τέλος, εάν η αποσυναρμολόγηση είναι μια βιώσιμη επιλογή για κατεδάφιση (ή για μείωση των απορριμάτων που δημιουργούνται από αυτήν), είναι επίσης απαραίτητο να σκεφτεί κανείς πώς να τη διευκολύνει από την αρχή του έργου, προσέχοντας ιδιαίτερα την ένωση των υλικών και την προτίμηση για μηχανικά εξαρτήματα και εξαρτήματα στερέωσης, όπως υπερασπίζεται η έννοια του Design for Disassembly (DfD) — «σχεδιασμός για αποσυναρμολόγηση». Η σκέψη και η δράση σε όλα τα στάδια του κύκλου είναι ο τρόπος για να αντιστραφεί η μονόδρομη λογική κατανάλωσης-διάθεσης και να προωθηθεί μια κυκλική οικονομία. Ως μέθοδος διατήρησης, όχι μόνο των ίδιων των κατασκευαστικών τμημάτων αλλά και ενός εποικοδομητικού τρόπου δράσης, η αποσυναρμολόγηση αυτών των στοιχείων, αντί της κατεδάφισης, υποδεικνύει νέες δυνατότητες για την επανερμηνεία της κατασκευής που βασίζεται στην αποδόμηση. Αυτό το κίνημα, πέρα από την κλίμακα του κτιρίου, συμβάλλει σε σημαντικές και απαραίτητες αλλαγές στο γραμμικό κτιριακό μοντέλο. 59

CASE STUDY

Πέντε άκτιστα έργα από καθιερωμένα αρχιτεκτονικά γραφεία Σχέδια, conceptual έργα, συμμετοχές σε διαγωνισμούς και έργα σε διαφορετικά στάδια ανάπτυξης. ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΦΩΤΕΙΝΗ ΔΑΪΛΑ

Φ Ε Β Ρ O YA Ρ Ι Ο Σ 2 0 2 2

πό ένα πάρκο επικονιαστών που σχεδιάστηκε για μια πρωτοβουλία της Ε.Ε. έως ένα οικιστικό έργο θερμοκηπίου στη Γερμανία, ένα μουσείο στην Αρκτική ή μια καινοτόμα πρόταση για τη συλλογή ανανεώσιμης ενέργειας στην Ολλανδία, τα έργα που παρουσιάζονται στη συνέχεια χαρακτηρίζονται από ποικιλία σχεδιαστικών προσεγγίσεων, προγραμμάτων και κλιμάκων. Γραφεία όπως οι Vincent Callebaut Architectures, η 10 Design, η Antonio Citterio Patricia Viel ή η Sweco, παρουσιάζουν παγκόσμιες παρεμβάσεις που απεικονίζουν μια γκάμα ιδεών, από νέα μοντέλα συλλογικής στέγασης και κοινοτικής διαβίωσης μέχρι οικολογικό και αειφορικό σχεδιασμό και πολιτιστική αρχιτεκτονική που προσανατολίζεται στην κοινότητα.

Pollinator Park της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Vincent Callebaut Architectures Σύμφωνα με τον ΟΗΕ, από το 2020 οι επικονιαστές απειλούνται σοβαρά με ποσοστό εξαφάνισης που είναι «100 έως 1.000 φορές υψηλότερο από το κανονικό». Η ευαισθητοποίηση των παιδιών και των ευρωπαίων πολιτών σχετικά με τα μέτρα για την αντιμετώπιση αυτής της μείωσης είναι ο κύριος στόχος του Pollinator Park. Προκειμένου να διατηρηθεί και να αποκατασταθεί η βιοποικιλότητα της επικονιαζόμενης πανίδας, το πάρκο την επιδεικνύει σε πραγματική κλίμακα. Από το Miro’s Meadow έως το Hungry Hive, μέσω του Urban Lab και του Zoom Room, προωθείται ο ευγενής ρόλος του γεωργικού επαγγέλματος. Επίσης, δείχνει καλές πρακτικές για τη διατήρηση των επικονιαστών σε πολλαπλά επίπεδα: εδαφική, γεωργική, δασική και αστική χρήση γης.

Pollinator Park (credits Vincent Callebaut Architectures)

Turku Concert Hall, PESArchitects Η νέα αίθουσα συναυλιών για την πόλη Turku στη Φινλανδία έχει σχεδιαστεί για διαφορετικές συναντήσεις σε διαφορετικά επίπεδα: αστικό, καλλιτεχνικό, λειτουργικό και πολιτιστικό. Η αρχιτεκτονική του κτιρίου λειτουργεί ως πλατφόρμα για να ενισχύσει την αίσθηση της κοινότητας και να ενεργοποιήσει νέες μορφές δραστηριοτήτων και εκδηλώσεων. Η αίθουσα συναυλιών χωρητικότητας 1.300 θέσεων θα διαθέτει ακουστική παγκόσμιας κλάσης σε ένα βέλτιστα τροποποιημένο αμφιθέατρο που «βυθίζει» το κοινό και την ορχήστρα στη μουσική. Η πολυλειτουργική αίθουσα χωρητικότητας 300 θέσεων έχει σχεδιαστεί για την ευέλικτη φιλοξενία ποικίλων χρήσεων. Το κτίριο θα αφήσει όσο το δυνατόν περισσότερο ανοιχτή γίνεται την υπάρχουσα πλατεία με Φ Ε Β Ρ O YA Ρ Ι Ο Σ 2 0 2 2

Turku Concert Hall (credits Hansinok)

CASE STUDY

στόχο να διατηρήσει τη θέα στο ποτάμι από το θέατρο και το κτίριο της κυβέρνησης.

Downtown South, 10 Design

Raleigh Downtown South (credits Frontop)

Πρόκειται για συγκρότημα μικτής χρήσης που περιλαμβάνει γραφεία και οικιστικούς χώρους, καθώς και χώρους φιλοξενίας, λιανικής και αναψυχής. Η πρόταση περιλαμβάνει και τον σχεδιασμό ενός γηπέδου ποδοσφαίρου χωρητικότητας 20.000 θέσεων και ενός κέντρου VR που έχει σχεδιαστεί για να ενισχύσει περαιτέρω την αστική ανάπτυξη στο νότιο άκρο του Downtown Raleigh (Β. Καρολίνα). Το όραμα της 10 Design για το Raleigh είναι να αναπτύξει έναν νέο δήμο που θα βασίζεται στην αναδυόμενη δημιουργική βιομηχανία της Ανατολικής Ακτής παρέχοντας ολοκαίνουργια σπίτια και κοινόχρηστους χώρους για την κοινότητα και συμβάλλοντας στην επανενεργοποίηση της νότιας συνοικίας της πόλης, συμπληρώνοντας το ερευνητικό τρίγωνο στα βόρεια της πόλης.

Gate Central, Antonio Citterio Patricia Viel

Gate Central [credits Antonio Citterio Patricia Viel(ACPV)]

Το διεθνές γραφείο Antonio Citterio Patricia Viel (ACPV) αποκαλύπτει το σχέδιο του Gate Central, ενός νέου συγκροτήματος μικτής χρήσης που σχεδιάστηκε υπό το πρίσμα της βιώσιμης αστικής ανάπτυξης. Σε απόσταση αναπνοής από μερικά από τα πλέον επισκέψιμα μνημεία του Μιλάνου, το Gate Central θα προσφέρει 1.700 τ.μ. οικιστικών και εμπορικών χώρων ενώ θα αναγεννήσει μια περιοχή που βομβαρδίστηκε σφοδρά τον καιρό του πολέμου στο Μιλάνο, επαναπροσδιορίζοντάς την για την απόλαυση του κοινού και ως έναν ζωντανό οικιστικό χώρο.

Residential Greenhouse Bremen Germany, Delugan Meissl Associated Architects

Residential Greenhouse (credits Delugan Meissl Associated Architects)

Η συνοικία Neu-Stephani είναι η τοποθεσία ενός πολύ ιδιαίτερου οικιστικού έργου με μια εξελιγμένη ενεργειακή ιδέα: ένα οικιστικό θερμοκήπιο. Τα κύρια στοιχεία του κτιρίου είναι τρία: ένα οικιστικό ξύλινο τετράγωνο, ένα επάλληλο θερμοκήπιο και μία συνδετική πέργκολα. Το κτίριο κατοικιών είναι μια πλήρως προκατασκευασμένη, αρθρωτή ξύλινη κατασκευή που απλώς συναρμολογείται επί τόπου. Ανάλογα με το πώς συνδυάζονται οι μονάδες, το κτίριο μπορεί να περιέχει από 30 έως 54 οικιστικές μονάδες. Επιπλέον υπάρχει ένα θερμοκήπιο το οποίο όχι μόνο είναι διαθέσιμο στους κατοίκους για ιδιωτική αστική γεωργία αλλά θα χρησιμοποιηθεί και εμπορικά από startups. Φ Ε Β Ρ O YA Ρ Ι Ο Σ 2 0 2 2

Deda & Architects – We Bring Creativity Into Reality Development Design Technical Advisory

Giannou Kranidioti 2 55535 Pylea Thessaloniki Michalakopoulou 4 11528 Athens T Thessaloniki: +30 2310 472 500 Τ Athens: +30 2130 880 475 d-a@deda-architects.com