รู้จักโบสถ์ฝรั่งสไตล์ไทย วัดพระมหาไถ่ กรุงเทพมหานคร กฤติยา บุญขาว
รู้จักโบสถ์ฝรั่งสไตล์ไทย วัดพระมหาไถ่ กรุงเทพมหานคร
กฤติยา บุญขาว
2 วัดพระมหาไถ่ กรุงเทพมหานคร
ความหมายของโบสถ์
วัดพระมหาไถ่ กรุงเทพมหานคร 3
Church ในทางคริสต์ศาสนา โบสถ์ หมายถึงอาคารหรือสถานทีท่ ผ่ี นู้ บั ถือ ศาสนาคริสต์มารวมกันเพือ่ ประกอบพิธหี รือ ทำ�ศาสนกิจร่วมกัน อาคาร “โบสถ์” (Church) คือ อาคารศักดิส์ ทิ ธิส์ ร้างขึน้ เพือ่ นมัสการ พระเจ้าเป็นสถานทีซ่ ง่ึ บรรดาสัตบุรษุ รวมตัวกันปฏิบตั คิ ารวกิจสาธารณะ อาคารโบสถ์หมายถึง “บ้านของพระเจ้า” ด้วย คือบ้านทีม่ ไี ว้ เพือ่ ให้ประชากร ของพระมาชุมนุมพร้อมกันประกอบพิธกี รรมการมาชุมนุมกันเพือ่ นมัสการ พระเจ้าเป็นเอกลักษณ์ประการหนึง่ ของวิถชี วี ติ คริสตชนและคริสตชนสำ�นึก ตนเองว่าเป็นประชากรของพระเจ้า และพวกเขาก็มารวมตัวกันถวายนมัสการ ในฐานะทีเ่ ป็นประชากร
4 วัดพระมหาไถ่ กรุงเทพมหานคร
วัดพระมหาไถ่ กรุงเทพมหานคร 5
6 วัดพระมหาไถ่ กรุงเทพมหานคร
ลักษณะโดยทั่วไปของโบสถ์
วัดพระมหาไถ่ กรุงเทพมหานคร 7
8 วัดพระมหาไถ่ กรุงเทพมหานคร
Quality นิกายโรมันคาทอลิก เรียกโบสถ์ของตนว่า “วัด” อาคารของโบสถ์มักมี ลักษณะของสถาปัตยกรรมยุโรปทีต่ า่ งจากอาคารทีพ่ กั อาศัย เน้นความศิลปะ และยิ่งใหญ่ ประดับด้วยรูปปั้นต่างๆ อย่างไรก็ตามในท้องถิ่นทุรกันดารอาจ สร้างแบบเรียบง่ายก็ได้ นิกายโปรเตสแตนต์ เรียกโบสถ์ของตนว่า “คริสตจักร” อาคารของ โบสถ์เน้นความเรียบง่ายดูเหมือนอาคารทั่วไปไม่เน้นรูปปั้นรูปสลัก มีไม้กางเขนประดับเป็นเครื่องหมายถึงอาคารทางศาสนกิจเท่านั้น
วัดพระมหาไถ่ กรุงเทพมหานคร 9
ประวัติวัดพระมหาไถ่
10 วัดพระมหาไถ่ กรุงเทพมหานคร
วัดพระมหาไถ่ กรุงเทพมหานคร 11
12 วัดพระมหาไถ่ กรุงเทพมหานคร
วัดพระมหาไถ่ กรุงเทพมหานคร 13
History วัดพระมหาไถ่ถือกำ�เนิดขึ้นมาเมื่อต้นเดือน พฤศจิกายน 2492 เป็น เรือนไม้สร้างติดกับบ้านที่พระสงฆ์ของคณะพักอาศัยอยู่ รู้จักกันในชื่อเล่นๆ ว่า “วัดแม่พระแห่งโรงรถ” สองปีให้หลังได้ย้ายไปอยู่ที่ใหม่ กว้างขวางกว่า เดิมเป็นคลีนิกของ นพ. เลิศ ศรีจันทร์ ท่านเป็นคาทอลิกและเป็นผู้มีอุปการะคุณคนแรกๆ ของคณะพระมหาไถ่ทุกวันอาทิตย์พิธีมหาบูชามิสซาจะ ทำ�กันในหอประชุม ณ บริเวณโรงเรียนมาแตร์ เดอีตลอดช่วงเวลาที่กล่าว มา คณะพระมหาไถ่เฝ้ามองหาที่ดินเพื่อจะได้สร้างโบสถ์และบ้านพักพระสงฆ์เป็นหลัก แหล่งแน่นอน จุดประสงค์ก็คืออยากได้แหล่งที่ชาวคาทอลิกที่ ใช้ภาษาอังกฤษสมารถติดต่อได้สะดวก เนื่องจากพณฯ พระสังฆราช หลุยส์ โชแรง ประมุขของพระศาสนจักร สังฆมณฑลกรุงเทพฯ ขณะนั้นเล็งเห็นว่า กลุ่มชาวคาทอลิกกลุ่มนี้น่าจะได้รับการอภิบาลมากขึ้นกว่า เดิมที่ขาดแคลน พระสงฆ์ที่รู้ภาษาอังกฤษ ในที่สุด ตอนต้นปี 2497 คณะก็ได้มาซึ่งที่ดินชั้น หนึ่งตรงตามความต้องการ ตั้งอยู่ในซอยร่วมฤดี การก่อสร้างโบสถ์เริ่มขึ้น ตอนต้นปี 2497 นั้นเอง
14 วัดพระมหาไถ่ กรุงเทพมหานคร
ภายใต้การควบคุมของสถาปนิกมือดีชาวอิตาเลี่ยน ชื่อ อาชิเนลลี ท่านตื่นเต้นและดีใจมากที่มีโอกาสออกแบบและสร้างโบสถ์คาทอลิกใน แบบ สถาปัตยกรรมไทย ซึ่งเป็นดำ�รัสของพณฯ ฟูลตัน ชีน พระสังฆราชชาว อเมริกันอันเลื่องชื่อเคยให้ไว้ขณะที่ท่านบังเอิญมาเยือนประเทศไทยในเวลา เดียวกันเป็นการมาถึงของพระสงฆ์คณะพระมหาไถ่ โบสถ์พระมหาไถ่สร้าง เสร็จในปี 2497
วัดพระมหาไถ่ กรุงเทพมหานคร 15
16 วัดพระมหาไถ่ กรุงเทพมหานคร
งานสถาปัตยกรรม
วัดพระมหาไถ่ กรุงเทพมหานคร 17
Architecture วัดพระมหาไถ่ เป็นอาคารที่มีโครงสร้างใหญ่โต สูงสง่า มีลักษณะ โครงสร้างส่วนใหญ่เป็นแบบก่ออิฐถือปูน มีเสาขนาดใหญ่จำ�นวนมากรองรับ หลังคาสูงและซ้อนชั้นตามแบบสถาปัตยกรรมไทย มีงานศิลปกรรมไทย ตกแต่งบริเวณบานประตู และด้านในของตัวอาคาร เป็นอาคารชั้นเดียว ทิศ ในการวางผังอาคารหันไปทางทิศตะวันออก มีการย่อมุมอาคารด้านหน้า 3 ชั้น ด้านหลัง 2 ชั้น พื้นชั้นที่ 1 เป็นพื้นคอนกรีตเสริมเหล็ก พื้นชั้นที่ 2 ปูทับ ด้วยหินอ่อน ผนังเป็นแบบทึบ ก่ออิฐถือปุนล้อมทั้ง 4 ด้าน ผนังด้านหน้าเจาะ เป็นประตูทางเข้า 3 ช่อง ด้านข้างฝั่งละ 6 ช่อง และด้านหลังอีก 2 ช่อง เสา มีจำ�นวนทั้งหมด 22 ต้น เป็นเสาปูน ปูทับด้วยหินอ่อนจากพื้นขึ้นไป 3 เมตร สร้างเลียนแบบเสาย่อมุมไม้แปดเหลี่ยมแบบเสาสถาปัตยกรรมไทย ดูมั่นคง แข็งแรงและสง่างาม หลังคาเป็นกระเบื้องหลังคาหางมน หรือเกล็ดปลา ลักษณะทรงหน้าจั่ว มีการซ้อนชั้นหลังคา ด้านหน้า 3 ชั้น ด้านหลัง 2 ชั้น
18 วัดพระมหาไถ่ กรุงเทพมหานคร
วัดพระมหาไถ่ กรุงเทพมหานคร 19
20 วัดพระมหาไถ่ กรุงเทพมหานคร
งานศิลปกรรม
วัดพระมหาไถ่ กรุงเทพมหานคร 21
Arts
ซุ้มประตู และบานประตู มีลักษณะของงานศิลปกรรมตกแต่ง เหมือนกันทุกบาน คือเป็นทรงหน้าจั่ว โครงสร้างแบบก่ออิฐถือปูน การ ตกแต่งลวดลายประดับเป็นงานปูนปั้นทาทับด้วยสีทอง กรอบซุ้มประดับด้วย ลวดลายแข้งสิงห์ ส่วนยอดชั้นบนประดับด้วยลายกระจัง ชั้นที่สองจะประดับ ด้วยลายประจำ�ยาม ด้านข้างประดับด้วยลายกนก บริเวณด้านบนขอบประตู ประดับด้วยลายหน้ากระดานมีลายบัวหงายประดับด้านบนอีกที เสาส่วนบน ประดับด้วยลายบัวคว่ำ�บัวหงาย และส่วนฐานประดับด้วยลายบัวหงายมีฐาน รองรับ บานประตู เป็นประตูบานประตูลูกฟักบานเซี้ยมทำ�ด้วยไม้ มีทั้งหมด 15 บาน ขนาดและรูปแบบเดียวกันทั้งหมด 22 วัดพระมหาไถ่ กรุงเทพมหานคร
วัดพระมหาไถ่ กรุงเทพมหานคร 23
เมื่อมองด้านบน จะพบ ดาวเพดาน ประดับเรียงรายสวยงาม เป็นส่วนปิดใต้ขื่อเพดานด้านบนของตัวอาคาร ลงพื้นสีแดง ประดับ ตกแต่งด้วยลายดอกไม้ มีดาวล้อมเดือน เป็นส่วนที่ปิดใต้ขื่อด้านบนของ วิหาร ประดับตกแต่งเพดานภายในอาคารเป็นลวดลายดอกไม้เทคนิค ลงรักปิดทองบนพื้นสีแดง
ซึ่งขื่อด้านอาคารแบ่งย่อยออกเป็น 6 ช่อง ในแต่ละช่องมีลวดลาย ดาวเพดานประดับเหมือนกันมีขนาดและรูปแบบเดียวกันทัง้ หมด ลวดลาย เป็นลายดอกไม้วงกลมขนาดใหญ่อยู่ตรงกลาง ล้อมรอบด้วยลวดลาย ดอกไม้ขนาดเล็ก
รูปปั้นพระเยซู เป็นส่วนที่อยู่ด้านในกึ่งกลางสุดของโบสถ์ มีขนาด มโหฬาร สูง 4.3 เมตร กว้าง 3.1 เมตร เป็นจุดรวมสายตาของผู้อยู่ในห้อง โถง เป็นประติมากรรมปูนปั้น ยกเป็นเค้าโครง 3 มิติ จากนั้นนำ�ปูนซีเมนต์ และปูนปาสเตอร์มาโบก แล้วปั้นเป็นรูปและสลักด้วยเกรียง แปรง เสร็จแล้ว ตกแต่งรายละเอียดด้วยมือ เมื่อผิวแห้ง ก็เคลือบด้วยสีทอง เป็นการแสดง ภาพตอน การเสด็จขึ้นสวรรค์ (The Ascenion) พระองค์ทรงนำ�พวกเขาออก ไปไหนถึงเบทานี ทรงยกพระหัตถ์ขึ้นอำ�นวยพรให้พวกเขา ทันใดนั้นเองก็ทรง ถูกยกลอยขึ้นสวรรค์ห่างจากพวกเขาไปทุกที และขณะที่พวกเขากำ�ลังเพ่ง มองท้องฟ้าระหว่างที่พระองค์กำ�ลังลอยขึ้นสวรรค์ ชายสองคนในชุดขาวมา ยืนอยู่ข้างๆ พร้อมกับเอ่ยขึ้นว่า “ชาวกาลิลีเอ๋ย ไยเจ้าจึงยังเพ่งมองสวรรค์ อยู่เล่า พระเยซูองค์เดียวกันที่ถูกนำ�ไปจากพวกท่านไปสู่สวรรค์นี้ จะเสด็จ กลับมาอีกในลักษณะเดียวกับที่พวกท่านได้เห็นพระองค์เสด็จขึ้นสวรรค์”
26 วัดพระมหาไถ่ กรุงเทพมหานคร
วัดพระมหาไถ่ กรุงเทพมหานคร 27
ภาพประติมากรรมฝาผนัง ภายในโบสถ์ การออกแบบได้ดัดแปลง สถาปัตยกรรมแบบไทยให้สนองความต้องการด้านจารีตพิธีของคาทอลิก สอดสายตามองไปรอบๆภายในโบสถ์รูปปูนปั้นนูนสูงแสดงพระมหาทรมานและการไถ่บาปของพระเยซูเจ้า ใครเห็นก็ต้องสะเทือนใจรูปปั้น นูนสูง ความยาว 40 เมตร แสดงพระมหาทรมานของพระเยซูเจ้าภายในตัว โบสถ์ รูปปั้นพระเยซูเจ้าบนผนังทั้งสองข้างภายในตัวโบสถ์ และรูปปั้นพระเยซูเจ้าปางผู้ไถ่นี้ คุณพ่อ แฮรี่ ทีล เป็นผู้ว่าจ้างสถาปนิกชาวฟิลิปปินส์ ชื่อ MR. VIRGILIO (VER) MANIPOL ให้ออกแบบในปี 1970 โดยเริ่มต้นจะนำ� ภาพวาดขนาดเท่าของจริงไปปะติดผนังของโบสถ์ทั้งสองข้าง แล้วเอาลวด ตาข่าย แล้วเอาลวดตาข่ายมาตอกติดตะปู ยกรูปเป็นเค้าโครง 3 มิติ จากนั้น นำ�ปูนซีเมนต์และปูนปลาสเตอร์มาโบก ท้ายที่สุดจึงปั้นเป็นรูปและสลักด้วย เกรียง แปรง และตกแต่งรายละเอียดด้วยมือ
28 วัดพระมหาไถ่ กรุงเทพมหานคร
เมื่อผิวรูปปั้นแห้งดีแล้ว จึงเคลือบด้วยสีให้ดูเป็นของเก่า รูปปั้นรูป มโหฬารหลังพระแท่นบูชาก็ใช้วิธีเดียวกันนี้ ซึ่งต่อมาทาทับด้วยสีทอง ด้วยความร่วมมือของคุณพ่อทีลและ Mr. VER วัดพระมหาไถ่จึงได้มา ซึ่งงานศิลป์ที่ไม่เหมือนใคร แสดงถึงพระมหาทรมาน การสิ้นพระชนม์ และ การเสด็จืฟื้นคืนชีพของพระเยซูเจ้า นอกจากรูปปั้นนูนสูงแสดงมรรคาหงกางเขนทั้ง 14 ภาคแล้ว ยังมีภาพที่แสดงถึงการเข้าตรีทูตในสวนเกทเสมณี (ด้านขวาสุด) และการเสด็จฟื้นคืนชีพ (ด้านซ้ายสุด) อีกด้วยรูปปั้นนูนสูง แสดงเหตุการณ์แต่ละภาพที่เชื่อมต่อกันเหมือนคลื่นโน้มน้าวใจให้ซาบซึ้งถึง โศกนาฏกรรมแห่งมรรคาอันศักดิ์สิทธิ์
วัดพระมหาไถ่ กรุงเทพมหานคร 29
30 วัดพระมหาไถ่ กรุงเทพมหานคร
รู้จักโบสถ์ฝรั่งสไตล์ไทย วัดพระมหาไถ่ กรุงเทพมหานคร © 2015 (พ.ศ.2558) โดย กฤติยา บุญขาว สงวนลิขสิทธิ์ พิมพ์ครั้งแรกเมื่อ ตุลาคม พ.ศ.2558 จัดพิมพ์โดย ภาควิชาศิลปะไทย คณะวิจิตรศิลป์ มหาวิทยาลัยเชียงใหม่ เรียบเรียงและออกแบบโดย กฤติยา บุญขาว ออกแบบโดยใช้ฟอนต์ TH Miramit AS 16 pt. หนังสือเล่มนี้เป็นส่วนหนึ่งของการเรียนการสอน เพื่อส่งเสริม และต่อยอดศักยภาพการศึกษา ภายในภาควิชาศิลปะไทย คณะวิจิตรศิลป์ มหาวิทยาลัยเชียงใหม่