8858649121387

คูมือครู 㪌»ÃСͺ¡ÒÃÊ͹ËÇÁ¡Ñº

˹ѧÊ×ÍàÃÕ¹ ©ºÑº Í- .

».

ภาพปกนี้มีขนาดเทากับหนังสือเรียนฉบับจริงของนักเรียน

กระบวนการสอนแบบ 5 Es ชวยสรางทักษะการเรียนรู กิจกรรมมุงพัฒนาทักษะการคิด คำถาม + แนวขอสอบเพื่อยกผลสัมฤทธิ์ O-NET กิจกรรมบูรณาการเตรียมพรอมสู ASEAN 2558

เอกสารประกอบคูมือครู

กลุมสาระการเรียนรู สังคมศึกษา ศาสนา และวัฒนธรรม

ภูมิศาสตร ชั้นมัธยมศึกษาปที่

2

สําหรับครู

คูมือครู Version ใหม

ลักษณะเดน

ขยายพื้นที่รูปเลมใหญขึ้นกวาเดิม จัดแบงพื้นที่ออกเปนโซน เพื่อคนหาขอมูลไดงาย สะดวก รวดเร็ว และดูเปนระเบียบ กระตุน ความสนใจ

สํารวจคนหา

Engage

Explore

อธิบายความรู Explain

ขยายความเขาใจ Expand

ตรวจสอบผล

กระตุน ความสนใจ

Evaluate

สํารวจคนหา

Engage

Explore

อธิบายความรู Explain

ขยายความเขาใจ Expand

ตรวจสอบผล Evaluate

เปาหมายการเรียนรู สมรรถนะของผูเรียน คุณลักษณะอันพึงประสงค

หน า

โซน 1 กระตุน ความสนใจ

Engage

สํารวจคนหา

Explore

อธิบายความรู

Explain

ขยายความเขาใจ

Expand

ตรวจสอบผล

หน า

หนั ง สื อ เรี ย น

โซน 1

หนั ง สื อ เรี ย น

Evaluate

ขอสอบเนน การคิด

แนว  NT  O-NET

ขอสอบ

โซน 2

ขอสอบเนน การคิด แนว O-NET

เกร็ดแนะครู

O-NET

บูรณาการเชื่อมสาระ

โซน 3

กิจกรรมสรางเสริม กิจกรรมทาทาย

นักเรียนควรรู

โซน 3

โซน 2 บูรณาการอาเซียน มุม IT

No.

คูมือครู

คูมือครู

No.

โซน 1 ขั้นตอนการสอนแบบ 5Es

โซน 2 ชวยครูเตรียมสอน

โซน 3 ชวยครูเตรียมนักเรียน

เพื่อใหครูเตรียมจัดกิจกรรมการเรียน การสอน โดยแนะนําขั้นตอนการสอนและ การจัดกิจกรรมแบบ 5Es อยางละเอียด เพื่อใหนักเรียนบรรลุตามตัวชี้วัด

เพื่อชวยลดภาระครูผูสอน โดยแนะนํา เกร็ดความรูสําหรับครู ความรูเสริมสําหรับ นักเรียน รวมทั้งบูรณาการความรูสูอาเซียน และมุม IT

เพื่อใหครูสะดวกตอการจัดกิจกรรม โดย แนะนํากิจกรรมบูรณาการเชือ่ มระหวางสาระหรือ กลุมสาระการเรียนรู วิชา กิจกรรมสรางเสริม กิจกรรมทาทาย รวมถึงเนื้อหาที่เคยออกขอสอบ O-NET แนวขอสอบ NT/O-NET ทีเ่ นนการคิด พรอมเฉลยและคําอธิบายอยางละเอียด

ที่ใชในคูมือครู

แถบสีและสัญลักษณ

แถบสีแสดงขั้นตอนการสอนและการจัดกิจกรรม แบบ 5Es เพื่อใหครูทราบวาเปนขั้นการสอนขั้นใด

1. แถบสี 5Es สีแดง

สีเขียว

กระตุน ความสนใจ

เสร�ม

สํารวจคนหา

Engage

2

•

เปนขั้นที่ผูสอนเลือกใช เทคนิคกระตุน ความสนใจ เพื่อโยง เขาสูบทเรียน

สีสม

อธิบายความรู

Explore

•

เปนขั้นที่ผูสอน ใหผูเรียนสํารวจ ปญหา และศึกษา ขอมูล

สีฟา

Explain

•

เปนขั้นที่ผูสอน ใหผูเรียนคนหา คําตอบ จนเกิดความรู เชิงประจักษ

สีมวง

ขยายความเขาใจ

ตรวจสอบผล

Expand

•

Evaluate

เปนขั้นที่ผูสอน ใหผูเรียนนําความรู ไปคิดคนตอๆ ไป

•

เปนขั้นที่ผูสอน ประเมินมโนทัศน ของผูเรียน

2. สัญลักษณ สัญลักษณ

วัตถุประสงค

• เปาหมายการเรียนรู

• หลักฐานแสดง ผลการเรียนรู

• เกร็ดแนะครู

แทรกความรูเสริมสําหรับครู ขอเสนอแนะ ขอควรระวัง ขอสังเกต แนวทางการจัด กิจกรรมและอืน่ ๆ เพื่อประโยชนในการ จัดการเรียนการสอน ขยายความรูเพิ่มเติมจากเนื้อหา เพื่อให ครูนําไปใชอธิบายเพิ่มเติมใหนักเรียน ไดมีความรูมากขึ้น

•

ความรูห รือกิจกรรมเสริม ใหครูนาํ ไปใช เตรียมความพรอมใหกบั นักเรียนกอนเขาสู ประชาคมอาเซียนใน พ.ศ. 2558 โดย บูรณาการกับวิชาทีก่ าํ ลังเรียน

บูรณาการอาเซียน

•

คูม อื ครู

แสดงรองรอยหลักฐานตามภาระงาน ที่ครูมอบหมาย เพื่อแสดงผลการเรียนรู ตามตัวชี้วัด

• นักเรียนควรรู

มุม IT

แสดงเปาหมายการเรียนรูที่นักเรียน ตองบรรลุตามตัวชี้วัด ตลอดจนสมรรถนะ ที่จะตองมี และคุณลักษณะที่พึงเกิดขึ้น กับนักเรียน

แนะนําแหลงคนควาจากเว็บไซต เพื่อให ครูและนักเรียนไดเขาถึงขอมูลความรู ที่หลากหลาย ทั้งไทยและตางประเทศ

สัญลักษณ

ขอสอบ

วัตถุประสงค

O-NET

(เฉพาะวิชา ชัน้ ทีส่ อบ O-NET O-NET)

ขอสอบเนน การคิด

แนว  NT  O-NE T (เฉพาะระดับชัน้ มัธยมศึกษาตอนตน)

ขอสอบเนน การคิด แนว O-NET (เฉพาะระดับชัน้ มัธยมศึกษาตอนปลาย)

บูรณาการเชื่อมสาระ

กิจกรรมสรางเสริม

กิจกรรมทาทาย

• ชีแ้ นะเนือ้ หาทีเ่ คยออกขอสอบ

O-NET โดยยกตัวอยางขอสอบ พรอมวิเคราะหคาํ ตอบ อยางละเอียด

• เปนตัวอยางขอสอบทีม่ งุ เนน

การคิดและเปนแนวขอสอบ NT/O-NET ในระดับมัธยมศึกษา ตอนตน มีทงั้ ปรนัย - อัตนัย พรอมเฉลยอยางละเอียด

• เปนตัวอยางขอสอบทีม่ งุ เนน

การคิดและเปนแนวขอสอบ O-NET ในระดับมัธยมศึกษา ตอนปลาย มีทงั้ ปรนัย - อัตนัย พรอมเฉลยอยางละเอียด

• แนะนําแนวทางการจัดกิจกรรม

เชือ่ มกับสาระหรือกลุม สาระ การเรียนรู ระดับชัน้ หรือวิชาอืน่ ทีเ่ กีย่ วของ

• แนะนําแนวทางการจัดกิจกรรม ซอมเสริมสําหรับนักเรียนทีค่ วร ไดรบั การพัฒนาการเรียนรู

• แนะนําแนวทางการจัดกิจกรรม ตอยอดสําหรับนักเรียนทีเ่ รียนรู ไดอยางรวดเร็ว และตองการ ทาทายความสามารถในระดับ ทีส่ งู ขึน้

คําแนะนําการใชคูมือครู การออกแบบกิจกรรมการเรียนการสอน คูมือครู รายวิชา ภูมิศาสตร ม. 2 จัดทําขึ้นเพื่อใหครูผูสอนนําไปใชเปนแนวทางวางแผนการสอนเพื่อพัฒนา ผลสัมฤทธิท์ างการเรียน และประกันคุณภาพผูเ รียน ตามนโยบายของสํานักงานคณะกรรมการการศึกษาขัน้ พืน้ ฐาน (สพฐ.) โดยใชหนังสือเรียน ภูมิศาสตร ม. 2 ของบริษัท อักษรเจริญทัศน อจท. จํากัด เปนสื่อหลัก (Core Material) ประกอบ เสร�ม การสอนและการจัดกิจกรรมการเรียนรูใหสอดคลองกับมาตรฐานการเรียนรูและตัวชี้วัดกลุมสาระการเรียนรู สังคมศึกษา 3 ศาสนา และวัฒนธรรม ตามหลักสูตรแกนกลางการศึกษาขั้นพื้นฐาน พ.ศ. 2551 โดยออกแบบกิจกรรมการเรียนการสอน ตามหลักการสําคัญ ดังนี้ 1 ออกแบบการสอนเปนหนวยการเรียนรูอิงมาตรฐาน คูมือครู รายวิชา ภูมิศาสตร ม. 2 วางแผนการสอนโดยแบงเปนหนวยการเรียนรูตามลําดับสาระ (strand) และ หมายเลขขอของมาตรฐานการเรียนรูแ ละตัวชีว้ ดั แตละหนวยจะกําหนดเปาหมายการเรียนรูแ ละจุดประสงคการเรียนรู (Objective Learning) กิจกรรมการเรียนรู (Learning Activities) และแนวทางการประเมินผลการเรียนรู (Learning Evaluation) ไวชัดเจน ครูผูสอนสามารถจัดทําแผนการสอนใหครอบคลุมมาตรฐานการเรียนรู ตัวชี้วัด สมรรถนะ และคุณลักษณะ อันพึงประสงคที่เปนเปาหมายการเรียนรูตามที่กําหนดไวในสาระแกนกลาง (ตามแผนภูมิ) และสามารถบันทึกผลสัมฤทธิ์ ทางการเรียนของผูเรียนแตละคนลงในเอกสาร ปพ.5 ไดอยางมั่นใจ แผนภูมิแสดงความสัมพันธขององคประกอบการออกแบบการเรียนรูอิงมาตรฐานและเนนผูเรียนเปนสําคัญ

พผ

ูเ

จุดปร

ะสง

คก า

ส ภา

รียน

ร

รู ีเรยน

มาตรฐานการเรียนรู ตัวชี้วัดชั้นป

ทักษะการคิด การวัดและประเมินผล การเรียนรู

กิจกรรมการเรียนรู

เทคนิคการสอน คูม อื ครู

2 การจัดการเรียนรูที่ยึดผูเรียนเปนสําคัญ แนวคิ ด ในการจั ด การเรี ย นการสอนที่ ยึ ด ผู  เ รี ย นเป น สํ า คั ญ พั ฒ นามาจากปรั ช ญาและทฤษฎี ก ารเรี ย นรู  Constructivism ที่เชื่อวา การเรียนรูเปนกระบวนการที่เกิดขึ้นภายในสมองของผูเรียนแตละคน ผูเรียนเปนผูสรางความรู โดยการเชื่อมโยงระหวางสิ่งที่ไดเรียนรูจากบทเรียนใหมกับความรูหรือประสบการณเดิมที่มีอยู ทฤษฎีนี้มีความเชื่อวา ผูเรียนทุกคนไดเรียนรูและมีการสั่งสมความรูความเขาใจเกี่ยวกับสิ่งตางๆ ติดตัวมากอน ทีจ่ ะเขาสูห อ งเรียน ซึง่ เปนการเรียนรูท เี่ กิดจากประสบการณและสิง่ แวดลอมรอบตัวผูเ รียนแตละคน ดังนัน้ การจัดกิจกรรม เสร�ม การเรียนการสอนในแตละหนวยการเรียนรู ผูสอนจะตองคํานึงถึง

4

1. ความรูเดิมของผูเรียน วิธีการสอนที่ดีจะตองเริ่มตนจากจุดที่วา ผูเ รียนมีความรูอ ะไรมาบาง แลวจึงใหความรู หรือประสบการณใหม เพื่อตอยอดจาก ความรูเดิม นําไปสูการสรางความรู ความเขาใจใหม

2. ความรูเดิมของผูเรียนถูกตองหรือไม ผูส อนตองปรับเปลีย่ นความรูค วามเขาใจเดิม ของผูเรียนใหถูกตอง และเปนพฤติกรรม การเรียนรูใ หมทมี่ คี ณุ คาตอผูเรียน เพื่อสราง เจตคติหรือทัศนคติที่ดีตอการเรียนรู สิ่งเหลานั้น

3. ผูเรียนสรางความหมายสําหรับตนเอง ผูสอนตองสงเสริมใหผูเรียนนําความรู ความเขาใจที่เกิดขึ้นไปลงมือปฏิบัติ เพื่อขยายความรูใหลึกซึ้งและมีคุณคา ตอตัวผูเรียนมากที่สุด

แนวคิด Constructivism เนนใหผูเรียนสรางความรูโดยผานกระบวนการคิดและความอยากรูของตนเอง โดยมีผูสอนเปนผูสรางบรรยากาศ

การเรียนรูและกระตุนความสนใจ คอยจัดสถานการณใหผูเรียนเกิดความขัดแยงทางความคิดระหวางประสบการณเดิมกับประสบการณ ความรูใ หม เพือ่ กระตนุ ใหผเู รียนเชือ่ มโยงความรู ความคิด กับประสบการณทมี่ อี ยูเ ดิม แลวสังเคราะหเปนความรูห รือแนวคิดใหมๆ ไดดว ยตนเอง

3 การบูรณาการกระบวนการคิด การเรียนรูของผูเรียนแตละคนจะเกิดขึ้นที่สมอง ซึ่งเปนอวัยวะที่ทําหนาที่รูคิดภายใตสภาพแวดลอมที่เอื้ออํานวย และไดรบั การกระตนุ จูงใจอยางเหมาะสม สอดคลองกับสภาพจิตใจและความตองการของผูเ รียนแตละคน การจัดกิจกรรม การเรียนรูและสาระการเรียนรูที่สอดคลองกับความสนใจและมีความหมายตอผูเรียน จะชวยกระตุนใหสมองของผูเรียน สามารถรับรูและเรียนรูไดอยางมีประสิทธิภาพตามขั้นตอนการทํางานของสมอง ดังนี้ 1. สมองจะเรียนรูและสืบคน โดยการสังเกต คนหา ซักถาม และทดลอง ปฏิบัติ จนทําใหคนพบความรูความเขาใจ ไดอยางรวดเร็ว

2. สมองจะแยกแยะคุณคาของสิ่งตางๆ โดยการตัดสินใจวิพากษวิจารณ แสดง ความคิดเห็น ยอมรับหรือตอตานตาม อารมณความรูสึกที่เกิดขึ้นในขณะที่เรียนรู

3. สมองจะประมวลเนื้อหาสาระ โดยการสรุปเปนความคิดรวบยอดจาก เรื่องราวที่ไดเรียนรูใหมนําไปผสมผสานกับ ความรูห รือประสบการณเดิมทีถ่ กู จัดเก็บอยูใ น สมอง ผานการกลัน่ กรองเพือ่ สังเคราะหเปน ความรูค วามเขาใจใหมๆ หรือเปนทัศนคติใหม ที่จะเก็บบรรจุไวในสมองของผูเรียน

การเรียนรูที่มีประสิทธิภาพจึงตองเปนการเรียนรูที่เกิดจากกระบวนการคิดของผูเรียน เพราะการเรียนรูจะเกิดขึ้น เมื่อสมองรูคิด และตองเปนการคิดไดครบถวนตามขั้นตอนการทํางานของสมองผูเรียน โดยเริ่มตนจาก 1. ระดับการคิดพื้นฐาน ไดแก การสังเกต การจําแนก การคาดคะเน การสื่อความหมาย การรวบรวมขอมูล การสรุปผล เปนตน

คูม อื ครู

2. ระดับลักษณะการคิด ไดแก การคิดกวาง คิดลึกซึ้ง คิดไกล คิดหลากหลาย คิดคลอง คิดอยางมีเหตุผล เปนตน

3. ระดับกระบวนการคิด ไดแก กระบวนการคิดอยางมีวิจารณญาณ กระบวนการแกปญหา กระบวนการ คิดสรางสรรค กระบวนการคิดสังเคราะห เปนตน

5Es การจัดกิจกรรมตามขั้นตอนวัฏจักรการเรียนรู 5Es ขั้นตอนการสอนที่สัมพันธกับขั้นตอนการคิดและการทํางานทางสมองของผูเรียนที่นิยมใชอยางแพรหลาย คือ วัฏจักรการเรียนรู 5Es ซึ่งผูจัดทําคูมือครูไดนํามาใชเปนแนวทางออกแบบกิจกรรมการเรียนการสอนในแตละหนวย ตามลําดับขั้นตอนการเรียนรู ดังนี้ ขั้นที่ 1

กระตุนความสนใจ

(Engage)

เสร�ม

5

เปนขั้นที่ผูสอนนําเขาสูบทเรียน เพื่อกระตุนความสนใจของผูเรียนดวยเรื่องราวหรือเหตุการณที่นาสนใจโดยใชเทคนิควิธีการ และคําถามทบทวนความรูหรือประสบการณเดิมของผูเรียน เพื่อเชื่อมโยงผูเรียนเขาสูความรูของบทเรียนใหม ชวยใหผูเรียนสามารถ สรุปความสําคัญหัวขอและสาระการเรียนรูของบทเรียนได จึงเปนขั้นตอนการสอนที่สําคัญ เพราะเปนการเตรียมความพรอมและสราง แรงจูงใจใฝเรียนรูแกผูเรียน

ขั้นที่ 2

สํารวจคนหา

(Explore)

เปนขัน้ ทีผ่ สู อนเปดโอกาสใหผเู รียนลงมือศึกษา สังเกต หรือรวมมือกันสํารวจ เพือ่ ใหเห็นขอบขายของประเด็นหรือปญหา รวมถึง วิธีการศึกษาคนควา การรวบรวมขอมูลความรูที่จะนําไปสูการสรางความเขาใจประเด็นหรือปญหานั้นๆ เมื่อผูเรียนทําความเขาใจใน ประเด็นหรือปญหาที่จะศึกษาคนควาอยางถองแทแลว ก็ลงมือปฏิบัติเพื่อเก็บรวบรวมขอมูลความรู สํารวจตรวจสอบ โดยวิธีการตางๆ เชน สัมภาษณ ทดลอง อานคนควาขอมูลจากเอกสาร แหลงขอมูลตางๆ จนไดขอมูลความรูที่เกี่ยวของกับประเด็นหรือปญหาที่ศึกษา

ขั้นที่ 3

อธิบายความรู

(Explain)

เปนขั้นที่ผูสอนมีปฏิสัมพันธกับผูเรียน เชน ใหการแนะนํา ตั้งคําถามกระตุนใหคิด เพื่อใหผูเรียนคนหาคําตอบ และนําขอมูล ความรูจากการศึกษาคนควาในขั้นที่ 2 มาวิเคราะห สรุปผล และนําเสนอผลที่ไดศึกษาคนความาในรูปแบบสารสนเทศตางๆ เชน เขียนแผนภูมิ ผังมโนทัศน เขียนความเรียง เขียนรายงาน เปนตน ในขั้นตอนนี้ฝกใหผูเรียนใชสมองคิดวิเคราะหและสังเคราะห อยางเปนระบบ

ขั้นที่ 4

ขยายความเขาใจ

(Expand)

เปนขั้นที่ผูสอนเลือกใชเทคนิควิธีสอนตางๆ ที่สงเสริมใหผูเรียนนําความรูที่เกิดขึ้นไปคิดคนสืบคนตอๆ ไป เพื่อพัฒนาทักษะ การเรียนรูและการทํางานรวมกันเปนกลุม ระดมสมองเพื่อคิดสรางสรรครวมกัน ผูเรียนสามารถนําความรูที่สรางขึ้นใหมไปเชื่อมโยง กับประสบการณเดิมโดยนําขอสรุปทีไ่ ดไปใชอธิบายเหตุการณตา งๆ หรือนําไปปฏิบตั ใิ นสถานการณใหมๆ ทีเ่ กีย่ วของกับชีวติ ประจําวัน ของตนเอง เพื่อขยายความรูความเขาใจใหกวางขวางยิ่งขึ้น ในขั้นตอนนี้ฝกสมองของผูเรียนใหสามารถคิดริเริ่มสรางสรรคอยางมี คุณภาพ เสริมสรางวิสัยทัศนใหกวางไกลออกไป

ขั้นที่ 5

ตรวจสอบผล

(Evaluate)

เปนขัน้ ทีผ่ สู อนประเมินมโนทัศนของผูเ รียน โดยตรวจสอบจากความคิดทีเ่ ปลีย่ นไปและความคิดรวบยอดทีเ่ กิดขึน้ ใหม ตรวจสอบ ทักษะ กระบวนการปฏิบัติ การแกปญหา การตอบคําถามรวบยอด หรือการเคารพความคิดหรือยอมรับเหตุผลของคนอื่น เพื่อการ สรางสรรคความรูร ว มกัน ผูเ รียนสามารถประเมินผลการเรียนรูข องตนเอง เพือ่ สรุปผลวามีความรูอ ะไรเพิม่ ขึน้ มาบาง เกิดความเขาใจ มากนอยเพียงใด และจะนําความรูเหลานั้นไปประยุกตใชในการเรียนรูเรื่องอื่นๆ หรือในชีวิตประจําวันไดอยางไร ผูเรียนจะเกิดเจตคติ และเห็นคุณคาของตนเองจากผลการเรียนรูที่เกิดขึ้น ซึ่งเปนการเรียนรูที่มีความสุขอยางแทจริง

การจัดกิจกรรมการเรียนรูตามขั้นตอนวัฏจักรการเรียนรู 5Es จึงเปนรูปแบบการเรียนการสอนที่เนนผูเรียน เปนสําคัญอยางแทจริง เพราะสงเสริมใหผูเรียนไดเรียนรูตามขั้นตอนของกระบวนการสรางความรูดวยตนเอง และ ฝกฝนใหใชกระบวนการคิดและกระบวนการกลุมอยางชํานาญ กอใหเกิดทักษะชีวิต ทักษะการทํางาน และทักษะการ เรียนรูที่มีประสิทธิภาพ สงผลตอการยกระดับผลสัมฤทธิ์ของผูเรียน ตามเปาหมายของการปฏิรูปการศึกษาทศวรรษที่ 2 (พ.ศ. 2552-2561) ทุกประการ คูม อื ครู

O-NET การเพิ่มผลสัมฤทธิ์ O-NET

การจัดกิจกรรมการเรียนการสอนตามขั้นตอนวัฏจักรการเรียนรู 5Es ในแตละหนวยการเรียนรู ทางผูจัดทํา จะเสนอแนะวิธีสอน รูปแบบกิจกรรมการเรียนรู พรอมทั้งออกแบบเครื่องมือวัดและประเมินผลที่สอดคลองกับตัวชี้วัด และสาระการเรียนรูแกนกลางไวทุกขั้นตอน โดยยึดหลักสําคัญ คือ หลักของการวัดและประเมินผล เสร�ม

6

1. การวัดและประเมินผลทุกครั้ง ควรนําผลมาปรับปรุงพัฒนาผูเรียน เปนรายบุคคล

2. การวัดและประเมินผลมี เปาหมาย เพื่อพัฒนาการเรียนรู ของผูเรียนจนเต็มศักยภาพ

3. การนําผลการวัดและประเมินผล ทุกครั้งมาวางแผนปรับปรุงกิจกรรม การเรียนการสอน การเลือกเทคนิค วิธีสอน และสื่อการเรียนรูให เหมาะสมกับสภาพจริงของผูเรียน

การทดสอบผูเรียน 1. การใชขอสอบอัตนัย เนนการอาน การคิดวิเคราะห และการเขียนเพิ่มมากขึ้น 2. การใชคําถามกระตุนการคิดควบคูกับการทําขอสอบที่เนนการคิดอยางตอเนื่องตามลําดับกิจกรรมการเรียนรู และตัวชี้วัด 3. การทดสอบตองดําเนินการทั้งกอนเรียน ระหวางเรียน และหลังเรียน การทดสอบควรใชขอสอบทั้งชนิดปรนัยและ อัตนัย และเปนการทดสอบเพื่อประเมินผลการเรียนของผูเรียนแตละคน เพื่อการสอนซอมเสริมใหบรรลุตัวชี้วัด ไดครบถวน 4. การสอบกลางภาค (ถามี) ควรนําแบบฝกหัดหรือขอสอบทีน่ กั เรียนสวนใหญไมสามารถตอบไดหรือไมครบถวนชัดเจน มา สรางเปนแบบทดสอบอีกครัง้ เพือ่ ตรวจสอบความรูค วามเขาใจทีถ่ กู ตอง และประเมินความกาวหนาของผูเ รียนแตละคน 5. การสอบปลายภาคเรียนเพื่อวัดผลสัมฤทธิ์ทางการเรียนตามตัวชี้วัดที่สําคัญ ควรออกขอสอบใหมีลักษณะเดียวกับ ขอสอบ O-NET โดยเนนการคิดวิเคราะห สังเคราะห เชื่อมโยงประยุกตใช เพื่อสรางความคุนเคย และฝกฝน วิธีการทําขอสอบดวยความมั่นใจ 6. การนําผลการทดสอบของผูเรียนมาวิเคราะห โดยผลการสอบกอนการเรียนตองสามารถพยากรณผลการสอบ กลางภาค และผลการสอบกลางภาคตองทํานายผลการสอบปลายภาคของผูเ รียนแตละคน เพือ่ ประเมินพัฒนาการ ความกาวหนาของผูเรียนเปนรายบุคคล 7. ผลการทดสอบปลายป ปลายภาค ตองมีคาเฉลี่ยสอดคลองกับคาเฉลี่ยของการสอบ NT ที่เขตพื้นที่การศึกษา จัดสอบ รวมทั้งคาเฉลี่ยของการสอบ O-NET ชวงชั้นที่สอดคลองครอบคลุมมาตรฐานการเรียนรูและตัวชี้วัดสําคัญ เพือ่ สะทอนประสิทธิภาพของครูผสู อนในการออกแบบการเรียนรูแ ละประกันคุณภาพผูเ รียนทีต่ รวจสอบผลไดชดั เจน การจัดการเรียนการสอนในแตละหนวยการเรียนรู ตองใหผูเรียนไดสั่งสมความรู ความเขาใจตามลําดับขั้นตอน ของกิจกรรมในวัฏจักรการเรียนรู 5Es เพื่อใหผูเรียนไดเติมเต็มองคความรูอยางตอเนื่อง จนสามารถปฏิบัติชิ้นงานหรือ ภาระงานรวบยอดของแตละหนวย ผานเกณฑประกันคุณภาพในระดับที่นาพึงพอใจ เพื่อรองรับการประเมินภายนอกจาก สมศ. ตลอดเวลา คูม อื ครู

ASEAN การเรียนรูสูประชาคมอาเซียน เพื่ออํานวยความสะดวกแกครูผูสอนในการจัดกิจกรรมการเรียนรูบูรณาการอาเซียนศึกษา ผูจัดทําไดวิเคราะห มาตรฐานการเรียนรู และตัวชี้วัดที่มีสาระการเรียนรูสอดคลองกับองคความรูเกี่ยวกับประชาคมอาเซียนในแงมุมตางๆ ครอบคลุมทัง้ ประชาคมการเมืองและความมัน่ คงอาเซียน ประชาคมเศรษฐกิจอาเซียน และประชาคมสังคมและวัฒนธรรม อาเซียน เพื่อสงเสริมการเรียนรูใหผูเรียนเกิดความตระหนัก มีความรูความเขาใจเหมาะสมกับระดับชั้นและกลุมสาระ การเรียนรู โดยเสนอแนะวิธีการจัดกิจกรรมบูรณาการเนื้อหาสาระตางๆ ที่เปนประโยชนตอผูเรียนและเปนการชวย เตรียมความพรอมผูเ รียนทุกคนทีจ่ ะกาวเขาสูก ารเปนสมาชิกของประชาคมอาเซียนไดอยางมัน่ ใจตามขอตกลงปฏิญญา เสร�ม ชะอํา-หัวหิน วาดวยความรวมมือดานการศึกษาเพือ่ บรรลุเปาหมายประชาคมอาเซียนทีเ่ อือ้ อาทรและแบงปน จึงกําหนด 7 เปนนโยบายใหกระทรวงศึกษาธิการจัดการเรียนรูเตรียมความพรอมผูเรียนเขาสูประชาคมอาเซียนภายในป พ.ศ. 2558 ตามแนวปฏิบัติที่สําคัญ ดังนี้

การจัดการเรียนรูส ู ประชาคมการเมืองและความมัน่ คงอาเซียน 1. การสรางความรูความเขาใจ และตระหนักถึงความสําคัญของ กฎบัตรอาเซียน และความรวมมือ ของ 3 เสาหลัก ซึง่ กฎบัตรอาเซียน ในขณะนี้มีสถานะเปนกฎหมายที่ ประเทศสมาชิกจะตองปฏิบัติตาม หลักการที่กําหนดไวเพื่อใหบรรลุ เปาหมายของกฎบัตรมาตราตางๆ

2. การสงเสริมหลักการ ประชาธิปไตยและการสราง สิ่งแวดลอมประชาธิปไตย เพื่อการอยูรวมกันอยางกลมกลืน ภายใตวิถีชีวิตอาเซียนที่มีความ หลากหลายดานสังคมและ วัฒนธรรม

4. การตระหนักในคุณคาของ สายสัมพันธทางประวัติศาสตร และมรดกทางวัฒนธรรมที่มี พัฒนาการรวมกัน เพื่อเชื่อม อัตลักษณและสรางจิตสํานึก ในการเปนประชากรของประชาคม อาเซียนรวมกัน

3. การสงเสริมการศึกษาดาน สิทธิมนุษยชน เพื่อสรางประชาคม อาเซียนใหเปนประชาคมเพื่อ ประชาชนอยางแทจริง สามารถ อยูรวมกันไดบนพื้นฐานการเคารพ ในคุณคาของศักดิ์ศรีแหงความ เปนมนุษยเทาเทียมกัน

5. การสงเสริมสันติภาพ ความ มั่นคง และความปรองดองในสังคม ทั้งระดับประเทศและภูมิภาคของ อาเซียนบนพื้นฐานสันติวิธีและการ อยูรวมกันดวยขันติธรรม

คูม อื ครู

การจัดการเรียนรูส ู ประชาคมเศรษฐกิจอาเซียน

เสร�ม

8

1. การพัฒนาทักษะการทํางาน เพื่อเสริมสรางผูเรียนใหมีทักษะ วิชาชีพที่จําเปนสอดคลองกับ ความตองการของตลาดแรงงาน และสถานประกอบการในอาเซียน สามารถเทียบโอนผลการเรียน และการทํางานตามมาตรฐานฝมือ แรงงานในภูมิภาคอาเซียน

2. การเสริมสรางวินัย ความรับผิดชอบ และเจตคติรักการทํางาน สามารถพึ่งพาตนเอง มีทักษะชีวิต ดํารงชีวิตอยางมีความสุข เห็นคุณคา และภูมิใจในตนเอง ในฐานะที่เปนพลเมืองไทยและ อาเซียน

3. การเรียนรูเพื่อพัฒนาตนเอง อยางตอเนื่องตลอดชีวิต ใหมี ทักษะการทํางานตามมาตรฐาน อาชีพ และคุณวุฒิของวิชาชีพสาขา ตางๆ เพื่อรองรับการเตรียมเคลื่อน ยายแรงงานมีฝมือและการเปน ประชาคมเศรษฐกิจอาเซียนที่ เขมแข็ง เพื่อสรางขีดความสามารถ ในการแขงขันในเวทีโลก

การจัดการเรียนรูส ู ประชาคมสังคมและวัฒนธรรมอาเซียน 1. การเสริมสรางความรวมมือ ในลักษณะสังคมที่เอื้ออาทร ของประชากรอาเซียน โดยยึด หลักการสําคัญ คือ ความงดงาม ของประชาคมอาเซียนมาจาก ความแตกตางและหลากหลายทาง วัฒนธรรมที่ลวนแตมีคุณคาตอ มรดกทางวัฒนธรรมของอาเซียน ซึ่งประชาชนทุกคนตองอนุรักษ สืบสานใหยั่งยืน

2. การเสริมสรางคุณลักษณะ ของผูเรียนใหเปนพลเมืองอาเซียน ที่มีศักยภาพในการกาวเขาสู ประชาคมอาเซียนอยางมั่นใจ เปนผูที่มีสุขภาพสมบูรณแข็งแรง มีทักษะการสื่อสาร ทักษะการ ทํางาน ทักษะทางสังคม สามารถ ทํางานรวมกับผูอื่นไดอยาง สรางสรรค และมีองคความรู เกี่ยวกับอาเซียนที่จําเปนตอการ ดํารงชีวิตอยางมีคุณภาพ

4. การสงเสริมการเรียนรูดาน ศิลปะ วัฒนธรรม ประเพณี วิถชี วี ติ ความเปนอยูข องเพือ่ นบาน ในอาเซียน เพื่อสรางจิตสํานึกของ ความเปนประชาคมอาเซียนและ ตระหนักถึงหนาที่ของการเปน พลเมืองอาเซียนรวมกัน

3. การสงเสริมการเรียนรูภาษา อังกฤษเพื่อการสื่อสารและการ ทํางานตามมาตรฐานอาชีพที่ กําหนดและสนับสนุนการเรียนรู ภาษาอาเซียนและภาษาเพื่อนบาน เพื่อชวยเสริมสรางสัมพันธภาพทาง สังคม และการอยูรวมกันอยางสันติ ทามกลางความหลากหลายทาง วัฒนธรรม

5. การสรางความรูและความ ตระหนักเกี่ยวกับดานสิ่งแวดลอม ปญหาและผลกระทบตอคุณภาพ ชีวิตของประชากรในภูมิภาค รวมทั้งแนวทางการพัฒนาอยาง ยั่งยืน ใหเปนมรดกสืบทอดแก พลเมืองอาเซียนในรุนหลังตอๆ ไป

กระทรวงศึกษาธิการจึงประกาศนโยบายการปฏิรูปการศึกษาทศวรรษที่ 2 (พ.ศ. 2552-2561) เพื่อเรงพัฒนาเด็ก และเยาวชนไทยใหเปนทรัพยากรมนุษยของชาติที่มีทักษะและความชํานาญ พรอมเผชิญกับความเปลี่ยนแปลงและ การแขงขันทั้งในภูมิภาคอาเซียนและภูมิภาคอื่นๆ ของสังคมโลก ทั้งนี้ผูบริหารสถานศึกษา ครูผูสอน และผูปกครอง ควรรวมมือกันอยางใกลชิดในการดูแลชวยเหลือผูเรียนและจัดประสบการณการเรียนรูเพื่อพัฒนาผูเรียนจนเต็มศักยภาพ เพื่อกาวเขาสูการเปนพลเมืองอาเซียนอยางมีเกียรติภูมิและศักดิ์ศรีความเปนมนุษยของตน คณะผูจัดทํา คูม อื ครู

ตัวชี้วัดและสาระการเรียนรูแกนกลาง สาระที่ 5

ภูมิศาสตร (เฉพาะชั้น ม. 2)*

ภูมิศาสตร

มาตรฐาน ส 5.1 เขาใจลักษณะของโลกทางกายภาพ และความสัมพันธของสรรพสิ่งซึ่งมีผลตอกันและกันในระบบของ ธรรมชาติ ใชแผนที่และเครื่องมือทางภูมิศาสตรในการคนหา วิเคราะห สรุป และใชขอมูลภูมิสารสนเทศ อยางมีประสิทธิภาพ เสร�ม ชั้น

ตัวชี้วัด

ม.2 1. ใชเครื่องมือทางภูมิศาสตร

ในการรวบรวม วิเคราะห และ นําเสนอขอมูลเกี่ยวกับลักษณะ ทางกายภาพและสังคมของ ทวีปยุโรปและแอฟริกา

2. วิเคราะหความสัมพันธระหวาง ลักษณะทางกายภาพและสังคม ของทวีปยุโรปและแอฟริกา

สาระการเรียนรูแกนกลาง • เครื่องมือทางภูมิศาสตรที่แสดงลักษณะ ทางกายภาพและสังคมของทวีปยุโรป และแอฟริกา

• ลักษณะทางกายภาพและสังคมของทวีป ยุโรปและแอฟริกา

9

หนวยการเรียนรูในหนังสือเรียน • หนวยการเรียนรูท ี่ 1 เครื่องมือทางภูมิศาสตร • หนวยการเรียนรูท ี่ 2 ภูมิศาสตรทวีปยุโรป • หนวยการเรียนรูท ี่ 3 ภูมศิ าสตรทวีปแอฟริกา • หนวยการเรียนรูท ี่ 2 ภูมิศาสตรทวีปยุโรป • หนวยการเรียนรูท ี่ 3 ภูมิศาสตรทวีปแอฟริกา

มาตรฐาน ส 5.2 เขาใจปฏิสัมพันธระหวางมนุษยกับสภาพแวดลอมทางกายภาพที่กอใหเกิดการสรางสรรควัฒนธรรม มีจิตสํานึกและมีสวนรวมในการอนุรักษทรัพยากรและสิ่งแวดลอมเพื่อการพัฒนาที่ยั่งยืน ชั้น

ตัวชี้วัด

สาระการเรียนรูแกนกลาง

ม.2 1. วิเคราะหการกอเกิดสิ่งแวดลอม

• การเปลี่ยนแปลงประชากร เศรษฐกิจ ใหมทางสังคม อันเปนผลจากการ สังคม และวัฒนธรรมของทวีปยุโรป เปลีย่ นแปลงทางธรรมชาติและทาง และแอฟริกา สังคมของทวีปยุโรปและแอฟริกา 2. ระบุแนวทางการอนุรักษทรัพยากร • การอนุรักษทรัพยากรธรรมชาติและ ธรรมชาติและสิ่งแวดลอมใน สิ่งแวดลอมในทวีปยุโรปและแอฟริกา ทวีปยุโรปและแอฟริกา 3. สํารวจ อภิปรายประเด็นปญหา เกี่ยวกับสิ่งแวดลอมที่เกิดขึ้นใน ทวีปยุโรปและแอฟริกา

• ปญหาเกี่ยวกับสิ่งแวดลอมที่เกิดขึ้นใน ทวีปยุโรปและแอฟริกา

4. วิเคราะหเหตุผลและผลกระทบ ที่ประเทศไทยไดรับจากการ เปลี่ยนแปลงของสิ่งแวดลัอม ในทวีปยุโรปและแอฟริกา

• ผลกระทบจากการเปลี่ยนแปลงของ สิ่งแวดลอมในทวีปยุโรปและแอฟริกา ตอประเทศไทย

หนวยการเรียนรูในหนังสือเรียน • หนวยการเรียนรูท ี่ 2 ภูมิศาสตรทวีปยุโรป • หนวยการเรียนรูท ี่ 3 ภูมิศาสตรทวีปแอฟริกา • หนวยการเรียนรูท ี่ 2 ภูมิศาสตรทวีปยุโรป • หนวยการเรียนรูท ี่ 3 ภูมิศาสตรทวีปแอฟริกา • หนวยการเรียนรูท ี่ 2 ภูมิศาสตรทวีปยุโรป • หนวยการเรียนรูท ี่ 3 ภูมิศาสตรทวีปแอฟริกา • หนวยการเรียนรูท ี่ 2 ภูมิศาสตรทวีปยุโรป • หนวยการเรียนรูท ี่ 3 ภูมิศาสตรทวีปแอฟริกา

_________________________________ * สํานักวิชาการและมาตรฐานการศึกษา สํานักงานคณะกรรมการการศึกษาขั้นพื้นฐาน, กระทรวงศึกษาธิการ. ตัวชี้วัดและสาระการเรียนรูแกนกลาง กลุมสาระการเรียนรู สังคมศึกษา ศาสนา และวัฒนธรรม. (กรุงเทพมหานคร : ชุมนุมสหกรณการเกษตรแหงประเทศไทย, 2551), หนา 119-130.

คูม อื ครู

จุดเนนการพัฒนาคุณภาพผูเรียน* การขับเคลื่อนหลักสูตรแกนกลางการศึกษาขั้นพื้นฐาน 2551 และการปฏิรูปการศึกษาในทศวรรษ ที่สอง (พ.ศ. 2552-2561) ใหประสบผลสําเร็จตามจุดเนนการพัฒนาคุณภาพผูเรียน โดยใหทุกภาคสวน รวมกันดําเนินการ กระทรวงศึกษาธิการไดกําหนดจุดเนนการพัฒนาคุณภาพผูเรียน ดังนี้ เสร�ม

10

ทักษะ ความสามารถ

คุณลักษณะ จุดเนนตามชวงวัย

ม. 4-6

แสวงหาความรู เพื่อแกปญหา ใชเทคโนโลยีเพื่อการเรียนรู ใชภาษาตางประเทศ (ภาษาอังกฤษ) มีทักษะการคิดขั้นสูง ทักษะชีวิต ทักษะการสื่อสารอยางสรางสรรคตามชวงวัย

ม. 1-3

แสวงหาความรูดวยตนเอง ใชเทคโนโลยีเพื่อการเรียนรู มีทักษะการคิดขั้นสูง ทักษะชีวิต ทักษะการสื่อสารอยางสรางสรรคตามชวงวัย

• อยูอยางพอเพียง

ป. 4-6

อานคลอง เขียนคลอง คิดเลขคลอง ทักษะการคิดขั้นพื้นฐาน ทักษะชีวิต ทักษะการสื่อสารอยางสรางสรรคตามชวงวัย

• ใฝเรียนรู

ป. 1-3

อานออก เขียนได คิดเลขเปน มีทักษะการคิดขั้นพื้นฐาน ทักษะชีวิต ทักษะการสื่อสารอยางสรางสรรคตามชวงวัย

• ใฝดี

• มุงมั่นในการศึกษา และการทํางาน

คุณลักษณะตามหลักสูตร

• รักชาติ ศาสน กษัตริย • ซื่อสัตยสุจริต • มีวินัย • ใฝเรียนรู • อยูอยางพอเพียง • มุงมั่นในการทํางาน • รักความเปนไทย • มีจิตสาธารณะ

* สํานักวิชาการและมาตรฐานการศึกษา สํานักงานคณะกรรมการการศึกษาขั้นพื้นฐาน, กระทรวงศึกษาธิการ. แนวทางการนําจุดเนนการพัฒนาผูเรียน สูการปฏิบัติ. (กรุงเทพมหานคร : ชุมนุมสหกรณการเกษตรแหงประเทศไทย, 2553), หนา 3-10.

คูม อื ครู

คําอธิบายรายวิชา รายวิชา ภูมิศาสตร ชั้นมัธยมศึกษาปที่ 2 รหัสวิชา ส…………………………………

กลุมสาระการเรียนรู สังคมศึกษา ศาสนา และวัฒนธรรม ภาคเรียนที่ 1-2 เวลา 40 ชั่วโมง/ป

ศึกษาการใชเครื่องมือทางภูมิศาสตรในการรวบรวม วิเคราะห และนําเสนอขอมูลเกี่ยวกับลักษณะ ทางกายภาพ และสังคมของทวีปยุโรปและแอฟริกา วิเคราะหความสัมพันธระหวางลักษณะทางกายภาพและ เสร�ม สังคมของทวีปยุโรปและแอฟริกา การกอเกิดสิ่งแวดลอมใหมทางสังคมอันเปนผลจากการเปลี่ยนแปลงทาง 11 ธรรมชาติ และทางสังคมของทวีปยุโรปและแอฟริกา แนวทางการอนุรักษทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดลอม ในทวีปยุโรปและแอฟริกา ปญหาเกี่ยวกับสิ่งแวดลอมที่เกิดขึ้นในทวีปยุโรปและแอฟริกา สาเหตุและผลกระทบ ที่ประเทศไทยไดรับจากการเปลี่ยนแปลงของสิ่งแวดลอมในทวีปยุโรปและแอฟริกา โดยใชกระบวนการคิด กระบวนการสืบคนขอมูล กระบวนการทางสังคม กระบวนการเผชิญสถานการณ และแกปญหา กระบวนการปฏิบัติ กระบวนการกลุม เพื่อใหมีความรูความเขาใจ สามารถสื่อสารสิ่งที่เรียนรู มีความสามารถในการใชเทคโนโลยีในการสืบคน ขอมูล มีคุณลักษณะอันพึงประสงคในดานใฝเรียนรู มุงมั่นในการทํางาน มีวินัย มีจิตสาธารณะ เห็นคุณคาและ มีจิตสํานึกในการอนุรักษทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดลอม ตัวชี้วัด ส 5.1 ส 5.2

ม.2/1 ม.2/1

ม.2/2 ม.2/2

ม.2/3

ม.2/4 รวม 6 ตัวชี้วัด

คูม อื ครู

ตาราง

วิเคราะหมาตรฐานการเรียนรูแ ละตัวชีว้ ดั รายวิชา ภูมศิ าสตร ม.2

คําชี้แจง : ใหผูสอนใชตารางนี้ตรวจสอบความสอดคลองของเนื้อหาสาระการเรียนรูในหนวยการเรียนรูกับมาตรฐาน การเรียนรูและตัวชี้วัดชั้นป

12

หนวยการเรียนรู

คูม อื ครู

สาระที่ 5

มาตรฐานการเรียนรูและตัวชี้วัด

เสร�ม

มาตรฐาน ส 5.1

มาตรฐาน ส 5.2

ตัวชี้วัด

ตัวชี้วัด

1

2

1

2

3

4

หนวยการเรียนรูที่ 1 : เครื่องมือทางภูมิศาสตร

✓

หนวยการเรียนรูที่ 2 : ภูมิศาสตรทวีปยุโรป

✓

✓

✓

✓

✓

✓

หนวยการเรียนรูที่ 3 : ภูมิศาสตรทวีปแอฟริกา

✓

✓

✓

✓

✓

✓

กระตุน ความสนใจ Engage

สํารวจคนหา Explore

อธิบายความรู Explain

ขยายความเขาใจ Expand

ตรวจสอบผล Evaluate

˹ѧÊ×ÍàÃÕ¹ ÃÒÂÇÔªÒ¾×é¹°Ò¹

ÀÙÁÈÔ Òʵà Á.ò

ªÑ¹é ÁѸÂÁÈÖ¡ÉÒ»‚·Õè ò

¡ÅØ‹ÁÊÒÃСÒÃàÃÕ¹ÃÙŒÊѧ¤ÁÈÖ¡ÉÒ ÈÒÊ¹Ò áÅÐÇѲ¹¸ÃÃÁ µÒÁËÅÑ¡ÊÙµÃ᡹¡ÅÒ§¡ÒÃÈÖ¡ÉÒ¢Ñé¹¾×é¹°Ò¹ ¾Ø·¸ÈÑ¡ÃÒª òõõñ

¼ÙŒàÃÕºàÃÕ§

¼È. ÇÔâè¹ àÍÕèÂÁà¨ÃÔÞ ÃÈ. ´Ã. ÍÀÔÊÔ·¸Ôì àÍÕèÂÁ˹‹Í

¼ÙŒµÃǨ

ÃÈ. ´Ã. ÊҡŠʶԵÇÔ·Âҹѹ· ¼È. ÃÐÀվà ÊÒÁÒö ¹Ò§ÊÒÇÄ´ÕÇÃó ÁÒ´Õ¡ØÅ

ºÃóҸԡÒÃ

¹ÒÂÊÁà¡ÕÂÃµÔ ÀÙ‹ÃÐ˧É

¾ÔÁ¾ ¤ÃÑ駷Õè ÷

ʧǹÅÔ¢ÊÔ·¸ÔìµÒÁ¾ÃÐÃÒªºÑ- - ÑµÔ ISBN : 978-616-203-130-4 ÃËÑÊÊÔ¹¤ŒÒ òòñóð÷ô

¤Œ¹¤ÇÒÁÃÙŒ¢ÂÒ¤ÇÒÁ¤Ô´¨Ò¡

¾ÔÁ¾ ¤ÃÑ駷Õè 1 ÃËÑÊÊÔ¹¤ŒÒ 2243131

EB GUIDE

ที่พิมพกํากับหัวขอสําคัญในหนังสือเรียนหลักสูตรแกนกลางฯ ผาน www.aksorn.com ไปยังแหลงความรูทั่วไทย-ทั่วโลก

คณะผูจัดทําคูมือครู ระวิวรรณ ตั้งตรงขันติ

กระตุน ความสนใจ Engage

สํารวจคนหา Explore

อธิบายความรู Explain

ขยายความเขาใจ Expand

ตรวจสอบผล Evaluate

¤íÒ¹íÒ

¡ÒÃÈÖ¡ÉÒàÃÕ¹ÃÙ¡Œ ÅØÁ‹ ÊÒÃСÒÃàÃÕ¹ÃÙÊŒ §Ñ ¤ÁÈÖ¡ÉÒ ÈÒÊ¹Ò áÅÐÇѲ¹¸ÃÃÁ ÁÕ¨´Ø Áا‹ ËÁÒ à¾×Íè ãËŒ¼ÙŒàÃÕ¹ÁÕ¤ÇÒÁࢌÒ㨡ÒôíÒçªÕÇÔµ¢Í§Á¹ØÉ ·Ñé§ã¹°Ò¹Ð»˜¨à¨¡ºØ¤¤ÅáÅСÒÃÍÂًËÇÁ¡Ñ¹ ã¹Êѧ¤Á ¡ÒûÃѺµÑǵÒÁÊÀÒ¾áÇ´ÅŒÍÁ ¡ÒèѴ¡Ò÷ÃѾÂҡ÷ÕèÁÕÍÂÙ‹Í‹ҧ¨íÒ¡Ñ´ ࢌÒ㨶֧ ¡ÒþѲ¹Ò ¡ÒÃà»ÅÕÂè ¹á»Å§µÒÁÂؤÊÁÑ ¡ÒÅàÇÅÒ µÒÁà˵ػ¨˜ ¨Ñµ‹Ò§æ à¡Ô´¤ÇÒÁࢌÒã¨ã¹µ¹àͧ áÅмٌÍ×è¹ ÁÕ¤ÇÒÁÍ´·¹ Í´¡ÅÑé¹ ÂÍÁÃѺ㹤ÇÒÁᵡµ‹Ò§ áÅÐÁդس¸ÃÃÁ ÊÒÁÒö¹íÒ¤ÇÒÁÃÙŒ ä»»ÃѺ㪌㹡ÒôíÒà¹Ô¹ªÕÇÔµ ໚¹¾ÅàÁ×ͧ´Õ¢Í§»ÃÐà·ÈªÒµÔáÅÐÊѧ¤ÁâÅ¡ ·Ñ§é ¹ÕÊé ÒÃзռè àŒÙ ÃÕ¹µŒÍ§ÈÖ¡ÉÒã¹ÃдѺªÑ¹é ÁѸÂÁÈÖ¡ÉÒ ÁÕÍÂÙ´‹ ÇŒ ¡ѹ õ ÊÒÃÐ »ÃСͺ´ŒÇ ÊÒÃÐÈÒÊ¹Ò ÈÕŸÃÃÁ ¨ÃÔ¸ÃÃÁ • ˹ŒÒ·Õè¾ÅàÁ×ͧ ÇѲ¹¸ÃÃÁ áÅСÒôíÒà¹Ô¹ªÕÇÔµã¹Êѧ¤Á • àÈÃÉ°ÈÒʵà • »ÃÐÇѵÔÈÒʵà • ÀÙÁÔÈÒʵà 㹡ÒèѴ·íÒ˹ѧÊ×ÍàÃÕ¹ ¨Ð¨Ñ´á¡໚¹ÊÒÃÐ ÊÒÃÐÅÐ ñ àÅ‹Á à¾×èÍãËŒà¡Ô´¤ÇÒÁ Êдǡᡋ¡ÒèѴ¡ÒÃàÃÕ¹¡ÒÃÊ͹ ÊíÒËÃѺÊÒÃÐÀÙÁÔÈÒʵà 㹪Ñé¹ÁѸÂÁÈÖ¡ÉÒ»‚·Õè ò àÅ‹Á¹Õé ä´Œ¨Ñ´·íÒãËŒÊÍ´¤ÅŒÍ§¡ÑºÊÒÃСÒÃàÃÕ¹Ãٌ᡹¡ÅÒ§áÅеÑǪÕéÇÑ´ µÒÁËÅÑ¡ÊÙµÃ᡹¡ÅÒ§¡Òà ÈÖ¡ÉÒ¢Ñé¹¾×é¹°Ò¹ ¾Ø·¸ÈÑ¡ÃÒª òõõñ â´Âà¹×éÍËÒÊÒÃШÐÇ‹Ò´ŒÇ à¤Ã×èͧÁ×Í·Ò§ÀÙÁÔÈÒʵà ·ÕèáÊ´§Åѡɳзҧ¡ÒÂÀÒ¾áÅÐÊѧ¤Á¢Í§·ÇÕ»ÂØâûáÅÐáÍ¿ÃÔ¡Ò Åѡɳзҧ¡ÒÂÀÒ¾áÅÐ Êѧ¤Á¢Í§·ÇÕ»ÂØâûáÅÐáÍ¿ÃÔ¡Ò ¡ÒÃà»ÅÕè¹á»Å§»ÃЪҡà àÈÃÉ°¡Ô¨ Êѧ¤Á áÅÐÇѲ¹¸ÃÃÁ ¢Í§·ÇÕ»ÂØâûáÅÐáÍ¿ÃÔ¡Ò ¡ÒÃ͹ØÃÑ¡É ·ÃѾÂҡøÃÃÁªÒµÔáÅÐÊÔè§áÇ´ÅŒÍÁã¹·ÇÕ»ÂØâû áÅÐáÍ¿ÃÔ¡Ò »˜ÞËÒà¡ÕèÂǡѺÊÔè§áÇ´ÅŒÍÁ·Õèà¡Ô´¢Öé¹ã¹·ÇÕ»ÂØâûáÅÐáÍ¿ÃÔ¡Ò ¼Å¡Ãзº¨Ò¡ ¡ÒÃà»ÅÕè¹á»Å§¢Í§ÊÔè§áÇ´ÅŒÍÁã¹·ÇÕ»ÂØâûáÅÐáÍ¿ÃÔ¡Òµ‹Í»ÃÐà·Èä·Â ËÇѧ໚¹Í‹ҧÂÔ§è Ç‹Ò˹ѧÊ×ÍàÅ‹Á¹Õé ¨Ð໚¹Ê×Íè ¡ÒÃàÃÕ¹ÃÙ·Œ ¨Õè Ъ‹ÇÂÍíҹǤÇÒÁÊдǡᡋ¤ÃÙ áÅйѡàÃÕ¹ à¾×èͪ‹Ç¾Ѳ¹ÒÈÑ¡ÂÀÒ¾¢Í§¹Ñ¡àÃÕ¹ãËŒºÃÃÅصÑǪÕéÇÑ´áÅÐÁҵðҹµÒÁ·ÕèËÅÑ¡Êٵà ᡹¡ÅÒ§Ï ¡íÒ˹´äÇŒ·Ø¡»ÃСÒÃ

¤³Ð¼ÙàŒ ÃÕºàÃÕ§

กระตุน ความสนใจ Engage

สํารวจคนหา

อธิบายความรู

Explore

Explain

ขยายความเขาใจ Expand

ตรวจสอบผล Evaluate

¤íÒá¹Ð¹íÒ㹡ÒÃ㪌˹ѧÊ×ÍàÃÕ¹

หนังสือเรียน รายวิชาพื้นฐาน ภูมิศาสตรเลมนี้ ใชประกอบการเรียนการสอนรายวิชาพื้นฐาน กลุมสาระการเรียนรูสังคมศึกษา ศาสนา และวัฒนธรรม ชั้นมัธยมศึกษาปที่ ๒ เนื้อหาตรงตามสาระการเรียนรูแกนกลางขั้นพื้นฐาน อานทําความเขาใจงาย ใหทั้งความรูและ ชวยพัฒนาผูเ รียนตามหลักสูตรและตัวชีว้ ดั เนือ้ หาสาระแบงออกเปนหนวยการเรียนรูต ามโครงสรางรายวิชา สะดวกแกการจัดการเรียนการสอนและการวัดผลประเมินผล พรอมเสริมองคประกอบอืน่ ๆ ทีจ่ ะชวยทําให ผูเรียนไดรับความรูอยางมีประสิทธิภาพ ¨Ñ´¡ÅØ‹Áà¹×éÍËÒ໚¹Ë¹‹Ç¡ÒÃàÃÕ¹ÃÙŒ Êдǡᡋ¡ÒèѴ¡ÒÃàÃÕ¹¡ÒÃÊ͹

หนวยการเรียนรูที่

๒

ภูมิศาสตรทวีปยุโรป

à¹×éÍËҵçµÒÁÊÒÃСÒÃàÃÕ¹Ãٌ᡹¡ÅÒ§ ãËŒ¤ÇÒÁÃÙŒáÅÐàÍ×é͵‹Í¡ÒùíÒä»ãªŒÊ͹à¾×èÍ ãËŒºÃÃÅصÑǪÕéÇÑ´ áÅÐÊÌҧ¤Ø³ÅѡɳРàÃ×èͧ¹‹ÒÃÙŒà¾ÔèÁàµÔÁ¨Ò¡à¹×éÍËÒ Íѹ¾Ö§»ÃÐʧ¤ ÁÕ¡ÒÃá·Ã¡à»š¹ÃÐÂÐæ

à¡ÃÔè¹¹íÒà¾×èÍãˌࢌÒ㨶֧ÊÒÃÐÊíÒ¤ÑÞ ã¹Ë¹‹Ç·Õè¨ÐàÃÕ¹

มหาสมุทรอารกติก

น

เอเชีย

ทะเลนอรวีเจียน

ตัวชี้วัด ใชเครื่องมือทางภูมิศาสตรในการรวบรวม วิเคราะห และ นํ า เสนอข อ มู ล เกี่ ย วกั บ ลั ก ษณะทางกายภาพ และสั ง คม ของทวีปยุโรปและแอฟริกา (ส ๕.๑ ม.๒/๑) ■ วิเคราะหความสัมพันธระหวางลักษณะทางกายภาพ สังคมของทวีปยุโรปและแอฟริกา (ส ๕.๑ ม.๒/๒) และ ■ วิเคราะหการกอเกิดสิง่ แวดลอมใหมทางสังคม อันเปนผลจาก การเปลี่ยนแปลงทางธรรมชาติและทางสังคมของทวี ปยุโรป และแอฟริกา (ส ๕.๒ ม.๒/๑) ■ ระบุแนวทางการอนุรกั ษทรัพยากรธรรมชาติแ ละสิง่ แวดลอม ในทวีปยุโรปและแอฟริกา (ส ๕.๒ ม.๒/๒) ■ สํารวจ อภิปรายประเด็นปญหาเกี่ยวกับสิ่งแวดล อมที่เกิดขึ้น ในทวีปยุโรปและแอฟริกา (ส ๕.๒ ม.๒/๓) ■ วิเคราะหเหตุและผลกระทบที่ประเทศไทยได รับจากการ เปลี่ยนแปลงของสิ่งแวดลอมในทวีปยุโรปและแอฟริ กา (ส ๕.๒ ม.๒/๔)

สงผลใหประชากรจากชนบทอพยพเข ามาสูตัวเมือง หรือยายไปอยูในคา ยลี้ภัยของสหประชาชาติ นอกจากนี้บางประเทศตองประสบป ญหาโรคระบาด เชน ประเทศซิมบับ เวเกิดอหิวาตกโรคระบาด ทําใหมีผูลักลอบเขาไปในเมืองโจฮั นเนสเบิ ประเทศแอฟริกาใตยังประสบปญหาโรคเอ รกของประเทศแอฟริกาใตมากกวา ๓ ลานคน และ อันดับ ๕ ของโลก รองจากประเทศสว ดสอยางรุนแรง โดยในปจจุบันมีอัตราการติดเชื้อเปน าซิแลนด บอตสวานา เลโซโท และซิ มบับเว และเนื่องจาก สภาพอุดมสมบูรณของพืน้ ทีม่ จี าํ กัด อยูใ นบางบริเวณ สังคมในเขตพืน้ ที เ่ กษตรกร ความหนาแนนและขยายตัวมากขึ้น เชน เขตลุมแมนํ้าไนล ลุมแมนํ้าคองโก รมทีส่ มบูรณจะมี ลุมแมนํ้าเซเนกัล ลุมแมนํ้าแซมบีซ ลุมแมนํ้าไนเจอร ี เปนตน อยางไรก็ตาม สภาพสังคมและวัฒ นธรรมชนเผามีการเปลี่ยนแปลงมากขึ อันเนื่องมาจากการติดตอกับสังคมภายน ้นในหลายๆ เผา อก นโยบายจํากัดการเคลื่อนยายถิ เลี้ยงสัตวและแหลงนํ้าขาดแคลน ส ่นอยางเสรี ทุงหญา งผลใหแนวโนมจํานวนประชากรของ ชนเผาหลายเผาลดลง เรื่องนารู

แผนที่แสดงแหลงแรของทวีปยุโรป

มหาสมุทร แอตแลนติกเหน�อ

■

■

■ ■

■

■ ■

µÑǪÕÇé ´Ñ áÅÐÊÒÃСÒÃàÃÕ¹ÃÙጠ¡¹¡ÅÒ§ µÒÁ·ÕËè ÅÑ¡Êٵà ¡íÒ˹´ à¾×èÍãËŒ·ÃÒº¶Ö§à»‡ÒËÁÒÂ㹡ÒÃÈÖ¡ÉÒ ¹íÒàʹÍà¹×éÍËÒã¹ÃٻẺἹ·Õè á¼¹¼Ñ§ á¼¹ÀÙÁÔ à¾×èÍÊдǡ㹠¡ÒÃàÃÕ¹ÃÙŒ áÅзíÒ¤ÇÒÁࢌÒã¨

กใชแสดงขอมูล ๓) แบบแผนภูมิ มีอยูหลายลักษณะขึ้นอยูกับการออกแแบบ มั น ๑๐๐% แลวคํานวณสวนยอยๆ เพื่อแสดงการเปรียบเทียบในแตละสวน อาจกําหนดขอมูลเป นตนวา ๑ ตอ ๑๐ เป ด ไ นก็ ว ราส ต อั น ป เ หนดให า จะกํ อ หรื ยละ อ ใดในร า นเท ว ส ด สั วาเปน

ท

น เปย แคส ะเล

ยุโรปเป รปเปนนทวี ทวีปปทีที่ม่ มีคี ความสํ วามสําคัา คัญญมาตั มากมา ้งแต สมั ตั้ งยแต โบราณ ส มั ยเป โบราณ นศูนยกลางความเจร เป น แหล ง เริ ญ ิ ่ มทังแรกของ ้ ทางดาน เศรษฐกิ วิทยาการสมั จ การเมื ยใหม อง สัเป งคม นศูวันฒยนธรรม กลางความเจ เทคโนโลยี ริญ ติทัดง้ ทางด ตอกันามาโดยตลอด นเศรษฐกิจ การเมื และถึองแม สังจคม ะเปวันฒทวี นธรรม ปที่มี ขนาดเล็ เทคโนโลยีก แต ติดตก็อมกัี ปนระเทศที มาโดยตลอด ่ พั ฒ นาแล และถึ ว ถึงงแม๔๔ จะ ประเทศ เปนทวีปเล็ปกจแต จุบกัน็มทวี​ีประเทศที ปยุโรปยั่พงคงมี ัฒนาแล บทบาทและ วถึง ๔๓ ความสํ ประเทศกระ าคัญอยจายอยู สาระการเรียนรูแกนกลาง างมากในทุ  ใ นภูกมๆิ ภดาคต าน เพราะเป า งๆ ป จนจุทวีบัปน ทีทวีม่ ปี ระชากรมาก ยุ โ รปก็ ยั ง คงมี ผูค นส เครือ่ งมือทางภูมศิ าสตรทแี่ สดงลักษณะทางกายภาพแ บ ทบาทและค วนใหญมคี ณ ุ วามสํ ภาพชีวาติ คัสูญง ละสั ง คม ของทวีปยุโรปและแอฟริกา และมี อย า งมากในทุ ฐานะทางเศรษ ก ๆ ดฐกิาจนดี เพราะเป น ทวี ป ที่ มี ลักษณะทางกายภาพและสังคมของทวีปยุโ รปและแอฟริกา ประชากรมา ดังนัน้ กการศึ การเปลีย่ นแปลงประชากร เศรษฐกิจ สังคม และวั ผูคกนส ษาลั วนใหญ กษณะทางกาย มีคุณภาพชี ฒนธรรมของ ภาพและ วิตสูง ทวีปยุโรปและแอฟริกา สัและมี ง คมของทวี ฐานะทางเศรษ ป ยุ โ รปฐกิตลอดจนเร จดี การอนุรักษทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล ี ย นรู  ถึ ง การ อมในทวีปยุโรป และแอฟริกา เปลี่ยนแปลงในด ดังนัน้ การศึากนต ษาลั างๆกษณะทางกาย ในทวีปยุโรปจะช ภาพและ วย ปญหาเกี่ยวกับสิ่งแวดลอมที่เกิดขึ้นในทวีปยุ โรปและแอฟริกา ทํ สั งาให คมของทวี มคี วามรูค ปวามเข ยุ โ รป า ใจเรื ตลอดจนเร ผลกระทบจากการเปลีย่ นแปลงของสิง่ แวดลอมในทวี อ ่ งราวของทว ี ย นรู  ถ ปี ึ งยุการ โรป ปยุโรปและ แอฟริกาตอประเทศไทย ได เปลี ดีข่ ยึ้นนแปลงในด รวมทั้งยังจะเป  า นต นพืา้นงๆฐานช โดยเฉพาะ วยใหสามารถ การ วิเปลี เคราะห ่ ย นแปลงทาง ผลกระทบตธรรมชาติ อประเทศไทย สิ่ งไดแวดล ดวย อ มใน ทวีปยุโรป จะชวยทําใหเรามีความรูความเข าใจ เรื่องราวของทวีปยุโรปไดดีขึ้น รวมทั้งยังจะเป น พืน้ ฐานชวยใหสามารถวิเคราะหผลกระทบที อ่ าจ จะเกิดตอประเทศไทยไดดวย

ทะเลดำ ทะเลเม ดิเต อรเร เน

แอฟริกา

เอเชีย

�ย น

มาตราสวน 1 : 30,000,000

ถานหิน ปโตรเลียม แกสธรรมชาติ เหล็ก-สินแร แมงกาน�ส

ทะเลทรายสะฮารา

ทะเลทรายสะฮารา เปนคําที มีเนื้อที่ ๙,๐๖๕,๐๐๐ ตารางกิโลเมตร่มาจากภาษาอาหรับวา as-sahara al-kubra แปลวา ทะเลทราย ใหญสุด ครอบคลุมพื้นที่ ๑๐ ประเทศ ได ลิเบีย อียิปต ซูดาน ชาด ไนเจอร และมาลี ความกวางดานเหนือ – แก มอริเตเนีย โมร็อกโก แอลจีเรีย ตูนิเซีย ดานใต ประมาณ ๑,๒๐๐ กิโลเมตร ดานตะวันออก – ดานตะวันตก ประมาณ ๔,๘๐๐ กิโลเมตร ทิ ความกวาง ศเหนื โมร็อกโกและประเทศแอลจีเรีย และบริเวณชายฝงทะเลเมดิเตอร อติดตอกับเทือกเขาแอตลาสในประเทศ ทิศตะวันออกจดทะเลแดง ทิศ ใตติดตอกับบริเวณกึ่งทะเลทราย เรเนียนในประเทศลิเบียและประเทศอียิปต ที ่เรียกชื่อวา ซาเฮล ในประเทศ มาลี และมอริเตเนีย และทิศตะวั ชาด ไนเจอร น แอตแลนติก ทะเลทรายสะฮารามี ตกจดมหาสมุทร ประมาณ ๔ ลานคน สวนใหญจ ประชากรอาศัยอยู ะเปนชนเผาตางๆ อาทิ เบอรเบอร สาฮะราวิส ตัวเร็ก ตูบู คานู กันมากในบริเวณนี้ คือ ภาษาอาห รี นูเบียน ภาษาทีใ่ ช รับ ในเวลากลางวันอากาศรอนจั สถิตสิ งู ถึง ๕๘ องศาเซลเซยี ส แต ด อุณหภูมิเคยมี กลางคื มีฝนตกเล็กนอยเพียงไมกมี่ ลิ ลิเมตรต นอากาศหนาว คือ แมน้ําสายตางๆ และโอเอซิส อป แหลงน้าํ สําคัญ แมสะฮาราจะมลี กั ษณะภูมอิ ากาศที แ่ หงแลง แตก็ มีสง่ิ มีชวี ติ ทีอ่ าศัยอยูไ ด เชน ตนหญ า กระบองเพชร ไมพมุ ไมหนาม และพืชทะเลทรายที่อ อกดอกไดเร็วเมื่อไดรับ น้าํ ฝน สัตวทอี่ าศัยอยู ไดแก กิง้ ก า งู พั กระตาย และนกอีกประมาณ ๓๐๐ งพอน สุนขั จิง้ จอก สายพันธุ

ทองแดง บ็อกไซต ทองคำ ปรอท โฟแทช

กรและเครื่องยนตทุกประเภท ๓.๒) ปโตรเลียม เปนเชื้อเพลิงสําหรับเครื่องจั พบมากบริเวณทะเลเหนือเขตสหราชอาณาจักร แหลงนํ้ามันดิบและแกสธรรมชาติของทวีปยุโรป ้ก็มีแหลงนํ้ามันดิบในเยอรมนี ฝรั่งเศส ฮังการี นอรเวย เดนมารก และเนเธอรแลนด นอกจากนี และโรมาเนีย เปนชิ้นสวนของเครื่องจักรกล ๓.๓) เหล็ก ใชในอุตสาหกรรมทุกประเภท โดยใช เปนเวลานานแลว ปจจุบันมีสินแรไมมาก ตางๆ แหลงแรเหล็กในทวีปยุโรปมีการขุดขึ้นมาใช นออกเฉียงเหนือและตอนกลางของอังกฤษ แตจะพบกระจายอยูทั่วไป แหลงแรเหล็กอยูทางตะวั วณเมืองคิรูนา ตอนกลางของสเปน เดน บริเ ภูมิภาคลอแรนของฝรั่งเศส ตอนเหนือของสวี เมืองคริวอยรอกในยูเครน เปนตน ก ใชในอุตสาหกรรมไฟฟา ใช ๓.๔) ปรอท ใชในอุตสาหกรรมหลายประเภท ไดแ ตสาหกรรมเครื่องปนดินเผา ใชทําเครื่องมือ ดงในอุ แ สี า ํ ท ใช น ย็ เ ู ต บ หรั า ํ ส ิ ต ในการทําสวิตซอัตโนมั เครื่องมือวัดความดันโลหิต เปนตน แหลงปรอท วิทยาศาสตร เชน เทอรโมมิเตอร บารอมิเตอร ที่สําคัญพบในประเทศสเปนและยูเครน

๒๙

àÊÃÔÁÊÒÃШҡà¹×éÍËҹ͡à˹×ͨҡ·ÕèÁÕã¹ÊÒÃСÒà àÃÕ¹Ãٌ᡹¡ÅÒ§ à¾×Íè à¾ÔÁè ¾Ù¹áÅТÂÒ¾ÃÁá´¹¤ÇÒÁÃÙŒ ãËŒ¡ÇŒÒ§¢ÇÒ§ÍÍ¡ä»

IS)

๘๓

¤íÒ¶ÒÁ»ÃШíÒ˹‹ÇÂà¾×Íè ãËŒ¹¡Ñ àÃÕ¹䴌½¡ƒ ¤Ô´áÅзº·Ç¹ ¤ÇÒÁÃÙŒ áÅСԨ¡ÃÃÁÊÌҧÊÃä ¾Ñ²¹Ò¡ÒÃàÃÕ¹ÃÙŒ à¾×èÍ ª‹Ç¾Ѳ¹Ò¼ÙŒàÃÕ¹ãËŒºÃÃÅؼÅÊÑÁÄ·¸ÔìµÒÁµÑǪÕéÇÑ´

ตร (G ิศาสตร ภูมิศาส ศทางภูม งไร รสนเทศ าคัญอยา บสารสนเท ลักษณะ ระบบสา มีความสํ m แปลวา ระบ างานรวมกันใน าะห คืออะไร ทํ ste เคร ตร (GIS) คลากร มา ะมวลผลหรือวิ นั้น ation Sy ปร ศภูมิศาส raphic Inform ฐานขอมูล กับบุ ล มู นเท นเทศ บสารส ําสั่ง ดการขอ Geog นําสารส คําวา ระบ ยอมาจากคําวา ไดแก โปรแกรมค จัดเก็บขอมูล จั วลผลแลว เพื่อ ่ ร ้นที ะม ผล S คําวา GI ีดานคอมพิวเตอ ผานการประมวล มูลที่ผานการปร เรื่องตางๆ เชิงพื ดความเขาใจ เกิ โลย รใน ังไม นขอ ําเทคโน จจริงที่ย ทศซึ่งเป หาและการจัดกา S สามารถทําให ื้นที่ปาตนน้ํา คือ การน มูลซึ่งเปนขอเท็ สารสนเ ยพ ารแกปญ กมาเปน าขอ ระบบ GI การทําลา ของประชากร การนําเข สดงผลขอมูลออ ุนการตัดสินใจในก เร็ว เพราะวา ตัวอยางเชน ชีวติ ็ว ะแ ขึน้ ได รดาํ เนิน สน งรวด ขอมูล แล นขอมูลเพื่อสนับ คัญเพิ่มขึ้นอยา หานั้นอยางรวดเร งึ่ จะสง ผลตอกา ผ ลกระทบทจ่ี ะเกดิ ํา ฐา งหน ปญ าะห น มส ห ก ป ่ มทั้งยังมี แ คร เ วา เ รแ ที วิ ค ใช ้ ื น มี กา รถ มา S มา ภาพ รว ของพ ารใน พาะปลูก เ่ี กีย่ วของเขา ใจ สา อยางมีประสิทธิ การที่ GI ิดขึ้นและวิธีก ่ เ ที ้ น พื าย ผ ทู ่จะเก าได ปญหาที ากร การขย ปนขอมูลทีท่ าํ ให ิดขึ้นไวลวงหน tabase (da ล ตอสภาพ มิ่ จํานวนประช จะเ ะเก ขอมู รเพ ศจาก GIS องกันปญหาที่จ ดวย แบบฐาน วมขอมูล ลําธาร กา า งไร สารสนเท คต การออก ารจัดเก็บรวบร มตัวป GIS น่ื อย ีก ้นที่ในอนา ขึ้นมาได ก็คือ ายเตรีย ในพืน้ ทีอ่ ด ชิงนโยบ างแผนพัฒนาพื และตองม ุนในการวางระบบ ระสงค วยงานเกิ ตัดสินใจเ จะไดรีบ นเทศไปใชในการว ของแตละหน าะสมกับวัตถุป เนื่องจากการลงท หม รส GIS ระมวลผล ้นมาใหเ การนําสา าคัญที่จะทําให งสรางขึ านและป สิ่งสํ ้นๆ ตอ กมาใชง ับภาครัฐ นั ย ี าน รเร ยง กา วกตอ ซึ่งหนว ึงขึ้นอยูก design) บ เพื่อจะไดสะด ัฒนาสวนใหญจ ระบ รพ อยางเปน การลงทุนในกา มาก ใชทุนสูง

าระ

เสริมส

¤íÒ¶ÒÁ»ÃШíÒ˹‹Ç¡ÒÃàÃÕ¹ÃÙŒ ๑. ๒. ๓. ๔.

ใหนักเรียนอธิบายสภาพทางภูมิศาสตรของทวีปยุโรปมาพอสังเขป สภาพสังคมและวัฒนธรรมของทวีปยุโรปมีลักษณะอยางไร จงอธิบาย จงวิเคราะหปจจัยที่ทําใหทวีปยุโรปมีความเจริญกาวหนาในดานตางๆ ถานักเรียนมีโอกาสเดินทางไปทองเทีย่ วทวีปยุโรป นักเรียนจะเลือกเดินทางไปทีป่ ระเทศใด เพราะอะไรจึงเลือกประเทศนั้น และประเทศมีสภาพทางภูมิศาสตรอยางไร ๕. เหตุใดประชากรในทวีปยุโรปจึงใหความสําคัญและวิตกกังวลเรื่องสิ�งแวดลอมของโลกเปน อยางมาก จงอธิบาย

¡Ô¨¡ÃÃÁÊÌҧÊÃä ¾Ñ²¹Ò¡ÒÃàÃÕ¹ÃÙŒ กิจกรรมที่ ๑

ทําให าในรูปแบบผสม โดยใชแผนภูมิและแผนที่ประกอบกัน ตัวอยางการนําเสนอขอมูลใหมที่ไดจากการศึกษาคนคว ภาษาไทย ฉบับเดือนพฤศจิกายน พ.ศ. ๒๕๔๘) ดูเขาใจงาย (จัดทําโดยนิตยสาร National Geographic

ปริมาณ วาตรงสวนใด การนําเสนอขอมูลแบบนี้ จะงายตอการทําความเขาใจในเชิง ๑๐ อันดับแรก มูลคาสินคาทัง้ หมด มากกวาสวนใด เชน การนําเขาสินคาของทวีปแอฟริกาจํานวน าใดของ ๑๐๐% นําสัดสวนที่ไดมา คิดเปน ๑๐๐% นําสินคาแตละชนิดมาคํานวณวาเปนสัดสวนเท เจน ด งชั า ย อ ได สรางเปนแผนภูมิ ก็จะเห็นมูลคาของสินคาแตละชนิด ่อนไหว ๔) แบบกราฟ เปนการนําเสนอขอมูลในเชิงเปรียบเทียบ หรือแสดงการเคลื างของ อเพื่อใหเห็นความแตกต เหมาะกับการแสดงขอมูลหลายๆ ชุดใหเห็นเปนภาพ หรื าใจงายขึ้น มักแสดงเปนกราฟเสน ขอมูลแตละชุด ในการนําเสนอขอมูลทางภูมิศาสตรเพื่อใหเข กราฟแทง มเิ ฉลีย่ ของทวีป ตัวอยางขอมูลทีส่ ามารถนําเสนอขอมูลเปนกราฟได เชน อุณหภู นวนประชากรของทวีปยุโรปในแตละ ยุโรปยอนหลังไปในแตละปจํานวน ๒๐ ป การเปรียบเทียบจํา ภูมิภาค เปนตน ๑๐

กิจกรรมที่ ๒ แบงนักเรียนเปนกลุม กลุมละ ๑๐ คน ใหรวบรวมขอมูล วิเคราะห และ นําเสนอขอมูลของทวีปยุโรป โดยเนนการใชความคิดสรางสรรค ในการนํา เสนอขอมูลใหผูอื่นไดรับความรูและเขาใจงาย ในหัวขอที่กําหนดให ดังน�้ ๑. ลักษณะทางดานภูมิลักษณ ๒. ลักษณะทางดานเศรษฐกิจ ๓. ลักษณะทางดานสังคม

น การ จากภาพเป ายแขนง ลายในหล า งแพรห าใชก นั อย ศิ าสตรม ศทางภมู ใชที่ดิน นเท บสารส ผนการ การนาํ ระบ นการวางแ ปจจุบนั มี บ GIS มาใชใ นําเอาระบ

E EB GUID

http://www

/M2/02

m/LC/Geo

.aksorn.co

๖

Web guide á¹Ð¹íÒáËÅ‹§¤Œ¹¤ÇŒÒ¢ŒÍÁÙÅ à¾ÔèÁàµÔÁ¼‹Ò¹Ãкº Online

ใหนักเรียนหาแผนที่ทวีปยุโรปจากอินเทอรเน็ต จัดทําสําเนาแลวใหนักเรียน แตละคนระบายสี ระบุชอ่ื ประเทศ เมืองหลวง ทะเล มหาสมุทร หรือตําแหนงอืน่ ๆ ทีส่ าํ คัญทางภูมศิ าสตร แลวนํามาสงครูผสู อนคนละ ๑ ชิน้ งาน

กิจกรรมที่ ๓

๕๘

ใหนักเรียนแบงกลุม กลุมละ ๕ คน ชวยกันจัดนิทรรศการแนะนําประเพณ� วัฒนธรรม และเทศกาลสําคัญของประเทศในทวีปยุโรป กลุมละ ๑ ประเทศ ไปแสดงในพื้นที่ที่จัดไวเปนเวลา ๒ สัปดาห

กระตุน ความสนใจ Engage

สํารวจคนหา Explore

ÊÒúÑ˹‹Ç¡ÒÃàÃÕ¹ÃÙŒ·Õè

ñ

˹‹Ç¡ÒÃàÃÕ¹ÃÙŒ·Õè

ò

˹‹Ç¡ÒÃàÃÕ¹ÃÙŒ·Õè

ó

อธิบายความรู Explain

ขยายความเขาใจ Expand

ตรวจสอบผล Evaluate

à¤Ã×èͧÁ×Í·Ò§ÀÙÁÔÈÒʵà »ÃÐàÀ·¢Í§à¤Ã×èͧÁ×Í·Ò§ÀÙÁÔÈÒʵà á¹Ç·Ò§¡ÒÃ㪌à¤Ã×èͧÁ×Í·Ò§ÀÙÁÔÈÒʵà ¡ÒùíÒàʹ͢ŒÍÁÙÅ·Ò§ÀÙÁÔÈÒʵà ÀÙÁÔÈÒʵà ·ÇÕ»ÂØâû ÊÀÒ¾áÇ´ÅŒÍÁ·Ò§¡ÒÂÀÒ¾¢Í§·ÇÕ»ÂØâû Åѡɳзҧ»ÃЪҡâͧ·ÇÕ»ÂØâû ÅѡɳзҧÊѧ¤ÁáÅÐÇѲ¹¸ÃÃÁ¢Í§·ÇÕ»ÂØâû ÅѡɳзҧàÈÃÉ°¡Ô¨¢Í§·ÇÕ»ÂØâû »¯ÔÊÑÁ¾Ñ¹¸ ÃÐËÇ‹Ò§Á¹ØÉ ¡ÑºÊÔè§áÇ´ÅŒÍÁã¹·ÇÕ»ÂØâû ¡ÒÃ͹ØÃÑ¡É ·ÃѾÂҡøÃÃÁªÒµÔáÅÐÊÔè§áÇ´ÅŒÍÁã¹·ÇÕ»ÂØâû ÀÙÁÔÈÒʵà ·ÇÕ»áÍ¿ÃÔ¡Ò ÊÀÒ¾áÇ´ÅŒÍÁ·Ò§¡ÒÂÀÒ¾¢Í§·ÇÕ»áÍ¿ÃÔ¡Ò Åѡɳзҧ»ÃЪҡâͧ·ÇÕ»áÍ¿ÃÔ¡Ò ÅѡɳзҧÊѧ¤ÁáÅÐÇѲ¹¸ÃÃÁ¢Í§·ÇÕ»áÍ¿ÃÔ¡Ò ÅѡɳзҧàÈÃÉ°¡Ô¨¢Í§·ÇÕ»áÍ¿ÃÔ¡Ò »¯ÔÊÑÁ¾Ñ¹¸ ÃÐËÇ‹Ò§Á¹ØÉ ¡ÑºÊÔè§áÇ´ÅŒÍÁã¹·ÇÕ»áÍ¿ÃÔ¡Ò ¡ÒÃ͹ØÃÑ¡É ·ÃѾÂҡøÃÃÁªÒµÔáÅÐÊÔè§áÇ´ÅŒÍÁã¹·ÇÕ»áÍ¿ÃÔ¡Ò ºÃóҹءÃÁ

ñ ò ø ù ñó ñô óñ óõ óø õð õñ õù öð ÷ö øð øô ùö ù÷ ñð÷

กระตุน้ ความสนใจ Engage

หนวยการเรียนรูที่

ส�ารวจค้นหา

อธิบายความรู้

ขยายความเข้าใจ

ตรวจสอบผล

Explore

Explain

Expand

Evaluate

๑

เปาหมายการเรียนรู

1. มีทักษะในการนําเครื่องมือทางภูมิศาสตร ประเภทตางๆ มาใชไดอยางเหมาะสม 2. เสนอแนวทางการเลือกใชเครื่องมือทาง ภูมิศาสตรไดอยางถูกตอง

เครื่องมือทางภูมิศาสตร

สมรรถนะของผูเรียน 1. ความสามารถในการคิด 2. ความสามารถในการใชทักษะชีวิต 3. ความสามารถในการใชเทคโนโลยี ตัวชี้วัด ■

สาระการเรียนรูแกนกลาง ■

คุณลักษณะอันพึงประสงค

ใชเครื่องมือทางภูมิศาสตรในการรวบรวม วิเคราะห และ นําเสนอขอมูลเกี่ยวกับลักษณะทางกายภาพและสังคมของ ทวีปยุโรปและแอฟริกา (ส ๕.๑ ม.๒/๑)

เครื่ อ งมื อ ทางภู มิ ศ าสตร ที่ แ สดงลั ก ษณะทางกายภาพและ สังคมของทวีปยุโรปและแอฟริกา

ในการศึกษาวิชาภูมิศาสตร จําเปนตองใช เครื่องมือทางดานภูมิศาสตรเพื่อการรวบรวม วิเคราะห ตลอดจนสามารถทีจ่ ะนําเสนอขอมูลได ยิ่งการศึกษาเกี่ยวกับลักษณะทางกายภาพและ สังคมของทวีปยุโรปและทวีปแอฟริกาทีอ่ ยูห า งไกล จากประเทศไทย ซึ่งจะตองใชขอมูลจํานวนมาก และหลายดาน เครื่องมือทางภูมิศาสตรก็ยิ่ง มีความสําคัญและจําเปนมากยิ่งขึ้น แต เ นื่ อ งจากเครื่ อ งมื อ ทางภู มิ ศ าสตร มี ห ลายชนิ ด หลายประเภท ซึ่ ง แต ล ะอย า ง มีขอดีและขอจํากัดแตกตางกันไป ดังนั้น การ ศึกษาเรียนรูล กั ษณะของเครือ่ งมือทางภูมศิ าสตร ชวยทําใหสามารถเลือกใชขอมูลไดอยางถูกตอง เหมาะสมสอดคล อ งกั บ ความต อ งการและมี ประสิทธิภาพ

1. ใฝเรียนรู 2. มุงมั่นในการทํางาน

กระตุน้ ความสนใจ

Engage

ครูนําสนทนาถึงความจําเปนของเครื่องมือ ทางภูมิศาสตรในการศึกษาเกี่ยวกับโลก และให นักเรียนดูภาพหนาหนวย แลวชวยกันตอบวา เปนภาพเครื่องมือทางภูมิศาสตรชนิดใด และมี ความสําคัญอยางไร (แนวตอบ ดาวเทียมและภาพจากดาวเทียม มีความสําคัญอยางยิ่งในการบอกตําแหนงที่ตั้งและ ขอบเขต เนื่องจากภาพที่ไดสามารถเห็นลักษณะ ภูมิประเทศที่ชัดเจน รวมถึงใชติดตามปรากฏการณ และการเปลี่ยนแปลงเชิงพื้นที่ตางๆ เชน การเกิด ไฟปา การกอตัวของพายุ หรือการเปลี่ยนแปลง การใชประโยชนที่ดิน เปนตน)

เกร็ดแนะครู การเรียนรูเกี่ยวกับเครื่องมือทางภูมิศาสตร เพื่อใหนักเรียนสามารถเลือกใช เครื่องมือทางภูมิศาสตรในการรวบรวม วิเคราะห และนําเสนอขอมูลเกี่ยวกับ ลักษณะทางกายภาพ เศรษฐกิจ สังคมของทวีปยุโรปและทวีปแอฟริกาไดอยาง ถูกตองและเหมาะสม ครูจึงควรจัดกิจกรรมเพื่อสงเสริมการเรียนรู ดังนี้ • ใชเครื่องมือทางภูมิศาสตร เชน ลูกโลก แผนที่เลม หรือภาพจากดาวเทียม เปนตน เพื่อศึกษาพิกัดทางภูมิศาสตร ที่ตั้ง อาณาเขต และลักษณะ ภูมิประเทศของประเทศตางๆ ในทวีปยุโรปและทวีปแอฟริกา • ยกตัวอยางขอมูลทางภูมิศาสตรประเภทตางๆ เพื่อใหนักเรียนเลือกวิธีการนํา เสนอขอมูลทางภูมิศาสตรที่มีความเหมาะสม เชน รูปแบบบรรยาย ตาราง แผนภูมิ กราฟ หรือแผนที่ • สืบคนขอมูลเพิ่มเติมเกี่ยวกับเครื่องมือทางภูมิศาสตร แนวทางการใช เครื่องมือทางภูมิศาสตร และการนําเสนอขอมูลทางภูมิศาสตร เพื่อฝกทักษะ การสืบคนขอมูลจากแหลงการเรียนรูที่หลากหลาย เชน หองสมุด หรือ อินเทอรเน็ต คู่มือครู 1

กระตุน้ ความสนใจ Engage

ส�ารวจค้นหา Explore

กระตุน้ ความสนใจ

อธิบายความรู้ Explain

Expand

Evaluate

ñ. »ÃÐàÀ·¢Í§à¤Ã×èͧÁ×Í·Ò§ÀÙÁÔÈÒʵà เครื่องมือทางดานภูมิศาสตรที่เกี่ยวของกับทวีปต่างๆ โดยเฉพาะเครื่องมือที่แสดงลักษณะ ทางกายภาพและสังคมมีหลายประเภท จําแนกได ดังนี้

Explore

นักเรียนจับคูชวยกันคนควาขอมูลเกี่ยวกับ ประเภท ความสําคัญ และการใชงานของเครื่องมือ ทางภูมิศาสตร ไดแก ลูกโลก แผนที่เลม ภาพจาก ดาวเทียม และเว็บไซตตางๆ เพื่อนํามาอภิปราย ในชั้นเรียน

อธิบายความรู้

ตรวจสอบผล

Engage

ครูนําตัวอยางเครื่องมือทางภูมิศาสตรมาให นักเรียนดู แลวใหนักเรียนชวยกันบอกชื่อ ลักษณะ สําคัญ และการนําไปประยุกตใชในชีวิตประจําวัน

ส�ารวจค้นหา

ขยายความเข้าใจ

๑.๑ ลูกโลก (globe) ลูกโลกหรือลูกโลกจําลอง เปนการย่อส่วน ของโลกลงบนวัสดุตา่ งๆ1 เช่น กระดาษอัด พลาสติก มีลกั ษณะรูปทรงกลม บนผิวของลูกโลกมีแผนที่ โลก แสดงพื้นดิน พื้นนํ้า สภาพภูม2ิประเทศ ที่ตั้งประเทศ เมือง พิกัดทางภูมิศาสตร รายชื่อ ของสิง่ ต่างๆ มีสญั ลักษณแสดงลักษณะภูมปิ ระเทศ แบบเสมือนจริง ลูกโลกจําลองจะใหขอ มูลเกีย่ วกับลักษณะภูมปิ ระเทศ และ ลูกโลกส่วนใหญ่จะมีฐานรองรับ โดยวาง หาตําแหนงทีต่ งั้ ของสิง่ ตางๆ ทางภูมศิ าสตรไดสะดวกรวดเร็ว ลูกโลกใหแกนขัว้ โลกเหนือเอียงตามลักษณะการ หมุนรอบตัวเองและโคจรรอบดวงอาทิตย แต่ปจ จุบนั เทคโนโลยีสมัยใหม่ชว่ ยใหสามารถสรางลูกโลก ใหลอยอยู่กลางอากาศได ลูกโลกใหขอ มูลทางดานลักษณะทางกายภาพเปนหลัก ทางดานสังคมจะมีนอย และช่วยให ทราบตําแหน่งทีต่ งั้ ของประเทศ ของเมือง ลักษณะภูมปิ ระเทศไดอย่างรวดเร็ว เพราะมองเห็นไดงา่ ย

Explain

1. ครูนําลูกโลกจําลองมาใหนักเรียนฝกใชใน การศึกษาพิกัดทางภูมิศาสตร ที่ตั้ง อาณาเขต และลักษณะภูมิประเทศของประเทศตางๆ 2. ครูยกตัวอยางชื่อประเทศในทวีปยุโรป และ ทวีปแอฟริกา แลวสุมใหนักเรียนออกมา ชี้ตําแหนง อานพิกัดภูมศิ าสตร บอกอาณาเขต ติดตอ ลักษณะภูมปิ ระเทศของประเทศนั้นๆ 3. ครูตั้งประเด็นคําถามใหนักเรียนตอบ เพื่อฝก ทักษะการคิด เชน • แผนที่เลมสําหรับเด็กแตกตางจากแผนที่เลม สําหรับบุคคลทั่วไปอยางไร (แนวตอบ แตกตางกันที่ความละเอียดขอมูล โดยถาเปนแผนที่สําหรับเด็กจะดูงาย มีภาพ ประกอบ ขอมูลไมลึกมาก แตถาเปนแผนที่ เลมสําหรับบุคคลทั่วไป มักจะแสดงขอมูลที่ มีรายละเอียดสูง มีความซับซอนมาก ซึ่งบาง เลมอาจใหขอมูลลึกมากจนถึงระดับเมือง)

๑.๒ แผนที่เลม (Atlas)

แผนที 3 ่เล่มเปนการนําเอาแผนที่ประเภทต่างๆ เช่น แผนที่แสดงลักษณะภูมปิ ระเทศ แผนที่ เศรษฐกิจ แผนทีท่ างหลวง เปนตน รวบรวมนํามาไวอยูใ่ นเล่มเดียวกัน เปนแผนที่ที่นยิ มใชกนั มาก ขอมูลมีการปรับเปลีย่ นใหทนั สมัย พกพาและใชงานไดสะดวก แผนทีเ่ ล่ม ส่วนมากยังแบ่งย่อยออกไปตามลักษณะของการใชงาน เช่น แผนทีเ่ ล่มสําหรับเด็ก แผนทีเ่ ล่มสําหรับนักเรียน แผนทีเ่ ล่มสําหรับบุคคลทัว่ ไป มีขนาดต่างๆ กัน ความแตกต่างของแผนที่ เล่มแต่ละเล่มต่างกันตรงทีค่ วามละเอียดของขอมูล ถาเปนแผนที่สําหรับเด็กจะดูง่าย มีภาพประกอบ ขอมูลไม่ลกึ มาก อาจเปนเพียงแสดงลักษณะทีต่ งั้ ของประเทศ ของเมืองสําคัญเท่านัน้ แต่แผนทีเ่ ล่ม สําหรับผูคนทั่วไปจะมีขอมูลละเอียด ซับซอน บางเล่มใหขอมูลลึกมากไปจนถึงระดับเมือง ๒

นักเรียนควรรู 1 ลูกโลกมีลักษณะเปนรูปทรงกลม แตที่จริงแลวโลกมีลักษณะแบนเล็กนอย เนื่องจากมีเสนผานศูนยกลางตามแนวเสนศูนยสูตรยาว 12,755 กิโลเมตร มากกวา เสนผานศูนยกลางตามแนวขั้วโลกเหนือ-ใตที่ยาว 12,711 กิโลเมตร 2 พิกัดทางภูมิศาสตร (Geographic Coordinate) คือ ระบบอางอิงคาพิกัด สากลซึ่งเปนที่ยอมรับกันทุกประเทศทั้งในอดีตและปจจุบัน โดยตั้งอยูบนพื้นฐาน ที่วา โลกมีลักษณะเปนทรงกลม 3 มิติ และทุกตําแหนงของจุดบนพื้นโลกจะมี ระบบบอกคาพิกัดทางราบเปนคาละติจูดและลองจิจูด ซึ่งเกิดจากการตัดกัน ของเสนสมมติละติจูดกับเสนสมมติลองจิจูด สวนคาพิกัดทางมุมจะคิดเปนองศา ลิปดา และฟลิปดา โดยกําหนดให 1 องศา เทากับ 60 ลิปดา และ 1 ลิปดา เทากับ 60 ฟลิปดา 3 แผนที่เศรษฐกิจ เปนแผนที่ที่แสดงแหลงทรัพยากรทางเศรษฐกิจ และการทํา กิจกรรมทางเศรษฐกิจของมนุษย เชน แผนที่แสดงแหลงเพาะปลูกพืชชนิดตางๆ

2

คู่มือครู

ขอสอบเนน การคิด

แนว  NT  O-NE T

เพราะเหตุใดแผนที่เลมจึงเปนเครื่องมือทางภูมิศาสตรที่นํามาใชใน ชีวิตประจําวันมากที่สุด แนวตอบ เพราะแผนที่เลมเปนเครื่องมือพื้นฐานที่นํามาใชประโยชน ในชีวิตประจําวันไดหลายอยาง เชน ใชประโยชนดานการทองเที่ยว การคมนาคม หรือการวางผังเมือง เปนตน โดยแผนที่เลมเปนการนําเอา แผนทีป่ ระเภทตางๆ รวบรวมมาไวอยูใ นเลมเดียวกัน ขอมูลตางๆ ภายในเลม มีการปรับเปลี่ยนใหมีความทันสมัยมากยิ่งขึ้น ทั้งยังสามารถพกพา และนํามาใชงานไดสะดวก นอกจากนี้แผนที่เลมมีใหเลือกใชงานได หลายแบบ ทั้งคุณภาพที่ผลิต ความลึกและซับซอนของขอมูล ซึ่งทําให ผูใชงานแผนที่สามารถเลือกใชงานไดตรงตามลักษณะงานของตนเอง เชน แผนที่เลมสําหรับเด็ก แผนที่เลมสําหรับนักเรียน หรือแผนที่เลม สําหรับบุคคลทั่วไป ดังนั้นแผนที่เลมจึงเปนเครื่องมือทางภูมิศาสตร ที่มีการนํามาใชในชีวิตประจําวันไดมากที่สุด

กระตุ้นความสนใจ

ส�ารวจค้นหา

Engage

Explore

อธิบายความรู้ Explain

ขยายความเข้าใจ

ตรวจสอบผล

Expand

Evaluate

อธิบายความรู้ ขอมูลที่บรรจุอยู่ในแผนที่เล่ม ขึ้นอยู่กับการออกแบบของผูผลิต ส่วนใหญ่จะแสดงลักษณะ ภูมปิ ระเทศ ตําแหน่งทีต่ งั้ ของประเทศ เมือง อาณาเขต พรมแดน เสนทางคมนาคม ละติจดู ลองจิจดู มีการผนวกแผนทีข่ องลั1 กษณะภูมอิ ากาศ ความ หนาแน่นของประชากร แหล่งเพาะปลูกและชนิด ของพื ช ที่ เ พาะปลู ก แหล่ ง แร่ แ ละชนิ ด ของ แร่ ปริมาณสินคานําเขา สินคาส่งออก และ อื่นๆ รวมเขาไวในเล่มดวย แผนที่เล่มในปจจุบันมีใหเลือกใชงาน ไดหลายแบบ ทั้งคุณภาพที่ผลิต ความลึกและ ซับซอนของขอมูล มีทั้งที่ใหขอมูลรวมทั้งทวีป หรือแยกย่อยเปนแต่ละทวีป แต่ละประเทศก็มี การเลือกใชแผนทีเ่ พือ่ การศึกษาเรือ่ งราว ของทวีปยุโรปและทวีปแอฟริกา ควรใชแผนทีเ่ ล่ม แผนที่เลมเปนเครื่องมือที่ควรมีประจําตัวในการศึกษาวิชา ทีใ่ หขอ มูลรวมทัง้ โลก และทีเ่ ปนรายทวีป เพราะ ภูมศิ าสตร เพราะมีความจําเปนตองใชบอ ยและยังใหขอ มูล แกเราหลายๆ ดาน แสดงขอมูลที่มีความละเอียดกว่า แผนทีเ่ ล่มมีความสะดวกในการใชงาน แต่กต็ อ งตรวจสอบระยะเวลาทีผ่ ลิตออกมาดวย เพราะ ถาผลิตออกมานาน ขอมูลจะไม่ทันสมัย โดยเฉพาะขอมูลทางดานเศรษฐกิจและสังคมที่มี การเปลี่ยนแปลง ส่วนขอมูลลักษณะทางกายภาพมีการเปลี่ยนแปลงนอยมากในแต่ละป และ ควรทําความเขาใจสัญลักษณทปี่ รากฏอยูใ่ นแผนทีจ่ งึ จะตีความขอมูลทีป่ รากฏบนแผนทีไ่ ดถกู ตอง เรื่องนารู ชนิดของแผนที่ ชนิดของแผนที่ จัดแบงไดหลายแบบขึน้ อยูก บั หนวยงาน หรือมุมมองของผูจ ดั แบง ในทีน่ จี้ ดั แบงตามลักษณะ ในการจัดทําและการใชงานออกเปน ๒ ชนิด ไดแก ๑. แผนที่แบบราบ (planimetric map) เปนแผนที่ที่แสดงสิ่งตางๆ ที่ปรากฏบนพื้นผิวโลกในแนว ระดับ ไมแสดงรายละเอียดทางดานแนวดิง่ สวนใหญจะใชเพือ่ บอกระยะทางและทิศทาง เชน แผนทีท่ างหลวง แผนที่ เสนทางทองเที่ยว เปนตน ๒. แผนที่ภูมิประเทศ (topographic map) เปนแผนที่แสดงขอมูลแนวดิ่งทางดานลั3กษณะทางกายภาพ 2 ของโลก โดยใชสีหรือเสนชั้นความสูงชวยบอกคาระดับความสูง (เทียบจากระดับทะเลปานกลาง) รวมทั้งบอกขอมูล สิ่งที่ปรากฏบนแนวราบโดยใชสัญลักษณ เชน ชื่อสถานที่สําคัญ แนวพรมแดน เสนทาง เปนตน สําหรับแผนที่เลมหรือแอตลาส (atlas) สวนใหญจะเอาแผนที่แบบราบ และแผนที่ภูมิประเทศ นํามาไว ในที่แหงเดียวกัน โดยนํามารวมเปนเลม

๓

ขอสอบเนน การคิด

แนว  NT  O-NE T

เครือ่ งมือทางภูมศิ าสตรในขอใดสามารถใชเปรียบเทียบการเปลีย่ นแปลง ของพื้นที่ปาชายเลนในประเทศไทยระหวาง พ.ศ. 2530 กับ พ.ศ. 2555 ไดดีที่สุด 1. แผนที่ภูมิประเทศ 2. ภาพถายทางอากาศ 3. ภาพถายจากดาวเทียม 4. แผนที่ทรัพยากรธรรมชาติ วิเคราะหคําตอบ ตอบขอ 3. เนื่องจากขอมูลที่ไดจากดาวเทียมเปน ขอมูลที่ทันสมัยตรงกับความเปนจริงมากที่สุด อีกทั้งขอมูลที่ไดยังเปน ขอมูลที่มีการเปลี่ยนแปลงตลอดเวลาและรวดเร็ว จึงทําใหทราบการ เปลี่ยนแปลงเชิงพื้นที่ได ดังนั้น ภาพถายจากดาวเทียมจึงเหมาะสมใน การเปรียบเทียบการเปลี่ยนแปลงของพื้นที่ปาชายเลนในประเทศไทย ระหวาง พ.ศ. 2530 กับ พ.ศ. 2555 ไดดีที่สุด

Explain

1. ครูตงั้ สถานการณสมมติ เพือ่ ใหนกั เรียนเลือกใช ประเภทของเครือ่ งมือทางภูมศิ าสตรทเี่ หมาะสม โดยคํานึงถึงความสะดวกสบายเปนหลัก เชน ถาตองการไปเที่ยวดอยตุง จังหวัดเชียงราย ควรเลือกใชเครือ่ งมือทางภูมศิ าสตรประเภทใด ระหวางลูกโลกกับแผนที่เลม พรอมแสดง เหตุผล (แนวตอบ แผนที่เลม เพราะสามารถพกพาและ ใชงานไดสะดวก) 2. ครูใหนกั เรียนรวมกันสนทนาเกีย่ วกับ ประสบการณของตนเองในการใชแผนทีเ่ ลมวา มีความสําคัญและมีความเกีย่ วของกับ ชีวิตประจําวันอยางไร จากนั้นครูแนะนําให นักเรียนรูจักชนิดของแผนที่ที่หลากหลาย เชน แผนที่แบบราบ แผนที่ภูมิประเทศ 3. ครูใหนักเรียนชวยกันยกตัวอยางการนําแผนที่ ไปประยุกตใชในชีวิตประจําวัน 4. ครูตั้งคําถามใหนักเรียนตอบ เพื่อฝกทักษะ การคิด และการแสดงความคิดเห็น เชน • เพราะเหตุใดผูท ตี่ อ งการศึกษาวิชาภูมศิ าสตร จึงจําเปนตองมีแผนที่เลมเปนเครื่องมือชวย ในการศึกษา (แนวตอบ เพราะแผนที่เลมมีความสะดวก ในการใชงาน ทั้งยังมีขอมูลดานตางๆ ที่ สามารถใหความรูเพิ่มเติมได เชน ขอมูล ทางดานเศรษฐกิจ ดานสังคม เปนตน) • นักเรียนคิดวาความแตกตางระหวางแผนที่ แบบราบและแผนที่ภูมิประเทศคืออะไร (แนวตอบ แตกตางกันที่การแสดงรายละเอียด ทางดานแนวดิ่งในดานลักษณะกายภาพของ โลก โดยแผนที่แบบราบไมแสดงรายละเอียด ทางดานแนวดิ่ง หรือความสูงของพื้นที่ แต แผนที่ภูมิประเทศจะแสดงขอมูลแนวดิ่ง โดย ใชสีหรือเสนชั้นความสูงในการบอกคาระดับ ความสูงของพื้นที่)

นักเรียนควรรู 1 ความหนาแนนของประชากร เปนการวัดจํานวนประชากรในพื้นที่หนึ่งๆ เชน จํานวนประชากรตอตารางกิโลเมตร จํานวนประชากรตอพืน้ ทีข่ องเมือง ซึง่ ชวยบอก ลักษณะการตั้งถิ่นฐานของประชากร และเปนขอมูลในการจัดการพื้นที่ดานตางๆ เชน การสรางระบบสาธารณูปโภค การวางผังเมือง เปนตน 2 คาระดับความสูง ตัวเลขเปนเมตรบนเสนชั้นความสูง เชน 100 หมายถึง ทุกจุดบนเสนดังกลาวสูงจากระดับทะเลปานกลาง 100 เมตร เทากันทั้งเสน 3 ระดับทะเลปานกลาง คาเฉลี่ยของระดับนํ้าทะเล ซึ่งคํานวณหาไดจาก ผลการตรวจระดับนํ้าขึ้นและนํ้าลงในที่ใดที่หนึ่งที่ไดบันทึกติดตอกันไวเปน เวลานาน สําหรับประเทศไทยวัดที่เกาะหลัก จังหวัดประจวบคีรีขันธ

คู่มือครู

3

กระตุ้นความสนใจ

ส�ารวจค้นหา

Engage

Explore

อธิบายความรู้

อธิบายความรู้ Explain

ขยายความเข้าใจ

ตรวจสอบผล

Expand

Evaluate

Explain

1. ครูยกตัวอยางขาวหรือภาพจากดาวเทียม ในหนาหนังสือพิมพ เว็บไซต หรือกรณีศึกษา อื่นๆ ที่เกี่ยวกับการเกิดภัยธรรมชาติ เชน แผนดินไหว คลื่นยักษสึนามิ โดยอธิบาย ปรากฏการณที่เกิดขึ้นจากภาพจากดาวเทียม จากนั้นใหนักเรียนชวยกันบอกวา ในปจจุบัน มีการใชภาพจากดาวเทียมในดานใดบาง (แนวตอบ เชน สํารวจปาไม แหลงนํ้าใตดิน สํารวจสภาพอากาศ เปนตน) 2. ครูนําสนทนาถึงหนวยงานภาครัฐ และเอกชน ทีม่ กี ารนําภาพจากดาวเทียี มมาใชในการทํางาน เชน กรมพัฒนาทีด่ นิ สํานักงานพัฒนาเทคโนโลยี อวกาศและภูมิสารสนเทศ (องคการมหาชน) เปนตน จากนั้นใหนักเรียนรวมกันอภิปรายใน ประเด็น การใชประโยชนภาพจากดาวเทียม ในดานการศึกษาของประเทศไทยปจจุบัน 3. ครูใหนักเรียนตอบคําถามเพื่อฝกทักษะการคิด และแสดงความคิดเห็น เชน • นักเรียนคิดวา ขอจํากัดหรืออุปสรรคใด ที่มีผลตอการใชประโยชนของภาพจาก ดาวเทียม (แนวตอบ ขอจํากัดที่มีผลตอการใชประโยชน ภาพจากดาวเทียม เชน ขอมูลและโปรแกรม ที่นํามาใชในการวิเคราะหภาพจากดาวเทียม มีราคาแพง บุคลากรที่มีความรูความสามารถ ในการใชงานภาพจากดาวเทียมอยางแทจริง มีนอย เปนตน)

๑.๓ ภาพจากดาวเทียม (satellite image)

ภาพจากดาวเทียม เปนเครื่องมือทางภูมิศาสตรอีกประเภทหนึ่งที่มีการนํามาใชกัน อย่างแพร่หลาย ใชคอมพิวเตอรชว่ ยในการแปลงสัญญาณขอมูลดิจิทัลออกมาเปนภาพ ทําใหภาพ จากดาวเทียมมีความคมชัดสูงมาก ภาพทีม่ รี าย ละเอียดต่างกันจะใชประโยชนตา่ งกัน เช่น ภาพ ทีม่ รี ายละเอียดสูงใชในการติดตามการขยายตัว ของเมือง ส่วนภาพที่มีรายละเอียดไม่มากใชใน การสํารวจทรัพยากรธรรมชาติ เปนตน ภาพจากดาวเทียมมีทงั้ แบบทีเ่ หมือนจริง เช่น ภาพแสดงลักษณะภูมิประเทศ ภาพแสดง พืน้ ทีก่ ารเกิดภัยธรรมชาติ ภาพแสดงตําแหน่ง ทีต่ งั้ ชุมชน และแบบแสดงสัญลักษณเปนสี เช่น ภาพแสดงประเภทของพื้นที่ปาไม ภาพแสดง ตัวอยางภาพจากดาวเทียมเทอรรา(TERRA) ขององคการ พื้นที่การเพาะปลูกพืชผลทางการเกษตร ตองมี นาซา (NASA) แสดงลักษณะพื้นผิวโลกของทวีปแอฟริกา การแปลความหมายของสิ่งที่แสดงออกมาเสีย แบบสีจริง (true color) ก่อน จึงจะนําขอมูลไปใชประโยชนได ในการใชภาพจากดาวเทียมอาจมีขอจํากัดที่บางภาพจะตองมีการแปลความหมายของ ขอมูลก่อน บางภาพไม่ไดแสดงเสนอาณาเขต ไม่ไดระบุตาํ แหน่งทีต่ งั้ ทางภูมศิ าสตร ผูใ ชงานจําเปน ตองดูประกอบกับแผนที่และเครือ่ งมืออืน่ ๆ ทางภูมศิ าสตร

ภาพจากดาวเทียมเทอรราแสดงความแตกตางของอุณหภูมขิ องทวีปยุโรป บริเวณทีม่ สี แี ดงเปนบริเวณทีม่ อี ณ ุ หภูมสิ งู เพือ่ ศึกษาเกีย่ วกับปญหาคลืน่ ความรอน (heat wave) ของประเทศตางๆ ในทวีปยุโรป

๔

EB GUIDE

http://www.aksorn.com/LC/Geo/M2/01

บูรณาการอาเซียน ครูใหนักเรียนสืบคนเพิ่มเติมเกี่ยวกับดาวเทียมสํารวจทรัพยากรของกลุมประเทศ สมาชิกอาเซียน 1 ตัวอยาง เชน ดาวเทียมไทยโชตหรือดาวเทียมธีออส (THEOS) ของไทย ดาวเทียม F-1 ของเวียดนาม แลวสรุปรายละเอียดของดาวเทียมดังกลาว เชน ลักษณะทั่วไปของดาวเทียม การใชประโยชนจากดาวเทียม เปนตน โดยใหสรุป ลงในกระดาษ A4 พรอมมีภาพดาวเทียมประกอบ แลวนําสงครูผูสอน ทั้งนี้เพื่อให นักเรียนมีความรูเ พิม่ เติม และเตรียมพรอมเพือ่ เขาสูป ระชาคมอาเซียน โดยสอดคลอง กับแผนงานการจัดตั้งประชาคมสังคมและวัฒนธรรมอาเซียน ที่มุงเนนใหมีการ พัฒนามนุษยโดยสงเสริมทางดานเทคโนโลยีสารสนเทศ และสงเสริมทางดาน สิ่งแวดลอม

4

คู่มือครู

ขอสอบเนน การคิด

แนว  NT  O-NE T

ขอใดไมใช ประโยชนของ Remote Sensing 1. การพยากรณอากาศ 2. การสํารวจการใชที่ดิน 3. การเตือนภัยจากธรรมชาติ 4. การสรางแบบจําลองความสูงเชิงเลข วิเคราะหคําตอบ ตอบขอ 4. Remote Sensing คือ การรับรูจ ากระยะไกล ซึ่งเปนระบบสํารวจเก็บขอมูลเกี่ยวกับพื้นผิวโลกดวยเครื่องรับรู (sensors) สวนการสรางแบบจําลองความสูงเชิงเลข (Digital Elevation Model) เปนกระบวนการรังวัดความสูงของภูมิประเทศ แลวนํามาจัดเก็บใน คอมพิวเตอรในรูปแบบที่สามารถเรียกกลับมาใชใหมได ซึ่งการสราง แบบจําลองความสูงเชิงเลขนั้นสามารถสรางไดจากโปรแกรมของระบบ สารสนเทศภูมิศาสตร (GIS) ดังนั้น ขอ 4. จึงไมใชประโยชนของ Remote Sensing

กระตุน ความสนใจ Engage

สํารวจคนหา Explore

อธิบายความรู Explain

ขยายความเขาใจ

ตรวจสอบผล

Expand

Evaluate

กระตุน ความสนใจ

ครูเปดตัวอยางเว็บไซตเกี่ยวกับการศึกษาทาง ดานภูมิศาสตร เชน การเกิดลักษณะภูมิประเทศ ที่มีลักษณะแปลกๆ นาสนใจ เชน fjords in Norway สัตวในบริเวณตางๆ ของโลก เชน หมีขั้วโลก (polar bear) ใหนักเรียนดู และ ใหชวยกันสรุปสาระสําคัญ

๑.๔ เว็บไซต (web site)

การศึกษาขอมูลจากเว็บไซตในเครือขายอินเทอรเน็ต นับวามีความสําคัญอยางยิ่ง ขอมูล ทางดานภูมิศาสตรที่เผยแพรอยูในอินเทอรเน็ตมีเปนจํานวนมาก ตัวอยางเชน ถาสืบคนคําวา “สภาพภูมิศาสตรของทวีปยุโรป” จะมีเว็บที่ให ขอมูลประมาณ ๘๕,๙๐๐ เว็บไซต และถาเปน ภาษาอังกฤษ จะมีมากถึง ๑๐๙ ลานเว็บไซต การศึกษาภูมิศาสตรทั้งของทวีปยุโรป และทวีปแอฟริกา จําเปนตองใชขอมูลจาก1 อินเทอรเน็ตประกอบ โดยเฉพาะขอมูลทางสถิติ เชน รายไดประชาชาติของแตละประเทศ ความ หนาแนนของประชากร จํานวนพลเมือง มูลคา ของสินคานําเขาสินคาสงออก เปนตน เพราะจะ ชวยทําใหเกิดความเขาใจไดดีขึ้นและทันสมัย ขอมูลทางดานภูมิศาสตรเกี่ยวกับทวีปยุโรปและทวีป ในเว็บไซตมีภาพทั้งที่เปนภาพถายและ แอฟริกามีเปนจํานวนมาก จากภาพเปนเว็บไซตทใี่ หขอ มูล วีดิทัศนที่จะชวยทําใหเราเขาใจเรื่องที่จะศึกษา เกี่ยวกับลักษณะภูมิประเทศของทวีปแอฟริกา ไดดียิ่งขึ้น เชน สภาพบานเมืองของประเทศตางๆ ประเพณีของชาติตางๆ เปนตน

สํารวจคนหา

อธิบายความรู

๕

ครูใหนักเรียนจับคูสืบคนภาพจากดาวเทียมที่เกี่ยวกับทวีปยุโรป หรือ ทวีปแอฟริกาจากอินเทอรเน็ตคูละ 1 ภาพ แลวอานขอมูลที่ไดจากภาพ บันทึกลงกระดาษ A4 ไมเกิน 1 หนากระดาษ นําสงครูผูสอน

กิจกรรมทาทาย ครูตั้งประเด็นใหนักเรียนแสดงความคิดเห็น เชน นักเรียนเห็นดวย หรือไมกับคํากลาวที่วา ในปจจุบันโลกของเราอยูในยุคไรพรมแดน จากนั้น ครูสุมใหนักเรียนออกมานําเสนอที่หนาชั้นเรียน

Explore

ครูใหนักเรียนสืบคนเว็บไซตเกี่ยวกับลักษณะ ทางภูมิศาสตรในทวีปยุโรป และทวีปแอฟริกา คนละ 1 เว็บไซต เพื่อนํามาเลาสูกันฟงในชั้นเรียน

ตัวอยางเว็บไซตที่รวบรวมขอมูลสถิติตางๆ ของประเทศในทวีปยุโรป เชน จํานวนประชากร รายไดประชาชาติ รายได เฉลี่ยตอหัว มูลคาสินคานําเขาและสินคาสงออก เปนตน

กิจกรรมสรางเสริม

Engage

Explain

1. ครูนําสนทนาดวยการตั้งประเด็นใหนักเรียน ชวยกันแสดงความคิดเห็นเกี่ยวกับประโยชน จากการศึกษาขอมูลจากเว็บไซตในเครือขาย อินเทอรเน็ตในปจจุบัน พรอมทั้งขอควร ระมัดระวังจากการรับขอมูล 2. ครูยกตัวอยางเว็บไซตเกี่ยวกับภูมิศาสตร เชน ลักษณะภูมิประเทศ ภูมิอากาศ ปรากฏการณ ทางธรรมชาติตา งๆ ทีน่ า สนใจ และใหนักเรียน เปดเว็บไซตนั้น พรอมบอกสาระสําคัญ นอกจากนี้ใหนักเรียนเปดเว็บไซตเกี่ยวกับ ภูมิศาสตรอื่นๆ ที่ตนสนใจ แลวบอกขอดี ขอเสียจากการศึกษาและรวบรวมขอมูล ทางภูมิศาสตรจากเว็บไซตในเครือขาย อินเทอรเน็ต (แนวตอบ ขอดี เชน สืบคนงาย ทันสมัย มีภาพ เสียง แผนภูมิ แผนผัง และแผนที่ ประกอบ ซึง่ ทําใหเกิดความเขาใจไดดมี ากขึน้ สวนขอเสีย เชน จะตองศึกษาขอมูลจากหลายเว็บไซต เพื่อเปรียบเทียบและวิเคราะหความถูกตอง ของขอมูล)

นักเรียนควรรู 1 ขอมูลทางสถิติ เปนขอมูลที่สรุปไดจากการวิเคราะหหรือประมวลผลกลุมของ ขอมูล เพื่อใชแสดงลักษณะขอมูลของกลุม แบงเปน 4 ประเภท ไดแก ขอมูลสถิติ เชิงปริมาณ จะแสดงขอมูลทางดานขนาดหรือปริมาณ เชน มูลคาการนําเขาสินคา ของยุโรป ขอมูลสถิติเชิงคุณภาพ จะแสดงขอมูลทางดานคุณลักษณะ เชน ประชากร แยกตามชนเผาของยุโรป ขอมูลสถิติตามกาลเวลา เชน ปริมาณสินคาสงออกของ ยุโรปในแตละป และขอมูลสถิติทางภูมิศาสตร ที่มีการจําแนกขอมูลตามสภาพพื้นที่ เชน สถิติปริมาณนํ้าฝนของประเทศตางๆ ในยุโรป สถิติจํานวนประชากรแยกตาม ภูมิภาคของยุโรป

มุม IT ศึกษาคนควาเพิม่ เติมเกีย่ วกับขอมูลทางสถิตใิ นเรือ่ งตางๆ ของทวีปยุโรป ไดที่ http://epp.eurostat.ec.europa.eu คูมือครู 5

กระตุ้นความสนใจ

ส�ารวจค้นหา

Engage

Explore

อธิบายความรู้

อธิบายความรู้ Explain

Expand

Evaluate

เสริมสาระเสริมสาระ ระบบสารสนเทศภูมิศาสตร (GIS)

1

คําวา ระบบสารสนเทศภูมิศาสตร (GIS) คืออะไร มีความสําคัญอยางไร คําวา GIS ยอมาจากคําวา Geographic Information System แปลวา ระบบสารสนเทศทางภูมิศาสตร คือ การนําเทคโนโลยีดานคอมพิวเตอร ไดแก โปรแกรมคําสั่ง ฐานขอมูล กับบุคลากร มาทํางานรวมกันในลักษณะ การนําเขาขอมูลซึ่งเปนขอเท็จจริงที่ยังไมผานการประมวลผล จัดเก็บขอมูล จัดการขอมูล ประมวลผลหรือวิเคราะห ขอมูล และแสดงผลขอมูลออกมาเปนสารสนเทศซึ่งเปนขอมูลที่ผานการประมวลผลแลว เพื่อนําสารสนเทศนั้น มาใชเปนฐานขอมูลเพื่อสนับสนุนการตัดสินใจในการแกปญหาและการจัดการในเรื่องตางๆ เชิงพื้นที่ การที่ GIS มีความสําคัญเพิ่มขึ้นอยางรวดเร็ว เพราะวาระบบ GIS สามารถทําใหเกิดความเขาใจ ตอสภาพปญหาที่จะเกิดขึ้นและวิธีการในการแกปญหานั้นอยางรวดเร็ว ตัวอยางเชน การทําลายพื้นที่ปาตนน้ํา ลําธาร การเพิม่ จํานวนประชากร การขยายพืน้ ทีเ่ พาะปลูกของพืน้ ทีแ่ หงหนึง่ จะสงผลตอการดําเนินชีวติ ของประชากร ในพืน้ ทีอ่ น่ื อยางไร สารสนเทศจาก GIS จะเปนขอมูลทีท่ าํ ใหผทู เ่ี กีย่ วของเขาใจ สามารถวิเคราะหผลกระทบทีจ่ ะเกิดขึน้ ได จะไดรีบตัดสินใจเชิงนโยบายเตรียมตัวปองกันปญหาที่จะเกิดขึ้นไวลวงหนาไดอยางมีประสิทธิภาพ รวมทั้งยังมี การนําสารสนเทศไปใชในการวางแผนพัฒนาพื้นที่ในอนาคตดวย สิ่งสําคัญที่จะทําให GIS ของแตละหนวยงานเกิดขึ้นมาได ก็คือ การออกแบบฐานขอมูล (database design) ซึ่งหนวยงานนั้นๆ ตองสรางขึ้นมาใหเหมาะสมกับวัตถุประสงค และตองมีการจัดเก็บรวบรวมขอมูล อยางเปนระบบ เพื่อจะไดสะดวกตอการเรียกมาใชงานและประมวลผล เนื่องจากการลงทุนในการวางระบบ GIS ใชทุนสูงมาก การลงทุนในการพัฒนาสวนใหญจึงขึ้นอยูกับภาครัฐ

ปจจุบนั มีการนําระบบสารสนเทศทางภูมศิ าสตรมาใชกนั อยางแพรหลายในหลายแขนง จากภาพเปนการ นําเอาระบบ GIS มาใชในการวางแผนการใชที่ดิน

๖

EB GUIDE

http://www.aksorn.com/LC/Geo/M2/02

นักเรียนควรรู 1 ระบบสารสนเทศภูมิศาสตร (GIS) ปจจุบันประเทศไทยมีหนวยงานที่ รับผิดชอบในการศึกษาและวิจัยดานระบบสารสนเทศภูมิศาสตร เพื่อประโยชน ในการพัฒนาพื้นที่ดานตางๆ เชน ศูนยวิจัยภูมิสารสนเทศเพื่อประเทศไทย จุฬาลงกรณมหาวิทยาลัย สํานักงานพัฒนาเทคโนโลยีอวกาศและภูมิสารสนเทศ (องคการมหาชน) มีผลงานที่สําคัญ เชน การปลอยดาวเทียม THEOS เพื่อใชสํารวจ ทรัพยากรธรรมชาติของประเทศไทย เปนตน

มุม IT ศึกษาคนควาขอมูลเกี่ยวกับระบบสารสนเทศภูมิศาสตร ไดที่ http://www.gis2me.com http://www.esrith.com/Eindex.cfm คู่มือครู

ตรวจสอบผล

Explain

1. ครูนําสนทนาถึงความหมาย ความสําคัญ ของระบบสารสนเทศภูมิศาสตร โดบครูเปด www.youtube.com คนหาคําวา GIS ใหนักเรียนดูประกอบการสนทนา จากนั้นให นักเรียนดูภาพจากหนังสือเรียน แลวชวยกัน อภิปรายถึงการนําระบบสารสนเทศภูมิศาสตร (GIS) มาใชในดานตางๆ 2. ครูตั้งประเด็นคําถามเพื่อใหนักเรียนไปสืบคน คําตอบเพิ่มเติมจากเว็บไซตตางๆ เชน ระบบสารสนเทศภูมิศาสตร (GIS) คืออะไร และมีความสําคัญอยางไร 3. นักเรียนนําเสนอสิ่งที่ไดศึกษามา ดวยการ อภิปรายถึงความสําคัญของระบบสารสนเทศ ภูมิศาสตร (GIS) รวมถึงลักษณะของฐานขอมูล ในการจัดทําระบบสารสนเทศภูมิศาสตร 4. ครูเปดเว็บไซตระบบสารสนเทศภูมิศาสตรของ หนวยงานราชการ เชน การวางแผนการใชที่ดิน ระบบสารสนเทศภูมิศาสตรของจังหวัดตางๆ ใหนักเรียนดู และชวยกันวิเคราะหขอมูลจาก เว็บไซตดังกลาว พรอมทั้งอธิบายขอมูลเพิ่มเติม ถึงประโยชนตอการพัฒนาประเทศและพัฒนา พืน้ ที่ เชน ดานตําแหนงที่ตั้ง ดานการศึกษา ดานการวางแผน ดานการปองกันภัย จากนั้น ใหนักเรียนตอบคําถามเพื่อกระตุนใหนักเรียน เกิดทักษะการคิดวิเคราะห เชน • ระบบสารสนเทศภูมิศาสตรสงผลตอการ พัฒนาพื้นที่อยางไร และถาไมมีระบบ สารสนเทศภูมิศาสตรจะสงผลอยางไร (แนวตอบ ระบบสารสนเทศภูมิศาสตรสงผล ตอการพัฒนาพื้นที่ เชน ทําใหมีการวางแแผน การใชที่ดินอยางเหมาะสม และถาไมมีจะ สงผลใหเกิดความผิดพลาดในการใชที่ดิน เชน การใชที่ดินสําหรับทําการเกษตรมาปลูก สรางอาคารบานเรือน เปนตน)

6

ขยายความเข้าใจ

ขอสอบเนน การคิด

แนว  NT  O-NE T

วิธีการใดตอไปนี้เปนสวนหนึ่งของการใชระบบสารสนเทศภูมิศาสตร (GIS) 1. การขายสินคาทางสื่ออิเล็กทรอนิกส 2. การใชคอมพิวเตอรทํากราฟแสดงการสงออกสินคา 3. การรับฟงขาวการพยากรณอากาศประจําวันทางวิทยุ 4. การใชแผนที่สํารวจเสนทางคมนาคมภายในกรุงเทพมหานคร

วิเคราะหคําตอบ ตอบขอ 2. เนื่องจากระบบสารสนเทศภูมิศาสตร (GIS) เปนการใชเทคโนโลยีดานคอมพิวเตอรเพื่อมาจัดเก็บ จัดการ ประมวลผล หรือวิเคราะหขอมูลทางภูมิศาสตร รวมถึงการแสดงผลขอมูล ออกมาเปนสารสนเทศ ดังนั้น การใชคอมพิวเตอรจัดทํากราฟแสดงการ สงออก จึงเปนสวนหนึ่งของการใชระบบสารสนเทศภูมิศาสตร

กระตุ้นความสนใจ

ส�ารวจค้นหา

Engage

Explore

อธิบายความรู้ Explain

ขยายความเข้าใจ

ตรวจสอบผล

Expand

Evaluate

อธิบายความรู้

Explain

1. ครูใหนักเรียนยกตัวอยางเว็บไซตที่นักเรียนใช สืบคนขอมูลเปนประจํา แลวบอกวา เว็บไซต ที่ใชสวนใหญคนควาเกี่ยวกับอะไร และเคยนํา โปรแกรม google earth มาใชหรือไม อยางไร 2. ครูสาธิตวิธีการใชโปรแกรม google earth ใหนกั เรียนดู จากนัน้ ใหนกั เรียนสืบคนภูมลิ กั ษณ ของทวีปยุโรป และทวีปแอฟริกา โดยใชโปรแกรม ดังกลาว แลวใหตัวแทนนักเรียนนําเสนอขอมูล ที่ไดจากการใชโปรแกรม google earth เพื่อ อธิบายเกี่ยวกับภูมิลักษณของทวีปยุโรปและ ทวีปแอฟริกา 3. ครูใหนกั เรียนทํากิจกรรมที่ 1.6 จากแบบวัดฯ ภูมศิ าสตร ม.2

google earth โปรแกรม google earth เปนโปรแกรมที่ใชในการศึกษาเนื้อหาและดูภาพไดทั่วทุกมุมโลก 1 จากดาวเทียม ซึ่งมีความละเอียดสูงมาก

✓ แบบวัดฯ ใบงาน แบบฝกฯ ภูมิศาสตร ม.2 กิจกรรมที่ 1.6 หนวยที่ 1 เครื่องมือทางภูมิศาสตร

ภาพทวีปยุโรปจากโปรแกรม google earth ซึ่งสามารถซูมภาพเขาไปชมสถานที่สําคัญ ลักษณะทางกายภาพ และเมือง ตางๆ ไดทั่วทั้งทวีป จากภาพสามารถซูมจนเห็นโคลอสเซียม ซึ่งตั้งอยูที่กรุงโรม ประเทศอิตาลี

โปรแกรม google earth สามารถขยายภาพจากโลกทัง้ ใบไปสูป่ ระเทศ และลงไปจนถึงถนน ตรอก ซอย รถยนต อาคารบานเรือน สนามบิน ท่าเรือ เปนตน เปนการท่องโลกแบบ ๓ มิติ รวมทั้งสามารถปรับใหเปน google map แสดงเสนทางต่างๆ ได ตลอดจนมีเครื่องมือต่างๆ ใหผูใชเลือกกําหนดไดตามความตองการ เช่น แสดงแหล่งมรดกโลก สถานที่น่าสนใจในแต่ละ บริเวณ สภาพอากาศ สภาพภูมิประเทศ เปนตน

๑.๕ เครื่องมืออื่นๆ ในชีวิตประจําวันจะเห็นไดว่า มีสื่อต่างๆ ที่สามารถใหขอมูลทางดานภูมิศาสตรไดมาก มีทั้งสื่อทั่วๆ ไป และสื่อที่เกี่ยวของกับเรื่องภูมิศาสตรโดยตรง เช่น หนังสือพิมพ วารสาร นิตยสาร รวมทั้งสื่อสารมวลชนที่เปนโทรทัศน และวิทยุ ส่วนใหญ่ขอมูลที่ไดจากเครื่องมือประเภทนี้ จะเปนรายงานข่าว การวิเคราะหข่าว อาทิ สถานการณภัยแลงในแอฟริกา สภาพอากาศในยุโรป การเกิดไฟปาในที่ต่างๆ สภาพสิ่งแวดลอม ผลกระทบจากภาวะโลกรอน เปนตน ซึ่งขอมูลเหล่านี้ สามารถนํามาใชในการศึกษาเรื่องราวเกี่ยวกับภูมิศาสตรไดทั้งนั้น แต่ควรตองมีการตรวจสอบกับ แหล่งขอมูลหรือกับรายงานข่าวจากที่อื่นเปรียบเทียบดวย ๗

ขอสอบเนน การคิด

แนว  NT  O-NE T

เครื่องมือทางภูมิศาสตรชนิดใดควรเลือกใชวิเคราะหทําเลที่ตั้งในการ สรางหางสรรพสินคาแหงใหมมากที่สุด 1. แผนที่เลม 2. ภาพจากดาวเทียม 3. ภาพถายทางอากาศ 4. ระบบสารสนเทศภูมิศาสตร

วิเคราะหคําตอบ ตอบขอ 4. เนื่องจากในการจัดการพื้นที่ใหเหมาะสม จะตองมีปจ จัยหรือเกณฑทนี่ าํ มาใชเพือ่ ประกอบการวิเคราะหและพิจารณา ซึ่งสวนมากเปนขอมูลทางภูมิศาสตร ดังนั้น เครื่องมือทางภูมิศาสตรที่ มีความเหมาะสมสําหรับการจัดเก็บ จัดการ วิเคราะห ประมวลผลและ แสดงผลขอมูลตางๆ มากที่สุด คือ ระบบสารสนเทศภูมิศาสตร

เกร็ดแนะครู ครูควรใหนักเรียนสืบคนขอมูลทางภูมิศาสตรของพื้นที่ที่นักเรียนอาศัยอยู โดยใชโปรแกรม google earth แลวสรุปองคความรูลงในกระดาษ A4

นักเรียนควรรู 1 ความละเอียดสูงมาก ขอมูลจากดาวเทียมแสดงเปนจุดภาพ (pixel) ดาวเทียม บางดวงมีจุดภาพขนาดใหญกวา 1/1 กิโลเมตร 500/500 เมตร 30/30 เมตร 10/10 เมตร 5/5 เมตร หรือเล็กกวา 1/1 เมตร สําหรับภาพจาก google earth มีความละเอียดตั้งแตระดับหยาบ กลาง จนถึงละเอียดมาก โดยเฉพาะในบางพื้นที่ เชน ในเขตเมือง ทั้งนี้ขอมูลจากโปรแกรม google earth ไมไดบอกวามาจาก ดาวเทียมอะไร บันทึกเมื่อใด และมีรายละเอียดจริงเทาใด แตก็สามารถเห็นรถยนต หรือสิ่งกอสรางขนาดเล็กๆ ได คู่มือครู

7

กระตุน้ ความสนใจ Engage

ส�ารวจค้นหา Explore

กระตุน้ ความสนใจ

อธิบายความรู้ Explain

Explore

Explain

ครูนําสนทนาถึงแนวทางการเลือกใชเครื่องมือ ทางภูมิศาสตร จากนั้นใหนักเรียนรวมกันอภิปราย ในประเด็นแนวทางการใชเครื่องมือทางภูมิศาสตร ในการศึกษาวิชาภูมิศาสตรของทวีปยุโรป และทวีปแอฟริกา

๘

1 ขอมูลจากเว็บไซต เว็บไซตที่ใหขอมูลทางภูมิศาสตรที่ดี เชื่อถือได และมีการ ปรับปรุงขอมูลใหทันสมัยอยูเสมอ มักเปนเว็บไซตของหนวยงานภาครัฐที่มีหนาที่ เกี่ยวของ มหาวิทยาลัย หรือหนวยงานของภาคเอกชนที่ตองการเผยแพรความรู โดยมีทั้งเว็บไซตภาษาไทยและภาษาอังกฤษ เชน http://www.gistda.or.th/ ของสํานักงานพัฒนาเทคโนโลยีอวกาศและภูมิสารสนเทศ (องคการมหาชน) http://www.mnre.go.th/ของกระทรวงทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดลอม 2 ตรวจสอบขอมูล ขอมูลที่จะใชเปนหลักในการตรวจสอบขอมูล ควรเปนขอมูล ที่จัดทําและเผยแพรโดยหนวยงานของรัฐ องคกรระหวางประเทศ หรือจากองคกร เอกชนที่นาเชื่อถือ ไมควรใชขอมูลที่กลาวอางโดยบุคคล

คู่มือครู

Evaluate

เครื่องมือทางภูมิศาสตรมีประโยชนมาก ในดานที่ใหขอมูลแก่เราในการศึกษาเรื่องราวของ ทวีปยุโรปและทวีปแอฟริกา แต่การทีจ่ ะศึกษาไดดมี ปี ระสิทธิภาพ นอกจากคุณภาพของเครือ่ งมือแลว คุณภาพของผูใชก็มีความสําคัญดวย ดังนั้นจึงควรทราบถึงแนวทางการเลือกใชเครื่องมือ ทางภูมิศาสตร ดังนี้ ๑) ใชเครือ่ งมือทีม่ คี ณ ุ ภาพ เพราะถาใชเครือ่ งมือทีด่ อ ยคุณภาพ จะทําใหเราไดรบั ขอมูลทีค่ ลาดเคลือ่ นไม่ตรงกับความเปนจริงหรือไดขอ มูลไม่ครบถวน เช่น แผนทีเ่ ล่มสําหรับเด็กเล็ก ที่ทําใหดูง่าย ไม่เคร่งครัดในเรื่องความถูกตองของลักษณะภูมิประเทศ ขนาดของสิ่งต่างๆ ทางภูมิศาสตร รวมทั้งสีที่นํามาใช อาจไม่ไดสื่อถึงลักษณะภูมิประเทศจริงตามสัญลักษณสากล ที่ใชกัน 1 การใชขอมูลจากเว็บไซต ก็ควรเลือกใชจากเว็บไซตที่มีคุณภาพ ไดมาตรฐาน จากหน่วยราชการ หน่วยงาน องคกรที่ดูแลรับผิดชอบเรื่องนั้นๆ โดยตรง หรือจากสถาบันซึ่ง เปนที่ยอมรับกัน จะตองมีแหล่งอางอิงขอมูลที่ชัดเจน เช่น หน่วยงานของสหประชาชาติ (UN) องคการบริหารการบินและอวกาศแห่งชาติของสหรัฐอเมริกา หรือนาซา(NASA) ไม่ควรใช คํากล่าวอางของบุคคล ๒) ใชเครื่องมือที่ทันสมัย ความทันสมัยในที่นี้ มิไดหมายความถึง เครื่องมือ ที่ใชเทคโนโลยีสูง มีความสลับซับซอน หากแต่เปนเครื่องมือที่มีความเปนปจจุบัน ทันสมัย ต่อเหตุการณ ต่อสถานการณที่เกิดขึ้นจริง ตัวอย่างเช่น จํานวนประเทศในทวีปยุโรปเมื่อ ๑๐ ปที่ แลวกับปจจุบันจะต่างกัน หรือจํานวนประชากร ความหนาแน่นของประชากร รายไดประชาชาติ ของประเทศต่างๆ ขอมูลมีการเปลีย่ นแปลงไปทุกป ถาใชเครือ่ งมือทีจ่ ดั ทํามานานก็จะไดขอ มูลเก่า เปนตน 2 ๓) ตรวจสอบขอมูล ขอมูลที่ไดจากเครื่องมือทางภูมิศาสตร ควรจะตองทําการ ตรวจสอบก่อน เพราะอาจมีความคลาดเคลื่อนได โดยเฉพาะขอมูลที่ปรากฏอยู่ในเว็บไซต ตองทําการตรวจสอบ และควรตรวจสอบจากหลายๆ แห่งเพื่อนํามาเปรียบเทียบกัน ตัวอย่างเช่น มีหลายเว็บไซตที่ระบุจํานวนและชื่อประเทศในทวีปแอฟริกาไม่ครบ บางเว็บไซตนําชื่อประเทศ ในทวีปอเมริกาใตมาอยู่ในทวีปแอฟริกา หรือนิตยสารบางเล่มก็ใหขอมูลทําใหเขาใจภาพของ ทวีปแอฟริกาคลาดเคลือ่ น อาทิ ทวีปแอฟริกามีความลาหลังดอยพัฒนาไปเสียหมดทัง้ ทวีป ทัง้ ๆ ที่ ในความเปนจริงบางเมืองของทวีปแอฟริกา เช่น เมืองคาซาบลังกา ในประเทศโมร็อกโก เมืองเคปทาวน ของสาธารณรัฐแอฟริกาใต มีความเจริญมากกว่าบางเมืองในทวีปยุโรปเสียอีก

นักเรียนควรรู

8

Expand

ò. á¹Ç·Ò§¡ÒÃ㪌à¤Ã×èͧÁ×Í·Ò§ÀÙÁÔÈÒʵÃ

นักเรียนศึกษาคนควาเกี่ยวกับแนวทางการใช เครื่องมือทางภูมิศาสตร จากหนังสือเรียน หนา 8-9 เพื่อนํามาอภิปรายรวมกันในชั้นเรียน

อธิบายความรู้

ตรวจสอบผล

Engage

ครูยกตัวอยางขอมูลทางภูมิศาสตร เชน แผนที่ ขอมูลสถิติตางๆ ที่ดอยคุณภาพใหนักเรียนดู แลวใหนักเรียนชวยกันบอกสาเหตุของขอมูลทาง ภูมิศาสตรที่ดอยคุณภาพ (แนวตอบ เชน แผนที่ไมสื่อถึงลักษณะภูมิประเทศ จริงตามสัญลักษณสากลที่ใชกัน ขอมูลสถิติไมมี แหลงอางอิงที่นาเชื่อถือ)

ส�ารวจค้นหา

ขยายความเข้าใจ

ขอสอบ

O-NET

ขอสอบป ’ 51 ออกเกี่ยวกับเครื่องมือและเทคโนโลยีทางภูมิศาสตร ขอใดมีความจําเปนนอยที่สุดในการพยากรณลมฟาอากาศประจําวัน 1. แผนที่รัฐกิจ, ซิสโมมิเตอร 2. บอลลูน, บาโรมิเตอร 3. ภาพถายจากดาวเทียม, เรดาร 4. เครื่องบินตรวจอากาศ, แอนนิโมมิเตอร วิเคราะหคําตอบ ตอบขอ 1. เนื่องจากแผนที่รัฐกิจใชในการแสดง ขอบเขตทางการปกครอง ซิสโมมิเตอรใชตรวจคลื่นแผนดินไหว บอลลูน และเครื่องบินตรวจอากาศใชตรวจสภาพอากาศชั้นบน บาโรมิเตอรใช ตรวจความกดอากาศ แอนนิโมมิเตอรใชตรวจความเร็วลม ภาพถายจาก ดาวเทียม และเรดารใชสําหรับติดตามและวิเคราะหลักษณะอากาศที่ เกิดขึ้นในพื้นที่ที่เครื่องมืออื่นๆ มีขอจํากัด เชน การติดตามการเคลื่อนที่ ของพายุ เปนตน ดังนั้น แผนที่รัฐกิจและซิสโมมิเตอรจึงมีความจําเปน นอยที่สุดในการพยากรณลมฟาอากาศประจําวัน

กระตุน้ ความสนใจ Engage

ส�ารวจค้นหา Explore

อธิบายความรู้ Explain

ขยายความเข้าใจ

ตรวจสอบผล

Expand

Evaluate

กระตุน้ ความสนใจ

Engage

ครูนําภาพแสดงเสนทางคมนาคมเปนโครงขาย คลายใยแมงมุมในกรุงปารีส ประเทศฝรั่งเศส หรือภาพอื่นๆ ตามความเหมาะสม หรือสถิติตางๆ มาใหนกั เรียนชวยกันวิเคราะหขอ มูล แลวตัง้ ประเด็น คําถามวา • นักเรียนมีวิธีการนําเสนอขอมูลทาง ภูมิศาสตรอยางไร ใหมีความนาสนใจ และทําความเขาใจไดงาย

๔) ใชเครื่องมือหลากหลายผสมกัน เนื่องจากเครื่องมือทางภูมิศาสตรในแต่ละ ประเภทจะมีขอ ดีขอ จํากัดในการผลิตและการใชแตกต่างกัน เปนตนว่า กราฟแสดงจํานวนประชากร ของประเทศในทวีปแอฟริกาในแผนทีเ่ ล่ม ควรใชสถิตขิ อ มูลทีป่ รากฏอยูใ่ นเว็บไซตปล า่ สุดประกอบ เพื่อตรวจสอบ หรือเมื่อหนังสือกล่าวถึงสภาพภูมิอากาศตอนเหนือของทวีปยุโรปที่มีภูมิอากาศ หนาวเย็นเปนนํ้าแข็ง การไปชมภาพที่อยู่ในเว็บไซต จะช่วยทําใหมีความเขาใจสภาพภูมิอากาศ ดังกล่าวไดดขี นึ้ การรูจ กั ประยุกตใชเครือ่ งมือทางภูมศิ าสตรอย่างหลากหลาย ไดขอ มูลทีม่ คี ณุ ภาพ มีความรูความเขาใจเรื่องราวทางภูมิศาสตรที่กําลังศึกษาไดดีแลว ยังจะช่วยพัฒนาความคิด สรางสรรค ในการนําเสนอขอมูลทางภูมิศาสตรใหน่าสนใจยิ่งขึ้น

ส�ารวจค้นหา

ó. ¡ÒùíÒàʹ͢ŒÍÁÙÅ·Ò§ÀÙÁÔÈÒʵÃ

Explore

นักเรียนศึกษาวิธีการนําเสนอขอมูลทาง ภูมิศาสตรที่หลากหลายจากแหลงเรียนรูตางๆ เชน หนังสือเรียน หองสมุด อินเทอรเน็ต เปนตน เพื่อนํามาอภิปรายในชั้นเรียน

ในการศึกษาเรื่องราวทางภูมิศาสตรของทวีปยุโรปและทวีปแอฟริกา หลังจากที่ไดรวบรวม ขอมูลจากเครื่องมือทางภูมิศาสตรประเภทต่างๆ แลวนําขอมูลเหล่านั้นมาวิเคราะหและนําเสนอ เปนขอมูลใหม่ ซึ่งการรูจักรวบรวม วิเคราะห และนําเสนอขอมูล จะช่วยเสริมสรางประสบการณ ตรงในการเรียนรูวิชาภูมิศาสตร เปนความรูที่จะมีประโยชนต่อการนําไปใชในชีวิตประจําวัน การนําเสนอขอมูลทางภูมิศาสตร ทําไดหลากหลายรูปแบบ ตัวอย่างเช่น ๑) แบบบรรยาย เปนวิธีการนําเสนอขอมูลที่เปนพื้นฐาน การนําเสนอขอมูล ทางภูมิศาสตรสามารถใชแบบบรรยายเพียงแบบเดียวในการนําเสนอ ไม่ตองมีแบบอื่นร่วมดวย หรือจะใชเพื่ออธิบาย เพื่อขยายขอมูลแบบอื่นๆ ใหเกิดความเขาใจมากขึ้นก็ได การนําเสนอขอมูล แบบบรรยาย ควรใชขอความสั้นๆ กระชับ ตัวอย่างเช่น 1 “คลื่นความรอน (heat wave) อุณหภูมิสูง ๔๓ องศาเซลเซียส ไดแผปกคลุม พื้นที่ทางตะวันตกและทางใตของทวีปยุโรป นับตั้งแตประเทศฝรั่งเศสไปจนถึงประเทศโรมาเนีย ฮังการี และกรีซ สงผลใหมีผูเสียชีวิตประมาณ ๓๐,๐๐๐ คน โดยฝรั่งเศสมีผูเสียชีวิตมากที่สุด ๑๔,๘๐๐ คน” ๒) แบบตาราง ใชแสดงขอมูลที่มีตัวเลขหลายชุด เพื่อบอกเล่าขอมูลหลายๆ ดาน พรอมกัน หรือเพื่อแสดงการเปรียบเทียบใหเห็นความแตกต่าง ตัวอย่างเช่น การบอกขอมูล ทางดานพื้นที่ จํานวนประชากร ความหนาแน่นประชากร จีดีพี (GDP : ดัชนีผลิตภัณฑมวลรวม 2 ในประเทศ) ของประเทศต่างๆ ถาใชแบบบรรยายจะเขาใจยาก การทําเปนตารางจะมีความชัดเจน และง่ายต่อการทําความเขาใจมากกว่า

อธิบายความรู้

Explain

1. นักเรียนนําเสนอสิ่งที่ไดศึกษามาดวยการ อภิปรายถึงวิธีการนําเสนอขอมูลทาง ภูมิศาสตร พรอมทั้งใหชวยกันยกตัวอยาง การนําเสนอขอมูลที่สามารถทําไดหลาย รูปแบบ เชน แบบบรรยาย แบบตาราง เปนตน 2. ครูตั้งประเด็นคําถามเพื่อการเรียนรู เชน • การนําเสนอขอมูลทางภูมิศาสตรในรูปแบบ ตางๆ มีความสําคัญอยางไร (แนวตอบ ชวยเสริมสรางประสบการณตรง ในการเรียนรูวิชาภูมิศาสตร และเปน ความรูที่มีประโยชนตอการนําไปใชใน ชีวิตประจําวันได)

๙

ขอสอบเนน การคิด

แนว  NT  O-NE T

การนําเสนอขอมูลทางภูมิศาสตรรูปแบบใดมีความเหมาะสมมากที่สุด สําหรับขอมูลการจําแนกประเภทดินของแตละประเทศในทวีปยุโรป 1. แบบแผนภูมิ และแบบแผนที่ 2. แบบบรรยาย และแบบตาราง 3. แบบแผนที่ และแบบตาราง 4. แบบตาราง และแบบแผนภูมิ วิเคราะหคําตอบ ตอบขอ 3. เนื่องจากการนําเสนอขอมูลการจําแนก ประเภทดินของแตละประเทศในทวีปยุโรป เปนการนําเสนอขอมูล เกีย่ วกับพืน้ ที่ ซึง่ ถาใชการนําเสนอแบบแผนทีจ่ ะทําใหมองเห็นเปนภาพรวม สรางความเขาใจไดงาย แตการนําเสนอแบบแผนที่มีขอจํากัดในเรื่อง รายละเอียดของขอมูล ดังนั้น จึงควรใชวิธีการนําเสนอแบบตาราง รวมดวย เพื่อบอกเลาขอมูลหลายๆ ดานใหเห็นชัดเจนมากยิ่งขึ้น

นักเรียนควรรู 1 คลื่นความรอน เปนชวงเวลาที่อุณหภูมิสูงขึ้นผิดปกติหลายวัน หรือ หลายสัปดาห ในสหรัฐอเมริกาจะถือเอาชวงเวลาทีอ่ ณ ุ หภูมสิ งู ถึง 32.2 องศาเซลเซียส และมีเวลาตัง้ แต 3 วัน ขึน้ ไป สวนในประเทศอืน่ ๆ การกําหนดอุณหภูมแิ ละชวงเวลา อาจแตกตางกันไปตามสภาพภูมิอากาศของแตละประเทศ 2 ดัชนีผลิตภัณฑมวลรวมในประเทศ (GDP : Gross Domestic Product) คือ มูลคาของสินคาและบริการขั้นสุดทายที่ผลิตขึ้นภายในประเทศในระยะเวลาหนึ่ง โดยไมคาํ นึงวาทรัพยากรทีใ่ ชในการผลิตจะเปนของภายในประเทศหรือตางประเทศ ใชเปนดัชนีชี้วัดความเจริญเติบโตทางเศรษฐกิจของประเทศ

คู่มือครู

9

กระตุ้นความสนใจ

ส�ารวจค้นหา

Engage

Explore

อธิบายความรู้

อธิบายความรู้ Explain

ขยายความเข้าใจ

ตรวจสอบผล

Expand

Evaluate

Explain

1. ครูและนักเรียนรวมกันอภิปรายถึงความเหมือน และความตาง ขอดีและขอดอยของการนําเสนอ ขอมูลทางภูมศิ าสตรแบบแผนภูมแิ ละแบบกราฟ แลวใหนักเรียนชวยกันยกตัวอยางขอมูลทาง ภูมิศาสตรที่เหมาะสม 2. ครูตั้งประเด็นคําถามเพื่อการเรียนรู เชน • ขอมูลเชิงปริมาณประเภทใดทีม่ คี วามเหมาะสม ในการใชกราฟแทงนําเสนอขอมูลลงบนแผนที่ (แนวตอบ ขอมูลเชิงปริมาณประเภทระดับ อุณหภูมิแตละเดือน ปริมาณนํ้าฝนในรอบป การเปลี่ยนแปลงจํานวนประชากรในชวง เวลาหนึ่ง ปริมาณผลผลิตทางการเกษตรเปน รายเดือน เปนตน) 3. ครูใหนักเรียนทํากิจกรรมที่ 1.8 จากแบบวัดฯ ภูมิศาสตร ม.2

๓) แบบแผนภูมิ มีอยู่หลายลักษณะขึ้นอยู่กับการออกแแบบ มักใชแสดงขอมูล

เพื่อแสดงการเปรียบเทียบในแต่ละส่วน อาจกําหนดขอมูลเปน ๑๐๐% แลวคํานวณส่วนย่อยๆ ว่าเปนสัดส่วนเท่าใดในรอยละ หรือจะกําหนดใหเปนอัตราส่วนก็ได เปนตนว่า ๑ ต่อ ๑๐

✓ แบบวัดฯ ใบงาน แบบฝกฯ ภูมิศาสตร ม.2 กิจกรรมที่ 1.8 หนวยที่ 1 เครื่องมือทางภูมิศาสตร

ตัวอยางการนําเสนอขอมูลใหมที่ไดจากการศึกษาคนคว 1 าในรูปแบบผสม โดยใชแผนภูมิและแผนที่ประกอบกัน ทําให นพฤศจิกายน พ.ศ. ๒๕๔๘) ดูเขาใจงาย (จัดทําโดยนิตยสาร National Geographic ภาษาไทย ฉบับเดือนพฤ

การนําเสนอขอมูลแบบนี้ จะง่ายต่อการทําความเขาใจในเชิงปริมาณ ว่าตรงส่วนใด มากกว่าส่วนใด เช่น การนําเขาสินคาของทวีปแอฟริกาจํานวน ๑๐ อันดับแรก มูลค่าสินคาทัง้ หมด คิดเปน ๑๐๐% นําสินคาแต่ละชนิดมาคํานวณว่าเปนสัดส่วนเท่าใดของ ๑๐๐% นําสัดส่วนที่ไดมา สรางเปนแผนภูมิ ก็จะเห็นมูลค่าของสินคาแต่ละชนิดไดอย่างชัดเจน ๔) แบบกราฟ เปนการนําเสนอขอมูลในเชิงเปรียบเทียบ หรือแสดงการเคลื่อนไหว เหมาะกับการแสดงขอมูลหลายๆ ชุดใหเห็นเปนภาพ หรือเพื่อใหเห็นความแตกต่างของ ขอมูลแต่ละชุด ในการนําเสนอขอมูลทางภูมิศาสตรเพื่อใหเขาใจง่ายขึ้น มักแสดงเปนกราฟเสน กราฟแท่ง ตัวอย่างขอมูลทีส่ ามารถนําเสนอขอมูลเปนกราฟได เช่น อุณหภูมเิ ฉลีย่ ของทวีป ยุโรปยอนหลังไปในแต่ละปจํานวน ๒๐ ป การเปรียบเทียบจํานวนประชากรของทวีปยุโรปในแต่ละ ภูมิภาค เปนตน ๑๐

นักเรียนควรรู 1 National Geographic เปนนิตยสารรายเดือน พิมพ 4 สีสวยงาม ซึ่งจัดทํา โดยสมาคมเนชั่นแนล จีโอกราฟก สหรัฐอเมริกา ปจจุบันมีการแปลเปนภาษาไทย ออกจําหนายแลว ภายในเลมมีเนื้อหา ภาพถาย แผนที่ แผนผัง ประกอบอยาง นาสนใจ เนนเรื่องราวทางดานภูมิศาสตร ประวัติศาสตร สิ่งแวดลอม เทคโนโลยี การดําเนินชีวิตของผูคนทั่วทุกมุมโลกและเรื่องอื่นๆ อีกมากมาย

มุม IT ศึกษาคนควาเพิ่มเติมเกี่ยวกับสมาคมเนชั่นแนลจีโอกราฟก ไดที่ http://www.nationalgeographic.com เว็บไซตของสมาคม National Geographic Socitety

10

คู่มือครู

กิจกรรมสรางเสริม ครูใหนกั เรียนสืบคนเว็บไซตตา งๆ ทีม่ กี ารนําเสนอขอมูลทางภูมศิ าสตร แบบแผนภูมิและแบบกราฟ อยางละ 3 เว็บไซต โดยคัดลอกหนาเว็บไซต ที่มีการนําเสนอขอมูลทางภูมิศาสตรทั้ง 2 แบบ แลวนําสงครูผูสอน

กิจกรรมทาทาย ครูนําขอมูลทางภูมิศาสตรที่มีการนําเสนอขอมูลแบบตาราง แผนภูมิ กราฟ หรือแผนที่ มาใหนักเรียนศึกษา และใหใชวิธีการนําเสนอขอมูลใหม เปนแบบบรรยาย แลวนําสงครูผูสอน

กระตุ้นความสนใจ

ส�ารวจค้นหา

อธิบายความรู้

Engage

Explore

Explain

ขยายความเข้าใจ Expand

ตรวจสอบผล Evaluate

ขยายความเข้าใจ

Expand

1. ครูตั้งสถานการณสมมติเพื่อใหนักเรียนบอกวิธี การนําเสนอขอมูลทางภูมิศาสตรในเชิง เปรียบเทียบ หรือแสดงการเคลื่อนไหวของ ขอมูล เชน หากนักเรียนตองการนําเสนอขอมูล เกี่ยวกับอุณหภูมิเฉลี่ยของทวีปยุโรปยอนหลัง ไปในแตละป จํานวน 10 ป นักเรียนจะนําเสนอ ขอมูลในเชิงเปรียบดวยวิธีใด เพราะเหตุใด (แนวตอบ ใชกราฟเสน หรือกราฟแทง เพราะ สามารถเห็นความแตกตางของอุณหภูมิเฉลี่ย ในรอบ 10 ป ไดอยางชัดเจน) 2. ครูใหนักเรียนกลุมเดิมศึกษาคนควาขอมูล ความรูของทวีปยุโรป หรือทวีปแอฟริกา แลวนําเสนอขอมูลในรูปแบบตางๆ หนาชั้นเรียน 3. ครูใหนักเรียนตอบคําถามประจําหนวย การเรียนรู

๕) แบบแผนที่ เปนวิธีการนําเสนอขอมูลที่เกี่ยวของกับพื้นที่ สามารถสรางความ

เขาใจไดง่าย ช่วยทําใหมองเห็นเปนภาพรวม ไม่ตองอธิบายความมาก แต่มีขอจํากัดที่จะแสดง ขอมูลที่เปนรายละเอียดไดยาก มักจะใชในการนําเสนอขอมูลที่ไม่ซับซอน ตัวอย่างเช่น การแสดง ขอมูลประเทศที่ประสบภัยแลงในทวีปแอฟริกาในช่วง ๓ ป ถาแบ่งพื้นที่ที่ประสบภัยแลงออกเปน ๓ ระดับ มาก ปานกลาง นอย แลวใชสีแต่ละสีแทนค่าระดับ ระบายลงในพื้นที่ทุกประเทศในทวีป แอฟริกา ก็จะเห็นเปนภาพรวมว่า มีประเทศใดบางที่ประสบภัยแลงอย่างหนัก และภัยแลงส่วน ใหญ่จะอยู่ในพื้นที่บริเวณใดของทวีปแอฟริกา กลาวโดยสรุป การศึกษาเรื่องราวทางภูมิศาสตรของทวีปยุโรปและทวีปแอฟริกา ใหไดผลดีนั้น ตองรูจักรวบรวมขอมูลจากเครื่องมือทางภูมิศาสตรแตละประเภท ขอมูล ที่รวบรวมมาไดนั้น ตองนํามาวิเคราะห จากนั้นก็นําเสนอใหมดวยประสบการณของตนเอง ซึ่ง แนวทางเชนนี้ นอกจากจะชวยทําใหเกิดความรูความเขาใจเรื่องราวของทวีปยุโรปและ ทวี ป แอฟริ ก าอย า งลึ ก ซึ้ ง แล ว ยั ง จะเป น ความรู  ที่ ติ ด ตั ว นํ า ไปใช ป ระโยชน ใ นการศึ ก ษา วิชาอื่นๆ และใชในชีวิตประจําวันไดดวย

ตรวจสอบผล

Evaluate

ครูประเมินจากผลงานกลุมในการนําเสนอ ขอมูลทางภูมิศาสตรในรูปแบบตางๆ โดยพิจารณา จากความถูกตองของขอมูล และการเลือกวิธีการ นําเสนอ

๑๑

กิจกรรมทาทาย ครูใหนกั เรียนคนควาขอมูลเชิงคุณภาพและขอมูลเชิงปริมาณทีเ่ กีย่ วของ กับทวีปยุโรป หรือทวีปแอฟริกามาอยางละ 1 ขอมูล เชน จํานวนประชากร รายไดประชาชาติ เปนตน แลวนําขอมูลดังกลาวมานําเสนอใหมใหเปน รูปแบบแผนที่ที่สามารถอานและเขาใจความหมายไดงาย นําสงครูผูสอน

เกร็ดแนะครู ครูควรอธิบายเพิ่มเติมเกี่ยวกับหนวยงานราชการที่ผลิตแผนที่ เพื่อนําไปใช ประโยชนในหนวยงานของตน เชน กรมแผนที่ทหาร กรมทางหลวง กรมปาไม กรมทรัพยากรธรณี เปนตน เพื่อใหนักเรียนเขาใจถึงการใชประโยชนจากการ นําเสนอขอมูลทางภูมิศาสตรแบบแผนที่มากยิ่งขึ้น

มุม IT ศึกษาคนควาเพิ่มเติมเกี่ยวกับตัวอยางการนําเสนอขอมูลทางภูมิศาสตร แบบแผนที่ ไดที่ http://www.gisthai.org/ เว็บไซตศูนยวิจัยภูมิสารสนเทศเพื่อ ประเทศไทย

คู่มือครู

11

กระตุ้นความสนใจ

ส�ารวจค้นหา

อธิบายความรู้

ขยายความเข้าใจ

Engage

Explore

Explain

Expand

ตรวจสอบผล

ตรวจสอบผล Evaluate

Evaluate

ครูตรวจสอบความถูกตองจากการตอบคําถาม ประจําหนวยการเรียนรู

¤íÒ¶ÒÁ»ÃШíÒ˹‹Ç¡ÒÃàÃÕ¹ÃÙŒ ๑. เครื่องมือทางภูมิศาสตรมีความสําคัญอย่างไรต่อการศึกษาวิชาภูมิศาสตร ๒. การศึกษาเรือ่ งราวของทวีป หรือประเทศต่างๆ ควรใชแผนทีเ่ ล่ม (Atlas) ประกอบ เพราะเหตุใด ๓. นักเรียนใชประโยชนจากเครื่องมือทางภูมิศาสตรประเภทใดมากที่สุด จงอธิบายถึงเหตุผล ในการเลือกใชเครื่องมือทางภูมิศาสตรประเภทดังกล่าว ๔. จงอธิบายแนวทางในการเลือกใชเครือ่ งมือทางภูมศิ าสตรเพือ่ ศึกษาทวีปยุโรปและทวีปแอฟริกา มาพอสังเขป ๕. การนําเสนอขอมูลทางภูมศิ าสตรมรี ปู แบบใดบาง จงอธิบายและยกตัวอย่างประกอบ

หลักฐานแสดงผลการเรียนรู 1. แบบประเมินความถูกตองในการใชเครื่องมือ ทางภูมิศาสตร 2. ผลงานกลุมการนําเสนอขอมูลทางภูมิศาสตร

¡Ô¨¡ÃÃÁÊÌҧÊÃä ¾Ñ²¹Ò¡ÒÃàÃÕ¹ÃÙŒ กิจกรรมที่ ๑

ใหนักเรียนช่วยกันสํารวจเครื่องมือทางภูมิศาสตรที่มีอยู่ในชั้นเรียนหรือ สถานศึกษา ที่จะใชในการศึกษาภูมิศาสตรทวีปยุโรปและทวีปแอฟริกา จําแนกประเภท และจํานวน พรอมทั้งระบุคุณสมบัติของเครื่องมือดังกล่าว จัดทําเปนเอกสารประชาสัมพันธเผยแพร่

กิจกรรมที่ ๒

คัดเลือกนักเรียนกลุม่ หนึง� ประมาณ ๕- ๗ คน ใหศกึ ษาวิธกี ารใชงานโปรแกรม google earth หรือโปรแกรมอื่นที่มีประโยชนต่อการศึกษาภูมิศาสตร ทวีปยุโรปและทวีปแอฟริกา แลวมาเปนวิทยากร ทําการสาธิตและแนะนํา แนวทางในการใชงานใหแก่เพื่อนๆ ในชั้นเรียน

กิจกรรมที่ ๓

แบ่งนักเรียนออกเปนกลุ่ม กลุ่มละ ๓ คน ใหใชเครื่องมือทางภูมิศาสตร รวบรวม วิเคราะห และนําเสนอขอมูลทีเ่ กีย่ วกับทวีปยุโรปหรือทวีปแอฟริกา มา ๑ ชิ้น (ใหระบุประเภทเครื่องมือที่ ใช แหล่งที่มาของขอมูลดวย) เสร็จแลวนํามาเสนอผลงานหนาชั้นเรียน

๑๒

แนวตอบ คําถามประจําหนวยการเรียนรู 1. เครื่องมือทางภูมิศาสตรมีความสําคัญตอการศึกษาขอมูลทางภูมิศาสตรหลายดาน เชน ตําแหนงที่ตั้ง ขอบเขต การกระจาย ความหนาแนน รวมถึงปรากฏการณตางๆ บนพื้นผิวโลก 2. แผนที่เลมใหขอมูลละเอียดมากเพียงพอตอการศึกษาเรื่องราวของทวีปหรือประเทศตางๆ และสะดวกตอการใชงาน 3. ใชประโยชนจากแผนที่เลมมากที่สุด เพราะไดใชในชีวิตประจําวัน ขอมูลมีความถูกตอง ชัดเจน สืบคนงาย สามารถพกพาและใชงานไดสะดวก 4. เลือกใชเครื่องมือทางภูมิศาสตรหลายหลากผสมกัน เนื่องจากเครื่องมือทางภูมิศาสตรในแตละประเภทจะมีขอดีและขอจํากัดในการผลิต รวมถึงการใชงานที่แตกตางกัน นอกจากนี้ เครื่องมือทางภูมิศาสตรที่นํามาใชจะตองเปนเครื่องมือที่มีคุณภาพ เพื่อใหไดรับขอมูลที่ตรงกับความเปนจริง และตองเปนเครื่องมือที่มีความเปนปจจุบัน ทันตอเหตุการณหรือสถานการณที่เกิดขึ้นจริง รวมทั้งตองมีการตรวจสอบขอมูลตางๆ กอนนํามาใชงานจริง 5. การนําเสนอขอมูลทางภูมิศาสตรมีรูปแบบตางๆ เชน แบบบรรยาย เปนวิธีการนําเสนอขอมูลที่เปนพื้นฐาน ควรใชขอความสั้นๆ กระชับ แบบแผนภูมิ ใชแสดงขอมูล เพื่อแสดงการเปรียบเทียบในแตละสวน เชน แผนภูมิแสดงเชื้อชาติของประชากรในทวีปแอฟริกา แบบแผนที่ ใชนําเสนอขอมูลทางภูมิศาสตรที่ตองการใหเห็นภาพรวม ของพื้นที่เปนประเทศ ภูมิภาค หรือทวีป โดยไมตองอธิบายความมาก เชน แผนที่แสดงลักษณะภูมิภาคของทวีปยุโรป โดยใชสีแสดงขอมูล เปนตน

12

คู่มือครู