All About History - Ελληνική Μυθολογία

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΜΥΘΟΛΟΓΙΑ

ο τεσσαρακοστό «ταξίδι» του All About History

έχει ως προορισμό του έναν

κόσμο όπου το πραγματικό και το φανταστικό συγχέονται. Πρόκειται για την ελληνική

Μυθολογία, την περιεκτικότερη συλλογή ιστοριών που ανάγονται στη σφαίρα της φαντασίας. Συνιστά την πρώτη ολοκληρωμένη και καταγεγραμμένη προσπάθεια, προερχόμενη

από το παρελθόν, κατανόησης του φυσικού

κόσμου και της σύνδεσής του με την έννοια της θεότητας, και είναι η μοναδική με μέτρο σύγκρισης και αναφοράς τον άνθρωπο.

Μέσα από τις σελίδες του τεύχους οι αναγνώστες έχουν την ευκαιρία να «γνωρίσουν»

ξανά τους πρωταγωνιστές της Ελληνικής

Μυθολογίας, από τους Δώδεκα θεούς και

τον αγώνα για την επικράτησή τους, τους

ήρωες καθώς και τα πρόσωπα που διέσωσαν

για εμάς αυτόν τον κόσμο. Συνεπώς αποκαλύπτονται τα πρόσωπα του Ομήρου και του Ησίοδου που υπήρξαν οι πρώτοι χρονολο-

γικά που ανέδειξαν ένα σημαντικό κομμάτι

αυτού του πλούσιου παρελθόντος.

Η ελληνική μυθολογία είναι μοναδική όχι

μόνο για τον πλούτο της και την ποικιλομορ-

φία της αλλά κυρίως γιατί αποτέλεσε

το πρώτο εκφραστικό μέσο κατα-

νόησης του κόσμου. Παράλληλα,

οι Έλληνες αυτό το δημιούργημα

δεν το μετέτρεψαν σε μια από-

λυτη και αδιαμφισβήτητη αρχή, αλλά το αποδόμησαν συστη-

ματικά σε επίπεδο ερμηνείας

του κόσμου μέσα από την

αναζήτηση μιας λογικής

κατανόησής του μέσω της

επιστήμης και κυρίως μέσω

της φιλοσοφίας. Το παρά-

δοξο ωστόσο είναι πως η

προφανής αμφισβήτησή

της δεν μετατράπηκε ποτέ σε μια αποκαθήλωση του μυθολογικού υποβάθρου, αλλά, αντιθέτως, χρησιμοποιήθηκε ως συστατικό

υλικό και σημείο αφετηρίας στις φιλοσοφικές αναζητήσεις.

Τέλος, μια εξόχως γοητευτική πτυχή της Ελληνικής Μυθολογίας, που αναδύεται μέσα από τις σελίδες αυτού του τεύχους, συνδέεται με την επίδρασή της στην ιστορία του ανθρώπινου πνεύματος. Με ξεχωριστό ενδιαφέρον θα πρέπει να ειδωθούν τα θέματα που συνδέονται με τη σχέση των τεχνών με την ελληνική μυθολογία και κυρίως ο βαθμός επίδρασής της στη διαμόρφωση των επιστημών που συνδέονται με την ίδια την προσωπικότητα του ανθρώπου, κυρίως την ψυχολογία. Τα παραπάνω επιβεβαιώνουν τον διαχρονικό χαρακτήρα που έχει σε συμβολικό και εικονοκλαστικό επίπεδο μέχρι και σήμερα ο κόσμος της Ελληνικής Μυθολογίας.

Καλή Ανάγνωση!

Χρυσόστομος Μπομπαρίδης

Ιστορικός – Τμήμα Αρχαίας Ιστορίας, Πανεπιστήμιο Σιένας

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

ΜΎΘΟΙ ΚΑΙ ΘΡΎΛΟΙ

Οι Έλληνες και η θρησκεία τους

Ελληνικοί θρύλοι 20 Το γενεαλογικό δέντρο των Ελλήνων θεών

Το λυκαυγές των ελληνικών θεοτήτων 36 Όλυμπος: Η κατοικία των θεών

Οι Δώδεκα θεοί

Θάνατος και Άδης

Θεότητες του Θανάτου

Τα διδάγματα των ελληνικών μύθων

Θηρία των μύθων και των θρύλων

ΤΕΧΝΕΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ

84 O θρύλος του Ομήρου

90 Τέχνη και μύθος 98 Σύγχρονες προσεγγίσεις στην ελληνική μυθολογία

104 Η κληρονομιά των ελληνικών μύθων

ΜΎΘΟΙ ΚΑΙ ΘΡΎΛΟΙ

Ανακαλύψτε τις σαγηνευτικές ιστορίες και τα διδάγματα των Αρχαίων Ελλήνων στην ανθρωπότητα

06 Οι Έλληνες και

η θρησκεία τους

12 Ελληνικοί θρύλοι

20 Το γενεαλογικό δέντρο

των Ελλήνων θεών

26 Το λυκαυγές των

ελληνικών θεοτήτων

36 Όλυμπος: Η κατοικία

των θεών

42 Οι Δώδεκα θεοί

48 Θάνατος και Άδης

56 Θεότητες του Θανάτου

60 Τα διδάγματα

των ελληνικών μύθων

72 Θηρία των μύθων

και των θρύλων

Μύθοι και θρύλοι

Οι Έλληνες και η θρησκεία τους

Ηελληνική θρησκεία δεν ήταν ένα κοινώς αποδεκτό τυπικό σύνολο δοξασιών ή πρακτικών. Οι Έλληνες μπορεί να είχαν κοινούς μύθους σε όλη τη χώρα τους, αλλά δεν ανέπτυξαν ένα αυστηρό σύστημα σχετικών δοξασιών. Για παράδειγμα, στον πυρήνα της θρησκείας τους δεν

είχαν ένα ιερό κείμενο όπως η Βί-

βλος. Συχνά οι ελληνικοί μύθοι

διέφεραν από τόπο σε τόπο, όπως και οι ιστορίες για θεούς και ήρωες.

Μερικές φορές οι ιστορίες αυτές διέφεραν ριζικά

από άλλες. Η ελληνική

μυθολογία ήταν προϊόν

αιώνων άναρχης αφήγησης

από μερικούς από τους πιο

δημιουργικούς και επινοητικούς

θρησκείας. Για εκείνους ήταν ένα ενιαίο σύνολο, με πολλούς θεούς που απαιτούσαν να τους λατρεύουν και συχνά δέχονταν θυσίες από το κράτος και από απλούς ανθρώπους.

Συγκεκριμένα, οι Έλληνες δεν είχαν συγκεκριμένη λέξη για τη «θρησκεία»

όπως την αντιλαμβανόμαστε εμείς. Η

Οι οικογένειες

πίστευαν ότι θα συναντιούνταν στην άλλη ζωή, αν τα μέλη τους θάβονταν το ένα κοντά στο άλλο

ανθρώπους της ιστορίας. Οι μύθοι

τους εξηγούσαν την καταγωγή των θεών, τη φύση του κόσμου στον οποίο ζούσαν

οι Έλληνες και τι πίστευαν οι ίδιοι για την ιστορία τους. Αν μερικές φορές η μυθολογία

τους δίνει την εντύπωση ότι δεν έχει συνοχή, αυτή είναι μια σύγχρονη αντίληψη που θα προβλημάτιζε τους ίδιους τους Έλληνες.

Συν τοις άλλοις, σε αντίθεση με τη σημερινή εποχή, οι αρχαίοι Έλληνες δεν διαχώριζαν με σαφήνεια τη ζωή εντός και εκτός

θρησκεία ήταν κομμάτι της καθημερινότητάς τους. Πραγματοποιούσαν τελετές σε κάθε σημαντική δημόσια και ιδιωτική περίσταση και πριν από κάθε σημαντικό εγχείρημά τους πάντα συμβουλεύονταν τις θεότητες. Μια αίσια έκβαση στη ζωή τους ήταν αφορμή για θυσίες σε κάποιο θεό, ευχαριστήριους όρκους

ή κάποια άλλη δημόσια μορφή αναγνώρισης της συγκεκριμένης

θεότητας στην οποία όφειλαν την επιτυχία τους.

Οι Έλληνες είχαν 12 μεγάλους θεούς και θεές. Τους έλεγαν Ολύμπιους επειδή ζούσαν στην κορυφή του Ολύμπου. Ο Δίας ήταν ο αρχηγός όλων και η γυναίκα του, η Ήρα, η βασίλισσά του. Μαζί του ήταν η Αφροδίτη, η θεά του έρωτα, ο λαμπρός Απόλλωνας και η Άρτεμις, η παρθένα αδελφή του και θεά του κυνηγιού. Υπήρχε επίσης η Δήμητρα, η θεά

Η αρχαιοελληνική θρησκεία διέθετε ποικιλία, αντιφάσεις, και ήταν πολύ επινοητική, όπως οι ίδιοι οι Έλληνες

της γεωργίας, και η Αθηνά, η θεά της σοφίας και προστάτιδα των ηρώων. Ολύμπιος ήταν και ο Ήφαιστος, ο χωλός αλλά απαράμιλλος σιδηρουργός των θεών. Ο Ερμής ήταν ο φτεροπόδαρος αγγελιοφόρος του Δία. Ο βίαιος Άρης ήταν ο θεός του πολέμου, ενώ ο Ποσει-

δώνας ο θεός της θάλασσας και των πλασμάτων της. Το πάνθεον των Ολύμπιων ολοκληρώνει ο Διόνυσος, ο θεός του κρασιού και του γλεντιού, ή, σύμφωνα με άλλες πηγές, η Εστία, η προστάτιδα της οικογένειας.

Εκτός από τους ισχυρούς Ολύμπιους,

Ο Μέγας Αλέξανδρος συμβουλεύεται το Μαντείο του Απόλλωνα (πίνακας του Λουί Ζαν Φρανσουά Λαγκρενέ)

οι Έλληνες είχαν εκατοντάδες κατώτερες θεότητες. Η ύπαρξη πολλών θεών σήμαινε ότι ήταν δεκτικοί απέναντι σε ξένους θεούς. Ταύτιζαν ή εξίσωναν ξένους θεούς με παρόμοιους του δικού τους πανθέου. Δεν είχαν λόγο να αρνούνται την ύπαρξη άλλων θεών. Η χαλαρή στάση των Ελλήνων απέναντι σε θεότητες ξένων λαών πάντως δεν σήμαινε ότι δεν έπαιρναν σοβαρά τη θρησκεία, αφού οι θρησκευτικές πρακτικές κατείχαν πρωταρχική θέση στη ζωή τους. Οι συνθήκες

ανάμεσα σε πόλεις-κράτη σφραγίζονταν με

Μύθοι και θρύλοι

Ο Ερμής, ο αγγελιοφόρος των Ολύμπιων, σε ρωμαϊκό αντίγραφο ελληνικού αγάλματος

Οι Δελφοί ήταν η έδρα του Μαντείου του Απόλλωνα

όρκους και θυσίες προς τους θεούς. Η παραβίαση μιας τέτοιας συνθήκης μπορούσε να προκαλέσει φοβερή καταστροφή.

Οι θεοί των Ελλήνων είχαν δικούς τους ιερείς και ιέρειες, άνδρες και γυναίκες που επέβλεπαν τις τελετές προς τιμήν τους και φρόντιζαν τους ναούς και τα ιερά τους. Δεν εμπλέκονταν στις πνευματικές ανησυχίες των πιστών. Οι ιερείς δεν πίστευαν σε κάποιο συγκεκριμένο δόγμα και μεταξύ των Ελλήνων υπήρχαν πολλά κοινά λατρευτικά χαρακτηριστικά.

ΠΡΟΣΕΥΧΕΣ

Οι προσευχές ήταν ο συνηθισμένος τρόπος επικοινωνίας των ανθρώπων με τους θεούς. Τα κύρια μέρη μιας προσευχής ήταν η επίκληση, όπου κάποιος καλούσε μια θεότητα με το όνομα, τον τίτλο και τον τόπο όπου αυτή κατοικούσε. Το επιχείρημα μέσω του οποίου ο ικέτης έδινε αφορμή στον θεό να τον βοηθήσει έπρεπε να περιλαμβάνει την απαρίθμηση των καλών πράξεων του θνητού ή μια επισήμανση ότι ο θεός βοηθούσε τους ανθρώπους. Η ίδια η προσευχή ήταν μια έκκληση για κάποιου είδους θεϊκή βοήθεια. Υπήρχαν εκκλήσεις για πολλά είδη προβλημάτων, όπως για να θεραπευτεί μια ασθένεια ή να σταματήσει η ξηρασία.

ΕΞΑΓΝΙΣΜΟΣ

Ο εξαγνισμός της κοινότητας από το μίασμα

ήταν πολύ σημαντικός για τους Έλληνες.

Καθένας μεμονωμένα μπορούσε να εξαγνί-

ζεται με το πλύσιμο. Συχνά ο εξαγνισμός

γινόταν πριν από κάποια σημαντική

πράξη ή επειδή το επέβαλε το

ημερολόγιο. Η αθηναϊκή

Εκκλησία του Δήμου πραγ

ματοποιούσε τελετή

εξαγνισμού πριν από

την έναρξη μιας συνέλευσης θυσιάζοντας

ένα χοιρίδιο. Μερικές

φορές μια κοινότητα

εξαγνιζόταν αποβάλ-

λοντας ανθρώπους

ως αποδιοπομπαίους

τράγους.

Ο τελετουργικός εξα-

γνισμός μπορεί να ήταν

αποτελεσματικός με το

πλύσιμο ή το ράντισμα. Για

τον εξαγνισμό χρησιμοποι-

ούσαν επίσης καπνό μαζί με

σμό, και το αίμα του θύματος χρησίμευε για να απομακρύνει τη μόλυνση από ένα ακάθαρτο άτομο.

ΘΥΣΙΕΣ

Οι θυσίες είχαν τεράστια σημασία στην

ελληνική λατρεία. Ζώα και φυτά θεωρούνταν κατάλληλη θυσία

προς τους θεούς. Μετέφε-

ραν το ζώο στον βωμό

ενός θεού με πομπή και

το ράντιζαν με νερό.

Οι σταγόνες έκαναν

το ζώο να κουνάει

το κεφάλι του και οι

Μία από τις βασικές πηγές των ελληνικών αντιλήψεων για τους θεούς ήταν η Ιλιάδα

θαλασσινό νερό και νερό από μια ιερή πηγή. Οι θυσίες επίσης προσφέρονταν για εξαγνι-

Ο Παρθενώνας ήταν ο ανυπέρβλητος

ναός της Αθηνάς στην Αθήνα

Έλληνες πίστευαν ότι έτσι αποδεχόταν τη θυσία. Έκοβαν τρίχες από το ζώο και έλεγαν μια προσευχή, σύμφωνα με την οποία ο θυσιαστής ζητούσε ανταπόδοση για τη θυσία. Θανάτωναν το ζώο κόβοντας τον λαιμό του και μοίραζαν το κρέας του σε μερίδες. Η πρώτη ήταν για τον θεό. Η δεύτερη, τα εντόσθια του, ψηνόταν και καταναλωνόταν

Οι Έλληνες και η θρησκεία τους

«Οι Έλληνες είχαν 12 μεγάλους θεούς και θεές.

Τους έλεγαν Ολύμπιους επειδή ζούσαν στην κορυφή του Ολύμπου»

Μύθοι και θρύλοι

Στην άλλη ζωή

Οι Έλληνες πίστευαν ότι οι νεκροί χρειά-

ζονταν βοήθεια για να διασχίσουν τα όρια

ανάμεσα στον κόσμο των ζωντανών και

τον Άδη, το σκοτεινό βασίλειο των νεκρών.

Τους έθαβαν γρήγορα, ειδάλλως ο άταφος

νεκρός καταδικαζόταν να περιφέρεται για

πολλά χρόνια στις όχθες της Στυγός, του πο-

ταμού που αποτελούσε το όριο ανάμεσα σε

αυτούς και τον Άδη.

Η

ανάκτηση της σορού των νεκρών και

ο σωστός ενταφιασμός τους ήταν υψίστης

σημασίας για τους ζωντανούς. Το 406 π.Χ.

δέκα Αθηναίοι ναύαρχοι πέτυχαν σημαντική

νίκη στη Ναυμαχία των Αργινουσών, αλλά

δεν κατάφεραν να συλλέξουν τα πτώματα

των νεκρών ναυτών τους εξαιτίας μιας

ξαφνικής θύελλας. Όταν επέστρεψαν στην

Αθήνα, δικάστηκαν για παράβαση καθήκοντος, παρότι είχαν νικήσει, και αρκετοί εκτελέστηκαν.

Λίγες μέρες μετά τον θάνατο, η σορός ενταφιαζόταν. Υπήρχε κανονική ταφή και αποτέφρωση, η οποία πρόσφερε μεγαλύτερο κύρος. Τοποθετούσαν την τέφρα του νεκρού σε μια λήκυθο, την οποία κατόπιν έθαβαν. Οι περισσότερες αθηναϊκές ταφές πραγματοποιούνταν στους δρόμους που οδηγούσαν έξω από την πόλη. Οι ταφές μέσα στην πόλη απαγορεύονταν για τον κίνδυνο μόλυνσης. Μετά τον ενταφιασμό, οι συγγενείς, ιδίως οι γυναίκες της οικογένειας, φρόντιζαν τακτικά τους τάφους.

Ο Κεραμεικός ήταν σημαντικός τόπος ταφής στην αρχαία Αθήνα

από όσους συμμετείχαν στη θυσία. Έβραζαν το υπόλοιπο κρέας και το έδιναν στους παρισταμένους.

ΓΙΟΡΤΕΣ Οι γιορτές ήταν σημαντικό κομμάτι της

ελληνικής δημόσιας λατρείας. Κάθε χρόνο οι διάφορες αρχαιοελληνικές κοινότητες πραγματοποιούσαν εκατοντάδες θρησκευτικές γιορτές. Περίπου μία στις τρεις μέρες του χρόνου ήταν αφιερωμένη στη μια ή την άλλη γιορτή. Αν και οι συγκεκριμένες πρακτικές και θεότητες μπορεί να διέφεραν από

πόλη σε πόλη, η θρησκεία ήταν κεντρικό στοιχείο που χρησίμευε για να διαχωρίζει

τους Έλληνες από τους βάρβαρους.

Τα βασικά χαρακτηριστικά μιας γιορτής

ήταν η πομπή, η θυσία και η ευωχία. Πέρα από αυτά, οι κατά τόπους πρακτικές διέφεραν σε μεγάλο βαθμό. Οι περισσότερες γιορτές

προέρχονταν από γεωργικές τελετές που τελούνταν για μια πλούσια σοδειά. Ήταν εποχικές, όπως τα Θεσμοφόρια προς τιμήν της Δήμητρας, που τελούνταν κυρίως το φθινόπωρο.

Μια άλλη σημαντική γιορτή ήταν τα ετήσια Μεγάλα Διονύσια στην Αθήνα. Η Αθήνα αγαπούσε ιδιαίτερα τις γιορτές και λέγεται ότι είχε διπλάσιες από κάθε άλλη ελληνική

πόλη. Το θέατρο έπαιζε σημαντικό ρόλο στα Διονύσια και τέσσερις μέρες ήταν αφιερωμένες σε εκδηλώσεις του, τρεις για τραγωδίες και μία για κωμωδίες.

ΜΑΝΤΕΙΑ Επειδή οι ασθένειες και ο θάνατος ήταν πανταχού παρόντα κατά την αρχαιότητα, οι Έλληνες ανησυχούσαν συχνά για το μέλλον. Η εύλογη επιθυμία για καθησυχασμό οδηγούσε πολλούς να αναζητήσουν τη συμβουλή των θεών – και την εξασφάλιζαν μέσω των μαντείων. Υπήρχαν δέκα μαντεία που προέβλεπαν το μέλλον για τους θνητούς. Το σημαντικότερο όλων ήταν οι Δελφοί, όπου η Πυθία, μια ιέρεια του Απόλλωνα, έλεγε τους χρησμούς της εκ μέρους του θεού. Με λόγια που αποδίδονταν στον ίδιο τον Απόλλωνα, ο σκοπός για την οικοδόμηση του ναού του εκεί ήταν για να δίνει ακριβείς συμβουλές μέσω προφητικών απαντήσεων. Ένα άλλο περίφημο μαντείο ήταν του Δία στη Δωδώνη της Ηπείρου. Συχνά οι ερωτήσεις προς το μαντείο ήταν πολύ προσωπικές, όπως

κατά πόσον ο ικέτης θα

παντρευόταν ή αν θα τα-

ξίδευε στη θάλασσα. Συ-

νήθως η απάντηση ήταν

ένα ναι ή ένα όχι.

Μερικές φορές οι απα-

ντήσεις μπορεί να ήταν πιο

σύνθετες και να είχαν σημαντι-

κές συνέπειες. Λίγο πριν από τη

Οι Έλληνες και η θρησκεία τους

Το Μαντείο του Απόλλωνα στους Δελφούς εξακολουθούσε να χρησμοδοτεί μέχρι την καταστροφή του ιερού από τους Έρουλους το 267 μ.Χ.

δεύτερη ισχυρή περσική εισβολή στην

Ελλάδα, το 480 π.Χ., οι Αθηναίοι συμβουλεύτηκαν το μαντείο στους Δελφούς. Είχαν αντιληφθεί τη σοβαρότητα της κατάστασης και

μερικοί μάλιστα έλεγαν να καταφύγουν στην

Η Πυθία όπως τη φαντάστηκε ο Μιχαήλ Άγγελος

Ιταλία. Σύμφωνα με τον

Ηρόδοτο, η ιέρεια Αριστονίκη τούς είπε ότι μόνο

τα «ξύλινα τείχη» θα τους σώσουν. Αυτή η μυστηριώδης απάντηση ήταν ανοιχτή σε πολλές ερμηνείες, αλλά ο Θεμιστοκλής την ερμήνευσε

έξυπνα λέγοντας ότι εννοούσε την κατασκευή πλοίων προκειμένου να

αποκρούσουν τους Πέρσες. Στη συνέχεια οι Αθηναίοι ηγήθηκαν ενός συμμαχικού ελληνικού στόλου για να πετύχουν μια σπουδαία νίκη στη Σαλαμίνα.

Μύθοι και θρύλοι

Ελληνικοί θρύλοι

Γι’ αυτούς που ζούσαν στην Αρχαία Ελλάδα, οι μύθοι που αφηγούμαστε μέχρι σήμερα δεν ήταν μόνο ιστορίες αλλά αναπόσπαστο κομμάτι της κοινωνίας, του πολιτισμού και της ζωής τους

πάρχουν πολλοί αρχαίοι πολιτισμοί και με την πάροδο του χρόνου οι περισσότεροι από αυτούς έχουν αναπτύξει πλούσιες μυθολογίες, από τους πανίσχυρους Σκανδιναβούς θεούς Όντιν και Θορ μέχρι τις ζωόμορφες θεότητες της αιγυπτιακής θρησκείας. Όμως τίποτε από όλα αυτά δεν μπορεί να συγκριθεί με τις

ιστορίες των πρωταγωνιστών

της ελληνικής μυθολογίας.

Με τις συναρπαστικές

ιστορίες για άνδρες και

γυναίκες που κινούνταν

σε σκοτεινά μονοπάτια

εξαιτίας των υπερβο-

λών τους, πανίσχυρους

θεούς και όμορφες

θεές και ήρωες που

νίκησαν τα πιο φοβερά

και τρομερά θηρία, η

ελληνική μυθολογία απέ-

κτησε υψηλή δημοφιλία και

θεμελιώδη ερωτήματα σχετικά με τη θέση τους στο σύμπαν και τη Γη. Η μυθολογία ήταν αναπόσπαστο κομμάτι του τρόπου ζωής των Ελλήνων και άγγιζε κάθε πλευρά της κοινωνίας τους. Ήταν παρούσα από τη στιγμή που ξυπνούσαν μέχρι την ώρα που κοιμόντουσαν ‒ ήταν η παλλόμενη καρδιά

της Αρχαίας Ελλάδας.

Όπως με όλους τους μύθους

Η

ελληνική μυθολογία δεν τήρησε γενικά ευμενή στάση απέναντι στις γυναίκες. Η πρώτη γυναίκα, η Πανδώρα, θεωρήθηκε

υπεύθυνη για τα δεινά που μαστίζουν τους ανθρώπους

και τους θρύλους, η ελληνική μυθολογία οφείλει

τη διάδοσή της στον

προφορικό λόγο. Εξαιτίας του εκτεταμένου

αναλφαβητισμού, οι ιστορίες πιθανώς

μεταδόθηκαν από

αοιδούς της μινωικής

και μυκηναϊκής Εποχής

του Χαλκού. Γνωρίζουμε

αντοχή ακόμη και μετά την εξά-

πλωση του χριστιανισμού.

Η μυθολογία ήταν πολύ σημαντική για τους Αρχαίους Έλληνες. Πρόσφερε ένα

ισχυρό και συνάμα συμβολικό αφήγημα, γενναίους ήρωες και μια θρησκεία για να συνενώσει πολλές και διαφορετικές φυλές. Βοήθησε στη διάδοση της ελληνικής γλώσσας και συνέβαλε στην ανάπτυξη των κοινωνιών τους, δίνοντας απαντήσεις στα

ελάχιστα για την ανάπτυξη αυτής της προφορικής παράδοσης. Μολονότι οι ιστορίες

ίσως διανθίζονταν με νέα στοιχεία και διέφεραν ανά περιοχή, δεν αποκλείεται να υπήρχαν αυστηροί αφηγηματικοί κανόνες.

Αυτές οι προφορικές παραδόσεις άρχισαν

να καταγράφονται μόλις τον 8ο αιώνα π.Χ. Οι πιο γνωστές από τις πρώιμες γραπτές πηγές της ελληνικής μυθολογίας είναι τα επικά ποιήματα του Ομήρου, Ιλιάδα και Οδύσσεια, που περιγράφουν λεπτομερώς τον Τρωικό

Ένας από τους πιο δημοφιλείς μύθους των Ελλήνων ήταν ο Τρωικός Πόλεμος

Πόλεμο και την ιστορία του Οδυσσέα, αντίστοιχα. Πιο παλιές πηγές της ελληνικής

μυθολογίας είναι η Θεογονία και το Έργα

και Ημέραι του Ησίοδου, που αφορούν την

καταγωγή των θεών και τη δημιουργία του

ανθρώπου. Εν συνεχεία, η αναπαράσταση

και η επανάληψη των μύθων βοήθησαν

στην ευρεία διάδοσή τους. Επικές μονομαχίες ανάμεσα σε ήρωες και τέρατα, μούσες, θεοί και πλήθος μυθικών σκηνών και ιστοριών απαθανατίζονταν σε κάθε λογής

κεραμικά σκεύη. Αυτές οι δημοφιλείς φορητές αφηγηματικές μορφές, που δεν απευθύνονταν ασφαλώς μόνο σε μορφωμένους αναγνώστες, βοήθησαν ακόμα περισσότερο στη διάδοση των μύθων. Πολλοί από τους γνωστότερους μύθους, όπως οι άθλοι του Ηρακλή, αποτυπώθηκαν σε κεραμικά σκεύη και όχι σε λογοτεχνικά κείμενα. Πάρα πολλά

θραύσματα κεραμικών είναι παλαιότερα από τις πρώτες καταγεγραμμένες εκδοχές των παραπάνω ιστοριών.

Σύντομα οι μύθοι εξελίχθηκαν σε δομικό στοιχείο του ελληνικού πολιτισμού: δημόσια κτίρια όπως ο Παρθενώνας, ο Ναός του Απόλλωνα και ο Ναός του Διός ήταν διακοσμημένα με αγάλματα θεών και μυθολογικές σκηνές. Οι ιστορίες ηρώων και τεράτων

δεν ήταν απλώς παραμύθια, αλλά ουσιώδες κομμάτι του ελληνικού πολιτισμού και της πνευματικής και ψυχικής καλλιέργειας των ανθρώπων. Τον 5ο αιώνα αναβίωσαν στη σκηνή, χάρη στα έργα μεγάλων τραγικών συγγραφέων όπως ο Αισχύλος, ο Σοφοκλής και ο Ευριπίδης. Οι σκηνές και οι μορφές

των μύθων και των θρύλων πήραν σάρκα

και οστά και παρουσιάζονταν μπροστά σε χιλιάδες θεατές, οι οποίοι γέμιζαν τα θέατρα

Μύθοι και θρύλοι

Ιφιγένεια και Τρωικός Πόλεμος

Η Ιφιγένεια, η μεγαλύτερη κόρη του Αγαμέμνονα και της Κλυταιμνήστρας, περίμενε ότι

θα ζήσει ευτυχισμένη ζωή αφού ο πατέρας της

ήταν γιος του βασιλιά Ατρέα και ήλπιζε να νικήσει τους Τρώες στον Τρωικό Πόλεμο. Η ιστορία

όμως έλαβε άσχημη τροπή όταν ο πατέρας της

σκότωσε ένα ιερό ελάφι της θεάς Αρτέμιδος

Η θεά εξοργίστηκε τόσο πολύ, που σταμά-

τησε τους ανέμους, κι έτσι ο Αγαμέμνονας

δεν μπορούσε να αποπλεύσει με τον στρατό

για την Τροία. Σύμφωνα με τον μάντη Κάλχα, η λύση ήταν μόνο μία: η Ιφιγένεια έπρεπε να

θυσιαστεί για να εξευμενιστεί η θεά και να

συγχωρήσει το παράπτωμα του πατέρα της.

Ο Αγαμέμνονας είπε στη σύζυγό του ότι η

κόρη τους η Ιφιγένεια θα παντρευόταν τον

σπουδαίο ήρωα Αχιλλέα, και έτσι η οικογέ-

νεια έφτασε με περισσή χαρά στο λιμάνι της Αυλίδας. Εκεί όμως ανακάλυψαν ότι η Ιφιγένεια επρόκειτο να θυσιαστεί. Ο Αχιλλέας

προσπάθησε να εμπο

δίσει τη θυσία, αλλά η

Ιφιγένεια ήξερε ότι έτσι έπρεπε να γίνει και

έχωσε το μαχαίρι

μόνη της στο

στήθος της, ξε πληρώνοντας το χρέος του πατέρα της.

Σύμφωνα με κά

ποιες πηγές, τη

στιγμή της θυ

σίας η Άρτεμη

έβαλε στη θέση της Ιφιγένειας ένα ελάφι

για να της σώσει τη ζωή.

Το ηθικό δίδαγμα ήταν ξεκά-

θαρο: οι θεοί είχαν τον απόλυτο

έλεγχο και οι θνητοί έπρεπε να

Μετά τη θυσία της η Ιφιγένεια έγινε

για να βλέπουν και να ακούν ξανά και ξανά αυτές τις γοητευτικές ιστορίες. Όπως οι περισσότερες θρησκείες και μυθολογίες, οι μύθοι έδιναν απαντήσεις σε μερικά από τα πιο σημαντικά και δύσκολα ερωτήματα. Από πού προερχόμαστε; Ποιος δημιούργησε τον κόσμο; Οι Έλληνες έκαναν λόγο για το «Χάος», το κενό της ανυπαρξίας μέσα από το οποίο ξεπήδησαν η Γαία

και άλλα θεϊκά πλάσματα. Εν συνεχεία η

ιστορία αναφέρεται στην αέναη σύγκρουση

πατέρα-γιου, στην πατριαρχική κοινωνία

διαδοχής και κληρονομικής εξουσίας. Όπως

πολλοί ελληνικοί μύθοι, παρότι οι ιστορίες

είναι φανταστικές (όπως ότι ο Δίας κατάπιε

την πρώτη σύζυγό του για να μην τον ανατρέψουν οι απόγονοί του), τα κύρια θέματα και τα ηθικά πρότυπα είναι σχετικά με την

πραγματικότητα, και γι’ αυτό μάλλον είχαν τόσο μεγάλη απήχηση στους ανθρώπους.

Οι αρχαίοι Έλληνες ζούσαν σε μια κοινωνία όπου η φιλοσοφία και η επιστήμη έπαιζαν κυρίαρχο ρόλο. Καλλιεργούσαν το πνεύμα τους και ζητούσαν απαντήσεις για τη

«Καλλιεργούσαν το πνεύμα τους και ζητούσαν

απαντήσεις για τη φύση του κόσμου»

γιατί πολλοί μύθοι παρέχουν ερμη-

νείες για τα φυσικά φαινόμενα.

Παρότι απέχουν πολύ από

το να είναι επιστημονικές, ερμηνεύουν μερικές από

τις βασικές λειτουργίες

της φύσης. Για παράδειγμα, η ανατολή και η δύση

του ήλιου εξηγούνται ως

αποτέλεσμα της ύπαρξης

του θεού Ήλιου, ο οποίος

διασχίζει με το άρμα του

τον ουρανό, ενώ οι σεισμοί

οφείλονται στον Ποσειδώνα που

Τα τέρατα

ήταν παιδιά της Έχιδνας, μισής

γυναίκας και μισής

απήχησης που είχαν σε όλη την ελληνική κοινωνία. Τα ηθικά διδάγματα αποτελούν τη βάση

σχεδόν κάθε ελληνικού μύθου μέχρι κάποιο βαθμό.

ερπετού. Ο σύζυγός

της, ο Τυφών, ήταν

δράκοντας με εκατό κεφάλια

χτυπάει την τρίαινά του με φοβερή

δύναμη στο έδαφος. Υπάρχουν ιστορίες

που εξηγούν την ηχώ, το ουράνιο τόξο, τους

αστερισμούς, την εναλλαγή των εποχών.

Ακόμα και η φύση του χρόνου είναι πλεγμέ-

νη σε μυθικό ιστό: ο Ήλιος έχει 350 κοπάδια

αγελάδων για κάθε μέρα του χρόνου, η θεά

Σελήνη είχε 50 κόρες που αντιπροσώπευαν

τους 50 σεληνιακούς μήνες του τετραετούς

ολυμπιακού κύκλου – μια καθαρά ελληνική

μέτρηση του χρόνου.

Γνωρίζουμε ότι τον 6ο αιώνα π.Χ. οι φιλό-

σοφοι ήταν επιφυλακτικοί απέναντι στους

μύθους, αναζητώντας επιστημονικές, ορθο-

λογικές εξηγήσεις για τα φυσικά φαινόμενα.

Εντούτοις, αυτό δεν μείωσε τη δημοτικότητα των μύθων, ίσως λόγω της ευρείας

Δεν ήταν γραμμένα για να ψυχαγωγούν αλλά για να χρησιμεύουν ως παιδαγωγικά ορόσημα.

Είναι πολύ ενδιαφέρον

ότι οι Έλληνες θεοί, αντίθετα από τις θεότητες των περισσότερων άλλων θρησκειών, είχαν πολλά ελαττώματα. Στα θεατρικά έργα παρουσιάζονται σαν άνθρωποι: ερωτεύονται, ζηλεύουν, καβγαδίζουν και κάνουν λάθη. Για παράδειγμα, η Ήρα, η σύζυγος του Δία, παρουσιάζεται εκδικητική και ζηλιάρα, εξαιτίας των απιστιών του συζύγου της. Ωστόσο, το αντικείμενο

του μίσους της δεν είναι ο σύζυγός της που την απατά αλλά οι γυναίκες με τις οποίες

συνευρίσκεται. Η Αφροδίτη, η θεά του έρωτα, δωροδοκεί τον Πάρη για να την ψηφίσει

ως την ομορφότερη θεά και του υπόσχεται

ως έπαθλο την ομορφότερη γυναίκα του κόσμου. Εκείνος το πράττει και η θεά τού δίνει την Ελένη, η οποία γίνεται η αφορμή για

τον Τρωικό Πόλεμο. Αυτοί και πολλοί άλλοι

μύθοι είναι ιστορίες που υποδεικνύουν στον

προσεκτικό ακροατή πώς να ζει σε έναν

Ο βασιλιάς του Άργους Ακρίσιος ανησυχούσε

επειδή δεν έκανε γιο και πήγε να συμβουλευτεί

το Μαντείο των Δελφών. Η Πυθία όμως του είπε ότι η μοίρα του ήταν να σκοτωθεί από τον έγγονό του. Τρομοκρατημένος, φυλάκισε την κόρη του τη Δανάη σ’ ένα δωμάτιο κάτω από τη γη. Η Δανάη όμως έμεινε έγκυος από τον Δία, που διαπέρασε τους τοίχους μεταμορφωμένος σε χρυσή βροχή. Θέλοντας να ξεφορτωθεί τον έγγονό του, ο Ακρίσιος έριξε τον νεογέννητο Περσέα και τη Δανάη στην ανοικτή θάλασσα, αλλά εκείνοι επέζησαν και ξεβράστηκαν στη Σέριφο.

Καθώς ο Περσέας μεγάλωνε, ο βασιλιάς του νησιού Πολυδέκτης άρχισε να ποθεί τη Δανάη, αλλά επειδή ήξερε ότι την προστάτευε ο Περσέας, τον έστειλε σε μια επικίνδυνη αποστολή.

Τον προκάλεσε μάλιστα να γυρίσει με το κεφάλι

της Γοργόνας Μέδουσας. Υπάρχουν διάφορες ιστορίες για την καταγωγή της, αλλά οι περισσότερες την περιγράφουν ως όμορφη παρθένα την οποία τιμώρησε η Αθηνά και τη μεταμόρφωσε σε τέρας με ζωντανά φίδια αντί για μαλλιά. Όποιος την κοιτούσε πέτρωνε ακαριαία.

Ο Περσέας ζήτησε βοήθεια από την Αθηνά

και τον Ερμή, και εκείνοι του χάρισαν φτερωτά σανδάλια, έναν μανδύα που τον έκανε αόρατο

και μια ασπίδα-καθρέφτη. Χρησιμοποιώντας

την ασπίδα, ο Περσέας κατάφερε να πλησιάσει

τη Μέδουσα χωρίς να την κοιτάζει καταπρόσωπο. Της έκοψε το κεφάλι και ολοκλήρωσε την αποστολή του. Στη συνέχεια χρησιμοποίησε το

κεφάλι ως όπλο και πέτρωσε τον Πολυδέκτη.

Περσέας και Μέδουσα

Μύθοι και θρύλοι

Ο Ίκαρος ήταν θύμα

της Ύβρις. Πέταξε ως

γνήσιος αλαζόνας προς

τον Ήλιο, αλλά τα κέρινα

φτερά του έλιωσαν και

γκρεμίστηκε στη γη

αβέβαιο κόσμο. Η ιστορία

του βασιλιά Μίδα, που

επιθυμεί ό,τι πιάνει να

γίνεται χρυσάφι, με απο-

τέλεσμα να κοντέψει να

πεθάνει από την πείνα, συμβολίζει τα δεινά και

τους κινδύνους της πλεονεξίας. Η Ύβρις, δηλαδή

η υπερβολή, η περηφάνια

και η αλαζονεία, ήταν καθοριστικής σημασίας στον κόσμο

Ο Πλούτωνας

συνήθως θεωρείται

κακός αλλά αυτό δεν

είναι απολύτως αληθές – ήταν αδελφός του Δία και είχαν τραβήξει κλήρο

για την ηγεμονία στον

επάνω και στον κάτω κόσμο

των Αρχαίων Ελλήνων. Οι ιστορίες

αυτές έδειχναν στους ανθρώπους πώς

να αποφεύγουν τις ακρότητες και τόνιζαν

τη σημασία της μετριοπάθειας. Η κοινωνία

εκείνης της εποχής πίστευε ότι ο αθλητισμός

και το πνεύμα έπρεπε να διαγωνίζονται επ’

ίσοις όροις στους αγώνες ‒ οι μύθοι δείχνουν συνεχώς και εμφατικά πως ό,τι γίνεται με υπερβολή θα οδηγήσει στη δυστυχία.

Αν και οι ιστορίες για θεούς και θεές συναρπάζουν περισσότερο τους σημερινούς θαυμαστές των ελληνικών μύθων, το αρχαίο κοινό προτιμούσε τους ήρωες – εκεί όπου οι θνητοί εμφανίζονται στο προσκήνιο, δίνουν

επικές μάχες και τελικά θριαμβεύουν παρά τις αντιξοότητες. Πολλοί

από αυτούς τους ήρωες, όπως ο Ηρακλής και ο

Αχιλλέας, γεφυρώνουν

το κενό ανάμεσα στον θεό και τον άνθρωπο, καθώς μπορεί να έχουν

θεούς για γονείς αλλά

τα ελαττώματά τους είναι

παρόμοια με των θνητών. Οι φανταστικές περιπετειώδεις και

επικίνδυνες ιστορίες τους αφενός ψυχαγωγούν και αφετέρου διδάσκουν. Η ιστορία του Ηρακλή και των 12 άθλων του είναι μια ιστορία σθένους, κυρίως όμως καρτερίας.

Η Πηνελόπη, η σύζυγος του Οδυσσέα, αναδεικνύει με τη στάση της το χάρισμα της αφοσίωσης, καθώς περιμένει να επιστρέψει ο σύζυγός της από τον πόλεμο, απορρίπτοντας τους μνηστήρες, για να ζήσουν μια ευτυχισμένη ζωή μέχρι τα βαθιά γεράματα.

Αυτή η ιστορία στέλνει ένα ξεκάθαρο μήνυμα ιδίως στις γυναίκες για τη σημασία της αφοσίωσης απέναντι στους συζύγους τους

Οι Νύμφες εμφανίζονται συχνά στην ελληνική μυθολογία και συνδέονται άρρηκτα με τη φύση

σε μια κοινωνία που πίστευε ότι οι γυναίκες ήταν ιδιοκτησία των ανδρών και ότι η μοιχεία ήταν χειρότερη από τον βιασμό. Σε πολλές περιπτώσεις, η ανάπτυξη και η συχνότητα παρουσίασης ορισμένων θεμάτων στην ελληνική μυθολογία άλλαζαν παράλληλα με την εξέλιξη και τη διαμόρφωση των αρχαιοελληνικών εθίμων. Για παράδειγμα, την ίδια εποχή που η κοινωνία θεωρούσε φυσιολογική τη σεξουαλική σχέση

ανάμεσα σ’ έναν μεγαλύτερο και έναν νεότερο άνδρα, άρχισαν να διαδίδονται ευρέως

ιστορίες για σχέσεις ανάμεσα σε άνδρες θεούς και άνδρες ήρωες. Τελικά, σχεδόν κάθε

σημαντικός άνδρας θεός είχε τον

δικό του θνητό έφηβο σύντρο-

φο, όπως ο Δίας τον Γανυμήδη.

Παλαιότεροι μύθοι, που δεν είχαν

προφανή σχέση με σχέσεις μεταξύ ανδρών, ακούστηκαν εκ νέου, όπως η ιστορία

του Αχιλλέα και του Πάτροκλου, των ηρώων

του Τρωικού Πολέμου. Ενώ προηγουμένως

ο Όμηρος σταθεί στο γεγονός ότι ήταν «σύντροφοι στα όπλα», όταν ο Πλάτωνας και ο

Αισχύλος επανέλαβαν την ιστορία τους ήταν πλέον εραστές.

Ελληνικοί θρύλοι

Η ελληνική ιστορία δεν επηρεάστηκε μόνο από τον μύθο, αλλά και ο μύθος άλλαξε και μετασχηματίστηκε σύμφωνα με τις κοινωνικές αλλαγές. Ένα επαναλαμβανόμενο χαρακτηριστικό μοτίβο της ελληνικής μυθολογίας είναι η εμφάνιση παράξενων, τρομακτικών και αλλόκοτων τεράτων. Ο Οδυσσέας αντιμετωπίζει τους μονόφθαλμους Κύκλωπες στο ταξίδι του, ο Ηρακλής

πρέπει να νικήσει την πολυκέφαλη Ύδρα, ενώ υπάρχει η Γοργόνα Μέδουσα, που μπορεί να μετατρέψει κάποιον σε πέτρα με ένα και μόνο βλέμμα της, και ο Κέρβερος, το τέρας που φρουρούσε τις πύλες του Άδη. Συχνά αυτά τα φοβερά θηρία είναι πιο αξιομνημόνευτα κι από τους ήρωες. Οι τρομακτικές περιγραφές τους υπογραμμίζουν τις δυσκολίες που πρέπει να υπερβούν οι ήρωες και συνακόλουθα τη γενναιότητα και την πονηριά που πρέπει να επιδείξουν για να τα νικήσουν. Πολλά από αυτά είναι χαοτικές μείξεις αφύσικων και τρομακτικών πλασμάτων. Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η Χίμαιρα, ένα τερατούργημα, με σώμα κατσίκας, κεφάλι λιονταριού και φιδίσια ουρά, που βγάζει φωτιές. Αντιπροσωπεύει το χάος και το παράλογο ‒ κατισχύοντας αυτών των πλασμάτων, οι ήρωες διατηρούσαν τη φυσική τάξη των πραγμάτων.

Ένα από τα πιο τρομακτικά τέρατα ήταν η Σφίγγα, που καταβρόχθιζε όσους δεν μπορούσαν να απαντήσουν στους γρίφους της

Μύθοι και θρύλοι

Πήγασος

Όταν ο Περσέας βρήκε και αποκεφάλισε τη

Μέδουσα, από το αίμα της ξεφύτρωσε ένα φτερωτό άλογο, ο Πήγασος. Μαζί με τον Πήγασο

γεννήθηκε ο Χρυσάωρ, ο οποίος συνήθως περιγράφεται ως γίγαντας ή φτερωτός αγριόχοιρος.

Μετά τη γέννησή του δεν γνωρίζουμε πολλά

για τη ζωή του Πήγασου, μέχρι να αναλάβει

τη φροντίδα του η Αθηνά που τον τιθάσευσε

και τον εκπαίδευσε. Σταβλιζόταν στους μεγα-

λόπρεπους στάβλους του Ολύμπου, μαζί με

τα άτια που έσερναν τα άρματα του Ήλιου, του

Ποσειδώνα και του Δία. Ο Δίας καβαλίκευε

συχνά τον Πήγασο για να μεταφέρει τους κεραυνούς του στη μάχη.

Η ιστορία του Πήγασου συνδέεται κυρίως

με την ιστορία του Βελλεροφόντη. Η αποστο-

λή που είχαν αναθέσει στον ήρωα ήταν να σκοτώσει τη Χίμαιρα που έβγαζε φωτιές από

το στόμα της ‒ σύντομα αυτός συνειδητοποίη-

σε ότι ήταν ευκολότερο να τη θανατώσει από

ψηλά. Ζήτησε τότε τη συμβουλή ενός μάντη

και, αφού έκανε θυσία, εμφανίστηκε ο Πή-

γασος και έφυγαν μαζί για να εξολοθρεύσουν

τη Χίμαιρα. Νικητής μετά τη σκληρή μάχη, ο Βελλεροφόντης καβάλησε τον Πήγασο και

πήγε να βρει τους θεούς στον Όλυμπο. Ο Δίας όμως δυσανασχέτησε με την αυθάδη συμπε-

Ο Βελλεροφόντης

ιππεύει τον Πήγασο για να σκοτώσει τη

Χίμαιρα

Ο Νάρκισσος είναι η επιτομή της ματαιοδοξίας: ο όμορφος άνδρας ξεμυαλίζεται από το καθρέφτισμα της μορφής του

Αυτό το γεγονός δείχνει ότι η ελληνική κοινωνία σεβόταν σε μεγάλο βαθμό τους νόμους και την τάξη, γι’ αυτό και φτιάχτηκαν οι νόμοι του Δράκοντα, με αποτέλεσμα εκείνοι που διασάλευαν τα καλώς κείμενα να τιμωρούνται με εξορία ή θάνατο.

Μια άλλη εξήγηση για την παρουσία

αυτών των φοβερών τεράτων είναι ότι αντιπροσώπευαν τον άγνωστο και συνάμα τρομακτικό κόσμο. Τα ανοίκεια και ανησυχητικά που βίωναν οι Έλληνες ταξιδιώτες μπορούσαν να εξηγήσουν κάποια από τα παράξενα αλλά τρόπον τινά αναγνωρίσιμα χαρακτηριστικά των μύθων. Σ’ έναν Έλληνα επισκέπτη, το τεράστιο παλάτι του βασιλιά Μίνωα στην Κρήτη μπορεί να φαινόταν σαν λαβύρινθος.

Ελληνικοί θρύλοι

Σκύλλα

Αν ήσουν ταξιδιώτης στην Αρχαία Ελλάδα, κινδύνευες να συναντήσεις το θαλάσσιο τέρας

Σκύλλα και τη συντρόφισσά της, τη Χάρυβδη.

Με 12 πόδια, έξι κεφάλια και τρεις σειρές κοφτερά δόντια, η Σκύλλα δεν σήκωνε πολλά.

Σύμφωνα με τον Όμηρο, η φωνή της θύμιζε αλύχτισμα αφηνιασμένων σκυλιών και η μορφή της ήταν τουλάχιστον φρικιαστική.

Σύμφωνα με συγγραφείς της ύστερης Αρχαιότητας, κάποτε η Σκύλλα ήταν μια όμορφη νύμφη που τράβηξε την προσοχή του Γλαύκου, ενός θαλάσσιου θεού. Όμως τα καλά πράγματα σπανίως διαρκούν πολύ στη μυθολογία. Η

Σκύλλα είχε μια ανταγωνίστρια που τη ζήλευε, την Κίρκη, που τη μεταμόρφωσε στο τέρας για το οποίο όλοι έχουμε ακούσει ή διαβάσει.

Παλαιότεροι συγγραφείς όμως διαφωνούν. Υποστηρίζουν ότι ήταν ένα τέρας που είχε γεν νηθεί από οικογένεια τεράτων.

Η Σκύλλα έγινε διάσημη κυρίως από την Οδύσσεια του Ομήρου. Στη ραψωδία μ ο Οδυσσέας μαθαίνει ότι η Σκύλλα ζει μέσα σε μια σπηλιά. «Κανείς δεν μπορεί να την αντικρίσει και να χαρεί», λέει. «Κρύβεται ως τη μέση στις εσοχές της σπηλιάς και τινάζει το κεφάλι της μέσα από εκείνη την τρομερή κοιλότητα». Στη συνέχεια εξηγεί ότι κανείς δεν είχε περάσει αλώβητος από εκείνο το μέρος ‒ άρπαζε με καθένα από τα έξι κεφάλια της κι από έναν άτυχο άνδρα.

Η λατρεία των ταύρων ήταν διαδεδομένη στην Κρήτη. Αυτό το γεγονός μπορεί να

εξηγεί την ύπαρξη του Μινώταυρου που ήταν κλεισμένος στον λαβύρινθο. Δεν είναι

ίσως σύμπτωση που ένας Αθηναίος επισκέπτης είναι αυτός που αναλαμβάνει να πολεμήσει το θηρίο.

Συνήθως αυτά τα πλάσματα βρίσκονταν

σε κάποια μακρινή γη, όπως οι Σειρήνες

που κατοικούσαν σε απόμακρα νησάκια

και παράσυραν τους ναυτικούς στον χαμό. Ήταν φυσικό τα μέλη μιας κοινωνίας που εξερευνούσαν τον απέραντο έξω κόσμο να ανησυχούν στη θέα παράξενων όντων και καταστάσεων και να καταφεύγουν στην περιγραφή τους μέσω των μύθων.

Ανεξάρτητα αν ο ελληνικός λαός θεωρού-

Η Σκύλλα πριν η Κίρκη τη μεταμορφώσει σε τέρας

Η Σκύλλα ταλαιπώρησε τον Οδυσσέα αλλά και τον Ιάσονα με τους Αργοναύτες του, καθώς και τον Αινεία. Το τέλος της έφτασε όταν ανέθεσαν στον Ηρακλή να την εξοντώσει και εκείνος, ευτυχώς, τα κατάφερε.

σε ότι ήταν πραγματικά γεγονότα, θρύλοι ή ευφάνταστες ιστορίες, οι ελληνικοί μύθοι είχαν διεισδύσει σε κάθε πτυχή της ανθρώπινης ζωής.

Δεν ενέπνευσαν μόνο την τέχνη, τη γλυπτική και την ποίηση, αλλά χρησίμευσαν

και ως σημαντικά μαθήματα ζωής για τους κατοίκους της Αρχαίας Ελλάδας.

Η κοινωνία και οι μύθοι αλληλεπιδρούσαν. Με αυτόν τον τρόπο, βασισμένη σε αληθινά ή φανταστικά γεγονότα, η ελληνική μυθολογία μπορεί να μας αποκαλύψει πολλά για τον πολιτισμό που τη δημιούργησε, για τα ερωτήματα που είχαν θέσει οι άνθρωποι, για την κοσμοθεωρία τους, για τις αξίες τους και την εξέλιξη της κοινωνίας τους.

Το γενεαλογικό δέντρο των Ελλήνων θεών

Τάρταρος

Η Γαία ήταν η προσωποποίηση της Γης και θεωρούσαν

ότι ήταν η μητέρα της δημιουργίας και των επουράνιων

Τυφών

θεών. Παρά τα έντονα μητριαρχικά στοιχεία της, η Γαία ήταν μια επαναστατική μορφή που πολέμησε εναντίον

του Δία και συμμάχησε με τον Κρόνο, τον Τιτάνα γιο της, εναντίον του Ουρανού.

Ουρανός

Ο Ουρανός ήταν γιος και ταυτόχρονα σύζυγος της

Γαίας. Από την ένωσή τους δημιουργήθηκαν οι Τιτάνες. Ο Ουρανός απεχθανόταν τα παιδιά του και τα εξόρισε στη μήτρα της Γαίας. Όταν ευνουχίστηκε

από τον οργισμένο γιο του, τον Κρόνο, από το αίμα γεννήθηκαν οι Γίγαντες, οι Ερινύες και οι Μελίες.

Θάνατος

Ο Θάνατος είναι η προσωποποίηση του

θανάτου – πίστευαν ότι εμφανιζόταν

στο τέλος της ζωής των ανθρώπων για

να τους μεταφέρει στον Άδη. Επειδή

ήταν δίδυμος αδελφός του Ύπνου, πολλοί πίστευαν ότι ο θάνατος ήταν μια κατάσταση ύπνωσης για το πέρασμα από

τη μια ζωή στην επόμενη.

Σχέση εραστή/συντρόφου Σχέση γονέα/παιδιού

Χάος

Κυριολεκτικά σημαίνει χάσμα, κενότητα ή άβυσσος. Ήταν το σκοτεινό

κενό διάστημα μέσα από

το οποίο εμφανίστηκαν

τα πρώτα αντικείμενα. Σε

κάποιες γραπτές πηγές

ονομάζεται «μήτρα του

σκότους». Έτσι, οι πρώτοι

θεοί θεωρούνταν παιδιά του Χάους.

Ημέρα

Παρότι ήταν κόρη του Ερέβους και της Νυκτός, η Ημέρα ήταν το αντίθετο των γονέων της ως θεά της μέρας. Η Ημέρα συνεργαζόταν στενά με τον αδελφό της τον Αιθέρα, τον θεό του φωτός, φέρνοντας το φως και τη μέρα στον κόσμο.

Νυξ

Γνωστή ως η θεά της

νύχτας, η Νυξ είναι

ένα σκοτεινό πέπλο

που δεν επέτρεπε

στους ανθρώπους να

αντικρίζουν το επου-

ράνιο φως. Πίστευαν

ότι μετά το Χάος ήταν

η πρώτη απ’ όλες τις

θεότητες και ότι τη

μέρα κατοικούσε στις

σκοτεινότερες εσοχές

του Άδη, για να αναδυθεί αργότερα χέρι

χέρι με τον Έρεβο

και να φέρει τη νύχτα στην πλάση.

Μοίρες και Κήρες

Οι Μοίρες συνήθως απεικονίζονται ως τρεις γυναίκες με λευκούς μανδύες – η Κλωθώ (εκείνη που γνέθει), η Λάχεσις (εκείνη που ορίζει) και η Άτροπος (εκείνη που κόβει). Οι Μοίρες εργάζονταν ανεξάρτητα, ελέγχοντας τα νήματα της ζωής κάθε θνητού – ακόμα και οι θεοί υποτάσσονταν σε αυτές. Αντιπροσώπευαν το πεπρωμένο.

Γαία

Ουρανός

Γίγαντες

Η φυλή των Γιγάντων είχε γεννηθεί

από το χυμένο αίμα του Ουρανού. Παρά

την κυρίαρχη άποψη, δεν ήταν απαραιτήτως γιγάντιοι,

ήταν όμως μέλη μιας επιθετικής, πανίσχυρης φυλής. Αργότερα οι Γίγαντες πολέμησαν τους

θεούς για τον έλεγχο

του κόσμου σε μια

ανελέητη μάχη που

έμεινε γνωστή στους

αιώνες με το όνομα Γιγαντομαχία.

Ωκεανός

Ο Ωκεανός ήταν προσωποποίηση του ωκεάνιου ρεύματος, ενός

πελώριου ποταμού που

κύκλωνε την υδρόγειο – τον θεωρούσαν

πατέρα της ζωής. Αντίθετα με τους Τιτάνες, αποσύρθηκε από τον

πόλεμο με τους Ολύ-

μπιους και τρόπον τινά

θεωρήθηκε έκνομος.

Τα παιδιά του ήταν οι

θεοί των ποταμών και

οι νύμφες των πηγών

και των κρηνών.

Αφροδίτη

Η Αφροδίτη ήταν

η θεά του έρωτα.

Γεννήθηκε από τον

αφρό των κυμάτων

στην Πάφο, μετά

τον ευνουχισμό

του Ουρανού και

τη ρίψη των γεννητικών οργάνων

του στη θάλασσα.

Η θεά είχε πολλούς

εραστές και φημο-

λογείται ότι η ομορφιά της ήταν τόσο

μοναδικά υπέροχη,

που οι θεοί κόντεψαν να εξοντώσουν

ο ένας τον άλλον.

Λητώ

Πλειόνη Ιαπετός

Άτλας

Ο Τιτάνας Άτλας ήταν γιος του Ιαπετού. Επειδή συντάχθηκε με τους Τιτάνες εναντίον των Ολύμπιων, τιμωρήθηκε να κρατά αιωνίως στους

ώμους του τον ουρανό. Αργότερα εμφανίστηκε στους άθλους του Ηρακλή, όταν προσπάθησε αποτυχημένα να

Μαία

ξεγελάσει τον ημίθεο για να τον απαλλάξει ο τελευταίος από το βάρος.

Μελίες Ερινύες

Κρόνος

Ο Κρόνος ήταν γνωστός ως αρχηγός των Τιτάνων.

Ανέτρεψε τον ίδιο

του τον πατέρα για

να κυβερνήσει στη

λεγόμενη «χρυσή

εποχή», όπου η

αθανασία δεν υφίστατο. Όταν έμαθε

ότι η μοίρα του ήταν

να τον σκοτώσουν

οι απόγονοί του, τους καταβρόχθισε

όλους, εκτός από

τον Δία.

Ρέα

Η Τιτανίδα μητέρα των θεών γέννησε έξι παιδιά με τον

αδελφό της τον Κρόνο. Ωστόσο ξεγέλασε τον σύζυγό της

για να μην καταπιεί

τον Δία, το τελευταίο τους παιδί, προσφέροντάς του μια

πέτρα. Τη λάτρευαν

κυρίως στην Κρήτη, επειδή, όπως έλεγαν, ήταν το νησί των βρεφικών χρόνων του Δία.

Θέμις

Η Θέμις λατρευόταν

ως η θεά του δικαίου

των θεών, προέβλεπε

το μέλλον και πίστευ-

αν ότι ήταν παρούσα

κατά τις πρώτες

χρησμοδοσίες στους

Δελφούς. Η Θέμις

ήταν η πρώτη που

παρέδωσε στην αν-

θρωπότητα τους νόμους και την ηθική.

Συχνά απεικονίζεται

με την πλάστιγγα της

δικαιοσύνης ή μ’ ένα

σπαθί για να αποκόπτει το ψέμα από την αλήθεια.

Έχιδνα Κριός

Κύκλωπες Εκατόγχειρες

Μύθοι και θρύλοι

Διόνυσος

Ως θεός του κρασιού και

της «ιερής τρέλας», ο Διό-

νυσος ήταν αγαπητός στους

Έλληνες που ασχολούνταν

με την οινοποιία. Η λατρεία

του διήρκεσε από το 1500

έως το 100 π.Χ. Οι Έλληνες

πίστευαν πως ήταν γιος του

Δία και της θνητής Σεμέλης,

και ότι ήταν ο τελευταίος

θεός που εισήλθε στο Δωδεκάθεο.

Απόλλωνας

Ο Απόλλωνας ήταν γιος του Δία και θεός, μεταξύ άλλων, του Ήλιου, της μουσικής, της ποίησης και της

ιατρικής. Ήταν πολυσύνθετη μορφή

και με την πάροδο του χρόνου απέκτησε ποικίλες ιδιότητες, ανάλογα

με τους ανθρώπους που συναντούσε

και τις πόλεις που επισκεπτόταν. Η

λατρεία του ήταν ευρέως διαδεδομέ-

νη – ήταν ένας από τους ελάχιστους

θεούς των οποίων οι Ρωμαίοι δεν άλλαξαν το όνομα.

Δίας

Ο Δίας ήταν η θεότητα του ουρανού

και του κεραυνού.

Κυρίως όμως λατρευόταν ως βασιλιάς

των θεών του Ολύμπου. Ήταν εκείνος

που μοίρασε στους

άλλους θεούς τους

ρόλους τους και όλοι

ήταν κατώτεροι από

αυτόν. Διαβόητος για

τις ερωτικές αταξίες

του, ήταν πατέρας

πολλών παιδιών που

γέννησε με θνητές και αθάνατες.

Άρτεμη

Μία από τις πιο σεβάσμιες θεές. Η Άρτεμη ήταν η δίδυμη αδελφή

του Απόλλωνα και τη λάτρευαν ως θεά του κυνηγιού. Πίστευαν

ότι ήταν παρθένα και προστάτιδα των μικρών παιδιών. Σύμφωνα με τον θρύλο, όποιος την απειλούσε είχε άσχημο τέλος. Ο

ναός της στην Έφεσο συμπεριλαμβανόταν στα επτά θαύματα

του αρχαίου κόσμου.

Σεμέλη Μαία Λητώ Ερμής

Ήρα

Η Ήρα ήταν γνωστή

ως η θεά των γυναικών, της οικογένειας

και της γέννας –αδελφή και σύζυγος

του Δία, ήταν η βασίλισσα των θεών.

Προστάτιδα του

γάμου και αυστηρή

μητριαρχική μορφή,

η Ήρα ήταν ζηλιάρα

και εκδικητική απέ-

ναντι στον Δία, εξαιτίας των ερωτικών

ατασθαλιών του.

δέντρο των Ελλήνων θεών

Αθηνά

Η Αθηνά ήταν η θεά της σοφίας και του πολέμου. Τη λάτρευαν ως πολιούχο στην Αθήνα.

Πίστευαν ότι οδηγούσε τους πολεμιστές στη

μάχη και υπήρχαν πολυάριθμοι ναοί αφιερωμένοι σε αυτήν. Η Αθηνά ήταν απίστευτα σημαντική θεά για τους Έλληνες και έπαιξε σημαντικό ρόλο στον Τρωικό Πόλεμο, σύμφωνα με την Ιλιάδα και την Οδύσσεια.

Πλούτωνας

Ο Πλούτωνας ήταν αδελφός του

Δία. Πίστευαν ότι ζούσε στον Άδη, όπου ταξίδευαν οι ψυχές των νεκρών αφήνοντας τον πάνω κόσμο.

Ο Πλούτωνας δεν ήταν ένα διαβολόμορφο φάντασμα αλλά μάλλον μια παθητική μορφή που, επειδή επιθυμούσε τη διατήρηση της τάξης και της ισορροπίας, φρόντιζε ώστε όλοι οι υπήκοοί του (οι νεκροί) να ακολουθούν πιστά τους κανόνες του.

Άρης Ήφαιστος Δήμητρα

Μύθοι και θρύλοι

Το λυκαυγές των ελληνικών

και των υπερφυσικών

πό τις αρχές της εμφάνισής της η ανθρωπότητα πασχίζει να εξηγήσει τα μυστήρια και τους γρίφους του σύμπαντος. Η εμφάνιση των μύθων και των

θρύλων, οι ιστορίες για τις απαρχές της ζωής ξεπήδησαν από την προφορική παράδοση πριν επαναληφθούν, διανθιστούν και καταγραφούν.

Σύμφωνα με την ελληνική πα-

ράδοση, η ίδρυση του πανθέου

των θεών, των ημίθεων και

των μυθικών πλασμάτων

ανάγεται στο 3300 π.Χ. Από

διάφορα κείμενα μπορούμε

να μάθουμε πολλά πράγματα

για τις αρχές και τους πρω-

ταγωνιστές των θρησκειών.

Η προέλευση και η εξέλιξη των

Ελλήνων θεών καταγράφονται

στην Ιλιάδα και την Οδύσσεια του

εποχή με τον Όμηρο, στα τέλη του 8ου ή στις αρχές του 7ου αιώνα π.Χ., ως αξιόπιστη πηγή πληροφοριών για την οικονομία, τη γεωργία, την αστρονομία και τη μέτρηση του χρόνου. Ωστόσο έχει μείνει γνωστός κυρίως για τη Θεογονία, το έργο του για τη γέννηση των θεών. Το έπος συνδυάζει τη δημιουργία μύθων που είχαν μεταδοθεί από γενιά

Οι Έλληνες

πίστευαν ότι οι θεοί και οι θεές τους ήλεγχαν διαφορετικές πτυχές της ζωής

Ομήρου, στους 33 Ομηρικούς Ύμνους

που αποτίνουν φόρο τιμής σε πολλούς και

διάφορους θεούς και στα γραπτά του Ησί-

οδου, ιδίως στη Θεογονία, με την αφήγησή

της για την απαρχή του κόσμου και τους συνακόλουθους αγώνες για κυριαρχία. Μαζί με

τον Όμηρο, ο Ησίοδος έθεσε τα θεμέλια της

ελληνικής θρησκείας και των λατρευτικών εθίμων.

Η ιστορικοί απονέμουν τα εύσημα στον Ησίοδο, ο οποίος έζησε περίπου την ίδια

σε γενιά και πιθανώς συμπεριλαμβάνουν μυκηναϊκές, βαβυλωνιακές και άλλες παραδόσεις.

Αν και μερικοί μελετητές τη θεωρούν ως την αρχή και

τη βάση για την ελληνική μυθολογία, η Θεογονία μάς προσφέρει μια ιδέα της ελληνικής σκέψης για τον τότε

γνωστό κόσμο και επικυρώνει

τις κοινωνικές αντιλήψεις και τα πρότυπα στα οποία περιλαμβάνεται

το δικαίωμα του μονάρχη να διοικεί.

Πρόθεση του συγγραφέα ήταν ίσως η ερμηνεία των ύμνων που συνδέονταν επίσης

με διαγωνισμούς ποίησης και λατρευτικές εκδηλώσεις. Το μακροσκελές έργο περιλαμβάνει τη δημιουργία του μύθου, τον αγώνα της διαδοχής και τη γενεαλογία των θεών. Η Θεογονία αρχίζει μ’ ένα αρχετυπικό θέμα. Αρχικά δεν υπήρχε τάξη. Το χάος ή Χάσμα κυριαρχούσε εν μέσω σκότους και κενού. Κατόπιν μέσα από το βασίλειο της

Μέσα από το χάος αναδύθηκε το πάνθεον των θεοτήτων

Μύθοι και θρύλοι

ανυπαρξίας ξεπήδησαν άλλες θεότητες, χωρίς καμία εξήγηση για το πώς ακριβώς

συνέβη αυτό, αν και μερικές ερμηνείες

υπαινίσσονται τον σχηματισμό ενός αβγού

στο βασίλειο του Χάους, μέσα από το οποίο εμφανίστηκαν οι πρώτοι θεοί. Σύμφωνα με

τη Θεογονία, το Χάος ήταν ένας αιθέριος,

Τα αδέλφια

των Τιτάνων

Ο Ησίοδος περιγράφει τους Κύκλωπες, τα πρώτα παιδιά του Ουρανού και της Γαίας, σαν τρεις γίγαντες με ένα μάτι στη μέση του

μετώπου τους. Είχαν τεράστια δύναμη και απεικονίζονται ως τεχνίτες, οικοδόμοι ή

σιδηρουργοί. Οι τρεις Κύκλωπες που ανα-

φέρονται στη Θεογονία είναι ο Βρόντης, ο

Στερόπης και ο Άργης. Υποτίθεται ότι αυτά τα επιβλητικά πλάσματα είχαν έντονο τα-

μπεραμέντο και ήταν αδέλφια των Τιτάνων και των Εκατόγχειρων. Ο Ουρανός τους φυλάκισε επειδή τους φοβόταν. Ο Κρόνος τους απελευθέρωσε προσωρινά αλλά έπειτα τους

έριξε πάλι στον Τάρταρο για να τους απελευθερώσει αργότερα ο Δίας.

Η λέξη «Κύκλωπας» σημαίνει, κυριολεκτικά, «κυκλικό μάτι» ‒ ο Όμηρος τους αποκαλεί γιους του Ποσειδώνα, περιγράφοντας

στην Οδύσσεια τον ανθρωποφάγο Πολύφημο. Ο Ησίοδος κατονομάζει μόνο τους τρεις Κύκλωπες και υπογραμμίζει τη συμβολή

τους στους κεραυνούς του Δία και ίσως στην

τρίαινα, το σύμβολο του Ποσειδώνα, στην

περικεφαλαία που έκανε αόρατο τον Πλούτωνα και άλλους θεούς, αλλά και στα τόξα

και βέλη της Αρτέμιδος και του Απόλλωνα.

Ο Πολύφημος είναι

ο πιο διάσημος

Κύκλωπας

σκοτεινός και απόμακρος τόπος ‒ το πρώτο από τα αρχέγονα δημιουργήματα. Για άλλους ήταν απλώς «αέρας». Η ιδέα του απείρου ήταν οικεία στους αρχαίους Έλληνες

‒ πίστευαν ότι η ύπαρξή του πήγαζε από την αρχική ή τη βασική ενότητα, τη σταθερή

βάση όλων των πραγμάτων. Αυτό ήταν γνωστό ως άπειρο.

Μερικοί Έλληνες φιλόσοφοι περιέγραψαν

το Χάος ως το θεμέλιο της πραγματικότητας.

Τον 5ο αιώνα π.Χ. ο φιλόσοφος Ξενοφάνης

έγραψε: «Το ανώτερο όριο της γης συνορεύει με τον αέρα, κοντά στα πόδια μας. Το κατώτερο όριο φτάνει κάτω μέχρι το άπειρο.

Οι πηγές και τα όρια της γης, η θάλασσα, ο ουρανός… και όλα τα πράγματα βρίσκονται μέσα σ’ ένα μεγάλο κενό αέρα, το Χάος». Ο αγώνας ανάμεσα στο χάος και την τάξη είναι πολύ γνωστό διαπολιτισμικό θέμα.

Η ΓΕΝΝΗΣΗ ΤΩΝ ΘΕΩΝ

Η Γαία, η Μητέρα Γη, ήταν η πρώτη που γεννήθηκε από το Χάος και ακολούθησαν ο Τάρταρος ή Άβυσσος, ο Έρεβος, το σκοτάδι

που τυλίγει τον Κάτω Κόσμο, η Νυξ, το σκοτάδι που καλύπτει τη γη και ο Έρως, ο θεός του έρωτα. Ο Τάρταρος ήταν ένα βαθύ, κολασμένο μέρος. Στη Θεογονία ο Ησίοδος αποπειράται να εξηγήσει το απύθμενο βάθος του. Αναφέρει ότι ένα μπρούντζινο σφυρί που πέφτει από τον ουρανό θα έφτανε στη γη εννέα μέρες αργότερα. Το ίδιο σφυρί θα χρειαζόταν άλλες εννέα μέρες για να φτάσει από τη γη στον Τάρταρο. Η Νυξ ήταν η ενσάρκωση της νύχτας. Στην ελληνική τέχνη απεικονίζεται ως φτερωτή θεά ή αρματηλάτισσα, μ’ ένα πέπλο σκοτεινής ομίχλης πάνω από το

Η Τιτανομαχία είναι το θέμα

του έργου του Ολλανδού ζωγράφου Γιόαχεμ Βίτεβαλ

Το λυκαυγές των ελληνικών θεοτήτων

Πίνακας του Άνσελμ Φόιερμπαχ στην

οροφή της Ακαδημίας Καλών Τεχνών

στη Βιέννη, που απεικονίζει τη Γαία

Η Γαία γέννησε τον Ουρανό και τον Πόντο, τη θάλασσα. Η Γαία και ο Ουρανός

ζευγάρωσαν και από την ένωσή τους γεννήθηκαν οι 12 Τιτάνες, μια δεύτερη γενιά θεόμορφων πλασμάτων με απίστευτη δύναμη και την ικανότητα να μεταμορφώνονται

σε άλλα πλάσματα ή στοιχεία της φύσης, μαζί με τους τρεις Κύκλωπες, που είχαν

γεννηθεί με ένα μεγάλο μάτι στο κέντρο του μετώπου τους, και τους Εκατόγχειρες, τρία φριχτά τέρατα με 100 χέρια και 50 κεφάλια το καθένα. Στο μεταξύ, ο Έρεβος και η Νυξ ενώθηκαν και γέννησαν τον Αιθέρα, το ουράνιο φως, και την Ημέρα, το γήινο φως. Αργότερα η Νυξ έγινε μητέρα του Θανάτου, της Μοίρας, του Ύπνου, των Ονείρων, της Νέμεσης και ενός πλήθους άλλων πλασμάτων, όπως η Ειλειθυία, η Οϊζύς και η Απάτη. Ο Ουρανός έγινε ο κυρίαρχος του σύμπαντος. Οι αρχαίοι Έλληνες πίστευαν ότι το σύμπαν ήταν ένας μπρούντζινος θόλος γεμάτος άστρα. Μαζί με τη Γαία, η οποία ήταν ταυτόχρονα μητέρα και σύζυγός του, ο Ουρανός γέννησε τα πλάσματα που σύντομα

θα τον εξολόθρευαν.

Από τους μείζονες

Έλληνες θεούς, ο Δίας είναι ο μόνος του οποίου αμφισβητείται η ινδοευρωπαϊκή καταγωγή

κεφάλι της. Ο Έρεβος ήταν γνωστός

ως ο αρχέγονος θεός του σκότους και

στενός συνεργάτης της Νυκτός. Λεγόταν

ότι με το που βράδιαζε, η Νυξ έσερνε το

σκοτάδι του Ερέβους στον ουρανό, γεμίζο-

ντας με αυτό κάθε κενό. Έπειτα, με κάθε

καινούργια μέρα, οι κόρες του Ερέβους

θα σκόρπιζαν το σκοτάδι με το φως τους.

Παρότι αρχέγονος θεός, συχνά απεικόνιζαν τον Έρωτα σαν το σκανταλιάρικο παιδί της

Αφροδίτης, της θεάς του έρωτα, που έκανε

θεούς και θνητούς να ερωτεύονται και συ-

χνά τον απεικόνιζαν σαν όμορφο νεαρό ή

σαν παιδί με τόξο και βέλη.

Τα παιδιά της Γαίας και του Ουρανού αναγκάστηκαν να πάρουν θέση για τα συναισθήματα

αγάπης και μίσους που κατέλαβαν τους γονείς τους.

Ο Ουρανός ήταν φρικτός

πατέρας και αντιπαθητικός σύζυγος. Μισούσε τους

Εκατόγχειρες, που μισούσαν εξίσου παθιασμένα τον πατέρα τους. Όταν η Γαία προσπαθούσε να τους γεννήσει, ο Ουρανός αισθάνθηκε απέχθεια στη θέα αυτών των τεράτων και τους έσπρωξε ξανά στη μήτρα της μητέρας τους. Η εμπειρία ήταν άκρως οδυνηρή για τη Γαία, που θέλησε να εκδικηθεί τον σύζυγό της, ζητώντας από τα παιδιά της, τους Τιτάνες και τους Κύκλωπες, βοήθεια για να ολοκληρώσει το έργο της.

Τα παιδιά φοβόντουσαν τον πατέρα τους, αλλά ο Κρόνος, ο μικρότερος από τους 12 Τιτάνες, βρήκε το κουράγιο να πολεμήσει τον Ουρανό. Ένα βράδυ, ενώ ο πατέρας

του πήγαινε στο κρεβάτι της Γαίας για να κάνουν έρωτα, ο Κρόνος καραδοκούσε. Η μητέρα του είχε κατασκευάσει ένα κοφτερό

Μύθοι και θρύλοι

δρεπάνι από πυρόλιθο και του το είχε δώσει

για να χτυπήσει την κατάλληλη στιγμή. Με

μια αστραπιαία κίνηση ο Κρόνος ευνούχισε

τον πατέρα του. Από το αίμα που έσταξε

από την πληγή του Ουρανού δημιουργήθηκαν οι νύμφες Μελίες. Οι Μελίες αργότερα

διαδραμάτισαν σημαντικό ρόλο στο μεγάλωμα του Δία στην Κρήτη.

Το αίμα του Ουρανού δημιούργησε και τους Γίγαντες, μια φυλή πλασμάτων με απίστευτη

δύναμη, που στο μέλλον θα πολεμούσαν με τους θεούς του Ολύμπου. Οι Ερινύες επίσης

ξεπήδησαν από την πληγή. Η Αληκτώ, η Τισιφόνη και η Μέγαιρα ήταν θεότητες του Άδη

Ρωμαϊκό

αντίγραφο ελληνικού έργου που, σύμφωνα με ειδικούς μελετητές, απεικονίζει τον Ησίοδο

Ποιος ήταν ο Ησίοδος;

Μαζί με τον διάσημο σύγχρονό του, τον Όμηρο, ο Ησίοδος έπαιξε σημαντικό ρόλο στην καθιέρωση των θρησκευτικών εθίμων και πεποιθήσεων της αρχαιοελληνικής κοινωνίας και συνέβαλε στη γένεση του δυτικού πολιτισμού.

Οι ιστορικοί διαφωνούν σχετικά με τη γέννηση

και τον θάνατό του, αλλά τοποθετούν τα γρα-

πτά του γύρω στο 750 με 650 π.Χ. Ο Ησίοδος

άφησε κληρονομιά στην ανθρωπότητα το κυριότερο έργο του, τη Θεογονία, αλλά και διδακτικά ποιήματα, όπως το Έργα και Ημέραι, έναν πολύτιμο οδηγό για τους αγρότες. Συνέβαλε

στη διαμόρφωση της οικονομικής θεωρίας, στη μέτρηση του χρόνου και στην αστρονομία. Ο Ησίοδος μνημονεύεται ως ο πρώτος

ποιητής και συγγραφέας στον δυτικό κόσμο, που αφηγήθηκε τις ιστορίες του σε πρώτο πρόσωπο. Λέγεται ότι στη διάρκεια της ζωής

του είχε αποκτήσει φήμη, όπως φανερώνουν

οι προσκλήσεις να λάβει μέρος σε σημαντικές τελετές και κηδείες.

που κατέβαιναν στη γη και καταδίωκαν τους εγκληματίες για τα ανοσιουργήματά τους.

Ο Κρόνος πήρε τους κομμένους όρχεις του πατέρα του και τους πέταξε οργισμένος στη θάλασσα. Μέσα από τον αφρό που υψώθηκε εμφανίστηκε η όμορφη Αφροδίτη, η θεά του έρωτα. Αφού περπάτησε στην επιφάνεια των νερών, βγήκε στην Κύπρο που στη συνέχεια ιδρύθηκε ο εμβληματικότερος τόπος λατρείας της.

Μετά τον ακρωτηριασμό του, η τύχη του Ουρανού αγνοείται. Είτε πέθανε είτε αποσύρθηκε για πάντα από το μυθολογικό προσκήνιο. Εντούτοις, πριν από την αποχώρησή

του προφήτευσε την τιμωρία του Κρόνου

και των υπόλοιπων Τιτάνων για την εις βάρος του πατέρα τους συνωμοσία.

Ο ΚΡΟΝΟΣ ΚΑΙ ΟΙ ΤΙΤΑΝΕΣ

Ο Κρόνος εξόρισε τους Εκατόγχειρες και τους Κύκλωπες στον Τάρταρο και ανέλαβε τα ηνία της δημιουργίας. Αν και ήταν ο νεότερος από τους Τιτάνες, αποδείχθηκε ο πιο ισχυρός. Τον θεωρούσαν θεό του χρόνου ‒πίστευαν ότι το αποτύπωμα του χρόνου ήταν αρνητικό. Τα αδέλφια του Κρόνου, οι Τιτάνες, ήταν έξι αδελφές και πέντε αδελφοί.

Ο Ωκεανός ήταν ο θεός των θαλασσών

που περιλάμβαναν τον ποταμό Ωκεανό, την πηγή όλου του πόσιμου νερού, των ρυακιών και των βροχών. Ήταν ο μεγαλύτερος από τους Τιτάνες και κυβερνούσε τους πλανήτες

«Τα παιδιά φοβούνταν τον πατέρα τους, αλλά ο Κρόνος, ο μικρότερος από τους 12 Τιτάνες, βρήκε το κουράγιο

να πολεμήσει τον Ουρανό»

Η πτώση των Τιτάνων στη διάρκεια του

πολέμου με τους θεούς του Ολύμπιου, από τον

Ολλανδό Κορνέλις Κορνέλις φαν Χάαρλεμ

και τα άλλα ουράνια σώματα που ανέτελλαν

και έδυαν στα νερά του. Ήταν ζευγάρι με

την αδελφή του τη Θέτιδα και μαζί γέννησαν τους Ποταμούς, τις Ωκεανίδες, τις νύμφες

των πηγών, και τις Νεφέλες, τα σύννεφα.

Σύμφωνα με παραλλαγές της ιστορίας για τη

δημιουργία, ο Ωκεανός αρνήθηκε να πάρει μέρος με τα αδέλφια του στον ευνουχισμό

του Ουρανού. Στην ελληνική μυθολογία συ-

νήθως τον περιγράφουν με κέρατα ταύρου και ουρά ψαριού.

Ο Υπερίων ήταν ο θεός του ουράνιου φωτός. Ήταν πατέρας του Ήλιου, της Ηώς και της Σελήνης. Ήταν σύζυγος της αδελφής

του, της Θείας, που φυλούσε τον γαλανό

ουρανό, και το όνομά του σημαίνει «αυτός

που υπερίπταται». Σε μερικές παραλλαγές

της ιστορίας για τη δημιουργία, ο Υπερίων

είναι ένας από τους τέσσερις αδελφούς που

χρησίμευσαν ως κίονες για να κρατούν τις

τέσσερις γωνίες του Ουρανού και της Γης.

Εφόσον ο Ήλιος ανατέλλει από την Ανατολή, ο Υπερίων ήταν ο ανατολικότερος κίονας. Ανέπτυξε τις μέρες και τους μήνες που

επηρεάζονται από την κίνηση των ουράνιων σωμάτων και τις αλλαγές των εποχών.

Ο Κοίος, που αργότερα ήταν γνωστός

στους Ρωμαίους ως Πόλος, κρατούσε τον βορειότερο κίονα που χώριζε τη γη από τον ουρανό. Ο Κοίος μπορεί να χρησίμευε και ως ο άξονας των ουρανών γύρω από τον οποίο περιστρέφονταν άλλα ουράνια σώματα και αστερισμοί, αν και φαίνεται ότι έπαιζε ήσσονα ρόλο στο αρχικό πάνθεον. Ήταν επίσης ο θεός των ουράνιων προφητειών και μπορεί να συνδεόταν με το φιλέρευνο πνεύμα, να είχε προφητικές δυνάμεις και τηλεπαθητική σχέση με τον αρχέγονο Ουρανό.

Πίστευαν ότι ο Κοίος κρατούσε τον νοτιότερο κίονα που χώριζε ουρανό και γη. Συμβολίζεται με τον κριό, τον αστερισμό

του Κριού, ο οποίος ανατέλλει στον νότο και σημαίνει την αρχή του αρχαιοελληνικού νέου έτους. Ήταν ζευγάρι με την Ευρυβία, ένα θαλάσσιο πλάσμα, και ο γιος τους, ο Αστραίος, ήταν ο θεός των άστρων.

Ο Ιαπετός κρατούσε τον κίονα της δύσης και το όνομά του σημαίνει αυτόν που πλήττει με δόρυ ‒ ιδιαίτερη αναφορά στη θνητότητα. Οι γιοι του έπαιξαν σημαντικό

ρόλο στη δημιουργία της ανθρωπότητας και άλλων γήινων πλασμάτων. Ο Προμηθέας

Μύθοι και θρύλοι

Ο όφις Οφίων

τυλίγεται

γύρω από

το αβγό της

κοσμογονίας,

από το οποίο

ξεπηδά η

δημιουργία

Σε αντίθεση με την εκδοχή του Ησίοδου για

τη δημιουργία, μια άλλη, που αποδίδεται στον

πολιτισμό των Πελασγών, απονέμει τα εύσημα

για τη δημιουργία στην Ευρυνόμη, τη θεά των πάντων. Η Ευρυνόμη γεννιέται από το Χάος

και κατόπιν χωρίζει τα νερά από τον ουρανό.

Χορεύει γυμνή πάνω στα νερά, επιταχύνει τον

ρυθμό της, πιάνει τον άνεμο στα χέρια της και

τον τρίβει για να αποκτήσει τη μορφή ενός ερπετού που λέγεται Οφίων. Καθώς το φίδι παρακολουθεί τη θεά να χορεύει, γοητεύεται και

τυλίγεται επτά φορές γύρω από το σώμα της.

Στη διάρκεια του εναγκαλισμού τους, ο

Οφίων και η Ευρυνόμη συλλαμβάνουν το Αβγό της Κοσμογονίας. Η Ευρυνόμη δίνει εντολή στον Οφίωνα να τυλιχτεί επτά φορές γύρω από

το αβγό και όταν αυτό επωάζεται αναδύεται

η Γη και σύμπασα η δημιουργία. Έπειτα η Ευρυνόμη ανεβαίνει στην κορυφή του Ολύμπου για να παρακολουθήσει την εξέλιξη της δημιουργίας. Εκεί τη συναντά ο Οφίωνας, ο οποίος αρχίζει να καυχιέται ότι είναι ο αποκλειστικός υπεύθυνος για τη δημιουργία. Γι’ αυτή την ύβρη η Ευρυνόμη γκρεμίζει το φίδι από τον Όλυμπο και δημιουργεί το φεγγάρι και τους πλανήτες, βάζοντας τους Τιτάνες να κυριαρχούν σε καθένα από αυτά τα ουράνια σώματα.

Για παράδειγμα, ο Κρόνος και η Ρέα προικίζουν

τον πλανήτη Κρόνο με το αγαθό της ειρήνης ‒

εδώ υπάρχει μια ειρωνική διάσταση αν λάβουμε υπόψη την περιγραφή του Ησίοδου για την αιματοβαμμένη ιστορία της δημιουργίας.

Νωπογραφία του 16ου αιώνα από τους Τζόρτζο Βαζάρι

και Κριστόφανο Γκεράρντι, που απεικονίζει τον

ευνουχισμό του Ουρανό από τον Κρόνο

που έφερε τη φωτιά ήταν έξυπνος και μετέδωσε στους ανθρώπους την ευφυΐα, ενώ ο Επιμηθέας στερείτο κοινής λογικής και κληροδότησε στην ανθρώπινη φυλή την ανοησία. Ο Άτλας, που η αποστολή του ήταν να μεταφέρει τη γη στους δυνατούς ώμους του, ήταν επίσης υπομονετικός και τολμηρός. Ο Μενοίτιος ήταν αλαζόνας και βίαιος, δύο χαρακτηριστικές αδυναμίες των ανθρώπων.

H Θέμις ήταν η Τιτανίδα θεά του θείου νόμου, της τάξης και των κανόνων συμπεριφοράς. Εξουσίαζε τους μάντεις και ήταν η δεύτερη τη τάξει Πυθία των Δελφών. Δίδαξε στην ανθρωπότητα τι είναι καλό και κακό, δίκαιο και εξουσία. Διαμόρφωσε θρησκευτικές και κοινωνικές πρακτικές με την εισαγωγή προσφορών προς τους θεούς, διέδωσε τη φιλοξενία και υπερασπίστηκε την ηθική. Αργότερα έγινε γυναίκα του Δία. Συχνά

κομμένους

πατέρα του και τους πέταξε

Μια παραλλαγή της δημιουργίας

«Ο Κρόνος πήρε τους

όρχεις του

οργισμένος στη θάλασσα»

απεικονίζεται καθισμένη δί-

πλα στον θρόνο του να τον

συμβουλεύει για θέματα

δικαίου και ηθικής.

Η Φοίβη ήταν η Τιτανίδα

θεά της λαμπρότητας και

της ακτινοβολίας, που κατείχε το χάρισμα της προφητείας και

Το λυκαυγές των ελληνικών θεοτήτων

Λέγεται ότι ο Απόλλωνας σκότωσε τον δράκοντα Πύθωνα και ότι η σοφία του ήταν ανυπέρβλητη

ήταν επίσης μάντισσα και τρίτη τη

τάξει Πυθία των Δελφών. Ζευγάρωσε με

τον αδελφό της τον Κοίο και από την ένω-

σή τους γεννήθηκαν δύο κόρες, η Λητώ, η

οποία αργότερα έγινε ερωμένη του Δία και

μητέρα των δίδυμων Απόλλωνα και Αρτέμιδος, και η Αστερία. Η Φοίβη μάλλον επέλεξε

να μη συμμετάσχει στον ευνουχισμό του Ουρανού και έτσι γλίτωσε την εξορία στον Τάρταρο. Αργότερα ανέθεσε τον ρόλο του μάντη των Δελφών στον Απόλλωνα.

Η Θεία, η θεά του ουράνιου φωτός και της

όρασης, έδωσε τη λάμψη στο χρυσό και στο ασήμι. Ζευγάρωσε με τον Υπερίωνα και γέννησε τον Ήλιο, την Ηώ και τη Σελήνη, Η Θέτις, η σύζυγος του Ωκεανού, ήταν

η θεά του πόσιμου νερού και μητέρα των Νεφελών, των Ποταμών και των Ωκεανίδων.

Το όνομά της σημαίνει τροφός. Στην ελληνική τέχνη δεν παριστάνεται με έναν συγκε-

κριμένο τρόπο. Συνοδεύεται συχνά από τη θεά της γέννας, Ειλειθυία. Γέννησε πολλές νύμφες των νερών και θεούς των ποταμών, και είχε τη δύναμη να ελέγχει το νερό μέσω υπόγειων διαύλων που έτρεφαν και συντηρούσαν τους απογόνους της.

Η Μνημοσύνη επινόησε τις γλώσσες

και τις λέξεις ‒ ήταν η Τιτανίδα θεά της μνήμης και των αναμνήσεων. Ήταν μητέρα των Μουσών και εκπροσωπούσε την απομνημόνευση που ήταν αναγκαία για τη μετάδοση των παραδοσιακών προφορικών ιστοριών από γενιά σε γενιά, προκειμένου να διατηρηθεί και να διαδοθεί η ιστορία των θεών. Επινόησε τη γραφή και την ομιλία.

Η Ρέα παντρεύτηκε τον αδελφό της τον Κρόνο. Ήταν η θεά της γονιμότητας και της μητρότητας και των κληρονομικών παραδόσεων. Παρακολουθούσε στενά τη διαδοχή

των εποχών. Ως βασίλισσα του ουρανού, γέννησε τα παιδιά του Κρόνου, ο οποίος θυμόταν την προφητεία του πατέρα του, του Ουρανού, και αργότερα της μητέρας του, της Γαίας. Ο Κρόνος δεν μπορούσε να επιτρέψει στα παιδιά του να επιβιώσουν απειλώντας την

Μύθοι και θρύλοι

Ο Ωκεανός, ο Τιτάνας θεός των θαλασσών, στη Φοντάνα ντι

Τρέβι στη Ρώμη

κυριαρχία του, κι έτσι κατάπιε τα πρώτα πέντε μόλις γεννήθηκαν: την Εστία, τη Δήμητρα, την Ήρα, τον Πλούτωνα και τον Ποσειδώνα. Έτσι η Ρέα γέννησε μυστικά το έκτο παιδί της, τον Δία, σ’ ένα σπήλαιο του όρους Ίδη στην Κρήτη, πιθανώς με τη βοήθεια των γονιών της, Ουρανού και Γαίας. Η Ρέα πήγε στον Κρόνο μια πέτρα, ο οποίος την κατάπιε χωρίς καν να δει τι ήταν. Στο μεταξύ, ο Δίας μεγάλωνε στην Κρήτη.

ΓΙΟΣ ΕΝΑΝΤΙΟΝ ΠΑΤΕΡΑ

Ο Δίας γαλουχήθηκε από τις νύμφες, αρχικά από την Αμάλθεια που συχνά απεικονίζεται

σαν κατσίκα ή σαν νύμφη που βόσκει κατσίκες. Ο Δίας μεγάλωσε και δυνάμωσε πίνοντας το γάλα της Αμάλθειας. Οι Κουρήτες, ελάσσονες θεοί, χόρευαν και χτυπούσαν τις ασπίδες τους για να μην ακούει ο Κρόνος το κλάμα του μωρού.

Στο μεταξύ, ο Κρόνος γέρασε και ο Δίας δολοπλοκούσε για να τον ανατρέψει. Συνωμότησε με την Ωκεανίδα Μήτιδα, κόρη του Ωκεανού και της Θέτιδας, και αυτή έδωσε στον Δία ένα φίλτρο που θα έκανε τον Κρόνο να ξεράσει τους αδελφούς και τις αδελφές του Δία, μαζί με την πέτρα που είχε καταπιεί εν αγνοία του. Το σχέδιο πέτυχε

και, λίγο αφότου κατάπιε το ελιξίριο, ο Κρόνος ξέρασε όλα τα παιδιά

του.

Το πρώτο που βγήκε από το στομάχι του Κρόνου ήταν η πέτρα, κι έτσι κατάλαβε ότι τον είχαν εξαπατήσει. Κατόπιν βγήκαν οι πέντε Ολύμπιες θεότητες που προορίζονταν να κυβερνήσουν στον Όλυμπο μαζί με τον αδελφό τους τον Δία: η Ήρα, η θεά του γάμου, ο Ποσειδώνας, ο θεός της θάλασσας, ο Πλούτωνας, ο θεός του Άδη, η Εστία, η θεά του σπιτιού, και η Δήμητρα, η θεά της σοδειάς.

Το λυκαυγές των ελληνικών θεοτήτων

Τότε ξέσπασε βίαιος και αιματηρός πόλεμος ανάμεσα στους θεούς, τον πατέρα

Κρόνο και τον γιο Δια. Με τη βοήθεια των

αδελφών του, των Κυκλώπων και των Εκα-

τόγχειρων, ο Δίας κατάφερε να εκθρονίσει

τον Κρόνο. Ο πρώην βασιλιάς των θεών

εξορίστηκε στον Τάρταρο μαζί με τους υπό-

λοιπους Τιτάνες. Ο Δίας ύψωσε μια πέτρα

στον Παρνασσό ως ανάμνηση της νίκης του

εναντίον του πατέρα του. Σύμφωνα με έναν

μύθο απελευθέρωσε δύο αετούς στα αντίθε-

τα άκρα του κόσμου και τους πρόσταξε να

βρεθούν στο κέντρο της Γης. Τα δύο πουλιά

συναντήθηκαν στους Δελφούς και τότε ο

Δίας τοποθέτησε την πέτρα στη βάση του

Παρνασσού. Το μνημείο ονομάστηκε Ομφαλός της Γης. Απ’ αυτό το σημείο έλεγαν ότι

προέκυψε η ζωή στη Γη και αργότερα ιδρύθηκε εκεί ένα μαντείο.

ΘΕΟΙ ΕΝΑΝΤΙΟΝ ΘΕΩΝ

Ο πόλεμος μαινόταν για δέκα χρόνια επειδή

οι περισσότεροι Τιτάνες αρνήθηκαν να υποταχθούν αμέσως. Επειδή καμία πλευρά δεν πλεονεκτούσε, o Δίας, μετά τη συμβουλή

της Γαίας, αποφάσισε να επισκεφθεί τον

Άδη για να ζητήσει τη βοήθεια των Κυκλώπων και των Εκατόγχειρων.

«Αδέλφια», απευθύνθηκε ο Δίας στους Εκατόγχειρες, «ζητώ τη βοήθειά σας στη μάχη και θα σας το ανταποδώσω απελευθερώνοντάς

σας. Πρέπει όμως να αποδείξετε ότι ξέρετε να χειρίζεστε τα μέλη σας όπως την οργή σας. Σας αναθέτω τρεις αποστολές για να αποδείξετε ότι αξίζετε την ελευθερία σας».

Πρώτον, είπε ο Δίας, οι Εκατόγχειρες

έπρεπε να νικήσουν τη δράκαινα Κάμπη

που φρουρούσε την είσοδο στη φυλακή

του Άδη. Δεύτερον, έπρεπε να σύρουν έναν

ογκόλιθο στην κορυφή του Ολύμπου. Τρί-

τον, τους ανέθεσε να βρουν τους Κύκλωπες

και να τους βοηθήσουν στην κατασκευή

όπλων με τα οποία τελικά θα νικούσαν στον

πόλεμο εναντίον του Κρόνου.

Οι σύμμαχοι του Δία έπιασαν δουλειά και

έφεραν εις πέρας τις αποστολές τους.

θρέμμα φθόνου

Κάποιες ερμηνείες για την ανάρρηση του

Κρόνου στον θρόνο των θεών δίνουν άλλη

διάσταση στα κίνητρά του, πέρα από την

υπακοή στη μητέρα του, τη Γαία, η οποία

είχε κουραστεί να γεννά παιδιά με αφόρητο

πόνο, μόνο και μόνο για να τα φυλακίζει ο

σύζυγός της, ο Ουρανός, στη μήτρα της.

Φαίνεται επίσης ότι ο Κρόνος μπορεί να είχε

ως κίνητρο τον φθόνο. Η επιθυμία του για

εξουσία μπορεί να επηρέασε την απόφασή

του να ακρωτηριάσει τον Ουρανό, καθώς

και το αίτημα της Γαίας για βοήθεια. Ευνουχίζοντας τον πατέρα του, ο Κρόνος γίνεται ο

θεός της γονιμότητας. Ενώ πετυχαίνει τον

στόχο του να πάρει την εξουσία, αποτυγ-

χάνει να ικανοποιήσει το αίτημα της Γαίας. Αντί να απελευθερώσει τους Εκατόγχειρες

και τους Κύκλωπες, τους φυλακίζει. Η Γαία

μαζί με τον Ουρανό προέβλεψαν ότι κάποια

μέρα ο Κρόνος θα εκθρονιστεί από τα παιδιά του. Επομένως, ο φθόνος οδήγησε τον Κρόνο να καταβροχθίσει τους απογόνους του, να εξαπατήσει τη Ρέα και να νικηθεί, τελικά, από τον Δία.

Πίνακας του Πέτερ Πάουλ Ρούμπενς, όπου ο Κρόνος

απεικονίζεται να καταβροχθίζει ένα από τα παιδιά του

Σφετερισμός: γέννημα

«Αμέσως κατάλαβε ότι τον

είχαν εξαπατήσει»