Η αληθινή ιστορία του στέμματος

τις 31 Οκτωβρίου 2016, η βασίλισσα Ελισάβετ

Β΄ έγινε η μονάρχης με τη μεγαλύτερη θητεία στην Ιστορία, ξεπερνώντας το ρεκόρ των 63 ετών, επτά μηνών και δύο ημερών της προγια-

γιάς της βασίλισσας Βικτωρίας. Αργότερα, την ίδια εβδομάδα, το Netflix κυκλοφόρησε Το Στέμμα, μια τηλεοπτική

σειρά για τη ζωή της βασίλισσας από τις πρώτες διενέξεις για τον γάμο της μέχρι τα χρόνια της ως συνταγματική μονάρχης. Κατά πόσον όμως αυτό το βραβευμένο δράμα βασίζεται στην αλήθεια; Στις επόμενες σελίδες θα βρεθείτε πίσω από τις πόρτες των ανακτόρων και θα ανακαλύψετε πώς ήταν πραγματικά η ζωή της βασίλισσας, καθώς και τη σχέση τής Ελισάβετ με τον Φίλιππο Μάουντμπατεν, από τις ρήξεις

και τις φήμες που ταλάνισαν την αρχή του γάμου τους

μέχρι τη διαφορετική προσέγγισή τους στην ανατροφή των παιδιών τους και τα μοναχικά παιδικά χρόνια του πρωτότοκου γιου τους, του πρίγκιπα Καρόλου. Θα μάθετε,

ΠΕΡ Ί ΕΧΟΜΕΝΑ

04 Το στέμμα είναι βαρύ

O βασιλικός βιογράφος Robert Lacey

αποκαλύπτει την αλήθεια πίσω από

την εικόνα της βασίλισσας, τα βασιλικά

σκάνδαλα και τη συζυγική διαμάχη στη

δραματική σειρά του Netflix, Το Στέμμα

08

H ντροπή της οικογένειας

Ο Εδουάρδος Η΄ ήταν το μαύρο πρόβατο της

οικογένειας – ένας γοητευτικός πρίγκιπας

που ενθρονίστηκε με τυμπανοκρουσίες

αλλά μέσα σε ένα χρόνο αισθάνθηκε

την ανάγκη να τα παρατήσει και πέθανε

απομονωμένος στην εξορία με την υπόληψή

του κατεστραμμένη 18 Πώς να διδάξετε

μια βασίλισσα

Η εκπαίδευση ενός διαδόχου ανέκαθεν

ήταν ένα σοβαρό ζήτημα, αλλά οι γονείς

της Ελισάβετ προτίμησαν να δώσουν

προτεραιότητα σε μια ευτυχισμένη παιδική

ηλικία παρά στην προετοιμασία για φοβερό

καθήκον της διακυβέρνησης

26 Ο πρίγκιπας, οι Ναζί και ένα διαλυμένο σπιτικό

Ανακαλύψτε πώς ο «παντοτινά

αφοσιωμένος άνδρας και στήριγμα» της

βασίλισσας ξεπέρασε μια τραγική ανατροφή

και εμφανίστηκε ως ήρωας πολέμου και

πριγκιπικός σύζυγος

34 Ένας έρωτας διαρκείας

Καθώς η Βρετανία ανέκαμπτε από τη φρίκη

του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, απόλαυσε τη

ρομαντική ιστορία αγάπης της πριγκίπισσας

Ελισάβετ και του πρίγκιπα Φιλίππου

42 O θάνατος του

Γεωργίου ΣΤ’

Μπορεί να είχε καθοδηγήσει τη χώρα

του μέσα από το χάος του Β΄ Παγκοσμίου

Πολέμου, αλλά το άγχος είχε επιπτώσεις για

τον πολυαγαπημένο μονάρχη της Βρετανίας

46 O απαγορευμένος

εραστής της πριγκίπισσας Μαργαρίτας

Όμορφη, πλούσια και κακομαθημένη, η πριγκίπισσα Μαργαρίτα είχε τα πάντα – γιατί λοιπόν ο έρωτάς της για έναν γοητευτικό ήρωα πολέμου ήταν καταδικασμένος να αποτύχει;

56 Γκλοριάνα

Χρειάστηκαν 18 μήνες για να σχεδιαστεί η στέψη της Ελισάβετ Β΄ και χαιρετίστηκε ως η αρχή μιας νέας εποχής για μια χώρα που πάλευε ακόμα με τη μεταπολεμική λιτότητα 66 Ο Ουίνστον και

οι Ουίνδσορ

Ο Τσόρτσιλ μπορεί να μείνει για πάντα στη μνήμη για την ηγεσία του σε καιρό πολέμου αλλά οι στενοί δεσμοί του με τη βασιλική οικογένεια βοήθησαν να διαμορφωθεί το μέλλον ενός έθνους

Προβλήματα και έριδες

Ενώ ο γάμος της πριγκίπισσας Ελισάβετ με τον όμορφο αξιωματικό του ναυτικού Φίλιππο Μάουντμπατεν έμοιαζε ως το

ιδανικό βασιλικό ειδύλλιο, κάτω από την επιφάνεια σιγόβραζαν οι εντάσεις

Ένας πρίγκιπας

σε παραζάλη

Για το νεαρό πρίγκιπα Κάρολο, το σχολείο πρόσφερε ελάχιστη συναισθηματική ανακούφιση από τα καταπιεσμένα και μοναχικά παιδικά του χρόνια

94 Μια εποχή αναταραχής

Ανάμεσα στο 1964 και το 1976 πραγματοποιήθηκαν στη Βρετανία πολλές κοινωνικές και πολιτιστικές αλλαγές καθώς συνεχιζόταν η ανέμελη δεκαετία του ’60

100 Μια δεκαετία

με σκαμπανεβάσματα

Στη διάρκεια της δεκαετίας του ’80 η ζωή για τη βασίλισσα, την οικογένειά της και το βρετανικό λαό άλλαξε σε τεράστιο βαθμό

106 Ένας οίκος και μια χώρα σε διχασμό

Η δεκαετία του 1990 βρήκε ένα ζεύγος σε πόλεμο, μια χώρα σε αναταραχή και μια βασίλισσα βαλλόμενη από παντού

Ο βασιλικός βιογράφος Ρόμπερτ Λέιζι αποκαλύπτει την αλήθεια

Αν και τα βασιλικά δράματα εποχής είναι

συνηθισμένα, λίγοι έχουν προσπαθήσει

να απεικονίσουν τη ζωή ενός μονάρχη

και αυτό ακριβώς συνέβη με την επιτυ-

χημένη δραματική σειρά του Netflix Το Στέμμα που

περιγράφει τη ζωή της βασίλισσας Ελισάβετ Β΄

μετά την άνοδό της στον βρετανικό θρόνο.

Ο πρώτος κύκλος της σειρά αναφέρεται στην

περίοδο 1947-1955 και πραγματεύεται μερικές

από τις σημαντικότερες στιγμές στη ζωή της νεαρής βασίλισσας, από τον θάνατο του πατέρα της Γεωργίου ΣΤ΄ μέχρι το δημόσιο σκάνδαλο από την ερωτική σχέση της αδελφής της. Θίγει επίσης άλλα βασικά γεγονότα, όπως η επανεκλογή του Ουίνστον Τσόρτσιλ, οι εντάσεις του Ψυχρού Πολέμου και η δηλητηριώδης αιθαλομίχλη του Λονδίνου. Ο δεύτερος κύκλος ασχολείται περισσότερο με τα σκάνδαλα του παλατιού και με την εξέλιξη των σχέσεων της οικογένειας.

Η σειρά προκάλεσε αντιπαραθέσεις, επειδή

δεν αποφεύγει τη σχέση της βασίλισσας με τον πρίγκιπα Φίλιππο που στους δύο πρώτους κύκλους

υποδύονται αντίστοιχα η Κλερ Φόι και ο Ματ Σμιθ. Κυμαίνεται από το αρχικό πάθος μέχρι τις εντάσεις που έχει προκαλέσει στον γάμο η μοναρχία, καθώς η Ελισάβετ αναγκάζεται να κάνει δύσκολες επιλογές και ο Φίλιππος παραγκωνίζεται.

Ο δημιουργός της σειράς Το Στέμμα είναι ο Πίτερ Μόργκαν, ο οποίος έχει επίσης γράψει το σενάριο της οσκαρικής ταινίας Η Βασίλισσα. Η σειρά είναι αντάξια ταινίας του Χόλιγουντ καθώς φημολογείται ότι το κόστος της παραγωγής και των κοστουμιών άγγιξε τα 100 εκατομμύρια λίρες. Πόση σχέση όμως έχει το τηλεοπτικό δράμα

με τα αληθινά γεγονότα;

Το 2019 είχαμε μιλήσει με τον Ρόμπερτ Λέισι, έναν από τους επίσημους βιογράφους της βασίλισσας και σύμβουλο της σειράς, σχετικά με την ακρίβειά της.

Πώς συνέβη η εμπλοκή σας στο Στέμμα; Το 1977 έγραψα το βιβλίο Majesty με θέμα τον ρόλο της μοναρχίας στο πολιτικό σύστημα και στο πώς αιχμαλώτιζε τη φαντασία της χώρας. Μετά τον θάνατο της Νταϊάνα, η βασιλική οικογένεια βίωσε τη μεγαλύτερη κρίση και είχα πάρει συνέντευξη από πολλούς ανθρώπους που εκείνη την εποχή βρίσκονταν στα Ανάκτορα του Μπάκιγχαμ και στο Μπάλμοραλ.

Λόγω της έρευνάς μου, ο Πίτερ Μόργκαν μου ζήτησε να τον βοηθήσω στην πρώτη του ταινία, Η Βασίλισσα, και από τότε συνεργαστήκαμε και στο θεατρικό The Audience. Στη συνέχεια, μου ζήτησε να τον βοηθήσω στην ιστορική ακρίβεια της νέας του σειράς Το Στέμμα Ως ιστορικός σύμβουλος, ασχολήθηκα με το σενάριο κάτι που πράγματι είναι ενδιαφέρον τη στιγμή που στους πρώτους κύκλους υπάρχουν δύο κέντρα του δράματος. Αν και αρχίζει με μια βασιλική χρονολογία, το 1947, τελειώνει με την παραίτηση του Ουίνστον Τσόρτσιλ, με μια ενδιάμεση ανάμειξη βασιλικών και πολιτικών γεγονότων. Πρέπει να τονίσω ότι πίσω από τις κάμερες εργάζεται μια τεράστια παρασκηνιακή ομάδα που κάνει θαυμάσια δουλειά και όχι μόνο εγώ.

Αν και η σειρά βασίζεται κυρίως σε αληθινή ιστορία, αισθάνεστε ότι υπάρχει κάποια δημιουργική αδεία στους βασιλικούς χαρακτήρες;

Θα περιμένατε να σας πως κάτι τέτοιο αλλά προσπαθώ να τα περιγράψω μέσα από μια εμπεριστατωμένη ιστορική έρευνα. Αν και υπάρχουν στιγμές που το δράμα ξεφεύγει από την πεζή ιστορία και φαντάζεται τι θα είχε κάνει κάποιος σε αυτές τις καταστάσεις, υπάρχουν υπέροχα, σκοτεινά γεγονότα που φάνηκαν απίστευτα σε πολλούς όταν παρακολούθησαν τη σειρά. Για παράδειγμα, όταν παρέδιδαν στην Ελισάβετ μαθή-

ματα Συνταγματικής Ιστορίας υπήρχε πράγματι ένα κοράκι που χοροπηδούσε εκεί γύρω. Πήρα συνέντευξη από ανθρώπους που υπήρξαν μαθητές του δόκτορος Μάρτεν [ο ιδιωτικός δάσκαλος της Ελισάβετ όταν ήταν παιδί και που εμφανίζεται σε φλας μπακ] και όλοι θυμούνταν που τάιζε το κοράκι με κύβους ζάχαρης. Από την άλλη πλευρά, ο θάνατος της γραμματέως του Τσόρτσιλ, εξαιτίας της αιθαλομίχλης, είναι επινόηση – αλλά βασίζεται σε όλες τις γραμματείς που εργάστηκαν για τον Τσόρτσιλ. Η ουσία με το δράμα είναι ότι δίνει στη φαντασία εκείνο το άλμα που σε κάνει να αισθάνεσαι ότι βρίσκεσαι εκεί.

Πόσο αληθινή είναι η περιγραφή της

σχέσης της Ελισάβετ με τον Φίλιππο στη σειρά;

Ένα από αυτά που πραγματικά μου αρέσουν στη σειρά είναι ο τρόπος που περιγράφει τον γάμο ως την κατάληξη ενός έρωτα. Η Ελισάβετ έπρεπε να πάει κόντρα στην οικογένειά της που δεν ήταν καθόλου σίγουρη για αυτόν τον ενοχλητικό Ευρωπαίο πρίγκιπα – ο οποίος φυσικά για τα πρώτα δέκα χρόνια της βασιλείας εγκατέλειψε τον τίτλο του. Σε αυτό η Ελισάβετ ήταν ανυποχώρητη.

Σύμφωνα με τον επίσημο βιογράφο του πατέρα της, αυτόν τον άνδρα ερωτεύτηκε στην πρώτη τους συνάντηση όταν εκείνη ήταν μόλις 13 ετών. Αυτές οι λέξεις θα μπορούσαν να έχουν γραφτεί μόνο εφόσον της είχε εγκρίνει η ίδια κι έτσι ξέρουμε ότι τον είχε διαλέξει από την αρχή.

Το συναρπαστικό είναι ότι σύμφωνα με Το Στέμμα, η Ελισάβετ ανήλθε στον θρόνο ως μια Μάουντμπατεν. Όταν παντρεύτηκε τον Φίλιππο το 1947, το ζήτημα του επωνύμου της είχε μεγάλη σημασία. Έψαξαν στον Νόμο του Οίκου των Ουίνδσορ αλλά δεν υπήρχε καμία αναφορά σε επώνυμο και έτσι ανήλθε στον θρόνο ως Ελισάβετ Μάουντμπατεν.

Το Στέμμα εξετάζει τα σκαμπανεβάσματα

της σχέσης ανάμεσα στη βασίλισσα και

τον πρίγκιπα Φίλιππο

Βλέπουμε επίσης μια αληθινή περιγραφή της στιγμής που ο λόρδος Μάουντμπατεν υψώνει το ποτήρι του και λέει: «Ο Οίκος των Μάουντμπατεν κυβερνά». Λίγες εβδομάδες αργότερα αποφασίστηκε ότι έπρεπε να ονομάζεται Ουίνδσορ. Είναι μια από τις σκοτεινές λεπτομέρειες αλλά είναι απολύτως αληθινή και εκθέτει το δράμα ανάμεσα σε αυτό το νιόπαντρο ζεύγος.

Το Στέμμα δείχνει τη στενή σχέση της Ελισάβετ με τον πατέρα της, τον Γεώργιο ΣΤ΄. Πώς αυτή η σχέση βοήθησε στη διάπλασή της;

Η Ελισάβετ ήταν απίστευτα κοντά στον πατέρα της και αντλούσε μεγάλη έμπνευση από αυτόν. Εξάλλου, εγκατέλειψε την ιδέα να κάνει μεγάλη οικογένεια μετά τη γέννηση των δύο πρώτων παιδιών της και πέρασαν δέκα χρόνια μέχρι το

τρίτο. Αυτό δείχνει πραγματικά την αίσθηση του καθήκοντος που είχε και τις προτεραιότητές της ως πριγκίπισσα και ως μελλοντική βασίλισσα.

Το Στέμμα παρουσιάζει αυτή τη σύγκρουση ανάμεσα στην προσωπική σχέση και στο καθήκον. Ένας από τους κύριους λόγους που η βασί-

Η περιγραφή της στενής σχέσης ανάμεσα στην Ελισάβετ και στον πατέρα της ήταν ένας σαφής στόχος για Το Στέμμα

λισσα διατήρησε την παρακαταθήκη της για τόσες δεκαετίες είναι η αίσθηση του καθήκοντος σε βάρος της οικογένειάς της. Βλέπουμε τη συναισθηματική της ζωή να υποφέρει, επειδή δεν μπορεί να εκφράσει αυτό που πρώτα λέει η καρδιά της. Πρέπει πάντα να σκέφτεται για οτιδήποτε. Καθώς η σειρά προχωρά, βλέπουμε τις προσωπικές κυρώσεις που πρέπει να υφίσταται η οικογένειά της προς όφελος του καθήκοντος.

Πόσο μεγάλο σκάνδαλο ήταν στην αληθινή ζωή η σχέση της πριγκίπισσας Μαργαρίτας με τον Πίτερ Τάουνσεντ;

Το Στέμμα πράγματι εκθέτει την υποκριτική στάση της κυβέρνησης εκείνη την εποχή με το ζήτημα του Τάουνσεντ που ήθελε να χωρίσει τη

γυναίκα του για τη Μαργαρίτα. Ο Άντονι Ίντεν, ο τότε πρωθυπουργός, ήταν διαζευγμένος αλλά αυτό δεν τον εμπόδισε να εκπληρώσει τον ρόλο του στην αποτροπή της ένωσης. Σε μεταγενέστερο κύκλο της σειράς βλέπουμε τη συνέπεια αυτής της κατάστασης με την άνοδο του Χάρολντ Ουίλσον και τις αλλαγές που έκανε στους νόμους περί διαζυγίου – κάτι που το 1960 εκμεταλλεύτηκαν η Μαργαρίτα και ο μελλοντικός της σύζυγος Άντονι Άρμστρονγκ-Τζόουνς.

Νομίζω ότι η σειρά κάνει θαυμάσια δουλειά δείχνοντας πώς η βασίλισσα διχάζεται ανάμεσα στην αγάπη για την αδελφή της αλλά τελικά την εμποδίζουν οι πολιτικοί. Αυτό που πραγματικά είπαν ο Ίντεν και η κυβέρνηση ήταν ότι μετά τα 25 η Μαργαρίτα ήταν ελεύθερη να παντρευτεί τον Τάουνσεντ εφόσον το επιθυμούσε αλλά θα έχανε

της βασιλικής

οικογένειας

Ανακαλύψτε πέντε σκάνδαλα που τουλάχιστον για ένα διάστημα δεν δημοσιεύτηκαν στον βρετανικό Τύπο

Ο βασιλιάς Εδουάρδος Η΄

και η κρίση του στέμματος

Ο Εδουάρδος Η΄ προκάλεσε συνταγματική κρίση όταν παραιτήθηκε για να νυμφευτεί τη διαζευγμένη Αμερικανίδα Γουόλις Σίμπσον. Η σχέση τους πήρε δημοσιότητα στην Αμερική και την Ευρώπη αλλά ο βρετανικός Τύπος επέλεξε να την αγνοήσει. Έκρυψαν τη σχέση τους μέχρι το 1936, όταν έγινε σαφές ότι ο βασιλιάς θα προτιμούσε να εγκαταλείψει

το στέμμα του παρά την ερωμένη του.

Η δολοφόνος ερωμένη

του Εδουάρδου

Η΄

Μια από τις πιο επιτυχημένες συγκαλύψεις της δεκαετίας

του ’20 αφορούσε τον Εδουάρδο και την πρώτη ερωμέ-

νη του Μάγκι Αλιμπέρ. Αφού δολοφόνησε τον σύζυγό

της, η δίκη της Μάγκι έγινε πρωτοσέλιδο αλλά η σχέση

της με τον Εδουάρδο κρατήθηκε μυστική. Χρησιμοποίησε επίσης επιστολές του Εδοουάρδου με πρόστυχο περιεχόμενο για να τον εκβιάσει, προκειμένου να αφεθεί ελεύθερη και να απαλλαγεί από όλες τις κατηγορίες.

«ΤΑΥΤΟΧΡΟΝΑ ΑΣΧΟΛΕΊΤΑΊ

ΜΕ ΤΑ ΤΕΚΤΑΊΝΟΜΕΝΑ ΣΤΗΝ

ΠΡΩΘΥΠΟΥΡΓΊΚΗ ΚΑΤΟΊΚΊΑ»

Τα μυστικά σκάνδαλα

Η σχέση της πριγκίπισσας

Μαργαρίτας με τον Πίτερ Τάουνσεντ ξεχωρίζει ιδιαίτερα στη σειρά

κάθε οικονομική υποστήριξη. Ήταν μια απίστευτα τεταμένη κατάσταση για όλους τους εμπλεκόμενους.

Πώς ταιριάζει στην ιστορία η επιστροφή του Τσόρτσιλ στην εξουσία;

Ο Τσόρτσιλ είναι πολύ ευαίσθητος απέναντι σε

αυτή την όμορφη νεαρή βασίλισσα και από το

γεγονός ότι του φαίνεται απίστευτο ότι είναι ξανά πρωθυπουργός μετά τη θητεία του το 1940-1945.

Νομίζω ότι ένα από τα δυνατά σημεία της σειράς

βρίσκεται σε δύο μέρη. Μεγάλο μέρος του σεναρίου παραπέμπει στα Ανάκτορα του Μπάκιγχαμ, αλλά ταυτόχρονα ασχολείται με τα τεκταινόμενα στην πρωθυπουργική κατοικία.

Θεωρώ ότι η γοητεία της σειράς βρίσκεται εξίσου στην πλευρά της πολιτικής αλλά και της βασιλικής οικογένειας. Δεν απολαμβάνουμε μόνο σπουδαίες προσωπικότητες, όπως ο Τσόρτσιλ,

Το στέμμα είναι βαρύ

αλλά και τα σημαντικά γεγονότα, όπως ο ρόλος της Βρετανίας στον κόσμο, η οικονομία που αλλάζει και πολλά άλλα. Εργαστήκαμε πολύ σκληρά για να εξασφαλίσουμε ότι όλες αυτές οι κοινωνικές αλλαγές θα αντικατοπτρίζονται στο Στέμμα Έχετε υπόψη αν η βασίλισσα ή άλλα μέλη της βασιλικής οικογένειας έχουν παρακολουθήσει τη σειρά; Δεν νομίζω ότι η ίδια η βασίλισσα θα ενδιαφέρεται να παρακολουθήσει κάτι όπως Το Στέμμα, αλλά ξέρω ότι κάποιοι από το περιβάλλον της το έχουν δει και, στον βαθμό που γνωρίζουμε, τους άρεσε. Δυστυχώς, αυτό δεν μπορεί να εκληφθεί ως βασιλική έγκριση.

Σύμφωνα με την επίσημη πλευρά του παλατιού, η σειρά είναι έργο «φαντασίας» γι’ αυτό και δεν θα υπάρξουν σχόλια, αλλά νομίζω ότι απλώς αποφεύγουν το θέμα. Σίγουρα πρόκειται για ένα

Μέσω φλας μπακ βλέπουμε τις επιπτώσεις από την κρίση της παραίτησης

έργο φαντασίας υπό την έννοια ότι πρόκειται για μια τηλεοπτική σειρά, αλλά και πάλι βασίζεται σε μια αληθινή ιστορία και είμαστε πολύ περήφανοι για την ακρίβεια της περιγραφής των γεγονότων. Μέρος της γοητείας της σειράς είναι ότι μείναμε αληθινοί στα πραγματικά γεγονότα γι’ αυτό και Το Στέμμα είναι τόσο δημοφιλές και επιτυχημένο.

Η τραγική ιστορία

του πρίγκιπα Ιωάννη

Ο πρίγκιπας Ιωάννης ήταν παιδί του βασιλιά Γεωρ-

γίου Ε΄ και της βασίλισσας Μαρίας και σχεδόν σε

όλη τη διάρκεια της ζωής του κρατήθηκε μακριά

από τη δημοσιότητα. Υπέφερε από επιληψία και

αυτό πιθανώς συνέβαλε στις σοβαρές μαθησιακές

του δυσκολίες. Εγκαταστάθηκε στο Σάντριγχαμ

Χάουζ μόνο με μια γκουβερνάντα για συντροφιά

και πέθανε από σοβαρή κρίση στα 13 του το 1919.

και η ληστεία της τράπεζας

Η ταινία του 2008 Το Μεγάλο Κόλπο περιγράφει

την επιδρομή σε μια τράπεζα του Λονδίνου το

1971 ως μια συγκάλυψη των μυστικών υπηρεσιών

με στόχο την ανάκτηση φωτογραφιών της πριγκίπισσας Μαργαρίτας. Το υποτιθέμενο σκάνδαλο αμφισβητείται έντονα αν και η κυβέρνηση επέβαλε μυστηριωδώς μια εντολή φίμωσης για να εμποδίσει την κάλυψη της ληστείας από τις ειδήσεις.

Ο τοξικομανής θείος

της βασίλισσας

Ο δούκας του Κεντ Γεώργιος έγινε τοξικομανής

μέσω της Κίκι Πρέστον, μιας από τις ερωμένες

του. Ο ηδονιστικός τρόπος ζωής του συγκαλύφθηκε ακόμα και μετά τον τραγικό του θάνατο σε

συντριβή αεροπλάνου το 1942 σε ηλικία 39 ετών. Η υπόθεσή του έγινε γνωστή μόνο το 2003 χάρη στην προβολή ενός ντοκιμαντέρ με τίτλο Ο Χαμένος Θείος της Βασίλισσας.

Alamy

Η πριγκίπισσα Μαργαρίτα

Παρακάμπτοντας το βασιλικό πρωτόκολλο, ο Εδουάρδος Η΄ και η ερωμένη του Γουόλις Σίμπσον παρακολουθούν την τελετή της αναγγελίας του νέου βασιλιά από ένα παράθυρο των Ανακτόρων του Αγίου Ιακώβου το 1936

«Δ

ιαπίστωσα ότι είναι αδύνατο να

φέρω το δυσβάσταχτο φορτίο

της ευθύνης και να απαλλαγώ

των βασιλικών καθηκόντων

μου όπως θα ήθελα να τα ασκήσω, χωρίς τη βοή-

θεια και τη στήριξη της γυναίκας που αγαπώ. […]

Και τώρα, όλοι έχουμε έναν νέο βασιλιά. Εύχομαι

ολόψυχα σε αυτόν και σε εσάς, τον λαό του, ευτυχία και ευημερία. Ο Θεός να σας ευλογεί όλους! Ο

Θεός σώζει τον βασιλέα!»

Με αυτά τα τελευταία λόγια που μεταδόθηκαν

από το ραδιόφωνο του BBC στις 11 Δεκεμβρίου

1936 στο Κάστρο του Ουίνδσορ, ο άνθρωπος που

μέχρι πρόσφατα ήταν ο Εδουάρδος Η΄ ανακοί-

νωσε στους πρώην υπηκόους του την παραίτησή

του από τον θρόνο προς όφελος του μικρότερου

αδελφού του, έπειτα από ένα ταραχώδες τέλος

στη διάρκεια 325 ημερών βασιλεία του.

Ο πρώην βασιλιάς επέστρεψε στην οικογένειά

του, τους αποχαιρέτησε με ένα φιλί και ήπιε ένα

τελευταίο ποτό με τους αδελφούς του. Φεύγοντας, υποκλίθηκε στον Μπέρτι, τον μικρότερο αδελφό

του που τον διαδέχτηκε, και αναχώρησε για το

Πόρτσμουθ όπου τον περίμενε ένα αντιτορπιλικό του Βασιλικού Ναυτικού για να τον μεταφέρει μακριά από τη χώρα που κάποτε είχε κυβερνήσει. Ο πάλαι ποτέ δημοφιλέστατος βασιλιάς Εδουάρδος Η΄, ο φάρος της ελπίδας για τη Βρετανική Αυτοκρατορία, δεν θα αισθανόταν ποτέ ξανά ευπρόσδεκτος στη Βρετανία και για την υπόλοιπη ζωή του θα ζούσε ως ένας τραγικός και, τρόπον

τινά, ενοχλητικός εξόριστος παρίας της βασιλικής οικογένειας. Και ο λόγος που ένιωσε την ανάγκη να παραδώσει τον θρόνο πάνω στον οποίο ήταν προορισμένος να κάθεται, διακινδυνεύοντας μια συνταγματική κρίση και τον διχασμό μιας παγκόσμιας αυτοκρατορίας, ήταν η επιθυμία του να νυμφευτεί μια διαζευγμένη γυναίκα.

Όσο κι αν σήμερα μας είναι δύσκολο να το καταλάβουμε, εκείνη την εποχή οι βρετανικοί νόμοι περί διαζυγίου ήταν αυστηροί. Η Εκκλησία της Αγγλίας δεν ενέκρινε το διαζύγιο και έτσι οι διαζευγμένοι δεν είχαν δικαίωμα για έναν νέο γάμο ενόσω ο πρώην σύντροφός τους βρισκόταν εν ζωή. Αν και ως μονάρχης ο Εδουάρδος ήταν επίσης ο επικεφαλής της Εκκλησίας της Αγγλίας, ο νόμος τον δέσμευε όσο και οποιονδήποτε άλλο. Η επιθυμία του να νυμφευτεί τη Γουόλις Σίμπσον, η οποία είχε ήδη εγκαταλείψει τον σύζυγό της και ετοιμαζόταν για το δεύτερο διαζύγιό της, έθεσε τον Εδουάρδο σε τροχιά σύγκρουσης με μια άκαμπτη Εκκλησία, μια επικριτική κυβέρνηση και με πολλούς από τους υπηκόους του.

Η αιτία για την απόφαση αυτή ήταν ο έρωτας και άλλαξε την πορεία της μοναρχίας, διχάζοντας τη βασιλική οικογένεια. Ως αποτέλεσμα, αυτή η οικογένεια εξόρισε έναν άνθρωπο που στην αρχή είχε προσπαθήσει να καλοπιάσει, τον κράτησε μακριά από οικογενειακές εκδηλώσεις, ενώ αγνόησε και περιφρόνησε για ολόκληρες γενιές της τη σύζυγό του, το μεγαλύτερο έγκλημα της οποίας ήταν ότι έπαιρνε διαζύγιο.

Ωστόσο, παρότι αυτή η τραγική ιστορία είχε όλα τα συστατικά για να εξελιχθεί στη μεγαλύτερη ρομαντική περιπέτεια του 20ού αιώνα, ένα πέπλο δυσοίωνων υποψιών σκεπάζει την παρακαταθήκη του Εδουάρδου Η΄– ακραίες πολιτικές απόψεις, σχέση με τον ναζισμό ακόμα και εικασίες για έναν «προδότη βασιλιά», πρόθυμο να γίνει υποχείριο του Χίτλερ, προκειμένου να ανακτήσει τον θρόνο που είχε αναγκαστεί να εγκαταλείψει. Ο άνθρωπος που κυβέρνησε μόλις 325 μέρες έχει ρίξει μια μεγάλη και απειλητική σκιά πάνω από τη δυναστεία των Ουίνδσορ και μέχρι σήμερα συνεχίζει να προκαλεί σοβαρές αντιπαραθέσεις με αμείωτο ενδιαφέρον. Πώς όμως η κατάσταση έφτασε ως εκεί;

Ο Εδουάρδος Αλβέρτος, Χριστιανός Γεώργιος Ανδρέας Πατρίκιος Δαβίδ, ή απλώς Ντέιβιντ για την οικογένειά του, δεν ήταν ανέκαθεν καταδικασμένος σε μια τραγική αποτυχία. Με την υπηρεσία του στη διάρκεια του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου και την άριστη διαγωγή του περιοδεύοντας στη Βρετανική Αυτοκρατορία, ήταν εξαιρετικά δημοφιλής στη Βρετανία αλλά και στο εξωτερικό. Είχε μάλιστα κερδίσει υποστήριξη χάρη στις περιοδείες του σε φτωχές περιοχές της Βρετανίας ως υπέρμαχος των απλών ανθρώπων, ενθαρρύνοντας προγράμματα για την καταπολέμηση της ανεργίας. Ήταν ταλαντούχος, μοντέρνος, ευπαρουσίαστος και χαρισματικός και κέρδισε την προσοχή και την επιδοκιμασία του κόσμου. Σύμφωνα με τον ιστορικό Μάικλ Μπλοκ, «το εί-

Το μαύρο πρόβατο της οικογένειας, ο Εδουάρδος Η΄, ενθρονίστηκε

Σε κάποια φάση ήταν η πιο διαβόητη γυναίκα στον κόσμο, αλλά πόσα γνωρίζουμε για την αληθινή Γουόλις;

Η Γουόλις Σίμπσον δεν ήταν η τυπική υποψήφια για

να γίνει μελλοντική βασίλισσα. Γεννήθηκε πολύ μακριά

από τις ευρωπαϊκές βασιλικές αυλές και μεγάλωσε κάτω

από δύσκολες περιστάσεις στο Μέριλαντ των ΗΠΑ. Ο

πατέρας της πέθανε όταν ήταν πολύ μικρή και η μητέρα

της ήταν αναγκασμένη να κάνει δουλειές του ποδαριού, να πουλάει κεντήματα και να κρατάει βιβλία για να τα

βγάζουν πέρα, ενώ περιστασιακά δεχόταν βοήθεια από εύπορους συγγενείς.

Το 1916 παντρεύτηκε τον υποσμηναγό Γουίν Σπένσερ, έναν πιλότο του Ναυτικού, αλλά ο γάμος τους σημαδεύτηκε από μεγάλες περιόδους χωρισμού εξαιτίας των στρατιωτικών καθηκόντων του σε όλες τις ΗΠΑ και τελικά στην Άπω Ανατολή. Αργότερα η Γουόλις τον ακολούθησε και περιόδευσε στην Κίνα, όπου συνδέθηκε με την ευρωπαϊκή αποικιακή κοινωνία. Ο γάμος δεν ήταν ευτυχισμένος και το 1927 βρισκόταν στη διαδικασία για το πρώτο της διαζύγιο, όταν γνώρισε στη Νέα Υόρκη τον Έρνεστ Σίμπσον, έναν πλούσιο Αμερικανό ναυτιλιακό παράγοντα βρετανικής καταγωγής. Σίγουρα δεν ήταν ερωτευμένη, αλλά μάλλον εξέτασε τις προτεραιότητές της (όπως πολλοί άνθρωποι σε κοσμικούς κύκλους εκείνη την εποχή) και πόνταρε στον Έρνεστ για σιγουριά, σχολιάζοντας ότι η μητέρα της τον έβρισκε «ευγενικό και ευπαρουσίαστο», σύμφωνα με την Αν Σέμπα. Ο Έρνεστ την ερωτεύτηκε γρήγορα και

δωλο όλων των τάξεων που ο Τύπος και η επίσημη προπαγάνδα το εγκωμίαζαν σχεδόν σαν Θεό». Σύντομα όμως ο πρίγκιπας της Ουαλίας, όπως ήταν τότε, απέκτησε τη φήμη ενός πλεϊμπόι και ο στενός του κύκλος βρισκόταν, ως επί το πλείστον, έξω από το περιβάλλον των ανακτόρων. Η επιδεικτική συμπεριφορά του προκάλεσε την οργή προσωπικοτήτων του συντηρητικού κατεστημένου, όπως ο Άλαν «Τόμι» Λασέλ, ο μετέπειτα ιδιαίτερος

σχεδόν το ίδιο γρήγορα διαζεύχτηκε την τότε του σύζυγο Ντορόθια προκειμένου να νυμφευτεί τη Γουόλις το 1928. Σύντομα το ζεύγος μετακόμισε στη Βρετανία και μέσω γνωστών βρέθηκε στον στενό κύκλο του διαδόχου.

Ήταν άραγε η Γουόλις μια φιλόδοξη δολοπλόκος έτοιμη να καταστρέψει μια αυτοκρατορία προκειμένου να αποκτήσει μια ανώτερη κοινωνική θέση; Αυτό είναι μάλλον αμφίβολο, επειδή είναι σαφές ότι εκείνους τους κρίσιμους μήνες στα τέλη του 1936 προσπάθησε να διαλύσει τη σχέση. Μάλλον ήταν φιλόδοξη και ενθουσιασμένη από την προσοχή ενός πρίγκιπα και, στη συνέχεια, βασιλιά. Επιπλέον, κράτησε επαφή με τον Έρνεστ, παρά το διαζύγιό τους. Σε μια επιστολή το 1937 εξομολογείται: «Όπου κι αν είσαι, να είσαι σίγουρος ότι δεν περνάει μέρα χωρίς να σε σκεφτώ για μερικές ώρες», ενώ σε μια άλλη από το 1936 παραπονιέται: «Μα δεν ήταν όμορφη, γλυκιά και απλή η ζωή; Δεν μπορώ να πιστέψω ότι συνέβη κάτι τέτοιο ανάμεσα σε δυο ανθρώπους που τα πήγαιναν τόσο καλά – τουλάχιστον δεν έπρεπε ποτέ να είναι όπως είναι τώρα». Το ότι έτρεφε ακόμα αισθήματα για τον σύζυγό της, παρότι είχε υποβάλει αίτηση διαζυγίου, είτε κρύβει ένα συναισθηματικά μπερδεμένο είτε ένα εξαιρετικά

φιλόδοξο άτομο, είτε και τα δύο – αν και είναι αδύνατο να πούμε με βεβαιότητα ποια είναι η αληθινή Γουόλις Σίμπσον.

γραμματέας του Γεωργίου ΣΤ΄ και της Ελισάβετ Β΄ που το 1927 σχολίασε: «Δεν μπορώ παρά να σκέφτομαι ότι το καλύτερο που θα μπορούσε να συμβεί σε αυτόν και στη χώρα θα ήταν να σπάσει τον λαιμό του». Το αποκαλυπτικό είναι ότι αυτό ειπώθηκε στον πρωθυπουργό Στάνλεϊ Μπάλντουιν, ο οποίος συμφώνησε με τα συναισθήματα του Λασέλ.

Ο πρίγκιπας είχε προτίμηση στις παντρεμένες και είχε αρκετές σχέσεις με γνωστές κυρίες

της κοσμικής κοινωνίας, όπως η Φρέντα Ντάντλι Γουόρντ και η Θέλμα, υποκόμισσα του Φέρνες, μια Αμερικανίδα που ήταν παντρεμένη με Βρετανό αριστοκράτη. Επειδή ο πρίγκιπας θαύμαζε κάθε τι το αμερικανικό, το 1931 η λαίδη Φέρνες τον σύστησε στον Βρετανοαμερικανό επιχειρηματία Έρνεστ Σίμπσον και στη Γουόλις, την Αμερικανίδα σύζυγό του. Σύντομα το ζεύγος μπήκε στο στενό

Ποια ήταν η Γουόλις;

Ο δούκας και η δούκισσα του Ουίνδσορ

απολαμβάνουν τον χρόνο τους με ασφάλεια στη διάρκεια της διαμονής τους στις Μπαχάμες μακριά από τα γεγονότα στην Ευρώπη

ξεκάθαρο ότι η Γουόλις δεν ήταν μόνο μια απλή

φίλη. Τα σύννεφα της συνταγματικής κρίσης ήδη κρέμονταν πάνω από το κεφάλι του πρίγκιπα.

Δεν είναι παράξενο ότι υπήρχαν αντιδράσεις

στην επιλογή του πρίγκιπα της Ουαλίας να συνάψει δεσμό με μία πρώην διαζευγμένη και νυν παντρεμένη γυναίκα χωρίς μεγάλη περιουσία ή αριστοκρατική καταγωγή. Λέγεται ότι ο πατέρας του, ένας αυστηρός ηθικολόγος, αποδοκίμαζε έντονα τον έρωτα του γιου του για τη Γουόλις και πίστευε ότι η απόρριψη του «καθήκοντός» του να νυμφευτεί και να νοικοκυρευτεί με την κατάλληλη γυναίκα ήταν σίγουρα ένδειξη ότι ο Εδουάρδος ήταν ακατάλληλος για να κυβερνήσει. «Όταν πεθάνω, αυτό το παιδί θα καταστραφεί μέσα σε 12 μήνες», φέρεται να είχε πει προφητικά. Εντούτοις, παρά την αποδοκιμασία, μπορεί και εξαιτίας της λόγω της έντονης σχέσης με τον πατέρα του, ο Εδουάρδος ήρθε πιο κοντά στη Γουόλις. Το 1935, εγκατέλειψε κάθε πρόφαση μυστικότητας, πηγαίνοντας μαζί της διακοπές και παίρνοντάς την σε περιοδείες χωρίς τον σύζυγό της. Λέγεται ότι η Γουόλις του συμπεριφερόταν άσχημα – εκείνος τη φόρτωνε με ακριβά δώρα κι εκείνη του αντιμιλούσε και δεν τον σεβόταν. Σε επιστολές της προς τον Έρνεστ τον ανέφερε ως «Πίτερ Παν», τον παιδαριώδη πρίγκιπα που δεν θα μεγάλωνε ποτέ. Αυτό σίγουρα προκαλούσε την αντιπάθεια των αυλικών αλλά στα μάτια του Εδουάρδου μια τόσο ελεύθερη

ΒΡΕΤΑΝΊΑ»

συμπεριφορά σε έναν περιορισμένο κόσμο ήταν μια από τις πλευρές της Γουόλις που τον σαγήνευαν. Σύμφωνα με τον Μπλοκ: «Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η μοναχική του φύση βρήκε σε αυτήν μια πνευματική σύντροφο.[…] Πίστευε ότι αυτός και η κυρία Σίμπσον ήταν φτιαγμένοι ο ένας για τον άλλο». Ήταν ολοφάνερα παθιασμένος μαζί της. Σύμφωνα με την ιστορικό Άννα Πάστερνακ, οι αυλικοί σχολίαζαν ότι ήταν «τρελά ενθουσιασμένος μαζί της».

Μια συμφωνία ανάμεσα στον Τύπο και στη βασιλική οικογένεια για να μην αναφέρονται τα προσωπικά του αλισβερίσια προστάτευε τον Εδουάρδο από έναν διεξοδικό δημόσιο έλεγχο στη Βρετανία. Έτσι, παρά τα αμφιλεγόμενα προσωπικά του πάρε δώσε και την εντεινόμενη ανησυχία των αυλικών ότι πιθανότατα ενδιαφερόταν περισσότερο για την κοινωνική ζωή του παρά για τα βασιλικά του καθήκοντα, ο πρίγκιπας παρέμεινε εξαιρετικά δημοφιλής σε όλες τις τάξεις της βρετανικής κοινωνίας.

ΕΛΕΓΧΟ ΣΤΗ

Μπορεί ο κόσμος να λάτρευε τον πρίγκιπα αλλά ο ίδιος είχε αμφιβολίες και το 1950 ισχυρίστηκε, γράφοντας στο περιοδικό Life, ότι είχε συζητήσει με τους αδελφούς του το ενδεχόμενο της παραίτησής του από τον θρόνο μετά τον θάνατο του πατέρα τους ήδη από το 1935.

Όταν πέθανε ο Γεώργιος Ε΄, ο πρίγκιπας δεν μπορούσε να αποφεύγει πλέον τις ευθύνες του, και έτσι στις 20 Ιανουαρίου 1936 ο πρίγκιπας της Ουαλίας έγινε βασιλιάς Εδουάρδος Η΄. Η αφήγηση του Εδουάρδου την επαύριον του θανάτου του πατέρα του αποκαλύπτει πόσο απροετοίμαστος ήταν πνευματικά για τον νέο του ρόλο: «Ενώ στο μυαλό μου προσπαθούσα ακόμα να συλλάβω το τεράστιο γεγονός που είχε συμβεί εκείνη τη στιγμή, η μητέρα μου έκανε κάτι απρόσμενο. Πήρε το χέρι μου στα δικά της και το φίλησε. Πριν προλάβω να την εμποδίσω, ο αδελφός μου, ο Γεώργιος, ο οποίος στεκόταν δίπλα της, έκανε ένα βήμα μπροστά και ακολούθησε το παράδειγμά της. Η πράξη αυτή με έκανε να ντραπώ».

«Ο ΕΔΟΥΑΡΔΟΣ ΗΤΑΝ

ΠΡΟΣΤΑΤΕΥΜΕΝΟΣ ΑΠΟ ΤΟΝ

ΔΊΕΞΟΔΊΚΟ ΔΗΜΟΣΊΟ

Η βασιλεία του Εδουάρδου Η΄ υπήρξε σύντομη, γεμάτη διχασμούς και αβεβαιότητα. Διέλυσε αμέσως τις συμβάσεις, παρακολουθώντας την αναγγελία της ανόδου του στον θρόνο από το παράθυρο των Ανακτόρων του Αγίου Ιακώβου, έχοντας πλάι του τη Γουόλις Σίμπσον. Άρχισε επίσης να κάνει περικοπές στις δαπάνες της αυλής. Αυτό θα μπορούσε να είναι μια πράξη εκσυγχρονισμού, επειδή η χώρα παρέπαιε ακόμη από τη

Μεγάλη Ύφεση, αλλά ενώ έκανε αυτές τις περικοπές στην εργασία και στους μισθούς, ταυτόχρο-

να έκανε πανάκριβα δώρα στη Γουόλις. Αυτό δεν

βοήθησε στο να γίνουν συμπαθείς στο παλάτι.

Ο Εδουάρδος ήταν επίσης απρόθυμος να συζητήσει τη στέψη του – μια τελετή με τεράστια σημασία. Όπως έγραψε αργότερα, ο λόγος που

ήθελε να το αποφύγει ήταν ότι επρόκειτο για μια τελετή με θρησκευτικό χαρακτήρα και δεν μπορούσε να στεφθεί «με το ψέμα στα χείλη». Πίστευε ότι δεν μπορούσε να υπερβεί το όριο που θα τον έκανε βασιλιά ενώπιον του Θεού. Φυσικά, το ψέμα που εννοούσε ήταν η πρόθεσή του να νυμφευτεί τη Γουόλις Σίμπσον. Φαίνεται όμως ότι και η ίδια η Γουόλις προσπάθησε πολλές φορές να εμποδίσει το διαζύγιο. Σε προσωπικές επιστολές λαχταρά να ξεφύγει από την κατάσταση. «Πραγματικά πρέπει να γυρίσω στον Έρνεστ. […] Είμαι σίγουρη ότι εσύ κι εγώ μόνο καταστροφή θα μπορούσαμε να προκαλέσουμε», έγραψε στον βασιλιά τον Οκτώβριο του 1936.

Ο

δούκας και η δούκισσα αψήφησαν τη συμβουλή της βρετανικής κυβέρνησης και το 1937 περιόδευσαν στη ναζιστική Γερμανία όπου είχαν μια δίωρη συνάντηση με τον Χίτλερ

ναζιστικά έγγραφα που ανακτήθηκαν το 1945 αποκάλυψαν πληροφορίες των μυστικών σχεδίων της Γερμανίας για τον δούκα και τη δούκισσα

Τον Μάιο του 1945, οι Συμμαχικές

Δυνάμεις συνέλαβαν έναν Γερμανό

μεταφραστή, ο οποίος τους οδήγησε σε μια αποθήκη απόρρητων

ναζιστικών εγγράφων. Οι Ναζί είχαν καταστρέψει βιαστικά τα περισσότερα έγγραφά τους και έτσι η διάσωσή της ήταν σημαντική. Χρόνια αργότερα, όταν την ήλεγξαν Βρετανοί, Γάλλοι και Αμερικανοί ιστορικοί, ήρθε στο φως ένα αρχείο για τον δούκα και τη δούκισσα – οι Φάκελοι του Μάρμπουργκ. Το περιεχόμενο των φακέλων ήταν εκρηκτικό.

Τα λεπτομερή τηλεγραφήματα

παρέπεμπαν στο ζεύγος και ανέφεραν συνομιλίες, όπου ο δούκας απέρριπτε την πολεμική προσπάθεια

και τις πιθανότητες βρετανικής νίκης. Μια τέτοια συνομιλία ήταν με έναν Ισπανό διπλωμάτη. Σύμφωνα με

την ιστορικό Καρίνα Ούρμπαχ, ο δον Χαβιέρ Μπερμεχίγιο ανέφερε

ότι δούκας κατηγορούσε «τους Εβραίους, τους Κόκκινους και το Φόρεϊν Όφις» για τον πόλεμο. Σε μια συζήτηση στις 25 Ιουνίου 1940, ο Μπερμεχίγιο ανέφερε ότι, σύμφωνα με τον Ουίνδσορ, «αν κάποιος βομβάρδιζε αποτελεσματικά την Αγγλία, αυτό μπορούσε να φέρει ειρήνη», σύμφωνα με την Ούρμπαχ.

Υπήρχαν επίσης λεπτομέρειες

συζητήσεων σχετικά με την επι-

στροφή του δούκα στον βρετανικό

θρόνο, αν και ο δούκας είχε απαντήσει ότι συνταγματικά αυτό ήταν

αδύνατο ύστερα από μια παραίτηση.

«Όταν στη συνέχεια [ένας] πρά-

κτορας σχολίασε ότι η πορεία του

πολέμου μπορεί να προκαλούσε

αλλαγές ακόμα και στο βρετανικό

σύστημα, η δούκισσα συγκεκριμένα

έγινε πολύ σκεπτική».

Αυτό συνδέθηκε και με τις

λεπτομέρειες μιας συνωμοσίας που

ονομαζόταν «Επιχείρηση Γουίλι», ένα σχέδιο των Γερμανών να απαγάγουν

ή να πείσουν το ζεύγος να μείνει στη

Μαδρίτη αντί να ταξιδέψει για τις

Μπαχάμες και εκεί να τους έπειθαν

να ανακαταλάβουν τον θρόνο με

γερμανική βοήθεια ή να πιέσουν για

μια ειρήνη με τη Βρετανία.

Ο Τσόρτσιλ ήταν ενήμερος για την ύπαρξη των φακέλων και παρόλο που προσπάθησε να καταστρέψει

όλα τα έγγραφα, είχαν ήδη γίνει αντίγραφα και είχαν σταλεί στις ΗΠΑ.

Έτσι έπεισε τους Αμερικανούς να μην

τα δημοσιεύσουν, απορρίπτοντας το

όλο θέμα ως «προκατειλημμένο και

αναξιόπιστο». Ο Αμερικανός Πρό-

εδρος συμφώνησε, δηλώνοντας ότι

ήταν «προφανώς κατασκευασμένα με

στόχο την προώθηση της γερμανικής

προπαγάνδας και την εξασθένηση

της δυτικής αντίστασης» και ήταν «απολύτως αθέμιτα».

«Ο ΕΔΟΥΑΡΔΟΣ ΑΠΕΊΛΟΥΣΕ

ΝΑ ΑΥΤΟΚΤΟΝΗΣΕΊ, ΑΝ ΤΟΝ

ΕΓΚΑΤΕΛΕΊΠΕ»

Οι Φάκελοι του Μάρμπουργκ Κρυμμένα

Το 1967, ο δούκας και η δούκισσα του Ουίνδσορ προκλήθηκαν στους εορτασμούς των εκατό χρόνων από τη γέννηση της μητέρας του Εδουάρδου, της βασίλισσας Μαρίας

Ο Εδουάρδος όμως δεν δεχόταν κουβέντα

για χωρισμό και σύμφωνα με κάποιες αφηγήσεις

απείλησε ακόμα και να αυτοκτονήσει αν εκείνη τον εγκατέλειπε. «Την εποχή της παραίτησης, ο Εδουάρδος κοιμόταν με ένα γεμάτο όπλο κάτω από το μαξιλάρι του και απειλούσε να αυτοκτονήσει, αν η Γουόλις τον εγκατέλειπε», έγραψε η Πάστερνακ. Ανεξάρτητα αν έφτασε ή όχι σε αυτό το άκρο, ο Εδουάρδος ομολογεί ότι εκείνη προσπάθησε να τον αφήσει. Όποιες όμως κι αν ήταν οι αρχικές προθέσεις της, η Γουόλις δεν μπορούσε να ξεφύγει.

Όταν η Γουόλις ολοκλήρωσε την πρώτη

φάση του διαζυγίου της τον Οκτώβριο του 1936, ο Εδουάρδος αντιμετώπισε τον πρωθυπουργό

Μπάλντουιν και του εξέφρασε τις προθέσεις του.

«Ο γάμος έχει γίνει απαραίτητη προϋπόθεση για να συνεχίσω να ζω ως βασιλιάς ή ως άνδρας. Αν

μπορούσα να τη νυμφευτώ ως βασιλιάς, όλα

καλά. Αν όμως, από την άλλη, η κυβέρνηση ήταν αντίθετη στον γάμο, τότε ήμουν έτοιμος να παραιτηθώ», δήλωσε.

Ο βασιλιάς και οι σύμβουλοί του πρότειναν διάφορες εναλλακτικές λύσεις: ο Ουίνστον Τσόρτσιλ ήταν υπέρ μιας καθυστέρησης. Προτάθηκε

μάλιστα ένας μοργανατικός γάμος στον οποίο η

Γουόλις θα ήταν σύζυγός του αλλά όχι βασίλισσα, όμως η κυβέρνηση του Μπάλντουιν το απέρριψε.

Ο Μπάλντουιν έθεσε στον βασιλιά τις επιλογές: να ξεχάσει τον γάμο, να παραιτηθεί από τον

θρόνο ή να επιμείνει στον γάμο και να δεχτεί την

παραίτηση όλης της κυβέρνησης, προκαλώντας συνταγματική κρίση. Ο Εδουάρδος όμως ήταν απτόητος. «Αν η αληθινή πρόθεση ήταν να με τρομάξουν για να εγκαταλείψω τη Γουόλις εκβιάζοντας με παραίτηση της κυβέρνησης, σίγουρα

είχαν κρίνει λάθος τον άνθρωπό τους», εξήγησε αργότερα.

Κι έτσι ο Εδουάρδος αποφάσισε να παραιτηθεί από τον θρόνο που είχε ανατραφεί για να τον ζεστάνει, προς όφελος ενός «ανεκπαίδευτου, απρόθυμου και ενοχλημένου διαδόχου με πολύ λιγότερα προσόντα», όπως συνόψισε ο Μπλοκ. Στις 10 Δεκεμβρίου 1936, ο Εδουάρδος υπέγραψε τα έγγραφα της παραίτησης στο Φορτ Μπελβεντέρε ενώπιον των αδελφών του.

Το κοινό ήταν απογοητευμένο: Μέχρι πριν από λίγες μέρες αγνοούσε την παραίτηση και η κοινή γνώμη ήταν διχασμένη. Μερικοί το είδαν σαν μια τραγωδία όπου άκαμπτα συστήματα και μια αδιάλλακτη κυβέρνηση είχαν εξαναγκάσει τον νόμιμο κυβερνήτη σε παραίτηση. Άλλοι είδαν μια ασυγχώρητη αθέτηση καθηκόντων. Η Γουόλις Σίμπσον έγινε μια μηχανορράφος που στα μάτια πολλών είχε διχάσει μια αυτοκρατορία. Μήπως όμως ο Εδουάρδος είχε χρησιμοποιήσει τη Γουόλις ως δικαιολογία για να γλιτώσει από τις ευθύνες του βασιλικού αξιώματος; Αυτό αμφισβητείται και η αποφασιστικότητά του να νυμφευτεί τη Γουόλις με κάθε κόστος δηλώνει ότι αυτός ήταν ο μοναδικός σκοπός του. Ο Εδουάρδος υποστήριξε ότι κίνητρό του ήταν ο έρωτας αλλά και το καθήκον: «Σίγουρα νυμφεύτηκα επειδή διάλεξα τον δρόμο του έρωτα, αλλά παραιτήθηκα επειδή διάλεξα τον δρόμο του καθήκοντος. Δεν αδιαφορώ τόσο για το στέμμα ώστε να το παραδώσω βεβιασμένα. Το εκτιμώ πάρα πολύ και έτσι το παρέδωσα αντί να διακινδυνεύσω οποιαδήποτε υποβάθμιση του κύρους του».

Ο Εδουάρδος ήταν τόσο απορροφημένος προσπαθώντας να εξασφαλίσει τον γάμο του ώστε δεν υπολόγισε πού θα πήγαινε στη συνέ-

χεια. Τα αιτήματά του ήταν να ρυθμιστεί αμέσως το διαζύγιο της Γουόλις –κάτι που δεν συνέβη–, να του επιτραπεί η επιστροφή στο Φορτ Μπελβεντέρε, το μόνο μέρος που θεωρούσε σπίτι του –δεν του το επέτρεψαν, παρά την υπόσχεσή του αδελφού του– και να πάρει μια σύνταξη – την πήρε, παρόλο που ήδη συγκέντρωνε χρήματα για αυτήν ακριβώς τη στιγμή.

Ο Εδουάρδος –ο οποίος στο εφεξής θα ήταν δούκας του Ουίνδσορ– αναχώρησε για την Ηπειρωτική Ευρώπη. Η αυτοκρατορία των 500 εκατομμυρίων ανθρώπων που εκτεινόταν σε όλο τον κόσμο δεν ήταν αρκετά μεγάλη για δυο βασιλιάδες κι έτσι αναχώρησε για την Αυστρία για να συναντήσει τη Γουόλις. Εκεί περίμεναν πέντε μήνες μέχρι να βγει το διαζύγιό της και στις 3 Ιουνίου 1937 παντρεύτηκαν στη Γαλλία – αν και κανένα μέλος της βασιλικής οικογένειας δεν παρέστη στον γάμο.

Το ότι Γεώργιος ΣΤ΄ δεν παρέστη δεν εκπλήσσει, αλλά η απουσία όλων των άλλων μελών περιγράφει την αυξανόμενη διχόνοια. Πολλοί, και όχι μόνο ο δούκας, φαντάζονταν ότι θα μπορούσε να επιστρέψει στη Βρετανία και τη βασιλική οικογένεια μέσα σε μερικά χρόνια, έστω και σε κατώτερη θέση. Ακόμα και το 1938, ο πρωθυπουργός Νέβιλ Τσάμπερλεν υποστήριξε: «Η σωστή πορεία για τον δούκα του Ουίνδσορ ήταν να αντιμετωπιστεί το συντομότερο δυνατόν ως ένας μικρότερος αδελφός του βασιλιά, ο οποίος θα μπορούσε να ξαλαφρώσει τον αδελφό του από κάποια βασιλικά καθήκοντα», σύμφωνα με τον Μπλοκ.

Οι σχέσεις όμως έγιναν όλο και πιο τεταμένες. Η δυσαρέσκεια κόχλαζε στη βασιλική οικογένεια, η οποία αποδοκίμαζε τις προσπάθειες του δούκα

να αρμέγει χρήματα από αυτήν και να ζει σαν διασημότητα, ενώ ενισχυόταν η πεποίθηση –ιδίως

της μητέρας του– ότι ο δούκας είχε γυρίσει την

πλάτη του στο καθήκον του, στην οικογένειά του

και τη χώρα του. Από την άλλη πλευρά, ο δούκας

του Ουίνδσορ αισθανόταν βαθιά πληγωμένος από

την άρνηση του βασιλιά να απονείμει στη Γουό-

λις τον τίτλο της «Αυτής Βασιλικής Υψηλότητας».

Ήταν μια πληγή που θα κακοφόρμιζε για την

υπόλοιπη ζωή του δούκα.

Σύμφωνα με τον δούκα, αυτό που οδήγησε

το ζεύγος να διαπράξει άλλη μια αμφιλεγόμενη

ενέργεια το 1937 –μια περιοδεία στη ναζιστική

Γερμανία και μια συνάντηση με τον Χίτλερ– ήταν

η έλλειψη σεβασμού. Έκτοτε, η πράξη αυτή και οι πολιτικές απόψεις του ζεύγους διχάζουν τους ιστορικούς. Ήταν άραγε υποστηρικτές των Ναζί; Σύμφωνα με τον συγγραφέα Άντριου Μόρτον, ο αληθινός λόγος για την περιοδεία «ήταν να διασκεδάσει η Γουόλις και να δει πώς ακριβώς ήταν να απολαμβάνει μια βασιλική περιοδεία». Σε κάθε ευκαιρία μάλιστα το ζεύγος γινόταν δεκτό με υποκλίσεις, επευφημίες και με τον τίτλο της «Βασιλικής Υψηλότητας». Ήταν όμως αυτός ο

μόνος λόγος για την επίσκεψη; Μετά την παραίτησή του, ο δούκας του Ουίνδσορ για πρώτη φορά στη ζωή του δεν είχε κατεύθυνση ή ένα μέρος στον κόσμο. Είναι ξεκάθαρο ότι προσπαθούσε να παραμείνει στο παιχνίδι και να διαμορφώσει έναν ρόλο για τον εαυτό του στην παγκόσμια σκηνή. Υπάρχουν όμως πολλά στοιχεία που υποδηλώνουν ότι ακόμα κι αν δεν ήταν ένθερμος υποστηρικτής τους, ο δούκας συμπαθούσε τους Ναζί.

Οι πολιτικές απόψεις του δούκα αποτελούν μυστήριο. Ενώ πολλοί ιστορικοί, όπως η Κάρολιν Χάρις, υποστηρίζουν ότι η επίσκεψη στη Γερμανία πραγματοποιήθηκε επειδή ο δούκας «φαίνεται να οραματιζόταν έναν διπλωματικό ρόλο για τον εαυτό του ως μεσολαβητής ανάμεσα στη Βρετανία και τη Γερμανία», άλλοι υποστηρίζουν ότι αυτό ήταν ένδειξη πολιτικής συμπάθειας. Σύμφωνα με τον Μόρτον, «οπωσδήποτε ήταν συμπαθών […] ακόμα και μετά τον πόλεμο πίστευε ότι ο Χίτλερ ήταν καλός άνθρωπος και ότι είχε κάνει καλή δουλειά στη Γερμανία, ενώ ήταν αντισημίτης πριν, στη διάρκεια και μετά τον πόλεμο». Αυτές οι απόψεις τροφοδοτήθηκαν από λόγια που απέδωσαν στον ίδιο τον Χίτλερ πρόσωπα όπως ο τελείως αναξιόπιστος

Ναζί Άλμπερτ Σπεερ. Σύμφωνα με τον Σπέερ, ο Χίτλερ είχε πει: «Αν [ο δούκας] είχε μείνει, όλα θα ήταν διαφορετικά. Η παραίτησή του ήταν τεράστια απώλεια για εμάς». Φάκελοι που κυκλοφόρησαν από το FBI επίσης αφήνουν υπόνοιες ότι η δούκισσα είχε σχέση με τον Γιόακιμ φον Ρίμπεντροπ, τον υπουργό Εξωτερικών των Ναζί, και ότι αργότερα του έδινε πληροφορίες. Όποιοι πάντως κι αν ήταν οι αληθινοί λόγοι, η επίσκεψη αμαύρωσε την υπόληψή του και στοίχειωσε την παρακαταθήκη του. Ο τραγικός βασιλιάς έμελλε να γίνει ο προδότης βασιλιάς εξαιτίας αυτού του συσχετισμού.

Τελικά, το ζεύγος κατάφερε να παντρευτεί στις 3 Ιουνίου 1937, ανήμερα των γενεθλίων του πατέρα του Γεωργίου

Ο δούκας και η δούκισσα έτρεφαν ιδιαίτερη αγάπη για τους μολοσσούς τους που ήταν ανεκπαίδευτοι και κακομαθημένοι

Ωστόσο, φαίνεται προφανές ότι ο δούκας επιθυμούσε με κάθε κόστος την ειρήνη. Επειδή είχε παραστεί μάρτυρας της φρίκης του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου, σίγουρα δεν ήταν ο μόνος που ήθελε να αποφευχθεί η σύγκρουση. Η πολιτική του κατευνασμού των Βρετανών απέναντι στους Ναζί κατά δεκαετία του 1930 συνεχίστηκε σχεδόν μέχρι την κήρυξη του πολέμου. Το 1939, ο δούκας μετέδωσε από το ραδιόφωνο ένα μήνυμα ειρήνης. Μόνο να εικάσουμε μπορούμε το κατά πόσον συνέχισε να εργάζεται για αυτό τον σκοπό στη διάρκεια του πολέμου. Μυστικοί φάκελοι των Ναζί, που ανακαλύφθηκαν μετά τον πόλεμο, αποκάλυψαν έγγραφα που υπαινίσσονταν ότι οι Ουίνδσορ επέκριναν τον πόλεμο και ήταν υπέρ της ειρήνης με τη Γερμανία.

Όταν ξέσπασε ο πόλεμος, ο δούκας και η δούκισσα κατοικούσαν στη Γαλλία. Αμέσως ο δούκας πρόσφερε τις υπηρεσίες του ως μεσολαβητής για τους Βρετανούς και Γάλλους στρατιωτικούς. Μετά τη γερμανική κατάκτηση, το ζεύγος έφυγε για τη φασιστική Μαδρίτη, προτού συνεχίσει για την ουδέτερη αλλά βρετανόφιλη Πορτογαλία. Καθώς κυκλοφορούσαν φήμες σχετικά με τις πολιτικές διασυνδέσεις του δούκα και της δούκισσας και ότι το ζεύγος ήταν επικίνδυνα εκτεθειμένο στην Ηπειρωτική Ευρώπη, ο Τσόρτσιλ εκπόνησε ένα σχέδιο για να στείλει τον δούκα στις Μπαχάμες ως κυβερνήτη.

Η πρόταση αυτή ουδόλως ικανοποίησε τον δούκα και μάλιστα λέγεται ότι η απροθυμία του έκανε τον Τσόρτσιλ να τον απειλήσει με στρατο-

Μέχρι τις δέκα τελευταίες μέρες πριν από την

κορύφωσή της, η κρίση της παραίτησης ήταν

μυστική στη Βρετανία και οι υποστηρικτές του

βασιλιά και της κυβέρνησης έκαναν αγώνα

δρόμου για να επηρεάσουν την κοινή γνώμη

ΜΗΤΕΡΑ ΤΟΥ»

δικείο. Τελικά, ο δούκας ενέδωσε και παρέμεινε

στις Μπαχάμες από τον Αύγουστο του 1940 μέχρι

το τέλος του πολέμου. Η δούκισσα αποκαλούσε το

νησί «η δική μας Αγία Ελένη», αναφερόμενη στο

μικροσκοπικό και απομονωμένο νησί όπου είχε εξοριστεί ο Ναπολέων Βοναπάρτης. Για εκείνους δεν ήταν μια ευκαιρία να υπηρετήσουν τη Βρετανική Αυτοκρατορία αλλά ένας εξοστρακισμός.

Μετά τη λήξη του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, ο δούκας παραιτήθηκε από κυβερνήτης και επέστρεψε στην Ευρώπη. Όμως ο χρόνος που πέρασε

και οι εντάσεις του πολέμου έκαναν μάλλον απίθανη την επανασύνδεση της οικογένειας. Ήλπιζε σε κάποια διπλωματική θέση ανάμεσα στη Βρετανία και τις ΗΠΑ το 1945 αλλά οι ελπίδες του ανατράπηκαν καθώς η βασιλική οικογένεια παρέμεινε απόμακρη. Δεν έχει ξεκαθαριστεί αν οι ναζιστικές του συμπάθειες ήταν ο λόγος της δυσαρέσκειας, αν και λέγεται ότι ο βασιλιάς Γεώργιος ΣΤ΄ είχε διαβάσει τους Φακέλους του Μάρμπουργκ: Σύμφωνα με τον Μπλοκ, ο σερ Αλεξάντερ Κάρντιγκαν αποκάλυψε ότι ο βασιλιάς «ήταν έξαλλος με τον φάκελο του δούκα του Ουίνδσορ και τα κατασχεθέντα γερμανικά έγγραφα».

Ο δούκας και η δούκισσα παρέμειναν σε προσωρινές και δανεικές κατοικίες στη Γαλλία,

οργανώνοντας δεξιώσεις και διασκεδάζοντας με τους καλεσμένους. Αυτό δεν ήταν αρκετό για τον δούκα που προσπάθησε και απέτυχε επανειλημμένα να χαράξει ένα μονοπάτι προς τη βασιλική οικογένεια. Ούτε καν η ηγεσία του Τσόρτσιλ σε περίοδο ειρήνης το 1951 δεν έφερε κάποια συμφιλίωση. Οι πιο γνωστές επιστροφές του δούκα στη Βρετανία ήταν για να παραστεί σε οικογενειακές

κηδείες – με πρώτη εκείνη του αδελφού του και βασιλιά Γεωργίου ΣΤ΄ το 1952. Ούτε η ενθρόνιση της Ελισάβετ μετά τον θάνατο του Γεωργίου επέσπευσε κάποια συμφιλίωση. Ο δούκας μάλιστα δεν παρέστη στη στέψη, υποστηρίζοντας ότι ένας πρώην μονάρχης δεν ήταν ο κατάλληλος καλεσμένος για την τελετή. Διατήρησε τις ιδιαίτερα κακές σχέσεις του με τη μητέρα του που είχε επηρεαστεί άσχημα χάνοντας τρεις από τους γιους της και περιφρονώντας τον τέταρτο. Η αντιπάθεια ήταν αμοιβαία και όταν το 1953 ο δούκας επέστρεψε στη Βρετανία για την κηδεία της, οι λέξεις που έγραψε προς τη Γουόλις, της οποίας της είχαν απαγορεύσει να παραστεί, δεν φανέρωναν την παραμικρή θλίψη: «Φοβάμαι ότι ανέκαθεν οι φλέβες της ήταν παγωμένες όπως είναι και στον θάνατο». Η πικρία του επεκτάθηκε και στην υπόλοιπη οικογένειά του: «Πόσο βρομε-

Μόλις ξέσπασε η συνταγματική κρίση εμφανίστηκαν αυθόρμητοι υποστηρικτές του βασιλιά

ρά κατακάθια είναι πολλοί από τους συγγενείς μου – δεν έχεις ξαναδεί τόσο άθλιο και ξεχαρβαλωμένο σινάφι από γκιόσες, έτσι όπως έχουν καταντήσει».

Μετά τον θάνατο του αδελφού του φαίνεται ότι ο δούκας αποδέχτηκε την εξορία του και τελικά το ζεύγος αγόρασε δική του περιουσία στη Γαλλία. Ο δούκας και η δούκισσα αποκαλούνταν με τον τίτλο «Βασιλική Υψηλότητα» και οι υπηρέτες τους φορούσαν βασιλική λιβρέα. Ο δούκας περνούσε μεγάλο μέρος του χρόνου του γράφοντας τα απομνημονεύματά του και αρθρογραφώντας σε περιοδικά. Ποτέ δεν απέκτησε κάποιο επίσημο αξίωμα.

Υπήρξαν μικρές στιγμές συμφιλίωσης – το 1967 ο δούκας και η δούκισσα προσκλήθηκαν στη Βρετανία για να παραστούν στην αποκάλυψη μιας αναμνηστικής πλάκας για τη μητέρα του δούκα. Ήταν μια χειρονομία εκ μέρους της βασίλισσας, αν και η απουσία της βασιλομήτορος ήταν αισθητή, καθώς επίσης είχε αναπτυχθεί μια αντιπάθεια απέναντι στον δούκα και στη δούκισσα. Ήταν σαφές ότι οι πληγές ήταν πολύ μεγάλες για να μπορέσουν να κλείσουν στους κόλπους της οικογένειας.

Ο δούκας πέθανε στη Γαλλία στις 28 Μαΐου 1972 από καρκίνο του λάρυγγα σε ηλικία 77 ετών. Τις τελευταίες του μέρες τον επισκέφθηκε η βασίλισσα Ελισάβετ – άλλη μια χειρονομία συμφιλίωσης. Επέστρεψε τελικά στη Βρετανία μετά τον θάνατό του και ενταφιάστηκε στο βασιλικό κοιμητήριο κοντά στο Κάστρο του Ουίνδσορ. Η Γουόλις, η γυναίκα που ο δούκας είχε διαλέξει έναντι του θρόνου, θα πήγαινε κοντά του 14 χρόνια αργότερα.

«ΔΊΑΤΗΡΗΣΕ ΤΊΣ ΊΔΊΑΊΤΕΡΑ ΚΑΚΕΣ ΣΧΕΣΕΊΣ ΤΟΥ ΜΕ ΤΗ

Η κηδεία του δούκα του Ουίνδσορ

Σε μια απρόσμενη εκδήλωση ευσπλαχνίας, ο δούκας του Ουίνδσορ ενταφιάστηκε στην πατρίδα του – αν και

αντίθετα με άλλους ανώτατους άρχοντες της Μεγάλης

Βρετανίας, ο Εδουάρδος είναι θαμμένος στο Βασιλικό Κοιμητήριο του Φρόγκμορ. Στην κηδεία του που

πραγματοποιήθηκε στο Παρεκκλήσι του Αγίου Γεωργίου, όπου η σορός του εκτέθηκε τρεις μέρες για προσκύνημα, παρέστη η βασιλική οικογένεια καθώς και η διαβόητη δούκισσα του Ουίνδσορ. Η Γουόλις ήταν 75 ετών και

προσκλήθηκε να μείνει στα Ανάκτορα του Μπάκιγχαμ

αλλά ήταν εμφανώς ασθενική, εμφανίζοντας σημάδια

άνοιας που θα την κατέτρωγαν έως το τέλος της ζωής της. Μετά την κηδεία επέστρεψε στο Παρίσι.

5 Ιουνίου 1972

ε όλη τη διάρκεια της Ιστορίας, η εκ-

παίδευση των κληρονόμων του θρό-

νου υπήρξε ανέκαθεν ζήτημα υψίστης

σημασίας, για να διασφαλίζεται ότι θα

έχουν την καλύτερη εκπαίδευση και ταυτόχρονα θα προετοιμάζονται σωστά για την επίμοχθη μελλοντική αποστολή τους.

Τον 16ο αιώνα τα παιδιά του Ερρίκου Η΄ είχαν λάβει μια ασυνήθιστα πλατιά εκπαίδευση που εκτός από Μαθηματικά, Φιλοσοφία και Θεολογία συμπεριλάμβανε την εκμάθηση αρκετών γλωσσών. Τον 19ο αιώνα, η βασίλισσα Βικτωρία και ο πρίγκιπας Αλβέρτος είχαν εκδηλώσει έντονο ενδιαφέρον στην εκπαίδευση του πρωτότοκου γιου τους, του πρίγκιπα της Ουαλίας Μπέρτι, σχεδιάζοντας ένα εκπαιδευτικό καθεστώς που κάλυπτε ένα ευρύ φάσμα θεμάτων και διασφάλιζε ότι ο γιος τους, αν και μάλλον απρόθυμα, θα γινόταν ένας από τους πιο μορφωμένους μονάρχες που είχαν ανέλθει ποτέ στον βρετανικό θρόνο. Η εμπειρία από αυτή τη μορφή εκπαίδευσης του Μπέρτι ήταν τόσο απαίσια που αποφάσισε να μην την επαναλάβει στα παιδιά του, τα οποία διδάχτηκαν στοιχειωδώς και χωρίς μέθοδο, δεδομένης της θέσης τους. Η βασίλισσα Βικτωρία τρομοκρατήθηκε όταν διαπίστωσε ότι οι μεγαλύ-

τεροι εγγονοί της, οι πρίγκιπες Αλβέρτος Βίκτωρ

και Γεώργιος, ο οποίος το 1911 θα βασίλευε ως Γεώργιος Ε΄, μιλούσαν μόνο αγγλικά. Απεναντίας η Μαρία, η σύζυγος του Γεωργίου, όχι μόνο μιλούσε γαλλικά και γερμανικά αλλά και λίγα ιταλικά, επειδή στα νιάτα της είχε ζήσει για έναν

χρόνο στη Φλωρεντία. Χάρη σε αυτή, η επόμενη γενιά της βασιλικής οικογένειας, που περιλάμβανε τους γιους της Εδουάρδο Η΄ και Γεώργιο ΣΤ΄, ήταν περισσότερο μορφωμένη.

Η Ελισάβετ, η εγγονή της Μαρίας, γεννήθηκε τον Απρίλιο του 1926 και κανείς δεν περίμενε ότι θα γινόταν βασίλισσα. Ο πρίγκιπας της Ουαλίας Δαβίδ, ο μεγαλύτερος αδελφός του πατέρα της, είχε μόλις περάσει τα 30 και μολονότι δεν είχε ακόμη νυμφευτεί ήταν πολύ κοντά στο να το πραγματοποιήσει και να κάνει δικά του παιδιά. Ως εκ τούτου, οι γονείς της Ελισάβετ δεν πιέζονταν ώστε να επιβάλουν μια αυστηρή εκπαίδευση στην κόρη τους και προτίμησαν την πιο ευχάριστη και χωρίς ιδιαίτερες απαιτήσεις εκπαίδευση που είχε περάσει η μητέρα της, η δούκισσα του Γιορκ, ως η μικρότερη κόρη ενός Σκοτσέζου κόμη.

Όπως συνηθιζόταν με τα κορίτσια της ανώτερης τάξης στην εποχή της, εκτός από ένα σύντομο διάστημα σε ένα ιδιωτικό σχολείο στο Λονδίνο, η δούκισσα του Γιορκ μορφωνόταν στο σπίτι από μια σειρά γκουβερνάντες, οι οποίες της έμαθαν γαλλικά και γερμανικά και ενθάρρυναν το πάθος της για την Ιστορία. Αν και μερικά κορίτσια της ανώτερης τάξης στέλνονταν σε οικοτροφεία, τα περισσότερα διδάσκονταν στο σπίτι, ενώ οι αδελφοί τους στέλνονταν σε οικοτροφεία και στη συνέχεια σε πανεπιστήμια, επειδή θεωρητικά χρειάζονταν πιο σωστή εκπαίδευση.

Όταν η βασίλισσα Μαρία εξέφρασε κάποια ανησυχία σχετικά με την εκπαίδευση της Ελισάβετ και της μικρότερης αδελφής της, της Μαρ-

γαρίτας –η οποία γεννήθηκε το 1930 αλλά πήγε σχολείο στα επτά της χρόνια– η δούκισσα του Γιορκ αγνόησε τις ανησυχίες της και της υπενθύμισε ότι οι δικοί της γονείς θεωρούσαν πιο σημαντικό να προετοιμάσουν τις κόρες τους για να καλοπαντρευτούν, κάτι που σίγουρα απέδωσε αφού όπως ομολόγησε: «Εγώ και οι αδελφές μου καλοπαντρευτήκαμε, μερικές μάλιστα πάρα πολύ καλά». Στον βαθμό που την αφορούσε, η δούκισσα δεν είχε κανένα λόγο να εκπαιδεύσει διαφορετικά της κόρες της, ιδίως επειδή ήταν πολύ απίθανο κάποια από αυτές να ανέλθει στον θρόνο. Απεναντίας, ήταν σχεδόν σίγουρο ότι ο προορισμός τους ήταν να παντρευτούν υψηλόβαθμους αριστοκράτες, να διευθύνουν μεγάλα σπίτια και να μεγαλώνουν τα παιδιά τους.

Μόλις γεννήθηκε η Ελισάβετ, που θα τη φώναζαν «Λίλιμπετ» από τις πρώτες της προσπάθειες να προφέρει το όνομά της, παραδόθηκε στη φροντίδα της παλιάς παραμάνας της μητέρας της, της περίφημης Κλάρα Νάιτ, που οι προστατευόμενές της τη λάτρευαν και τη φώναζαν «Άλαχ». Η Άλαχ ήταν το αρχέτυπο της ασκητικής Βρετανίδας παραμάνας και διηύθυνε τα παιδικά δωμάτια, δίνοντας σημασία στη λεπτομέρεια και φροντίζοντας ότι κάθε στιγμή της ημέρας της Ελισάβετ θα ήταν γεμάτη χωρίς στιγμή αδράνειας, εκνευρισμού ή κακής συμπεριφοράς. Τα γεύματα ήταν απλά και θρεπτικά, τα παιχνίδια παίζονταν ένα τη φορά και στη συνέχεια έμπαιναν στη θέση τους, ενώ υπήρχε ο καθημερινός περίπατος ανεξαρτήτως καιρού. Η καλύτερη στιγμή της ημέρας

τέχνη ήταν μια αγαπημένη ενασχόληση για τις δύο αδελφές, αν και καμία δεν είχε ιδιαίτερο ταλέντο

ο πολύτιμος χρόνος που περνούσε με τους γονείς

της κάθε βράδυ πριν πέσει για ύπνο.

Ωστόσο, παρόλο που η Άλαχ διηύθυνε τα παιδικά δωμάτια, η δούκισσα του Γιορκ ήταν εκείνη που

έμαθε την Ελισάβετ να διαβάζει και να αγαπάει τα

βιβλία, κάτι που τη βοήθησε να αναπληρώσει τις

όποιες ελλείψεις στην εκπαίδευσή της. Όπως θα

έλεγε η Ελισάβετ στη συγγραφέα Τζ. Κ. Ρόουλινγκ

πολλά χρόνια αργότερα: «Διαβάζω πολύ γρήγορα

πλέον, διότι πρέπει να διαβάζω πολύ». Όταν γεννήθηκε η Μαργαρίτα, η μικρότερη

αδελφή της, η Άλαχ ανέλαβε το καινούργιο μωρό ενώ η Ελισάβετ παραδόθηκε στη φροντίδα μιας νέας παραμάνας, της Μάργκαρετ «Μπόμπο» Μακντόναλντ, η οποία θα έμενε κοντά της για όλη την υπόλοιπη ζωή της ως πρόσωπο εμπιστοσύνης, αναφέροντας πάντα την Ελισάβετ σαν «η μικρή μου κυρία» ακόμα και όταν είχε γίνει πλέον βασίλισσα.

Το 1933, όταν η Ελισάβετ ήταν επτά ετών, στα παιδικά δωμάτια του σπιτιού τους στην πόλη προστέθηκε μια πανέξυπνη Σκοτσέζα γκουβερνάντα, η Μάριον Κρόφορντ, η οποία σύντομα απέκτησε το παρατσούκλι «Κρόφι» από τα κορίτσια. Θα επέβλεπε την εκπαίδευση των δύο πριγκιπισσών με τη βοήθεια μιας σειράς από δασκάλους για γαλλικά, χορό, μουσική και τέχνες, πράγματα που

ΟΛΊΓΑΡΚΕΊΣ ΕΚΠΑΊΔΕΥΤΊΚΕΣ

ΟΊΚΟΓΕΝΕΊΑΣ»

θεωρούνταν ουσιώδη για τα κορίτσια της ανώτερης τάξης. Η Κρόφι τα έχασε από τις ολιγαρκείς εκπαιδευτικές απαιτήσεις της βασιλικής οικογένειας και όπως αποκάλυψε αργότερα στο αμφιλεγόμενο βιβλίο της Οι Μικρές Πριγκίπισσες, ο στρυφνός παππούς τους που λάτρευε την Ελισάβετ και της συμπεριφερόταν με μεγάλη στοργή –μια στοργή που σπανίως εκδήλωνε στα παιδιά του–την είχε ζορίσει λέγοντας απαιτητικά: «Για όνομα του Θεού, Μάριον, το μόνο που σου ζητώ είναι να μάθεις στη Μάργκαρετ και τη Λίλιμπετ καλλιγραφία». Ο ίδιος ο Γεώργιος Ε΄ έγραφε άθλια και επειδή ντρεπόταν για τη μνημειώδη ανορθογραφία του είχε καταλήξει στο συμπέρασμα ότι ενώ κάποια άλλα ελαττώματα μπορούσαν να παραβλέπονται ή να διορθώνονται, το σωστό γράψιμο

ήταν μια ουσιώδης δεξιότητα που απαιτούσε ιδιαίτερη προσοχή. Όμως η Μαρία, η σύζυγός του, έδινε μεγαλύτερη έμφαση στη γεωγραφία και την ιστορία, επειδή πίστευε ότι ήταν πολύ σημαντικά θέματα για έναν ενδεχόμενο μελλοντικό μονάρχη. Έτσι, συνόδευε συχνά τις δύο εγγονές της σε τακτικές επισκέψεις σε μουσεία, αίθουσες τέχνης και άλλες τοποθεσίες ιστορικής σημασίας γύρω από το Λονδίνο.

Αν και η Κρόφι έβαζε τα δυνατά της για να δώσει την καλύτερη δυνατή εκπαίδευση στις προστατευόμενές της, υστερούσε, επειδή μπορούσε να διδάσκει την Ελισάβετ μόνο για μιάμιση ώρα κάθε πρωί, ενώ ακόμα και αυτός ο πολύτιμος χρόνος που σίγουρα δεν επαρκούσε για ένα έξυπνο και περίεργο επτάχρονο παιδί, τύχαινε να διακόπτεται

«Η ΚΡΟΦΊ ΤΑ ΕΧΑΣΕ ΑΠΟ ΤΊΣ

ΑΠΑΊΤΗΣΕΊΣ ΤΗΣ ΒΑΣΊΛΊΚΗΣ

της

μητέρας της που οι αγαπημένες της

προστατευόμενες φώναζαν «Άλαχ»

συνεχώς. Την υπόλοιπη μέρα καταλάμβαναν τα

γεύματα, ο ύπνος και το παιχνίδι – το οποίο στην ύπαιθρο περιλάμβανε μαθήματα Ιππασίας με το αγαπημένο της πόνι, την Πέγκι, ένα δώρο γενε-

θλίων από τον στοργικό παππού που πυροδότησε

το παντοτινό πάθος της για τα άλογα.

Αν και ο δούκας του Γιορκ ήταν δεύτερος

στη σειρά της διαδοχής για τον θρόνο, ήλπιζε ότι

οι κόρες του θα ήταν ελεύθερες να απολαύσουν

για αρκετά χρόνια μια ευτυχισμένη ζωή, ωστόσο απογοητεύτηκε όταν τον Ιανουάριο του 1936 πέθανε ο πατέρας του και τον διαδέχτηκε στον θρόνο ο αδελφός του ως Εδουάρδος Η΄. Αν ο νέος βασι-

Πώς να διδάξετε μια βασίλισσα

Μάριον

Κρόφορντ

Οι δυο πριγκίπισσες λάτρευαν τη Σκοτσέζα γκουβερνάντα τους, σύντομα όμως η αγάπη τους έγινε περιφρόνηση όταν

πρόδωσε την εμπιστοσύνη τους

Η Μάριον Κρόφορντ γεννήθηκε σε μια απλή οικογένεια στο Γκέιτχεντ του Ιστ Έιρσαϊρ τον Ιούνιο του 1909 και μετά το σχολείο εκπαιδεύτηκε ως δασκάλα

Αν και η εκπαίδευσή

λιάς είχε κάνει έναν ευτυχισμένο γάμο με πολλά παιδιά, τότε ο διαφορετικός δούκας, ο οποίος δεν είχε καμία απολύτως επιθυμία να γίνει βασιλιάς (έστω κι αν ήξερε ότι και οι δυο γονείς του ήλπιζαν ότι κάποια μέρα αυτός θα φορούσε το στέμμα) σίγουρα θα αισθανόταν πιο άνετα. Όμως ο αδελφός του συνέχιζε να απολαμβάνει τη φανταχτερή ζωή ενός πλούσιου εργένη. Η μόνη ένδειξη ότι ήθελε να νοικοκυρευτεί ήταν η σχέση του με τη Γουόλις Σίμπσον, μια διαζευγμένη την οποία αποδοκίμαζαν τόσο το Κοινοβούλιο όσο και η βασιλική οικογένεια.

Αυτή τη φορά υπήρξαν κάποιες συζητήσεις προκειμένου η Ελισάβετ να σταλεί σε σχολείο αλλά τελικά οι γονείς της αποφάσισαν να την κρατήσουν στο σπίτι με σκοπό να περάσει ευτυχισμένα παιδικά χρόνια κι έτσι τα μαθήματα με την Κρόφι συνεχίστηκαν. Μεγαλώνοντας, η Ελισάβετ αφιέρωνε περισσότερο χρόνο στα μαθήματά της που κάλυπταν ένα ευρύ φάσμα θεμάτων, όπως ποίηση, λογοτεχνία και γραμματική μαζί με ιστορία και γεωγραφία, αν και όπως τελικά αποδείχτηκε η Κρόφι δεν ήταν ιδιαίτερα ικανή να διδάξει προηγμένα μαθηματικά.

Κλήθηκαν ειδικοί δάσκαλοι για να διδάξουν τις πριγκίπισσες Χορό, Μουσική και Γαλλικά, αν και τα πρώτα μαθήματα στα Γαλλικά δεν πήγαιναν πάντα καλά, καθώς σε κάποια φάση η μικρή Ελισάβετ άδειασε εκνευρισμένη στο κεφάλι της ένα μελανοδοχείο. Τέτοια ξεσπάσματα, όμως, ήταν σπάνια, διότι η Ελισάβετ ήταν εξαρχής ένα ενσυνείδητο και καλότροπο παιδί αντίθετα από τη Μαργαρίτα, η οποία ήταν ξεροκέφαλη, άτακτη και ζωηρή. Τα μαθήματα Μουσικής ήταν πολύ πιο δημοφιλή και καθώς η Μαργαρίτα διέθετε ξεχωριστό ταλέντο έγινε θαυμάσια πιανίστα.

πριν σπουδάσει παιδοψυχολόγος, δουλεύοντας σαν παραμάνα για να συμπληρώνει το εισόδημά της. Όταν μπήκε στο σπίτι των Γιορκ την άνοιξη του 1932, αρχικά ήταν μόνο για έναν μήνα, αλλά επειδή ήταν καλή στη δουλειά της μονιμοποιήθηκε και έμεινε με την οικογένεια για 17 χρόνια. Όταν τελικά συνταξιοδοτήθηκε, μετά τον γάμο της πριγκίπισσας Ελισάβετ τον Νοέμβριο του 1947, η βασιλική οικογένεια της επέτρεψε να μένει στο Νότιγχαμ Κότατζ των Ανακτόρων του Κένσινγκτον ως ένδειξη ευγνωμοσύνης για τις υπηρεσίες της. Λίγο μετά ήρθε σε επαφή με ένα αμερικανικό περιοδικό που της ζήτησε να γράψει άρθρα για τις δύο πριγκίπισσες και την εκπαίδευσή τους. Ο νέος της σύζυγος θέλησε

να εκμεταλλευτεί τη σχέση της με τη βασιλική οικογένεια και την πίεσε να συμφωνήσει, υπογράφοντας τα άρθρα με το όνομά της παρά την αποδοκιμασία των πρώην εργοδοτών της. Το 1950 ακολούθησε ένα βιβλίο με τίτλο Οι Μικρές Πριγκίπισσες που έγινε διεθνές μπεστ σέλερ αλλά είχε ως αποτέλεσμα τον τελικό εξοστρακισμό της Κρόφορντ από τη βασιλική οικογένεια και την απώλεια του σπιτιού της. Όταν πέθανε, το 1980, δεν υπήρξε καμία αναγνώριση από τη βασιλική οικογένεια που για πολλά χρόνια αργότερα χρησιμοποιούσε τη φράση «το κάνει σαν την Κρόφι» για όποιον πρόδιδε την εμπιστοσύνη της.

Η Μάριον Κρόφορντ έπαιρνε συχνά τις προστατευόμενές της για βόλτα στο Λονδίνο ακόμη και με το μετρό

Καθώς οι δύο αδελφές μοιράζονταν τα μαθήματά τους και δεν είχαν άλλους συμμαθητές

ούτε διαγωνίσματα, απέφυγαν τις πιέσεις του ανταγωνισμού με άλλους συνομηλίκους τους. Ταυτόχρονα, όμως, δεν υπήρχε αξιολόγηση της προόδου τους κι έτσι αισθάνονταν ανασφάλεια

για τις πνευματικές τους ικανότητες, παρά το γεγονός ότι οι γονείς τους αδιαφορούσαν γι’ αυτό

το ζήτημα. Το ενδεχόμενο των πανεπιστημιακών

σπουδών μάλλον δεν αναφέρθηκε ποτέ, ακόμα

κι αν εκείνη την εποχή ο αριθμός των κοριτσιών

που παρακολουθούσαν την ανώτατη εκπαίδευση

αυξανόταν συνεχώς. Πολύ αργότερα η Ελισάβετ

θα σχολίαζε με πικρία ότι κατά τη γνώμη της ούτε

εκείνη ούτε η αδελφή της θα έβρισκαν μια θέση στο πανεπιστήμιο.

Όποιες ελπίδες κι αν είχαν ο δούκας και η δούκισσα του Γιορκ ότι οι κόρες τους θα απολάμβαναν μια φυσιολογική και ανέμελη ζωή, διαλύθηκαν προς το τέλος του 1936, όταν ο Εδουάρδος Η΄ αποκάλυψε την πρόθεσή του να νυμφευτεί την ερωμένη του και προσφάτως διαζευγμένη για δεύτερη φορά Γουόλις Σίμπσον. Η κρίση έληξε με την παραίτηση του βασιλιά τον Δεκέμβριο πριν καν συμπληρώσει έναν χρόνο στον θρόνο και με την απρόθυμη ενθρόνιση του πατέρα της Ελισάβετ, ο οποίος ονομάστηκε Γεώργιος ΣΤ΄. Έτσι, η μεγαλύτερη κόρη του έγινε η πιθανή διάδοχός του. Η νέα βασιλική οικογένεια, μέσα σε μερικές εβδομάδες, μετακόμισε στα Ανάκτορα του Μπάκιγχαμ και η Ελισάβετ και η Μαργαρίτα απέκτησαν ένα διαμέρισμα όμορφα διακοσμημένων δωματίων με θέα στο Μολ, με ψηλά παράθυρα από όπου οι δύο πριγκίπισσες μπορούσαν να παρακολουθούν μελαγχολικά τους ανθρώπους να πηγαινοέρχονται.

Τα μαθήματα με την Κρόφι συνεχίστηκαν όπως πάντα, αλλά επειδή ο νέος βασιλιάς πίστευε ότι δεν ήταν κατάλληλα προετοιμασμένος για το δύσκολο καθήκον που τον περίμενε, ήταν αποφασισμένος να διασφαλίσει ότι η διάδοχός του προε-

Η πριγκίπισσα Μαργαρίτα συνόδευσε την αδελφή της στην αίθουσα διδασκαλίας όταν ήταν επτά και αργότερα πίστευε ότι ήταν αργά και μετάνιωνε που δεν είχε λάβει περισσότερη εκπαίδευση

«ΑΠΕΦΥΓΑΝ ΤΊΣ ΠΊΕΣΕΊΣ ΤΟΥ

τοιμαζόταν καλύτερα για τον ρόλο της. Γι’ αυτό τον σκοπό, το 1938 η Ελισάβετ άρχισε να ταξιδεύει δύο φορές την εβδομάδα στο Ουίνδσορ για να κάνει ιδιαίτερα μαθήματα Συνταγματικής Ιστορίας με

Η καθημερινή ρουτίνα της

πριγκίπισσας Ελισάβετ

Η δούκισσα του Γιορκ ήθελε μια χαρούμενη και ανέμελη ανατροφή

για τα παιδιά της όπως η δική της

Η μέρα άρχιζε νωρίς, με το πρωινό

στο παιδικό δωμάτιο και έπειτα οι δύο πριγκίπισσες κατέβαιναν στο

υπνοδωμάτιο των γονιών τους για

λίγο ξένοιαστο χρόνο μαζί τους, πριν

ο δούκας και η δούκισσα καταπια-

στούν με τις ασχολίες τους, που συ-

νήθως τους κρατούσαν έξω από το σπίτι ως το βράδυ, ενώ τα κορίτσια πήγαιναν στη σχολική αίθουσα, δίπλα ακριβώς από την κρεβατοκάμαρα της μητέρας τους. Τα μαθήματα

που συχνά τα διέκοπταν επισκέψεις

γιατρών, οδοντιάτρων, ραφτών και φωτογράφων, διαρκούσαν από τις

9:30 π.μ ως τις 11:00 π.μ. πριν σταματήσουν για κολατσιό και μια ώρα

παιχνιδιού στον κήπο. Ακολουθούσε

ο μεσημεριανός ύπνος και κατόπιν

η Κρόφι τους διάβαζε δυνατά για

μια ώρα, κυρίως από ένα βιβλίο για

ζώα. Αν οι γονείς τους ήταν σπίτι, οι

πριγκίπισσες γευμάτιζαν μαζί τους

πριν περάσουν την υπόλοιπη μέρα

παίζοντας. Το απόγευμα έκαναν

μαθήματα Μουσικής και Χορού και

μετά κατέβαιναν για να περάσουν

μια ώρα με τη μητέρα τους. Στη

συνέχεια, δειπνούσαν και έκαναν το καθημερινό τους μπάνιο, συνήθως

παρουσία του δούκα και της δούκισσας, με πολλά πλατσουρίσματα

και φασαρία. Όταν ερχόταν η ώρα

του ύπνου, τα δύο κοριτσάκια καλη-

νύχτιζαν τους γονείς τους με φωνές

από την άκρη της σκάλας.

τον Χένρι Μάρτεν, τον κοσμήτορα του κολεγίου του Ίτον. Ενώ η Κρόφι που τη συνόδευε καθόταν σε μια γωνία διαβάζοντας ήσυχα, ο Μάρτεν μάθαινε τη μικρή του μαθήτρια για την ιστορία, την

Η καθημερινή ρουτίνα της πριγκίπισσας

ΑΝΤΑΓΩΝΊΣΜΟΥ»

Η πριγκίπισσα Ελισάβετ λάτρευε τον

μεγαλύτερο αδελφό του πατέρα της και μελλοντικό Εδουάρδο Η΄ αλλά, καθώς εκείνη μεγάλωνε, η σχέση τους έγινε απόμακρη

Πώς να διδάξετε μια βασίλισσα

Αν και η πριγκίπισσα Ελισάβετ είχε φήμη ενός σοβαρού, ήσυχου και ντροπαλού παιδιού, ήταν επίσης χαρούμενη και καλοσυνάτη

κυβέρνηση και το πολύπλοκο σύνταγμα του Ηνωμένου Βασιλείου, τους κανόνες και τη νομοθεσία που ρύθμιζαν τη διακυβέρνηση της χώρας, στην οποία μια μέρα εκείνη θα βασίλευε.

Αν και το θέμα ήταν συχνά πολύ πεζό και περιστασιακά αισθανόταν δέος από το αναγνωστικό υλικό που περιλάμβανε ολόκληρους τόμους για την αγγλική κοινωνική ιστορία, τη νομοθεσία και την πολιτική, η Ελισάβετ απολάμβανε τα μαθήματα με τον Μάρτεν επειδή ήταν πολύ μεταδοτικός.

Ο θεμέλιος λίθος των μαθημάτων ήταν το τρίτομο έργο του Σερ Ουίλιαμ Άνσον Η Νομοθεσία και οι Θεσμοί του Συντάγματος, το οποίο διάβαζε κρατώντας σημειώσεις και υπογραμμίζοντας τα σημαντικότερα εδάφια, ιδίως εκείνα που αφορούσαν τον μελλοντικό της ρόλο. Αν και αυτά τα μαθήματα της ήταν βαρετά και δύσκολα, της φάνηκαν πολύ χρήσιμα στη μετέπειτα ζωή της και οι συνταγματικές γνώσεις της θα εντυπωσίαζαν αρκετούς από τους πρωθυπουργούς της Ελισάβετ.

Λίγο μετά το ξέσπασμα του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου το 1939, οι δύο πριγκίπισσες μετακόμι-

Η πριγκίπισσα Ελισάβετ έμαθε ιππασία από πολύ μικρή με ένα πόνι που της χάρισε ο παππούς της, ο Γεώργιος Ε΄. Ήταν το πρώτο από τα πολλά άλογά της

σαν στην ασφάλεια του Κάστρου του Ουίνδσορ, όπου παρέμειναν μέχρι το τέλος του πολέμου το 1945, βλέποντας συνήθως τους γονείς τους τα Σαββατοκύριακα. Στο Ουίνδσορ η εκπαίδευσή τους συνεχίστηκε όπως πάντα, με τον Χένρι Μάρτεν να διδάσκει την Ελισάβετ, ενώ τα υπόλοιπα μαθήματα τα κάλυπταν η Κρόφι, η κυρία Μονταντόν-Σμιθ, η δασκάλα των Γαλλικών, και οι δασκάλες Χορού και Μουσικής. Όλα αυτά η Ελισάβετ τα συμπλήρωνε με τα δικά της διαβάσματα από τη βασιλική βιβλιοθήκη και διαβάζοντας με πάθος την εβδομαδιαία παιδική Εφημερίδα των Παιδιών με τον υπότιτλο «Η Ιστορία του Κόσμου Σήμερα για τους Άνδρες και της Γυναίκες του Αύριο». Η Κρόφι την είχε κάνει συνδρομήτρια, ελπίζοντας ότι έτσι θα τη βοηθούσε να αυξήσει την επίγνωση και την κριτική της για τα θέματα της επικαιρότητας.

Επειδή, όταν ήταν νέα η βασίλισσα, η Μαρία απέκτησε πάθος για την ιστορία της τέχνης κατά τη διαμονή της στη Φλωρεντία, φοβόταν ότι οι εγγονές της δεν είχαν ιδέα από τέχνη και γι’ αυτό

τον λόγο φρόντισε να τοποθετηθούν πολύτιμοι πίνακες από τη Βασιλική Συλλογή σε καβαλέτα μέσα στη σχολική αίθουσα και έκανε ό,τι μπορούσε για να εξασφαλίσει πως θα μάθαιναν για τους θησαυρούς τέχνης που κρέμονταν στους τοίχους των παλατιών.

Το 1942, η εκπαίδευση της Ελισάβετ διευρύνθηκε ακόμα περισσότερο όταν στο Ουίνδσορ προστέθηκε η υποκόμισσα Μαρία-Αντουανέτα ντε Μπελέζ, προκειμένου να διδάξει τις δύο πριγκίπισσες Γαλλικά και Ιστορία αλλά και να τις εξοικειώσει με τα ήθη και τα έθιμα άλλων χωρών. Η επίσημη εκπαίδευση της Ελισάβετ ολοκληρώθηκε όταν έγινε 18 ετών, το 1944, και παρόλο που δεν ήταν τόσο αυστηρή όσο θα έπρεπε, ιδίως σε σύγκριση με παλιότερους διαδόχους του θρόνου, οι γονείς της ήταν πολύ ικανοποιημένοι από την εξέλιξή της. Οι όποιες ελλείψεις είχαν συμπληρωθεί με τον μυαλωμένο και ψύχραιμο τρόπο της, τη βαθιά της προσήλωση στο καθήκον και τη νηφαλιότητά της – ιδιότητες ουσιώδεις για μια μελλοντική βασίλισσα.

Η πριγκίπισσα Ελισάβετ στρατεύεται στην ATS

Καθώς μαινόταν ο Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος, η

πριγκίπισσα Ελισάβετ ήταν αποφασισμένη να εκτελέσει

το χρέος της για την πατρίδα, ικετεύοντας τον πατέρα

της να της επιστρέψει να λάβει μέρος στην πολεμική

προσπάθεια. Όταν έγινε 18 ετών, ο πατέρας της τελικά

ενέδωσε και της έδωσε την άδεια να ενταχθεί στη

Βοηθητική Εδαφική Υπηρεσία (ATS), έναν γυναικείο

κλάδο του Βρετανικού Στρατού. Εδώ, η Ελισάβετ εκπαιδεύεται ως μηχανικός και οδηγός. Ξεκίνησε ως χαμηλόβαθμη υπαξιωματικός αλλά στο τέλος του πολέμου η πριγκίπισσα έφτασε στον βαθμό της υπολοχαγού.

1945

Οπρίγκιπας Φίλιππος, δούκας του Εδιμβούργου, ήταν ένας από τους πιο αναγνωρίσιμους άνδρες στον κόσμο. Ως σύζυγος της βασίλισσας Ελισάβετ Β΄, εκπροσώπησε τη βρετανική μοναρχία για 70 και πλέον χρόνια. Πριν πεθάνει, τον Απρίλιο του 2021, ήταν ο άνθρωπος με τη μεγαλύτερη θητεία ως βασιλικός σύζυγος της Βρετανίας. Μαζί με τη βασίλισσα έκανε πολλά για να εκπροσωπεί τη βασιλική οικογένεια ως ένας απαράλλακτος θεσμός σε έναν κόσμο που είχε γίνει σχεδόν αγνώριστος από το 1952, όταν η νεαρή Ελισάβετ ανήλθε στον θρόνο. Ωστόσο, από την πλευρά του Φιλίππου, αυτή η ασφάλεια ήταν πολύ αντίθετη με την προηγούμενη ζωή του, όπως την είχαν διαμορφώσει ο πόλεμος, η παραμέληση, η τραγωδία και η καρτερία. Από πολλές πλευρές, ο πολύχρονος και επιτυχημένος γάμος του μαζί με την κατοπινή του οικογένεια ήταν η ανταμοιβή για τις δοκιμασίες

της νιότης του.

των Σλέσβιγκ-Χόλσταϊν-Σόντερμπουργκ-Γκλύκσμπουργκ. Μολονότι δεν ήταν Βρετανός υπήκοος από γεννησιμιού του, είχε ωστόσο οικογενειακούς δεσμούς με την Αγγλία. Ο παππούς του, από την πλευρά της μητέρας του, ο πρίγκιπας Λουδοβίκος του Μπάτενμπεργκ, ήταν πολιτογραφημένος Βρετανός και υιοθέτησε το επώνυμο «Μάουντμπατεν» κατά τη διάρκεια του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Ο Φίλιππος ήταν συγγενής της βρετανικής βασιλικής οικογένειας μέσω της βασίλισσας Βικτωρίας, αλλά ήταν έκτος στη γραμμή διαδοχής για τον ελληνικό θρόνο, ενώ ο θείος του, από την πλευρά του πατέρα του, ο Κωνσταντίνος Α΄, ήταν βασιλιάς της Ελλάδας.

Παρ’ όλα αυτά, οι ευρύτερες ευρωπαϊκές διασυνδέσεις του σύντομα θα υποβάλλονταν σε σκληρή δοκιμασία, επειδή γεννήθηκε σε μια ταραγμένη

εποχή για την Ελλάδα και η παραμονή του στη γενέτειρα χώρα του δεν θα διαρκούσε πολύ.

στη συνέχεια ο πόλεμος χάθηκε. Ο Ανδρέας απαλλάχθηκε από τη διοίκησή του και έναν χρόνο αργότερα συνελήφθη κατά την Επανάσταση της 11ης Σεπτεμβρίου 1922, της εξέγερσης των ελληνικών ενόπλων δυνάμεων εναντίον της κυβέρνησης, την οποία θεωρούσαν υπεύθυνη για την τουρκική νίκη. Αυτό οδήγησε στην πτώση της ελληνικής μοναρχίας και στην παραίτηση του βασιλιά Κωνσταντίνου. Ως αδελφός του Κωνσταντίνου και ένας ατιμασμένος στρατιωτικός διοικητής, ο Ανδρέας ήρθε αντιμέτωπος με μεγάλους μπελάδες. Κατηγορήθηκε για προδοσία και αρχικά καταδικάστηκε σε θάνατο. Όταν ο στρατηγός Πάγκαλος, ο Έλληνας υπουργός Πολέμου τον ρώτησε: «Πόσα παιδιά έχετε;» και ο Ανδρέας απάντησε, λέγεται ότι ο Πάγκαλος είπε: «Τα καημένα, τι κρίμα που σύντομα θα μείνουν ορφανά».

Ο

Φίλιππος γεννήθηκε στις 10 Ιουνίου 1921 στο Μον Ρεπό της Κέρκυρας και ήταν μοναχογιός του πρίγκιπα Ανδρέα της Ελλάδας και της Δανίας και της πριγκίπισσας Αλίκης του Μπάτενμπεργκ, οι οποίοι είχαν ήδη τέσσερις κόρες: την Καικιλία, τη Σοφία, τη Μαργαρίτα και τη Θεοδώρα. Αν και σήμερα θεωρείται τυπικά Βρετανός, ο Φίλιππος γεννήθηκε ως πρίγκιπας της

Ελλάδας και της Δανίας, ένας διπλός τίτλος που αντανακλούσε στο όνομά του. Αν και είχε βαπτιστεί Φίλιππος, ανήκε στον δανο-γερμανικό οίκο

Ο πατέρας του Φιλίππου ήταν απών στη γέννησή του, καθώς πολεμούσε με τον Ελληνικό Στρατό στον Ελληνοτουρκικό Πόλεμου του 19191922. Στη διάρκεια αυτής της σύγκρουσης, ο Ανδρέας ήταν διοικητής του Ελληνικού Δεύτερου Σώματος Στρατού αλλά αποδείχτηκε ένας αναποτελεσματικός στρατηγός. Στην κρίσιμη Μάχη του Σαγγάριου, στις 19 Σεπτεμβρίου 1921, αρνήθηκε να υπακούσει στις διαταγές του ανωτέρου του και προσπάθησε να οργανώσει δικό του σχέδιο μάχης. Δυστυχώς, η έλλειψη συντονισμού και επικοινωνιών οδήγησε σε αδιέξοδο στο πεδίο της μάχης και

Όταν η πριγκίπισσα Αλίκη πληροφορήθηκε τη θέση του Ανδρέα, ταξίδεψε στην Αθήνα για να παρακαλέσει για τη ζωή του και επειδή δεν της επέτρεψαν να δει τον σύζυγό της στράφηκε για βοήθεια στους Βρετανούς συγγενείς της. Ο βασιλιάς Γεώργιος Ε΄, ο οποίος πιθανώς αισθανόταν τύψεις, αφού στη διάρκεια του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου αρνήθηκε να δώσει άσυλο στον εξάδελφό του, τον τσάρο Νικόλαο Β΄ της Ρωσίας, και στην οικογένειά του, έσπευσε να μεσολαβήσει για την ασφαλή απομάκρυνση της οικογένειας.

Το ελληνικό δικαστήριο εξόρισε για πάντα τον Ανδρέα από την Ελλάδα και τελικά ελευθερώθηκε τον Δεκέμβριο του 1922. Στάθηκε τυχερός, επει- Topfoto

Ανακαλύψτε πώς ο «παντοτινά αφοσιωμένος άνδρας και

δή έξι άλλα μέλη της κυβέρνησης δικάστηκαν

και εκτελέστηκαν. Λίγο αργότερα, μια βρετανική

κανονιοφόρος μετέφερε την οικογένεια στην

Κέρκυρα. Ο πρίγκιπας Φίλιππος ήταν ακόμη

μωρό και λέγεται ότι επιβιβάστηκε στο πλοίο

μέσα σε μια κούνια φτιαγμένη από ένα πορτο-

καλί κιβώτιο. Για το βρέφος αυτή ήταν η αρχή

μιας περιπλάνησης δεκαετιών χωρίς ιθαγένεια.

Από τη στιγμή που ο Φίλιππος αναχώρησε από

την Κέρκυρα στις 3 Δεκεμβρίου 1922 μέχρι να

μετακομίσει στο Κλάρενς Χάουζ ως σύζυγος της

πριγκίπισσας Ελισάβετ στα τέλη της δεκαετίας

του ’40, δεν είχε μόνιμη κατοικία.

Η οικογένεια προσπάθησε να εγκατασταθεί

στη Γαλλία, στο Σεντ Κλου κοντά στο Παρίσι, όπου ο Ανδρέας και η Αλίκη δανείστηκαν ένα σπίτι ζώντας εξαρχής μέσα σε σχετική ένδεια. Η

Αλίκη κατάφερε να κρατήσει ενωμένη την οικογένεια χάρη σε ένα μικρό επίδομα από τον αδελφό της και ο Ανδρέας συνέβαλε με μια μικρή

κληρονομιά, αλλά ως επί το πλείστον βασίζονταν σε δάνεια και ξένα ρούχα. Τα σχολικά δίδακτρα

των παιδιών τα πλήρωναν συγγενείς, με τον Φίλιππο να παρακολουθεί την Αμερικανική Σχολή ΜακΤζάνετ στο Παρίσι. Η ζωή του ήταν μπερδεμένη – ήταν ένας Έλληνας πρίγκιπας που ζούσε στη Γαλλία αλλά σπούδαζε με βρετανικό τρόπο. Το γεγονός ότι δεν είχε ιθαγένεια σήμαινε ότι μπορούσε να φτιάξει τη δική του, κάτι που εξήγησε αργότερα: «Ποτέ μου δεν σκέφτηκα ότι ήμουν Σκανδιναβός και συγκεκριμένα Δανός. Στο σπίτι μιλούσαμε αγγλικά. Οι άλλοι μάθαιναν ελληνικά. Εγώ τα καταλάβαινα λίγο. Έπειτα όμως η συζήτηση γύριζε στα γαλλικά και μετά στα γερμανικά, επειδή είχα Γερμανούς εξαδέλφους. Αν δεν μπορούσες να σκεφτείς μια λέξη σε μια γλώσσα, τη διατύπωνες σε άλλη».

Το 1928, ο Φίλιππος επισκέφθηκε για πρώτη φορά τη Βρετανία για να παρακολουθήσει τη Σχολή Τσιμ. Φαίνεται πως ήταν ένα άτακτο παιδί που χρειαζόταν κάποια πειθαρχία. Το 1929, η Αλίκη έγραψε στο σχολείο, κάπως ανήσυχη, ζητώντας από τους δασκάλους του να συγκροτήσουν έναν Λόχο Λυκόπουλων για τον γιο της:

«Η εκπαίδευση θα είχε θαυμάσια επιρροή πάνω του. Σίγουρα θα ήμουν ευγνώμων, αν μπορούσατε να το διευθετήσετε το συντομότερο δυνατόν». Σε αυτή τη φάση η οικογένεια του Φιλίππου είχε αρχίσει ήδη να καταρρέει. Η Αλίκη, η οποία γεννήθηκε κωφή, βρισκόταν στα πρόθυρα νευρικού κλονισμού. Υπάρχουν πολλές εικασίες για τα αίτιά του· έχει αποδοθεί στις δοκιμασίες από την εξορία της οικογένειας από την Ελλάδα, στους συχνούς αποχωρισμούς από τα παιδιά της καθώς παρακολουθούσαν διαφορετικά σχολεία, σε μια τραυματική εμμηνόπαυση, σε μανιοκατάθλιψη… Μπορεί να ήταν ένας ή και συνδυασμός αυτών των παραγόντων, αλλά για οποιονδήποτε λόγο το 1931 η μητέρα του Φιλίππου εισήχθη σε ελβετικό σανατόριο.

Περίπου την ίδια εποχή, όλες οι αδελφές του Φιλίππου παντρεύτηκαν μέσα σε διάστημα εννέα μηνών ανάμεσα στο 1930-1931 και εγκαταστάθηκαν στη Γερμανία. Ο πρίγκιπας Ανδρέας, ο οποίος περνούσε όλο και περισσότερο καιρό μακριά από το σπίτι της οικογένειας στο Παρίσι, έφυγε τελικά

Θεοδώρα

1906-1969

Δευτερότοκο παιδί του

πρίγκιπα Ανδρέα της Ελλάδας και της Δανίας και

της πριγκίπισσας Αλίκης

του Μπάτενμπεργκ. Η

Θεοδώρα παντρεύτηκε

τον Μπέρτολντ, μαρκήσιο

του Μπάντεν. Πέθανε το

1969, μόλις πέντε εβδομάδες μετά τον θάνατο της μητέρας της.

Καικιλία

1911-1937

Η Καικιλία ήταν παντρε-

μένη με τον Γκέοργκ Ντό-

νατους και, όντας έγκυος,

σκοτώθηκε σε αεροπορι-

κό δυστύχημα στα 26 της

μαζί με τον σύζυγό της

και τους δύο γιους της,

αφήνοντας πίσω μια κόρη, την Ιωάννα, η οποία δύο χρόνια αργότερα πέθανε από μηνιγγίτιδα.

κι εκείνος, μετακομίζοντας στη Νότια Γαλλία με

μια ερωμένη. Σύμφωνα με έναν συγγενή, ήταν «ένας πολύ δυστυχισμένος άνθρωπος». Η Σοφία, η αδελφή του Φιλίππου, είπε: «Κάπως χαθήκαμε

όλοι και το σπίτι στο Σεν Κλου έκλεισε».

Ήταν γεγονός ότι οι γονείς του Φιλίππου είχαν παραιτηθεί από τις ευθύνες απέναντι στον

γιο τους, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι αδιαφορούσαν – σε κάθε περίπτωση τον υπεραγαπούσαν αλλά έτσι όπως ζούσαν σήμαινε πως αδυνατούσαν να τον φροντίσουν κανονικά. Ήταν μόλις

δέκα ετών και ανάμεσα στο 1932 και το 1937 δεν

θα έπαιρνε ούτε λέξη από τη μητέρα του. Όταν, χρόνια αργότερα, ρωτήθηκε για αυτή την περίοδο, η απάντησή του ήταν στωική και ρεαλιστι-

κή: «Απλώς συνέβη. Η οικογένεια διαλύθηκε. Η

μητέρα μου ήταν άρρωστη, οι αδελφές μου ήταν παντρεμένες και ο πατέρας μου ζούσε στη Νότια Γαλλία. Έπρεπε απλώς να συνεχίσω. Αυτό κάνεις. Αυτό κάνει κάποιος».

Έπειτα από αυτή τη διάλυση, μεγάλο μέρος της ευθύνης για τη φροντίδα του Φιλίππου

ανέλαβε το βρετανικό κομμάτι της οικογένειας.

Η γιαγιά του, από την πλευρά της μητέρας του,

Σοφία

1914-2001

Η Σοφία ήταν η πρώτη που παντρεύτηκε, το 1930, τον πρίγκιπα Κρίστοφ της Έσσης, ο οποίος πέθανε 13 χρόνια αργότερα. Έπειτα, ξαναπαντρεύτηκε με τον πρίγκιπα Γεώργιο Γουλιέλμο του Ανόβερου. Η Σοφία ήταν νονά του πρίγκιπα Εδουάρδου, του τέταρτου παιδιού του Φιλίππου.

Μαργαρίτα

1905-1981

Η μεγαλύτερη αδελφή της οικογένειας. Η Μαργαρίτα παντρεύτηκε τον πρίγκιπα Γκότφριντ του Χόχενλοχε-Λάνγκενμπουργκ. Έκαναν έξι παιδιά. Πέθανε σε ηλικία 76 ετών, 21 χρόνια μετά τον σύζυγό της.

Πριγκίπισσα Αλίκη

1885-1969

Στις δεκαετίες του 1920 και του 1930 η μητέρα του Φιλίππου, η πριγκίπισσα Αλίκη του Μπάτενμπεργκ, κλείστηκε σε διάφορα σανατόρια. Όταν βγήκε, βρήκε τη γαλήνη στη θρησκεία και έγινε μοναχή. Πέθανε το 1969 στα Ανάκτορα του Μπάκιγχαμ.

Πρίγκιπας Ανδρέας

1882-1944

Ο πρίγκιπας Ανδρέας εγκατέλειψε την οικογένειά του και εγκαταστάθηκε με την ερωμένη του σε μια θαλαμηγό στη Γαλλική Ριβιέρα. Συνάντησε για πρώτη φορά τη σύζυγό του έπειτα από έξι χρόνια στην κηδεία της Καικιλίας το 1937. Πέθανε από συγκοπή στο Μόντε Κάρλο το 1944.

πριγκίπισσα Βικτωρία, τον έστειλε να ζήσει με τον θείο του τον Τζορτζ, μαρκήσιο του Μίλφορντ Χέιβεν. Για τα επτά επόμενα χρόνια ήταν ο κηδεμόνας του αντικαθιστώντας τον πατέρα του. Ο Φίλιππος θα γινόταν στενός φίλος με τον Ντέιβιντ, τον γιο του Τζορτζ, που αργότερα θα γινόταν κουμπάρος στον γάμο του με την πριγκίπισσα Ελισάβετ. Τα δύο αγόρια παρακολούθησαν τη Σχολή

Τσιμ, όπου ο Φίλιππος διακρίθηκε στον αθλητισμό. Συχνά ο μαρκήσιος πήγαινε να τους παρακολουθήσει σε σχολικούς αγώνες. Το Μίλφορντ Χέιβενς πρόσφερε στον Φίλιππο μια αίσθηση σταθερότητας που του έλειπε, αλλά θυμόταν την αναστάτωση ως συγκεχυμένη. Όταν ρωτήθηκε αργότερα ποια γλώσσα μιλούσαν στο σπίτι, εκείνος απάντησε: «Τι εννοείτε, στο σπίτι;»

Το 1933, η Θεοδώρα, η δεύτερη αδελφή του Φιλίππου, εμφανίστηκε ξανά στη ζωή του και τον κατεύθυνε προς τον δρόμο μιας διαφορετικής εκπαίδευσης· τον σύστησε σε έναν σημαντικό μέντορα: τον Κουρτ Χαν. Η Θεοδώρα παντρεύτηκε τον Μπέρτολντ, μαρκήσιο του Μπάντεν, γιο του τελευταίου καγκελάριου της Αυτοκρατορικής Γερμανίας. Ο Χαν υπηρέτησε ως ιδιαίτερος γραμματέας του καγκελάριου και γνώριζε την οικογένεια, ενώ ήταν ένας αφοσιωμένος εκπαιδευτικός. Επρόκειτο για έναν Γερμανό πατριώτη εβραϊκής καταγωγής που είχε εμπλακεί στη Συνθήκη των Βερσαλλιών του 1919. Η συμπεριφορά των Συμμάχων απέναντι στη μεταπολεμική Γερμανία τον ενόχλησε τόσο πολύ που συνέβαλε στην επινόηση του όρου «Kriegsschuldlüge» («Το ψέμα της

Getty, Mary Evans, Wi

Μια διχασμένη οικογένεια

Ανακαλύψτε τι απέγινε η διαλυμένη οικογένεια του Φιλίππου

αποφάσισε να εγγραφεί στο Κολέγιο του Βρετανικού Πολεμικού Ναυτικού «Μπριτάνια» στο Ντάρτμουθ. Διακρίθηκε στη ναυτική εκπαίδευση και σχεδόν πέρασε με άριστα τις εξετάσεις. Σύμφωνα με τον συμμαθητή του μελλοντικό Πρώτο Λόρδο του Ναυαρχείου Τέρενς Λιούιν: «Ο πρίγκιπας Φίλιππος ήταν ένας εξαιρετικά ταλαντούχος ναυτικός.

Δεν υπάρχει η παραμικρή αμφιβολία επί τούτου.

Αν δεν γινόταν αυτό που έγινε, εκείνος θα ήταν ο πρώτος λόρδος και όχι εγώ». Αυτή ήταν μια έντονη εποχή για να ενταχθεί στο Πολεμικό Ναυτικό καθώς η Βρετανία βρισκόταν στα πρόθυρα του πολέμου με τη Γερμανία, αλλά η περίοδος του Φιλίππου στο Ντάρτμουθ συνέπεσε με την πρώτη του συνάντηση με τη μέλλουσα σύζυγό του. Τον Ιούλιο του 1939, ο Φίλιππος ανέλαβε την ψυχαγωγία των μακρινών του εξαδέλφων, της 13χρονης πριγκίπισ-

σας Ελισάβετ και της μικρότερης αδελφής της, της Μαργαρίτας, όταν επισκέφθηκαν το κολέγιο. Είχαν συναντηθεί το 1934 και το 1937 στη στέψη του Γεωργίου ΣΤ΄, αλλά τότε η Ελισάβετ ερωτεύτηκε τον Φίλιππο. Τα επόμενα χρόνια θα αλληλογραφούσαν, αλλά προς το παρόν υπήρχαν άλλες προτεραιότητες. Έπρεπε να διεξαχθεί ένας πόλεμος. Η πολεμική υπηρεσία του Φιλίππου άρχισε όταν τοποθετήθηκε στο πολεμικό πλοίο «Ραμίλιες» στην Κεϋλάνη τον Ιανουάριο του 1940. Τις πρώτες μέρες του πολέμου έμεινε μακριά από τη δράση, καθώς η Ελλάδα δεν βρισκόταν σε πόλεμο και επειδή ήταν ένας Έλληνας πρίγκιπας και οι Βρετανοί δεν ήθελαν να σκοτωθεί σε πλοίο του Βρετανικού Ναυτικού. Αυτό όμως άλλαξε, όταν η Ιταλία εισέβαλε στην Ελλάδα και ο Φίλιππος ανέλαβε ενεργό δράση. Στη Ναυμαχία του Ταινάρου, τον Μάρτιο του 1941, ο Φίλιππος υπηρέτησε ως δόκιμος αξιωματικός στο πολεμικό «Βάλιαντ», όπου ήταν υπεύθυνος λειτουργίας του προβολέα

του πλοίου για τον εντοπισμό σκαφών στη διάρκεια της νύχτας. Όπως θυμόταν: «Ανέφερα ότι είχα εντοπίσει έναν στόχο και διέταξα να ανοίξουν τα πτερύγια περιβλήματος. Ο προβολέας φώτισε ένα ακίνητο καταδρομικό και τότε ξέσπασε η κόλαση. Και τα οκτώ πυροβόλα μας των 15 ιντσών, συν εκείνα της ναυαρχίδας, συν του πολεμικού ‘‘Μπάρχαμ’’, άρχισαν να βάλλουν εναντίον του ακίνητου καταδρομικού, το οποίο εξαφανίστηκε μέσα σε μια έκρηξη και ένα σύννεφο καπνού. Κατόπιν, διέταξα ‘‘στροφή αριστερά’’ φωτίζοντας ένα άλλο ιταλικό καταδρομικό, το οποίο είχε την ίδια μεταχείριση». Τα σκάφη που είχε αναγνωρίσει ο Φίλιππος ήταν δύο από τα πέντε ιταλικά πολεμικά που βύθισαν οι Βρετανοί με απώλειες 2.300 ναύτες. Ήταν η μεγαλύτερη ναυτική ήττα της Ιταλίας και σε τηλεγραφήματα ο Φίλιππος αναφέρεται για το θάρρος του με αποτέλεσμα να παρασημοφορηθεί με το ελληνικό Αριστείο Ανδρείας.

Τον επόμενο χρόνο, σε ηλικία 21 ετών, ο Φίλιππος προήχθη και έγινε ένας από τους νεότερους υποπλοιάρχους του Ναυτικού και τον Ιούλιο του 1943 ανέλαβε ξανά δράση, αυτή τη φορά στο πολεμικό «Γουάλας», συμμετέχοντας στη συμμαχική απόβαση στη Σικελία. Στη διάρκεια μιας νυχτερινής επίθεσης, ένα γερμανικό αεροπλάνο βομβάρδισε το «Γουάλας». Σε μια συνέντευξή του το 2003, ο Χάρι Χάργκριβς, ένας υπαξιωματικός του πλοίου θυμόταν: «Ήταν προφανές ότι ήμασταν στόχος και ότι δεν θα σταματούσαν αν δεν κατάφεραν ένα μοιραίο πλήγμα. Ήταν σαν να πηγαίναμε στα τυφλά, προσπαθώντας να αποφύγουμε έναν εχθρό που το μόνο του πρόβλημα ήταν να στοχεύσει σωστά. Κανείς δεν αμφέβαλε ότι από στιγμή σε στιγμή θα δεχόμασταν ένα άμεσο πλήγμα». Στη διάρκεια μιας ανάπαυλας της επίθεσης, ο Φίλιππος ενήργησε γρήγορα. «Ο

υποπλοίαρχος [Φίλιππος] συνομίλησε βιαστικά με τον πλοίαρχο και αμέσως μετά μια ξύλινη σχεδία συναρμολογήθηκε πάνω στο κατάστρωμα». Στη σχεδία τοποθετήθηκαν σημαδούρες καπνού, δημιουργώντας την ψευδαίσθηση φλεγόμενων συντριμμιών που επέπλεαν. Το γερμανικό αεροπλάνο ξεγελάστηκε και επιτέθηκε στη σχεδία, ενώ το πλοίο απομακρύνθηκε υπό την κάλυψη του σκοταδιού. Ο Χάργκριβς εγκωμίασε την πρωτοβουλία του Φιλίππου: «Ήταν μια θαυμάσια γρήγορη σκέψη. Εκείνη τη νύχτα ο πρίγκιπας Φίλιππος μας έσωσε τη ζωή, διότι το πλοίο σίγουρα θα βυθιζόταν. Πάντα ήταν πολύ θαρραλέος και επινοητικός». Αργότερα ο ίδιος ο Φίλιππος μίλησε για το σχέδιό του σε μια συνέντευξη στο BBC και το περιέγραψε ως «ένα τρομακτικά καλό κόλπο […] έτσι τη γλιτώσαμε». Παρά τον ανέμελο τόνο του, ακόμα κι εκείνος κατάφερε να ομολογήσει ότι «η αίσθηση ήταν πολύ δυσάρεστη». Το τέλος του πολέμου βρήκε τον Φίλιππο στο πολεμικό «Γουέλπ», ένα από τα πλοία που έλαβαν μέρος στην επίσημη παράδοση της Ιαπωνίας στις 2 Σεπτεμβρίου 1945. Θυμόταν ότι: «Ήταν μεγάλη ανακούφιση να βρίσκεσαι στον Κόλπο του Τόκυο και να παρακολουθείς με τα κιάλια την τελετή της παράδοσης περίπου 200 μέτρα μακριά σου». Μετά την παράδοση, το πλοίο του παρέλαβε πρώην αιχμαλώτους πολέμου και η εμφάνισή τους τον συγκλόνισε. «Οι άνθρωποι αυτοί ήταν άνδρες του Ναυτικού. Ήταν λιπόσαρκοι. Από τα μάτια τους κυλούσαν δάκρυα, έπιναν το τσάι τους, δεν μπορούσαν καν να μιλήσουν. Ήταν μια σχεδόν ασυνήθιστη αίσθηση».

Τώρα που ο πόλεμος τελείωσε, περίμενε ότι θα συνέχιζε τη ναυτική καριέρα του, όμως η μοίρα είχε αποφασίσει διαφορετικό μέλλον για αυτόν…

Alamy; TopFoto, Getty

«ΣΤΗ ΔΊΑΡΚΕΊΑ ΤΩΝ ΔΊΑΚΟΠΩΝ ΓΊΝΟΝΤΑΝ

Η ΑΛΗΘΊΝΗ ΊΣΤΟΡΊΑ ΤΟΥ

ΣΤΕΜΜΑΤΟΣ

Η αληθινή ιστορία έρωτα και θυσίας κατά τη βασιλεία της Ελισάβετ Β΄

Γνωρίστε τον άνδρα

που πρώτα κατέκτησε και μετά ράγισε

την καρδιά της Μαργαρίτας

Δείτε μερικές καθοριστικές στιγμές

στη ζωή της βασιλικής οικογένειας

Πώς τα πρώτα χρόνια του Καρόλου σημαδεύτηκαν από αποχωρισμό

και μοναξιά

Η δεκαετία του ’90 βρήκε ένα ζευγάρι

σε πόλεμο και μια χώρα σε αναστάτωση