ΩΡΑ ΓΙΑ ΥΠΝΟ

«Ίσως»

208

Εφαρμόζοντας τη μέθοδο... στον αέρα

214

Πάμε διακοπές με το αεροπλάνο – Ποιος θέλει να έρθει;

220

Διακοπές και ύπνος – Κανένα πρόβλημα

223

Νέο μωρό στην οικογένεια

226

Οι κίνδυνοι του τέλειου γονιού

228

Αντιμετωπίζοντας τις αλλαγές στην ώρα

233

Τα παραμύθια της γιαγιάς

237

Εκπαίδευση ύπνου ή συμβουλευτική ύπνου;

239

Όταν το μωρό κοιμάται, αλλά εσείς όχι

243

Ωχ! Παλινδρόμηση

247

Όταν η βοήθεια είναι απαραίτητη

249

Ερωτήσεις κι απαντήσεις

251

Επίλογος κι ευχαριστίες

258

Παραρτήματα και προσαρτήματα

261

Εισαγωγικό σημείωμα

Όταν διάβασα το βιβλίο της Dorit Kreiser, ένα μόνο πράγμα μπορούσα να σκεφτώ: Γιατί να μην είχα το βιβλίο αυτό εικοσιπέντε χρόνια πριν; Όντας γιατρός, πέρασα πολλά χρόνια χωρίς ύπνο – όχι μόνο γιατί δούλευα υπερωρίες στο νοσοκομείο, αλλά κι επειδή είχα τρία παιδιά που δεν ήξεραν πώς να κοιμηθούν από μόνα τους και ξυπνούσαν διαρκώς στα ενδιάμεσα των κύκλων του ύπνου. Τη νύχτα συνήθιζα να τα βάζω για ύπνο είτε ταΐζοντάς τα είτε κρατώντας τα στην αγκαλιά μου. Καθώς μεγάλωναν, αυτές οι μέθοδοι άρχισαν να γίνονται ολοένα και λιγότερο αποτελεσματικές. Για πολλά χρόνια, η οικογένειά μου και εγώ υποφέραμε από έλλειψη ύπνου και ως γιατρός, καταλάβαινα πολύ καλά τις επιπτώσεις μιας τέτοιας στέρησης. Παλιότερα, δεν υπήρχαν ακόμη ούτε εκπαιδευτές ύπνου, ούτε βιβλία σαν αυτό της Dorit, που εγώ θεωρώ μια νεράιδα του ύπνου. Με την Dorit γνωριζόμαστε πάνω από είκοσι χρόνια. Η συμβολή της στον κόσμο αυτόν ως μαία, ψυχοθεραπεύτρια, σύμβουλος γονέων και εκπαιδεύτρια ύπνου είναι απαράμιλλη. Η εξελικτική πορεία της Dorit όλα αυτά τα χρόνια, ως προς την θεωρητική παράδοση αλλά

12 | Dorit Kreiser

και την πρακτική της εφαρμογή στην εκπαίδευση ύπνου, είναι αξιοσημείωτη στον τομέα της, έχοντας μάλιστα καταφέρει να τη μεταλαμπαδεύσει σε πολλούς γονείς. Στο βιβλίο της, η Dorit αφηγείται σε πρώτο πρόσωπο, προκειμένου να διαφωτίσει πώς το επιστημονικό, ιστορικό και προσωπικό της υπόβαθρο την βοήθησαν να κατανοήσει ότι ο ύπνος είναι πραγματικά καθοριστικός, αναπτύσσοντας τη μέθοδο «Σσς... το βράδυ κοιμόμαστε». Δικαίως, προτείνει στους γονείς να αρχίζουν εκπαίδευση ύπνου στα μωρά τους, την περίοδο που ξεκινά η διαμόρφωση του βιολογικού τους ρολογιού. Το βιολογικό ρολόι έχει διαμορφωθεί πλήρως στις οκτώ με δώδεκα εβδομάδες μετά τη γέννα. Μέσα σε αυτό το χρονικό διάστημα κάθε βρέφος πρέπει να μαθαίνει πώς να κοιμάται. Η Dorit πλαισιώνει την επίτευξη του στόχου αυτού με διάθεση φιλική και ξεκάθαρη. Αυτό που εκτίμησα ιδιαίτερα, είναι η επιμονή της Dorit να εκπληρώνονται οι σωματικές και ψυχικές ανάγκες του κάθε παιδιού κατά τη διάρκεια της ημέρας, ώστε η νύχτα να είναι ο χρόνος που μαθαίνουν πώς να κοιμούνται. Η Dorit τρέφει μεγάλη αγάπη για τα παιδιά και τα βρέφη, ενώ παράλληλα συναισθάνεται και τις ανάγκες του γονέα. Οι αναγνώστες του βιβλίου θα μάθουν για την ανθρώπινη φύση, τα ανθρώπινα λάθη και τους αποκαλυπτικούς συλλογισμούς της Dorit, καθώς επίσης και τη μοναδική μέθοδο «Σσς... το βράδυ κοιμόμαστε». Είμαι σίγουρη ότι οποιοσδήποτε κι αν διαβάσει αυτό το βιβλίο, ακολουθώντας τις συστάσεις και τις οδηγίες του, θα έχει κερδίσει ένα απολαυστικό ταξίδι, αλλά κι έναν γαλήνιο και αδιάλειπτο βραδινό ύπνο.

Irit Eisen, MD Επικεφαλής Μονάδας Νεογνών Νοσοκομειακή Μονάδα Haim Seba του Tel Hashomer Ισραήλ

Πρόλογος

Μου έχει ζητηθεί να γράψω αυτό το βιβλίο τόσες πολλές φορές που, εντέλει, δεν μπορούσα πλέον να αρνηθώ. Γιατί δίσταζα; Για να είμαι ειλικρινής, είχα τον φόβο ότι ένα βιβλίο θα μπορούσε να αντικαταστήσει την υπέροχη συνεργασία που είχα με πολλούς γονείς, οι οποίοι μου επέτρεψαν να βοηθήσω τις οικογένειές τους και να αγγίξω τις ζωές των παιδιών τους. Αγάπησα τόσο πολύ τις προσωπικές αυτές συναντήσεις, που δυσκολεύτηκα τρομερά στην ιδέα ότι θα μπορούσε να παύσει η δια ζώσης εργασία μου με τις οικογένειες, αφού οι άνθρωποι πλέον θα μπορούσαν απλά να αγοράσουν και να διαβάσουν το βιβλίο μου. Εντέλει, κατάφερα να ξεπεράσω τις ανησυχίες μου κι έτσι έχω την χαρά να σας παρουσιάζω ένα βιβλίο γεμάτο προτάσεις και ιδέες που θα μπορούσαν να αλλάξουν τη ζωή της οικογένειάς σας. Ναι, πρόκειται για ένα ακόμη βιβλίο που ασχολείται με το πώς να βοηθήσετε το μωρό σας να κοιμηθεί. Υπάρχουν πολλά σπουδαία βιβλία εκεί έξω με εξαιρετικές ιδέες κι ορθές συμβουλές, όμως έχω διαφορετική προσέγγιση με τους πελάτες:

14 | Dorit Kreiser

Ανέπτυξα μια μοναδική μέθοδο που έχει βοηθήσει χιλιάδες παιδιά ανά τον κόσμο να κοιμούνται καθ’ όλη τη διάρκεια της νύχτας. Η μέθοδος εφαρμόζεται συνδυάζοντας την καθοδήγηση των γονέων με την επίτευξη πραγματικών οροσήμων και τη δημιουργία δυναμικών μέσα στην καθημερινή ζωή των παιδιών. Εγώ θα σας παρέχω τα εργαλεία που μπορείτε να χρησιμοποιείτε κατά τη διάρκεια της ημέρας, ώστε να βοηθήσετε το παιδί σας να κοιμάται τη νύχτα. Έχω διαπιστώσει ότι τα πράγματα που συμβαίνουν κατά τη διάρκεια της ημέρας ασκούν ισχυρή επιρροή στον ύπνο του παιδιού σας. Μέσα σε αυτό το βιβλίο έχω συμπεριλάβει και δικά μου σκληρά γονικά μαθήματα, με σκοπό να σας βοηθήσω να τα αποφύγετε, αλλά και για να καταλάβετε ότι δεν είστε μόνοι. Δεν είναι εύκολο να είσαι γονέας. Πιστεύω ακράδαντα πως αφού διαβάσετε το βιβλίο κι εφαρμόσετε τη μέθοδό μου, το μωρό σας θα κοιμάται όλη τη νύχτα. Καθώς επίσης, θα δείτε την ποιότητα της ζωής σας να βελτιώνεται σημαντικά και να αλλάζει κατά πολύ, αφού δεν θα επιτρέπετε πια στους φόβους ή στους αυστηρούς κανόνες να καταλαμβάνουν πλήρως τη διαδικασία ανατροφής των παιδιών σας. Η μέθοδός μου αναφέρεται σε οποιοδήποτε θέμα είναι πιθανό να προκύψει και να αποτελέσει εμπόδιο για τον ύπνο, ξεκινώντας από την εμφάνιση των νεογιλών δοντιών, τις παιδικές ασθένειες, μέχρι το πώς να μεριμνούμε για τον ύπνο υπό ασυνήθεις συνθήκες και τι μπορεί να γίνει στην περίπτωση που πισωγυρίζουμε. Δεν είναι τόσο απλό να είσαι γονέας. Υπάρχουν τόσες πολλές «μέθοδοι» για την εκπαίδευση του ύπνου, τόσες διαφορετικές προσεγγίσεις. Η πληθώρα επιλογών μπορεί να προκαλέσει πολλή σύγχυση. Ποια είναι η σωστή μέθοδος; Ποιος έχει δίκιο; Με τόσες έρευνες να συγκρούονται μεταξύ τους, πώς μπορεί να είμαστε σίγουροι για το ποιος είναι ο σωστός τρόπος; Έχετε ήδη προσπαθήσει τόσα πολλά πράγματα και τόσες πολλές μεθόδους. Έχετε διαβάσει ό,τι έχει γραφτεί και τίποτα δεν έχει πετύ-

Ωρα Για Υπνο | 15

χει. Εύχεστε πια να μπορούσατε να βάλετε το παιδί σας για ύπνο μ’ ένα χαμόγελο κι ένα μαγικό ραβδί. Αυτό το βιβλίο είναι εδώ για να σας βοηθήσει και να σας εκπαιδεύσει με τρόπο διαφορετικό, ώστε να αποκτήσετε μία από τις πιο σημαντικές δεξιότητες: ΠΩΣ ΝΑ ΚΟΙΜΑΤΑΙ. Ύστερα από εφτά χρόνια εργασίας ως πιστοποιημένη μαία, δέχτηκα πρόταση από τη νοσοκομειακή Διοίκηση να αναλάβω την επίβλεψη στη Μαιευτική και Νεογνολογική κλινική που μόλις επρόκειτο να εγκαινιαστεί. Αν και η νέα κλινική ήταν επιτυχής, αντιμετώπιζε ένα πρόβλημα: κατά τη βραδινή βάρδια ήταν μόνο τρεις νοσοκόμες διαθέσιμες για τριάντα βρέφη και δεν προλάβαιναν να τα αγκαλιάσουν όλα – με αποτέλεσμα να κλαίνε όλα συνεχώς. Οι μητέρες που έρχονταν κατά τη βραδινή επίσκεψη αναστατώνονταν καθώς έβρισκαν ένα μωρό που το είχαν αφήσει να κλαίει ασταμάτητα. Αποφάσισα, λοιπόν, να διεξάγω έρευνα για το θέμα και ανέλαβα τη βραδινή βάρδια. Αυτό που βρήκα ήταν αφοσιωμένες νοσοκόμες, οι οποίες τάιζαν τα μωρά στην ώρα τους, τα έβαζαν να ρευτούν, τα έπλεναν με φροντίδα και τα διατηρούσαν ολοκάθαρα. Δεν μπορούσα να καταλάβω γιατί αυτά τα υγιή μωρά, που έχαιραν κάθε φροντίδας, έκλαιγαν ακόμη. Παρατηρώντας τα, όμως, είδα ότι το κλάμα των μωρών κοβόταν αργόσυρτα, ενώ έκαναν μια συγκεκριμένη κίνηση με το χέρι τους και καθένα από αυτά έκλεινε σιγά σιγά τα μάτια του κι αποκοιμιόταν. «Κοίτα να δεις» σκέφτηκα. «Επειδή δεν ήταν κανείς εκεί αμέσως να τα νανουρίσει, τους δώσαμε την ευκαιρία να το κάνουν μόνα τους». Αποφάσισα να εξερευνήσω το ζήτημα για να καταλάβω εάν επρόκειτο για σύμπτωση ή φαινόμενο. Πηγαίνοντας στην κλινική τη μια νύχτα μετά την άλλη, ανακάλυψα ότι καθένα από αυτά τα μωρά έκλαιγε λίγο, αλλά αποκοιμιόταν μόνο του εντός ολίγων λεπτών. Κάποια ήθελαν τρία λεπτά, άλλα εφτά, ενώ κάποια άλλα έκλαιγαν για περισσότερα από τριάντα λεπτά, όλα όμως θα κοιμόντουσαν από

16 | Dorit Kreiser

μόνα τους σε κάποια φάση και μάλιστα για τρεις με τέσσερις ώρες (μιλάμε για νεογνά 2-3 ημερών). Άρχισα να συνειδητοποιώ ότι τα νεογέννητα αυτά μωρά δεν είχαν μάθει ακόμα πώς να κοιμούνται από μόνα τους. Όσο βρίσκονταν μέσα στη μήτρα, συγχρονίζονταν με τις κινήσεις της μητέρας για να κοιμηθούν. Από την εμπειρία μου ως μαία, μπορώ να σας πω ότι τα έμβρυα συνηθίζουν να κινούνται μέσα στη μήτρα την ώρα που η μητέρα ξεκουράζεται. Ένιωθα πως είχα ανακαλύψει κάτι ιδιαίτερα σημαντικό. Αφού έψαξα να βρω βιβλιογραφία επί του θέματος, συνειδητο­ ποίησα ότι δεν επρόκειτο για πρωτότυπη ανακάλυψη. Ένα σημαντικό ποσοστό ερευνών καταδεικνύει ότι τα βρέφη διαθέτουν εγγενώς τη δυνατότητα να αυτορυθμίζονται και να ησυχάζουν. Έπειτα ανέπτυξα μερικές τακτικές για τους γονείς, ώστε να μπορούν να διατηρούν, αλλά και να ενισχύουν τη δυνατότητα αυτή του μωρού τους. Με τη διατήρηση, λοιπόν, και την ενίσχυση της δυνατότητας που διαθέτει εγγενώς ένα μωρό να νανουρίζεται μόνο του και να ησυχάζει, γίνεται εφικτή η μετάβαση από τον έναν κύκλο του ύπνου στον επόμενο, διευκολύνοντας τον συνεχόμενο ύπνο. Η μόνη ερώτηση που παρέμενε αναπάντητη ήταν το αν πειράζει ένα μωρό να κλαίει για μερικά λεπτά ή κάποιες φορές και περισσότερο. Παρότι τα πλεονεκτήματα ήταν για μένα ξεκάθαρα, αναρωτήθηκα μήπως η πρακτική αυτή θα μπορούσε εν μέρει να είναι επιβλαβής. Αφιέρωσα πέντε χρόνια στη μελέτη δύο μεθόδων της ψυχοθεραπείας: την ψυχοδυναμική θεραπεία του Φρόιντ και την ατομική ψυχολογία του Άντλερ. Όταν την είχα ολοκληρώσει, ήξερα πως ήμουν έτοιμη να ξεκινήσω το ταξίδι μου. Θέλω, εκ των προτέρων, να σας ενημερώσω ότι η μέθοδός μου μπορεί να καταρρίψει μερικούς μύθους, και πιθανόν να αισθανθείτε ότι δεν κάνετε το σωστό κατά τη διάρκεια των τριών πρώτων ημερών. Ωστόσο, ύστερα από τρεις μέρες (κατά μέσο όρο) και όταν το μωρό σας πέσει να κοιμηθεί και θα ξυπνήσει το επόμενο πρωί γεμάτο ενέργεια και σας χαμογελάσει, θα καταλάβετε ότι κάνατε τη σωστή

Ωρα Για Υπνο | 17

επιλογή. Η ζωή δεν είναι τρεξιματάκι. Η ζωή είναι μαραθώνιος. Σας υπόσχομαι πως αν μείνετε πιστοί στη μέθοδό μου, θα επωφεληθείτε τόσο εσείς, όσο και το μωρό σας. Μετά από τρεις μέρες, η ζωή σας μπορεί να είναι κάπως έτσι: Είναι 6 π.μ. Το παιδί σας καταλαβαίνει ότι η μέρα τελειώνει. Αρχίζει να αισθάνεται κουρασμένο και να προετοιμάζεται για τη διαδικασία του ύπνου. Θα είναι φαγωμένο, καθαρό, και θα γνωρίζει ενστικτωδώς ότι στο τέλος της ημέρας ξαπλώνουμε στο κρεβάτι μας και ονειρευόμαστε γλυκά. Αφού ξαπλώσει, θα μουρμουρίσει για μερικά λεπτά, κάνοντας τη «νανουριστική κίνηση» (θα αναλυθεί περαιτέρω) που θα το βάλει για ύπνο και όλη τη νύχτα θα κοιμάται. Δεν είναι όνειρο. Αυτό θα μπορούσε – και θα έπρεπε – να είναι η δική σας (αλλά και του παιδιού σας) η πραγματικότητα. Ελπίζω να απολαύσετε αυτό το βιβλίο – το έγραψα για εσάς και τα παιδιά σας. Σας εύχομαι καλή επιτυχία με τη μέθοδο «Σσς... το βράδυ κοιμόμαστε» και ξεκούραστες νύχτες ύπνου. Δική σας, Dorit Kreiser Ιδρύτρια & Σύμβουλος Ύπνου Το Βράδυ Κοιμόμαστε

Η ιστορία μου

Είναι 5 π.μ. – η ώρα που οι πρόγονοί μας συνήθιζαν να ξυπνούν για να κυνηγήσουν το πρώτο γεύμα της ημέρας. Είναι επίσης η ώρα που ξυπνάει η Σιρ, η μεγαλύτερη από τις κόρες μου. Μουρμουρίζω στον εαυτό μου πως χρειάζεται τάισμα. Όταν πηγαίνω στο δωμάτιο βρίσκεται εκεί, όλο χαρά, ένα πλάσμα γλυκύτατο με μια μυρωδιά που κανένα σαπούνι δεν κατάφερε ποτέ να αντιγράψει. Την φιλάω, την θηλάζω, την κάνω να ρευτεί – κι ύστερα όσο έφαγε το βγάζει. Αχ! Προσπαθώ να την ταΐσω πάλι γιατί μπορεί να είναι άδειο το στομαχάκι της, όμως εκείνη αρνείται. Μισή ώρα έχει περάσει, αλλά δεν έχει κλείσει μάτι και ούτε μπορεί να ησυχάσει. Προσπαθώ να την ταΐσω ξανά. Την βάζω στο κρεβάτι και κλαίει. Την σηκώνω – δεν πρόκειται να αφήσω το μωρό μου να κλαίει. Έχει σχεδόν αποκοιμηθεί. Την νανουρίζω, την χαϊδεύω και πέτυχε! Κοιμήθηκε η Σιρ. Κρατάω την ανάσα μου για να μην την ξυπνήσω. Την ακουμπάω στο κρεβάτι, αλλά η μετάβαση από τα χέρια μου ως εκεί την ξυπνάει. Αρχίζει και πάλι να κλαίει. Αποφασίζω να την αφήσω να κλάψει. Αρκετά! Άνθρωπος είμαι κι εγώ. Το κλάμα

Ωρα Για Υπνο | 19

γίνεται ουρλιαχτό. Το μητρικό μου ένστικτο μου ψιθυρίζει πως δεν είναι σωστό να την αφήνω να κλαίει έτσι. Ξανασηκώνω το μονάκριβο μωρό μου, αυτή τη φορά την φιλάω και της λέω, «Δεν θα σ’ αφήσει η Μανούλα να κλαις θησαυρέ μου». Δεν πιάνει. Τι στο καλό θέλει από εμένα; Έφαγε, έπαιξε. Την αγκάλιασα και την φίλησα. Την βοήθησα να αποκοιμηθεί. Και τώρα τι να την κάνω; Σχέδιο Β: το καροτσάκι. Την κουνάω και της τραγουδάω το ίδιο νανούρισμα που συνήθιζε να λέει σε μένα η δική μου μαμά. Στο όγδοο νανούρισμα, έχει αποκοιμηθεί. Την αφήνω στο καροτσάκι, καταρρέω στον καναπέ και προσεύχομαι σιωπηλά «Σε παρακαλώ Θεέ μου, κάνε να κοιμηθεί έστω και για μια ώρα». Η πριγκίπισσά μου κοιμάται μια ωρίτσα και είκοσι λεπτά! Πρόκειται για θαύμα. Την βγάζω από το καροτσάκι, την φιλάω και την αγκαλιάζω. Αυτό συμβαίνει κάθε φορά που είναι κουρασμένη και προσπαθώ να την βάλω για ύπνο. Αυτή η προσπάθεια με καταβάλλει τόσο πολύ, είναι σαν και να πηγαίνεις στον πόλεμο. Εντελώς εξαντλητικό. Η μέρα συνεχίζει. Πάμε μια βόλτα με το καροτσάκι. Παίζουμε. Ετοιμάζω το μεσημεριανό. Τη στιγμή που κάθομαι για να φάω, αρχίζει το κλάμα. Λέω σε αυτήν και στον εαυτό μου, «Ένα λεπτάκι, αγάπη μου, πρέπει η μαμά να φάει». Πατάει μια φωνή. Ρωτάω τον εαυτό μου: τι είναι πιο σημαντικό, το γεύμα σου ή η κόρη σου; Παρατάω το γεύμα μου, την σηκώνω, ελέγχω την πάνα της, αλλάζω τα ρούχα της για να νιώθει άνετα και την βάζω για ύπνο. Συνεχίζει να κλαίει. Εγώ πεινάω. Τι να κάνω τώρα; Την βάζω στην κούνια της για να μπορεί να με βλέπει όσο τρώω. Τρώω μερικές μπουκιές κι αρχίζει πάλι το κλάμα. Μήπως πεινάει; Αντίο, μεσημεριανό. Την ταΐζω. Τρώει σαν να έχει να φάει από τότε που γεννήθηκε. Το ήξερα! Πάντα ξέρω τι έχει ανάγκη το μωρό μου. Είμαι η καλύτερη μαμά! Ίσως μπορώ να κοιμηθώ τώρα. Και τότε παίρνει το μάτι μου τη στοίβα με τα άπλυτα, τη λίστα για το σουπερμάρκετ και το τεστ εγκυμοσύνης, γιατί έχω και καθυστέρηση. Γιούπι. Δεν έχω ιδέα τι να κάνω, οπότε παίρνω τη μαμά μου ένα τηλέφω-

20 | Dorit Kreiser

νο. Με επιβλητική και σταθερή φωνή, η μητέρα μου λέει ότι πρέπει να ξεκουραστώ, «Όταν κοιμάται αυτή, θα κοιμάσαι κι εσύ». Αποφασίζω να ακούσω τη σοφή μητρική συμβουλή. Πριν πέσω για ύπνο, βάζω κι ένα πλυντήριο. Στα γρήγορα. Δεν μπορώ να αντισταθώ. Η δουλειά δεν τελειώνει ποτέ για τις μαμάδες. Τη στιγμή που το κεφάλι μου πάει να ακουμπήσει στο μαξιλάρι, ξυπνάει. Να πάρει! Αλλά, τότε, συμβαίνει ένα θαύμα και ξανακοιμάται – δέκα λεπτά ακόμη. Έχω δέκα λεπτά! Κλείνω τα μάτια μου και τι κάνει πάλι; Κλαίει. Ξανά πάλι απ’ την αρχή: Φιλί, φαΐ, ρέψιμο, εμετός. Ύστερα ακούω τον αγαπημένο και γνώριμο ήχο που κάνει το αμάξι του πατέρα της όταν παρκάρει στην είσοδο. Έφτασε ο σύζυγος. Αυτός έχει κοιμηθεί κανονικά όλο το βράδυ και πέρασε τη μέρα του στη δουλειά μαζί με άτομα ευχάριστα κι ενδιαφέροντα, ενώ εγώ με το ζόρι βρήκα χρόνο να πάω στην τουαλέτα. Αφού ανοίγει την πόρτα και μπαίνει, του δίνω την κόρη μας λέγοντάς του: «Πάρ’ την! Δεν την έκανα μόνη μου!» Νιώθω λίγες τύψεις που με έχει κουράσει το ίδιο μου το μωρό και που φώναξα στον αγαπημένο μου σύζυγο. Τον παρατηρώ καθώς κάνουνε γλύκες και γέλια μαζί. Είναι τόσο εύκολο γι’ αυτόν, σε σύγκριση με μένα που όλη μέρα πάλευα μαζί της. Την κάνει ένα μπάνιο, όσο εγώ βάζω τα πιάτα στο πλυντήριο. Και μετά, καθώς βάζουμε πιτζάμες, είναι ώρα για την αποχαιρετιστήρια τελετή κατά την οποία λέμε καληνύχτα σε όλα της τα παιχνίδια και στην πιπίλα της. Είναι τόσο χαριτωμένη που και οι δυο μας ξεχειλίζουμε από συγκίνηση. Τα φώτα κλείνουν. Τότε, όμως, αρχίζει το μουρμουρητό, το οποίο έπειτα μετατρέπεται σε σπαραχτικό κλάμα. Ο πατέρας της πάει, την κουνάει στο κρεβάτι και βάζει την πιπίλα πίσω στο στόμα της. Δεν βοηθάει, το κλάμα απλά γίνεται χειρότερο. Σηκώνομαι εγώ να σώσω την κατάσταση και να δείξω στον σύζυγό μου πώς το κάνουν σωστά. Την παίρνω αγκαλιά και τραγουδάω το νανούρισμα. Έχει αποτέλεσμα! Παίρνω μια βαθιά ανάσα και την ξυπνάω. Παίρνω κοφτές ανάσες. Ποιος νοιάζεται για το οξυγόνο; Τουλάχιστον αποκοιμήθηκε. Ο σύζυγός μου με ρωτάει πώς το κατάφερα. Γεμάτη αυτοπεποίθη-

Ωρα Για Υπνο | 21

ση για τις μητρικές μου δεξιότητες κι ένα αυτάρεσκο χαμόγελο απαντώ, «Την ξέρω εγώ». Νύχτα. 2 π.μ. Το αυτάρεσκο χαμόγελό μου δεν βάσταξε και πολύ. Κλαίει πάλι. Δεν ξυπνάω. Ουρλιάζει. Σηκώνομαι, της αλλάζω πάνα, την ταΐζω – ξέρετε τη διαδικασία. Ό,τι κι αν κάνω δεν έχει αποτέλεσμα. Προ μεσημβρίας. Ουρλιάζει. Δεν σηκώνομαι. Ουρλιάζει μέχρι που σχεδόν πνίγεται. Πετάγομαι από το κρεβάτι και απολογούμαι που είμαι τόσο κακή μητέρα. Τα ρούχα της έχουν γίνει μουσκίδι και η πάνα της ξεχειλίζει με κακά. Νιώθω πελαγωμένη από αυτή την καταστροφή. Την κάνω ένα μπάνιο μέχρι που καταφέρνει, τελικά, να κοιμηθεί κι όλο αυτό χάρη στην καταπληκτική φροντίδα που προσέφερε η Μαμά Dorit στην κόρη της. Πέφτω στο κρεβάτι με χαμόγελο. Προ μεσημβρίας. Ο ενθουσιασμός μου λειτούργησε σαν ένεση αδρεναλίνης και δεν μπορώ να κοιμηθώ. Μέχρι που, κάποια στιγμή τελικά, το κάνω. Προ μεσημβρίας. Είναι η ώρα που οι πρόγονοί μας συνήθιζαν να ξυπνούν για να κυνηγήσουν το πρώτο γεύμα της ημέρας. Είναι, επίσης, η ώρα που ξυπνάει η κόρη μου Σιρ. Και ο πόλεμος αρχίζει ξανά. Αν η ιστορία μου σας ακούγεται γνώριμη, τότε αυτό το βιβλίο είναι κατάλληλο για εσάς. Ο τρόπος που κοιμίζουμε ένα μωρό δεν πρέπει να μετατρέπεται σε αγώνα. Επιπλέον, μην αφήσετε τον φόβο να σας κυριεύσει σε περίπτωση που κάποιος τυχαίος θόρυβος ξυπνήσει το μωρό σας. Έχουν ανάγκη και αυτά τον ύπνο όσο κι εσείς. Το μόνο που πρέπει να κάνετε είναι να δώσετε στο μωρό σας ένα φιλί και μια αγκαλιά, να πείτε καληνύχτα και να το βάλετε στο κρεβάτι του. Και εκείνο θα κοιμηθεί. Αυτή πρόκειται να είναι η πραγματικότητά σας αν ακολουθήσετε τη μέθοδο «Σσς... το βράδυ κοιμόμαστε» βήμα βήμα.

Μισό λεπτό! Τόσο αναγκαίος μας είναι πια ο ύπνος;

Το ερώτημα του αν είναι πραγματικά αναγκαίος ο ύπνος, είναι καθαρά ρητορικό. Όλοι ξέρουμε ότι ο ύπνος μάς είναι αναγκαίος. Υπάρχουν αυτοί που έχουν την κακή συνήθεια να μην κοιμούνται όσο θα έπρεπε, υπάρχουν άλλοι που υποφέρουν από προβλήματα σχετικά με τη φυσιολογική λειτουργία του σώματος ή από καθημερινό στρες, αλλά υπάρχουν κι εκείνοι που δεν κοιμούνται γιατί τα παιδιά τους δεν έχουν μάθει να κοιμούνται συνεχόμενα τη νύχτα. Οι γονείς καταλήγουν να γίνονται «δεκανίκια» ύπνου ώστε το παιδί τους να μπορέσει να ξανακοιμηθεί, αφού δεν έμαθε ποτέ πώς να μεταβαίνει από τον έναν κύκλο του ύπνου στον επόμενο χωρίς γονική βοήθεια. Ο ύπνος είναι απολύτως απαραίτητος για μια ευχάριστη και γεμάτη υγεία ζωή. Αποτελεί θεμέλιο για την βιολογική, πνευματική, ψυχολογική, κοινωνική και συμπεριφορική μας ευημερία. Η αϋπνία και ο διαταραγμένος ύπνος συμβάλλουν στη συσσώρευση προβλημάτων υγείας σε πολλαπλά επίπεδα:

Ωρα Για Υπνο | 23

Νευρολογικό: Κατά τη διάρκεια του ύπνου, ο εγκέφαλος παίζει σημαντικό ρόλο στην επανάκτηση πληροφοριών, στην εκμάθηση και στη μνήμη, διαδικασίες οι οποίες λαμβάνουν χώρα σε μια εγκεφαλική περιοχή που ονομάζεται ιππόκαμπος. Κατά τη διάρκεια της μέρας, αλληλοεπιδρούμε με άλλα άτομα και αποκτούμε νέες δεξιότητες. Χάρη σε έναν ξεκούραστο βραδινό ύπνο, μπορούμε να συγκρατήσουμε καλύτερα αυτές τις δεξιότητες την επόμενη μέρα. Όσο τα μωράκια κοιμούνται, αποστασιοποιούνται σε μεγάλο βαθμό από το γεμάτο με ερεθίσματα περιβάλλον τους. Η κατάσταση ύπνου στην οποία βρίσκονται προσομοιάζει τη ζωή τους στη μήτρα. Η κατάσταση αυτή ευνοεί τη σωματική ξεκούραση, η οποία προάγει την ωρίμανση του εγκεφάλου. Μια ακόμα λειτουργία του εγκεφάλου, όσο κοιμόμαστε, είναι να επεξεργάζεται τις πληροφορίες της προηγούμενης ημέρας. Σύμφωνα με κλινικά ευρήματα, ο ύπνος είναι απαραίτητος κατά τα πρώιμα στάδια της ζωής ενός βρέφους για την ανάπτυξη του εγκεφάλου, τη σωματική διάπλαση, την ωρίμανση του ανοσοποιητικού συστήματος, την ομοιόσταση, την ωρίμανση πολλών φυσικών συστημάτων, ακόμη και για την πρόληψη συνδρόμων διάσπασης προσοχής. Μεταβολικό: Οι διαταραχές και η έλλειψη ύπνου συμβάλλουν στην εκδήλωση παχυσαρκίας, στην αύξηση του δείκτη μάζας σώματος και στην αύξηση σωματικού λίπους και διαστάσεων, στην εμφάνιση διαβήτη. Ακόμη, ο ύπνος παίζει σημαντικό ρόλο για τη ρύθμιση της θερμοκρασίας του σώματος, τον μεταβολισμό και τις διαδικασίες αποκατάστασης του σώματος και των ιστών του. Ενδοκρινολογικό (ορμονικό): Τόσο η διάρκεια, όσο και η ποιότητα του ύπνου επηρεάζουν το νευρο-ενδοκρινολογικό σύστημα, γεγονός που εξηγεί τα αυξημένα επίπεδα του στρες που παρατηρούνται σε άτομα με χρόνια αϋπνία. Οι διαταραχές του ύπνου θεωρούνται στρεσογόνοι παράγοντες και αυξάνουν τις ορμόνες του στρες στο αίμα, όπως είναι η αδρεναλίνη και η κορτιζόλη. Όταν, κατά τις βραδινές

24 | Dorit Kreiser

ώρες, είναι αυξημένα τα επίπεδα της κορτιζόλης, της κατεξοχήν ορμόνης του στρες, το επόμενο πρωί ενδεχομένως να επηρεάσει την ευαισθησία στην ινσουλίνη. Η αύξηση των λιποκυττάρων προκαλείται σε πολλούς από την πρόσληψη υδατανθράκων και μπορεί να αποτελέσει αιτία κόπωσης. Επιπλέον, η έλλειψη ύπνου οδηγεί στη μείωση της παραγωγής των αυξητικών ορμονών. Κατά το πρώτο μισό της διαδικασίας του ύπνου, η έκκριση της αυξητικής ορμόνης φθάνει στο σημείο αιχμής της, ενώ τυχόν διαταραχές μέσα στο χρονικό αυτό πλαίσιο πιθανόν να επηρεάσουν την ορμονική λειτουργία. Ανοσοποιητικό Σύστημα: Ο ύπνος παίζει σημαντικό ρόλο για τους μηχανισμούς αυτοΐασης και την καλή λειτουργία του ανοσοποιητικού συστήματος. Υπάρχουν ενδείξεις ότι η σοβαρή στέρηση ύπνου προκαλεί υπερδιέγερση του ανοσοποιητικού συστήματος, όπως συμβαίνει και με το στρες. Σε περιπτώσεις όπου μελετήθηκε η επίδραση της αϋπνίας στο ανοσοποιητικό σύστημα προέκυψε ότι η έλλειψη ύπνου συμβάλλει στον πολλαπλασιασμό των λευκών αιμοσφαιρίων κοκκιοκυττάρων, τα οποία εντείνουν τη φλεγμονώδη αντίδραση. Το γνωρίζατε; Η υπερβολική έκκριση κορτιζόλης από την έλλειψη ύπνου μπορεί να προκαλέσει μαύρους κύκλους κάτω από τα μάτια, κάνοντας το δέρμα να μοιάζει κουρασμένο και θαμπό λόγω της αναχαίτισης της παραγωγής κολλαγόνου, της πρωτεΐνης δηλαδή που είναι υπεύθυνη για το σφιχτό και σφριγηλό δέρμα. Κυκλοφορικό σύστημα: Η μείωση στις ώρες του ύπνου μας, έχει ως επακόλουθο την αύξηση της αρτηριακής πίεσης. Χάνοντας μόλις μισή νύχτα ύπνου κάθε βδομάδα, αυξάνεται δραματικά ο κίνδυνος για την ανάπτυξη καρδιοπάθειας. Ο ανεπαρκής ύπνος διαταράσσει την περιφερειακή κυκλοφορία του αίματος, επηρεάζοντας έτσι τους

Ωρα Για Υπνο | 25

νεφρούς και την αρτηριακή πίεση. Τα άτομα που πάσχουν από αϋπνίες έχουν αυξημένες πιθανότητες για την εκδήλωση εμφράγματος συγκριτικά με τα άτομα που κοιμούνται 8-9 ώρες κάθε βράδυ. Προσωπική και Κοινωνική Ζωή: Μετά από συγκριτική μελέτη όπου εκτιμήθηκαν, ως προς τη νοητική τους επίδοση, άτομα που είχαν ξαγρυπνήσει και άτομα που είχαν καταναλώσει αλκοόλ, τα αποτελέσματα έδειξαν ανάλογα επίπεδα μείωσης ψυχοκινητικών και γνωστικών λειτουργιών και στις δύο περιπτώσεις. Η στέρηση ύπνου ενέχει συνέπειες για όλη την οικογένεια, όπως ενδεικτικά για την ψυχική κατάσταση της μητέρας, αλλά και για τις σχέσεις μεταξύ γονιών και παιδιού. Έρευνες έχουν δείξει ότι οι μητέρες που πάσχουν από διαταραχές ύπνου έχουν μεγαλύτερες πιθανότητες να αποκτήσουν διάφορα ψυχολογικά προβλήματα, μεταξύ των οποίων και κατάθλιψη. Τα μωρά που δεν κοιμούνται έχουν την τάση να κλαίνε περισσότερο, ενώ η νευρικότητα και η δυσκολία τους να θηλάσουν προξενούν δυσφορία στους γονείς. Το γνωρίζατε; Τα υψηλά επίπεδα κόπωσης του μωρού σας μπορεί να εκδηλώνονται με τη μορφή απάθειας ή νύστας ή εκ του αντιθέτου: υπό την μορφή υπερδραστηριότητας και γενικευμένης υπερκινητικότητας.

Δυο λόγια για τη θεωρία

Μια ερώτηση που πάντα μου κάνουν οι γονείς είναι: «Ποια είναι, λοιπόν, αυτή η μέθοδος που μαθαίνει στα παιδιά να κοιμούνται; Πείτε μας με δυο λόγια τι πρέπει να κάνουμε». Η απάντησή μου στους γονείς αυτούς είναι, συνήθως, η εξής: «Αν θέλετε το μωρό σας να μάθει να κοιμάται, να το βάζετε για ύπνο αφού έχει φάει κι έχει κάνει μπάνιο. Όταν είναι κουρασμένο, απλά αφήστε το να κοιμηθεί». Ο χρόνος που χρειάζεται ένα μωρό για να αποκοιμηθεί είναι 15 με 30 λεπτά περίπου. Μέσα στην περίοδο αυτή μπορεί να μουρμουρίζει, να κουνιέται, να γκρινιάζει, ακόμη και να διαμαρτύρεται που το έβαλαν για ύπνο, πόσω μάλλον αφού έχει αποχωριστεί την αγκαλιά του γονιού του. Παρότι είναι πολύ πιο ευχάριστο για το μωρό να αποκοιμηθεί σε μια αγκαλιά, οφείλει να συνηθίσει να κοιμάται μόνο του. Ένα μωρό πρέπει να συνηθίσει να κοιμάται στο δικό του κρεβάτι. Το να κοιμάται στην αγκαλιά ενός γονέα για μεγάλες χρονικές πε-

Ωρα Για Υπνο | 27

ριόδους είναι αδύνατο, ενώ ο ύπνος στο γονικό κρεβάτι μπορεί να αποβεί επικίνδυνος. Σας παρακαλώ να μην έχετε την προσδοκία ότι το μωρό σας θα παραμείνει ευχαριστημένο που το βάζετε στο κρεβάτι του, ύστερα από τον θηλασμό ή τις αγκαλιές σας. Δεν είναι απαραίτητο για τα μωρά να αισθάνονται «ευχαριστημένα» όλη την ώρα. Γι’ αυτόν τον λόγο, μπορώ να σας πω ότι η μέθοδός μου «με δυο λόγια» είναι να βάζετε το μωρό σας για ύπνο αφού έχει φάει, έχει κάνει μπάνιο κι έχει πάρει πολλή αγάπη μέσα στη μέρα. Τις βραδινές ώρες, απλώς φροντίστε η αλληλεπίδρασή σας να είναι σύμφωνη με τις οδηγίες της μεθόδου, μαθαίνοντάς του ότι το βράδυ κοιμόμαστε. Στα επόμενα κεφάλαια, θα μάθουμε πώς να χρησιμοποιούμε τη μέθοδο βήμα προς βήμα ίσως και ακόμα να απολαύσουμε την όλη διαδικασία. Ενισχύστε το παιδί σας αποδίδοντάς του, τα εύσημα που του αρμόζουν γιατί κατάφερε να κοιμηθεί και να παραμείνει κοιμισμένο. Η αίσθηση της επάρκειας ενδεχομένως να το ακολουθήσει σε όλη τη ζωή του, ακόμη και σε άλλους τομείς. ΚΙ ΟΜΩΣ, ΜΠΟΡΕΙΤΕ!

Ο ρόλος του γονέα

Ως γονείς, δουλειά μας είναι να φροντίζουμε τις σωματικές και συν­ αισθηματικές ανάγκες των παιδιών μας. Στο η Ιεραρχεία των Αναγκών (Hierarchy of Needs), ο Αβραάμ Μάσλοου (Abraham Maslow)1 ορίζει το οξυγόνο, το φαγητό και τον ύπνο ως βασικές ανθρώπινες ανάγκες. Ένα υγιές μωράκι μπορεί να αναπνεύσει δίχως βοήθεια, αλλά όχι να φτιάξει το δικό του φαγητό. Επίσης, δεν μπορεί να αποφασίσει από μόνο του, πότε θα πέσει για ύπνο και τι ώρα θα κοιμηθεί. Ως ενήλικες, ξέρουμε τι συμβαίνει όταν είμαστε πεινασμένοι ή κουρασμένοι· όταν πεινάμε, ανοίγουμε το ψυγείο για να βρούμε φαγητό. Όταν νυστάζουμε, πέφτουμε για ύπνο. Ένα μωρό έχει ανάγκη από εμάς να του παρέχουμε φαγητό, φροντίδα, αγάπη, αλλά και να του μάθουμε πώς να κοιμάται. Τα μωράκια μεγαλώνουν και γίνονται γερά με βάση δυο προϋποθέσεις: 1. Σύμφωνα με τον ανθρωπιστή ψυχολόγο Μάσλοου, οι δράσεις μας ωθούνται από κίνητρα με σκοπό την ικανοποίηση συγκεκριμένων αναγκών. Η Ιεράρχηση, που απεικονίζεται με μορφή Πυραμίδας το 1943 από τον ίδιο, υποδεικνύει πως στα κατώτερα επίπεδα βρίσκονται οι βασικότερες ανθρώπινες ανάγκες ενώ οι πιο σύνθετες εντοπίζονται στην κορυφή.

Ωρα Για Υπνο | 29

1. Τροφή – Μια ισορροπημένη διατροφή, η οποία θα παρέχει τις απαραίτητες βιταμίνες και τις θρεπτικές ουσίες που το σώμα δεν μπορεί να παράγει από μόνο του.

2. Ύπνος – Η υπόφυση εκκρίνει την αυξητική ορμόνη, η οποία είναι υπεύθυνη μεταξύ άλλων και για την ανάπτυξη. Πολλές γυναίκες αντιλαμβάνονται τη σημαντικότητα του θηλασμού και, προς μεγάλη μου ικανοποίηση, ο αριθμός των γυναικών που θηλάζουν βρίσκεται σε αυξητική πορεία τα τελευταία χρόνια. Το προπαρασκευασμένο γάλα σε σκόνη μπορεί επίσης να παρέχει τις απαραίτητες θρεπτικές ουσίες στο παιδί σας. Παρότι οι γονείς και οι ειδικοί στην παιδική ανάπτυξη έχουν επίγνωση ως προς τη σημασία μιας σωστής βρεφικής διατροφής, οι ίδιοι όμως δεν διαθέτουν επίγνωση ως προς τη σημασία του ύπνου για την ψυχοσωματική του ανάπτυξη και υγεία.

Αυτοπραγμάτωση: Ηθική, δημιουργικότητα, αυθορμητισμός, επίλυση προβλημάτων, έλλειψη προκαταλήψεων, αποδοχή πραγματικότητας Σεβασμός & Θαυμασμός: Αυτοεκτίμηση, αυτοπεποίθηση, επιτυχία, σεβασμός από και για τους άλλους Αίσθημα του «Ανήκειν», Ταυτότητα και Αγάπη: Φιλία, οικογένεια, ερωτικοί δεσμοί Υλική ασφάλεια: Σώματος, εργασίας, πόρων, ηθικής, οικογενείας, υγείας, ιδιοκτησίας Βασικές Βιολογικές Ανάγκες: Οξυγόνο, τροφή, νερό, ύπνος, ομοιόσταση, ανακούφιση

30 | Dorit Kreiser

Ο ύπνος είναι σημαντικός και απαραίτητος για όλους μας. Όσον αφορά τα μωρά μάλιστα, είναι ζωτικής σημασίας. Έρευνες υπολογίζουν ότι το ένα τρίτο των παιδιών και των βρεφών πάσχουν από δια­ταραχές ύπνου, αν και το ποσοστό ενδέχεται να είναι αρκετά υψηλότερο με βάση την προσωπική μου κλινική εμπειρία. Ακόμα και οι γονείς που ισχυρίζονται ότι το παιδί τους διαθέτει εκ γενετής εξαιρετικές συνήθειες ύπνου, αυτό που πραγματικά εννοούν είναι ότι ξυπνάει «μόνο» τρεις φορές για να φάει και μετά ξανακοιμάται. Ενώ αυτό μπορεί να είναι απολύτως φυσιολογικό για ένα βρέφος στον πρώτο ή στον δεύτερο μήνα της ζωής του, από τον τρίτο ή τον τέταρτο αρχίζει να θεωρείται διαταραχή ύπνου και μάλιστα όχι «ελαφράς» μορφής. Στις βρεφικές και τις παιδικές ηλικίες, τα προβλήματα ύπνου μοιάζουν συχνά υποκειμενικά, οπότε οι γονείς δίνουν διαφορετικές ερμηνείες στα προβλήματα ύπνου των παιδιών τους. Κατά την επίσκεψή τους στην κλινική μου, η Aνν και ο Τζέρι μου εμπιστεύτηκαν ότι στην οκτώ μηνών κόρη τους, Σου, δεν αρέσει να κοιμάται κι ότι εκ γενετής δεν ήξερε πώς να το κάνει. Ήταν πεπεισμένοι ότι το μωρό τους έπασχε από κάποια ιατρική πάθηση. Αφού τους εξήγησα ότι ο ύπνος είναι μια ικανότητα την οποία οι γονείς πρέπει να καλλιεργούν στα παιδιά τους, συνειδητοποίησαν ότι κάτι τέτοιο όχι μόνο βρίσκεται εντός των δυνατοτήτων τους, αλλά αποτελεί και υποχρέωσή τους. Αποφασισμένοι να τα καταφέρουν, προχώρησαν τη διαδικασία με εξαιρετική ακρίβεια. Μέσα σε τρεις μέρες, η Σου έμαθε πώς να κοιμάται από μόνη της και μάλιστα για δώδεκα ολόκληρες βραδινές ώρες. Το μήνυμα που μου έστειλαν: «Απίστευτο!!! Η Σου έχει κλείσει ήδη δωδεκάωρο ύπνου. Και για μας ήταν η πρώτη φορά που κοιμηθήκαμε μια ολόκληρη νύχτα. Ευχαριστούμε, είσαι πραγματικά θαυματουργή». Κάποιοι γονείς αποφασίζουν να μάθουν στα παιδιά τους να κοιμούνται από τον τρίτο κιόλας μήνα, ενώ άλλοι θεωρούν ότι η κατάλληλη περίοδος για να κάνει το μωρό τους ομαλό βραδινό ύπνο είναι

Ωρα Για Υπνο | 31

μόλις κλείσουν τους δώδεκα μήνες. Μπορείτε να αρχίσετε την εκπαίδευση ύπνου του μωρού σας σε οποιαδήποτε φάση κρίνετε εσείς ως κατάλληλη. Η δική μου πρόταση είναι να αρχίσετε όσο το δυνατό νωρίτερα την εκπαίδευση ύπνου του μωρού σας και θα σας δοθούν περαιτέρω εξηγήσεις επ’ αυτού στα επόμενα κεφάλαια. Προτείνω να πάρετε την απόφαση που είναι κατάλληλη για εσάς και την οικογένειά σας, αφού διαβάσετε αυτό το βιβλίο. Υπάρχουν πολλοί «ειδικοί» στα κοινωνικά δίκτυα, καθώς και γονείς, παππούδες και γιαγιάδες, που δίνουν συμβουλές για το πώς βάζουν οι ίδιοι τα παιδιά τους για ύπνο. Όπως προανέφερα, όλα αυτά μπορεί να κάνουν το κεφάλι σας να κουδουνίζει, γι’ αυτό και είναι σημαντικό να ακολουθήσετε το ιδανικό πλάνο ύπνου για εσάς και τη δική σας οικογένεια. Ως γονείς έχουμε τον καθοριστικό ρόλο στη διαμόρφωση των συνηθειών ύπνου των παιδιών μας. Κάνω έκκληση να παραμερίσετε τη βολή σας και να επιτρέψετε στον εαυτό σας να βιώσει την απογοήτευση σε κάποιο βαθμό. Θα είμαι ο αφηγηματικός σας οδηγός σ’ ένα ταξίδι που εύχομαι να βρείτε ενδιαφέρον και συναρπαστικό. Μην ανησυχείτε, αργότερα θα συζητήσουμε και για θέματα γονικών δικαιωμάτων.

Πριν ξεκινήσουμε

Πριν ξεκινήσουμε αυτό το θαυμάσιο ταξίδι εκπαίδευσης ύπνου του μωρού σας, θα ήθελα να διευκρινίσω ότι σε κάποιες περιπτώσεις, υπάρχουν ιατρικοί λόγοι που επιτρέπουν τη διακοπή του βραδινού ύπνου για να τρέφεται το μωρό ή τον περιορισμό της διάρκειας του ύπνου ή ακόμη και την αναβολή της εκπαίδευσης του ύπνου για ένα χρονικό διάστημα. Αυτές οι ιατρικές περιπτώσεις είναι σπάνιες και οι γονείς που αντιμετωπίζουν τέτοια προβλήματα κάνουν απλώς το καλύτερο που μπορούν για το παιδί τους. Όσον αφορά τα πρόωρα νεογνά (τα γεννημένα πριν την 37η βδομάδα), σας συστήνω να συμβουλευτείτε τον ιατρό σας σχετικά με το κατάλληλο χρονοδιάγραμμα. Υπάρχουν κι άλλες ειδικές περιπτώσεις, όπου η αναστολή της εκπαίδευσης ύπνου πιθανόν να απαιτεί έναν σύμβουλο ύπνου. Το βιβλίο αυτό απευθύνεται στους γονείς που έχουν μωρά και παιδιά ηλικίας τριών μηνών έως πέντε ετών, υγιή και τελειόμηνα (37η εβδομάδα και ύστερα), με βάρος γέννησης τουλάχιστον τρία κιλά. Μερικά σημαντικά στοιχεία ακόμη: 1. Τα μωρά που έχουν γεννηθεί μετά από πλήρη κύηση (37η εβδομάδα και ύστερα) αναπτύσσουν καλύτερες συνήθειες

Ωρα Για Υπνο | 33

2.

3.

4.

5.

ύπνου από τα πρόωρα νεογνά, με αποτέλεσμα να κοιμούνται και να ξεκουράζονται περισσότερο. Εμείς οι άνθρωποι είμαστε πλάσματα της ημέρας. Είμαστε βιολογικά φτιαγμένοι ώστε να ξυπνάμε και να δραστηριοποιούμαστε κατά τη διάρκεια της ημέρας και τη νύχτα να κοιμόμαστε. Συνεπώς, ο εγκέφαλος ενός νεογνού είναι βιολογικά προδιατεθειμένος για βραδινό ύπνο και πρωινή αφύπνιση. Οι ζωές μας σήμερα υποβοηθούνται από τεχνητό φωτισμό, ο οποίος έχει επιφέρει εκτενείς αλλαγές στις πολιτισμικές και καταναλωτικές μας συνήθειες, συμπεριλαμβανομένων και των μεταβολών σε σχέση με τον ύπνο και την εγρήγορση. Η βιολογική μας κληρονομιά, ωστόσο, παραμένει η ίδια. Τα μοτίβα του νυχτερινού ύπνου και της πρωινής αφύπνισης αλληλοεπιδρούν με το φως και το σκοτάδι μέσω της εγκεφαλικής μας δραστηριότητας που μας δίνει το σήμα όταν είναι η ώρα για να κοιμηθούμε ή να ξυπνήσουμε. Μπορεί να ακούσετε σχόλια όπως: «Ένα μωρό μπορεί μόνο από τον πέμπτο μήνα και μετά να μάθει πώς να κοιμάται, γιατί τότε είναι που αρχίζει η παραγωγή της μελατονίνης στο σώμα». Ενώ αληθεύει ότι κατά τη διάρκεια των πρώτων μηνών στη ζωή ενός μωρού τα επίπεδα της μελατονίνης (η «ορμόνη του σκότους» που παράγεται στην επίφυση) είναι χαμηλά, αυτό δεν σημαίνει ότι τα μωρά της ηλικίας αυτής δεν χρειάζονται τον ύπνο, ούτε ότι δεν μπορούν να αποκτήσουν την πολύ σημαντική αυτή δεξιότητα. Το να λέει κανείς πως είναι αδύνατο για ένα μωρό να μάθει να κοιμάται πριν από την ηλικία των πέντε μηνών, είναι σαν να λέει ότι ένα μωρό δεν έχει τη δυνατότητα να αναπνέει πριν από αυτή την ηλικία. Στους 5-6 μήνες, τα επίπεδα της μελατονίνης αυξάνονται, με την ορμονική έκκριση να κορυφώνεται κατά τη διάρκεια της νύχτας, ενώ μέσα στη μέρα μειώνονται. Το γεγονός αυτό με κανένα τρόπο δεν

34 | Dorit Kreiser

σχετίζεται ούτε με την ανάγκη, ούτε με τη δυνατότητα ενός μωρού να κοιμάται καθ’ όλη τη διάρκεια της νύχτας από την ηλικία των τριών μηνών κι έπειτα. Τα επίπεδα της μελατονίνης κορυφώνονται στα 4-6 χρόνια, περίοδος κατά την οποία ξεκινά η σταδιακή ελάττωση των εκκρίσεών της. Η ελάττωση αυτή συνεχίζει καθώς μεγαλώνουμε, προκαλώντας διαταραχές στον ύπνο των ηλικιωμένων ανθρώπων.

6. Μελέτες έχουν υπολογίσει ότι το βιολογικό μας ρολόι φθάνει την περίοδο ωρίμανσής του κατά τον τρίτο μήνα της ζωής μας περίπου. Στην ηλικία αυτή λοιπόν, ό,τι ισχύει για όλους τους ανθρώπους, ισχύει και για τα μωρά που έχουν γεννηθεί μετά από πλήρη κύηση, ότι είναι καλύτερα δηλαδή να τρώνε μες στην ημέρα και τη νύχτα να κοιμούνται.

7. Η κλινική μου εμπειρία έχει δείξει ότι, όσο πιο σύντομα μάθει ένα παιδί να κοιμάται μόνο του τη νύχτα, τόσο περισσότερη υπομονή έχουν οι γονείς του γι’ αυτό μέσα στην ημέρα. Οι γονείς που έχουν μάθει στα παιδιά τους να κοιμούνται θεωρούν ότι το παιδί τους είναι πιο υγιές και χαμογελάει περισσότερο, ακριβώς επειδή απέκτησε κριτικές δεξιότητες ύπνου με υγιή τρόπο. Το γνωρίζατε; Έρευνες δείχνουν ότι η στέρηση του ύπνου έστω και για δύο ώρες την ημέρα, μπορεί να προκαλέσει μείωση της εγκεφαλικής λειτουργίας, έλλειψη συγκέντρωσης και περισσότερα ατυχήματα.

Η παράξενη ηλικία – Πότε να αρχίσετε την εκπαίδευση ύπνου ενός μωρού

Πότε είναι η κατάλληλη στιγμή για να μάθει ένα μωρό πώς να κοιμάται; Μια μητέρα μου είπε ότι αποφάσισε να έρθει να με επισκεφτεί για να μάθω στο παιδί της πώς να κοιμάται, αφού έκανε αναζήτηση στο Google «πότε πρέπει ένα μωρό να αρχίσει να κοιμάται μόνο του» και της εμφανίστηκε μια λίστα 20.000 άρθρων και απόψεων. Ψάχνοντας παρηγοριά σε ομάδες του Facebook, σταμάτησε κι εκείνη να κοιμάται το βράδυ αφού οι διαφορετικές γνώμες ήταν αμέτρητες και της προκαλούσαν σύγχυση. Το αποτέλεσμα είναι γονείς σε σύγχυση. Παρότι υπάρχει πληθώρα πληροφοριών, οφείλουμε να σιγουρευόμαστε ως προς την φερεγγυότητα των ερευνών στις οποίες βασίζονται. Κατά τη γνώμη μου, τα μωρά πρέπει να εκπαιδεύονται από τη στιγμή της γέννησής τους. Μπορώ να το πω με αποδεδειγμένα αποτελέσματα.

36 | Dorit Kreiser

Οι γονείς του Τσέις ήρθαν στην κλινική μου όταν ήταν τεσσάρων μηνών και ζύγιζε έξι κιλά. Όταν η μητέρα του άρχισε να μου λέει για τις συνήθειες του ύπνου του, ξέσπασε σε κλάματα: «Δεν μπορώ να το διαχειριστώ πλέον. Είμαι εξαντλημένη κι επίσης στεναχωριέμαι γι’ αυτόν. Μες στη μέρα δεν κοιμάται σχεδόν καθόλου, ενώ το περισσότερο που έχει καταφέρει να κοιμηθεί το βράδυ ήταν απ’ τις 9 μέχρι τις 11 μ.μ. Είναι πάντα ξαπλωμένος πάνω στο στήθος μου, μόνο εκεί ηρεμεί, τον παίρνει ο ύπνος για μερικά λεπτά. Αλλά δεν μπορώ να παραμείνω ακίνητη σε αυτή τη στάση». Ο πατέρας του Τσέις έμοιαζε επίσης κουρασμένος και συγχυσμένος. Μου είπε ότι ενώ εκείνος δεν θηλάζει, ξυπνάει μαζί με την γυναίκα του ώστε να μην μένει μόνη της, γιατί φοβάται μην τυχόν την πάρει ο ύπνος όσο κρατάει το μωρό. Μου ήταν αδύνατο να μην συναισθανθώ τη στεναχώρια και τον εκνευρισμό τους. Το μωρό αυτό έχει δυο γονείς που το αγαπούν, άριστης ποιότητας φαγητό (μητρικό γάλα) και παρόλα αυτά υποφέρει από έλλειψη ύπνου, η οποία επηρεάζει επιπλέον και τους γονείς του. Εμψύχωσα τους γονείς του Τσέις με τον μοναδικό τρόπο που μπορούσα, με ελπίδα και κατανόηση: «Σήμερα! Σήμερα θα αλλάξει όλο αυτό. Θα καλλιεργήσουμε τις δεξιότητές του, ώστε να κοιμάται ανεξάρτητα από τα γεύματά του. Θα μπορεί επίσης να κοιμάται για μεγαλύτερες χρονικές περιόδους, αφού θα μπορεί να μεταβαίνει από τον έναν κύκλο του ύπνου στον επόμενο δίχως κάποια εξωτερική βοήθεια, κάνοντας έτσι πιο εύκολο τον συνεχόμενο ύπνο». Τους έδωσα πολλή ελπίδα. Προς μεγάλη μου ευχαρίστηση, οι γονείς του Τσέις ακολούθησαν τη διαδικασία με μεγάλη ακρίβεια κι έτσι, μέσα σε δύο μόνο μέρες (!), κατάφερε να κοιμηθεί μόνος του και μάλιστα για δέκα συνεχόμενες ώρες. Δύο μέρες αργότερα, ξεκίνησαν πάλι οι δυσκολίες στον ύπνο. Μου εξήγησαν ότι έλειπαν όλη μέρα σε ταξίδι κι ότι αποκοιμήθηκε στο μάρσιππο. Απάντησα στη μητέρα του Τσέις ότι ύστερα από μια ολόκληρη μέρα που περπατούσατε και τον κουνούσατε κρατώντας

Ωρα Για Υπνο | 37

τον αγκαλιά, ο εγκέφαλός του το συγκράτησε κι έτσι, αργότερα, θέλησε πάλι να κοιμηθεί με τον ίδιο τρόπο... Το κατάλαβε, οπότε άρχισε να τον βάζει πίσω στο καροτσάκι όταν κουραζόταν, χωρίς όμως να τον κουνάει. Τον άφηνε να αποκοιμηθεί μόνος του. Έξι μήνες αργότερα, όταν ο Τσέις είχε κλείσει τους δέκα μήνες, οι γονείς του με ενημέρωσαν ότι ακόμα «κοιμάται σαν αγγελούδι...όλη τη νύχτα. Πήραμε τη ζωή μας πίσω». Δεν μπορώ να μάθω στα παιδιά να κοιμούνται δέκα ώρες χωρίς διακοπή από την πρώτη κιόλας μέρα, αλλά αυτό που μπορώ να κάνω είναι να τα εκπαιδεύσω, ώστε να κοιμούνται μόνα τους μεταξύ των γευμάτων από την πρώτη τους μέρα. Ξέρουμε πόσο γρήγορα συνηθίζουν τα μωρά να κοιμούνται όταν τα αγκαλιάζουμε ή τα κουνάμε. Οι συνήθειες του ύπνου, οι καλές και οι λιγότερο καλές, εδραιώνονται από τη στιγμή της γέννησής τους. Ένα νεογέννητο μωρό θηλάζει, δέχεται αγάπη, άγγιγμα και όταν αυτό έχει ανάγκη να κοιμηθεί, γνωρίζει πώς να το κάνει από μόνο του. Το φαγητό κι ο ύπνος αποτελούν δύο βασικές ανάγκες που τα μωρά διαθέτουν ενστικτωδώς προκειμένου να τις εκπληρώσουν. Εμείς οι γονείς μπορούμε να παρέμβουμε σε αυτές τις δεξιότητες με τις πράξεις μας. Πολύ γρήγορα συνηθίζουμε το μωρό μας να συσχετίζει τον ύπνο με τη θηλή ή με το μπιμπερό ή με το νανούρισμα. Επειδή ένα μωρό αρχίζει να μαθαίνει από την πρώτη κιόλας μέρα, οι γονείς έχουν ευθύνη να ενισχύσουν στο παιδί τους τις ικανότητες που διαθέτει εκ φύσεως, αποφεύγοντας να το εξοικειώνουν με συμπεριφορές που πρόκειται να λειτουργήσουν εναντίον τους. Το δύο μηνών βρέφος μπορεί να μάθει και να θυμάται πράγματα για μια περίοδο δυο-τριών ημερών. Εφαρμόζοντας με συνέπεια την ίδια μέθοδο, το παιδί σας θα μπορεί να ανακαλεί μια συμπεριφορά για περισσότερο χρόνο κάθε φορά. Στους δύο μήνες, θα παρατηρήσετε πως δεν του αρέσει πια το κρεβάτι και θέλει μόνο το καροτσάκι ή θέλει να το κουνάτε μέχρι να κοιμηθεί. Για ποιο λόγο συμβαίνει αυτό; Γιατί μπορούν να ανακαλέσουν μνήμες που είχαν ως νεογέννητα. Θυμούνται ότι τα κουνούσατε μέχρι να κοιμηθούν ή ότι

38 | Dorit Kreiser

τους έπαιρνε ο ύπνος εξαρχής στην αγκαλιά σας. Από εκεί κι έπειτα, σταματούν πλέον να συναινούν σε μια αλλαγή που δεν τους είναι γνώριμη. Επομένως, αν το μωρός σας έχει αποκλειστικά εξοικειωθεί με το να κοιμάται σε καροτσάκι, είτε στο αμάξι ενώ οδηγείτε, τώρα είναι η στιγμή να αλλάξετε αυτές τις συνήθειες. Ο μέσος χρόνος που απαιτείται ώστε να υιοθετήσει το μωρό σας νέες συνήθειες με τη μέθοδό μου «Σσς... το βράδυ κοιμόμαστε» είναι οι τρεις μέρες. Πράγματι, τα τριών μηνών μωράκια θέλουν τρεις μόνο μέρες προκειμένου να αποκτήσουν μια καινούργια συνήθεια. Κατά την περίοδο του θηλασμού, υπάρχει μια σειρά από κινήσεις που πρέπει να επιτελούνται αμέσως μετά τη γέννα, όπως να τοποθετείτε το μωρό δίπλα στη θηλή της μητέρας προκειμένου να «ξυπνήσει» το αντανακλαστικό του πιπίλισμα· να το βοηθήσετε να «ανοίξει διάπλατα», το στόμα του εφαρμόζοντάς το στη θηλαία άλω, κι όχι αποκλειστικά στη θηλή· να προτρέπετε το μωρό από τις άκρες του στόματος σε περίπτωση που δεν τα καταφέρνει να θηλάσει, κ.ο.κ. Οι δεξιότητες του ύπνου μεταδίδονται με παρόμοιο τρόπο, από την πρώτη κιόλας στιγμή. Οι μητέρες που θηλάζουν πρέπει να θυμούνται να ταΐζουν τα νεογέννητά τους ανάλογα με τις ανάγκες τους, ακόμη κι αν δεν κοιμούνται ανάμεσα από τις περιόδους θηλασμού και ιδιαίτερα κατά τους τρεις πρώτους μήνες, όταν το βιολογικό τους ρολόι δεν έχει ακόμα ωριμάσει πλήρως. Κάθε φορά που το παιδί σας δείχνει ότι πεινάει πρέπει να ανταποκρίνεστε ταΐζοντάς το. Αν επιλέξετε βρεφικό γάλα σε σκόνη, τα μοτίβα του ύπνου θα είναι πιο τακτικά, όμως είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι ο θηλασμός παραμένει η καταλληλότερη μέθοδος για να θρέφετε το μωρό σας. Κάποιες γυναίκες αδυνατούν να θηλάσουν επιτυχώς κι όχι επειδή τους λείπει το γάλα, όπως συμβαίνει σε πολύ σπάνιες περιπτώσεις. Σίγουρα δεν οφείλεται σε άρνηση του μωρού να λάβει τροφή, κάτι τέτοιο δεν υφίσταται καν. Οι βασικοί λόγοι που κάποιες μητέρες δεν

Ωρα Για Υπνο | 39

καταφέρνουν να θηλάσουν είναι ότι παρεμβαίνουν πολύ σύντομα στη φυσική διαδικασία, διαταράσσοντας την εγγενή ικανότητα του μωρού να θηλάζει μόνο του είτε δεν του τη μαθαίνουν έγκαιρα. Αυτό είναι που πρέπει να συμβαίνει και με τον ύπνο. Ένα μωρό γεννιέται με τη δυνατότητα να κοιμάται κανονικά, όμως η υπερβολική παρέμβαση των γονιών του στη διαδικασία παρακωλύει τη φυσική του ικανότητα να κοιμάται. Η αντίληψη και η προσδοκία, ταυτόχρονα, των γονιών είναι πως αφού βάλεις ένα μωρό για ύπνο, αυτό πρέπει να έχει αποκοιμηθεί μέσα σε λίγα λεπτά. Η διαδικασία του ύπνου περιλαμβάνει διάφορους κύκλους, με τον πρώτο να αφορά τη μετάβαση από την εγρήγορση στον ύπνο και να διαρκεί περίπου δεκαπέντε λεπτά κατά μέσο όρο. Οι γονείς που έχουν αναμειχθεί στη διαδικασία αυτή κατά την βρεφική ηλικία οφείλουν να σταματήσουν να παρεμβαίνουν και να βοηθήσουν το παιδί τους να επανασυνδεθεί με τις δεξιότητες του ύπνου του. Σύμφωνα με μελέτες για την εγκεφαλική λειτουργία αλλά και την παιδοψυχολογία, η χρονική περίοδος από τη γέννα μέχρι την ηλικία των τριών χρόνων αποτελεί κλειδί για τη σχετικά εύκολη και γρήγορη απόκτηση ικανοτήτων. Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, που είναι γνωστή και ως «η κρίσιμη περίοδος», τα κύτταρα του εγκεφάλου αναπτύσσονται ταχύτατα. Κατά τα πρώτα χρόνια εκμάθησης ύπνου που είναι και τα πιο σημαντικά, κάποιοι γονείς συχνά θεωρούν πως είναι καλύτερο να περιμένουν μέχρι το παιδί να είναι σε θέση να «καταλαβαίνει» ή να «επικοινωνεί», με αποτέλεσμα να χάνεται πολύτιμος χρόνος. Κατά τα πρώιμα στάδια της ανάπτυξής τους, τα μωράκια και τα παιδάκια μπορούν να μάθουν σχεδόν τα πάντα. Ο εγκέφαλός τους είναι εξαιρετικά ευέλικτος, αφού νέες συνάψεις και νευρικές διασυνδέσεις δημιουργούνται συνεχώς – σαν γνωστικοί χάρτες. Από τον τρίτο χρόνο κι έπειτα, οι ικανότητες αυτές μειώνονται σημαντικά. Κάθε παιδί μπορεί να κοιμηθεί – η επιτυχία του στόχου αυτού εξαρτάται από τους γονείς και μόνο.

40 | Dorit Kreiser

Ο Dr. Suzuki2, που έζησε ως παιδαγωγός μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, ανέπτυξε μία μουσικοπαιδαγωγική μέθοδο, προκειμένου να μιμηθεί τον τρόπο με τον οποίο τα παιδιά αποκτούν τη μητρική τους γλώσσα. Αν αποδεχτούμε τη θεωρία ότι η απόκτηση γλωσσικών γνώσεων γίνεται με φυσικό τρόπο κι ότι κάθε άνθρωπος διαθέτει τη δεξιότητα γλωσσικής απόκτησης, μπορούμε επίσης να αποδεχτούμε ότι οποιοδήποτε άτομο μπορεί να μάθει ένα μουσικό όργανο με τον ίδιο τρόπο που αποκτά και τη γλώσσα. Η διαδικασία εκμάθησης είναι φυσική. Ο Dr. Suzuki απέδειξε ότι είναι δυνατό να μάθει κανείς στα μωράκια και τα μικρά παιδιά πώς να παίζουν βιολί με τον ίδιο ακριβώς τρόπο που μαθαίνουν να μιλάνε. Επιπλέον, υποστήριξε πως κάθε παιδί μπορεί να πετύχει κι ότι όλα εξαρτώνται από τη διδακτική μέθοδο. Ακόμα κι όταν επέλεγε να διδάξει μικρότερες ηλικίες, τα παιδιά πάντοτε σημείωναν επιτυχία στις εξετάσεις τους. Κανένα από αυτά δεν θεωρήθηκε ιδιοφυΐα. Εξετάζοντας τα νεανικά χρόνια του Μότσαρντ για παράδειγμα, που αποτέλεσε μουσική ιδιοφυΐα, γίνεται εμφανές ότι οι γονείς του διέθεταν μια ιδιαίτερη αντίληψη περί μουσικής εκπαίδευσης. Αδιαμφισβήτητα, δεν μπορώ να αγνοήσω ότι ο Μότσαρντ δεν υπήρξε μια μουσική ιδιοφυΐα, όμως πιστεύω ακράδαντα ότι οφειλόταν στην αφοσίωση των γονιών του, και περισσότερο του πατέρα του, ο οποίος χρησιμοποίησε την παιδαγωγική διαδικασία εκμάθησης βάσει των ικανοτήτων του παιδιού του. Αυτή την ικανότητα διαθέτουν όλα τα παιδιά στις μέρες μας οπότε το μυστικό σε αυτή την περίπτωση δεν ήταν η ιδιοφυΐα του. Είναι προφανές ότι από την πρώιμη παιδική ηλικία, ο Μότσαρντ είχε ακριβώς την εκπαίδευση και το περιβάλλον που χρειαζόταν ώστε να αξιοποιήσει στο μέγιστο τα ταλέντα του. Σας προσκαλώ, αγαπητοί γονείς, να αρχίσετε να εκμεταλλεύεστε

2. O Shinichi Suzuki (1898-1998) γεννήθηκε στην Ιαπωνία. Σπούδασε μουσική στη Γερμανία, τη δεκαετία του 1920. Το μυστικό της επιτυχίας της μεθόδου σύμφωνα και με τον Dr. Suzuki είναι η πίστη στον άνθρωπο.