9 ΕΙΣΑΓΩΓΉ Δυόμισι λεπτά λευκού θορύβου και μιας υπέροχα άγριας ομορφιάς 20 Ή ΜΉΤΕΡΑ ΑΓΓΛΙΑ 21 Οι απαρχές: Τα υβρίδια του Rock’n’roll των Sex Pistols 30 Η εποχή του Sid Vicious και το God Save the Queen 33 To Never Mind the Bollocks 34 H περιοδεία στην Αμερική και το τέλος των Pistols 39 Άλλες παρέες Βρετανών: Κάποιο βράδυ στο Μάντσεστερ… 40 Οι Damned 43 Η ιστορία και η λυρική επαναστατικότητα των Clash 56 Μέρες αγνότητας Ι: οι Buzzcocks 59 Μέρες αγνότητας ΙΙ: οι Jam 65 Οι δηλωμένοι punks: οι Stranglers 70 H αναρχική κολεκτίβα των Crass 76 ΤΑ ΞΑΔΕΡΦΙΑ ΑΠΌ ΤΙΣ ΉΠΑ 77 Τα γονίδια του Iggy Pop 81 Οι Ramones 90 Θηλυκοί αντίποδες: Η Debbie Harry και οι Blondie 94 Dead Kennedys: Μια εναλλακτική αντιδομή 105 Black Flag: οι αυτεξούσιοι του hardcore 111 Το εξωκοινοβουλευτικό punk rock των Cramps 115 Οι καλλιτεχνικές ακρότητες των Butthole Surfers 119 Οι Sonic Youth και η ευεργετική παραγωγή ελεγχόμενου θορύβου 128 Η οργισμένη σεξουαλικότητα
ια μουσική βίαιη. Η ίδια η λέξη «punk», που δίνεται για τον ανυπότακτο έφηβο, ο οποίος «αντιμάχεται και παραβιάζει το νόμο», φαίνεται να έχει αμερικανική προέλευση1. Μήπως και το όλο κίνημα του punkrock, το οποίο άκμασε με τέτοια ιδιαιτερότητα και πληρότητα στη Βρετανία, έχει αμερικανικές ρίζες; Όποια κι αν είναι η αλήθεια, δεν ενδιαφέρει και πολύ. Τα πράγματα θα ξεκαθαρίσουν. Ήδη το 1974 οι NewYorkDolls στη Νέα Υόρκη ανατρέπουν τα ρεύματα της εποχής. Έχει προηγηθεί βέβαια και η απροκάλυπτη ιδιοφυία του David Bowie με τις αστραφτερές, αμφισεξουαλικές εμφανίσεις. Όμως εδώ, στην περιπέτεια των NewYorkDolls, το glam γίνεται επιθετικό – παραμένοντας ωστόσο πάντα μέσα στα προσδιορισμένα πλαίσια μιας, αντισυμβατικής έστω, ποπ κουλτούρας. Ας ξαναγυρίσουμε όμως πίσω στον ορισμό μας. Τι στ’ αλήθεια σημαίνει «punk»; Σε διαφορετικά ψαγμένους λεξικογράφους ανιχνεύουμε τη σημασία «αρχάριος» και «πρωτάρης». Κι εδώ επίσης φαίνεται να ταιριάζουν οι χαρακτηρισμοί. Η μουσική του punkrockείναι στην ουσία της τόσο απλή, που μονάχα ένας αρχάριος rockerθα κατάφερνε να ακουστεί έτσι. (Αρκεί βέβαια να έχει και την κατάλληλη εσωτερική ενέργεια κι εκείνο το χαρακτηριστικό, φρενήρη σχεδόν, παροξυσμό, για να εμπνεύσει μια μικρή δόνηση, μια εξέγερση ενάντια στην απαθή ηρεμία ενός φαινομενικά ακίνητου Κόσμου). Κι αυτοί οι πρωτάρηδες του rock–ο Sid Vicious για παράδειγμα έπαιζε μπάσο για δύο μόνο μήνες πριν να αρχίσει να εμφανίζεται με τους SexPistols– φάνηκαν ικανοί να αντιπαρατεθούν σ’ ένα όχι μονάχα μουσικό κατεστημένο, παράγοντας μια αντικουλτούρα που εξελίχτηκε σε ένα από τα περισσότερο αξιόλογα και χαρακτηριστικά ρεύματα του εικοστού αιώνα, δίνοντας μορφή σε όνειρα και τροφοδοτώντας τη φαντασία και τους μελλοντικούς τρόπους έκφρασης και επικοινωνίας.
και από τα λεξικά (π.χ. Τhe NewPenguin English Dictionary). Αυτή
σημασία της λέξης «punk» κατέστησε πολύ προκλητική τη χρήση της στη δεκαετία του 1970 στις ΗΠΑ. O Keith Morris, τραγουδιστής των Circle Jerks, υποστηρίζει στο ντοκιμαντέρ The Decline ofWestern Civilization (Penelope Spheeris, 1981), ότι ο όρος «newwave» επινοήθηκε
Το 1976 το εγγλέζικο fanzine Sideburns δημοσιεύει κάτι σκίτσα τριών ακόρντων (συγχορδιών) και καταλήγει κάπως έτσι: «Αυτό είναι ένα ακόρντο, αυτό ένα άλλο, κι αυτό ένα τρίτο. Τώρα, φτιάξε ένα συγκρότημα». Όμως οι punks δεν είχαν ως στόχο μονάχα τη διαφυγή από την καθημερινότητα αλλά και τη δημιουργία μιας δικής
μουσικής ροκ που ξεκίνησε στις Ηνωμένες Πολιτείες, την Αυστραλία
Βρετανία γύρω στο 1974 – 1975. Τι περιλαμβάνει η punkυποκουλτούρα; Νεανική επιθετικότητα, εξειδικευμένο ενδυματολογικό στιλ, ιδεολογίες και μια στάση «κάν’ το-μόνος-σου» (do it yourself), διεθνώς γνωστή και από τα αρχικά των αντίστοιχων αγγλικών λέξεων ως DIY. Και οι βασικές πόλεις–πατρίδες που το στέγασαν ήταν το Λονδίνο, η Νέα Υόρκη, η Ουάσιγκτον και το Λος Άντζελες. Και μια βασική ιστορική παρέκκλιση: από την εμφάνισή του ως σύγχρονο μέσο, το ραδιόφωνο άρχισε να καθιερώνει μια χρονική διάρκεια για τα τραγούδια τέτοια, ώστε να μην ξεπερνούν τα τρία με τέσσερα λεπτά. Αυτό σηματοδότησε την αρχή μιας νέας εποχής στη μουσική και άρχισε να αποτυπώνει και να επιβάλλει εκείνον τον όρο που αποκαλούμε γενικά «popularmusic» – δημοφιλή ή λαϊκή μουσική. Μια απαρχή της μαζικής κουλτούρας. Παρ’ όλα αυτά, τα κομμάτια του ροκ της δεκαετίας του 1970 είχαν, σχεδόν κατά κανόνα, διπλάσιο χρόνο. Το punk«στρίμωξε» αυτό το χρόνο στα δυόμισι λεπτά περίπου. Κάθε τραγούδι punkείχε στη διάθεσή του μονάχα δυόμισι λεπτά για να σκάσει πάνω σου σαν δυναμικός καταλύτης. Κι όλο αυτό μέσα σε μια υπέροχα άγρια ομορφιά. Για να αναζητήσει κανείς τις ρίζες αυτής της απλότητας και της νέας, τουλάχιστον από αισθητική άποψη, στάσης απέναντι στα πράγματα, δεν έχει παρά να ανατρέξει πίσω στη δεκαετία του 1960 στη Νέα Υόρκη και ειδικά σ’ ένα συγκεκριμένο, εκθαμβωτικά προνομιακό –όπως τουλάχιστον αποκαλύφθηκε εκ των υστέρων– σημείο της: τη σοφίτα του AndyWarhol, όπου έκαναν τις πρόβες τους ο Lou Reed με το συγκρότημα του, τους Velvet Underground. Γιατί κι αυτή η ίδια η λέξη «underground» αρκεί για να προσδιορίσει τις καταβολές ολόκληρης της ποπ κουλτούρας γενικότερα. Μια αντίδραση στην κοινωνία των μέσων, η οποία εγκολπωνόταν τα ίδια της τα όπλα: την επανάληψη και την αναπαραγωγή. Όμως η ίδια η πρακτική της ηχογράφησης δεν φαίνεται να απασχολεί –τουλάχιστον αρχικά– τους επίγονους του πατέρα της Pop Art, την πρώτη δηλαδή γενιά των punks. Η συναυλία και η άμεση επαφή με το κοινό τους είναι το σημαντικότερο. Μετά ας έρθουν όλα τα άλλα. Ο Νικόλας Χρηστάκης στο βιβλίο του Μουσικές Ταυτότητες (αφηγήσεις ζωής μουσικών και συγκροτημάτων της ελληνικής ανεξάρτητης σκηνής ροκ – εκδόσεις Τυπωθήτω, 1999) αναφέρει:
θέλουμε να τα πούμε live, έτσι. Face to face. Να πάω εγώ να παίξω (…) με τον έναν, με τον άλλον, και να μ’ ακούσει ο άλλος από κάτω και να υπάρχει μια… αν υπάρχει… μια ανταλλαγή τέλος πάντων. Ακούς που παίζω, εσύ από κάτω, ή σ’ αρέσει αυτό που παίζω ή δεν σ’ αρέσει, ας πούμε, και ανταλλάσσονται διάφορα μηνύματα, τα οποία δεν είναι λεκτικά, είναι γενικά. Ατμοσφαιρικά.» Από την άλλη, τα πράγματα στην ποπ κουλτούρα δεν είναι ακριβώς έτσι. Τόσο καλλιτεχνικές όσο και εμπορικές υπαγορεύσεις έχουν συντελέσει στο να εδραιωθεί ως κανόνας το να είναι πρώτιστα ηχογραφημένη η οποιασδήποτε μορφής μουσική ποπ. Η πηγή της δημιουργικότητας για τα προοδευτικά ροκ συγκροτήματα, ακόμα και για τα εφηβικά γκρουπ, ήταν το στούντιο. Και οι δίσκοι απέφεραν περισσότερες οικονομικές απολαβές απ’ όσο οι ζωντανές εμφανίσεις. Βέβαια το ένα στηρίζει το άλλο, όμως στις αρχές του 1970 η ζωντανή εμφάνιση ήταν ο χώρος όπου αναπαραγόταν η ήδη ηχογραφημένη μουσική. «Ωραίος δίσκος!» είπανε κάποτε στους Crosby, Stills & Nash. «Μπορείτε να τον παίξετε live;» Το punkανέτρεψε αυτή τη σειρά προτεραιοτήτων. Σχεδόν όλα τα συγκροτήματα καθιέρωσαν ταυτότητα και φήμη μέσα από τις ζωντανές εμφανίσεις. Και ήταν θέμα ζωτικής σημασίας η διατήρηση της πιστότητας στο ζωντανό περιεχόμενο ακόμα και μέσα στο στούντιο. Μια κατ’ εξοχήν αντιστροφή δηλαδή: γιατί, όπως είδαμε, την πρωτοκαθεδρία στο punk, το μικρό αδερφάκι του rock’n’roll, την έχει ακριβώς το live. Live ναι, αλλά τι θα παίξουμε; Η βάση είναι τρία ακόρντα, όπως είδαμε. Αν έχεις αυτό, είναι σαν να τα ’χεις όλα. Στίχους; Γι’ αυτά που σου τη σπάνε. Μελωδία; Ένα καλό «κολλητικό» ρεφραίν που επαναλαμβάνει κάποιες λέξεις. Κι αυτό είναι σχεδόν όλο. Και ενέργεια φίλε μου, πολλή ενέργεια και αδρεναλίνη. Ικανοποιούνται ανάγκες. Ο Μάριο Μάφι, στο βιβλίο του Underground, μιλά για τις ανάγκες που ικανοποιεί ένα παράξενο παιχνίδι που αποτελεί και τη ζωτική έννοια για την ανάγνωση και την αναγνώριση κάθε εναλλακτικής μορφής τέχνης. Υπάρχουν από τη μια οι συνθήκες μέσα στις οποίες γεννιέται κάθε μορφή αντικουλτούρας και μέσα στις οποίες είναι αναγκασμένη να δράσει, κι από την άλλη ο ίδιος ο χαρακτήρας της αντικουλτούρας που βρίσκεται σε πλήρη αλληλεξάρτηση με τις συνθήκες και τα φαινόμενα, για να εξισορροπήσει και να παίξει με το γενεσιουργό πλαίσιο των αναγκών που φαίνεται ακριβώς να ικανοποιεί. Αυτός ο κεντρικός πυρήνας, η έννοια του παιχνιδιού, έγινε η αφορμή, για να συγκρουστούν τα διάφορα εναλλακτικά ρεύματα με τις κουλτούρες και τις ιδεολογίες της Αριστεράς, τόσο της παραδοσιακής, όσο και πολλών οργανώσεων της Νέας Αριστεράς που έβλεπαν στο παιχνίδι του underground «μια μικροαστική, ναρκισσιστική, ατομικιστική και άρα όχι επαναστατική αντίληψη». Όμως ίσως αυτός ο χαρακτηρισμός να υποτιμούσε τις συγκεκριμένες εναλλακτικές εκφράσεις και να παραγνώριζε τον ανανεωτικό χαρακτήρα τους Και το punkείναι σίγουρα ανανεωτικό. Ίσως όμως να μην έχει και τόσο μεγάλη σχέση με την ιδέα του παιχνιδιού που περιγράφει ο Μάφι. Η έννοια του παιχνιδιού ταιριάζει καλύτερα στους χίπις. Το punk ενδιαφέρεται για την πραγματικότητα και ειδικότερα για μια αυτονομία μέσα σ’ αυτή. Ανανεώνει ακόμη και παλαίμαχους rockers, όπως τον IggyPop, ο οποίος το 1979 τραγουδάει «Ι’m lookingforsome newvalueς but nothingcomes myway» Έχει να προτείνει νέες αξίες το punk; Ουσιαστικά είναι γεμάτο με τέτοιες. Είναι γεμάτο με οργή ενάντια στην κατασταλτική δομή της κοινωνίας. Επιλέγει, αντίθετα, μια «κλειστού
Η επιθετικότητα και η παραβατικότητα είναι οι μικρές θεές που πλαισιώνουν το punkκαι τους οπαδούς του. Δεν πρόκειται πια για μια στάση του rockαπέναντι στα πράγματα του τύπου «peace brother, peace» που διατρανώνουν οι χίπις αλλά για ένα ουρλιαχτό τύπου «I wanna destroy» που εξαπολύεται αφηνιασμένο ενάντια στις δομές του συστήματος, βγαλμένο από το στόμα και την ψυχή ενός υποπρολεταριάτου, την ίδια την ύπαρξη του οποίου μοιάζει ν’ αγνοεί με υπεροπτική αλαζονεία το σύστημα. Οι παρέες των punks βγαίνουν στους δρόμους, συναντιούνται, πίνουν άφθονες μπίρες, μιλάνε λίγο και κάνουν πολλά. Το γκράφιτι, για παράδειγμα, εμβολιάζεται με τις καινούργιες εκδοχές του. Με μια αισθητική που δεν αργεί να περάσει ακόμη και στα μέσα ευρείας αποδοχής και κατανάλωσης, όπως τα περιοδικά για τη μόδα. Η ίδια η τέχνη της φωτογραφίας έχει τώρα ως φόντο το αφανές τοπίο της πόλης, όχι το αξιοθέατο, αλλά αυτό που πλαισιώνει με την αφιλόξενη κοινοτοπία του την καθημερινότητα. Κι αυτό το αφανές τοπίο και η αφιλόξενη κοινοτοπία γίνονται το σκηνικό των συνειδήσεων, μέσα στις οποίες εξελίσσεται κάθε punkδραστηριότητα. Πρόκειται –για πρώτη φορά– για μια μουσική της πόλης και μόνον. Για μια μουσική των συνοικιών και του χαμηλού φωτισμού των παρόδων της νύχτας. Για μια μουσική που έχει ως φόντο την εργατική πολυκατοικία και φτύνει τις αξίες που προβάλει το απόμακρο, κεντρικό κτίριο της πολυεθνικής. Αυτό το τελευταίο μοιάζει να ’ναι από χαρτόνι, πάνω στο οποίο θα προβληθεί αυτούσιος όλος ο θόρυβος μιας γενιάς που επινοεί και καταθέτει, ακατέργαστα ακόμη, την ιδιαιτερότητα και την ταυτότητά της. Στις 15 Ιουνίου του 1975 οι SexPistols θα έπαιζαν στο 100 Club. Για ν’ αναγγελθεί η συναυλία, τυπώθηκε ένα μικρό φέιγ – βολάν σχεδιασμένο από την Helen Wellington-Lloyd, το οποίο συνδύαζε ανομοιογενή τυπογραφικά στοιχεία και letraset και, ενώ έμοιαζε δυσανάγνωστο, έδινε τελικά μια εικόνα που συμπεριλάμβανε και μια «πειραγμένη» φωτογραφία του γκρουπ, οδηγώντας σε ένα αποτέλεσμα «ενδυματολογικής» και μόνον ορθότητας. Ως στόχο είχε να διαφημίσει τα ρούχα που υπήρχαν στο SEX, το μαγαζί του McLaren, αλλά και να δώσει στους σκληροπυρηνικούς οπαδούς της καινούργιας γραμμής την ευκαιρία ν’ αρχίσουν να κοινοποιούν το μήνυμα της διαφωνίας, της άρνησης και της παράβασης έξω στους δρόμους. Ο πυρήνας λοιπόν του punk, και η κεντρική πηγή που έστελνε τα κύματα – σήματα δεξιά κι αριστερά, ο κύριος πόλος του, φαίνεται ότι ήταν εκείνο το ψηλοτάβανο μαγαζάκι στην King’s Road που ανήκε στον Malcolm McLaren και την σχεδιάστρια Vivienne Westwood. Η ίδια η Westwood θεωρούσε ότι «έγραφε πάνω στους τοίχους του κατεστημένου» και ότι η ελευθερία μετριόταν από τις «ακραίες σεξουαλικές δηλώσεις που μπορεί να κάνει κανείς δημόσια». Ο σκοπός ήταν να αποκατασταθεί η αποξενωμένη ιδιωτικότητα και να καταστεί μια μεγάλη, κεντρική και φιλόξενη δημόσια οδική αρτηρία. Και η δημόσια φωνή αυτού του προτάγματος δεν ήταν άλλη από εκείνη των SexPistols. Δεν είναι τυχαίο ότι η αρχική ιδέα για την ονομασία του μαγαζιού ήταν η φράση «ModernityKilled EveryNight», παρμένη από έναν αινιγματικό Γάλλο μηδενιστή δανδή που θαύμαζε ιδιαίτερα ο McLaren και ο οποίος ενσάρκωνε για τον Μπρετόν το πνεύμα του σουρεαλισμού: πρόκειται για το Ζακ Βασέ, που αυτοκτόνησε το 1919. Ιδού μια μικρή αντίφαση: ενώ ο McLaren ήταν βασικά σιτουασιονιστής (καταστασιακός)2 –συνεπώς αρνιόταν την Ιστορία και τα κληροδοτήματά της ως τέτοια–, εντούτοις παρουσιάζεται εδώ ως ένα μικρό
Τ
ρία είναι τα βασικά και κύρια όργανα του punkήχου: κιθάρα, μπάσο, ντραμς. Μια ηλεκτρική, παραμορφωμένη κιθάρα που εξαπολύει τα ακόρντα της στο Γαλαξία του Ροκ, ένα ρυθμικό μπάσο που επαναλαμβάνει τα χτυπήματα κυρίως στην τονική νότα του αντίστοιχου ακόρντου και ένας δυνατός, πλούσιος ήχος από τύμπανα που «κόβει» το τραγούδι και «γεμίζει» συμπληρώνοντας με πρωτόγονο beatτη σύνθεση. Σόλα στην κιθάρα συνήθως και κατά κανόνα δεν υπάρχουν, εκτός από μερικά βοηθητικά «περάσματα». Η όποια επίδειξη της όποιας δεξιοτεχνίας σχεδόν απαγορεύεται. Το τέμπο του punkrock, άλλοτε σε 4/4 (αρχικά) κι άλλοτε σε 2/4 (μετέπειτα) επέβαλε την καθιέρωσή του ως ένα νέο μουσικό είδος, το οποίο όμως ταυτόχρονα επέστρεφε στις ρίζες που είχε συνειδητά, στο πρωτογενές rock’n’roll της δεκαετίας του 1950. Σχολιάστηκε από την κριτική, εγκωμιάστηκε και θεωρήθηκε προοδευτικό: «Εσκεμμένα πρωτόγονο και αναθεωρητικό, με μουσική και στιχουργική ωμότητα», το punkμοιάζει να ξαναβάζει το ροκ στην αρχική του τροχιά. Στόχος το κατεστημένο. Συνθεζάιζερ, σαξόφωνα, πιάνα δεν υπάρχουν, τουλάχιστον αρχικά και σ’ όλο το μήκος της ιστορίας του κύριου σώματος των punkσυγκροτημάτων. Σ’ ένα δοκίμιο για τους New YorkDolls, που φαίνεται να είναι και η μόνη απόπειρα μουσικής ανάλυσης του punk, ο RobertChristgau σταμπάρει το συγκρότημα αναφέροντας ότι «αρνήθηκαν να εκπληρώσουν τα καθήκοντά τους». Κι αυτή η φράση είχε αντίκτυπο, έναν ιδεολογικά φορτισμένο αντίκτυπο στο ζήτημα της επιδεξιότητας και της ικανότητας στο παίξιμο. Υπονοούσε ότι σύμφωνα με την κυρίαρχη ιδεολογία του κλασικού ροκ έπρεπε ουσιαστικά κι αυτοί οι μουσικοί ν’ ανήκουν σ’ ένα συγκεκριμένο τύπο «εξειδικευμένου εργάτη», που ξέρει να κάνει τη «δουλειά». Για το punk, δεν υπήρχε κανένα θέμα «εκπλήρωσης καθηκόντων». Αν και πολλοί από τους μουσικούς της πρώιμης, καθαρής φάσης του, όπως μέλη των Damned, των Stranglersκαι των Clash, είχαν μεγάλη εμπειρία στα όργανά τους, στο χώρο ακριβώς του καθαρού punk, αυτό το «προσόν» κάθε άλλο παρά ως πλεονέκτημα λο-
γαριάζεται. Βγες και παίξε. Αυτό ήταν όλο. Φυσικά υπήρχαν οι πρόβες, για την επίτευξη του συντονισμού των τριών βασικών (και μονίμων και μοναδικών στις περισσότερες περιπτώσεις) οργάνων, ώστε το γκρουπ να εμφανίζεται «δεμένο». Αυτός ο στόχος δεν υπήρξε αντικείμενο καμιάς ανατροπής. Δεν υπήρχε και κανένα νόημα για κάτι τέτοιο άλλωστε. Στόχος ήταν ένα ροκ καταλυτικό Το κλειδί γι’ αυτό που ο Christgau αποκαλεί «βεβιασμένο ρυθμό» του punkβρίσκεται στο παίξιμο του μπάσου. Ο ρυθμός βασίζεται σε μια συνεχιζόμενη και κανονική σειρά από απλές νότες (η τονική του αντίστοιχου ακόρντου όπως είπαμε), που έρχονται σε αντίθεση με το κοφτό beatτων ντραμς. Ο Dave Laing, ένας άλλος μελετητής της αισθητικής πρότασης του punk, θεωρεί ότι ο Arthur Kane των New YorkDollsκαι ο Sid Viciousήταν ίσως οι «καθαρότεροι μπασίστες» του punk, καθότι επέτειναν την επανάληψη από νότες του ίδιου τόνου όσο μπορούσαν περισσότερο. Όσο περισσότερα «χτυπήματα» γινόταν. (Εδώ φυσικά, δεν μιλάμε για τις «σφαλιάρες» του funkμπάσου, που όμως αργότερα υιοθετήθηκαν κι από ορισμένα post-punkσυγκροτήματα). Το ίδιο κάνουν και οι Ramones: ο τόνος στο μπάσο αλλάζει, όταν αλλάξει και το ακόρντο στην κιθάρα. Αυτό ήταν όλο. Και το «πριόνισμα» της ηλεκτρικής κιθάρας. Τα ίδια χτυπήματα δίνονται και σ’ αυτήν. Ρυθμική, δίνει το πρόσταγμα με riffsαπό ακόρντα, συνθέσεις από «βαριά ακόρντα» που παίζονται σχεδόν ολόκληρα, καθώς ο χειρισμός τους στηρίζεται κυρίως στις μπάσες χορδές της κιθάρας. Κάτι που άλλωστε κάνει και το heavymetalκαι το υιοθετεί και το punk, αν και το όλο μουσικό ρεύμα ξεπρόβαλε ως αντίδραση ακόμη και σ’ αυτό το ίδιο το σκληρό επαγγελματικό ροκ. Επίσης, συχνά το ακόρντο εμφανίζεται ελεύθερο, όπως στην εισαγωγή του Holidaysin the Sun των SexPistolsμε το «πριόνισμα» να αντηχεί σε κάθε του νότα. Γενικά όμως το όλο γκρουπ του punkrockηχεί σαν ένα μεταπολεμικό πριονιστήριο που ταράζει και παίζει με τα θεμέλια και τις προσλαμβάνουσες της ευρύτερης ποπ μουσικής.
Από την άλλη, η φράση «punkrock» μοιάζει να έχει τις καταβολές της στην ταξινόμηση των αυτοδίδακτων ροκ γκρουπ που εμφανίστηκαν στα μέσα της δεκαετίας του 1960, με έρεισμά και βάση τους την κιθάρα και τα φωνητικά, για να κατηγοριοποιηθούν αργότερα ως «garage rock». Τέτοιοι ήταν οι Standells, οι Sonics και οι Seeds. Ο όρος «punkrock» επινοήθηκε επίσημα από το μουσικοκριτικό Dave Marsh, ο οποίος τον χρησιμοποίησε για να περιγράψει τη μουσική των «? and the Mysterians» (Question Μarkand the Mysterians) στο τεύχος Μαϊου του 1971 του περιοδικού Creem. Αμέσως υιοθετήθηκε από πλήθος ροκ συντάκτες στα πρώτα χρόνια της δεκαετίας του 1970. Το αληθινό κίνημα περίμενε απλά στη γωνία. Ο LennyKaye χρησιμοποιεί τον όρο punkrockγια ν’ αναφερθεί σε διάφορα εναλλακτικά σχήματα και, όταν το 1975 φτιάχνει ένα γκρουπ με την ποιήτρια της αβάν-γκαρντ Patti Smith και κυκλοφορούν το ιστορικό της άλμπουμ Horses, εμπνέει πλέον άμεσα και αποτελεσματικά πολλούς από τους αργότερα καθιερωμένους punkrockers των μέσων της δεκαετίας αλλά και τους επίδοξους συνεχιστές και διαδόχους. To punkμπορεί να υπήρξε πρώτιστα ένα μουσικό ρεύμα, ήταν όμως ταυτόχρονα, όπως εμφανώς έχουμε υπαινιχθεί και υποδείξει, ένα ρεύμα πολιτικοποιημένο. Μπορεί να μην διαθέτει την λεπτή, ευαίσθητη κοινωνική χορδή του Bob Dylan (AHard Rain is Gonna Fall για παράδειγμα), διαθέτει όμως την απλότητα και την αμεσότητα που χρειάζονται, όταν θίγει με ρυθμό και θόρυβο προβλήματα της πραγματικότητας (π.χ. οι Clash στο Workingforthe Clampdown ως αντιπαράδειγμα, οι οποίοι γίνονται και ποιητές ισάξιοι με τον Dylan σε τραγούδια όπως το CarJamming από το Combat Rock). Ίσως ν’ αξίζει τον κόπο ν’ αναφερθούμε εδώ σε κάποια κύρια γεγονότα της Παγκόσμιας Ιστορίας από το 1975 ως το 1990 περίπου, για να συναντήσουμε τις καταστάσεις και τους αποήχους που ενέπνεαν τους punks, τις καταστάσεις που είχαν να αντιπαλέψουν, να μετρήσουν, και με τις οποίες είχαν να μετρηθούν. Αρχίζουμε λοιπόν: 1975: Πρωθυπουργός της Βρετανίας ήταν ο Harold Wilson των Εργατικών, για ν’ αντικατασταθεί τον επόμενο χρόνο από τον James Callaghan, επίσης των Εργατικών. Στις 6 Μαρτίου γίνονται τεράστιες διαδηλώσεις στο Νέο Δελχί ενάντια στην κυβέρνηση της Indira Gandhi. Στις 21 Απριλίου ο πρόεδρος Thieu του Νοτίου Βιετνάμ παραιτείται, καθώς βορειο-βιετναμέζικα στρατεύματα πλησιάζουν τη Σαϊγκόν. Εγκαταλείπει τη χώρα. Στις 30 Απριλίου, η Σαϊγκόν παραδίδεται, ενώ αμερικανικά ελικόπτερα προσπαθούν να περισυλλέξουν όσους Αμερικανούς και Βιετναμέζους στρατιώτες μπορούν. Αυτό είναι και το τέλος του πολέμου. Στοίχισε τη ζωή σε 56.000 Αμερικανούς και σε 1,3 εκατομμύρια Βιετναμέζους. Στην Ισπανία, στις 20 Νοεμβρίου, πεθαίνει ο Φράνκο, αφού κυβέρνησε ως δικτάτορας επί 36 χρόνια, και ο πρίγκιπας Χουάν Κάρλος στέφεται στα 39 του χρόνια βασιλιάς, ώστε να επιστρέψει η χώρα στη συνταγματική μοναρχία. Οι Clash παρακολουθούν την κατάσταση και κάποτε θα ηχογραφήσουν το Spanish Bombs. Δεν ξεχνούν τον Ισπανικό Εμφύλιο Πόλεμο: «Spanish songs in Andalucia the shootingsites in the days of’39…» Πρόεδρος των ΗΠΑ το 1975 είναι ο Gerald Ford και θα παραμείνει μέχρι το 1977. 1976: Στις 24 Μαρτίου γίνεται πραξικόπημα στην Αργεντινή. Η Isabel Martinez
Biafra να επαναλαμβάνει τις συλλαβές Πολ Ποτ, Πολ Ποτ μέχρι το τέλος. Στις 9 Μαΐου, η ένοπλη αντάρτισσα Ούλρικε Μάινχοφ βρίσκεται κρεμασμένη στο κελί της στη Στουτγάρδη. Ήταν τότε 42 χρονών. Στις 4 Ιουλίου (ημερομηνία που είναι συνυφασμένη με την πρώτη μεγάλη συναυλία punk–οι Ramones παίζουν μαζί με τους Stranglers στο Roundhouse του Λονδίνου– καθώς και με τα διακόσια χρόνια της αμερικανικής ανεξαρτησίας που γιορτάζονται εκείνη τη χρονιά) Παλαιστίνιοι αντάρτες πραγματοποιούν αεροπειρατεία σε ένα αεροπλάνο της AirFrance και υποχρεώνουν τον πιλότο να το προσγειώσει στην Ουγκάντα του Αμίν Νταντά. Ισραηλινοί κομάντος θα ελευθερώσουν με επιτυχία 104 ομήρους. Στις 28 Ιουλίου συμβαίνει ο φονικότερος σεισμός στην καταγεγραμμένη ανθρώπινη Ιστορία: πρόκειται για το σεισμό του Τανγκσάν που σκοτώνει 655.000 ανθρώπους. Στις 10 Σεπτεμβρίου πεθαίνει σε ηλικία 82 ετών ο πρόεδρος Μάο. Η «Συμμορία των Τεσσάρων» (GangofFour), η οποία περιλαμβάνει και την ίδια τη χήρα του Μάο, φυλακίζεται τον Οκτώβριο με την κατηγορία της υπονόμευσης του κόμματος και της οικονομίας. Το γνωστό post-punkσυγκρότημα των GangofFour θα πάρει από εδώ το όνομά του. 1977: Στις 7 Απριλίου στη Δυτική Γερμανία αντάρτες των πόλεων εκτελούν το Γενικό Εισαγγελέα που είναι επικεφαλής της ποινικής δίωξης των Μπάαντερ-Μάινχοφ. Στις 30 Απριλίου ο Αντρέας Μπάαντερ και δύο συγκατηγορούμενοί του καταδικάζονται για φόνο και άλλες εγκληματικές ενέργειες. Ο Elvis πεθαίνει σε ηλικία 42 χρονών χωρίς να πραγματοποιήσει το όνειρό του για μια μεγάλη περιοδεία στο εξωτερικό. Ήδη έχει ξεκινήσει στη Βρετανία αυτό που θα χαρακτηριστεί αργότερα ως «έκρηξη του punk». Ο James S. Fixx δημοσιεύει ένα βιβλίο, που θα κάνει το joggingδημοφιλές ,και ο John Galbraith ένα άλλο με τίτλο Η Εποχή της Αβεβαιότητας. 1978: Στις 7 Ιανουαρίου ξεσπούν θρησκευτικές εξεγέρσεις στην αγία πόλη Κομ του Ιράν. Είναι η ημέρα που ο Σάχης γιορτάζει την 15η επέτειο από τις μεταρρυθμίσεις του για τη χειραφέτηση των γυναικών. Στις 15 Μαρτίου οι Ερυθρές Ταξιαρχίες απαγάγουν και αργότερα εκτελούν τον Άλντο Μόρο, πρώην πρωθυπουργό της Ιταλίας. Στις 22 Αυγούστου στη
με τα ηχεία στην τσίτα; Είναι ένα συναίσθημα, μια διεργασία απροσδιόριστη. Είναι το τι θέλει πραγματικά το σώμα και το τι μπορεί να κάνει η ανθρώπινη επαφή. Πρέπει να λατρεύει κανείς κυριολεκτικά το ροκ μήνυμα, την απεύθυνσή του – κι αυτόν τον απρο-
κάλυπτο τοίχο της ωμής ηλεκτρικής κιθάρας ο οποίος, μέσα στο «κλάμα» της δεκαετίας του 1970, έρχεται να ανατρέψει συθέμελα κάθε προηγούμενο άκουσμα, αγγίζοντας και πατώντας ταυτόχρονα στα προ-punkσυγκροτήματα
το Εθνικό Μέγαρο στη Μανάγκουα και κρατούν εκατοντάδες ομήρους σε μια προσπάθεια να ανατρέψουν το Σομόζα. Πρόκειται για τους Σαντινίστας, που παίρνουν το όνομά τους από τον αρχηγό τους, στρατηγό Σαντίνο. Το γεγονός δεν αφήνει ασυγκίνητο το Δυτικό Κόσμο, εμπνέοντας ήδη τους Clash, οι οποίοι στο μέλλον θα κυκλοφορήσουν το τριπλό άλμπουμ Sandinista! («…and the rebels were waltzingon air…»). Ο Πάπας Ιωάννης Παύλος Α΄ πεθαίνει στις 28 Σεπτεμβρίου μετά από 34 μόλις μέρες στο θρόνο. Το γεγονός εμπνέει τον JohnnyRotten και μιλά γι’ αυτό στις συνεντεύξεις του. Του άρεσε τελικά το ότι χρίστηκε κάποιος Πάπας για ένα μονάχα μήνα – και μετά πέθανε. Φαίνεται ότι αυτό συνόψιζε κάτι από τη φιλοσοφία του. Παλαίμαχοι rockers, όπως ο Neil Young, καταθέτουν φόρο τιμής στο νέο μουσικό ρεύμα του rock’n’roll. Ο τελευταίος κυκλοφορεί το Rust NeverSleeps, το οποίο περιλαμβάνει μια μπαλάντα–ύμνο στο rock’n’roll, βάζοντας τον JohnnyRotten πλάι στον Elvis. («…The Kingis gone but he’s not forgotten – this is the storyofJohnnyRotten…»). Η απήχηση του punkαρχίζει και γίνεται τεράστια στο Δυτικό Πολιτισμό.
1979: Στις 16 Ιανουαρίου ο Σάχης εγκαταλείπει το Ιράν και καταφεύγει στην Αίγυπτο μετά από 37 χρόνια στην εξουσία. Σε λίγο θα ξεκινήσει η ισλαμική επανάσταση. Την 1η Φεβρουαρίου ο 78χρονος Αγιατολάχ Χομεϊνί, ηγέτης των Σιιτών Μουσουλμάνων, θα πετάξει από το Παρίσι στην Τεχεράνη μετά από 15 χρόνια στην εξορία. Στις 10 Απριλίου ανατρέπεται ο Αμίν Νταντά στην Ουγκάντα. Τα οχτώ χρόνια εξουσίας του κόστισαν στη χώρα του πάνω από 100 εκατομμύρια δολάρια σε χρέος. Στις 17 Ιουλίου ο δικτάτορας της Νικαράγουα Σομόζα παραιτείται και καταφεύγει στο Μαϊάμι μετά από εμφύλιο πόλεμο που στέφει τους Σαντινίστας νικητές. Τρεις μέρες αργότερα ορίζουν μια πενταμελή χούντα στην Μανάγκουα. Στις 4 Νοεμβρίου Ιρανοί εξτρεμιστές καταλαμβάνουν την πρεσβεία των ΗΠΑ στην Τεχεράνη και κρατούν 66 ομήρους απαιτώντας να εκδοθεί ο Σάχης, ο οποίος στο μεταξύ έχει καταφύγει στην
σπάει τον ασκητισμό του μοναχικού ατόμου του μετρό και του σούπερμάρκετ και οργιάζει στα εσώψυχα προκαλώντας μια αχαλίνωτη έκρηξη προς τα έξω: είτε αυτό το έξω είναι ο υπόλοιπος κόσμος, είτε το δωμάτιο του ακροατή, είτε απλά το σπέρμα της «έκστασης της επικοινωνίας» όπως το θέτουν Ευρωπαίοι στοχαστές. Είτε, τελικά, το ίδιο το μέλλον και η αίσια δικαίωση μιας εσωτερικής αθανασίας. Μια δύναμη, που το πρωτογενές rock’n’roll συσπειρώνει στο σώμα, βγαίνει τώρα, από το 1976–77, σ’ έναν πνευματικό και ψυχικό κατακλυσμό από ηλεκτρικό συναίσθημα
Αμερική. Ο τελευταίος θα βρει καταφύγιο στις 16 Δεκεμβρίου στον Παναμά. Τι σκάκι μα την αλήθεια! 1980: Στις 26 Ιανουαρίου ο Σάχης πεθαίνει από καρκίνο στην Αίγυπτο, όπου είχε προσκληθεί για εγχείρηση από τον πρόεδρο Σαντάτ. Στις 14 Αυγούστου Πολωνοί εργάτες των ναυπηγείων στο Γκντανσκ απεργούν διαμαρτυρόμενοι για τις αυξήσεις στις τιμές των τροφίμων. Η απεργία εξαπλώνεται και αίτημα γίνεται το δικαίωμα να σχηματίζουν συνδικαλιστικά όργανα χωρίς τον έλεγχο του Κομμουνιστικού Κόμματος. Η απεργία ενορχηστρώνεται από τον τριανταεπτάχρονο ηλεκτρολόγο Λεχ Βαλέσα. Solidarnosk! (Αλληλεγγύη).3 Στις 8 Δεκεμβρίου ο John Lennon δολοφονείται έξω από το διαμέρισμά του στη Νέα Υόρκη. Οι Police θα εμφανιστούν στην Αθήνα στο γήπεδο του Σπόρτινγκ. Είναι η πρώτη συναυλία ξένου συγκροτήματος στην Ελλάδα μετά από το 1967 και την ατυχή εμφάνιση των RollingStones στο Παναθηναϊκό Στάδιο. Η απήχηση θα είναι τεράστια. Οι ίδιοι οι Socrates εμφανίζονται ανάμεσα στο κοινό και ο κόσμος τους αποδοκιμάζει ελαφρά. 1981: Ο παγκόσμιος πληθυσμός φτάνει τα 4,5 δισεκατομμύρια. Το σύνδρομο της επίκτητης ανοσιοποιητικής ανεπάρκειας (AIDS) εντοπίζεται και ταυτοποιείται στην Καλιφόρνια και τη Νέα Υόρκη, όπου η ασθένεια είχε φέρει για πρώτη φορά τους γιατρούς σε μεγάλη αμηχανία. Γρήγορα θα εξαπλωθεί σε ολόκληρο τον κόσμο και θα συγκριθεί με το Μαύρο Θάνατο, την πανώλη του 14ου αιώνα. 1982: Ήδη από το 1979, πρωθυπουργός στη Βρετανία είναι η Μάργκαρετ Θάτσερ και θα παραμείνει στο αξίωμα ασκώντας τα καθήκοντά της επί τρεις συνεχείς θητείες, μέχρι το 1990. Είναι η εποχή του «Θατσερισμού» και πολλοί καταλογίζουν ευθύνες στο punkκίνημα για την εδραίωσή του. Αρχίζει ο πόλεμος στα Φώκλαντ. Στις 2 Απριλίο, καταλαμβάνει τα νησιά η Αργεντινή, ενώ στις 5 του ίδιου μήνα ένας βρετανικός στόλος αποπλέει για τη θέση. Στις 14 Ιουνίου οι Αργεντινοί παραδίδονται καθώς οι Βρετανοί ανακαταλαμβάνουν το Port Stanley. Ο πόλεμος θα τελειώσει. Στις 10 Νοεμβρίου πεθαίνει σε ηλικία 75 ετών ο Μπρέζνιεφ. Θα τον διαδεχτεί ο Γιούρι Αντρόποφ. Πρόεδρος των ΗΠΑ είναι ο Ρόναλντ Ρήγκαν, ήδη από το 1981, και θα επανεκλέγεται μέχρι το 1989. 1983: Ο πρόεδρος Ρήγκαν αποκαλεί τη Σοβιετική Ένωση «Αυτοκρατορία του Κακού». Αρχίζει ο «Πόλεμος των Άστρων». Δορυφορικά προγράμματα θα παρεμποδίζουν την πορεία πυρηνικών πυραύλων. Το κόστος είναι αστρονομικό και η ΕΣΣΔ το βλέπει σαν μια προσπάθεια να επεκταθεί ο ανταγωνισμός των εξοπλισμών στο διάστημα. Στις 1 Σεπτεμβρίου ένα Boeing747 με 269 επιβάτες και πλήρωμα από τη Νέα Υόρκη περνά από τον σοβιετικό εναέριο χώρο πάνω από τη Σαχαλίνη. Οι σοβιετικοί θα το καταρρίψουν. Δεν υπάρχουν επιζώντες. Ισχυρίζονται ότι το αεροπλάνο ήταν κατασκοπευτικό και η Ουάσιγκτον θα αποκαλύψει ότι αμερικανικά κατασκοπευτικά αεροσκάφη είχαν πετάξει πρόσφατα στην περιοχή. Το Δεκέμβριο η Αργεντινή επιστρέφει στη Δημοκρατία μετά από οχτώ καταστροφικά χρόνια στρατιωτικής δικτατορίας. 1984: Στις 9 Φεβρουαρίου πεθαίνει ο Σοβιετικός ηγέτης Γιούρι Αντρόποφ στα 69 του χρόνια και τον διαδέχεται ο 72χρονος
τώρα
54χρο-
Stranglers και οι Cure εμφανίζονται στο Παναθηναϊκό Στάδιο στην Αθήνα, στο Rockin Athens Festival. Το νέο ροκ εισβάλλει ισχυρό στην ελληνική κοινωνία. Στις 2 Οκτωβρίου ο ηθοποιός Rock Hudson πεθαίνει από AIDS στα 59 του χρόνια. Η εγρήγορση για την ασθένεια γίνεται πιο σοβαρή. Στις 21 Νοεμβρίου ο Γκορμπατσώφ και ο Ρήγκαν συναντιούνται για να συζητήσουν τον έλεγχο των εξοπλισμών.
1986: Στις 29 Ιανουαρίου το αμερικανικό επανδρωμένο διαστημόπλοιο Challenger εκρήγνυται ένα λεπτό μετά από την απογείωσή του σκοτώνοντας το επταμελές πλήρωμά του. Στις 26 Απριλίου ο πυρηνικός σταθμός στο Τσερνομπίλ, κοντά στο Κίεβο της Ουκρανίας, εκρήγνυται απελευθερώνοντας τεράστια ποσά ραδιενέργειας που μολύνουν σχεδόν ολόκληρη την Ευρώπη. Τριάντα πυροσβέστες και εργάτες του σταθμού παραγωγής θα πεθάνουν τις πρώτες εβδομάδες μετά από το ατύχημα. Οι μελλοντικοί θάνατοι από έκθεση στα ραδιενεργά κατάλοιπα υπολογίζονται γύρω στους επτά με σαράντα χιλιάδες. Η εμπιστοσύνη στην πυρηνική ενέργεια καθώς και η αξιοπιστία της αρχίζουν να χάνουν έδαφος σε ολόκληρη την Ευρώπη. 1987: Στις 25 Ιουνίου ο Γκορμπατσώφ ανακοινώνει σχέδια για οικονομικές μεταρρυθμίσεις στη Σοβιετική Ένωση. Πιστεύει ότι πρέπει να αρχίσουν να λαμβάνονται περισσότερες αποφάσεις σε τοπικό επίπεδο. Στις 10 Δεκεμβρίου υπογράφει με το Ρήγκαν το πρώτο σύμφωνο για τη μείωση του μεγέθους των πυρηνικών οπλοστασίων. 1988: Στις 14 Απριλίου η ΕΣΣΔ συμφωνεί να αποσύρει τα στρατεύματά της από το Αφγανιστάν. Στις 23 Ιουνίου ο Αμερικανός κλιματολόγος James Hansen προειδοποιεί την Επιτροπή Ενέργειας και Φυσικών Πόρων ότι τα αυξημένα επίπεδα διοξειδίου του άνθρακα στην ατμόσφαιρα μπορεί να οδηγήσουν σε άνοδο της θερμοκρασίας σε παγκόσμια κλίμακα. Αυτό, μαζί με την επίδραση άλλων «αερίων του θερμοκηπίου», αποτελεί απειλή για την ανθρωπότητα.
1989: Η χρονιά της Περεστρόικα. Τον Μάρτιο οι Σοβιετικοί ψηφοφόροι θα έχουν το δικαίωμα να εκλέξουν τα μέλη του Ανώτατου Σοβιέτ. Ο Μπόρις Γιέλτσιν θα είναι ο κύριος νικητής. Στις 23 Αυγούστου οι Λετονοί, οι Λιθουανοί και οι Εσθονοί ενώνουν τα χέρια σε μια τεράστια ανθρώπινη αλυσίδα που διασχίζει τις Δημοκρατίες τους, απαιτώντας ανεξαρτησία από τη Σοβιετική Ένωση. Είναι η αρχή του τέλους για το Σύμφωνο της Βαρσοβίας και το Σιδηρούν Παραπέτασμα. Στις 9 Νοεμβρίου η κυβέρνηση της Ανατολικής Γερμανίας επιτρέπει στους πολίτες της να εγκαταλείψουν τη χώρα δίχως βίζα. Αρχίζει η κατεδάφιση του Τείχους του Βερολίνου
«NowI got a reason to be waiting» τραγουδούσε προφητικά ο JohnnyRotten το 1976: «The Berlin Wall». Κι εδώ φτάνουμε στο τέλος της σύντομης αυτής περιγραφής του ευρύτερου ιστορικού και πολιτικού πλαισίου χαρακτήρισε τη ροή και τη δράση του punk. Αξίζει ωστόσο να σημειώσουμε ότι το 1991 βγαίνει ένα ντοκιμαντέρ, στο οποίο συμμετέχουν οι Nirvana, οι DinosaurJrκαι οι SonicYouth με τον τίτλο
πολίτικη πρωτεύουσα της Αγγλίας διάφορα μουσικά ρεύματα από την Τζαμάικα ή τις ΗΠΑ, αδιαμόρφωτες ακόμα προτάσεις για κάτι καινούργιο, ζητούσαν μια θέση κάτω από τον ωραίο ήλιο εκείνου του καλοκαιριού. Είχε έρθει η στιγμή για τους punks να κάνουν το εντυπωσιακό τους ντεμπούτο στη σκηνή και το μουσικό τύπο. Το περιοδικό Punk1 είχε ήδη εμφανιστεί και κυκλοφορούσε από τις αρχές της χρονιάς. Το πρώτο τεύχος είχε εξώφυλλο τον Lou Reed και το δεύτερο την Patti Smith. Βασικές επιρροές και οι δυο τους στη διαμόρφωση του νέου ρεύματος, με παρουσιάσεις που πλαισιώθηκαν από άρθρα για τη σκηνή της Νέας Υόρκης, η οποία ξεκίνησε από τη μουσική κίνηση του MercerArts Center. Οι NewYorkDolls και οι Suicide είχαν στιγματίσει εκεί την ιστορία του ροκ. Ήταν μια αναδυόμενη underground σκηνή, η οποία ξεκίνησε με την διάλυση των Velvet Underground του Lou Reed, και, όταν κατέρρευσε το κτίριο του Mercer, το 1973, μεταφέρθηκε στα κλαμπ Max’s Kansas Cityκαι CBGBs. Εκεί ο νέος ήχος περιλάμβανε συγκροτήματα όπως οι Ramones, οι Television, οι Blondie, ο JohnnyThunders με τους Heartbreakers, ο Richard Hell με τους Voidoids και οι TalkingHeads. Το καινούργιο στιλ θα κατασταλάξει στο νοτιοδυτικό Λονδίνο και ιδίως γύρω από την King’s Road ενσωματώνοντας πλήθος ετερόκλητων στοιχείων κι αφομοιώνοντας επιρροές. Οι Sex Pistols βγαίνουν στη σκηνή, οι Stranglers τους ακολουθούν και οι Damned θα κυκλοφορήσουν το πρώτο punksingle που φέρει τον απόλυτα συμβολικό τώρα πια τίτλο NewRose. Τα ετερογενή στοιχεία που χαρακτηρίζουν το νέο μουσικό φαινόμενο ανιχνεύονται σχετικά εύκολα στις πηγές του. Είναι ο ναρκισσισμός, ο μηδενισμός και η αμφισεξουαλικότητα, στοιχεία του glam rock, που αργότερα θα εμφανιστούν στον «απρόσιτο γόνο» του punk, στο newwave, η μινιμαλιστική αισθητική των Ramones με το τρίπτυχο της κιθάρας, του μπάσου και των ντραμς στο αποκορύφωμά του, η λατρεία των δρόμων και μια κλίση προς την αυτοκαταστροφή που είχε ως μέντορα τον IggyPop και την εκρηκτική σκηνική παρουσία του. Κι ένας καινούργιος εκλεκτικός τρόπος ντυσίματος, που συνδέει όλα τα ετερογενή στοιχεία και σύμβολα που τον απαρτίζουν – συνδέοντας τα κυριολεκτικά με παραμάνες- θα κάνει την εμφάνισή του τροφοδοτώντας τις φυλλάδες με σκανδαλοθηρικό υλικό: πρόκειται για «ένα χάος από τσουλούφια και δερμάτινα σακάκια, μπουρδελιάρικα κρεπ και μυτερά παπούτσια, πάνινα και αδιάβροχα, κουρέματα στο στιλ των mods και βάδισμα στο στιλ των skinheads, παντελόνια σωλήνες και φανταχτερές κάλτσες («Ι don’t ware flares», θα τραγουδήσει ο Rotten), παντελόνια φαρδιά και μπότες με πέταλα – όλα βαλμένα στη θέση τους κι “έξω από το χρόνο” με φανταχτερά συνδετικά: τις παραμάνες και τους συνδετήρες, τους επιδέσμους και τους σπάγκους, που προκάλεσαν τόσα πανικόβλητα και γοητευμένα βλέμματα» περιγράφει ο Dick Hebdige, μελετητής του «φωτογενούς» αυτού φαινομένου. Την 1η Δεκεμβρίου του 1976 ο Bill Grundyυποδέχεται τους
προφοράς των στίχων, αναφέρει πως ο Johnny Rotten «χρησιμοποιώντας προλεταριακούς τρόπους προφοράς (accent), ανέπτυξε έναν φωνητικό τρόπο έκφρασης ακριβώς ίδιο με κείνον της εργατικής τάξης, που προσεγγίζει τα τραγούδια των φιλάθλων του ποδοσφαίρου». Όμως αυτή είναι μια κάπως υπερβολική δήλωση, αν σκεφτούμε ότι τα τραγούδια των φιλάθλων έχουν ως πηγή τους την ευρύτερη κατηγορία τραγουδιών της ποπ κουλτούρας και το επιχείρημα ότι το punkεισήγαγε εξω-μουσικά στοιχεία στην ποπ παραβλέπει την προηγούμενη ιστορία του «καθαρού» ροκ. Αν εστιάσουμε την προσοχή μας στον αμερικάνικο ροκ τονισμό του MickJagger στα τραγούδια των Rolling Stones, θα δούμε ότι οι Βρετανοί ρόκερς είχαν από πολύ νωρίς την ελευθερία να επιλέξουν την προφορά τους μέσα στο τραγούδι χωρίς να γίνονται δέσμιοι της εντοπιότητάς τους. Πέρα από τη χροιά, αυτό που δίνει στη φωνή του Rotten μια ξεχωριστή θέση μέσα στο punk είναι η ασυνήθιστη πρακτική της «ν’ αλλάζει κατεύθυνση» μέσα στο ίδιο τραγούδι, την ίδια στροφή ή ακόμη και στον ίδιο στίχο. Αυτό είναι κάτι που επισημαίνεται από τον μελετητή και κριτικό Dave Laing, ο οποίος με τη λέξη «κατεύθυνση» αναφέρεται σε μια φωνητική στρατηγική, μια πιο πλούσια «προσέγγιση στην εκλογή των φωνητικών εφφέ». Παραβλέπει όμως στην ανάλυσή του τον αυθορμητισμό του punkκαι το γεγονός ότι o Rotten ήθελε να ακούγεται όπως ακουγόταν. Το AnarchyIn The UK είναι χαρακτηριστι-
κό: κυριαρχεί μια κοφτή, διαχωρισμένη εκφώνηση των λέξεων με την κάθε συλλαβή να προσδιορίζεται αυστηρά από το ρυθμό, το beat. Στο τέλος όμως του δεύτερου στίχου –παρατηρεί ο Laing– κάτι συμβαίνει και το τραγούδι «παρεκτρέπεται από αυτή τη μονοκόμματη στάση: Ι am an Antichrist/I am an Anarchist. H τελευταία συλλαβή προφέρεται όχι σαν «kissed» αλλά έτσι ώστε να κάνει ρίμα με το «Christ». Και αναρωτιόμαστε: Μπορεί κάποιος, που αλλάζει την προφορά μιας τέτοιας πολιτικής σημασίας λέξης, να έχει ως μόνο του σκοπό τη μεταβίβαση του μηνύματος των στίχων; Για μια στιγμή δημιουργείται μια διφορούμενη εντύπωση σχετικά με «την ειλικρίνεια του όλου εγχειρήματος» Όμως αυτό είναι ένα βασικό χαρακτηριστικό του Rotten ως τραγουδιστή: απολαμβάνει τον ήχο των λέξεων, παίζει με αυτές. Διαμορφώνει ένα punkιδανικό για το ευθύ (straight) τραγούδι, την εκτέλεση και την απεύθυνσή του. Τα στοιχεία της μορφής του τραγουδιού «υπερβαίνουν» το μήνυμα επικεντρώνοντας αλλού το ενδιαφέρον του ακροατή. Στο God Save The Queen , η λέξη «Moron» (κρετίνος) προφέρεται ως «mo-rrr-oner» μ’ ένα υπερβολικά ρολαριστό «r» στη μέση και με την προσθήκη μιας επιπλέον συλλαβής στο τέλος. Αυτό το κάνει βέβαια πολύ συχνά, όπως στο HolidaysIn The Sun, όπου η λέξη sun προφέρεται «σάνγια» και στο PrettyVacant όπου τραγουδά στο ρεφραίν «α- βέικαντ –α». Εδώ ο ήχος «στην υπηρεσία της παραστατικότητας πληροφορεί τον ακροατή για τον σημαντικότερο ρόλο του μηνύματος των στίχων αλλά και για τον “χαρακτήρα” του τραγουδιστή», μέσα ακριβώς από τον προσωπικό του τόνο και ύφος.
που μας έλεγαν και να μάθουμε ό,τι θέλαμε από μόνοι μας. Έτσι πηγαίναμε σε κάποια άλλη αίθουσα και κάναμε ό,τι γουστάραμε. Εμένα γρήγορα με διώξανε απ’ το σχολείο γιατί ήμουνα με τους Hell’s Angels,» αφηγείται ο Rotten σε μια παλιά του συνέντευξη. Όσο για τον Γκρέι που αναφέρει, είναι μαζί με τον Sid Vicious ένας από τους καλούς του φίλους. « Ποτέ δεν άφησα κανένα να μου πει ότι δεν άξιζα τίποτα. Οι δάσκαλοι μας το λέγανε αυτό. Η καλύτερη και περισσότερο ευυπόληπτη δουλειά ήταν γι’ αυτούς υπάλληλος τραπέζης. Πάντοτε, υπάλληλος τραπέζης. Κι εγώ σηκώθηκα και τους είπα: “Δεν γουστάρω να γίνω κάτι τέτοιο”. Κι έπειτα άρχισα να βρίζω τους δασκάλους γιατί δεν μπορούσα να ανεχτώ τις προσβολές τους. Αυτό που κάνανε σε μένα και στα υπόλοιπα παιδιά, ήταν εγκληματικό. Μα δε φταίγανε αυτοί. Υπήρχε πάντα κάποιος πιο πάνω απ’ αυτούς που τους έκανε να φέρονται έτσι. »Το πιο χαρακτηριστικό πράγμα από την παιδική μου ηλικία ήταν το μίσος μου για τους δασκάλους. Κάθεσαι, τους βλέπεις και θέλεις να τους βγάλεις τα μάτια, γιατί καταλαβαίνεις ότι δεν νοιάζονται για σένα. Δε σου δίνουν τίποτε. Μονάχα παίρνουν από σένα συνέχεια. Θα σου έπαιρναν και την ψυχή άμα τους δινότανε η ευκαιρία. Μα δεν πήραν τη δικιά μου,» συνεχίζει. Το 1975 αυτός και οι φίλοι του John Grayκαι Sid Vicious ήταν ο φόβος και ο τρόμος της King’s Road. «Ανεβοκατεβαίναμε βρίζοντας τους φιγουρατζήδες και κάνοντας φασαρία». Την εποχή εκείνη ο Johnnyαγόρασε ή βρήκε με κάποιο τρόπο ένα ολοκαίνουργιο κουστούμι, πουκάμισο και γραβάτα. Πήγε στο σπίτι του και το πετσόκοψε με ένα ξυράφι, για το ανασυνδέσει αργότερα με συνδετήρες και παραμάνες. Κι έπειτα το φόρεσε. «Προσπαθούσαμε να γινόμαστε όσο το δυνατόν περισσότερο αντιπαθητικοί. Πηγαίναμε στις παμπ και μας πετούσαν έξω με τις κλωτσιές. Τότε ήταν που άρχισαν να με φωνάζουν Rotten. O Steve Jones με φώναξε πρώτος έτσι. Είπε: είσαι “ρόττεν” –(σάπιος)– ναι, μα το Θεό είσαι!». «Ήταν τα δόντια του» εξηγεί αργότερα ο Jones: «Δεν τα έπλενε ποτέ. Και στο τέλος είχαν γίνει πράσινα!» Τον Αύγουστο του 1975, ένα χρόνο πριν από το καλοκαίρι που θα μεταμόρφωνε την Αγγλία, ο John Lydon ήταν ένας κοκαλιάρης νεαρός με πράσινες μπούκλες που τριγυρνούσε στις γειτονιές της King’s Road. Τότε ήταν που τον εντόπισαν τα λαγωνικά του McLaren. Έψαχναν για τραγουδιστή. Το συγκρότημα που είχε ο McLaren υπό την προστασία του λεγόταν «Swankers», – που σημαίνει «φιγουρατζήδες» και θ’ άλλαζε το όνομά του σε SexPistols. «Μπήκε μέσα με πράσινα μαλλιά. Σκέφτηκα ότι είχε ένα πραγματικά ενδιαφέρον πρόσωπο. Μου άρεσε η όψη του. Φορούσε ένα μπλουζάκι “Μισώ τους PinkFloyd”… Ο John είχε κάτι το εξαιρετικό, όμως όταν μιλούσε γινόταν εντελώς μαλάκας – παρόλ’ αυτά ήταν έξυπνος και κομψός,» αφηγείται ο Steve Jones. Πολλά έχουν γραφεί για την πρώτη «οντισιόν» του Johnny. Επίσημα τοποθετείται στις 23 Αυγούστου του 1975, κάποιο Σάββατο, όμως ο ροκ θρύλος –η προφορική παράδοση του ροκ–τη θέλει για την Πέμπτη 21 Αυγούστου, δυο μέρες πριν, ώστε να συμπίπτει και με την πανσέληνο. Ο ίδιος ο Rotten θυμάται: «Το μαγαζί του Malcolm ήταν ένα υπέροχο μέρος για να συχνάζει κανείς. Τα ρούχα εκεί ήταν πάντα διαφορετικά. Υπήρχε αντι-μόδα και αντι-οργάνωση. Μ’ έβλεπε συχνά στο μαγαζί του
Chrissie Hynde (The Pretenders), Vivienne Westwood, Jordan. SEX, King’sRoad, Λονδίνο, 1976
Ο Johnnyτους συνάντησε όλους για πρώτη φορά στην παμπ Ρόουμπακ, στην King’s Road. O «τραγουδιστής» ήταν σε καλή φόρμα – τους πρόσβαλε όλους και δεν έπαυε να τους αποκαλεί «ηλίθιους». Κι εκείνοι με τη σειρά τους θεώρησαν ότι προσπαθούσε απλά να τους εντυπωσιάσει. Τότε ήταν που τον πήραν πίσω στο μαγαζί του McLaren και τον έστησαν μπροστά στο τζουκ-μποξ για την περίφημη ιστορική οντισιόν. Ο Johnnyθυμάται ότι χοροπηδούσε πάνω κάτω προσπαθώντας να συντονιστεί με το μηχάνημα σ’ ένα τραγούδι του Alice Cooper. Δεν ήξερε καν τα λόγια. Υπάρχουν κι άλλες αφηγήσεις από το στόμα του JohnnyRotten. Δηλώνει ότι ποτέ δεν ήθελε να γίνει τραγουδιστής, ότι ποτέ δεν μπορούσε να τραγουδήσει, ότι έγραφε βέβαια τραγούδια αλλά αυτό το έκανε με το σκοπό να γίνεται όσο το δυνατόν περισσότερο αντιπαθητικός. Όμως τον κάλεσαν για πρόβες στο Ρόδερχάιθ. Πήγε, δεν βρήκε κανένα, και πήρε τηλέφωνο τον McLaren, για να του πει να ξεχάσει την όλη ιστορία. Όμως ο McLaren συνέχισε να του τηλεφωνεί και κανονίστηκε
«Le Bomb», το «Subterraneans», το «Beyond» και το «Teenage Novel». Τελικά, θα παίξουν πρώτη φορά ως SexPistols στις 6 Νοεμβρίου 1975 στο Saint Martin’s College. Τους πέταξαν έξω πριν να τελειώσουν καν το πρώτο τους τραγούδι – έτσι το θέλει ο θρύλος του ροκ. Η συναυλία είχε κανονιστεί από το Matlock, το μπασίστα, που σπούδαζε τότε σ’ εκείνη τη σχολή. Υπήρξε συνέχεια: ακολούθησαν άλλες εμφανίσεις σε
σχολές, πάντα γύρω από το Λονδίνο. Στις αρχές πια του 1976 οι SexPistols θα παίζουν επιτέλους σε μεγαλύτερο και ωριμότερο κοινό – οι ωμές εκφράσεις του συγκροτήματος καθώς και η κατά μέτωπο επίθεση σε είδωλα του κατεστημένου είχαν αρχίσει να βρίσκουν ανταπόκριση και να τραβούν τους πρώτους οπαδούς που θα τους ακολουθούν στο 100 Club και στο Nashville. Οι συναυλίες ήταν συνήθως επεισοδιακές. Ο Johnnyέμοιαζε με κάποιον «που τον είχαν κρεμάσει σε μια κρεμάστρα ρούχων κι η φωνή του ακουγόταν σαν τα ουρλιαχτά κάποιου που του ρίχνουν βιτριόλι στο πρόσωπο». Σε καλή φόρμα, στην εμφάνισή τους στο Marquee, o Johnnyπετούσε καρέκλες στο κοινό, ενώ στο Nashville άφησαν στη μέση το κομμάτι που έπαιζαν, για να μπλεχτούν σε κάποιο καυγά που είχε ξεσπάσει στο ακροατήριο. Και στις 3 Σεπτεμβρίου του 1976 θα παίξουν για πρώτη φορά εκτός Βρετανίας, στο Παρίσι, στο openingτου Club De Chalet Du Lac. Είχαν δουλέψει σκληρά κι ο ντράμερ Paul Cookέλεγε πως «δεν είναι καθόλου ψευτοδουλειά αυτό που κάνουμε, έτσι δεν είναι;». Ακολούθησε η πρώτη τους μεγάλη περιοδεία στη Βρετανία, που κράτησε από τα μέσα Σεπτεμβρίου μέχρι τις αρχές Οκτωβρίου. Και εκείνο το Σεπτέμβρη, μετά από το πρώτο PunkFestival του Λονδίνου στο 100 Club της Oxford Street, θα υπογράψουν συμβόλαιο με τη μεγάλη δισκογραφική εταιρεία ΕΜΙ. Πρώτο single το Anarchyin the U.K., που κυκλοφόρησε στις 26 Νοεμβρίου του 1976. Οδήγησε τη στάση τους και την χαρακτήρισε, λειτούργησε σαν μια γενική δήλωση προθέσεων, γεμάτη με πνεύμα και θυμό και πλαισιωμένη από την αχαλίνωτη ενέργεια του ενστίκτου. Και παρά την κοινή, σύγχρονή τους αντίληψη ότι τα punkσυγκροτήματα δεν ήξεραν να παίζουν τα όργανά τους, αντίστοιχα άρθρα στον μουσικό τύπο παρουσιάζουν τους Pistols ως μια δεμένη, απόλυτα ικανή
AnarchyTour, μια σειρά διάσπαρτων συναυλιών στο Ηνωμένο Βασίλειο. Όμως πολλές από τις συναυλίες ακυρώθηκαν από ιδιοκτήτες αιθουσών, αφού λαϊκές φυλλάδες και άλλα μαζικά μέσα πολιόρκησαν τον κόσμο με εντυπωσιακές ιστορίες που αφορούσαν στα «καμώματα» τόσο των συγκροτημάτων όσο και των οπαδών τους. Άλλες συναυλίες ματαιώνονται από τις τοπικές αρχές, καθώς η φήμη για το «διαβόητο» χαρακτήρα του punkεξαπλώνεται σε
1977 στο Paradiso του Άμστερνταμ. Όμως λίγο πριν να επιβιβαστούν στο αεροπλάνο, στο αεροδρόμιο του Heathrow, τα μέλη του γκρουπ άρχισαν να φτύνουν ο ένας τον άλλο και να βρίζουν τους υπαλλήλους του αεροδρομίου: «Ένας αυτόπτης μάρτυρας ισχυρίζεται ότι οι Sex Pistols έκαναν κάτι τόσο αηδιαστικό, που δεν γίνεται να επαναληφθεί για δημοσίευση… γενικά πιστεύεται ότι ο Jones έκανε εμετό πάνω σε κάποιες γριές κυρίες στην αίθουσα αναχωρήσεων», αναφέρει το μουσικό περιοδικό Rolling Stone. Δυο μέρες μετά η ΕΜΙ απαλλάσσει το γκρουπ από το συμβόλαιό
ι συναυλίες στο Paradiso θα γίνουν τελικά και θα είναι οι τελευταίες με μπασίστα τον Matlock. Ο λαϊκός θρύλος λέει ότι «πήρε πόδι επειδή του άρεσαν οι Beatles». Θα σταματήσει τον Φεβρουάριο του 1977 και, μουσικά μιλώντας τουλάχιστον, θα αποτελέσει μια μεγάλη απώλεια, όχι μόνο για το άρτιο παίξιμό του αλλά και για τις συνθετικές του ικανότητες. Το Anarchyin the U.K., για παράδειγμα, ήταν μια μίξη «σκοπών του Glen». Ο Steve Jones θα δηλώσει αργότερα ότι ο λόγος που ο Glen Matlock δεν ταίριαζε με τους υπόλοιπους ήταν ότι «έπλενε πάντα τα πόδια του». Ο ίδιος δηλώνει ότι έφυγε με τη θέλησή του, κυρίως επειδή είχε αρχίσει να διαμορφώνεται μια τεταμένη, «πικρόχολη» σχέση με το Rotten. Ο Μatlockθ’ αντικατασταθεί από το στενό φίλο του Rotten, τον αυτό-ανακηρυγμένο «απόλυτο οπαδό των SexPistols», το Sid Vicious (John Simon Ritchie). Ο McLaren τον ενέκρινε λογαριάζοντας την όψη του, καθώς και την punkστάση που είχε απέναντι στα πράγματα, παρά τις περιορισμένες μουσικές ικανότητές του. Σύμφωνα με το McLaren: «Όταν ήρθε ο Sid, δεν μπορούσε να παίξει μπάσο, είχε όμως έναν τρελιάρικο χαρακτήρα που τον έφερνε σε αρμονία με τη δομή του γκρουπ. Ήταν ο ιππότης που μέσα στην αστραφτερή του πανοπλία κρατούσε μια γιγάντια γροθιά». (Εδώ θίγονται λιγάκι και οι απόηχοι των μεσαιωνικών εικόνων μέσα από την ευρύτερη κουλτούρα του σκληρού ροκ της εποχής. Το punkήταν βέβαια αντίπραξη σε όλα αυτά). Εξ’ άλλου, όπως τονίζει ο McLaren: «Ο Rotten μπορεί να είναι η φωνή του punk, ο Vicious είναι όμως η εμφάνισή του, η όψη του». Ο Lydon αργότερα θυμάται: «Οι πρώτες μας πρόβες με τον Sid ήταν φριχτές. Όλοι συμφωνούσαμε ότι είχε την εμφάνιση, ότι ταίριαζε οπτικά. Κι ο Sid προσπαθούσε πραγματικά, αλλά όμως, φίλε – δεν μπορούσε να παίξει μπάσο». Μετά από αυτό τα πράγματα δεν είχαν να κάνουν και τόσο με τη μουσική. «Έγιναν όλα για το σκάνδαλο
Όπως και να ’χει, το γεγονός ότι ήταν πια μέλος των SexPistols είχε καταστροφική επίδραση στην προσωπικότητα του Sid. Όπως παρατηρεί ο Rotten, «Μέχρι τότε ο Sid ήτανε τελείως σαν παιδάκι. Τα πάντα ήταν πλάκα και χάχανα. Ξαφνικά είχε γίνει ένα μεγάλο αστέρι της ποπ. Και το στάτους του ποπ σταρ σήμαινε δημοσιότητα, μια καλή ευκαιρία να εντοπίζεται σε όλα τα σωστά μέρη, μια λατρεία. Αυτό σήμαινε και μόνο για τον Sid». Ο Vicious όμως ανταπάντησε καλλιεργώντας μια «διαβόητη περσόνα». Στις αρχές του 1977 γνωρίζει τη NancySpungen, μία ναρκομανή και περιστασιακή πόρνη που έσερνε ένα παρελθόν από σοβαρά συναισθηματικά προβλήματα.2 Αυτή είναι και το πρόσωπο που, όπως πιστεύεται, είναι υπεύθυνο για τη γνωριμία του Vicious με την ηρωίνη. Ακόμα, η συναισθηματική αλληλεξάρτηση ανάμεσα στο ζευγάρι άρχισε να αποξενώνει το Sid από τα υπόλοιπα μέλη του συγκροτήματος. Ο Rotten αφηγείται: «Κάναμε τα πάντα για να ξεφορτωθούμε τη Nancy. Τον σκότωνε. Ήμουν απόλυτα πεπεισμένος ότι αυτό το κορίτσι βρισκόταν σε μια αποστολή αργής αυτοκτονίας. Μονάχα που δεν ήθελε να πάει μόνη της. Ήθελε να πάρει και τον Sid μαζί της. Ήτανε τελείως διεστραμμένη και κακόψυχη». Ο Sid Vicious έκανε την πρώτη του εμφάνιση στη σκηνή μαζί με τους SexPistols στο Screen on the Green του Λονδίνου, στις 3 Απριλίου του 1977. Στις 10 Μαρτίου του 1977, σε μια συνέντευξη τύπου έξω από το Buckingham Palace, οι SexPistols υπέγραψαν συμβόλαιο με την A&M Records. Ύστερα επέστρεψαν στα γραφεία της A&M για κάτι που θα εξελισσόταν σε ένα ξέφρενο, ατίθασο πάρτυ. Ο Sid Vicious αναστάτωσε πετώντας σκουπίδια το γραφείο του διευθύνοντος συμβούλου και έκανε εμετό στα έπιπλά του. Κάτω από την πίεση των ίδιων της των υπαλλήλων, καλλιτεχνών και διανομέων, η Α&Μ θα λύσει το συμβόλαιο έξι μέρες μετά. Και μια πληροφορία για τους συλλέκτες: Διατηρούνται μέχρι
ο θεσμός της Βασιλείας. Ωστόσο, αυτό που ο κόσμος εξέλαβε ως ασέβεια προς τη μοναρχία οδήγησε σε ευρεία, δημόσια κατακραυγή των Pistols. Το BBC, το Radio 1 του οποίου κυριαρχούσε εκείνη την εποχή στις μουσικές εκπομπές, απαγόρευσε να παίζεται ο δίσκος στον αέρα. Όμως την εβδομάδα που η Βασίλισσα γιόρταζε το Αργυρό Ιωβηλαίο της το σινγκλ έφτασε στο νούμερο δύο στον κατάλογο του NewMusical Express και επίσης στο νούμερο δύο του επίσημου Top 10 του Ηνωμένου Βασιλείου. Πολλοί είναι εκείνοι που υποπτεύονται ότι τα αποτελέσματα του Top 10 ήταν «μαγειρεμένα», θεωρώντας ότι ο δίσκος είχε φτάσει στο νούμερο ένα αλλά φοβήθηκαν να δώσουν το γεγονός στη δημοσιότητα ώστε ν’ αποφευχθεί το σχετικό σούσουρο. Τουλάχιστον ένας ραδιοσταθμός ανήγγειλε το τραγούδι ως νούμερο ένα αλλά αρνήθηκε να το παίξει, διότι τους είχαν συμβουλεύσει ότι ίσως μια τέτοια κίνηση να προκαλούσε αναβρασμό στους εθνικούς εορτασμούς. Πάντως οι Pistols σημάδεψαν το Ιωβηλαίο τόσο με την επιτυχία του δίσκου τους όσο και μισθώνοντας ένα ιδιωτικό σκάφος που θα κατέπλεε τον Τάμεση, ενώ εκείνοι θα έπαιζαν ζωντανά περνώντας από το Παλάτι του Ουεστμίνστερ και το Κοινοβούλιο. Η επεισοδιακή αυτή απόπειρα είχε άδοξο τέλος, με έφοδο της αστυνομίας παρά τη νόμιμη άδεια που είχαν, για να παίξουν. Ο McLaren, το γκρουπ και πολλοί από τον περίγυρό τους προφυλακίστηκαν μόλις το σκάφος έδεσε στην αποβάθρα. Οι βίαιες επιθέσεις σε οπαδούς του punkσημείωναν έξαρση εκείνο τον καιρό. Ο ίδιος ο Rotten δέχτηκε επίθεση με μαχαίρι από μια συμμορία έξω από το Pegasus Club στο Islington, που του προκάλεσε ζημιά σε δύο από τους τένοντες του χεριού του. Εξ αιτίας των επιθέσεων μια τουρνέ στη Σκανδιναβία, που είχε προγραμματιστεί για το τέλος Ιουνίου, καθυστέρησε μέχρι τα μέσα του Ιουλίου. Ακολούθησε μια μυστική περιοδεία στο Ηνωμένο Βασίλειο κατά τα τέλη Αυγούστου (γνωστή ως SPOTS – SexPistols On TourSecretly), με το γκρουπ να παίζει με ψευδώνυμα, για να αποφύγει τις ματαιώσεις των εμφανίσεων. «Ο κόσμος προσπαθεί να μας συνδέσει με τη βία. Είναι ο μόνος τρόπος για να μας βγάλει
σχέσεις με την BromleyContingent, τη νεανική αβάν-γκαρντ παρέα οπαδών της ακραίας μόδας που ακολουθούσε τους Pistols, και έπαιξε ως ντράμερ στην πρώτη εμφάνιση των Siouxsie & the Banshees που συμμετείχαν στην ίδια ομάδα. Τότε τον περιέγραψαν ως ένα «κατά βάθος ντροπαλό άτομο». Όμως μια βραδιά στο PunkFestival του 100 Club ένα κορίτσι έχασε την όρασή του από το ένα μάτι από θραύσμα ποτηριού μπίρας που, όπως λένε, είχε εκσφενδονιστεί από τον Sid. Στην ίδια περίσταση επιτέθηκε στον συντάκτη του NewMusical Express NickKent με μια αλυσίδα μοτοσικλέτας, ενώ σε κάποια άλλη ευκαιρία απείλησε τον μουσικό παραγωγό του BBCBob Harris. Όταν ενώθηκε με τους Pistols, ήταν αυτός ο punkχαρακτήρας του που εξισορροπούσε τα πράγματα. Είχε πάντως κάποιες συνθετικές ικανότητες που φαίνονται στο τραγούδι Belsen was a Gas που έγραψε ολότελα μόνος του. Και στην αυτοβιογραφία του ο Lydon θα παραδεχτεί τελικά ότι δεν ήταν «καθόλου κακός στα κομμάτια με τρία ακόρντα».
To LP NeverMind the Bollocks, Here’s the SexPistols, ηχογραφήθηκε ανάμεσα στο Μάρτιο και τον Ιούνιο του 1977 στα στούντιο Wessex, στο Highburyτου Λονδίνου. Παραγωγός ήταν ο Chris Thomas που είχε δουλέψει προηγούμενα με τους RoxyMusic. Ο τραγουδιστής τους, ο Μπράιαν Φέρρυ, ήταν ο μόνος που «παραδεχόταν» ο Rotten. Ωστόσο ο τελευταίος δήλωσε κάποτε – κι εδώ θα βρούμε γνήσια στοιχεία της punkάποψης για τα πράγματα – ότι «εμείς δεν ντρεπόμαστε για το περιβάλλον που μεγαλώσαμε. Δεν συνθηκολογούμε και συνεχίζουμε να πολεμάμε μέσα στο περιβάλλον μας. Ο Φέρρυ παρασύρθηκε από τα όμορφα εστιατόρια και το ακριβό περιβάλλον, μα εμάς αυτά τα πράγματα δε μας βγάζουν πουθενά. Δεν είναι η λύση που ψάχνουμε. Πολλές φορές μας χτυπούνε απ’ όλες τις πλευρές και το καταλαβαίνουμε. Μα αξίζει τον κόπο. Είναι καλύτερα από το να συνθηκολογείς και να συμβαδίζεις με το σύστημα». Αλλά ας επιστρέψουμε στις ηχογραφήσεις: Τα μέρη του μπάσου τα έπαιξε ο Glen Matlock, για ν’ αποφύγουν τις ελλείψεις του Sid. Ο Jones αφηγείται: «O Sid ήθελε να
θετικά υπερβατική μέσα στην τρέλα και τον πυρετό της». Ωστόσο, κάποιοι κριτικοί έμειναν απογοητευμένοι, μια και το άλμπουμ περιείχε και τα τέσσερα σινγκλ που είχαν προηγηθεί, και θεώρησαν την κυκλοφορία ανάλογη με αυτή μιας συλλογής από «Greatest Hits». Όμως τα πρόσφατα χρόνια θεωρείται πια κοινός τόπος ότι ο δίσκος αυτός είναι ένας από τους λίγους που μέσα στα τελευταία σαράντα χρόνια άσκησαν τη μεγαλύτερη επίδραση πάνω στο ροκ και το σχετικό μ’ αυτό περιβάλλον. Ο τίτλος του δίσκου έφερε με τη σειρά του τις δικές του δυσκολίες. Τα καταστήματα Boots, W.H. Smith και Woolworth’s αρνήθηκαν όχι μόνο να το εκθέσουν αλλά ακόμα και να το παραλάβουν. Στο Νόττινγκχαμ ένα κατάστημα δίσκων απειλήθηκε με διακοπή εργασιών, καθώς εξέθετε «άσεμνο έντυπο υλικό». Όμως, σχεδόν αμέσως, ένας ακροβατικός γλωσσικός ελιγμός παρουσίασε μια άλλη πραγματικότητα: Η λέξη «bollocks», ήταν ένας παλιός αγγλικός όρος που αρχικά χρησιμοποιούνταν για να αναφερθεί κανείς σ’ έναν ιερέα. Aν και η λέξη στη λαϊκή αργκό σημαίνει «όρχεις», στο συγκεκριμένο πλαίσιο είχε την πρόθεση να σημάνει «ανοησίες». Ο τίτλος είχε βγει πηγαία από μια φράση του Steve Jones, ο οποίος, όταν τον βομβάρδισαν με ιδέες για τον τίτλο του δίσκου, είπε: «Οh, nevermind the bollocks ofit all!», κάτι ανάλογο με το «παρατήστε όλες αυτές τις μπούρδες!»
Η τελευταία ζωντανή εμφάνιση των SexPistols στη Μεγάλη Βρετανία έγινε στο Ivanhoe’s, στο Ηuddersfield τα Χριστούγεννα του 1977. Εκεί το γκρουπ έδωσε μια απογευματινή και μια βραδινή παράσταση στο πλαίσιο μιας προσφοράς για τις οικογένειες των απεργών πυροσβεστών. Ο τόπος των συναυλιών δεν ανακοινώθηκε, παρά μόνο λίγο πριν να ανοίξει η αίθουσα, σύμφωνα με την τακτική που είχε υιοθετήσει το συγκρότημα εκείνη την περίοδο, ώστε να αποφεύγει να τραβά το είδος της προσοχής που οδηγούσε στις ακυρώσεις των εμφανίσεών του. Τον Ιανουάριο του 1978 οι SexPistols θα ξεκινήσουν για μια τουρνέ στις Ηνωμένες Πολιτείες. Αυτή συνίστατο κυρίως σε ημερομηνίες συναυλιών βαθιά μέσα στο Νότο. Αν και αρχικά είχε προγραμματιστεί για το Δεκέμβριο του 1977, καθυστέρησε, διότι οι αρχές των ΗΠΑ ήταν απρόθυμες να εκδώσουν βίζα σε μέλη συγκροτήματος με βεβαρημένο ποινικό μητρώο. Κι είναι αλήθεια ότι πολλές φορές όλα τα μέλη των Pistols βρέθηκαν κοντά στη σύλληψη και τη φυλάκιση. «Έκανα τα πάντα» λέει ο Johnny: «από το να κλέβω αμάξια κι όλα τα σχετικά. Μα ήμουνα τυχερός. Δεν με πιάσανε. Αν με έπιαναν τότε, τώρα δεν θα ήμουν εδώ. Γιατί, αν την πατήσεις μια φορά, δεν σε αφήνουν να κάνεις τίποτα, γιατί σε ξέρουν».
στοματικό έρωτα. Ο Sid δήλωσε μετά ότι: «αυτού του τύπου τα κορίτσια μου αρέσουν». Υποφέροντας από στερητικά συμπτώματα, ο Vicious εμφανίστηκε στη σκηνή στο Ντάλας του Τέξας με τις λέξεις «δώσε μου μια πρέζα» χαραγμένες με ξυράφι στο στήθος του και έφτυσε αίμα σε κάποιο κορίτσι που είχε σκαρφαλώσει στη σκηνή και τον χτύπησε στο πρόσωπο. Αργότερα εκείνη τη βραδιά μπήκε στο νοσοκομείο για να δεχτεί βοήθεια για τους τραυματισμούς του. Η συμπεριφορά του εκτός σκηνής ήταν το ίδιο ακραία. Κλώτσησε μια φωτογράφο, επιτέθηκε σ’ έναν φύλακα ασφαλείας, και τελικά τις έφαγε από έναν εκνευρισμένο σωματοφύλακα που τον είχαν προσλάβει, για να τον προστατεύει. Στο μεταξύ ο Rotten, που υπέφερε από γρίπη κι έβηχε φτύνοντας αίμα, ένιωθε όλο και περισσότερο απομονωμένος από τον Cookκαι τον Jones και αηδιασμένος με το Vicious. Στην τελευταία ημερομηνία της τουρνέ, στο Winterland του Σαν Φρανσίσκο, στις 14 Ιανουαρίου 1978, ένας Rotten χωρίς αυταπάτες πια, τελειώνει τη συναυλία με ένα encore από τους Stooges, το Νο Fun («Δεν έχει Πλάκα»), ένα τραγούδι που οι Pistols συνήθιζαν να παίζουν στις συναυλίες τους και το οποίο είχαν μάλιστα ηχογραφήσει ως δεύτερη
ντε Τζανέιρο στη Βραζιλία αφήνοντας το Rotten στην Αμερική δίχως χρήματα, ούτε εισιτήριο επιστροφής. Αργότερα θα δηλώσει: «Οι SexPistols με άφησαν κι είχα ξεμείνει στο Λος Άντζελες χωρίς εισιτήριο, χωρίς δωμάτιο στο ξενοδοχείο και μ’ ένα μήνυμα προς την WarnerBros που έλεγε ότι αν τηλεφωνήσει κανείς και ισχυριστεί πως είναι ο JohnnyRotten, θα πρόκειται για φάρσα. Και αυτός είναι ο τρόπος που τέλειωσα με το Malcolm – όχι όμως και με τους
ο JohnnyRotten
πραγματικό του όνομα, το Lydon, και σχημάτισε τους PublicImage Ltd με το τέως μέλος των Clash, Keith Levene και το φίλο του από το σχολείο, Jah Wobble. Το συγκρότημα ξεκίνησε με μια επιτυχία στο Top 10 της Μεγάλης Βρετανίας, το PublicImage, και το 1979 ηχογράφησε το κλασικό για την post-punkπερίοδο MetalBox. Επίσης το 1978 ο Lydon ξεκίνησε δικαστικό αγώνα ενάντια στο McLaren και την εταιρία του διεκδικώντας αμοιβές από δικαιώματα, τη χρήση του ονόματος «JohnnyRotten», παράνομες συμβασιακές υποχρεώσεις και αποζημιώσεις για «όλες τις εγκληματικές ενέργειες
SexPistolsκέρδισαν τον έλεγχο της κληρονομιάς του συγκροτήματος, που περιλάμβανε δικαιώματα ανατύπωσης, τις πρωταρχικές μαγνητοταινίες με τις εγγραφές τους, κινηματογραφημένα στιγμιότυπα, καθώς και τα αποκλειστικά δικαιώματα εκμετάλλευσης του ονόματος «Sex Pistols». Αυτή η εξέλιξη έκανε δυνατή την παραγωγή του ντοκιμαντέρ του Julien Temple το 2000 με τίτλο Τhe Filth and the Fury, όπου διατυπώνεται η ιστορία αφηγημένη από την πλευρά του γκρουπ κι όχι από την προοπτική του McLaren, όπως είχε γίνει στο GreatRock’n’RollSwindle. Οι τέσσερεις επιζώντες, οι πρώτοι τέσσερίς τους δηλαδή, θα ξανασχηματίσουν το γκρουπ το 1996 για την εξάμηνη τουρνέ FilthyLucre World Tour, που περιλάμβανε συναυλίες στην Ευρώπη, τη Βόρειο και τη Νότιο Αμερική, την Αυστραλία και την Ιαπωνία, καθώς και εμφανίσεις στο PhoenixFestivalκαι το CrystalPalace NationalSportsCentre στη Μητέρα Αγγλία. Το 2003 οργάνωσαν μια τουρνέ στη Βόρειο Αμερική, όπου έπαιξαν για τρεις εβδομάδες στο πλαίσιο της PissOffTour. Τον Νοέμβριο του 2005 οι SexPistolsκαταχωρήθηκαν στο Rockand RollHallofFame, μια τιμή που τα επιζώντα μέλη απέρριψαν με μια «άσεμνη χειρονομία» και μια υπόδειξη για το HallofFame να «φιλήσει αυτό». Σύμφωνα με τον Jones: «Από τη στιγμή που θέλεις να μπεις σε κάποιο μουσείο, το Rock’n’Rollέχει τελειώσει. Κάτι τέτοιο δεν ψηφίζεται από τους οπαδούς, ψηφίζεται από ανθρώπους που σε καταχωρούν ή άλλους. Από ανθρώπους που ήδη βρίσκονται μέσα σ’ αυτό». Στις 9 Μαρτίου του 2006 το συγκρότημα πούλησε τα δικαιώματά του στο μουσικό όμιλο της Universal. Αυτό χαρακτηρίστηκε ως «ξεπούλημα». Σήμερα ο John Lydon φιγουράρει ως καλεσμένος σε τηλεοπτικά προγράμματα της χώρας του δείχνοντας να μην έχει χάσει τίποτε από την
