10 ΛΌΓΟΙ ΓΙΑ ΝΑ ΔΙΑΓΡΆΨΕΤΕ ΤΟΥΣ ΛΟΓΑΡΙΑΣΜΟΎΣ ΣΑΣ ΑΠΌ ΤΑ ΣΌΣΙΑΛ ΜΊΝΤΙΑ ΤΏΡΑ JARON LANIER
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Εισαγωγή με γάτες
9 ΠΡΩΤΟ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑ
ΧΑΝΕΤΕ ΤΗΝ ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΒΟΥΛΗΣΗ ΣΑΣ Καλωσορίσατε στο κλουβί που πάει παντού μαζί σας Ο τρελός επιστήμονας νοιάζεται τελικά για τον σκύλο στο κλουβί Καρότο και μαστίγιο Η γοητεία του μυστηρίου Ο παράδεισος και η κόλαση είναι οι άλλοι Τα μπιτ ως δόλωμα Ο εθισμός συναντά το φαινόμενο δικτύου Ο εθισμός και η ελεύθερη βούληση είναι αντίθετες έννοιες
13 16 19 21 27 30 33 35
ΔΕΥΤΕΡΟ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑ
ΤΟ ΚΟΨΙΜΟ ΤΩΝ ΣΟΣΙΑΛ ΜΙΝΤΙΑ ΕΙΝΑΙ Ο ΠΙΟ ΕΥΣΤΟΧΟΣ ΤΡΟΠΟΣ ΓΙΑ ΝΑ ΑΝΤΙΣΤΑΘΕΙΤΕ ΣΤΟΝ ΠΑΡΑΛΟΓΙΣΜΟ ΤΩΝ ΚΑΙΡΩΝ ΜΑΣ Η μηχανή του Α.Σ.Χ.Η.Μ.Α. Τα εξαρτήματα της μηχανής του Α.Σ.Χ.Η.Μ.Α. Το πρόβλημα είναι περιορισμένο, άρα μπορούμε να το ελέγξουμε
39 44 54
TΡΙΤΟ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑ
ΤΑ ΣΟΣΙΑΛ ΜΙΝΤΙΑ ΣΑΣ ΚΑΝΟΥΝ ΚΑΘΙΚΙΑ Σκούρο χιόνι Το τρολ που κρύβεται μέσα μας Η μυστηριώδης τεχνολογία ενίσχυσης καθικιών Ο πιο καλοφτιαγμένος διακόπτης Πηγαίνετε εκεί όπου είστε πιο ευγενικοί
57 59 63 69 72
TΕΤΑΡΤΟ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑ
ΤΑ ΣΟΣΙΑΛ ΜΙΝΤΙΑ ΥΠΟΝΟΜΕΥΟΥΝ ΤΗΝ ΑΛΗΘΕΙΑ Το ξέρουν όλοι Όταν οι άνθρωποι είναι ψεύτικοι, όλα γίνονται ψεύτικα Το Α.Σ.Χ.Η.Μ.Α. σκοτώνει
75 77 82
ΠΕΜΠΤΟ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑ
ΤΑ ΣΟΣΙΑΛ ΜΙΝΤΙΑ ΣΤΕΡΟΥΝ ΤΟ ΝΟΗΜΑ ΑΠΟ ΤΑ ΛΟΓΙΑ ΣΑΣ Μισάνοιχτο νόημα Τα πόντκαστ
90 95 ΕΚΤΟ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑ
ΤΑ ΣΟΣΙΑΛ ΜΙΝΤΙΑ ΚΑΤΑΣΤΡΕΦΟΥΝ ΤΗΝ ΙΚΑΝΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΕΝΣΥΝΑΙΣΘΗΣΗΣ ΣΑΣ Ψηφιακά επιβεβλημένη κοινωνική αδιαφορία Η χαμένη θεωρία του νου σας
103 106
ΕΒΔΟΜΟ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑ
ΤΑ ΣΟΣΙΑΛ ΜΙΝΤΙΑ ΣΑΣ ΚΑΝΟΥΝ ΔΥΣΤΥΧΙΣΜΕΝΟΥΣ Γιατί τόσα τουίτ τελειώνουν με τη λέξη «λυπημένος»; Δεν έχετε καταλάβει τη δύναμη του Α.Σ.Χ.Η.Μ.Α. Το ψηλό κάστρο
109 113 120
ΟΓΔΟΟ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑ
ΤΑ ΣΟΣΙΑΛ ΜΙΝΤΙΑ ΔΕΝ ΘΕΛΟΥΝ ΝΑ ΕΙΣΤΕ ΣΕ ΑΞΙΟΠΡΕΠΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ Ακόμα πιο Α.Σ.Χ.Η.Μ.Α.
123
Όταν το Α.Σ.Χ.Η.Μ.Α. ήταν μωρό Το Α.Σ.Χ.Η.Μ.Α. αμφιταλαντεύεται Οι παρωπίδες του Α.Σ.Χ.Η.Μ.Α. Καλύτερα από το Α.Σ.Χ.Η.Μ.Α. Η οπτική των εταιρειών Η οπτική των χρηστών
124 127 129 130 136 137
ΕΝΑΤΟ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑ
ΤΑ ΣΟΣΙΑΛ ΜΙΝΤΙΑ ΚΑΘΙΣΤΟΥΝ ΑΝΕΦΙΚΤΗ ΤΗΝ ΠΟΛΙΤΙΚΗ Η καμπύλη καταρρέει Η Αραβική Άνοιξη Gamergate ΛΟΑΤΚΙ Ούτε αριστερά ούτε δεξιά, αλλά προς τα κάτω Black Lives Matter Μακάρι να τελείωνε αυτό το παιχνίδι
141 145 148 149 151 154 161
ΔΕΚΑΤΟ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑ
ΤΑ ΣΟΣΙΑΛ ΜΙΝΤΙΑ ΜΙΣΟΥΝ ΤΗΝ ΨΥΧΗ ΣΑΣ Μια μεταφυσική μεταφορά Οι τέσσερις πρώτες αρχές της πνευματικότητας του Α.Σ.Χ.Η.Μ.Α. Η θρησκεία του Α.Σ.Χ.Η.Μ.Α. Ο παράδεισος του Α.Σ.Χ.Η.Μ.Α. Η ύπαρξη χωρίς το Α.Σ.Χ.Η.Μ.Α. Η αντι-μαγεία του Α.Σ.Χ.Η.Μ.Α.
163
ΕΠΙΛΟΓΟΣ: Oι γάτες είναι εφτάψυχες
183
Ευχαριστίες
187
Λίγα λόγια για τον συγγραφέα
189
165 172 175 177 178
ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΜΕ ΓΑΤΕΣ Ας ξεκινήσουμε με τις γάτες. Οι γάτες είναι παντού στο διαδίκτυο. Μας χαρίζουν τα πιο έξυπνα μιμίδια και τα πιο χαριτωμένα βιντεάκια. Γιατί οι γάτες είναι περισσότερες σε σύγκριση με τους σκύλους;1 Οι σκύλοι δεν ήρθαν στους αρχαίους προγόνους μας ικετεύοντας να ζήσουν μαζί τους· τους εξημερώσαμε εμείς2. Έχουν μάθει να είναι υπάκουοι. Εκπαιδεύονται και είναι προβλέψιμοι. Δουλεύουν για εμάς. Αυτό δεν σημαίνει ότι έχω κάτι εναντίον των σκύλων3. Είναι υπέροχο που είναι πιστοί και αφοσιωμένοι. Οι γάτες όμως διαφέρουν. Ήρθαν κοντά μας και εν μέρει εξημερώθηκαν μόνες τους. Δεν είναι προβλέψιμες. Τα δημοφιλή βίντεο με σκύλους συνήθως δείχνουν πόσο καλά εκπαιδευμένοι είναι, ενώ τα πιο δημοφιλή βίντεο με γάτες είναι αυτά που καταγράφουν περίεργες και απρόσμενες συμπεριφορές. 1. https://www.nytimes.com/2015/08/07/arts/design/how-cats-took-over-the -internet-at-the-museum-of-the-moving-image.html 2. https://www.smithsonianmag.com/smithsonian-institution/ask-smith sonian-are-cats-domesticated-180955111/ 3. Μην εξάπτεστε, λάτρεις των σκύλων! Εδώ θα βρείτε ένα άρθρο που υποστηρίζει ότι οι σκύλοι εξημερώθηκαν μόνοι τους, όπως οι γάτες: https://www.nationalgeographic.com/animals/article/130302-dog-dome stic-evolution-science-wolf-wolves-human/ 9
10 ΛΌΓΟΙ ΓΙΑ ΝΑ ΔΙΑΓΡΆΨΕΤΕ ΤΟΥΣ ΛΟΓΑΡΙΑΣΜΟΎΣ ΣΑΣ ΑΠΌ ΤΑ ΣΌΣΙΑΛ ΜΊΝΤΙΑ ΤΏΡΑ
Οι γάτες είναι έξυπνες, αλλά δεν πρόκειται για την καλύτερη επιλογή αν θέλετε ένα ζώο που να ανταποκρίνεται με συνέπεια στην εκπαίδευση. Παρακολουθώντας στο ίντερνετ ένα τσίρκο με γάτες, είναι προφανές ότι οι γάτες αποφασίζουν οι ίδιες αν θα εκτελέσουν ένα νούμερο που τους έχουν μάθει ή αν θα σουλατσάρουν απλώς ανάμεσα στο κοινό. Οι γάτες έχουν πετύχει κάτι φαινομενικά ακατόρθωτο: Έχουν ενταχθεί πλήρως στον μοντέρνο, τεχνολογικό κόσμο, χωρίς όμως να του παραδοθούν. Είναι ακόμα αφεντικά. Δεν υπάρχει περίπτωση κάποιο μιμίδιο, δημιουργημένο από αλγόριθμους και χρηματοδοτημένο από έναν αντιπαθητικό, ύπουλο ολιγάρχη, να επηρεάσει τη γάτα σας. Κανείς δεν μπορεί να την επηρεάσει,·ούτε εσείς ούτε οι άλλοι. Πολύ θα θέλαμε να είχαμε κι εμείς την ίδια σιγουριά για τον εαυτό μας, όπως οι γάτες! Οι γάτες στο ίντερνετ συνοψίζουν τις ελπίδες και τα όνειρά μας για το διαδικτυακό μέλλον των ανθρώπων. Στο μεταξύ, παρόλο που αγαπάμε τους σκύλους, δεν θέλουμε να είμαστε σκύλοι, τουλάχιστον όχι όσον αφορά τις σχέσεις ισχύος με τους ανθρώπους, και φοβόμαστε ότι το Facebook και τα παρεμφερή μας μετατρέπουν σε σκύλους. Όταν ανταποκρινόμαστε ασυναίσθητα σε ένα έναυσμα για να κάνουμε κάτι ηλίθιο στο ίντερνετ, είναι σαν να υπακούμε στο κάλεσμα μιας «σφυρίχτρας για σκύλους». Μόνο οι σκύλοι ακούν τις συχνότητες αυτών των σφυριχτρών. Ανησυχούμε ότι κάποιος μας ελέγχει κρυφά. Αυτό είναι ένα βιβλίο για το πώς να είστε γάτες. Πώς είναι δυνατόν να παραμείνετε αυτόνομοι σε έναν κόσμο όπου βρίσκεστε υπό διαρκή παρακολούθηση και παρακινείστε διαρκώς 10
ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΜΕ ΓΑΤΕΣ
από αλγόριθμους που ελέγχονται από τις πλουσιότερες εταιρείες της Ιστορίας, οι οποίες δεν έχουν άλλο τρόπο να βγάλουν χρήματα, εκτός από το να πληρώνονται για να επηρεάζουν τη συμπεριφορά σας; Πώς μπορείτε να είστε γάτες, παρ’ όλα αυτά; Ο τίτλος δεν λέει ψέματα. Αυτό το βιβλίο παρουσιάζει δέκα λόγους για να διαγράψετε όλους τους λογαριασμούς σας από τα σόσιαλ μίντια. Ελπίζω να σας βοηθήσει, αλλά ακόμα κι αν συμφωνήσετε με όλα τα επιχειρήματά μου, ίσως τελικά αποφασίσετε να διατηρήσετε κάποιους λογαριασμούς. Αυτό έγκειται στη διακριτική σας ευχέρεια, ως γάτες. Καθώς θα παρουσιάζω τα δέκα επιχειρήματα, θα αναφέρω κάποιους τρόπους για να αξιολογήσετε την κατάστασή σας, έτσι ώστε να αποφασίσετε τι είναι καλύτερο για σας. Αλλά αυτό μόνο εσείς το ξέρετε.
11
ΠΡΩΤΟ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑ
ΧΑΝΕΤΕ ΤΗΝ ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΒΟΥΛΗΣΗ ΣΑΣ ΚΑΛΩΣΟΡΙΣΑΤΕ ΣΤΟ ΚΛΟΥΒΙ ΠΟΥ ΠΑΕΙ ΠΑΝΤΟΥ ΜΑΖΙ ΣΑΣ Κάτι εντελώς καινούργιο συμβαίνει στον κόσμο μας. Τα τελευταία χρόνια αρχίσαμε να κουβαλάμε πάνω μας μια μικρή συσκευή που ονομάζεται smartphone και προσφέρεται για αλγοριθμική τροποποίηση της συμπεριφοράς μας. Επίσης, πολλοί χρησιμοποιούμε συσκευές που συνδέονται με το κινητό μας, όπως τα smart ηχεία που έχουμε στον πάγκο της κουζίνας ή στο ταμπλό του αυτοκινήτου μας. Οι αντιδράσεις μας καταγράφονται και υπολογίζονται ποσοτικά, ενώ τροφοδοτούμαστε με επεξεργασμένες πληροφορίες όλη την ώρα. Σταδιακά υπνωτιζόμαστε από τεχνικούς που δεν μπορούμε να δούμε, για λόγους που δεν γνωρίζουμε. Έχουμε γίνει όλοι πειραματόζωα. Κάθε δευτερόλεπτο οι αλγόριθμοι καταβροχθίζουν πληροφορίες για εσάς. Ποια λινκ κλικάρετε; Ποια βίντεο βλέπετε από την αρχή μέχρι το τέλος; Πόσο γρήγορα περνάτε από ένα πράγμα στο επόμενο; Πού βρίσκεστε όταν τα κάνετε αυτά; Με ποια άτομα συναντιέστε και με ποια επικοινωνείτε διαδικτυακά; Τι εκφράσεις παίρνει το πρόσωπό σας; Πώς αλλάζει η απόχρωση της επιδερμίδας σας σε διαφορετικές περιστάσεις; Τι κάνατε 13
10 ΛΌΓΟΙ ΓΙΑ ΝΑ ΔΙΑΓΡΆΨΕΤΕ ΤΟΥΣ ΛΟΓΑΡΙΑΣΜΟΎΣ ΣΑΣ ΑΠΌ ΤΑ ΣΌΣΙΑΛ ΜΊΝΤΙΑ ΤΏΡΑ
αμέσως πριν αποφασίσετε να αγοράσετε ή να μην αγοράσετε κάτι; Πριν αποφασίσετε αν θα ψηφίσετε ή όχι; Όλα αυτά τα δεδομένα και πολλά ακόμη αντιπαραβάλλονται με παρόμοια δεδομένα από τη ζωή αμέτρητων άλλων ανθρώπων μέσω συνεχούς κατασκοπείας. Οι αλγόριθμοι συσχετίζουν αυτά που κάνετε εσείς με αυτά που έχουν κάνει όλοι οι άλλοι. Οι αλγόριθμοι δεν σας καταλαβαίνουν, αλλά οι αριθμοί έχουν δύναμη, ειδικά οι μεγάλοι αριθμοί. Εάν πολλοί άνθρωποι που προτιμούν τα ίδια φαγητά με εσάς έδειξαν προτίμηση στις φωτογραφίες ενός πολιτικού που είχαν μπλε πλαίσιο αντί για ροζ, τότε μάλλον το ίδιο θα ισχύει και για εσάς, και κανείς δεν χρειάζεται να ξέρει τον λόγο. Τα στατιστικά στοιχεία είναι αξιόπιστα, αλλά μόνο ως άμυαλα δαιμόνια. Αισθάνεστε λύπη, μοναξιά ή φόβο; Είστε χαρούμενοι, νιώθετε αυτοπεποίθηση; Σας ήρθε περίοδος; Έχετε άγχος για τις ακαδημαϊκές επιδόσεις σας; Οι αποκαλούμενοι διαφημιστές μπορούν να επιλέξουν την ιδανική στιγμή για να σας επηρεάσουν με μηνύματα που έχουν λειτουργήσει σε άλλους ανθρώπους με παρόμοια χαρακτηριστικά μ’ εσάς, σε παρόμοιες καταστάσεις. Λέω «αποκαλούμενοι», γιατί δεν είναι σωστό να ονομάζουμε διαφήμιση την άμεση χειραγώγηση των ανθρώπων. Παλιότερα οι διαφημιστές είχαν περιορισμένες ευκαιρίες να προωθήσουν ένα προϊόν, και μπορεί ο τρόπος προώθησής τους να ήταν ύπουλος ή ενοχλητικός, αλλά τουλάχιστον ήταν εφήμερος. Επίσης, οι διαφημίσεις που έβλεπαν οι άνθρωποι στην τηλεόραση και στα περιοδικά ήταν οι ίδιες, δεν ήταν προσαρμοσμένες σε κάθε άτομο ξεχωριστά. Η μεγαλύτερη διαφορά είναι ότι τότε δεν μας παρακολουθούσαν ούτε μας αξιολογούσαν ασταμάτητα, έτσι ώστε να μας βομβαρδίζουν με όλο και πιο βελτιωμένα 14
ΧΑΝΕΤΕ ΤΗΝ ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΒΟΥΛΗΣΗ ΣΑΣ
ερεθίσματα ‒είτε «περιεχόμενο» είτε διαφημίσεις‒ για να μας προσελκύουν και να μας επηρεάζουν. Σήμερα όσοι χρησιμοποιούν τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης λαμβάνουν ασταμάτητα εξατομικευμένα, διαρκώς αναπροσαρμοζόμενα ερεθίσματα μέσω του κινητού τους. Αυτό που ίσως κάποτε ονομαζόταν διαφήμιση, τώρα πρέπει να θεωρείται διαρκής τροποποίηση συμπεριφοράς σε γιγάντια κλίμακα. Σας παρακαλώ, μη θίγεστε. Πράγματι, υπονοώ ότι ίσως να μετατρέπεστε λιγάκι σε υπάκουους σκύλους, ή σε κάτι λιγότερο ευχάριστο, που θυμίζει πειραματόζωο ή ρομπότ. Είναι κάπως σαν να σας ελέγχουν με τηλεχειριστήριο οι πελάτες μεγάλων εταιρειών. Αλλά εάν έχω δίκιο, τότε αυτή η συνειδητοποίηση ίσως σας απελευθερώσει, οπότε σκεφτείτε το, εντάξει; Πριν εφευρεθούν οι υπολογιστές, είχε εμφανιστεί το επιστημονικό κίνημα του συμπεριφορισμού. Οι συμπεριφοριστές μελετούσαν νέους, πιο μεθοδικούς, πιο αποστειρωμένους και πιο τεχνικούς τρόπους για να εκπαιδεύουν ζώα και ανθρώπους. Ο Μπ. Φ. Σκίνερ ήταν ένας από τους διασημότερους συμπεριφοριστές. Δημιούργησε ένα μεθοδικό σύστημα, γνωστό ως κουτί του Σκίνερ, στο οποίο δίνονταν λιχουδιές σε φυλακισμένα ζώα όταν έκαναν κάτι συγκεκριμένο. Τα ζώα ήταν απομονωμένα, κανείς δεν τα χάιδευε, ούτε τους μιλούσε, και η δια δικασία ήταν καθαρά μηχανική ‒ ένα νέο είδος εκπαίδευσης για τη σύγχρονη εποχή. Διάφοροι συμπεριφοριστές, που συχνά ανέδιδαν μια δυσάρεστη αύρα, εφάρμοσαν αυτή τη μέθοδο σε ανθρώπους. Οι στρατηγικές τους αποδεικνύονταν συχνά πετυχημένες, προς γενική κατάπληξη, και τελικά οδήγησαν σε μερικά ανατριχιαστικά σενάρια περί «νοητικού ελέγχου», ιδανικά για ταινίες τρόμου κι επιστημονικής φαντασίας. Δυστυχώς, είναι γεγονός ότι μπορούμε να εκπαιδεύσουμε 15
10 ΛΌΓΟΙ ΓΙΑ ΝΑ ΔΙΑΓΡΆΨΕΤΕ ΤΟΥΣ ΛΟΓΑΡΙΑΣΜΟΎΣ ΣΑΣ ΑΠΌ ΤΑ ΣΌΣΙΑΛ ΜΊΝΤΙΑ ΤΏΡΑ
έναν άνθρωπο χρησιμοποιώντας συμπεριφοριστικές μεθόδους χωρίς ο ίδιος να το γνωρίζει. Μέχρι πρόσφατα αυτό συνέβαινε σπάνια, εκτός κι αν ο συγκεκριμένος άνθρωπος είχε δεχτεί να συμμετάσχει σε κάποιο πείραμα στο υπόγειο του τμήματος ψυχολογίας ενός πανεπιστημίου. Τότε θα έμπαινε σε ένα δωμάτιο για να υποβληθεί σε μια δοκιμασία, ενώ κάποιος θα τον παρατηρούσε αθέατος πίσω από έναν καθρέφτη. Σε αυτές τις περιπτώσεις, το υποκείμενο ήξερε ότι γινόταν ένα πείραμα, αλλά δεν γνώριζε με ποιον τρόπο το χειραγωγούσαν. Τουλάχιστον όμως είχε δώσει τη συγκατάθεσή του να χειραγωγηθεί με κάποιον τρόπο. (Αν και όχι πάντα. Έχουν γίνει βάναυσα πειράματα κάθε είδους πάνω σε φυλακισμένους, σε φτωχούς και ιδίως σε φυλετικές μειονότητες.) Το βιβλίο που κρατάτε υποστηρίζει με δέκα διαφορετικούς τρόπους ότι αυτό που ξαφνικά θεωρείται φυσιολογικό ‒η γενικευμένη παρακολούθηση και η διαρκής, ασυναίσθητη χειραγώγηση‒ είναι ανήθικο, επικίνδυνο και απάνθρωπο. Επικίνδυνο; Ω, ναι, γιατί ποιος ξέρει από ποιόν θα χρησιμοποιηθεί αυτή η δύναμη και για ποιον σκοπό;
Ο ΤΡΕΛΟΣ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΑΣ ΝΟΙΑΖΕΤΑΙ ΤΕΛΙΚΑ ΓΙΑ ΤΟΝ ΣΚΥΛΟ ΣΤΟ ΚΛΟΥΒΙ Ίσως να έχετε ακούσει τις λυπηρές εξομολογήσεις των ανθρώπων που ίδρυσαν τις αυτοκρατορίες των σόσιαλ μίντια, τις οποίες προτιμώ να αποκαλώ «αυτοκρατορίες τροποποίησης συμπεριφοράς». Να τι λέει ο Σον Πάρκερ, ο πρώτος πρόεδρος του Facebook: «Πρέπει να σας δίνουμε μια μικρή δόση ντοπαμίνης κάθε τόσο, 16
ΧΑΝΕΤΕ ΤΗΝ ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΒΟΥΛΗΣΗ ΣΑΣ
επειδή κάποιος έκανε λάικ ή σχολίασε μια φωτογραφία σας, μια ανάρτηση, ή οτιδήποτε... Είναι ένας βρόχος ανάδρασης που αφορά τη συνεχή κοινωνική επικύρωση... αυτό ακριβώς που θα επινοούσε ένας χάκερ σαν εμένα, επειδή εκμεταλλεύεται μια αδυναμία της ανθρώπινης ψυχοσύνθεσης... Οι εμπνευστές, οι δημιουργοί αυτού του πράγματος ‒εγώ, ο Μαρκ [Ζάκερμπεργκ], ο Κέβιν Σίστρομ του Instagram, όλοι εμείς‒ το είχαμε συνειδητοποιήσει. Και παρόλα αυτά το κάναμε... Κυριολεκτικά αλλάζει τις σχέσεις των ανθρώπων, τόσο μεταξύ τους όσο και με την κοινωνία... Μάλλον επηρεάζει την παραγωγικότητα με περίεργους τρόπους... Ένας Θεός ξέρει τι κάνει στα μυαλά των παιδιών μας»4.
Κι εδώ έχουμε τον Τσαμάτ Παλιαπιτία, πρώην αντιπρόεδρο του Facebook: «Έχουμε δημιουργήσει βραχυπρόθεσμους βρόχους ανάδρασης, οι οποίοι υποκινούνται από την ντοπαμίνη και καταστρέφουν τον τρόπο που λειτουργεί η κοινωνία... Τέρμα ο πολιτισμένος διάλογος και η συνεργασία· τώρα μόνο παραπληροφόρηση και αναλήθειες. Αλλά δεν είναι αποκλειστικά πρόβλημα της Αμερικής ‒ ούτε αφορά μόνο τις ρωσικές διαφημίσεις. Είναι παγκόσμιο πρόβλημα... Νιώθω τρομερές τύψεις. Πιστεύω ότι κατά βάθος όλοι το γνωρίζαμε, έστω κι αν παριστάναμε ότι μάλλον δεν υπήρχαν αθέλητες αρνητικές επιπτώσεις. Πιστεύω ότι πολύ βαθιά μέσα μας ξέραμε ότι μπορούσε να συμβεί κάτι κακό... Κατά τη γνώμη μου, η τωρινή κατάσταση είναι πολύ άσχημη. [Αυτό που φτιάξαμε] διαβρώνει τα θεμέλια της ανθρώπινης συμπεριφοράς σε ατομικό και κοινωνικό επίπεδο. Και δεν έχω να προτείνω κάποια καλή λύση. Η λύση που έχω επιλέξει εγώ εδώ και χρόνια είναι να μην χρησιμοποιώ πια αυτά τα εργαλεία»5. 4. https://www.axios.com/sean-parker-unloads-on-facebook-2508036343. html 5. https://gizmodo.com/former-facebook-exec-you-don-t-realize-it-butyou-are-1821181133. Αν και πρέπει να σημειώσω ότι ο Παλιαπιτία ανακάλεσε κάποιες από τις δηλώσεις του τις επόμενες ημέρες, υποστηρίζοντας ότι το Facebook έκανε καλό στον κόσμο συνολικά. 17
10 ΛΌΓΟΙ ΓΙΑ ΝΑ ΔΙΑΓΡΆΨΕΤΕ ΤΟΥΣ ΛΟΓΑΡΙΑΣΜΟΎΣ ΣΑΣ ΑΠΌ ΤΑ ΣΌΣΙΑΛ ΜΊΝΤΙΑ ΤΏΡΑ
Κάλλιο αργά παρά ποτέ. Πολλοί επικριτές σαν εμένα προειδοποιούσαν εδώ και καιρό για τα άσχημα πράγματα που συνέβαιναν, αλλά όταν το ακούς από τους ανθρώπους που τα έκαναν, είναι μια πρόοδος, ένα βήμα μπροστά. Εδώ και χρόνια ήμουν υποχρεωμένος να ανέχομαι την επώδυνη κριτική κάποιων φίλων από τη Σίλικον Βάλεϊ που με έβλεπαν σαν προδότη, επειδή κατέκρινα αυτό που κάναμε. Τελευταία όμως έχω το αντίθετο πρόβλημα. Υποστηρίζω ότι οι άνθρωποι της Σίλικον Βάλεϊ είναι εντάξει σε γενικές γραμμές και ζητώ να μην μας δαιμονοποιούν. Ωστόσο δέχομαι νέα κύματα κριτικής για αυτό. Τελικά δεν μπορώ να καταλάβω αν αντιμετωπίζω τα μέλη της κοινότητάς μου με υπερβολική αυστηρότητα ή με υπερβολική επιείκεια. Το βασικό ερώτημα τώρα είναι αν η οποιαδήποτε κριτική έχει σημασία ή όχι. Είναι κοινώς γνωστό πλέον ότι υπάρχει μια κακή τεχνολογία που μας βλάπτει, αλλά θα μπορέσουμε άραγε να αντισταθούμε ‒εγώ, εσείς, όλοι μας‒ και να οδηγήσουμε τον κόσμο μας σε ένα καλύτερο μέλλον; Εταιρείες όπως το Facebook, η Google και το Twitter προσπαθούν επιτέλους να διορθώσουν, έστω και τμηματικά, κάποια από τα τεράστια προβλήματα που δημιούργησαν. Το κάνουν επειδή δέχονται πιέσεις, ή επειδή πιστεύουν ότι είναι το σωστό; Μάλλον λίγο κι απ’ τα δύο. Οι εταιρείες αλλάζουν πολιτική, προσλαμβάνοντας ανθρώπους για να παρακολουθούν τις εξελίξεις, καθώς και αναλυτές δεδομένων που αναζητούν αλγόριθμους για να αποφύγουν τα χειρότερα των προβλημάτων. Το παλιό σύνθημα εντός της εταιρείας του Facebook ήταν «Κινήσου γρήγορα και σπάσ’ τα»6, αλλά 6. https://mashable.com/2014/04/30/facebooks-new-mantra-move-fast-withstability/ 18