Waardenketens van de Hoeksche Waard
Werkboek Hoeksche Waardenmakerij deel II
23 september 2016
Een nieuwe, creatieve manier van gebiedsontwikkeling. Regels loslaten en denken buiten de bestaande en gebaande paden. Slimme combinaties van samenwerking en financiering. Meerwaarde creĂŤren in de Hoeksche Waard. Dat is de inzet van Hoeksche Waardenmakerij!
2
Inhoudsopgave
Introductie
5
Werkproces
6
Oogst
7
Drie verhaallijnen, drie waardenketens Waardenketen ‘Ontdek het eiland’ Waardenketen ‘De Terugverdiengemeenschap Waardenketen ‘De Hoeksche Trek’
10 12 16 20
Waardenketens in het licht van de hele Hoeksche Waard
24
Agenda. Hoe verder in de noordrand?
30
Bijlage Oogst van 19 initiatieven in de noordrand van de Hoeksche Waard
32
Colofon
36
3
4
Introductie De Hoeksche Waardenmakerij staat voor een nieuwe, creatieve manier van gebiedsontwikkeling waarin overheden, maatschappelijke organisaties en ondernemers samenwerken. Hoeksche Waardenmakerij richt zich op het ophalen van verschillende initiatieven in de samenleving die een ruimtelijk-economische impuls kunnen geven aan de Hoeksche Waard.
De overheid is in de Hoeksche Waardenmakerij aanjager van waardenketen-vorming. De samenwerking tussen initiatiefnemers lukt de ene keer beter dan de andere keer. Een mooi resultaat is de Gebiedsagenda Hoeksche Waard West (2016). Ook in Strijen en Strijensas en sinds 2016 ook in Binnenmaas en Oud Beijerland zijn actieve groepen initiatiefnemers ontstaan die waardenketens vormen.
In 2013 en 2014 is het pilotproject ‘Hoeksche Waardenmakerij aan de zuidrand van de delta’ uitgevoerd. Tussen najaar 2015 en najaar 2016 is in aanvulling op de resultaten uit de zuidrand met een vergelijkbare aanpak gewerkt in de noordrand van de Hoeksche Waard. In dit werkboek staan de highlights.
Dit document beschrijft eerst het werkproces voor de noordrand en de oogst aan initiatieven. Daarna volgen drie kansrijke waardenketens voor de noordrand en wordt ook de verbinding gelegd met de waardenketens uit de zuidrand. De Hoeksche Waardenmakerij is een doorlopend werkproces en de ervaring uit de zuidrand leert dat het groeit in tijd. Dit werkboek geeft een tussenstand. Het is aan de initiatiefnemers, gesteund door de overheid, om samen verder te bouwen aan de waarden in de Hoeksche Waard.
De Hoeksche Waardenmakerij legt verbindingen tussen de initiatieven. Deze verbindingen heten ‘waardenketens’. Initiatiefnemers bundelen in zo’n keten hun krachten. Dit vergroot de kans op realisatie van hun idee of plan. Als initiatiefnemers zich verbinden in waardenketens is dit een investering in ‘ondernemingswaarde’, maar ook in de waarden van sociale netwerkvorming en gebiedsontwikkeling.
5
Werkproces De tweede netwerkbijeenkomst met alle initiatiefnemers is gericht op het met elkaar bouwen van verhaallijnen op basis van de gevonden thema’s. Subgroepen vertalen de thema’s naar sterke verhaallijnen met een pakkende titel. Dit wordt aangevuld met een economisch verhaal over het soort product, de klantrelaties, de in te zetten gebiedskwaliteiten en de keten van andere benodigde ondernemers / initiatiefnemers. Elk verhaal bij de waardenketen speelt in op een eigen economie die kansrijk is voor de toekomst van de Hoeksche Waard. Bijvoorbeeld recreatie en toerisme, zorg, voedselvoorziening, ondernemerschap etc. De verhaallijnen zijn de belangrijkste oogst van het project. Zonder een krachtig en verbindend verhaal is er geen kans op een sterke waardenketen.
De aanpak voor de noordrand is een compacte versie van de zuidrand-aanpak. De aanpak Hoekschewaardenmakerij bestaat kortweg uit drie stappen - elk rondom een netwerkbijeenkomst: 1. Initiatiefnemers vinden 2. Verhalen maken 3. Waardenketens bouwen De bedoeling is dat initiatiefnemers uiteindelijk zelf tot realisatie van hun eigen plannen komen. Binnen de Hoeksche Waardenmakerij liggen kansen om de samenwerking te zoeken, kennis uit te wisselen, maar ook waar mogelijk, de overheid in de plannen te betrekken. Hoeksche Waardenmakerij geeft hieraan een eerste impuls met deze drie netwerkbijeenkomsten. De eerste netwerkbijeenkomst heeft als doel om de initiatiefnemers samen te brengen en ze kennis te laten uitwisselen. Het is een kansrijk moment om de hulpvragen van initiatiefnemers aan bod te laten komen, maar ook te ontdekken wat ze elkaar te bieden hebben. De opbrengst van de bijenkomst bestaat uit een overzicht van de (kansrijke) initiatieven en inzicht in hun succes- en faalfactoren.
In de derde netwerkbijeenkomst worden de verhaallijnen terug gespiegeld aan de initiatiefnemers. Dit geeft voeding aan de discussie over het verder verdiepen van de waardenketens en het ‘hoe samen verder’. De opbrengst is in dit werkboek verwerkt tot de definitieve en goed communiceerbare waardenketens. Dat houdt per waardenketen in: een wervend collagebeeld, een korte toelichting en een overzicht van de bijbehorende initiatieven, waarbij de koplopers worden uitgelicht. Ook wordt per waardenketen een korte agenda beschreven wat nodig is om de waardenketen verder te brengen. Daarmee wordt de eerste fase van de Hoeksche Waardenmakerij vastgelegd. Ter inspiratie voor nieuwe initiatiefnemers en als basis voor de latere uitwerking van de ketens.
De meest kansrijke initiatieven worden nader in beeld gebracht. Dit gebeurt onder andere met een reeks interviews aan de keukentafel. Op basis van de gesprekken komen enkele overkoepelende en thema’s naar voren die gaan over de economische en ruimtelijke kansen. Voor de noordrand zijn dit: >> Routes en pleisterplaatsen >> Verblijfsrecreatie en toerisme/ dagarrangementen >> Zelfredzaamheid en ondernemerschap
6
Oogst In totaal zijn 19 initiatieven gevonden in het project voor de noordrand Hoeksche Waard (gemeente Binnenmaas en gemeente Oud Beijerland). In de bijlage zijn de initiatieven kort beschreven zoals ze ook staan op de projectwebsite www. hoekschewaardenmakerij.nl
De recreatie- initiatieven zijn in de meerderheid. Eerder was in de pilotfase aan de zuidrand al geconstateerd dat initiatiefnemers in de vanouds versnipperde recreatiesector behoefte tonen aan samenwerking. Hier lijkt nog veel winst te halen. Volgens de deelnemers vervullen door de overheid georganiseerde netwerkbijeenkomsten een belangrijke rol in netwerkvorming en steun in de rug.
1. Witte Boerderij 2. Ontwikkelingsbedrijf (lunchroom) voor jonggehandicapten 3. Zonneweide 4. Stoomgenerator zoekt schoorsteen 5. Drommestein 6. Showcase Safaritenten Vodatent 7. Plattelandssafari 8. Clubgebouw Scouting Multifunctioneel 9. Impuls Buitenzomerlanden 10. Klein Profijt Netwerk 11. Social Return 50+ 12. Recreatieve (vaar)routes en arrangementen (Streekmuseum) 13. Koningshoeve camping 14. Kunstbus 15. Ultralight Vliegstrip Hoeksche Waard 16. (Oude Tol) 17. (Duurzame watertoren) 18. (Hoeksche parallelmunt) 19. (MINIMABANK)
Het gebrek aan agrarische initiatieven onderstreept de conclusie uit de zuidrand: deze sector is goed georganiseerd en lijkt weinig behoefte te hebben aan een project als Hoekschewaardenmakerij. Toch wordt andersom door de initiatiefnemers in het project veel waarde gehecht aan de agrariĂŤr als initiatiefnemer en deelnemer aan waardenketens.
7
Ontwikkelingsb
Showcase Safaritenten
Drommestein
8
Recreatieve routes Klein Profijt Clubgebouw scouting
bedrijf Zonneweide
Buitenzomerlanden
Witte Boerderij
Plattelandssafari
Initiatief vliegveld Ultralight
Social Return
Schoorsteen
9
Drie verhaallijnen Drie waardenketens Op basis van de initiatieven en de overkoepelende thema’s Routes en pleisterplaatsen, Verblijfsrecreatie en toerisme/dag-arrangementen, Zelfredzaamheid en ondernemerschap, zijn drie verhaallijnen opgebouwd. >> ‘Ontdek het eiland’ >> ‘De Terugverdiengemeenschap’ >> ‘De Hoeksche Trek’ De verhaallijnen zijn toekomstbeelden. Ze beschrijven een werkelijkheid omstreeks 2020. Elk verhaal is steeds de rode draad voor een waardenketen. De drie verhalen zijn zowel beschreven als verbeeld. Het beeld geeft een sfeerimpressie van het verhaal, gecombineerd met een kaart waar het zich geografisch afspeelt en welke initiatieven bij de waardenketen horen.
Ontdek het eiland
10
De terugverdiengemeenschap
De Hoeksche Trek
11
Waardenketen ‘Ontdek het eiland’ Verhaallijn Deze waardenketen gaat over: >> Hoeksche Waard als eiland beleven >> 1 week eilandvakantie >> Een paar topbelevenissen en arrangementen >> Plekken maken: hoofdentree, veerpont, kust en midden van het eiland
Deze waardenketen wordt sterk dankzij het netwerk van ondernemende mensen die met elkaar ‘eilandgevoel’ willen produceren. Een handvol top-belevenissen en een veelheid aan arrangementen staan straks garant voor een week vakantie.
Deze waardenketen draait helemaal om de beleving van de Hoeksche Waard als eiland. Vanaf de Middeleeuwen is de Hoeksche Waard dijk na dijk en polder na polder veroverd op het water. Zo ontstond tussen Oude Maas, Spui, Hollands Diep en Dordtse Kil een weids eiland met bomendijken, kreken, polders en dorpen met haventjes. Maar wie nu de Hoeksche Waard bezoekt, voelt niet de beleving van een eiland. Waar is het strand, waar is de hoofd-haven met de vuurtoren of het uitzicht over dit eiland? Veel bezienswaardigheden en Hoeksche kwaliteiten zijn bovendien nog onbekend bij het grote publiek. Initiatiefnemers en gemeenten willen daar iets aan veranderen. Waardenketen Eilandvakantie stelt zich een doel: met elkaar een aanbod samenstellen van arrangementen voor één week vakantieverblijf op het eiland Hoeksche Waard. Rode draad is het laten zien en versterken van het eilandgevoel - een bewezen economische kwaliteit, zoals bijvoorbeeld Texel bewijst in de meest recente score bij National Geographic. Texel is volgens de onderzoekers, die het Waddeneiland een ‘schoolvoorbeeld van duurzaam toerisme’ noemen, het op zes na authentiekste eiland van de 111 onderzochte eilanden.
Voorbeeld van een project voor deze waardenketen: Presenteer een programma voor 1 week eilandvakantie Inspiratie: Texel Advies >> Maak echte eiland-arrangementen >> Realiseer bovenregionale verblijfsaccommodaties >> Koester de pontjes, misschien een rondvlucht >> Markeer de hoofdentree >> Maak een rondje eiland mogelijk
12
Initiatieven > Camping/Vodatent > Koningshoeve camping > Drommestein > Buitenzomerlanden > Plattelandssafari > Vliegveld > Oude Tol (strand)
Wat zou er verder moeten gebeuren om ‘Ontdek het Eiland’ waar te maken? In de eerste plaats het realiseren of voor het voetlicht brengen van een paar opvallende belevenissen die het eilandgevoel versterken. Dit zijn bijvoorbeeld de exploitatie van een of meer strandjes, de ervaring van het (rond) varen per pont of charter, de mogelijkheid van een rondvlucht of een panoramisch uitzicht vanaf een hoog punt. In de tweede plaats een paar bovenregionale verblijfsaccommodaties: een hotel, een mooie camping bijvoorbeeld. Tenslotte moet je de ruimtelijke structuur van een eiland goed kunnen ervaren: Een mooie hoofdentree voor het eiland voor bus, auto en langzaam verkeer (bijvoorbeeld bij A29 afslag Heinenoord). Op zoek naar de plekken die er echt toe doen om het eiland te ervaren. Het rondje langs de rand, het midden van het eiland. En Tiengemeten is de troef. Een eiland van het eiland.
De hele Hoeksche Waard doet mee, ook Tiengemeten, Binnenmaas, aantrekkelijke kernen van de dorpen.
13
14
15
Waardenketen ‘De Terugverdiengemeenschap’ Verhaallijn De ingrediënten van deze waardenketen zijn: • Zorgen voor elkaar 2.0 • Samenredzaamheid = coöperaties • Wederkerigheid, kringloop, recycle, resource • Talentontwikkeling
Een mooi voorbeeld is het initiatief Social Return50+ die verplichte afdracht bij aanbestedingen voor social return wil investeren in ondernemersvaardigheden van 50 plussers in de Hoeksche Waard. Over terugverdienen gesproken. Deze waardenketen gaat vooral over de organisatie van coöperaties. Dit laat zich maar gedeeltelijk ruimtelijk vertalen. De schaal zal in elk geval verschillen per onderwerp. Een energiecoöperatie heeft schaalgrootte nodig, liefst die van het hele eiland. Voorbeelden van een zonneweide zijn die van De coöperatie Amsterdam Energie met 220 panelen (http://www. amsterdamenergie.nl/), of Solarpark de Kwekerij met 7000 zonnepanelen in het landschap die 550 huishoudens van groene stroom voorzien (https://www.qurrent.nl/kwekerij), of Zonnepark Ameland, een initiatief van de gemeente Ameland, Eneco en AEC. Het zonnepark heeft 23.000 zonnepanelen (10 ha) en levert genoeg stroom voor alle huishoudens op Ameland (http://www. amelandenergie.nl/).
De waardenketen Terugverdiengemeenschap gaat over zorgen voor elkaar als gemeenschap. En daarin de slimste zijn. Want de basis is sterk in de Hoeksche Waard. De Hoeksche Waard kent een sterke sociale structuur die is geworteld in traditionele waarden. In deze tijd van zelfredzaamheid en participatiemaatschappij is dit een kracht. Dus waarom niet een flinke stap vooruit zetten? Sociale Innovatie als exportproduct van het eiland voor de rest van Nederland. De Hoeksche samenleving gaat uit van ‘samenredzaamheid’. Daar zit een wederkerig aspect aan. Je helpt een ander en de ander helpt jou. Naboarschap noemt men dat in het oosten van Nederland. De Hoeksche variant neemt het wederkerige karakter als uitgangspunt voor nabuurschap 2.0. We noemen het de ‘Terugverdiengemeenschap’.
Het ideaal: duurzame energie zoals van windturbines of zonnecellen in de Hoeksche Waard vloeit terug naar de gehele eilandbevolking. Zorgcoöperaties zijn wellicht optimaal als ze kleiner zijn, bijvoorbeeld een dorp met haar ommeland. Ruimtelijk vertaalt de waardenketen zich in duurzame energiebronnen zoals water- wind en zonne-energie, maar ook in het ondernemen met ruimtelijke hulpbronnen zoals biomassa, slimme landbouw of decentrale zorgverlening en deeleconomie.
Deze waardenketen steunt op het gedachtengoed van Blue Economy en C2C. De initiatiefnemers in deze waardenketen hebben een duurzame economie voor ogen waarbij het bestaande potentieel aan resources optimaal wordt benut. Terugverdiengemeenschappen organiseren zelf coöperaties voor hun basisbehoeften zoals zorg en onderwijs, en hulpbronnen zoals energie, water, voedsel. Je participeert en investeert als deelnemer en ontvangt iets terug. Return on investment dus, de kringloop - wat heel goed past bij een eiland. Goed worden in zelforganisatie hoort bij deze waardenketen. Wat Terugverdiengemeenschappen daarom succesvol kan maken, zijn ondernemerschap-skills, zowel individueel en als groep.
16
Initiatieven > Social return 50+ > Duurzame watertoren > Zonneweide > Lunchroom > Hoeksche parallelmunt > MINIMABANK
Voorbeeld van een project voor deze waardenketen: start samen een praktijkschool voor duurzaam en sociaal ondernemen. Inspiratie: Solarpark De Kwekerij, Bronckhorst Advies >> Zorg dat je vraag en aanbod helder krijgt >> Stimuleer de vorming van coรถperaties >> Werk aan talentontwikkeling, scholing, coaching, ondernemerschap >> Streef naar een duurzame energiemix voor het hele eiland: verbinden van zon, water en windenergie aan de gemeenschap >> Toekomst suikerunie terrein?
17
18
19
Waardenketen ‘De Hoeksche Trek’ Verhaal Deze waardenketen draait om: >> Streekproducten en streekrecepten >> De proeverij als rode draad voor het routenetwerk >> De ‘Menukaart’ van de streek >> Slim programmeren van events
Wat nodig is, is een mooi platform om arrangementen te etaleren en slim te verknopen tot ‘menukaarten’. Zorg dat je 1 of 2 keer per jaar alle ondernemers in de Hoeksche Waard mobiliseert voor een proeverij-weekend. Daar moeten uiteraard ook de grote restaurants aan meedoen. Inviteer inkopers uit de delicatessengroothandel. En natuurlijk is de combinatie met verblijf mogelijk. Je maakt daarmee een palet mogelijk van lowbudget tot high end proeven en verblijven in de Hoeksche Waard. Van slapen in de schuur bij de boer tot glamcamping in de wijngaard van de toekomst…
De ervaring van lokale streek en dorpsproducten en gerechten staat centraal. Talrijke ondernemers kunnen zich aansluiten bij deze waardenketen De Hoeksche waard is een streek met een sterke agrarisch sector. Er wordt al heel lang hoogwaardig voedsel verbouwd in de Hoeksche Waard. En in de loop der tijd zij er veel streekproducten ontstaan. Bijzondere soorten fruit met als topproduct in het winkelschap: appel- en perensap, aardappelen en hun delicate eindproduct: de Hoeksche Chips, en er is zelfs Hoeksche Wodka. De producten vinden steeds beter hun weg naar de consument. In de Rotterdamse markthal en de Fenix foodfactory zijn ze te vinden. Maar er is meer. Er zijn Hoeksche Waardse recepten zoals Spek met peren, Blommepap, Brokken en Seuters. Het verhaal gaat dat elk dorp zelfs eigen recepten kent. De proeverij van streekeigen (dorps)recepten en andere Hoeksche Waar weeft de rode draad van de waardenketen Hoeksche Trek. Het doel van de initiatiefnemers is in elk geval een vrolijke zomerprogrammering. Alle horeca-ondernemers, B+B’s, uitbaters van pleisterplaatsen en koffiecorners kunnen meedoen, maar ook de landbouwbedrijven en landgoederen die het voedsel produceren. Samen maken ze enkele mooie recreatieve arrangementen mogelijk. Culinaire speurtochten. Een foodtruckfestival is de kers op deze taart. Dit geheel kan geleidelijk worden uitgebouwd en geprofessionaliseerd. Kijk naar de traditionele wijngebieden die regelmatig proeverijen van wijn en delicatessen aanbieden – aan mogelijke importeurs en aan toeristen .
Ruimtelijk vraagt deze waardenketen om goede fiets- en wandelnetwerken en bereikbaarheid per auto. Hoeksche Trek verbindt. Het is slim om aan te sluiten bij bestaande festivals en weekendjes in de streek. Zijn ze uit te bouwen tot belevenissen van deze waardenketen? Jaarmarkten, Week van de Akkerbouw, Hoeksche Waardse Kersenfeest, Hoeksche Waard Jazz, MaasRock, Hoeksche Bierfest, DutchGlow en Sunglow Festivals, Spuidagen etc.
20
Voorbeeld van een project voor deze waardenketen: organiseer een proeverij-event met landelijke uitstraling.
Initiatieven > Netwerk Klein Profijt > Scouting > Routenetwerk/Streekmuseum > Kunstbus > Witte Boerderij
Inspiratie: Delicatessenroute Gooi en Vechtstreek Advies >> CreĂŤer een platform, een etalage voor dit idee >> Sluit aan op bestaande evenementen >> Betrek agrariĂŤrs en topkoks >> Bedenk nieuwe producten >> Ruimtelijk: maak routenetwerk in orde
21
22
23
Waardenketens
in het licht van de hele Hoeksche Waard De drie nieuwe waardenketens maken het ‘boeket’ aan verhalen voor de gehele Hoeksche Waard compleet. Hieronder volgen voor de volledigheid de vijf overige verhaallijnen. Het is zinnig om de 5+3 waardenketens te zien als waarden-netwerk. Er is immers overlap en er zijn allerlei onderlinge verbindingen. Dat is goed want het verhoogt de samenwerking. Wel is het zaak om de achterliggende verhalen helder te blijven vertellen als onderscheidende verhalen die de ruimtelijk-economische toekomst van de Hoeksche Waard mede bepalen.
Ondernemersvoordeel: >> Focus >> Overheidsinvesteringen >> Efficiënt >> Kennisuitwisseling
Onderdelen: >> Product >> Klantrelaties >> Netwerk >> Verhaal >> Businesscase
Meerwaarde gebied >> Bedrijfswaarde >> Gebiedswaarde >> Sociale waarde Een ‘waardenketen’ is in de Hoeksche Waardenmakerij een samenhangende groep initiatieven die elkaar onderling versterkt en die in stappen in de tijd waarde toevoegt. Dat kunnen commerciële initiatieven zijn, maar ook maatschappelijke.
24
Blauwe Hart van de Zuidrand Deze waardenketen omschrijft de toekomst (2020) van de zuidrand als volgt: Midden in de zuidrand, bij de grootste kern Numansdorp, ligt het inmiddels verleidelijke knooppunt van watersport, landschapsrecreatie en bedrijvigheid. In het gebied bloeit een toeristische economie. Hier zorgen ondernemers voor gastvrije horeca, een goed aanbod in verblijfsrecreatie, B+B’s tot groepsaccommodaties, perfecte havens en een levendig nautisch centrum. In 2020 heeft zich ook een nieuwe publiekstrekker voor de Hoeksche Waard gevestigd bij Numansdorp. Dit Blauwe Hart van de Zuidrand staat nationaal op de kaart. De verbinding met het water is de grote aantrekkingskracht voor dit gebied en dat is de kans voor deze waardenketen het Blauwe Hart. Dit Blauwe Hart van de zuidrand is bovendien uitstekend bereikbaar vanaf de snelweg A29 zowel vanuit regio Rotterdam als vanuit de zuidwestelijke delta.
25
De kracht van het Ommeland Deze waardenketen omschrijft de toekomst (2020) van de zuidrand als volgt: De kernen van de Hoeksche Waard zijn vitaal door de creatieve ondernemingskracht van hun ommeland. Het agrarische buitengebied rondom de kernen herbergt een groot aantal kleinschalige initiatieven. Op voormalige agrarische erven weten ondernemers gebiedseigen initiatieven te ontplooien. Hier wordt ingezet op het in samenhang versterken van het voorzieningenniveau, de recreatieve aantrekkingskracht en een duurzaam landschap. ‘Samenwerken is het nieuwe concurreren’ is hier het motto. Ondernemers vinden elkaar en deze economie van het buitengebied – een Ondernemend Nationaal Landschap – versterkt de kernen. Tegelijk wordt ingezet op openheid naar buiten toe, gastvrijheid. Zo mikt deze waardenketen op lokale bewoners, maar ook gasten uit een wijdere omgeving zijn welkom. Dit biedt een markt heel dicht bij de grote stad.
26
De Tocht naar Tiengemeten Deze waardenketen omschrijft de toekomst (2020) van de zuidrand als volgt: Een avontuur ligt binnen handbereik van de inwoners van de Randstad. Ruige wildernis, cultuurhistorie en charmante voorzieningen verleiden de bezoeker van Tiengemeten om in de Hoeksche Waard te blijven. De waardenketen Tocht naar Tiengemeten verbindt het eiland met een reeks van arrangementen aan zijn omgeving. De arrangementen passen bij het karakter van dit gebied: rust, unieke natuurbeleving en contemplatie, sportief en gezond. Het echte eilandgevoel. De bezoekersstroom die vooral vanuit het omliggende stedelijke gebied komt wordt met de modernste elektronica slim begeleid waardoor de parkeerdruk wordt gespreid. Ondernemers profiteren van de bezoekersstroom. Verblijfsvoorzieningen, horeca, nieuwe avontuurlijke arrangementen en goede routeinformatie in de zuidrand positioneren Tiengemeten als de hoofdentree van het Nationaal Landschap Hoeksche Waard.
27
Romantiek van de Delta Deze waardenketen omschrijft de toekomst (2020) van de zuidrand als volgt: Op zoek naar bevers vanuit een fluisterboot. Oog in oog met een zeearend bij de jachthaven. Met de kano een dag lang varen door de wilgenjungle en dan nagenieten op een onbewoond eiland in een comfortabel vakantiehuis. Ervaar de geschiedenis van de delta, voel je voor even een griendwerker van de Hoeksche Waard. Dat is de romantiek van de delta. De 300 hectare Oeverlanden Hollands Diep bij het pittoreske Strijensas zijn de basis voor deze waardenketen. Het robuuste natuurgebied van De Oeverlanden maakt een avontuurlijk verhaal mogelijk waar ondernemers op kunnen inspelen. Topattractie is een meerdaags verblijf in een tot vakantiehuisje omgebouwde griendkeet op een verder onbewoond eiland.
28
Stromenland; Bron van Energie Deze waardenketen omschrijft de toekomst (2020) van de zuidrand als volgt: Een landschap om tot rust te komen en op te laden, dat is de westhoek van de Hoeksche Waard. De meest duurzame verblijfsrecreatie in een groene setting met ruige deltanatuur is de basis van deze waardenketen. Gezondheid, zorg, sport, wellness en natuurbeleving voegen zich daarin en vormen een recreatie- en zorgeconomie. De boeren zijn hier zeer innovatief, dat bewijzen de duurzame productiemethoden en de bloemrijke akkerranden en streekproducten. Het verhaal van deze waardenketen speelt in op een groot verhaal over een natuurlijke delta. Dit is het Haringvliet de grootste monding van Maas en Rijn met op termijn een zoet-zoutovergang vanuit de Kier in de Haringvlietsluizen. De zeearm wordt weer tot leven gewekt, de deltanatuur bloeit op. Ondernemers weten daar wel raad mee.
29
Agenda
Hoe verder in de noordrand? De aanzet is gegeven. Drie verhaallijnen zijn gemaakt met de initiatiefnemers. Het zijn de rode draden van drie kansrijke waardenketens. Maar samenwerken en het laten functioneren van een waardenketen gaat niet vanzelf. Om een stap verder te komen moeten de initiatiefnemers met elkaar het gezamenlijke belang en doel formuleren. Het zou helpen als de gemeenten een overstijgend doel formuleren voor de waardenketens. Bijvoorbeeld: ‘het beter over het voetlicht brengen van de recreatieve waarde van de Hoeksche Waard en het ontwikkelen van een aantrekkelijk recreatief routenetwerk met kleine (horeca) activiteiten’.
Puntsgewijs: >> Gemeenten: formuleer het hogere doel >> Initiatiefnemers met gemeentes: geef vervolg aan de netwerkbijeenkomsten 1. Ondernemer zorg voor een businessplan voor uw eigen initiatief 2. Ga op zoek naar een gezamenlijk belang per waardenketen en verdiep dit (de droom) 3. Versterk het netwerk van initiatiefnemers in een waardenketen 4. Bedenk concrete en haalbare doelen (wat is nodig, wat wil je volgend jaar bereiken?) 5. Formuleer het ‘antwoord’ op het hogere doel 6. Ga samen op zoek naar realisatie >> Initiatiefnemers: wie is/zijn de trekker(s) van deze waardenketen?
Mogelijk zijn dergelijke doelen al geformuleerd in het beleid. De overheid kan hiermee initiatiefnemers stimuleren om de waardenketens verder te ontwikkelen met oog op concrete beleidsdoelen. Daarnaast kan de gemeente faciliteren in het organiseren van netwerkbijeenkomsten. Een coördinerende rol, maar geen regie - dat is aan de initiatiefnemers zelf. Wanneer zij naast hun eigen initiatief energie steken in de samenwerking, in het verdiepen van het verhaal en het realiseren van concrete doelen; dan kan een waardenketen succesvol zijn. Het vraagt dus ook om mensen die zoiets op touw willen zetten en eraan willen trekken.
Tijdens de drie bijeenkomsten is vaak gezegd dat het vormen van netwerken of ‘allianties’ kan helpen om stappen te zetten. Het devies is: zoek elkaar op als het nodig en nuttig is, maar durf ook nieuwe samenwerkingen aan te gaan wanneer je elkaar niet meer verder brengt.
30
Netwerken en samenwerken is de basis van waardenketens. Voor zowel de overheid als initiatiefnemers is het nog zoeken naar de weg in deze nieuwe vorm van gebiedsontwikkeling. Hierin wordt enerzijds de samenhang tussen de verschillende initiatieven gezocht, maar anderzijds ook onderkend dat elk initiatief ook zijn eigen weg moet kunnen bewandelen. ‘Gebiedsontwikkeling nieuwe stijl’ in de geest van de Omgevingswet is een kwestie van uitvinden. Daarin is Hoeksche Waardenmakerij een koploper gebleken. Het blijkt dat de energie van het lokale initiatief groot is. Om die kracht als samenleving te benutten en te laten zien is een mooie uitdaging. Zo is de afronding van deze cyclus Hoeksche Waardenmakerij een open einde. En daarmee is het ook een nieuw begin, met alle ruimte voor initiatief.
31
Bijlagen De oogst van 19 initiatieven in de noordrand van de Hoeksche Waard (eind 2015 – medio 2016).
Stoomgenerator zoekt schoorsteen De heer van der Hoeven uit Goudswaard heeft een verzameling stoommachines en werktuigen. De ketel, een Ten Horn 16V.O zorgt voor de stoom. Deze ketel heeft eigenlijk een beter werkende schoorsteen nodig. Nu is er een gemetselde schoorsteen (Rijksmonument) van de vlasfabriek Schenkeldijk die op instorten staat. Initiatiefnemer wil deze schoorsteen graag behouden door hem steen voor steen te herbouwen in Korendijk voor zijn stoommachines. Voor dit initiatief is vooral een vergunning nodig van de gemeente.
Witte Boerderij Charles de Klerk wil de monumentale “Witte Boerderij” bij Heinenoord veranderen in een restaurant en een aantal zalen. Wellicht gecombineerd met het initiatief rond het brughoofd aan de Oude Maas. De financiering voor de benodigde investeringen kan worden gedekt. Dit initiatief zoekt vooral ondersteuning op bestuurlijk niveau. Daarnaast staat De Klerk open voor contact met andere ondernemers, ook voor ondersteuning bij hun initiatief - mits er een goede businesscase is.
Drommestein Mayke Mooij wil een voormalige boerderij behouden door hem om te bouwen naar een prachtige recreatieve plek. In het gebouw komen ateliers van formaat waar kunstworkshops zullen worden gehouden. Je kunt er straks overnachten, bijvoorbeeld op de minicamping. De bovenverdieping zal worden verhuurd, de voormalige stal wordt feestruimte en er komt een moestuin. Om dit initiatief te realiseren zoekt Mooij samenwerking met andere ondernemers, hulp bij de financiering en uiteraard toestemming van de gemeente.
Ontwikkelingsbedrijf (lunchroom) voor jonggehandicapten Conny verbaas heeft een lunchroom opgezet (Zonder Meer in het centrum van Oud Beijerland) waar jongeren met een handicap zich kunnen ontplooien. Dit initiatief is momenteel op zoek naar een ‘satelliet’- locatie. Bijvoorbeeld een theetuin of terras waar een kleine lunch kan worden geserveerd, ondersteund vanuit Zonder Meer. Zonneweide Het is tijd voor een duurzaam en milieuvriendelijk eiland Hoeksche Waard. Initiatiefnemers Cees Sterrenburg en Mart Hebing willen een zonneweide met zonnepanelen realiseren van circa 10 hectare, goed voor 1500-2000 huishoudens. Sterrenburg denkt aan bijvoorbeeld braakliggende delen van industrieterreinen, of een plek die kan worden gecombineerd met een echt park. Gedacht wordt aan een coöperatie met burgers en bedrijven. Eneco en Rabobank zijn als partners al bereid om mee te werken. Grond en (bestuurlijke) steun zijn op dit moment de belangrijkste voorwaarden die dit initiatief nodig heeft.
Showcase Safaritenten Job Schipper uit Piershil plaatst en verhuurt compleet ingerichte safaritenten. Sinds 2015 staan zijn tenten op 13 campings (7 in Nederland, 6 erbuiten) met totaal 70 tenten. Het lijkt hem mooi om ook een showcase te hebben op een mooie plek in de Hoeksche Waard. Vanuit zijn professionele kennis van de recreatiesector wil hij een echt toeristisch concept opzetten met 100-150 plaatsen, waaronder zijn safaritenten. Schipper zoekt dus een plek en wil in contact komen met andere ondernemers om samen te werken.
32
Plattelandssafari Initiatiefnemer Anita de Haas wil toeristische plattelandssafari’s gaan aanbieden. Het kan gaan om meerdaagse arrangementen met een host en overnachting in de B&B van De Haas. Dit initiatief vraagt om een samenwerking met andere initiatieven en marketing richting klanten.
Social Return 50+ Initiatiefnemers Riekie van Groen en Hans Poiesz hebben op 1 januari 2016 met twee anderen de Stichting Social Return opgericht. Doel van dit initiatief is om werkloze 50+-ers te begeleiden naar een baan of eigen onderneming. Deze maatwerkbegeleiding kan worden gefinancierd vanuit het verplichte deel van aanbestedingssommen die bedrijven moeten inzetten voor ‘social return’. Een onbenut arbeidspotentieel kan zo worden gereactiveerd in de Hoeksche Waard. Advies aan mede-initiatiefnemers is ook mogelijk. Om dit initiatief verder te brengen is meer kennis nodig gevraagd over hoe aanbestedingen in de Hoeksche Waard tot stand komen. En daarnaast zoekt de stichting een verbreding van het netwerk van geïnteresseerde bedrijven.
Clubgebouw Scouting Multifunctioneel Jan Bijl wil werken aan een vergroting van het veel te krappe clubgebouw van Scouting Oud Beijerland bij De Staart/Klein Profijt. Dit initiatief levert meer multifunctionele ruimte op, zodat andere en grotere doelgroepen er gebruik van kunnen maken. Jan denkt ook aan non-profit organisaties of buitenschoolse opvang. Een koppeling met een schaapskooi, natuurspeeltuin of bijvoorbeeld survivalbaan is denkbaar. Groepen kunnen overigens nu al logeren in het clubgebouw. Om dit initiatief tot een succes te maken is naast support vooral financiering nodig.
Recreatieve (vaar)routes en arrangementen Initiatiefnemers Belle van de Berg en Willy Spaan gaan zich inzetten voor een beter recreatieaanbod in de Hoeksche Waard. Zij streven naar meer bereikbaarheid over het water en recreatieve arrangementen, met als onderdeel het Streekmuseum Hoeksche Waard. Ze hebben ruimte en veel kennis te bieden en onder andere een schoolpakket. Wat ze nodig hebben om dit initiatief verder te brengen is een krachtige promotie van de Hoeksche Waard en betere routenetwerken.
Impuls Buitenzomerlanden Initiatiefnemer Henk Malta (HWL) zet zich in voor een versterking van natuur en landschap rond de Heinenoordtunnel en polder Buitenzomerlanden. Hier liggen kansen voor recreatie. Wat nodig is, zijn contacten met grondeigenaren. Wie meldt zich? Klein Profijt Netwerk Initiatiefnemer Dick Bussing (HWL) wil het bezoekerscentrum Klein Profijt nog meer tot knooppunt maken in het netwerk van natuurgebieden van de noordrand van de Hoeksche Waard. Daar horen ook nieuwe voorzieningen bij, zoals nieuwe (vaar)routes. Wie helpt mee bij het verder ontwikkelen en bekostigen van de voorzieningen?
33
De bedoeling is om samen met de leerlingen te experimenteren met kunst (lesmateriaal: Kunst en Cultuur met Textiel, Recycle, Identiteit) of bestaande kunst van verschillende kunstenaars te presenteren aan de leerlingen en met elkaar te bediscussiëren. Doormiddel van de Kunstbus komen Leerlingen op een lichtvoetige manier in aanraking met het fenomeen kunst. Het project verbindt partijen en die samenwerking is de basis voor economie. De Kunstbus zal een concurrentieloze en unieke verschijning zijn die regionaal en misschien wel landelijk de aandacht zal trekken.
Camping Koningshoeve Initiatiefnemer Henk de Koning is bekend van de Koningshoeve bij Klaaswaal. De Koning droomt ervan om een camping te starten ergens op een mooie plek in de Hoeksche Waard. Wellicht bij Heinenoord. De gemeente Binnenmaas onderzoekt namelijk of Polder de Buitenzomerlanden recreatief beter kan worden benut. De Koning stelde voor het gebied net ten zuiden van het oude bruggenhoofd een camping voor met 100 standplaatsen voor caravans en campers en 20 voor tenten, een horecagelegenheid en terras. De totale investering bedraagt 300.000 euro. Het plan valt of staat met de plek waar de windturbines komen. Volgens De Koning zijn er betere plekken te bedenken voor een camping, bijvoorbeeld langs de Binnenmaas. Wie biedt hier grond aan? Overigens, sinds voorjaar 2016 organiseert Henk met enkele andere ondernemers dagarrangementen onder de titel Polderuitstapjes. Een waardenketen in het klein.
Winkelman De Groot zoekt nog naar een geschikte bus. Ook wil ze eerst een netwerk bij scholen en andere partners opbouwen en zich oriënteren op de financiële en juridische kant. Laat die Kunstbus maar rijden. Wie doet er mee? Ultralight Vliegstrip Hoeksche Waard Een bestaande ultralight vliegvereniging is na opheffing van het vliegveld op de Maasvlakte op zoek naar een nieuwe locatie. Hoeksche waard met zijn nationaal landschap is natuurlijk prachtig vanuit de lucht te beleven. Ook is het doel de passie voor luchtvaart te delen met jonge mensen waarmee mogelijk ook jonge mensen zich zullen aansluiten bij deze club. De vliegstrip is een grasstrook, het aftanken van de vliegtuigjes gebeurt elders.
Kunstbus Ankie Winkelman De Groot heeft een droom. Ze wil een voormalige schoolbus ombouwen tot De Kunstbus. Met behulp van de Kunstbus wordt kunst, cultuur en educatie naar de mensen gebracht waardoor kunst zeer laagdrempelig. Winkelman De Groot richt zich vooral op Hoeksche scholieren en mensen met een lichamelijke beperking die niet zo maar naar een museum, of cursus kunnen gaan.
De vereniging heeft al veel kennis en kunde maar is nog wel op zoek naar een locatie van om en nabij de 2,5 hectare en de medewerking vanuit de overheid.
34
(Hoeksche parallelmunt)
PM Oude Tol Grand Café De Oude Tol is een gezellig sfeervol Grand Café gelegen aan het Spui. De bijzondere ligging nodigt uit tot recreëren aan het water. Vroeger was op deze plek ook een strandje. Vanwege gevaarlijke stroming in het Spui is zwemmen nu verboden. Misschien kan deze plek in de toekomst weer een grotere rol spelen in de beleving van het eiland Hoeksche Waard.
Wim Verver uit Piershil loopt al enige tijd met het idee rond om in de Hoekse Waard een parallelmunt in te voeren. Dit kan in de Hoekse Waard als betaalmiddel dienen. (MINIMABANK) Vanaf 2015 krijgen gemeenten een nog grotere rol in het begeleiden van mensen naar werk. De doelgroep die zij onder hun hoede krijgen wordt groter terwijl de middelen afnemen. Het is dus belangrijk voor gemeenten om te zoeken naar een zo efficiënt mogelijke inzet van middelen. Het initiatief van John de Groot, MINIMABANK. nl organiseert activiteiten die uitgevoerd kunnen worden door deze doelgroep, waarbij het ook het doel is dat de activiteiten bijdragen aan het vergroten van de participatie. Het bieden van activiteiten aan deze groep zorgt ervoor dat zij weer een zinnige dagbesteding krijgen en arbeidsritme opdoen. Hierdoor krijgen zij weer een doel en groeit hun gevoel van eigen waarde. Zie http://www.minimabank.nl/
PM Duurzame watertoren De kleinste watertoren heeft twee nieuwe eigenaars. Initiatiefnemers Monique Ubaghs en Ad Los kochten de toren in Heinenoord. Bijzonder, want Monique kwam in de jaren 70 regelmatig in de toren. Nu wil ze met haar partner dit Rijksmonument in volle glorie restaureren. Bovendien, zo is het voornemen, krijgt de watertoren weer een gebruiksfunctie. In een nieuw te realiseren bijgebouw komt een bed and breakfast. Zonnepanelen genereren stroom om onder andere elk dag 50.000 liter omhoog te pompen in het watertorenreservoir. ’s Nachts stroomt het water weer naar beneden en wekt daarmee weer stroom op. Een duurzame watertoren. Helpende handen zijn er al. Subsidie is niet nodig. http://www.ad.nl/hoeksche-waard/oude-bekendeontfermt-zich-over-watertoren~a6a58b91/
35
Colofon Waardenketens van de Hoeksche Waard; Werkboek Hoeksche Waardenmakerij deel II. BVR adviseurs, 23 september 2016 In opdracht van de gemeenten Binnenmaas en Oud Beijerland en Samenwerkingsorgaan Hoeksche Waard (SOHW). Dank aan alle initiatiefnemers en deelnemers aan Hoeksche Waardenmakerij. Gebiedsteam noordrand: Perry van der Elst (Binnenmaas) Jan Paul Manni (Oud Beijerland) Miranda Reitsma (Kwaliteitsteam Hoeksche Waard) Gera van der Meer (ondernemer) Ankie Winkelman De Groot (ondernemer) Martin Roobol (SOHW) Bart Bomas (BVR) Tekst en beelden: BVR adviseurs ruimtelijke ontwikkeling Meer informatie: Gebiedsteam noordrand: Perry van der Elst (gemeente Binnenmaas): Perry.van.der.Elst@binnenmaas.nl Gebiedsteam zuidrand: Martin Roobol (SOHW): mroobol@sohw.org Bart Bomas (projectleider BVR): Bart.bomas@bvr.nl Alles uit deze rapportage mag worden overgenomen mits de bron wordt vermeld. Aan de inhoud van deze rapportage kunnen geen rechten worden ontleend. Eventueel rechthebbenden op gebruikt materiaal dienen contact op te nemen met de uitgever.