NA
Piep ini Groot
r u tu
Wat gaan we doen Wie gaat deze nacht mee op zoek naar vleermuizen? Welk geluid maken ze, hoe vliegen ze, wat eten ze…? Vliegen ze echt in je haren? ’Gewapend’ met een batdetector gaan we samen op zoek naar de verschillende vleermuizen in onze afdeling. Muhahaaa!
rengt plezier in ouw De afdeling wees Wie
Piepers, ini’s en groten
Waar
... De beste plaats voor een vleermuizentocht is een bos- of boomrijk gebied met lanen, oude bomen, open plekken en water (vijvers). Een bosgebied of een groot park zijn ideaal. Een volledig open landschap is niet geschikt voor een vleermuizentocht. Doorkruis ook verschillende habitats. De ene soort vind je in het bos, de andere aan de bosrand of boven een vijver...
Wanneer
Afspraak om ... aan... De activiteit is gedaan om ... Op zich kan je vleermuizen heel de nacht avond tegenkomen, maar in het begin van de avond is de activiteit het hoogste (zo’n uurtje na zonsondergang). Bovendien is het ook leuker om in de schemering vleermuizen te zoeken, want dan kan je ze vaak nog zien fladderen. Begin je tocht dus op tijd.
Wat meebrengen
Warme kledij, het zal avond zijn! Een zaklamp
Vleermuizentocht met de batdetector activiteitenfiche voor jouw afdeling
Vleermuizen herkennen met de batdetector Vleermuizen oriënteren zich en vinden hun prooi door hoge piepjes te roepen en naar de echo hiervan te luisteren (echolocatie). Deze geluiden zijn echter niet hoorbaar voor de mens, tenzij met een batdetector. De frequentie (hoogte van het geluid) kan hier met een draaiknop ingesteld worden. Een nadeel is dat je maar één frequentie tegelijk kan beluisteren. Als er een vleermuis op een andere frequentie roept, mis je hem dus! Door altijd te draaien aan de frequentieknop tussen bijvoorbeeld 2545 kHz kan je dit probleem gemakkelijk oplossen. Als je dit even beu bent laat je de detector best staan op 45 kHz (hierop hoor je de meest algemene soort, nl. de gewone dwergvleermuis).
Voornaamste kenmerken Om een vleermuis aan de hand van zijn geluid te determineren zijn de piekfrequentie, de klank en de klankverandering belangrijk. De piekfrequentie is de frequentie waarop je de vleermuis het luidst en best hoort. De verschillende klanken zijn moeilijk te beschrijven. We maken onderscheid tussen nat geluid (als druppels op een plaat, plop plop…) en een droge ratel (trrrrrr…). Heel belangrijk is ook de mogelijke klankverandering als je naar een hogere en een lagere frequentie gaat. Ook het jachtgedrag en de lichaamsbouw en de grote van de vleermuis zijn zeer belangrijke determinatie kenmerken. Iets verder vind je een handig tabelletje en een afbeelding met de voornaamste kenmerken.
Spotten Een toffe manier om de vleermuizen te zien die je hoort is spotten met een straffe zaklamp. Het makkelijkste is om hiervoor een vijver op te zoeken. Hier kan je vaak watervleermuizen tegenkomen. Watervleermuizen vliegen altijd op enkele cm boven het water (zie ook de afbeelding bij vlieggedrag), waar ze muggen en schaatsrijders proberen te vangen. Als je je lamp horizontaal houdt boven het water en schijnt als je een geluid hoort kan je de watervleermuizen zien. Let ook op hun witte buik.
Weer en temperatuur De vleermuizenactiviteit is afhankelijk van de temperatuur, de wind en de regen. Bij regen zul je weinig vleermuizen vinden. Bij koud en/of winderig zal je ook weinig succes hebben, maar dan kan je toch nog vleermuizen vinden op beschutte plekjes in of langs het bos.
Even geen inspiratie voor een originele activiteit in je afdeling? Kijk dan eens tussen de vele activiteitenfiches die andere afdelingen maakten. Je vindt ze allemaal samen op www.jnm.be/activiteitenfiches. Of heb je met je afdeling een succesvolle activiteit die je wil delen met andere afdelingen? Stuur ze dan zeker door naar aop@jnm.be!
NOg enkele Tips • • •
Wil je met piepers op pad, doe dit dan in het tussenseizoen. Dan is het vroeger donker. Zoek wat leuke weetjes over vleermuizen op, dat weet iedereen graag! Voor meer info, vind je in de JNM winkel je goedkope brochures over vleermuizen. Vraag erom als je een bat detector ontleent. Mail winkel@jnm.be
Wil je meer? Wil je verder gaan en je echt verdiepen in vleermuizen? Een goede batdetectorhandleiding vind je op www. freewebs.com/verkem_faunaonderzoek/bat-detector.htm. Je kan de batdetecor ook gebruiken voor soort inventarisatie, het opsporen van verblijfplaatsen en vliegroutes, time-expension, opnames analyseren op de computer etc. Wil je hierover meer te weten komen, neem dan contact op met de zoogdierenwerkgroep (zwg@jnm.be) of met de daan.dekeukeleire@ gmail.com
Aan de slag Plan deze activiteit met je afdeling. Maak snel een aankondiging en plaats die op je kalender op de afdelingswebsite. Gebruik gewoon de ‘Wat gaan we doen’ en de ‘Wees’ die op de eerste pagina staan. Als dat niet gemakkelijk is?! Pas natuurlijk de Wees aan waar nodig!
Benodigdheden •
• •
Batdetector (kan je ontlenen bij JNM Nationaal: zie www.jnm.be/ uitleensysteem) een 9 volt batterij voor de bat detector sterke zaklamp
Even geen inspiratie voor een originele activiteit in je afdeling? Kijk dan eens Even geen inspiratie voor een originele activiteit in je afdeling? Kijk dan eens tussen de vele activiteitenfiches die andere afdelingen maakten. Je vindt ze tussen de vele activiteitenfiches die andere afdelingen maakten. Je vindt ze allemaal samen op www.jnm.be/activiteitenfiches. allemaal samen op www.jnm.be/activiteitenfiches. Of heb je met je afdeling een succesvolle activiteit die je wil delen met andere Of heb je met je afdeling een succesvolle activiteit die je wil delen met andere afdelingen? Stuur ze dan zeker door naar aop@jnm.be! afdelingen? Stuur ze dan zeker door naar aop@jnm.be!
(zeer) alg.
Vrij alg.
Vrij alg.
Vrij alg.
Dwergvleermuis
Ruige dwerg
Laatvlieger
Rosse vleermuis
Vrij alg.
Grootoor
25 – 60
25 – 100
30 – 80
17 – 25
25 – 35
30 – 45
40– 55
35
40
40
18
28
35
45
Droog
Droog
Droog
5m
3-20m
20m
100m
50m
Nat (taptap) Nat (twjiet-tjok)
25m
25m
Klein
Klein
Klein
Groot
Groot
Klein
Klein
Variabel
/
50cm
Hoog
2-20
2-10
2-10
Bos
Bos, water
Wendbaar, traag
/
Cirkels boven water
Snel, rechtlijnig (gierzwaluw)
Bosrand, water, moeras Water
Traag, cirkels
Grillige snelle vlucht
Variabel (bos & water) Halfopen gebied
Grillige snelle vlucht
vlieggedrag
Variabel
Maximale Formaat Hoogte biotoop afstand
Nat
Nat
Frequen- Piekfre- Klank tiebereik quentie
Dit tabelletje is bedoelt voor in het veld. Enkel de makkelijkst waarneembare soorten staan erbij. Onthoud goed dat de getallen maar benaderingen zijn, en dat gegevens zoals maximale afstand, hoogte, biotoop en vlieggedrag natuurlijk kunnen afwijken.
Vrij alg. tot zeldz
Myotis spec.
Watervleer-muis Alg.
Status
Soort
Belangrijkste kenmerken bij batdetocter onderzoek
De bijlages
Jachtstrategie, lichaamsbouw en sonar Legende 1. Rosse Vleermuis 2. Laatvlieger 3. Dwergvleermuis 4. watervleermuis 5. Grootoorvleermuis
Afbeelding: Peter Twiks – Atlas van de Nederlandse vleermuizen (Limpens et al.)