شرح مقدمة ورش المصري للشيخ أبي رفعت محمد علي عثمان

‫"مقدمة ورش المصري"‬ ‫للشيخ محمد بن محمد الشهير بالمتولي‬

‫شرح‪ :‬خادم القرآن الكريم‬ ‫الشيخ محمد علي عثمان (أبو رفعت)‬

‫شرح مقدمة ورش المصري‬

‫شرح مقدمة ورش المصري‬

‫تمهيد‬ ‫احلمد هلل والصالة والسالم عل سيدنا حممد وعلى آله وصحبه ومن وااله‪.‬‬ ‫وبع د د ددد‪ :‬فق د د ددد اخ د د ددة م م د د د د "مقدم د د د د ورش املص د د د د " لتك د د د د ة ال ئيق د د د د ال يس د د د د‬ ‫أص د د د رواي د د د ورش"‪،‬الد د ددا معقد د دددرا مدرس د د د بصد د ددا ‪ ،‬ابتد د دددا مد د ددن ي د د د م السد د ددب‬ ‫‪5311‬رد ‪ ،‬امل افق ‪1155 /51/51‬مد‪.‬‬

‫"دورة‬

‫‪/51‬حم د د دمم احل د د د ام‪/‬‬

‫العالمد د د ال د ددي حمم د ددد‬ ‫و"مقدمد د د ورش املصد د د " م مد د د بديعد د د ‪ ،‬سلسد د د ‪ ،‬ورا قد د د ‪ ،‬ن م د ددا م‬ ‫(‪)113‬‬

‫بد ددن أتد ددد املت د د ن رواي د د ورش عد ددن اةمد ددام ند دداف مد ددن يد ددق ال د ددا بي ‪ .‬ورد ددّ الميم د د مق د د‬ ‫بيت د ددا‪ ،‬هرويل د ددا ال د ددالم واملد د د د د دهو م مد د د (احلد د د ) لإلم د ددام ال د ددا ا‪ ،‬م د ددا أ مح د ددا د دداحل م د ددن البحد د د‬ ‫الط يل‪.‬‬

‫تابد دده امل س د د م ب د د د ‪" :‬فد ددتط املعطد ددّ و ي د د املق د د "‪،‬‬

‫و لل د ددي املت د د ن ق د د يف كد دداه املق مدم د د‬ ‫ور مطب ع‪ ،‬قام خبدمته عدد من العلما امفاضل‪.‬‬

‫وب د د ي د ددد الق د ددار أض د د ر د دداا اا د ددد املت اض د د ‪ ،‬ور د د ق د د يف مبي د ددا املق مدم د د ال د ددا متعلمد ددق‬ ‫ورش في د دده‬ ‫مب د ددا ر د ددال‬ ‫م‬

‫خاص د د د ‪ ،‬وسمض د ددي يه ل د د د م د ددا ام ق د ددا علي د دده‪.‬‬ ‫ص د ددا م د ددن أب د د د ا امص د د د‬ ‫م‬

‫تم د د د ة ب واي د د د ورش د د دداا ال د د د يف‪ ،‬وأة ي د د د فق ة مد د ددا ق د د د يف ف د د د ش الس د د د ر‬ ‫واهلل أسد د ددم أة ي ت د د د امل م‬

‫لتعم به ال ا دة‪ ،‬ينه ر السمي العليم‪.‬‬ ‫الا‬ ‫م‬ ‫مضم ته املق مدم ‪ ،‬م‬ ‫وقب د ددل ال د د د وع‬

‫قد د د يف أبي د ددا الد د د م‪ ،‬ر د دداه م د د د لل د ددا م ال د ددي حمم د ددد املتد د د ن‪ ،‬ولإلم د ددام‬

‫ناف املدين‪ ،‬ول اويه ورش املص ‪.‬‬

‫‪3‬‬

‫شرح مقدمة ورش المصري‬

‫ال ي املت ن‪:‬‬ ‫ال ددي املت د د ن ر د د العالم د د قد ددي الق د د ا واةق د د ا " حمم ددد بد ددن أتد ددد ب ددن احلسد ددن بد ددن سد ددليماة‬ ‫ال ري" باملت ن " أو "مت ن" ‪ ،‬عامل بري وحب‬

‫عل م الق آة بال ن ري‪.‬‬

‫ول د ددد ‪5131‬رد د دد‪ ،‬وقي د ددل بع د ددد لد د د بسد د د أو سد د د ت خب د ددب ال د دددر امتد د د بالق د ددار ة‪ .‬والتح د ددق‬ ‫ص د ددل د د دريا م د ددن العلد د د م الع بيد د د وال د د د عي ‪ ،‬ار د ددتم‬ ‫ب د ددام ر ال د د د ي بع د ددد ح د ددري القد د د آة الكد د د ر‪ ،‬و م‬

‫ب د ددالق ا ا وعلد د د م القد د د آة ارتمام د ددا بالح د ددا‪ ،‬و د دداة واسد د د احل د ددري واال د ددالع‪ ،‬و د ددري املتد د د ة امساس د ددي‬ ‫التج ي د ددد والق د د ا ا وال س د ددم والض د ددبب وال اص د ددل‪ .‬و د دداة عل د ددى دراي د د فا ق د د مب د دداار الق د د ا وال د د واة‬ ‫و ق الق ا ا ‪.‬‬ ‫ملقد ددى الق د د ا ا الع د د املت د د ام ة وامرب د د ال ا د دددة علي د ددا "ال د ددا ة" علد ددى العالم د د السد دديد أت د ددد‬ ‫الد دددر املد ددالكّ املع د د و بد د د"الت د ددامّ"‪ .‬واقد ددتحل بد دداالق ا والتد ددملي فمزد دداد وأفد دداد‪ ،‬ول د دده ر د ددا امربع د د‬ ‫مؤل ا الق ا ا والتج يد وال سم وال اصل و ق الق ا ا والتح ي ا ‪.‬‬

‫وم د ددن مالمي د دداه ور د ددم د د د رطد د د م احلصد د د ‪:‬ال د ددي حمم د ددد البم د ددا‪ ،‬وال د ددي س د ددن اا يس د ددّ‪،‬‬ ‫وال د د د حمم د ددد مك د ددّ نصد د د ‪ ،‬ورضد د د اة امللل د ددال ‪ ،‬وال د ددي خلد د د س د ددن احلس د ددي ‪ ،‬وال د ددي س د ددن‬ ‫حي ددك الكت ددا املع د د و ب د د "ص د د املت د د ن"‪ ،‬ور د د ق ددي الض ددباع‪ ،‬وال ددي خلي ددل اا دداي ‪ ،‬وعب ددد ال ت ددايف‬ ‫ر يد ‪ ،‬وآخ وة‪ .‬ون م يل املقار واةق ا بالديار املص ي س ‪5121‬رد ‪5181 -‬م‪.‬‬ ‫م‬

‫– رته اهلل ‪ -‬س ‪5151‬رد‪ ،‬ودفن بالق اف الكربى بالقار ة‪.‬‬

‫اةمام ناف ‪:‬‬ ‫ور د د د ند د دداف بد د ددن عبد د ددد ال د د د تن بد د ددن أع ند هعد د دديم املد د دددين امصد د ددب اين م د د د ه هزع ه نهد د د بد د ددن قد د ددع‬ ‫اللي د د ددّ‪ .‬يتد د دده‪ :‬أب د د د رهور‪ ،‬وقيد د ددل‪ :‬أب د د د ند هعد د دديم‪ ،‬وقيد د ددل‪ :‬أب د د د عبد د ددد ال د د د تن‪ ،‬وقيد د ددل د د ددري ل د د د ‪ .‬ور د د د‬

‫أص ددب اينم امصد ددل‪ ،‬ولد ددد س د د (‪ 81‬رد د د)‪ ،‬وأقد ددام باملدي د د امل د د مرة‪ ،‬و د ددا مد ددا س د د (‪ 581‬رد د د)‬ ‫امل د العباسّ‪.‬‬

‫خالف د د‬

‫الس د د د اد‪ ،‬صد د ددبيط ال ز د دده‪ ،‬صد د ددا دعاب د د د و سد د ددن خل د ددق‪ .‬د د دداة عامل د ددا ب ز د د د ه‬ ‫د دداة قد د ددديد م‬ ‫الق د د ا ا والع بي د د ‪ ،‬ق د د أ علد ددى سد ددبع م ددن التد ددابع أق د د رم أب د د زع د د ي ي ددد بد ددن القعق دداع‪ ،‬وقد دديب بد ددن‬ ‫نصد د ددايف‪ ،‬وعبد د ددد ال د د د تن بد د ددن ر م د د د امع د د د ‪ ،‬ومسد د ددلم بد د ددن ز د د ددد أب د د د عبد د ددد اهلل اكد د ددان‪ ،‬وي يد د ددد بد د ددن‬

‫شرح مقدمة ورش المصري‬

‫روم د دداة‪ .‬وق د ددد مص د د د مدر ن د دداف‬ ‫أربعا وسبع س ‪ ،‬وأم ال ا‬

‫ي د دداة ق د ددي خه‪ ،‬و د دداة يم د ددام دار اكج د د د ة بع د ددد أع زع د د د ‪ ،‬أق د د د أ ال د ددا‬ ‫املسجد ال ب ست س ‪.‬‬

‫و د دداة ند دداف يق د د ال د ددا بد ددالق ا ا لم د ددا‪ ،‬يال أة يق د د لد دده ينسد دداة‪ :‬أريد ددد ق ا م د د ‪ .‬و د دداة ‪-‬‬ ‫رتد دده اهلل – ال يق د د أ د دددا يال ن بتد دده‪ ،‬وال ي د د يه الد دده‪ ،‬اس د د ه ل د د اف د د مد ددن امق د د ا ل د د ال‬ ‫يحلب ا عليه‪.‬‬ ‫وورد ع د ددن ن د دداف م د ددن أن د دده د دداة ي ا مكل د ددم ي د د مدم م د ددن في د دده را حد د د املس د د ‪ ،‬فقي د ددل ل د دده‪ :‬أمتطيمد د د‬ ‫دا يب د ددا ولكد د د رأي د د د ال د ددا ص د ددلى اهلل علي د دده وس د ددلم امل د ددام‬ ‫لم د ددا زلس د د د لإلقد د د ا ق د ددا ‪ :‬ال أم د د م‬ ‫‪ ،‬فمن ل ال ق ي مم من راه ال ا ح ‪.‬‬ ‫ور يق أ‬

‫ول د دداف مالمي د ددا د ددريوة مد د د م اةم د ددام مالد د د ب د ددن أن د ددا‪ ،‬ورد د د م د ددن أق ان د دده‪ ،‬وقد د د أ ن د دداف عل د ددى‬ ‫مالد د (امل ددم)‪ ،‬ومل ددا سد د ل مالد د ع ددن البس ددمل ق ددا ‪" :‬س ددل ا ع ددن ددل عل ددم أرل دده‪ ،‬ون دداف يم ددام ال ددا‬

‫الق د د ا ة"‪ .‬وم د د م عيسد ددى بد ددن ورداة وسد ددليماة بد ددن د ددا راويد ددا أع زع د د ‪ ،‬وأب د د عم د د و بد ددن العد ددال‬ ‫أ د ددد الق د د ا السد ددبع ‪ ،‬وامصد ددمعّ‪ ،‬والليد ددن بد ددن سد ددعد‪ ،‬ويسد ددحاق بد ددن حممد ددد بد ددن عب د دد ال د د تن املسد دديما‪،‬‬ ‫وقال ة‪ ،‬وورش ومها راوياه‪.‬‬ ‫ال او ورش‪:‬‬ ‫رد د د ال د د د او ال د دداين ل د دداف ‪ ،‬ور د د د أبد د د س د ددعيد‪ ،‬ع م د دداة ب د ددن س د ددعيد ب د ددن عب د ددد اهلل ب د ددن عم د د د و‪،‬‬ ‫املص د د املق د د ‪ .‬ولد ددد مبص د د س د د (‪ 551‬رد د د)‬

‫أيد ددام ا لي د د امم د د‬

‫سد د ددن الص د د د ‪ ،‬أق د د ددق ال د د ددع ‪ ،‬أ رق العي د د د ‪ ،‬أب د د ددي‬

‫ر د ددام بد ددن عبد ددد املل د د ‪ ،‬و د دداة‬

‫الل د د د ة‪ ،‬ول د د دددة بياضد د دده لقب د د دده ق د د دديله ن د د دداف‬

‫بال رق د دداة‪ ،‬م د ددبي ا ل د دده بط د ددا ي د ددبه احلم د ددام يس د ددمى ال رق د دداة‪ ،‬ورد د د ي د ددبه احلم د ددام‪ ،‬خ د د د فص د ددار‬ ‫ورقا‪ .‬وقد ل مه راا اللق‬

‫ىت صار ال يع‬

‫يال به‪ ،‬و اة حيبه ويق ‪" :‬مساين به أستا "‪.‬‬

‫ومل د ددا ق د دددم ورش يه املدي د د ليقد د د أ عل د ددى ن د دداف ق د ددا ل د دده‪ :‬بد د د‬

‫املس د ددجد‪ ،‬فلم د ددا ازتمد د د علي د دده‬

‫املسد د ددجد قد د ددا نعد د ددم‪ ،‬فقد د ددا ‪ :‬أن د د د أوهه‬ ‫أصد د ددحابه ‪ -‬و د د دداة يق د د د بالد د دددور – قد د ددا ل د د د رش‪ :‬ب د د د‬ ‫ب ددالق ا ة‪ .‬وقد ددد استحسد ددن أصد ددحا ند دداف ق د د ا ة ورش ف ر د د د ددل م د د م لد دده دوره‪ ،‬فمد ددا ا يق د د أ د ددىت‬ ‫ختم عدة ختما – قيل أحا أربع ‪.-‬‬ ‫ق د د ددا ن د د دداف لد د د د رش‪" :‬خصص د د ددت ب ق د د ددل احل د د ددا ‪ ،‬ورد د د د اختي د د ددار اد د د د دة قد د د د ا‬ ‫بكتا اهلل معاه"‪.‬‬

‫‪5‬‬

‫ومع د د ددد‬

‫شرح مقدمة ورش المصري‬

‫وبعد د ددد أة ق د د د أ ورش علد د ددى ند د دداف رز د د د يه مص د د د ‪ ،‬وانت د د د يليد د دده ر اس د د د اةق د د د ا‬

‫مص د د د‬

‫عامد د أر ددل املحد د ‪.‬‬ ‫م دده‪ .‬و دداة م ددار ا ب ددالق آة والع بيد د ورد د أقد د م ددن قد د أ عل ددى ن دداف ‪ ،‬وعل ددى روايت دده م‬ ‫ولد دده مالميد ددا د ددريوة م د د م‪ :‬أتد ددد بد ددن صد ددا احل د دافري‪ ،‬وأب د د ال بي د د سد ددليماة بد ددن داود امل د د املع د د و‬ ‫بد د ددابن أخد د ددّ ال قد د دددي ‪ ،‬وي د د د نا بد د ددن عبد د ددد امعلد د ددى‪ ،‬وأب د د د يعق د د د‬ ‫صا‬

‫الط يق‪.‬‬ ‫م‬

‫ورش‬

‫مص س (‪ 528‬رد) رته اهلل‪.‬‬

‫ي س د د د بد د ددن عم د د د و ام رق ور د د د‬

‫شرح مقدمة ورش المصري‬

‫قا ال ا م رته اهلل‪:‬‬ ‫ابتداء النظم [‪]4‬‬ ‫‪ -5‬به هدأ ببسم الله هواحلهمد هسا دال‬

‫صالة هومهسليما هعلى أهقه ال همد داله‬ ‫ه‬

‫‪ -1‬حممدمد د د د د د دد اكهاد امهمد وآلدده‬

‫ومن مهد ددال‬ ‫وأصحابه والتابعد د د د د د ه ه‬

‫بد د دددأ ال د د ددا م مملي د د دده بالبسد د ددمل ‪ ،‬وئ د د د م باحلمدل د د د ‪ ،‬وئلمد د ددن بالصد د ددالة والسد د ددالم علد د ددى ال س د د د‬ ‫اكاد امم وعلى آله وصحبه ومن مبع م بإ ساة‪.‬‬ ‫‪ -1‬وبعد ف اا ال م فيده‬ ‫‪ -3‬و ل ممما ا هة‬

‫رال ورش فيده‬

‫ما‬

‫احلد د د د د د واردا‬

‫وأسم هربد دّ أة يد ه فد هق د د د دّ هع ددال‬

‫أ وبع د د ددد ر د د دداه الب د د دددا ة‪ ،‬أقد د د د ي مة لد د د د ال د د ددا‬ ‫ص د د ددا‪ ،‬مممد د ددا ر د د د م د د ددا ر‬

‫ورش‬ ‫رد د ددال‬ ‫م‬ ‫راا العمل‪.‬‬ ‫ي فق‬

‫صددال‬ ‫صا فه هح ٍّ‬

‫عت د د دده‬

‫ر د د دداا الد د د دم م‪ ،‬أورد في د د دده م د د ددا‬

‫رع أة‬ ‫تد د ددا " د د د امم د د دداين وني د د ددل الت د د دداين"‪ .‬وأس د د ددم م‬

‫و" د د د اممد د دداين ونيد د ددل الت د د دداين"‪ ،‬مع د د د و بد د د د «ال د د ددا بي »‪ ،‬ومعتد د ددرب مد د ددن أن د د ددا مد د ددا ت د د د‬ ‫ون د ددم‬

‫الق د د د ا ا ‪ ،‬مد د د‬

‫د ددا ال د ددا ا ت د ددا «التيس د ددري» مع عم د د د و ال د ددداين‪ ،‬ور د د د‬

‫السب املت ام ة‪.‬‬

‫‪7‬‬

‫الق د د د ا ا‬

‫شرح مقدمة ورش المصري‬

‫باب ما جاء بين السورتين [‪]2‬‬ ‫الس هرمهد سك مهده‬ ‫‪ -1‬وقهددد هاد ب ه م‬ ‫وعن‬ ‫‪ -1‬ب ر ه‬

‫هوهوصاله وبدهع م ع هد‬

‫ال ه صل يهسك ع هد هرا‬

‫سمال‬ ‫السك به ه‬

‫وويد د د د د مل هوال هوال‬ ‫هور هدّ أهربهد د د د م هويد د د د د مل ه‬

‫املقص د د د د بق لد د دده (ب د د د الس د د د رم )‪ :‬ي ا أمتم د د د س د د د رة وابتد د دددأ أخ د د د ى‪ .‬أخد د ددرب أ مة ورقد د ددا اد‬ ‫ع د ددن ع د ددن‬

‫دد‬

‫ك د ددم م د ددا ب د د الس د د رم – م د ددا ع د دددا امن د ددا وب د د ا ة ‪ -‬الس د ددك وال ص د ددل م د ددن‬

‫د ددري بس د ددمل ‪ .‬و ي د ددن أة حل د د د‬

‫ب د د د السد د د رم البس د ددمل قد د د ال وا د دددا‪ ،‬ب د ددال يكد د د ة لد د د رش ب د د د‬

‫الس رم اموزه التالي ‪:‬‬ ‫ البسمل بموز ا ال الئ ‪:‬‬‫امو ‪ :‬فصل ا عن الس رة املاضي ووصل ا بالس رة اآلمي ‪.‬‬ ‫ال اندّ‪ :‬فصل ا ع ما‪.‬‬ ‫ال الن‪ :‬فصل ا عن الس رة املاضي ووصل ا بالس رة اآلمي ‪.‬‬ ‫‪ -‬السد ددك ‪ :‬ور د د ر د ددا عبد ددارة عد ددن قط د د الص د د‬

‫علد ددى آخ د د لم د د‬

‫الس د د رة م د ددا دوة مد ددن ال ق د د‬

‫عادة من ري م م ا‪ ،‬و بدوة بسمل ‪.‬‬ ‫ ال صل‪ :‬وامل اد به ر ا وصل آخ الس رة بمو ال اني من ري فصل بي ما بالبسمل ‪.‬‬‫واموز د د د دده امل د د د ددا رة د د د د بد د د د د الس د د د د رم س د د د د ا انت د د د ددا متت د د د ددابعت‬

‫د د د د خ البقد د د د د ة وأو آ‬

‫عمد د د اة‪ ،‬أو د ددري متت د ددابعت د د د خ ال ع د ددد وأو اةسد د د ا ‪ ،‬ولك د ددن ي د ددةأل أة مكد د د ة ال انيد د د بع د ددد اموه‬ ‫م ميد د د تابد د د املص د ددح و ال د ددتالوة امم لد د د الس د ددابق ‪ .‬أم د ددا ي ا مل مك د ددن د ددال د د د خ الك د د د‬ ‫م د د أو املا د دددة‪ ،‬فإنمد دده يتع د د م اةمي د دداة بالبس د ددمل ‪ ،‬وال د د الس د ددك أو ال ص د ددل‪ .‬م د ددا يتع د د م اةمي د دداة‬ ‫بالبسمل‬

‫احلالت التاليت ‪:‬‬

‫ص هل أو الس رة ب خ را‪ ،‬مة مر س رة اةخالص‪.‬‬ ‫اموه‪ :‬ل هو ه‬ ‫ص د د هدل آخد د د سد د د رة ال د ددا ب د ددمو سد د د رة ال ا د د د ‪ ،‬ف د ددإ مة ال ا د د د وية وصد د دله ل د ددا ف د ددّ‬ ‫امخد د د ى‪ :‬لد د د هو ه‬ ‫مبتدأم ا كما منه ليا قبل ا قّ احلقيق ‪.‬‬

‫شرح مقدمة ورش المصري‬

‫أم د ددا بد د د امن د ددا وبد د د ا ة‪ ،‬فلد د د رش م د ددل ب د دداقّ القد د دما ئالئد د د أوز د دده‪ :‬ال قد د د (مد د د الت د د د ا)‪،‬‬ ‫والسك ‪ ،‬وال صل‪ ،‬المها بدوة بسمل ‪.‬‬ ‫واملقص د د د د د د (بد د د د ددال ر )‪ :‬أرب د د د د د س د د د د د ر‪ ،‬أو لم د د د د د‬ ‫للمط‬

‫ائ ت د د د د د م د د د د ددا (ويد د د د ددل)‪ ،‬ومهد د د د ددا‪( :‬ويد د د د ددل‬

‫)‬

‫و(وي د ددل لك د ددل مهد د د ة)‪ ،‬و امخد د د ي (ال)‪ ،‬ومه د ددا ( ال أقس د ددم بيد د د م القيامد د د ) و (ال أقس د ددم د دداا البل د ددد)‪.‬‬ ‫ر ا ممنين أ ر ور املضيئ امل ري‪ ،‬أوردرا ال ا ا احل بق له‪:‬‬ ‫وال ر‬ ‫امهرب اللر بهس هماله [البي ‪ 511 :‬من با البسمل ]‪.‬‬

‫هوبدهعض م‬ ‫وق د د ال د ددا م‪( :‬وبدهع د د م ع د د هدد الس د ددك بهس د د هدمال) يع د د أ مة بع د د امل د دداي م د ددن املق د د ‪،‬‬ ‫اختد ددار ال صد ددل بالبسد ددمل ب د د امل د د مدئ والقيام د د ‪ ،‬وب د د االن طد ددار واملط د د ‪ ،‬وب د د ال ج د د والبلد ددد وب د د‬ ‫وع د ددن ال ه ص د ددل يهس د ددك ع د د هدد هرا)‬ ‫العص د د واك همد د دهة‪ ،‬ملد د دن ورد ع د دده الس د ددك‬ ‫دريرن‪ .‬أم د ددا ق ل د دده‪ ( :‬ه‬ ‫دد م‬ ‫فيع أ مة البع‬

‫املا ر اختار السك في من ملن ورد ع ه ال صل‬

‫ريرن‪.‬‬ ‫م‬

‫وقد د ددال ا مربي د د د ل د د د االختيد د ددار ية وصد د ددل آخ د د د امل د د د مدئ بد د ددمو القيام د د د (ر د د د أرد د ددل التق د د د ى‬ ‫وأر د ددل املح د د د ة * ال)‪ ،‬ووص د ددل آخد د د االن ط د ددار ب د ددموالملط (واممد د د ي م د ددا هلل * وي د ددل)‪ ،‬ووص د ددل آخد د د‬ ‫ال جد د د ب د ددمو البل د ددد (وادخل د ددّ زم د ددا * ال)‪ ،‬ووص د ددل آخد د د العص د د د ب د ددمو اك هم د د دهة (وم اص د د د ا بالص د ددرب *‬ ‫ويل )‬

‫ق د ددد يدته د د د هرم م د دده معد د د آخد د د د ددرب ال د ددق‪ ،‬فاخت د ددار ر د ددؤال امل د دداي مل د ددن يقد د د أ لد د د رش ب ز د دده ال ص د ددل أة‬ ‫يسك ع د راه الس ر امرب ‪ ،‬وملن يق أ ب زه السك أة يبسمل ع درا‪.‬‬ ‫يال أ مة د د دريا م د ددن العلم د ددا ااققد د د مل يمخ د دداوا د دداا الد د د أ ‪ ،‬من د دده د ددري معتم د ددد عل د ددى روايد د د ‪.‬‬ ‫قد ددا أب د د عم د د و الد ددداين‪" :‬ولد دديا ل د د أئ د دم ي د د وى‪ ،‬ويم د ددا ر د د اسد ددتحبا م م د د م "‪ .‬مد ددا أة املع د د‬ ‫ددري الال د ددق ال ددا هكد ددن أة يت ممه دده القد ددار أو الس ددام مسد ددتبعد‪ .‬ور د د د ددري مس د دلمم ل ق د د ع ن ددري ل د د‬ ‫ري من اآليا ‪ ،‬حن ‪:‬‬ ‫ (اهلل ال يله يال ر احلّ القي م ال ممخاه) [البق ة‪.]111:‬‬‫العلّ الع يم * ال ) [البق ة‪.]111،111،:‬‬ ‫ ( ور‬‫م‬ ‫ ( ال جن ااس * ويل ي م ا) [امل سال ‪.] 33،31 :‬‬‫ (ي مة اهلل قديد العقا * لل ق ا امل از ين) [احل ‪.]1،8:‬‬‫وال ق د د ددبط ل د د د ي ا اس د د ددت الق د د ددار الك د د ددالم‪ .‬م د د ددا أ مة د د ددري الال د د ددق ال د د ددا معلل د د د ا ب د د دده‬ ‫ي ز د ددد ع د ددد يمي د دداة الق د ددار بالبس د ددمل ووص د ددل ا بالس د د رة التاليد د د ‪ ،‬حند د د ‪( :‬ال د د يم * وي د ددل) أو (الد د د يم *‬ ‫‪9‬‬

‫شرح مقدمة ورش المصري‬

‫ال)‪ ،‬وكد دداا قيد ددل‪ :‬علد ددى املبسد ددمل أة يسد ددقب وزد دده وصد ددل البسد ددمل مبد ددا بعد دددرا‪ .‬ومد ددن أخد ددا د دداا الد ددا‬ ‫قيد ددل‪ ،‬فقد ددد أسد ددقب وز د ددا م ويد ددا ومعت د دربا‪ ،‬لوخد ددا ب زد دده ضد ددعي لد دديا بد دده أئ د دم ي د د وى‪ .‬والعمد ددل علد ددى‬ ‫عدم الت ق ب الس ر امرب ال ر و ريرا‪.‬‬

‫شرح مقدمة ورش المصري‬

‫باب هاء الكناية [‪]2‬‬ ‫ر د ددا الك اي د د د اص د ددطاليف الق د د دما ر د ددّ اك د ددا الما د د دددة ال د ددا ي هك د د د ه د د ددا ع د ددن ال ا د ددد املد د ددا‬ ‫الحا د د ‪ ،‬ومسد د مدمى رد ددا الضد ددمري أيض ددا‪ .‬وخ د د د دداا التع ي د د اك ددا امصد ددلي حن د د ‪( :‬ف ا د دده)‪ ،‬و(نه هقد دده)‪،‬‬

‫و( هوزد دده)‪ ،‬و( هس د د هه)‪ ،‬و(مل يده تهد دده)‪ ،‬واكد ددا الدال د د علد ددى ال ا د دددة املؤن د د حن د د ‪ ( :‬هعلهي ه د ددا)‪ ،‬و( مد ددن أرل ه د ددا)‪،‬‬ ‫والدال على الت ي حن ‪ ( :‬هعلهي هما)‪ ( ،‬هما)‪ ،‬والدال على اام حن ‪ ( :‬هعلهي م)‪ ،‬و( هعلهي ن)‪.‬‬

‫وامص د ددل ر د ددا الك اي د د الض د د مدم م د ددل‪( :‬لهد دده) و (م د دده) و ( س د ديله)‪ ،‬يالم ي ا وق د د قبل د ددا س د دم‬ ‫أو يا م سا م فإ محا ي ا مكس للم اسب ‪ ،‬م ل‪( :‬به) و (علمه) و (أخيه) و (قصيه)‪.‬‬ ‫ق لد د د د دده معد د د د دداه‪ :‬ﭽﭧ ﭨ ﭼ [الك د د د د د ‪ ]11:‬و ﭽ ﯗ‬

‫وقد د د د ددد ق د د د د د بد د د د ددال ز‬

‫ﯘﭼ [ د د دده‪ ]51:‬و ﭽﭧ ﭨﭼ [ال د د ددتط‪ .]51:‬ووز د د دده الض د د د هدم في د د ددا ز د د ددا عل د د ددى امص د د ددل‬ ‫را الضمري ‪ ،‬مأما وزه الكس فللم اسب ‪.‬‬ ‫ال سد د ددم‪ ،‬ورد د ددّ م ب د د د وص د ددال‪ .‬مأمد د ددا‬

‫وص د ددل رد د ددا الضد د ددمري د د ددري ئابت د د د‬

‫ال ق د د د فتحد د ددا‬

‫الصد ددل (ويعد د مدرب عد ددن ل د د بالقص د د أو االخد ددتال ) ومس د ددكن اك د ددا ‪ .‬وامل د د اد بإئبد ددا الص د ددل (ويعد د مدرب ع د ددن‬ ‫ل د د بامل د د مد)‪ ،‬وص د ددل اك د ددا ب د د او ل يم د د‬

‫الكس ‪.‬‬

‫ال ص د ددل ع د ددد الض د ددم‪ ،‬وبي د ددا ل يم د د‬

‫ال ص د ددل أيض د ددا ع د ددد‬

‫ولهاء الكناية أربعة أحوال‪:‬‬ ‫امو ‪ :‬أة مقد د د د د د د ب د د د د د د د س د د د د د ددا‬ ‫[البق ة‪ ،]511 :‬وال خال‬ ‫ال د د د د د د د دداين‪ :‬أة مق د د د د د د د د ب د د د د د د د د‬

‫‪ ،‬حن د د د د د د د ‪ :‬ﭽ ﰃ ﰄﭼ [آ عم د د د د د د د اة‪ ،]12:‬ﭽ ﮜ ﮝ ﭼ‬ ‫عدم صلت ا امي القما ‪.‬‬

‫متح د د د د د د د دم و س د د د د د د د ددا ن ‪ ،‬حن د د د د د د د د ‪ :‬ﭽ ﮞ ﮟ ﭼ [البيم د د د د د د د د ‪ ،]1 :‬ﭽ ﭓ‬ ‫م‬

‫ﭔﭼ[املل ‪ ،]5 :‬ورّ سابقت ا ال خال‬

‫عدم صلت ا امي القما ‪.‬‬

‫‪11‬‬

‫شرح مقدمة ورش المصري‬

‫ومتح د د د دم ‪ ،‬حند د د د د ‪ :‬ﭽ ﭹ ﭺ ﭻ ﭼ ﭼ [ال س د د د ددا ‪،]518 :‬‬ ‫ال ال د د د ددن‪ :‬أة مقد د د د د ب د د د د س د د د ددا ن م‬ ‫ﭽ ﯦ ﯧﭼ [البق د د د د ة‪ ،]131:‬فد د د ددال صد د د ددل في د د د ددا م د د د ددد يال البد د د ددن د د د ددري‪ ،‬ودخد د د ددل معد د د دده‬ ‫دددد م‬

‫ورش‬ ‫ق ل د د د دده مع د د د دداه‪ :‬ﭽ ﭮ ﭯ ﭰﭼ [ال ق د د د دداة‪ .]12 :‬ور د د د ددا خ د د د ددال‬ ‫م‬

‫ص د د د ددا‪،‬‬

‫فق أ بدوة صل ‪.‬‬ ‫ال ابد د د د د ‪ :‬أة مقد د د د د بد د د د د متحد د د د د‬

‫‪ ،‬حند د د د د ‪ :‬ﭽ ﯦ ﯧ ﯨ ﯩﭼ [احلدي د د د ددد‪ ،]1:‬ﭽ ﰄ‬

‫ﰅ ﰆ ﰇﭼ [ال م د د د د د د د د د د د د د د ‪ ،]15 :‬ﭽ ﯪ ﯫ ﯬﭼ [الك د د د د د د د د د د د د د د ‪، ]11:‬ﭽﯮ ﯯ‬ ‫ص د د د ددلت ا امي د د د د الق د د د دما بع د د د ددد الض د د د ددم ب د د د د او‬ ‫ﯰ ﯱ ﯲ ﯳ ﭼ[القيام د د د د ‪ ، ]53:‬وال خ د د د ددال‬ ‫ل يم د د د ‪ ،‬وبعد د ددد الكس د د د وبيد د ددا ل يم د د د ‪ .‬ومت د د د مد الصد د ددل مبقد د دددار أل د د د ( تد د دداة)‪ ،‬أ أ محد د ددا ملحد د ددق بامل د د د مد‬ ‫الطبيع ددّ‪ ،‬ومك د د ة ص ددل ص ددح ى‪ ،‬يال ي ا وق د د بع ددد اك ددا مه د د فتك د د ة م ددن قبي ددل امل د د مد امل ص ددل‪ ،‬ومعط ددى‬ ‫ي د د د د د د د د د د د د د د ددا كمد د د د د د د د د د د د د د دده‪ ،‬حن د د د د د د د د د د د د د د د ‪ :‬ﭽ ﭫ ﭬ ﭼ [ص‪ ،]33 :‬ﭽ ﯴ ﯵ ﯶ ﯷ ﯸﭼ‬ ‫[الك د د ‪ .]11:‬والق د د ا مت د دداوم ة‬ ‫فله فيه الت مسب وف يق الت سب‪.‬‬

‫امل د د مد امل صد ددل‪ ،‬ول د د رش فيد دده اةقد ددباع ق د د ال وا د دددا‪ ،‬مأمد ددا‬

‫دد م‬

‫ددد م د ددن الكلم د ددا ‪ ،‬اختلد د د في د ددا القد د دما ‪ ،‬وفي د ددا وقعد د د‬ ‫وق د ددد اس د ددت م د ددن ر د دداا القس د ددم ع د د م‬ ‫الل د د ددري (وقبل د د ددا امصد د ددل سد د ددا من)‪ ،‬و يع د د ددا متصد د ددل ب عد د ددل د د د وم ورد د دداه‬ ‫اكد د ددا ب د د د متح د د د‬

‫الكلما رّ‪:‬‬

‫‪( -5‬يؤده يلي )‪[ :‬آ عم اة‪.]81:‬‬ ‫‪( -1‬ال يؤده يلي )‪[ :‬آ عم اة‪.]81:‬‬ ‫‪( -1‬ومن ي د ئ ا الدنيا نؤمه م ا) [آ عم اة‪.]531:‬‬ ‫‪( -3‬ومن ي د ئ ا اآلخ ة نؤمه م ا) [آ عم اة‪.]531:‬‬ ‫‪( -1‬ومن اة ي يد ث الدنيا نؤمه م ا) [ال رى‪.]11:‬‬

‫شرح مقدمة ورش المصري‬

‫‪( -1‬ن له ما م ه) [ال سا ‪.]551:‬‬ ‫‪( -8‬ونصله ز م) [ال سا ‪.]551:‬‬ ‫‪( -1‬يممه مؤم ا) [ ه‪.]81:‬‬ ‫‪( -2‬خريا ي ه) [ال ل ل ‪.]8:‬‬ ‫‪( -51‬ق ا ي ه) [ال ل ل ‪.]1:‬‬ ‫‪( -55‬ي ضه لكم) [ال م ‪.]8:‬‬ ‫‪( -51‬قال ا أرزه وأخاه وأرسل) [امع ا ‪.]555:‬‬ ‫‪( -51‬قال ا أرزه وأخاه وابعن) [ال ع ا ‪.]11:‬‬ ‫‪( -53‬ويتقه أول ) [ال ر‪.]11:‬‬ ‫‪( -51‬فملقه يلي م) [ال مل‪.]11:‬‬ ‫ص د ددا ب ص د ددل اك د ددا‬

‫الكلم د ددا م د ددن (‪ ،)51-5‬وبقص د د د (اخ د ددتال ) اك د ددا‬

‫ورش‬ ‫وق د ددد واف د ددق م‬ ‫لكم) بال م ‪ ،‬وخال ه را ا بقي الكلما من (‪ ،)51-51‬ورّ ما رةم‬ ‫‪ -8‬هوصل ه سه (را) أهلدقه هوأهرزه هويدهتقه‬ ‫املع د د د ‪ :‬أ مة ورق د د داه ق د د د أ (فملقد د دده يلد د ددي م)‬ ‫و(يتق د دده فمول د د )‬

‫البي التان‪.‬‬

‫هم ه ال هكس‬

‫امع د د د ا وال د د ددع ا ‪،‬‬

‫امربع د د ‪ .‬وق د د أ (يتق د دده) بكس د د الق د ددا ‪ .‬أم د ددا‬

‫فق د د د د أ (أهل د د د ددقه) و (أرزد د د دده) بإسد د د ددكاة اكد د د ددا ‪ ،‬مد د د ددا ل د د د ددري بد د د دده‬

‫البي د د د د‬

‫بسك ة القا و س اكا من ري يقباع‪.‬‬ ‫‪ -1‬هو ال هك‬

‫قهدا بيهتقده اجنهدال‬

‫ال مد د ددل‪ ،‬و(أرزد د دده وأخد د دداه )‬

‫ال د د ر بإق د ددباع س د د اك د ددا‬

‫أهن هسانيه بال هكس هرداؤه‬

‫‪13‬‬

‫(ي ض د دده‬

‫هوهمعده هعلهيده اللده‬

‫دد‬

‫االئ د د د د ‪ ،‬وق د د د د أ ( هويدهتدقد د د دده)‬ ‫ال ه تط فهاعقال‬

‫شرح مقدمة ورش المصري‬

‫املعد د د د ‪ :‬أ مة ورقد د د داه قد د د د أ (وم د د ددا أهن هس د د ددانيه)‬

‫في م د ددا‪ .‬وعل د ددى روايد د د‬ ‫بضم اكا‬

‫سد د د اك د ددا‬

‫امل ضع ‪ ،‬ما ل ب به‬

‫الك د د د د ‪ ،‬و(علي د د دده اهلل)‬

‫ال د د ددتط‪ ،‬بكسد د د د اك د د ددا‬

‫(علي د دده اهلل) ف د ددال بد د د مد م د ددن م قي د ددق الم اااللد د د ‪ .‬أم د ددا‬ ‫البي ‪.‬‬

‫ددد‬

‫فقد د د أ‬

‫شرح مقدمة ورش المصري‬

‫باب القصر والمد [‪]9‬‬ ‫ورش‬ ‫د د د ال د ددا م امل د دددود ال د ددا خ د ددال في د ددا م‬ ‫والل امل م ‪.‬‬ ‫‪ -2‬هوم د ه صال أقدب ه متصدل هوئهد د د دل د‬ ‫يل أهو بهدع هد هسا ن‬ ‫‪ -51‬يد هؤاخددا هويس ا ه‬ ‫ضا هوبدهعض م‬ ‫‪ -55‬هوهما بدهع هد همه ال ه صل أهي ه‬

‫ص د ددا‪ ،‬ور د ددّ‪ :‬امل ص د ددل‪ ،‬واملتص د ددل‪ ،‬والب د ددد ‪،‬‬

‫ل هن ه ه همد د د ٍّد بهدع هد همه أهمهىه هخال‬ ‫صح د د ديط ه قد د د هاة هومهد د د د ين ابدال‬ ‫ه‬ ‫وه هوهآل هة هوصدال‬ ‫لهد د د هدى هعاداه اال ه‬

‫املع د د د د ‪ :‬أ مة ورقد د د ددا هد د د ددد امل صد د د ددل واملتصد د د ددل مد د د دددا م د د د ددبعا‪ ،‬ور د د د د ئ د د د ددالث أل د د د ددا (س د د د د‬ ‫ددا )‪ ،‬وورد ع دده‬

‫الب ددد ُّ ورد د د لدل د د‬

‫ددود‪ ،‬ئالئ د د‬ ‫م د ٍّدد ز ددا بع ددد مهد د ‪ ،‬أو‪ :‬ر د د ددل مهد د مم د م‬

‫أوزد دده‪ :‬القص د د (أل د د ) والت سد ددب (أل د دداة) وامل د ددد (ئد ددالث أل د ددا )‪ ،‬و ل د د وصد ددال ووق د ددا‪ .‬ويس د ددت‬ ‫ل د د د أة يك د د د ة الب د ددد حم مققد د ددا (أ أة اكم د د د م ط د د د مق)‪ ،‬حن د د د ‪ ( :‬امد د ددى)‪( ،‬أوم د د د ا)‪( ،‬يهان د ددا)‪ ،‬أو محد د د مدريا‬

‫(أ أة اكم ري م ط ق)‪ ،‬والتحيري‬

‫البد ي مل‪:‬‬

‫من امن‪ ،‬هاالخ ة‪.‬‬ ‫‪ -5‬ال قل‪ ،‬ما ‪ :‬ه‬ ‫‪ -1‬التس يل‪ ،‬ما ‪ :‬أهاكت ا خري‪.‬‬ ‫‪ -1‬اةبدا ‪ ،‬ما ‪ :‬رؤال هاك ‪.‬‬ ‫ويسد د ددت ل د د د رش مد د ددن يد د ددادة املد د ددد‬

‫البد د ددد ُّ أ مد د ددن الت مسد د ددب واةقد د ددباع‪ ،‬لمتد د دداة بام د د دداق‬

‫فمما الكلمتاة املت ق علي ما ف ما‪:‬‬ ‫وئالئ أص فيتع م في ا القص ‪ ،‬و لمتاة باختال ‪ .‬م‬ ‫لمد د د هيؤاخ د ددا‪ ،‬ي د ددن ز د ددا‬ ‫ه‬ ‫م اخانها‪ ،‬مد هأخاين‪.‬‬

‫و ي د د د مصد د دمف حن د د د ‪ :‬هولهد د د ي اخ د ددا‪ ،‬ي اخ د ددا م‪ ،‬ي اخ د ددارم‪،‬‬

‫لم د د يسد د د ا يل ي د ددن ورد ‪ .‬ور د د هدّ اس د د مدم أعجم د د ذدّ ئقي د ددل‪ ،‬فل د د د حب د ددا املد د د مد م د ددن مه م د دده‬ ‫ه‬ ‫ال اني ‪.‬و ال ق يعامل مد بسب السك ة العارض‪.‬‬

‫‪15‬‬

‫شرح مقدمة ورش المصري‬

‫و مأما امص ال مالئ ف ّ‪:‬‬ ‫امو ‪ :‬ي ا د ددا هة مهد د د ه مس د ددب قا بس د ددا ن ص د ددحيط متص د ددل‪ ،‬حند د د ه ‪ :‬القد د د اة‪ ،‬م د ددا وما‪ ،‬مس د د د د ال‪،‬‬ ‫م‬ ‫ال مم د د دداة‪ ،‬فيتع د د م قص د د ه حل د ددا ص د د رة اكم د د ة رمس د ددا‪ .‬مأمد ددا ي ا د ددا هة مه د د ه مس د ددب قا بح د ددري س د ددا ن‪ ،‬حن د د ه ‪:‬‬

‫همهد د د د د د ددا ‪ ،‬هرؤو ‪ ،‬أو بح د ددري ص د ددحيط (أ معت د د مدل) حند د د ه ‪ :‬ز د ددا وا‪ ،‬المبي د د د ‪ ،‬أو بح د ددري متمص د ددل‪ ،‬حند د د ‪ :‬م د ددن‬ ‫ام د ددن‪ ،‬أة ام د دداه مل ي د دددخل االس د ددت ا ‪ ،‬وز د ددا في د دده اموز د دده ال مالئد د د املق مدمد د د ور د ددّ القصد د د والتم مس د ددب‬ ‫وامل مد‪.‬‬

‫ال ق د د د ‪ ،‬حن د د د ‪ :‬دعد د ددا ‪ ،‬ند د دددا ‪ ،‬م د د د ا ‪،‬‬

‫ال مد د دداين‪ :‬ي ا د د دداة مبد د دددال ال د د ددا عد د ددن م د د د ين المص د د د‬

‫ال ق د د د ‪ ،‬خب د د ددال‬

‫ر د د د ؤا‪ ،‬فيتع د د د م قص د د د ه أيض د د ددا م مة امل د د د عارض د د د م د د ددري ال م د د د ‪ ،‬ي ال م ز د د ددد ميال‬ ‫حند د د (رها) م د ددن (رها القمد د د )‪ ،‬و(مد د د ا ا) م د ددن (مد د د ا ا اامع د دداة) فتجد د د في د ددا اموز د دده ال مالئد د د‬ ‫املد د د‬ ‫ل رش ع د ال ق علي ا م محا أصليم م و را ا‬

‫عارض‪.‬‬ ‫ال صل‬ ‫م‬

‫ال مال د د ددن‪ :‬ي ا د د دداة ناقد د د د ا مد د د دن يئب د د ددا مهد د د د ة ال ص د د ددل‬ ‫امل د د مد‬

‫اؤمتد د هدن‪ ،‬فيتع د د م قص د د ه‪ ،‬م مة د د‬ ‫عارض د د م ل د ددارا ا ع د ددد وص د ددل الكلم د د مب د ددا قبل د ددا‪ ،‬فامت ع د د‬

‫االبت د د دددا ‪ ،‬حند د د د ‪ :‬ا د د د د ‪ ،‬اي د د دداة ن‪،‬‬

‫ل د د عد ددارض‪ ،‬مند دده بد ددد م مد ددن مه د د ة‪ .‬و د ددال مه د د ة ال صد ددل‬ ‫ي د ددادة امل د د مد لع د د وض مهد د د ة ال ص د ددل و د د د‬

‫املد‪.‬‬ ‫ف د ددّ د د مدل مد ددا د ده لد دديا ل د د رش‬ ‫في ما عن ورش ف ما‪:‬‬

‫البد ددد ميال القص د د ق د د ال وا د دددا‪ .‬و مأمد ددا الكلمتد دداة امللتل د د‬

‫اموه‪( :‬عد د د د ددادا االوه) ]ال د د د د د جم‪ ،[ 11 :‬ف د د د د د رش يد د د د ددد م التم د د د د د ين‬ ‫نق د ددل‬

‫د د د اكم د د د ة‪ ،‬وب د ددال مك د د د ة‬

‫فقصد د د الب د ددد دا م د ددا‪ .‬والد د دبع‬

‫د د د ال د ددالم عارض د د د ‪ .‬ف د ددبع‬

‫االم املضد د د د ددم م بعد د د د ددد‬

‫أر د ددل امدا اعت د د د مد د دداا العد د ددارض‬

‫اآلخد د د مل يعتد د د مد بالع د ددارض وأخ د ددا بامص د ددل فل د ددم يس د ددت ه‪ ،‬ف د ددمز ى في د دده‬

‫أوزه البد ال الئ ‪.‬‬ ‫و‬

‫على القار ل رش م اعاة راا ا ال‬ ‫ فعل ددى وز دده عد دددم االس ددت ا يق د د أ البد ددد‬‫البد ‪.‬‬

‫البد ‪:‬‬ ‫ر دداا الل ددري مسد دداويا مل ددا يق د د أ بد دده م ددن مد ددد‬

‫شرح مقدمة ورش المصري‬

‫ وعل ددى وز دده االس ددت ا يق د د أ الب ددد‬‫هده‬

‫ر دداا الل ددري بالقص د د ية دداة ي س ددب البد ددد أو‬

‫س اه‪.‬‬

‫وية أمد ددى م د د (عد ددادا االوه) ب د ددد م آخ د د ز د ددا في م د ددا س د د أوز د دده‪ :‬قص د د (ع د ددادا االوه) م د د‬ ‫أوزه البد ال الئ م ريه‪ ،‬م سيط ما‪ ،‬مدمها‪.‬‬ ‫وية ابتدأ القار ل رش اا الل ري ف يه وز اة‪:‬‬ ‫البد بالم مضم م ‪( :‬ل هه) اعتداداه بعارض ال قل‪ ،‬وعليه قص البد ‪.‬‬ ‫الم مض د ددم م م‪ ،‬وعلي د دده قص د د د الب د ددد عل د ددى وز د دده اس د ددت ا ر د دداا‬ ‫الب د ددد م د د د ة م ت د د د بع د دددرا م‬

‫الل ري‪ ،‬وأوزه البد ال الئ على وزه عدم است ا ه‪ .‬وراا ال زه مقدم أدا ‪.‬‬ ‫ال اني ‪ ( :‬اآلة) املست م ع ا‬

‫م ضعّ ي نا‪:‬‬

‫( اآلة وقد تم به مستعجل ة) ]ي نا‪.[15:‬‬ ‫( اآلة وقد عصي قبل ) ]ي نا‪.[25:‬‬ ‫ف ّ راه الكلم م مداة‪:‬‬ ‫امو ‪ :‬م د ددد ال م‪ ،‬ورد د د ال د ددا بع د ددد مهد د د االس د ددت ام‪ ،‬ورد د د ناق د ددئ ع د ددن يب د دددا اكمد د د ة ال انيد د د‬ ‫د د ال ددالم بس ددب نق ددل‬

‫أل ددا‪ ،‬وق ددد وقد د بع ددده د د س ددا من رد د ال ددالم ف د د ال مم‪ .‬ولك ددن مل ددا‬ ‫م‬ ‫اكمد د د ة يلي د ددا‪ ،‬ز د ددا امل د ددد وز د دداة‪ :‬أة ه د ددد م د دددا م د ددبعا عم د ددال بامص د ددل‪ ،‬وأة يقصد د د ن د د د ا للحالد د د‬ ‫ال ار ‪ ،‬ورّ‬

‫دد‬

‫الالم‪.‬‬

‫ال د دداين‪ :‬مد د ددد البد د ددد ‪ ،‬امل د د د ال اقع د د د بعد د ددد مه د د د ة الكلم د د د وقب د ددل ال د د د ة‪ ،‬ور د د د بد د ددد م محيد د د دم‬ ‫رد دداا البد ددد عد ددن ورشُّ فد ددبع أرد ددل امدا قص د د ه دا مد ددا‪ ،‬الس د ددت قا اام د د‬ ‫بال قد ددل‪ .‬وقد ددد اختل د د‬ ‫ب د د د مد د دددين‬

‫لم د د د وا د د ددة قليل د د د احل د د د و ‪ ،‬واعتد د دددادا بالعد د ددارض الد د ددا ر د د د‬

‫ال ق د ددل‪ .‬وال د ددبع‬

‫اآلخد د د مل يعتد د د مد بالع د ددارض فل د ددم يس د ددت ه‪ ،‬وأزد د د ى في د دده أوز د دده الب د ددد ال الئد د د ‪ :‬القصد د د‬

‫والت سب واملد‪.‬‬ ‫‪17‬‬

‫د د د الد د ددالم بسد د ددب‬

‫شرح مقدمة ورش المصري‬

‫ول رش‬

‫لم ( الآلة) ا ان ادرا سبع أوزه وصال ورّ اآل ‪:‬‬

‫‪ -5‬يبدا اكم ة ال اني أل ا ومدرا س‬ ‫‪ -1‬يب د دددا اكم د د د ة ال اني د د د أل د د داه وم د دددرا س د د د‬

‫ا م قص البد الا بعد الالم‪.‬‬ ‫د ددا م د د د م س د دديب الب د ددد ال د ددا بع د ددد‬

‫الالم‪.‬‬ ‫‪ -1‬يبدا اكم ة ال اني أل ا ومدرا س‬

‫ا م مد البد الا بعد الالم‪.‬‬

‫‪ -3‬مس يل اكم ة ال اني م قص البد الا بعد الالم‪.‬‬ ‫‪ -1‬مس يل اكم ة ال اني م م سيب البد الا بعد الالم‪.‬‬ ‫‪ -1‬مس يل اكم ة ال اني م مد البد الا بعد الالم‪.‬‬ ‫‪ -8‬يبد د دددا اكم د د د ة ال اني د د د أل د د ددا ومد د دددرا د د د ت (قص د د د را)‪ ،‬ويتع د د د عليد د دده قص د د د البد د ددد‬ ‫الا بعد الالم‪.‬‬ ‫وع د ددد ال قد د د ف ي د ددا مس د ددع أوز د ددهُّ الس د ددبع املتقدمد د د ‪ ،‬ويض د ددا يلي د ددا‪ :‬يب د دددا اكمد د د ة ال انيد د د‬ ‫م القص ‪ ،‬وعليه م سب البد ومده‪ ،‬وزا رااة ال ز اة م مة راا املد للسك ة العارض‪.‬‬ ‫وي ا ازتمع د د د د م د د د د ب د د ددد يسد د د ددبق ا م د د د د وصد د د ددل اُّ م د د ددا‬

‫ق لد د د دده‬

‫‪  ‬‬ ‫معد د د دداه‪  ( :‬‬

‫‪[ )        ‬ي د د د د د د د د د د د د د نا‪ ،]15:‬وق لد د د د د د د د د د د د دده معد د د د د د د د د د د د دداه‪:‬‬

‫( ‪‬‬

‫‪               ‬‬

‫‪[ )      ‬يد د د د د د د نا‪ 21:‬و ‪ ،]25‬ف ي د د د د د ددا ئالئد د د د د د د ع د د د د د د د‬ ‫وز ا‪:‬‬ ‫‪ -5‬قص د د الب ددد الس ددابق م د د يب دددا اكم د د ة ال اني د د ألق ددا وم دددرا د د ت م د د قص د د الب ددد‬ ‫الا بعد الال م‪.‬‬

‫شرح مقدمة ورش المصري‬

‫‪ -1‬قص د د الب ددد الس ددابق م د د يب دددا اكم د د ة ال اني د د أل ددا وم دددرا د د ت م د د قص د د الب ددد‬ ‫الا بعد الالم‬ ‫‪ -1‬قص البد السابق م مس يل اكم ة ال اني م قص البد الا بعد الال م‪.‬‬ ‫د ددا مد د د‬

‫‪ -3‬م س د دديب الب د ددد الس د ددابق مد د د يب د دددا اكمد د د ة ال انيد د د أل د ددا وم د دددرا سد د د‬ ‫قص البد الا بعد الالم‪.‬‬

‫د ددا مد د د‬

‫‪ -1‬م س د دديب الب د ددد الس د ددابق مد د د يب د دددا اكمد د د ة ال انيد د د أل د ددا وم د دددرا سد د د‬ ‫م سيب البد الا بعد الالم‪.‬‬

‫‪ -1‬م سد د دديب البد د ددد السد د ددابق م د د د مس د د د يل اكم د د د ة ال اني د د د م د د د قص د د د البد د ددد الد د ددا بعد د ددد‬ ‫الالم‪.‬‬ ‫‪ -8‬م س د دديب الب د ددد الس د ددابق مد د د مسد د د يل اكمد د د ة ال انيد د د مد د د م س د دديب الب د ددد ال د ددا بع د ددد‬ ‫الالم‪.‬‬ ‫‪ -1‬م س د دديب الب د ددد الس د ددابق مد د د يب د دددا اكمد د د ة ال انيد د د أل د ددا وم د دددرا د د د ت مد د د قص د د د‬ ‫البد الا بعد الالم‪.‬‬ ‫‪ -2‬مد ددد البد ددد السد ددابق م د د يبد دددا اكم د د ة ال اني د د أل د ددا ومد دددرا س د د‬

‫د ددا م د د قص د د‬

‫البد الا بعد الالم‪.‬‬ ‫‪-51‬‬ ‫م د ددد الب د ددد الس د ددابق مد د د يب د دددا اكمد د د ة ال انيد د د أل د ددا ومد د د مدرا سد د د م‬ ‫م مد البد الا بعد االم‪.‬‬ ‫‪-55‬‬

‫د ددا‬

‫مد ددد البد ددد السد ددابق م د د مس د د يل اكم د د ة ال اني د د م د د قص د د البد ددد الد ددا بعد ددد‬

‫الالم‪.‬‬ ‫‪-51‬‬

‫م د ددد الب د ددد الس د ددابق م د د مس د د يل اكم د د ة ال اني د د م د د م د ددد الب د ددد ال د ددا بع د ددد‬

‫الالم‪.‬‬ ‫‪19‬‬

‫شرح مقدمة ورش المصري‬

‫‪-51‬‬

‫م ددد الب ددد الس ددابق م د د يب دددا اكم د د ة ال اني د د أل ددا وم د د مدرا د د ت م د د قص د د‬

‫البد الا بعد الالم‪.‬‬ ‫وبد ددال يك د د ة علد ددى قص د د البد ددد السد ددابق ئالئ د د أوزد دده‪ ،‬وعلد ددى م سد دديطه س د د ‪ ،‬وعلد ددى م د د مده‬ ‫س‪.‬‬ ‫‪ -51‬ه مستهد د و هة امدد فهد ه سد د دطه فهاقصمة‬ ‫‪-51‬مد هقص ه ية هوسط وامددمهها همددعا‬

‫ص ه‬ ‫له هدى ال ه ق ية قه ه‬

‫به هد وال‬

‫هوهروم ه م هل ال ه صل فهادر امص ه لتهمص هال‬

‫َ َُ‬ ‫آي د د بد ددد م م ص د د م ‪ ،‬وآخ د د م ق د د م عليد دده ُّ م د ددل ق لد دده معد دداه‪ِ( : :‬إَوذا لقووووو ا‬ ‫ي ا ازتم د د‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ذ‬ ‫َ ُ ذ‬ ‫َ‬ ‫ُ‬ ‫ِإَوذا َلوَ و ا إ َ َٰل َشو َ‬ ‫ان ُو و ا قَووُو ُ ا َا َ‬ ‫ذٱَّلِي و َ َا َ‬ ‫وَٰٰ ِيِو ِ ِم قووُو ا إِنووُ َن َكم و إِن َمووُ و ُ ُمس و َتم ِز ُاون)‬ ‫ان ذوووُ‬ ‫ِ‬

‫[البق د د ة‪ ،]53:‬ز د ددا ل د د رش س د ددتم أوز د ددهُّ م لي د ددن الب د ددد امل ق د د‬ ‫م س دديب الب ددد امل ق د د‬ ‫امل ق د د‬

‫علي دده وم ددده علد ددى م س دديب الب ددد امل ص د د ‪ ،‬وهت د د عل ددى رد دداا ال ز دده قص د د‬

‫علي د دده‪ ،‬م د ددد الب د ددد امل صد د د والب د ددد امل ق د د‬

‫وم سيب امل ق‬

‫علي د دده عل د ددى قص د د الب د ددد امل ص د د ‪،‬‬

‫عليه‪ ،‬وبياة ل‬

‫علي د دده مع د ددا‪ ،‬وهت د د د عل د ددى ر د دداا ال ز د دده قصد د د‬

‫التان‪:‬‬ ‫عليه‪.‬‬

‫‪ -5‬قص البد امل ص ‪ ،‬م قص البد امل ق‬ ‫‪ -1‬قص البد امل ص ‪ ،‬م م سيب البد امل ق‬ ‫‪ -1‬قص البد امل ص ‪ ،‬م مد البد امل ق‬

‫عليه‪.‬‬ ‫عليه‪.‬‬

‫‪ -3‬م سيب البد امل ص ‪ ،‬م م سيب البد امل ق‬ ‫‪ -1‬م سيب البد امل ص ‪ ،‬م م مد البد امل ق‬ ‫‪ -1‬مد البد امل ص ‪ ،‬م مد البد امل ق‬

‫عليه‪.‬‬ ‫عليه‪.‬‬

‫عليه‪.‬‬

‫وم ددم ر دداه اموز دده الس ددت م د د اةس ددكاة اَ د د د‪ ،‬وم د د اة ددام ية وق د د ه ب دده فيم ددا يص ددط في دده‪،‬‬ ‫ف د ددإة وق د د د ه بد د ددال وم فيم د ددا يص د د د لط في د دده فحكمد د دده حك د ددم ال ص د ددل‪ .‬ف د د ددّ امل د ددا السد د ددابق ال ي د ددم علد د ددى‬

‫اموزد دده السد ددت املد ددا رة يال اةسد ددكاةُّ ي ال هروهم وال ي د د هام‬

‫امل ص د د‬

‫‪ .‬و ق لد دده معد دداه‪َ ( :‬و ذٱَّلِيووووو َ‬

‫شرح مقدمة ورش المصري‬

‫َ‬ ‫وۡإ قُوا إ ذن َموُ ُ​ُمِور ُ‬ ‫وزان َنو يُوك ُ َ ُ‬ ‫َا َاتِ َنٰ ُم ُ ٱلك َِتٰ َ‬ ‫ب َيف َر ُح َن ب َموُ ُ​ُنوز َ إ َۡو َ َ َونِو َ ٱۡح َ‬ ‫ت‬ ‫ِور َُكق ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫َ‬ ‫ٱَّلل َو َ​َل ُ​ُۡش َك بِۡۦ إ َۡ​ۡ َُد ُ‬ ‫ِإَوۡ​ِۡ َ َ‬ ‫َُن َُع ُب َد ذ َ‬ ‫ُن) [ال عد‪ ، ]11:‬مسع أوزه‪:‬‬ ‫م‬ ‫ا‬ ‫ع‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ ِ​ِ‬ ‫ِ‬

‫عليه‪ ،‬م السك ة اَمد‪.‬‬

‫‪ -5‬قص البد امل ص ‪ ،‬م قص البد امل ق‬ ‫‪ -1‬قص البد امل ص ‪ ،‬م م سيب البد امل ق‬ ‫‪ -1‬قص البد امل ص ‪ ،‬م مد البد امل ق‬

‫السك ة اَمد‪.‬‬ ‫عليه‪ ،‬م م‬ ‫عليه‪ ،‬م السك ة اَمد‪.‬‬

‫‪ -3‬قصد د الب ددد امل ص د د ‪ ،‬مد د قص د د الب ددد امل ص د د ‪ ،‬م د د قص د د الب ددد امل ق د د‬

‫علي دده‪،‬‬

‫م ال وم‪.‬‬ ‫‪ -1‬م سيب البد امل ص ‪ ،‬م م سيب البد امل ق‬ ‫‪ -1‬م سيب البد امل ص ‪ ،‬م مد البد امل ق‬

‫عليه‪ ،‬م السك ة اَمد‪.‬‬ ‫السك ة اَمد‪.‬‬ ‫عليه‪ ،‬م م‬

‫‪ -8‬م سيب البد امل ص ‪ ،‬م م سيب البد امل ق‬

‫عليه‪ ،‬م ال وم‪.‬‬

‫‪ -1‬مد البد امل ص ‪ ،‬م م مد البد امل ق‬

‫السك ة اَمد‪.‬‬ ‫عليه‪ ،‬م م‬

‫‪ -2‬مد البد امل ص ‪ ،‬م مد البد امل ق‬

‫عليه‪ ،‬م ال وم‪.‬‬

‫َ ُ‬ ‫َ َ‬ ‫م إ ذن ذ َ‬ ‫و ق ل دده مع دداه‪َ ( :‬و َنووووُ َ َن ذ ُ‬ ‫ٱَّلل بُوذووووُ ِ و َ َ‬ ‫وووور ُاو )‬ ‫ٱَّلل ُِۡ ِ‬ ‫قووووَِٰ إِي ٰووووو ِ ِ‬ ‫ِ‬

‫[البق ة‪ ،]531:‬س ع‬

‫وز ا‪:‬‬

‫‪ -5‬قص البد امل ص ‪ ،‬م قص البد امل ق‬ ‫‪ -1‬قص البد امل ص م م سيب البد امل ق‬ ‫‪ -1‬قص البد امل ص ‪ ،‬م م مد البد امل ق‬ ‫‪ -3‬قص البد امل ص ‪ ،‬م قص البد امل ق‬ ‫‪ -1‬قص البد امل ص ‪ ،‬م م سيب البد امل ق‬ ‫‪11‬‬

‫عليه‪ ،‬م السك ة اَمد‪.‬‬ ‫عليه‪ ،‬م السك ة اَمد‪.‬‬ ‫عليه‪ ،‬م ال لسك ة اَمد‪.‬‬ ‫عليه‪ ،‬م اة ام‪.‬‬ ‫عليه م اة ام‪.‬‬

‫شرح مقدمة ورش المصري‬

‫‪ -1‬قص البد امل ص ‪ ،‬م م مد البد امل ق‬

‫عليه‪ ،‬م اة ام‪.‬‬

‫‪ -8‬قص البد امل ص ‪ ،‬م قص البد امل ق‬

‫عليه‪ ،‬م ال وم‪.‬‬

‫‪ -1‬م سيب البد امل ص ‪ ،‬م م سيب البد امل ق‬ ‫‪ -2‬م سيب البد امل ق‬ ‫‪-51‬‬

‫عليه‪ ،‬م ال لسك ة اَ د‪.‬‬

‫السك ة اَمد‪.‬‬ ‫عليه‪ ،‬م م‬

‫م س د د د دديب الب د د د ددد امل صد د د د د ‪ ،‬مد د د د د م س د د د دديب الب د د د ددد امل قد د د د د‬

‫السك‬ ‫م‬

‫علي د د د دده‪ ،‬مد د د د د‬

‫اَمد‪.‬‬ ‫عليه‪ ،‬م اة ام‪.‬‬

‫‪-55‬‬

‫م سيب البد امل ص ‪ ،‬م م مد البد امل ق‬

‫‪-51‬‬

‫م سيب البد امل ص ‪ ،‬م م سيب البد امل ق‬

‫عليه‪ ،‬م الموم‪.‬‬

‫‪-51‬‬

‫م مد البد امل ص ‪ ،‬م م مد البد امل ق‬

‫السك ة اَمد‪.‬‬ ‫عليه‪ ،‬م م‬

‫‪-53‬‬

‫م مد البد امل ص ‪ ،‬م م مد البد امل ق‬

‫عليه‪ ،‬م اة ام‪.‬‬

‫‪-51‬‬

‫مد البد امل ص ‪ ،‬م م مد البد امل ق‬

‫عليه‪ ،‬م ال وم‪.‬‬

‫وز د د د د‬ ‫امل ص د د د د ‪ ،‬ز د د د ددا‬

‫العد د د ددادة علد د د ددى مقد د د دددر ال د د د د وم علد د د ددى اة د د د ددام‪ .‬وي ا مق د د د د مدم العد د د ددارض ومد د د ددمخ البد د د ددد‬ ‫الب د د د ددد امل ص د د د د التم لي د د د ددن عل د د د ددى م د د د د مد الع د د د ددارض‪ ،‬القص د د د د والتم س د د د دديب عل د د د ددى‬

‫م سيطه‪ ،‬م قص مها‪ ،‬وال ر ى الت ي على ال وم واة ام فيما‬ ‫‪ -53‬هو الل قهدب هل اكهم هوز ه اة ية مهها‬ ‫ال هكد ددالم‬

‫اة به‪.‬‬ ‫ب هكلد هدم الت سيب هواملد أ هاله‬ ‫ه‬

‫رد دداا البي د د و ال مالئ د د الد ددا مليد دده علد ددى الل د د امل م د د ُّ ور د د ال اق د د قبد ددل مه د د‬

‫لم د د وا د دددة س د د ا أ ان د د اكم د د ة وسد ددب الكلم د د أو آخ رد ددا‪ ،‬حن د د ‪ :‬ام د دهأه هس د د ‪ ،‬هم هد ددل الس د د ‪،‬‬ ‫هسد د د هة أهخ د ددّ‪ ،‬ه ه يهد د د الط د ددري‪ ،‬يدهيد د دمه ‪ ،‬هق د دديها‪ ،‬هق د ددّ ‪ .‬وق د ددد أخ د ددرب ال د ددا م أة ل د د د رش اللد د د ة امل م د د د‬ ‫ل دد‬ ‫وز د دداة مهد ددا‪ :‬التم مسد ددب والطمد د ‪ .‬والتم مسد ددب ر د د امق د د ور د د املق د د مدم أدا ‪ .‬وال صد ددل وال ق د د‬ ‫سيماة‪ ،‬و‬

‫م مل من ال ز‬

‫بالسك ة اًَّد‪ ،‬وال وم واة ام‬ ‫ال ق‬ ‫م‬

‫ما يصحاة به‪.‬‬

‫شرح مقدمة ورش المصري‬

‫‪ - 51‬ولهكن هوزهه ال همد‬

‫الل همل يهكددن‬

‫هعلهى هري هوزه ال همد‬

‫اكهم ه اصال‬

‫املع د د أ مة امل د د مد الل د د امل م د د ال يد ددم ميال م د د م د د مد البد ددد ‪ ،‬فد ددإ ا أمد ددى م د د الل د د امل م د د بد ددد م‬ ‫ه‬ ‫امت ل رش‪:‬‬ ‫‪ -5‬مد الل م قص البد ‪.‬‬ ‫‪ -1‬مد الل م م مسب البد ‪.‬‬

‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ​َ َ َ َ ذ‬ ‫َ َ‬ ‫َ ُ‬ ‫ف دّ ق لده معداه ‪َ ( :‬نُ نَ َ‬ ‫ت ِ و ر نِو َموُ ُو نِۡو َِموُ أ لوو تكوو ُن‬ ‫نسخ نِو َاايَو أ ُو ننس‬ ‫ِومُ نو ِ‬ ‫ذ َ َ َٰ ُ َ‬ ‫َ‬ ‫ك َشار قدِير) [البق ة‪ ]511:‬أربع أوزه‪:‬‬ ‫ٱَّلل لَع ِ‬

‫‪ -5‬قص البد م م سيب اللم ‪.‬‬ ‫‪ -1‬م سيب البد م م سيب الل ‪.‬‬ ‫‪ -1‬مد البد م م سيب الل ‪.‬‬ ‫‪ -3‬مد البد م م مد الل ‪.‬‬ ‫َ‬

‫ويقا على ل ما مائلده‪ ،‬مدا‬ ‫َ​َ ُ‬

‫َ‬

‫َ ذ َ َ َ َ َ َُٰ ُ‬ ‫م َ​َ‬ ‫ِب ُم إ ذن ذ َ‬ ‫فُوُ ُم نَ ِي َ‬ ‫ٱَّلل‬ ‫ق لده معداه‪( :‬وٱَّلِي عقدت لي و‬ ‫ِ ِ‬

‫َ‬ ‫لَع ك َشا َشم ً‬ ‫ِدا) [ال سا ‪.]11:‬‬ ‫ر ِ‬ ‫ن ٰ ِ‬

‫ذ‬ ‫َ​َ ُ ُ َ َ‬ ‫ِ​ِي ن بَِشار نِو عِو ِموِۡۦ إَِل‬ ‫فإ ا مقدم الل امل م وممخ البدد مدا ق لده معداه‪( :‬وَل ُي‬ ‫َ َ َ َ َ ُ ُّ ُ ذ َ ٰ َ ٰ َ َ َ‬ ‫ۡرض َو َ​َل َو َ​َل َ ُ‬ ‫ي ُدۥُإ حِف ُظ ُم َمُ) [البقد ة‪ ]111:‬مكد ة اموزده امربعد‬ ‫بِمُ شُا ِ وسَِٰ كرسِ​ِۡ ٱوس و ِ‬ ‫ت وٱۡ َ‬

‫التان‪:‬‬

‫‪ -5‬م سيب الل م قص البد ‪.‬‬ ‫‪ -1‬م سيب الل م م سيب البد ‪.‬‬ ‫‪ -1‬م سيب الل م م مد البد ‪.‬‬ ‫‪ -3‬مد الل م م مد البد ‪.‬‬ ‫‪13‬‬

‫شرح مقدمة ورش المصري‬

‫ويقا على ل‬

‫ُ َ‬ ‫َ ذ ٰٓ َ َ‬ ‫َّت إِذا ف ِر ُح‬ ‫ك َش أا ح‬ ‫ِ‬

‫َ‬ ‫َ​َ‬ ‫َ​َ َ‬ ‫ُ‬ ‫َ‬ ‫ما مائله‪ ،‬ما ق له معاه‪ :‬ﭽ فو ذمُ ن ُس ا َنُ ذك ُِروا بِِۡۦ ف َتح َوُ عوِ ِم لب َو ٰ َن‬ ‫ُ ُ َ َ َ‬ ‫َ‬ ‫َ َ ُ‬ ‫ا ب ِ َمُ ُوو ا ُلذنٰ ُم َُغ َت فإِذا م ُّنبو ُِس ن ﭼ [امنعام‪.]33:‬‬

‫‪ -51‬هوهال ممد‬

‫هواو ب هس ها فهاقصهة‬

‫هوئدلن كهم‬

‫هوسط هما هال‬ ‫التم ي د د د‬

‫ويسد د ددت مد د ددن مد د ددد د د د الل د د د امل م د د د ال د د د او م ي د د د و د د د ( هس د د د هة)‪ ،‬وزد د ددا‬ ‫( هس د د د د د اِت هما) أربع د د د د د م اض د د د د د ‪( :‬امع د د د د د ا ‪ 11 :‬و‪ 11‬و‪ 18‬و د د د دده‪ )515 :‬واام د د د د د ( هس د د د د د امكم)‬ ‫م ض د د د وا د د ددد (امع د د د ا ‪ ،)11:‬ف د د ددّ د د د اللمد د د وز د د دداة‪ :‬القص د د د والتم مسد د ددب‪ .‬و م د د د مد البد د ددد‬ ‫اموزه ال مالئ ‪ :‬القص والتم مسب والطم ‪.‬‬ ‫راين الل‬

‫واملق و ل رش‬

‫أربع أوزه‪:‬‬

‫‪ -5‬قص الل م قص البد ‪.‬‬ ‫‪ -1‬قص الل م م مسب البد ‪.‬‬ ‫‪ -1‬م مسب الل م م مسب البد ‪.‬‬ ‫‪ -3‬قص اللم م م مد البد ‪.‬‬ ‫وهت م مسب الل م م مد البد ‪ ،‬وقد ن م ابن اا ر م ال ز ه امربع ااا ة بق له‪:‬‬ ‫هو هس ها قهص ال هاو هواكهمه ئدهل ها‬

‫هوهوسط هما فهالك لل أهربده هع م فهادر‬

‫واعل د ددم أنمد دده ل د دديا املد د د اد م د ددن قصد د د الد د د او م د دددرا د د د ت ‪ ،‬ب د ددل المط د ددق د ددا س د ددا‬ ‫أقل من‬ ‫امل مد‪ ،‬ور م‬

‫د ددا بعد د د‬

‫‪.‬‬

‫َ َذ َ ُ َ‬ ‫ََٰ َ َ َ َ َ َ ذ ُ ُ ذ َ ٰ ُ َ َ َ َ َ َ َ َ ُ‬ ‫ِ‬ ‫زنع عو ُم َمُ‬ ‫ي‬ ‫و‬ ‫ٱۡل‬ ‫ن‬ ‫م‬ ‫فإ ا ق أ ق له معاه‪( :‬يب ِ​ِن اادم َل يفتِنوم ٱوشِط كمُ ُلرج لب ي‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِلِ َ َ‬ ‫ُس ُم َمُ ل ِ ُ ِ َي ُم َمُ َس َٰءو ِ ِم َمُ)[امع ا ‪ ،]18:‬مك ة اموزه امربع التان‪:‬‬

‫‪ -5‬قص البدل م قص الل ‪.‬‬ ‫‪ -1‬م مسب البدل الل م قص الل ‪.‬‬

‫شرح مقدمة ورش المصري‬

‫‪ -1‬م مسب البدل الل م م مسب الل ‪.‬‬ ‫‪ -3‬م مد البدل الل م قص الل ‪.‬‬ ‫ودة) اقص ل هاوه‬ ‫‪ -58‬هو ( هوي ها ال هم ه‬ ‫ويست من مد وم مسب‬ ‫( هم ال) (ال هك‬ ‫البد‬

‫اللم امل م ال او‬

‫فليا‬ ‫‪ ،)11:‬ه‬

‫هوقل م دله ال هاو الا ع هد هم ال‪.‬‬ ‫لمت ‪:‬‬

‫ال او ميال القص ااماع ‪.‬‬

‫ودة) (التمك د د د ي ‪،)1:‬فتق د د د أ بقص د د د الل د د د امل م د د د‬ ‫(ال هم د د د ه‬ ‫ال او ال ماني ‪.‬‬

‫‪15‬‬

‫ااماع د د د ‪ ،‬م د د د م اع د دداة وز د د د د م د د د مد‬

‫شرح مقدمة ورش المصري‬

‫باب الهمزتين من كلمة (‪)2‬‬ ‫ُ‬ ‫فه هس ل هو ها ه ال ه تط با هل أهبدهال‬

‫‪ -51‬هوئهانيه من همههمهد ب هكل هم‬ ‫‪ -52‬س هى ه د‪ :‬ه هام تم فه هال به هد م هو‬

‫أه م م اةب هدا هزا ه هعن امل هال‬ ‫ه‬

‫يقص د د ددد ب د د دداكم م م د د ددن لمد د د د ‪ :‬مه م د د ددا القطد د د د املتالص د د ددقتاة‬

‫ر د د دداه الكلمد د د د ‪ ،‬اموه م م د د ددا‬

‫لالس د ددت ام وال مكد د د ة يال م ت د د د ‪ ،‬وال مانيد د د متح د د د م ب د ددال تط أو بالكسد د د أو بالض د ددم‪ .‬وب د ددال يك د د د ة‬ ‫لل م م املتالص ت‬

‫لم ئالث ص ر‪:‬‬

‫‪ -5‬م ت د د د د م فم ت د د د د م‪ ،‬حند د د د ه ‪ ( :‬هأهند د د د هارمد م) و( هأهن د د ددتم) و( هأهند د د د ه ) و( هأهل د د ددد) و( هأم د د ددتم)‬ ‫و( اسلهمتم) و( هاقدهرت)‪.‬‬ ‫‪ -1‬م ت د د د د د د م فمكس د د د د د د رةم‪ ،‬حن د د د د د د ‪( :‬أه د د د د د د كم) و (ﭞ ) و (أه د د د د د د ه ) و(أه ها) و(أه له د د د د د ددهم)‬ ‫و(أه هكا)‪.‬‬ ‫‪ -1‬م ت د د د د د د د م فمض د د د د د ددم م ‪ ،‬وز د د د د د ددا‬

‫أربعد د د د د د د م اضد د د د د د د ه ‪ ،‬ر د د د د د د هدّ‪( :‬أهؤندهبد د د د د د د كم) [آ‬

‫القمد د د د د د د د د ‪ ]11:‬و(أهؤقد د د د د د د د د دوا)‬ ‫عمد د د د د د د د دهاة‪ ]51:‬و(أه ند د د د د د د د د ه ) [ص‪ ]1:‬و(أه لق د د د د د د د د هدّ) [ ه‬ ‫[المخ ‪.]51:‬‬ ‫و‬

‫ي د د د د ص د د د د ر رد د د دداه اكم د د د د ا فد د د ددإ مة ورقد د د ددا يس د د د د ل اكم د د د د ة ال اني د د د د (دوة يدخد د د ددا أل د د د د‬

‫فصل)‪ ،‬فيك ة المطق م ة حمقق ف م ةم مس ل م ب ب ‪.‬‬ ‫وله‬

‫امل ت ت وزهم آخ ري التمس يل ور يبدا اكم ة ال اني أل ا‪ ،‬وراه امل ‪:‬‬ ‫ متد د د د د مد د د د د د ت ي ا د د د دداة بع د د د دددرا متح د د د د دم ‪ ،‬ومل ي د د د د د د لد د د د د يال‬‫( هألد)[ر د‪ ]18:‬و( هأهم تم)[املل ‪.]51:‬‬ ‫‪ -‬متد د د د مد م د د دددا م د د ددبعا (‪1‬‬

‫م ض د د د ددع مه د د د ددا‪:‬‬

‫د د ددا ) ي ا د د دداة بع د د ددد س د د ددا ن‪ ،‬وق د د ددد ورد لد د د د‬

‫امل اض ‪ ،‬حن ‪ ( :‬هأن هارمد م) و( هأهسلهمتم) و( هأهم تم) و( هأهن ه ) و( هأهقدهرت)‪.‬‬

‫بقيمد د د د‬

‫شرح مقدمة ورش المصري‬

‫احلك د ددم (أ ههرهي د د ه ) ي د ددن ورد‪،‬س د د ا د دداة د د دا أم امص د ددل ب د دده ض د ددمريم‪،‬‬ ‫ويلح د ددق ب د ددامل ت ت‬ ‫حن د د د د ‪( :‬أه ههريد د د ددتم)‪( ،‬أهفه د د د ده هيدتم)‪( ،‬أ ههرهيد د د ددتهكم)‪( ،‬أ ههرهيدتهد د د د ه )‪ ،‬وية فص د د ددل ب د د د د اكم د د د د م د د د د ‪ .‬واكم د د د د ة‬ ‫ال اني‬

‫راه امل اظ في ا ال ز اة‪ :‬التمس يل واةبدا أل ا مت مد مدا م بعا‪.‬‬

‫المستثنى‪:‬‬ ‫وه د د د اةب د د دددا ويتعد د د د م التمس د د د يل‬ ‫ورّ‪:‬‬ ‫مه ا ‪ ،‬ه‬

‫اكمد د د د ة ال اني د د د‬

‫امل د د دداظ ال د د ددا ازتمد د د د في د د ددا ئ د د ددالث‬

‫‪ ( -5‬هأهم تم)[امعها ‪ ،11:‬ه‪ ،85 :‬ال م عها ‪.]32 :‬‬ ‫َ‬

‫‪َ ( -1‬اأ ٰو َِم ُت َوُ)[المخ ‪.]11 :‬‬

‫وأص د د ددل ر د د دداه الكلم د د ددا بد د د د الث مهد د د د ا ُّ اموه اس د د ددت اميم م ت د د د د م‪ ،‬وال انيد د د د مهد د د د ة قطد د د د‬ ‫م ت د د د م‪ ،‬وال مال د د د س د ددا م‪ .‬وق د ددد أ د د د القد د دما عل د ددى يب د دددا ال ال د د د د د د م د د ٍّدد م د ددن زد د د ا د د د م د ددا‬ ‫قبل د دداُّ أ يب د ددداكا أل د ددا‪ .‬مأم د ددا ال اني د د د ف د ددإ مة ورق د ددا ل د دديا ل د دده في د ددا يال التس د د د يل م د د د القص د د د والت مس د ددب‬ ‫وامل د ددد‪ ،‬أ أوز د دده الب د ددد ال الئ د د د ‪ .‬ول د دديا ل د د د رش اةب د دددا‬

‫ر د دداه اكم د د د ة‪ ،‬م مة اةب د دددا يةم د د د علي د دده‬

‫التب د ددا االس د ددت ام ب د ددا رب‪ ،‬ي ل د د أب د ددد الزتم د د أل د دداةُّ امل د د املبدل د د م د ددن اكم د د ة ال اني د د ‪ ،‬وامل د د‬ ‫مع د ددا فتح د ددا ي د دددامها‪ ،‬فحي د ددا يص د ددري المط د ددق‬

‫املبدلد د د م د ددن اكمد د د ة ال ال د د د ‪ ،‬ويتعد د د مار المط د ددق ب د ددامل‬ ‫م د د ة وا د دددة بعد دددرا أل د د ‪ ،‬فتك د د ة ق ا م د ده ق د د ا ة‬

‫د د ‪ ،‬فمحاف د د علد ددى االسد ددت ام‪ ،‬وخ فد ددا مد ددن‬

‫االلتب د د ددا ‪ ،‬م د د د د وز د د دده اةب د د دددا ‪ .‬وب د د ددال يق د د د د أ لد د د د رش‬

‫ر د د دداه امل د د دداظ م د د د د ة اس د د ددت ام‪ ،‬ف م د د د د ة‬

‫مس م ل ‪ ،‬فمل ‪.‬‬ ‫م د ددا هت د د د اةب د دددا ويتعد د د م التمسد د د يل د ددا ال قد د د عل د ددى ( هأهند د د ه )‪ ،‬من د دده وقد د د بع د ددد اكمد د د ة‬ ‫ال اني د د د د م سد ددا من بعد ددده د د م وا د د مد يسد ددكن ع د ددد ال ق د د ‪ ،‬فيجتم د د ئالئ د د س د د ا ن متتالي د د رد ددّ‬ ‫امل د د والم د د ة والتمد ددا ‪ .‬وم لد دده ال ق د د علد ددى ( هأرهي د د ه ) فيتع د د م مس د د يل اكم د د ة ال اني د د ‪ ،‬وهت د د اةبد دددا ‪،‬‬

‫دؤد يه ازتمد دداع ئالئ د د س د د ا ن متتالي د د رد ددّ‪ :‬امل د د واليد ددا والتد ددا ‪ .‬وقد ددد أزد ددا ه بع د د‬ ‫من دده يد د م‬ ‫ال ق علي ا ب أل م سيب م مد اليا في ا‪.‬‬

‫‪17‬‬

‫العلمد ددا‬

‫شرح مقدمة ورش المصري‬

‫َ‬

‫َ‬

‫و (ُئ ِ ذمووووووو )‬

‫م اض د د ددع ا ا مس د د د [الت ب د د د ‪ ،51 :‬امنبي د د ددا ‪ ،81 :‬القصد د د د ‪ 1 :‬و‪،35‬‬

‫الس د ددجدة‪ ]31 :‬أز د ددا ال د ددا م وز د ددا آخ د د د ر د د د يب د دددا اكم د د د ة ال اني د د د ي د ددا م مكس د د د رةم‪ .‬واكم د د د ة اموه‬ ‫م‬ ‫ر د د دداه الكلم د د د د ليس د د د د اس د د ددت امي ‪ ،‬ور د د ددّ ال ي د د دددة‬

‫"التيسري" ليا في ما‬

‫َ َ‬ ‫لم (ُئ ِ ذم ) يال التس يل‪ .‬قا ال ا ا‬

‫(‪ )522‬هوآ م م با ل قهد همد هو هده‬ ‫ر د دداا البيد د د ‪ :‬ف د ددإة اك د ددا‬ ‫ر د دداما ه د ددد بد د د اكمد د د م‬

‫ر د د دداا الب د د ددا ‪ .‬و ي د د ددق ال د د ددا بي وأص د د ددله‬ ‫احل ‪:‬‬

‫هو هس ل ( همسها) هوص ه ا هو ال ح أبدهال‬

‫(و د ددده) معد د د د ك د ددام الد د د وا امو الب د ددن ع د ددام ‪ ،‬واملعد د د أة‬

‫لمد د د (أ مد د د ) ولك د ددن خب د ددال ُّ أ بامل د ددد وعدم د دده‪ ،‬ومعد د د امل د ددد يدخ د ددا‬

‫أل د د ب د د اكم د د م ‪ ،‬فيتع د د لبد دداقّ السد ددبع م د د املد ددد‪ .‬وق د د أ أرد ددل مسد ددا (ند دداف وابد ددن د ددري وأب د د عم د د و)‬ ‫بتسد د يل امل د د ة ال انيد د ‪ ،‬فتكد د ة قد د ا ة الب دداق ور ددم اب ددن د د اة والك فيلد د ة بتحقي ددق اكمد د ة ال انيد د ‪ .‬م ددن‬ ‫ل د د يتب د د أة ورقد ددا (ور د د مد ددن أرد ددل مسد ددا) لد دديا لد دده‬

‫َ‬

‫َ‬

‫(ُئ ِ ذمووووو ) يال التس د د يل‪ .‬ر د دداا ر د د‬

‫ي د ددق‬

‫أر د ددل ال حد د د‬

‫ا‪( :‬و ال حد د د أب د دددال) فإن د دده بي د دداة مل د ددار بعد د د‬ ‫ال د ددا بيم والتيس د ددري‪ .‬أم د ددا قد د د ال م د ددا م‬ ‫ددمع عل ددّ وال د د م ‪ ،‬ورد د يب دددا اكمد د ة ال انيد د ي ددا ‪ .‬ومد د لد د ف ددإ مة يب دددا اكمد د ة ي ددا م مقد د وم ب دده‬ ‫ل اف ومن معه ولكن من يق ال ‪.‬‬

‫شرح مقدمة ورش المصري‬

‫باب الهمزتين من كلمتين (‪)7‬‬ ‫ُ‬ ‫يقصد باكم م من لمتد مه مدا القطد املتالصدقتاة دا وصدل اموه بال انيد ‪ .‬وبقيدد (القطد )‬ ‫وولا ُ‬ ‫ر د م ددل‪َ ( :‬نوووُ َش َ‬ ‫اَّلل) مة ال اني د مه د ة وصددل‪ ،‬وبقيددد املتالصددقت ر د م ددل‪( :‬ﮪ ﮫ) مة‬

‫اكم د م م صد د لتاة حبد د ‪ ،‬وبقي ددد (ال ص ددل) رد د احلك ددم ي ا وقد د عل ددى اموه م م ددا‪ .‬واكم م دداة م ددن‬ ‫لمت ميما أة مك نا مت قت‬

‫احل أو تل ت في ا‪.‬‬ ‫أولا‪ :‬الهمزتان المتفقتان في الحركة‬

‫‪ -11‬هوئهانيه م ه ا ه امد ه اق ب هكل همتهديد د‬

‫ة هس ل هأو اهبدكها مبهٍّد مطه ال‬

‫‪-15‬ي ا هما مهاله هسا ن ية هها‬

‫ههل ه فهال هم لد هوالقص أعمال‬

‫‪ -11‬هو ها‬

‫البحها ية هوال هسا ية نهبيئ اة‬

‫ي ا ان اكم ماة مت قت‬

‫هو هع هكب‬

‫يم قل م دلهه اجنهال‬ ‫مه‬

‫احل فل ما ئالث اال ‪ ،‬رّ‪:‬‬

‫‪ -5‬أة مك ند د د د د د د د د د ددا م ت د د د د د د د د د د د ت ‪ ،‬حن د د د د د د د د د د د ‪( :‬ﯖ ﯗ) و(ﭳ ﭴ ) و(ﮕ ﮖ)‬ ‫و(ﯫ ﯬ ) و(ﯟ ﯠ ) و(ﯬ ﯭ)‪.‬‬ ‫‪ -1‬أة مك ن د د د د د د د د د ددا مكسد د د د د د د د د د د رم ‪ ،‬حند د د د د د د د د د د ‪( :‬ﭻ ﭼ ) و(ﰁ ﰂ ) و(ﭶ ﭷ)‬ ‫و(ﭛ ﭜ ) و(ﮨ ﮩ ﮪ)‪.‬‬ ‫(ﮕﮖ ﮗ )[ام ق د د د د د ددا ‪ ،]11 :‬م ضد د د د د د د‬

‫‪ -1‬أة مك ن د د د د د ددا مض د د د د د ددم م ‪ ،‬و لد د د د د د د‬ ‫وا د ال ئاين له‬ ‫ول رش‬

‫الق آة الك ر‪.‬‬

‫مه القط املت قت وز اة‪:‬‬

‫امو ‪ :‬مس يل ال اني ب ب ‪.‬‬ ‫اآلخ ‪ :‬يبدا ال اني‬

‫من ز ا‬

‫ما قبل ا (ور املق مدم أدا )‪:‬‬ ‫‪19‬‬

‫شرح مقدمة ورش المصري‬

‫دددد‬

‫أ‪ -‬ف د د ددإ ا وق د د د د بع د د ددد اكم د د د د ة املبدلد د د د‬

‫م د د د ٍّدد س د د ددا ن حن د د د د (ﭳ ﭴ ) و(ﭶ ﭷ)‪،‬‬

‫مع يقباع امل مد‪.‬‬ ‫ددددد‬

‫‪ -‬وي ا وقد د د د د بع د د د ددد اكم د د د د د ة املبدل د د د د د‬

‫متح د د د د د حب د د د د د أص د د د ددلي حن د د د د د (ﮣ ﮤ )‬

‫و(ﮕﮖ ﮗ ) و(ﮍ ﮎ ﮏ )‪ ،‬مع قص امل مد‪.‬‬ ‫‪ -‬أمد ددا ي ا وق د د بعد ددد اكم د د ة املبدل د د‬

‫دد‬

‫متح د د حب د د عارض د د ز د ددا يق د ددباع امل د ددد (عمد ددال‬

‫بامصل) أو قص ه (اعتدادا بالعارض)‪ ،‬وقد وق ل‬

‫ئالئ م اض ‪:‬‬

‫‪( -5‬ﮇ ﮈ)[ال ر‪.]11:‬‬ ‫‪( -1‬ﭥ ﭦﭧ ﭨ ﭩ )[ام ا ‪.]11:‬‬ ‫‪( -1‬ﯚ ﯛ ﯜ )[ام ا ‪.]11:‬‬ ‫وي د ددا ان د د د احل د د د عارض د د د‬ ‫( ‪ .)1‬ولد د دده م د د ددل ل د د د‬

‫الس د ددا‬ ‫ر د دداه امل اض د د د بس د ددب ال ق د ددل ( ‪ )1،5‬واللتق د ددا م‬

‫(ﮡ ﮣ) فا د د د الع كب د د د‬

‫د د ددا ال صد د ددل‪ .‬فامل د د ددد عل د د ددى امص د د ددل‬

‫والقص اعتدادا بالعارض‪.‬‬

‫‪ -11‬هو هزا ه آ ه اقص هوهوسب ية‬

‫م هس ل هوهدع مهد سيطها ية‬

‫ه مبدال‪.‬‬

‫(ﮚ ﮛ ﮜ )[احلج د د د د د د د ‪( ]15:‬ﯓ ﯔ ﯕ )[القم د د د د د د د ‪ ،]35:‬فد د د د د د ددإة ل د د د د د د د رش أوزد د د د د د دده‬ ‫البد ددد ال الئ د د ‪ :‬القص د د والت مس د ددب وامل د د مد م د د التمس د د يل‪ ،‬ول د دده القص د د وامل د ددد م د د اةب د دددا ‪ :‬وعلي د دده يك د د ة‬ ‫م ع اموزه ااا ة هس ُّ المت اع الت مسب م اةبدا ‪ ،‬ورّ‪:‬‬ ‫‪ -5‬مس يل اكم ة ال اني م القص ‪.‬‬ ‫‪ -1‬مس يل اكم ة ال اني م الت سب‪.‬‬

‫شرح مقدمة ورش المصري‬

‫‪ -1‬مس يل اكم ة ال اني م اةقباع‪.‬‬ ‫‪ -3‬يبدا اكم ة ال اني أل ا م القص ‪.‬‬ ‫‪ -1‬يبدا اكم ة ال اني أل ا م اةقباع‪.‬‬ ‫والتس يل‬

‫امل ضع مقدم على اةبدا ‪.‬‬

‫مال‬

‫‪:‬‬

‫أ‪-‬‬

‫ق ل د د د د د د د د د د د د د دده مع د د د د د د د د د د د د د دداه‪ ( :‬ﮊ ﮋ ﮌ ﮍ ﮎ ﮏ ﮐ ﮑ ﮒ ﮓﮔ ﮕ‬

‫ﮖ ﮗ ﮘ ﮙ ﮚ ﮛ ﮜ ﮝ ﮞ ) [احلج د د د د د د د د د د د د د د د د د د د د د د د د د ‪ ،]15-12:‬ي ا‬ ‫ق د د د د د أ م د د د د ددن (ﮛ ﮜ) ووص د د د د ددل يه (ﮚ ﮛ ﮜ) فل د د د د د رش مس د د د د ددع أوز د د د د دده (م د د د د د‬ ‫م اعاة مس ي البدل ااقق واملحري‬

‫ا مس يل اكم ة ال اني )‪:‬‬

‫‪ -5‬قص البد امو ومس يل اكم ة ال اني وقص البد ال اين‪.‬‬ ‫‪ -1‬قص البد امو ويبدا اكم ة ال اني وقص البد ال اين‪.‬‬ ‫‪ -1‬قص البد امو ويبدا اكم ة وم مد البد ال اين‪.‬‬ ‫‪ -3‬م سيب البد االو ومس يل اكم ة ال اني وم سيب البد ال اين‪.‬‬ ‫‪ -1‬م سيب البد امو ويبدا اكم ة ال اين وقص البد ال اين‪.‬‬ ‫‪ -1‬م سيب البد امو ويبدا اكم ة ال اني ومد البد ال اين‪.‬‬ ‫‪ -8‬مد البد امو ومس يل اكم ة ال اني ومد البد ال اين‪.‬‬ ‫‪ -1‬مد البد امو ومس يل اكم ة ال اني وقص البد ال اين‪.‬‬ ‫‪ -2‬مد البد امو ومس يل اكم ة ال اني ومد البد ال اين‪.‬‬

‫‪31‬‬

‫شرح مقدمة ورش المصري‬

‫ق ل د د د د د د د د د د د د دده مع د د د د د د د د د د د د دداه‪ ( :‬ﮱ ﯓ ﯔ ﯕ ﯖ ﯗ ﯘ ﯙ ﯚ ﯛ ﯜ‬

‫‪-‬‬

‫ﯝ ﯞ ﯟ )[القم ر ر ر ر ر ‪14:‬و‪ ،]14‬ي ا ق د د د د د أ م د د د د ددن (ﯓ ﯔ ) ووص د د د د ددل يه (ﯙ ) فل د د د د د رش‬ ‫مسع أوزه (م م اعاة مس ي البدل ااقق واملحري‬

‫ا التس يل)‪:‬‬

‫‪ -5‬قص البد امو ومس يل اكم ة ال اني وقص البد ال اين‪.‬‬ ‫‪ -1‬م سيب البد امو وِتسيل اكم ة ال اني وقص البد ال اين‪.‬‬ ‫امو ومس يل اكم ة ال اني ومد البد ال اين‪.‬‬ ‫‪ -1‬مد البد م‬ ‫‪ -3‬قص البد امو ويبدا اكم ة ال اني وقص البد ال اين‪.‬‬ ‫‪ -1‬قص البد امو ويبدا اكم ة ال اني وم سيب البد ال اين‪.‬‬ ‫‪ -1‬قص البد امو ويبدا اكم ة ال اني وم مد البد ال اين‪.‬‬ ‫‪ -8‬م مد البد امو ويبدا اكم ة ال اني وقص البد ال اين‪.‬‬ ‫‪ -1‬مد البد امو ويبدا اكم ة ال اني وم سيب البد ال اين‪.‬‬ ‫‪ -2‬مد البد امو ويبدا اكم ة ال اني وم مد البد ال اين‪.‬‬ ‫‪ -13‬هو هرؤال ية تم هوالبحها ية‬

‫ئالن‬ ‫( ﭻ ﭼ ﭽ) (البق ة‪( ،)15 :‬ﮇ ﮈ ﮉ) (ال ر‪ )11 :‬وزهم م‬

‫وي اد ل رش‬

‫ور يبدا اكم ة ال اني يا مكس رة‪ ،‬وبال يك ة ل رش‬ ‫‪ -‬اةبدا يا سا‬

‫فهدبهدعض م باليها همكس هرة مهال‬

‫م املد الط يل‪.‬‬

‫ التس يل‪.‬‬‫‪ -‬اةبدا يا مكس رة‪.‬‬

‫( ﭻ ﭼ ﭽ)ئالئ أوزه‪:‬‬

‫شرح مقدمة ورش المصري‬

‫ويك ة له‬

‫( ﮇ ﮈ ﮉ ) (ال ر‪ )11 :‬أربع أوزه‪:‬‬

‫‪ -‬اةبدا يا سا‬

‫م امل مد الط يل‪.‬‬

‫‪ -‬اةبدا يا سا‬

‫م القص ‪.‬‬

‫ التس يل‪.‬‬‫ اةبدا يا مكس رة‪.‬‬‫ثاني ا‪ :‬الهمزتان المختلفتان في الحركة‬ ‫‪ -11‬هواالخهى فه هس ل‬

‫اختالهف هما لهه‬

‫‪ -11‬هوه ال همددا أهو باليه د د د د دا هوهحند د د د لهد‬ ‫ي ا ازتمع مه ماة تل تاة‬ ‫ا‪ -‬أة مك ة اموه م ت‬

‫ال كل‬

‫هوه ال لس ية با ل هو هاوا مدبهدال‬ ‫أصبد د د د دها ه ددا هة بال هاو مب هدال‬ ‫نه ه ا ه‬

‫لمت ‪ ،‬فإة ازتماع ما يمخا ا ص ر‪:‬‬ ‫ق له معاه‪ :‬ﭽ ﭞ ﭟ ﭠ ﭡ ﭼ (املؤم ة‪)33 :‬‬

‫وال اني مضم م ‪ ،‬و ل‬

‫وال ئاين كا‪.‬‬ ‫‪ -1‬أة مك ة اموه م ت‬

‫وال اني مكس رة‪ ،‬حن ‪ :‬ﭽ ﯚ ﯛﭼ‪ ،‬ﭽ ﭭ ﭮ ﭼ‪،‬ﭽ ﭶﭷ ﭸ ﭼ‪،‬‬

‫ﭽ ﭼﭽ ﭾ ﭼ ‪،‬ﭽ ﮚ ﮛﭼ‪ ،‬ﭽ هه يا ه ي ﭼ‪ ،‬ﭽ ﮑ ﮒ ﭼ ‪،‬ﭽ ﮫ ﮬﭼ‪،‬ﭽ ﮪ ﮫ ﭼ‬

‫ﭽﭠ ﭡﭼ‪.‬‬ ‫ول رش مس يل ال اني ب ب‬

‫الص رم املا رم ‪.‬‬

‫‪ -3‬أة مك ة اموه مضم م وال اني مكس رة‪ ،‬حن ‪ :‬ﭽ ﭦﭧ ﭨ ﭼ‪،‬ﭽ ﭥ ﭦ ﭼ ‪،‬ﭽ ﮡ ﮢ‬ ‫ﭼ‪ ،‬ﭽ ﮟ ﮠ ﭼ‪،‬ﭽ ﯦ ﯧ ﭼ‪ ،‬وله في ا وز اة‪:‬‬ ‫امو ‪ :‬مس يل ال اني ب ب ‪.‬‬

‫‪33‬‬

‫شرح مقدمة ورش المصري‬

‫اآلخ ‪ :‬يبداكا واوا‪.‬‬ ‫‪ -3‬أة مك ة اموه مكس رة وال اني م ت‬

‫‪ ،‬حن ‪ :‬ﭽ ﯩ ﯪ ﯫ ﭼ‪ ،‬ﭽ ﮗ ﮘ ﭼ‪،‬ﭽ ﰃ‬

‫ﰄ ﭼ ‪ ،‬ﭽ ﯜﯝ ﯞ ﭼ‪،‬ﭽ ﮘ ﮙ ﭼ‪ ،‬ﭽ ﮔ ﮕ ﭼ‪،‬‬ ‫ﭽ ﮢﮣ ﮤ ﭼ‪ ،‬وله في ا يبدا ال اني يا ‪.‬‬ ‫‪ -1‬أة مك ة اموه مضم م وال اني م ت‬

‫‪ ،‬حن ‪:‬ﭽ ﮎ ﮏ ﭼ‪،‬ﭽ ﮰﮱ ﯓ ﭼ‪،‬ﭽ ﭫ‬

‫ﭬ ﭼ ‪،‬ﭽ ﯮ ﯯ ﭼ ‪،‬ﭽ ﯷ ﯸ ﭼ ‪،‬ﭽ ﯦ ﯧ ﭼ ‪ ،‬ﭽ ﯞ ﯟ ﭼ‪ .‬وله‬ ‫في ايبدا ال اني واوا ‪.‬‬

‫شرح مقدمة ورش المصري‬

‫باب الهمز المفرد [‪]2‬‬ ‫اكم امل د ر اكم الا مل يالصق مه ا آخ‬ ‫‪ -18‬هوية يها همهم فها ه فعل م هسك ا‬ ‫‪ -11‬هويدبد‬

‫ا هعيدهه‬ ‫ب و ب ه‬

‫يبد ورش ل مه سا ن‬ ‫االسم أو‬

‫س ا وقع‬

‫الكلم ‪.‬‬ ‫س هى د د دله اةي ها مبها قهدبل أبدال‬ ‫و الا‬

‫م مد من ز ا‬

‫أيضا فها ه ‪:‬م هؤزال‬

‫ما قبله ي ا ان اكم ة فا للكلم ‪5‬‬

‫ال عل‪ .‬فيبد أل ا ي ا اة ما قبل اكم م ت ا ‪ ،‬ويبد واوا ي ا اة ما‬

‫قبله مضم ما ‪ ،‬ويبد يا ي ا اة ما قبله مكس را ‪ .‬وأم ل ل‬

‫ﭽ ﭭﭼ ‪ ،‬ﭽﯪﭼ ‪،‬‬

‫ﭽﯖﭼ‪ ،‬ﭽ ﮪ ﮫ ﭼ ‪،‬ﭽ ﭿ ﭼ‪ ،‬ﭽ ﯔ ﭼ‪ ،‬ﭽﮕ ﮖ ﭼ‪ ،‬ﭽ ﭡ‬ ‫ﭢﭼ‪ ،‬ﭽ ﮠ ﮡ ﭼ‪.‬‬ ‫ورش من القاعدة ل ري (اةي ا ) وم تقامه‪ ،‬ورّ‪ :‬ﭽ ﭖﭼ‪ ،‬ﭽﭡﭼ‪ ،‬ﭽﯠ‬

‫ويست‬

‫ﭼ‪ ،‬ﭽ ﮥ ﭼ‪ ،‬ﭽ ﮃﭼ‪ ،‬ﭽ ﮋﭼ‪ ،‬ﭽ ﭗﭼ‪ ،‬وال مبد راه الكلما ل قل الل ري‬ ‫ا اةبدا‬

‫ين تم فيه ئالئ‬

‫‪ -1‬ما يبد ورش اكم ة السا‬

‫و علم متتالي ‪.‬‬ ‫يا‬

‫ئالث لما وقع في ا اكم ة عي ا للكلم ‪ .‬وراه‬

‫الكلما رّ‪:‬‬ ‫ ﭽ ﭣ ﭼ ين ما ورد و ي مصم حن ‪ :‬ﭽ ﭭ ﭼ‪ ،‬ﭽ ﮮﭼ‪ ،‬ﭽﮚ ﭼ‪.‬‬‫‪ -‬ﭽﯵ ﭼ‬

‫م اضعه ال الئ‬

‫‪ -‬ﭽﯟ ﭼ‬

‫م ض وا د‬

‫س رة ي س (‪.)58 ، 53 ، 51‬‬ ‫س رة احلج ‪.31‬‬

‫وال يبد س ى راه الكلما مما وقع فيه اكم ة السا‬ ‫ﭽﭦﭼ‪ ،‬ﭽﰆﭼ‪ ،‬ﭽ ﭼ ﭼ ‪ ،‬ﭽ ﮯ ﭼ‪.‬‬ ‫‪35‬‬

‫عي ا للكلم ‪ ،‬فال يبد م ل‪:‬‬

‫شرح مقدمة ورش المصري‬

‫ويبد ورش اكم ة امل ت‬

‫بعد ضم واوا م ت‬

‫ي ا ان اكم ة فا للكلم ‪ ،‬حن ‪:‬‬

‫ﭽﮛﭼ‪ ،‬ﭽﭛﭼ‪ ،‬ﭽﮡﭼ‪ ،‬ﭽﯨ ﭼ‪ ،‬ﭽﮧﭼ‪ ،‬والبد من م ف ال‬ ‫فإ ا فقد أ دمها فال يبدا ‪ .‬ولال ال يبدا‬ ‫مت‬ ‫فتط‪.‬‬

‫‪،‬‬

‫ﭽﮛﭼ‪ ،‬ﭽﮪ ﭼ‪ ،‬ر م أة اكم ة في ما‬

‫بعد ضم محا ليس فا ‪ ،‬و ال ال يبدا‬

‫ﭽ ﮋ ﭼ الا مه ِتا فا محا مضم م بعد‬

‫شرح مقدمة ورش المصري‬

‫الساكن قبله [‪]5‬‬ ‫باب نقل حركة الهمز إلى ّ‬ ‫‪ -12‬هو ه ب ه كل اكهم هسا ا اخ ا س هى ه ه مم ٍّد هوا ا اكهمه مس ال‬ ‫المقل‪ :‬ر‬

‫ي احل‬

‫السا ن حب‬ ‫م‬

‫اكم‬

‫ة الا بعده‪ ،‬م‬

‫ا اكم ة من الل ري بعد نقل‬

‫ت ا‪ .‬وق وأل ال قل ئالئ ‪ ،‬رّ‪:‬‬ ‫‪ -5‬أة يك ة احل‬

‫الا قبل اكم ة سا ا‪.‬‬

‫السا ن صحيحا حبين ال يك ة‬ ‫‪ -1‬أة يك ة راا م‬ ‫‪ -1‬أة يك ة احل‬

‫السا ن م صالُّ أ أمى بعده مه ة قط‬ ‫م‬

‫فإ ا ازتمع راه ال ل وأل فإة ورقا ي قل‬ ‫السا ن حب‬ ‫يتح‬ ‫م‬

‫مد‪.‬‬ ‫ٍّ‬

‫اكم ة‪:‬‬

‫أ‪ -‬في تط ي ا ان م ت‬

‫أو الكلم امخ ى‪.‬‬

‫السا ن قبله وحيا اكم ة‪ ،‬وبال‬ ‫اكم ة يه م‬

‫‪ ،‬حن ‪ :‬ﭽ ﭘ ﭙﭼ‪ ،‬ﭽ ﭑ ﭒ ﭼ ‪ ،‬ﭽ ﭟ ﭠﭼ‪ ،‬ﭽ ﭸ ﭹ ﭼ ‪،‬‬

‫ﭽ ﮈ ﮉ ﭼ‪ ،‬ﭽ ﮧ ﮨ ﭼ‪ ،‬فيق ؤرا‪ ( :‬همهامن)‪( ،‬قه هدفدله هط)‪( ،‬مهد صار)‪( ،‬مهج )‪( ،‬ابهديهادم)‪،‬‬

‫(ع هاابدههليما)‪.‬‬

‫ضم ي ا ان مضم م ‪ ،‬حن ‪ :‬ﭽ ﭪ ﭫ ﭼ‪ ،‬ﭽ ﮀ ﮁ ﭼ‪ ،‬ﭽ ﯚ ﯛﭼ‪ ،‬فيق ؤرا‪:‬‬ ‫ وي م‬‫(قهالتلهارم)‪( ،‬فهإندعط ا)‪( ،‬يده م جل )‪.‬‬ ‫ ويكس ي ا ان مكس رة‪ ،‬حن ‪ :‬ﭽ ﮩ ﮪ ﭼ‪ ،‬ﭽﯢ ﯣﭼ ‪ ،‬ﭽ ﯖ ﯗﭼ ‪ ،‬فيق ؤرا‪:‬‬‫(قهالهتح هدامهها)‪ ( ،‬هخله هه)‪ ( ،‬هقيه مدا)‪.‬‬ ‫م بيه‪ :‬الم التع ي م أ محا متصل م رمسا يالم مأحا معترب‬

‫كم امل صل ُّ وبال يت لم ال قل يلي ا‪،‬‬

‫م ل‪:‬‬

‫ﭽﭯﭼ ‪ ،‬ﭽ ﮖ ﮗﭼ‪ ،‬ﭽ ﯞﭼ‪ ،‬ﭽ ﯛﭼ‪ ،‬ﭽ ﯓ ﭼ ‪ ،‬ﭽﭘ ﭙ ﭼ ‪،‬‬

‫يماة)‪ ( ،‬هول ا)‪( ،‬ال ال ه ه هى)‪( ،‬مهسميه ه ل هى)‪.‬‬ ‫فتق أ‪ ( :‬هوب هالخهة)‪( ،‬فله ض)‪( ،‬لل ه‬

‫‪37‬‬

‫شرح مقدمة ورش المصري‬

‫فإ ا فقد أ د راه ال وأل فال نقل‪ ،‬م ل‪:‬‬ ‫‪ -5‬أة يك ة السا ن بعد اكم ة ال قبل ا‪ ،‬حن ‪ :‬ﭽ ﯱ ﯲ ﭼ‪ ،‬ﭽ ﭞ ﭟ ﭼ ‪.‬‬

‫‪ -1‬أة يك ة ما قبل اكم ة‬

‫مد ول ‪ ،‬م ل‪ :‬ﭽ ﰐ ﰑ ﭼ‪ ،‬ﭽ ﯥ ﯦ ﭼ‪ ،‬ﭽﮞ ﮟﭼ‪،‬‬ ‫ٍّ‬

‫ﭽ ﭸ ﭹﭼ‪ ،‬ﭽ ﯞ ﯟ ﭼ‪ .‬وال نقل ل رش يه ميم اام ي ا ولي ا مه ة‪ ،‬حن ‪ :‬ﭽ ﯳ ﯴ ﯵ‬

‫ﯶ ﭼ [الك‬

‫‪ ُّ]1:‬منه يصل ميم اام‬

‫ول ‪ ،‬فيمت المقل‪ .‬ما أة المقل يه ميم اام‬

‫راه احلال ب او ل ي ‪ ،‬فتصبط اكم ة بعد‬

‫مد‬ ‫ٍّ‬

‫حن ‪ :‬ﭽ ﯠ ﯡ ﯢﭼ‬

‫[البق ة‪ ]11:‬ي رم مأحا ضمري م ي ‪.‬‬

‫‪ -1‬أة يك ة قبل اكم ة متح ا ‪ ،‬م ل‪ :‬ﭽ ﯯ ﯰﭼ‪ ،‬ﭽ ﯼ ﯽﭼ‪.‬‬ ‫‪ -3‬أة يك ة السا ن متصال ‪ ،‬حن ‪ :‬ﭽ ﮝ ﭼ‪ ،‬ﭽ ﮙ ﭼ‪ ،‬ﭽ ﯠ ﭼ‪ ،‬ويست من ل‬ ‫ورش بالمقل‪( :‬ردا) ما سيم‬ ‫لم ﭽ ﯨ ﭼ (القص ‪ ،)13 :‬فريوي ا م‬

‫البي رقم (‪ )11‬ين‬

‫قا ‪ ( :‬هورد ا ب قل)‪.‬‬

‫‪ -11‬مواهب هدأ هم ال ه صل أوهه هوية به به هدأ ه ه االوه ئدهل هد ه هوأمهال‬ ‫وه بإد هامه مهال‬ ‫‪ -15‬سد هى قهص ه ية مهدبتهد ه بدونده هو عادا ام ه‬ ‫ع د االبتدا مبا نقل فيه‬ ‫اة سن)‪( ،‬اةهاة)‪ ،‬فل وز اة‬

‫اكم ة يه الم التع ي حن ‪( :‬اموه)‪( ،‬امرض)‪( ،‬امن ى)‪( ،‬‬ ‫الق ا ة‪:‬‬

‫امو (ور اموه)‪ :‬بإئبا مه ة ال صل اعتدادا بامصل‪ ،‬فتم‬

‫امت‬

‫بالالم متح حب‬

‫اكم ة اااوف ‪ ،‬فيبدأ ا‪ :‬أهل ه‪ ،‬أهله ض‪ ،‬أهل ى‪ ،‬أهحلساة‪ ،‬أهليماة‪.‬‬ ‫ال اين‪ :‬البد باحل‬

‫املتح حب اكم ة (ور الالم) اعتدادا بالعارضُّ فطاملا‬

‫السا ن فلم يعد‬

‫يماة‪.‬‬ ‫ر ا داع لبقا مه ة ال صل‪ ،‬فيبدأ بامم ل السابق التان‪ :‬ل هه‪ ،‬له ض‪ ،‬ل ى‪ ،‬حلساة‪ ،‬ل ه‬

‫شرح مقدمة ورش المصري‬

‫الل ري املبدو به مد بد ‪ ،‬حن ‪ :‬ﭽ ﰂ ﭼ‪ ،‬ﭽ ﭼﭼ‪ ،‬ﭽ ﭗ ﭼ‪ ،‬ﭽ‬

‫وي ا اة‬

‫ﯖ ﭼ‪ ،‬وبد به بإئبا مه ة ال صل زا‬

‫البد اموزه ال الئ ‪ :‬القص ‪ ،‬والت سب‪ ،‬واةقباع‪،‬‬

‫وية بد به بالالم مع قص البد ‪.‬‬ ‫م بي ا ‪:‬‬ ‫‪ -5‬ي ا وق قبل الم التع ي امل ق يلي ا‬

‫مدٍّ‪ ،‬فإ مة‬

‫املد يبقى حماوفا ل ا وال‬

‫عارض ال يعت لد به‪ ،‬م ل‪ :‬ﭽ ﯳ ﯴﭼ‪ ،‬ﭽ ﮖ ﮗﭼ‪،‬‬ ‫يئبامه‪ ،‬مة ي الالم‬ ‫م‬ ‫ﭽ ﭥ ﭦ ﭧﭼ‪ ،‬ﭽ ﭱ ﭲﭼ‪ ،‬ﭽ ﭚ ﭛ ﭜﭼ‪،‬ﭽ ﮙ ﮚ ﭼ‪.‬‬

‫صحيط قد‬ ‫اكم ة سا من‬ ‫م‬

‫‪ -1‬ما أنمه ي ا وق قبل الم التع ي امل ق يلي ا‬

‫اللتقا السا‬

‫سك ة يليه ل ا العل السابق ‪ ،‬م ل‪ :‬ﭽ ﮮ ﮯ ﭼ‪ ،‬ﭽ ﯡ ﯢ ﯣﭼ‪،‬‬ ‫رد ال ل‬ ‫م‬

‫فال‬

‫ﭽﭞ ﭟ ﭼ‪ ،‬ﭽ ﮏ ﮐﭼ‪.‬‬

‫ورش (عادا اموه)‬ ‫وق أ م‬ ‫الم (اموه)‬

‫م ين (عادا)‬

‫ق له معاه‪[،)   ( :‬ال جم‪ ]15 :‬بإد ام‬ ‫اكم ة يلي ا‪.‬‬

‫ال صل بعد نقل‬

‫‪ -11‬هورد ا ب قد دل هوز ه د داة زا‬

‫تهابيهدده يين هوال لس د د دك ة مهد ه ض د د دال‬

‫‪ -11‬هوهمن يده و فيه ال دق هل أد ه د د هم هماليهه‬

‫هويهسك فيه هم دن باالس هكاة قد مال‬

‫ع دما يك ة السا ن الصحيط الا قبل اكم ة متصال‪ ،‬هت المقل ما أسل ا‪ ،‬لكن يست‬ ‫من ل‬

‫ورش ب تط الدا دوة مه ة م يئبا الت ين (ردا )‪.‬‬ ‫لم ﭽ ﯨﭼ(القص ‪ ،)13:‬فريوي ا م‬ ‫امو ‪ :‬عدم المقلُّ أ يبقا اكا‬ ‫ول رش ﭽ ﮠ ﮡ ﮢ ﭼ (احلاق ‪ )11 ،52 :‬وز اة‪ ،‬م‬

‫ﭽ ﮠﭼ سا‬

‫(ور اموه)‪ ،‬واآلخ ‪ :‬المقل‪.‬‬

‫‪39‬‬

‫‪،‬‬

‫شرح مقدمة ورش المصري‬

‫السك ‪،‬‬ ‫وله ﭽ ﯵﯶ ﯷ ﯸ ﭼ (احلاق ‪ )12 ،11 :‬وز اة‪ ،‬م‬ ‫امو ‪ :‬اة ار ويل م م ه م‬ ‫واآلخ ‪ :‬اةد ام‪ .‬فإ ا ق‬

‫السك‬ ‫بعدم ال قل ﭽ ﮠ ﮡ ﮢ ﭼ مع م م‬

‫وي ا ق بال قل ﭽ ﮠ ﮡ ﮢ ﭼ مع اةد ام‬

‫ﭽ ﯵﯶ ﯷ ﯸ ﭼ‪.‬‬

‫ﭽ ﯵﯶ ﯷ ﯸ ﭼ‪.‬‬

‫شرح مقدمة ورش المصري‬

‫الصغير [‪]1‬‬ ‫باب اإلدغام َّ‬ ‫اةد ام لح ‪ :‬اةدخا ُّ مق الع ‪ :‬أد م اللجام فم ال د ي ا أدخلتده فيده‪ ،‬واصدطال ا‪:‬‬ ‫سا ن حبد متحدم حبيدن يصدرياة فدا وا ددا م د مددا مدن زد ا ال مداين ي م د ع مدا‬ ‫ر ييصا‬ ‫املل ارم اع وا دة‪ ،‬ور ب ة ف ‪.‬‬ ‫ويك ة اةد ام‬

‫امل ل واملتجانس واملتقارب ‪ ،‬وي قسم يه بري وصحري ُّ والكبري ر ما اة‬

‫الصحري ‪ -‬ور املقص د‬ ‫فيه احل املد م متحم ا م ي هسكن لإلد ام‪ ،‬و م‬ ‫احل املد م سا ا أصال ‪.‬‬

‫راا البا ‪ -‬ر ما اة فيه‬

‫واكددد مددن اةد ددام خت ي د الل ددريُّ م مة المطددق بددال أس د ل مددن اة ددار‪ .‬وقددد قددبمه اللحدداة‬ ‫اة ار مب ّ املقيدُّ م مة اةنساة ي ا نطق حب وعاد يه م لده أو انسده أو مقاربده يكد ة دالماز يه‬ ‫ين فارق أو يه ق ي من ين فارق‪ .‬وقبهه بعض م اة ار بإعادة احلدين م م ‪.‬‬ ‫‪ -13‬هوقهد أد هم ا‬

‫الضاد هوال ا هدا ه قهد و ال دا مهدا م للم هؤنن أدخدال‬

‫الضاد وال ا ‪،‬حن ‪ ﴿:‬قهد ضدل ا ﴾‪ ﴿ ،‬هوله هقد ضدهبدها ﴾‪﴿ ،‬فهد هقد‬

‫ورش دا ( قد)‬ ‫أد م م‬ ‫ضل﴾‪ ﴿ ،‬فهد هقد دله هم ﴾‪ ﴿ ،‬لههقد دله هم ه ﴾ ‪.‬‬ ‫وأد م ما التمنين السا‬ ‫ورّ‪ ﴿:‬هم‬

‫[امنبيا ‪.] 55‬‬

‫ال ا ‪ ،‬و ل‬

‫ل رهرا﴾ [ امنعام ‪ ﴿ ] 511‬هتهله‬

‫ئالئ م اض‬

‫الق آة ال راب كا‬

‫ل رمهها﴾ [ امنعام ‪ ﴿ ،] 531‬ه انه‬

‫‪11‬‬

‫دال هم ﴾‬

‫شرح مقدمة ورش المصري‬

‫باب إدغام حروف قربت مخارجها[‪]2‬‬ ‫هوبهدا ه اختها أد هم د د د د دن ليهسد د د ال‬

‫‪ -11‬هويا أد د د د دم فدّ ند د د د هة خل د د د ده‬ ‫‪ -11‬هو هع ه له هدى امعها يدهل ه ن فهم هة‬ ‫ورش ال ة‬ ‫أد م م‬

‫ه هال ه‬

‫اره‬

‫ال او من ( يا والق آة ) وز ا وا دا‪ ،‬وله‬ ‫التا‬

‫السا‬ ‫اة ار واةد ام‪ .‬وأد م الاا م‬

‫‪ -1‬ﭽ ﭵﭶﭷﭼ[ البق ة ‪.] 15‬‬ ‫‪ -1‬ﭽ ﮉﮊﮋﮌﮍﭼ[ البق ة ‪.] 11‬‬ ‫‪ -3‬ﭽ ﮰ ﮱ ﯓ ﯔ ﯕﭼ[ البق ة ‪.] 21‬‬ ‫‪ -1‬ﭽ ﮯ ﮰ ﮱ ﯓ ﯔ ﯕ ﭼ [ آ عم اة ‪.] 15‬‬ ‫‪ -5‬ﭽﯷﯸﯹﯺﯻﭼ[ امن ا ‪.] 11‬‬

‫‪ -7‬ﭽ ﮄﮅﮆﮇﮈﭼ[ ال عد ‪.] 51‬‬ ‫‪ -8‬ﭽ ﯙﯚﭼ[ ال عد ‪.] 11‬‬ ‫‪ -9‬ﭽ ﮁﮂﮃﭼ[ الك‬ ‫‪ -11‬ﭽ ﮭﮮﭼ[ احلج ‪.] 33‬‬ ‫‪ -11‬ﭽ ﭨﭩﭼ[ احلج ‪.] 31‬‬

‫‪.] 88‬‬

‫( ة والقلم ) وز اة‪:‬‬

‫هخامدل م ‪ ،‬اخته ل‬ ‫ات‪ ،‬ﯹ ﴾‬ ‫با اةختا م ل‪ ﴿ :‬أ ه‬

‫ين ورد‪ .‬وفيما يلّ بياة م اق اةد ام وعددرا(‪:)51‬‬

‫‪ -6‬ﭽ ﮐﮑﮒﭼ[ ر د ‪.] 21‬‬

‫هور ه‬

‫ر هد أن ال‬

‫شرح مقدمة ورش المصري‬

‫‪ -11‬ﭽ ﮀﮁﭼ[ املؤم ة ‪.] 551‬‬ ‫‪ -13‬ﭽ ﮝﮞﭼ[ ال قاة ‪. ] 18‬‬ ‫‪ -11‬ﭽ ﮝ ﮞﮟﭼ[ ال ع ا ‪.] 12‬‬ ‫‪ -15‬ﭽ ﭧﭨﭩﭼ[الع كب‬

‫‪.] 11‬‬

‫‪ -16‬ﭽ ﮔﮕﮖﮗﭼ[ فا ‪.] 11‬‬ ‫‪ -17‬ﭽﮜﮝﮞﮟﭼ[ اف ‪.] 1‬‬ ‫‪ -18‬ﭽ ﭮﭯﭰﭱﭼ[ ااائي ‪.] 11‬‬

‫وأ‬

‫ورش ال ا ع د الاا من ﭽ‪  ‬ﭼ[ امع ا ‪ ،] 581‬ما أ‬ ‫م‬

‫امليم من ﭽ‪   ‬ﭼ[ ر د ‪.] 31‬‬ ‫وما سك ال ا م ع ه‬

‫با اةد ام الصحري فإة ورقا ي افق فيه‬

‫‪13‬‬

‫صا‪.‬‬

‫البا ع د‬

‫شرح مقدمة ورش المصري‬

‫باب اإلمالة والتقليل [‪]15‬‬ ‫اةمالد د د ‪ :‬لحد د د التعد د د يج‪ ،‬م د ددن أملد د د الد د دلمط وحند د د ه ي ا ع مزت د دده ع د ددن اس د ددتقامته‪ ،‬أو اة د ددا م د ددن‬ ‫أما فال مة ه ي ا اه‪ .‬وم قسم ع القما يه قسم ‪ :‬ربى وصح ى‪.‬‬ ‫واةمال د د د الكد د ددربى‪ :‬رد د ددّ ال ح د د د بال تح د د د حن د د د الكس د د د ة‪ ،‬وبد د ددامل حن د د د اليد د ددا مد د ددن د د ددري قل د د د‬ ‫خ د ددال وال يق د ددباع م د د د أل‪ ،‬وم هس د د مدمى باةمالد د د الك د ددربى وباةض د ددجاع وب د ددالبطط‪ ،‬ورمب د ددا قي د ددل كد د دا الكسد د د‬ ‫أيضا‪،‬وي ا أ لق اةمال فامل اد ا اةمال الكربى‪.‬‬

‫واةمالد د د الص د ددح ى‪ :‬ر د ددّ م د ددا بد د د ال د ددتط واةمالد د د الك د ددربى‪ ،‬ومس د ددمى التقلي د ددل‪ ،‬و "بد د د بد د د " ُّ‬ ‫ورش‬ ‫أ ب د د ل د ددّ ال د ددتط واةمال د د الك د ددربى‪ ،‬ومس د ددمى التملطي د د ‪ .‬ور د دداا القس د ددم ر د د م د ددا اخ د ددت ب د دده م‬ ‫ي د د م د ددا رو ه ع د دده التقلي د ددل في د دده‪ ،‬باس د ددت ا اك د ددا م د ددن ( د دده) س د د رمه‪ ،‬ف د د و ه ع د دده يمالت د ددا يمال د د‬ ‫ربى‪.‬‬ ‫والح ض من اةمال مس يل الل ري‪.‬‬ ‫‪ -18‬هوقهدلل ه هوا اليها ع هدد مهد ه لسب‬ ‫‪ -11‬هو به هد مم فهدتط‬

‫اليها فهاقصهة‬

‫كهم هوع هد ال همد هوز ه اة ال‬ ‫هومد هوية قهدلل ه هوسدب هو ه ال‬

‫و وا اليد ددا رد ددّ امل د ددا امل قلب د د عد ددن يد ددا ‪ ،‬أو امل د د دودة يلي د ددا‪ ،‬أو امل س د د م د ددا‪ ،‬وفيمد ددا يل د ددّ‬ ‫بياحا‪:‬‬ ‫أ‪-‬امل د د امل قلب د د ع ددن ي ددا ‪:‬رد ددّ امل د د امص ددليم املتط ف د د امل قلب د د عد ددن ي ددا قيق ددا‪ .‬ومك د د ة اممسد ددا‬ ‫وامفعد ددا ‪ ،‬ومع د د امل د د امل قلب د د عد ددن يد ددا االمسد ددا بالت ي د د ‪ ،‬و امفعد ددا ب د د د ال عد ددل يلي د د ‪ ،‬فد ددإ ا‬ ‫ال او ف ّ امصل‪.‬‬ ‫اليا ف ّ امصل‪ ،‬وي ا‬ ‫وأم ل د د د د د ل د د د د د‬

‫اممس د د د ددا ‪( :‬ر د د د دددى) و(م د د د د د ه) و(ف د د د ددىت) ومق د د د د د‬

‫م يت د د د ددا‪( :‬ر د د د دددياة)‬

‫الت ي د د ف د دداه اممس د دا يا يم د د ُّأ أ مة أل د ددا م قلب د د م ع د ددن‬ ‫و(م ليد دداة) و(فتي د دداة)‪ ،‬ومبد ددا أ مة الي د ددا د د‬ ‫م يت د د ددا (ص د د د د اة)‬ ‫ي د د ددا ‪ .‬مأم د د ددا ال د د د د او م م د د ددن اممس د د ددا حن د د د د ‪( :‬الص د د د د ا) و(ق د د د د ا) و(عص د د ددا) فتق د د د د‬ ‫و(قد د د اة) و(عصد د د اة)‪،‬و ي د ددن د د د الد د د او الت يد د د ف د دداه اممس د ددا واويمد د د مُّ أ أ مة أل د ددا م قلبد د د م‬

‫عن واو‪.‬‬

‫مأم د د ددا امفع د د ددا م د د ددل‪( :‬اس د د ددت ى) و(ن د د ددادى) و(رد د د ددى) و(رم د د ددى) فتقد د د د ي ا ردد ال ع د د ددل‬ ‫يلي د د (اس د ددت ي ) و(نادي د د ) و(ر د دددي ) و(رمي د د )‪،‬ومب د ددا أ مة الي د ددا د د ف د دداه امفع د ددا يا يم د د ‪ .‬مأم د ددا‬ ‫م د ددل‪( :‬دعد ددا) و(دن د ددا) و(خد ددال)فتق د د ي ا رددمال ع د ددل يلي د د (دع د د ) و(دن د د ) و(خل د د )‪ ،‬و ي د ددن‬

‫شرح مقدمة ورش المصري‬

‫ال او فإ مة راه امفعا واويممُّ أ أ مة امل ا في ا م قلب م عن واو‪.‬‬ ‫وال يد د د ددادة علد د د ددى ال عد د د ددل ال الئد د د ددّ ال د د د د او ل مهد د د د د لد أل ه د د د دده يه اليد د د ددا ‪ ،‬حن د د د د ‪( :‬أجند د د ددى)‪ ،‬و(جند د د ددى)‪،‬‬ ‫و(ابتل د د ددى)‪ ،‬و(اس د د ددتعلى)‪ ،‬مقد د د د ي ا ردد ال ع د د ددل يه ن سد د د د ‪( :‬أجنيد د د د )‪ ،‬و(جنيد د د د )‪ ،‬و(ابتليد د د د )‪،‬‬ ‫و(استعلي )‪.‬‬ ‫وم د د ددن لد د د د (أفع د د ددل) اممس د د ددا ‪ ،‬حند د د د ‪( :‬أدىن)‪ ،‬و(أعل د د ددى)‪ ،‬و(أ د د ددى) مقد د د د ي ا أسد د د د د‬ ‫ال عل املاضّ يه ما الضمري‪(:‬أدني )‪ ،‬و(أعلي )‪ ،‬و(أ ي )‪.‬‬ ‫و ل يق اةمام ال ا ا رته اهلل ‪:‬‬ ‫عل صادف م ال‬ ‫وم ي اممسا مك ا وية ردد ه يلي ال ه‬ ‫االس د ددم أو ال عل‪،‬متط ف د د د أومت س د ددط بس د د د م د ددا‬ ‫وامل د د د امل قلب د د د ع د ددن ي د ددا س د د د ا ان د د د‬ ‫يتصد د د ددل د د د ددا‪ ،‬م سد د د ددم باليد د د ددا البد د د ددا‪ ،‬ومد د د ددن أم لت د د د ددا‬

‫اممس د د د ددا ‪ :‬ﮫ ‪ ،‬ﯽ‪،‬ﭻ‪،‬ﯱ ‪ ،‬ﮓ‪،‬‬

‫ﮮ ‪ ،‬ﮥ ‪ ،‬ﮢ‪ ،‬ﭝ‪ ،‬ﯧ ‪ ،‬ﭧ‪ ،‬ﭽ ‪ ،‬ﯬ‪ ،‬ﮏ‪ ،‬ﮓ‬ ‫‪،‬ﯱ‪،‬ﭛ ‪،‬ﯙ‪،‬ﭪ‪ ،‬ﭞ ‪،‬ﭼ‪،‬ﮀ‪ ،‬ﭞ‪.‬‬

‫ومد د د د د د د د د ددن أم لت د د د د د د د د د ددا‬ ‫ﮛ ‪،‬ﮚ‬

‫امفعد د د د د د د د د ددا ‪ :‬ﮃ‪ ،‬ﮫ ‪،‬ﭼ ‪،‬ﭹ ‪ ،‬ﮬ‪ ،‬ﮯ ‪ ،‬ﮋ‪ ،‬ﮐ‪،‬‬

‫‪،‬ﮩ‪،‬ﮪ ‪ ،‬ﯣ‪ ،‬ﯰ‪ ،‬ﮤ‪ ،‬ﮐ ‪ ،‬ﯸ ‪ ،‬ﭛ‪،‬ﭪ ‪،‬‬

‫ﭜ ‪ ،‬ﯘ‪ ،‬ﭵ‪ ،‬ﭾ ‪ ،‬ﯜ‪،‬ﮐ‪.‬‬

‫وق د د د ددد م س د د د ددم ب د د د ددامل و لد د د د د‬

‫أل د د د دداظ قليل د د د د د ‪ ،‬حند د د د د ‪(:‬ﭛ)[اةس د د د د د ا ‪( ،]5 :‬ﯸ)[‬

‫القص ‪ ،11:‬يا‪( ،]11:‬ﮄ )[احلج‪( ،]3 :‬ﭾ)[يب اريم‪ ( ،]11 :‬ﭡ)[احلاق ‪.]:‬‬ ‫ امل د د د امل د د د دودة يه اليد د ددا ‪ :‬رد د ددّ أل د د د التمنيد د ددن املقص د د د رة‪ ،‬ورد د ددّ أل د د د م ا د د دددةمُّ رابع د د د م فصد د دداعدا‬‫قيقّ أو ا ٍّ ‪ ،‬وكا س أو اة رّ‪:‬‬ ‫دال م على مؤنن‬ ‫ذ‬ ‫ص عى)‪( ،‬امل عى)‪ ،‬ويلحق ا ( هحيك)‪.‬‬ ‫ (فهدعلهى) ب تط ال ا ‪ ،‬حن ‪ ( :‬هم ضى)‪ ( ،‬ه‬‫‪( -‬فدعلهى) بضم ال ا ‪ ،‬حن ‪ ( :‬ىب)‪( ،‬الدلنيا)‪ ( ،‬ل ى)‪،‬ويلحق ا (م سى)‪.‬‬

‫ (فعلهى) بكس ال ا ‪ ،‬حن ‪( :‬ي دى)‪( ،‬ضي ى)‪( ،‬سيمارم)‪،‬ويلحق ا (عيسى)‪.‬‬‫ (فهد هع هاه) ب تط ال ا ‪ ،‬حن ‪( :‬يهتامى)‪( ،‬نهصارى)‪ ( ،‬هخطايا)‪.‬‬‫‪( -‬فد هع هاه)بضم ال ا ‪ ،‬حن ‪ (:‬ساه)‪( ،‬ف ادى)‪( ،‬سكارى)‪.‬‬

‫‪15‬‬

‫شرح مقدمة ورش المصري‬

‫وأل د د التمني ددن م د د‬ ‫الت ي د د د د واام ُّف ق د د د د‬

‫ح ددا ا دددة‪ ،‬ميال أح ددا م ددبه امل د د امل قلب د د ع ددن ي ددا ُّ مح ددا م د ده لد اه الي ددا‬

‫م ي د د د د ‪ ( :‬هس د د د ددل ى)‪ ،‬و(وس د د د ددطى)‪ ،‬و(أن د د د ددى)‪ ( :‬هس د د د دل ياة)‪،‬و(وس د د د ددطياة)‪،‬‬

‫ع ا‪ ( :‬هسل يا )‪،‬و(وسطيا )‪،‬و(أن يا )‪.‬‬ ‫و(أن ياة)‪،‬ونق‬ ‫ور د د ددّ م س د د ددم بالي د د ددا البا‪،‬وق د د ددد م س د د ددم ب د د ددامل حند د د د ‪( :‬ﭦ)(ال د د ددتط‪ ،)12 :‬ال د د دددنيا‪،‬‬

‫العليا‪ ،‬ال ؤيا‪ ،‬رؤيا ‪.‬‬ ‫ امل د د امل س د د م باليد ددا ‪ :‬لد دديا املقص د د د م د ددا امل د د امل قلب د د عد ددن يد ددا وامل س د د م يد ددا الد ددا سد ددبق‬‫بياح د ددا‪ ،‬ب د ددل املقص د د د د ددا ر د ددّ د د مدل أل د د متط ف د د م س د د م بالي د ددا ول د دديا أص د ددل ا الي د ددا وال م د د لد يلي د ددا‪.‬‬ ‫ور د ددّ أل د ددا م أص د ددل ا و ماو‪ ،‬وبعض د د د ا د د د امص د ددل‪ .‬وم د ددن أم لد د د امل د ددا امل س د د د م بالي د ددا وأص د ددل ا‬ ‫د د د امص د ددل امل سد د د م بالي د ددا ‪ :‬ي د ددا‬ ‫الض د ددحى‪ ،‬س د ددجى‪ ،‬القد د د ى‪ .‬وم د ددن أم لد د د امل د ددا‬ ‫ض د ددحى‪ ،‬و م‬ ‫و ماو‪ :‬م‬

‫أىن االست اميم ‪ ،‬مىت‪ ،‬بلى‪.‬‬ ‫ويلىت‪ ،‬يا أس ى‪ ،‬يا س مى‪ ،‬م‬ ‫ول د د د رش وا اليد د ددا وز د د دداة‪ :‬ال د د ددتط والتقليد د ددل‪ ،‬ومد د ددا وق د د د م د د ددا رؤو اآل فلد د دده في د د ددا‬ ‫التقلي ددل ق د د ال وا د دددا‪ ،‬يال ما د دداة آخ رد ددا (رد ددا) الد ددا للتمني ددن‪ ،‬وسد دديم بي د ددا ال قد ددا‪ .‬ولد دده قص د د البد ددد‬ ‫م ال تط‪ ،‬والت لسب م التقليل‪ ،‬وامل مد م ال ز ‪.‬‬ ‫يا ‪:‬‬ ‫[‪ -]5‬ي ا ازتم د د د د د البد د د د ددد م د د د د د ا يد د د د ددا ومقد د د د دددم البد د د د ددد ‪ ،‬مد د د د ددا‬

‫ق لد د د د دده معد د د د دداه‪ :‬ﭽ ﮦ ﮧ‬

‫ﮨ ﮩ ﮪ ﮫ ﮬ ﮭ ﮮ ﮯ ﮰ ﮱﯓﯔﭼ‬

‫(البق ة‪ ،)13:‬اة ل رش أربع أوزه زا ة‪:‬‬ ‫‪ -5‬قص البد م فتط ا اليا ‪.‬‬ ‫‪-1‬م مسب البد م مقليل ا اليا ‪.‬‬ ‫‪ -1‬م مد البد م فتط ا اليا ‪.‬‬ ‫‪ -3‬م مد البد م مقليل ا اليا ‪.‬‬ ‫ف د د د ددإ ا مق د د د دددم‬

‫ا الي د د د ددا وم د د د ددمخ الب د د د ددد ‪ ،‬م د د د ددا‬

‫ق ل د د د دده مع د د د دداه‪:‬ﭽ ﯾﯿ ﰀ ﰁ‬

‫ﰂ ﰃ ﰄﰅ ﰆ ﰇ ﰈ ﰉ ﰊ ﭼ(البق د د د د د د د د ة‪ ،)18:‬د د د د د د د دداة ل د د د د د د د د رش أربع أوز د د د د د د د دده ز د د د د د د د ددا ة‬ ‫السابق م اختال الةمي ‪:‬‬ ‫أيضا‪ ،‬رّ م‬ ‫‪ -5‬فتط ا اليا م قص البد ‪.‬‬ ‫‪ -1‬فتط ا اليا م م مد البد ‪.‬‬

‫شرح مقدمة ورش المصري‬

‫‪ -1‬مقليل ا اليا م م مسب البد ‪.‬‬ ‫‪ -3‬مقليل ا اليا م م مد البد ‪.‬‬ ‫[‪ - ]1‬ي ا ازتم د د د‬

‫اآلي د د د ا يد د ددا وبد د ددد م م ق د د د م عليد د دده‪ ،‬مد د ددا‬

‫ق لد د دده معد د دداه‪:‬ﭽ ﯸ ﯹ ﯺ‬

‫ﯻ ﯼ ﯽ ﯾﭼ(ص‪ )31:‬ان اموزه ااا ة ست م‪:‬‬ ‫‪ -5‬فتط ا اليا م قص البد ‪.‬‬ ‫‪ -1‬فتط ا اليا م م مسب البد (بسب الع وض)‪.‬‬ ‫‪ -1‬فتط ا اليا م م مد البد ‪.‬‬ ‫‪ -3‬مقليل ا اليا م قص البد (بسب الع وض)‬ ‫‪-1‬مقليل ا اليا م م مسب البد ‪.‬‬ ‫‪-1‬مقليل ا اليا م م مد البد ‪.‬‬ ‫[‪ ]1‬رد د دداا ي ا وق د د د القد د ددار‬ ‫بد د ددال وم علد د ددى البد د ددد امل ق د د د‬ ‫التان‪:‬‬

‫امل د د ددا السد د ددابق بالسد د ددك ة اَ د د دمد‪ ،‬فد د ددإ ا أراد القد د ددار ال ق د د د‬

‫أيضد د ددا‬

‫عليد د دده لك ند د دده مكس د د د ر اآلخ د د د ‪ ،‬مصد د ددبط اموزد د دده ااد د ددا ة مسد د ددع ‪ ،‬ورد د ددّ‬

‫السك ة‪.‬‬ ‫‪ -5‬فتط ا اليا م قص البد م م‬ ‫‪ -1‬فتط ا اليا م قص البد م ال وم‪.‬‬

‫الس د ددك ة (وهت د د د الد د د وم‪ ،‬م مة الت س د ددب بس د ددب العد د د وض‬ ‫‪ -1‬ف د ددتط ا الي د ددا مد د د م مس د ددب الب د ددد مد د د م‬ ‫ال صل)‪.‬‬ ‫وال‬ ‫السك ة‪.‬‬ ‫‪ -3‬فتط ا اليا م م مد البد م م‬

‫‪ -1‬فتط ا اليا م م مد البد م ال وم‪.‬‬ ‫السك ة‪.‬‬ ‫‪-1‬مقليل ا اليا م م مسب البد م م‬ ‫‪ -8‬مقليل ا اليا م م مسب البد م ال وم‪.‬‬ ‫السك ة‪.‬‬ ‫‪-1‬مقليل ا اليا م م مد البد م م‬

‫‪ -2‬مقليل ا اليا م م مد البد م ال وم‪.‬‬ ‫وهت وزه قص البد م وزه التقليل‪.‬‬

‫‪17‬‬

‫شرح مقدمة ورش المصري‬

‫[‪ ]3‬وي ا ازتم د د د‬

‫اآلي د د د ا ي د د ددا وب د د ددد م م ص د د د م وبد د ددد م م ق د د د م علي د د دده‪ ،‬م د د ددا‬

‫ق ل د د دده مع د د دداه‪:‬‬

‫ﭽﭑ ﭒ ﭓ ﭔ ﭕ ﭖ ﭗ ﭘ ﭙﭼ (المعد‪)11:‬‬ ‫ان اموزه ااا ة سبع م‪:‬‬

‫عليه‪.‬‬

‫‪ -5‬قص البد امل ص م فتط ا اليا م قص البد امل ق‬

‫عليه‪.‬‬

‫‪ -1‬قص البد امل ص م فتط ا اليا م م مسب البد امل ق‬ ‫‪ -1‬قص البد امل ص م فتط ا اليا م م مد البد امل ق عليه‪.‬‬ ‫‪-3‬م مسب البد امل ص م مقليل ا اليا معت مسب البدالمل ق‬ ‫‪ -1‬م مسب البد امل ص م مقليل ا اليا م م مد البد امل ق‬ ‫‪ -1‬م مد البد امل ص م فتط ا اليا م م مد البد امل ق‬ ‫‪ -8‬م مد البد امل ص م مقليل ا اليا م م مد البد امل ق‬

‫عليه‪.‬‬ ‫عليه‪.‬‬

‫عليه‪.‬‬ ‫عليه‪.‬‬

‫[‪ ]1‬رد د دداا ي ا وق د د د القد د ددار امل د د ددا السد د ددابق بالسد د ددك ة اَ د د دمد‪ ،‬فد د ددإ ا أراد القد د ددار ال ق د د د أيضد د ددا‬ ‫بد ددال وم علد ددى البد ددد امل ق د د عليد دده لك ند دده مكس د د ر اآلخ د د ‪ ،‬مصد ددبط اموزد دده ااد ددا ة أ د ددد ع د د ‪ ،‬ورد ددّ‬ ‫التان‪:‬‬ ‫‪ -5‬قص البد امل ص م فتط ا اليا م قص البد امل ق‬

‫السك ة‪.‬‬ ‫عليه م م‬

‫السك ة‪.‬‬ ‫عليه م م‬

‫‪ -1‬قص البد امل ص م فتط ا اليا م م مسب البد امل ق‬ ‫السك ة‪.‬‬ ‫‪ -1‬قص البد امل ص م فتط ا اليا م م مد البد امل ق عليه م م‬ ‫‪ -3‬قص البد امل ص م فتط ا اليا م قص البد امل ق عليه م ال وم‪.‬‬

‫السك ة‪.‬‬ ‫عليه م م‬

‫‪ -1‬م مسب البد امل ص م مقليل ا اليا م م مسب البد امل ق‬ ‫السك ة‪.‬‬ ‫‪ -1‬م مسب البد امل ص م مقليل ا اليا م م مد البد امل ق عليه م م‬ ‫‪ -8‬م مسب البد امل ص م مقليل ا اليا معت مسب البدالمل ق علي معال وم‪.‬‬ ‫السك ة‪.‬‬ ‫‪ -1‬م مد البد امل ص م فتط ا اليا م م مد البد امل ق عليه م م‬ ‫السك ة‪.‬‬ ‫عليه م م‬

‫‪ -2‬م مد البد امل ص م مقليل ا اليا معم مد البد امل ق‬ ‫‪ -51‬م مد البد امل ص م فتط ا اليا م م مد البد امل ق عليه م ال وم‪.‬‬ ‫‪ - 55‬م مد البد امل ص م مقليل ا اليا م م مد البد امل ق عليه م ال وم‪.‬‬

‫شرح مقدمة ورش المصري‬

‫[‪ ]1‬ي ا ازتمعد د د د‬

‫ا الي د د ددا مد د د د لد د د د م مد د د د‬

‫م د د ددا‬

‫ق ل د د دده مع د د دداه‪ :‬ﭽ ﯬ ﯭ ﯮ ﯯ ﯰ ﯱ‬

‫ﯲ ﯳ ﯴ ﯵ ﯶ ﯷ ﯸ ﯹ ﯺﯻ ﯼ ﯽ ﯾ ﯿ ﭼ[البق ة‪]12:‬‬

‫ف ّ ازتماع ما أربع أوزه‪:‬‬ ‫‪ -5‬فتط ا اليا م م مسب الل امل م ‪.‬‬ ‫‪ -1‬فتط ا اليا م م مد الل امل م ‪.‬‬ ‫‪ -1‬مقليل ا اليا م مسب الل امل م ‪.‬‬ ‫‪ -3‬مقليل ا اليا م م مد الل امل م ‪.‬‬ ‫[‪ ]8‬وي ا أم د د ددى مد د د د ا الي د د ددا واللد د د د امل مد د د د ب د د ددد م م د د ددا‬

‫ق ل د د دده مع د د دداه‪:‬ﭽﭑ ﭒ ﭓ‬

‫ﭔ ﭕ ﭖ ﭗﭘ ﭙ ﭚ ﭛ ﭜ ﭝ ﭼ [ال سا ‪]11 :‬‬

‫فاموزه ااا ة ست م‪:‬‬ ‫‪-5‬قص البد م فتط ا اليا وم مسب الل امل م ‪.‬‬ ‫‪ -1‬م مسب البد م مقليل ا اليا وم مسب الل امل م ‪.‬‬ ‫‪ -1‬م مد البد م فتط ا اليا وم مسب الل امل م ‪.‬‬ ‫‪ -3‬م مد البد م فتط ا اليا وم مد الل امل م ‪.‬‬ ‫‪ -1‬م مد البد م مقليل ا اليا وم مسب الل امل م ‪.‬‬ ‫‪ -1‬م مد البد م مقليل ا اليا وم مد الل امل م ‪.‬‬ ‫[‪ ]1‬وي ا قد د د د د د د د د د د د د د د أ‬

‫ق ل د د د د د د د د د د د د د دده مع د د د د د د د د د د د د د دداه‪:‬ﭽ ﯓ ﯔ ﯕ ﯖ ﯗ ﯘ ﯙ ﯚ ﯛ ﯜ‬

‫ﯝﯞﯟﯠﯡﯢﯣ ﯤ ﯥ ﯦﯧﯨﯩﯪ ﯫﯬ‬

‫ﯭ ﭼ[ام قد د ددا ‪ ]11 :‬يد د ددن ازتم د د د ا يد د ددا ول د د د م م م د د د م وبد د ددد م – مد د ددا‬ ‫ووق علىﭽ ﯬ ﭼ مصري اموزه مسع ‪:‬‬ ‫‪-5‬فتط ا اليا وم مسب الل امل م وقص البد م قص العارض‪.‬‬ ‫‪-1‬فتط ا اليا وم مسب الل امل م وقص البد م م مسب العارض‪.‬‬ ‫‪-1‬فتط ا اليا وم مسب الل امل م وقص البد م م مد العارض‪.‬‬ ‫‪ -3‬فتط ا اليا وم مسب الل امل م وم مد البد م م مد العارض‪.‬‬ ‫‪-1‬فتط ا اليا وم مد الل امل م وم مد البد م م مد العارض‪.‬‬ ‫‪19‬‬

‫اآلي د د د السد د ددابق ‪-‬‬

‫شرح مقدمة ورش المصري‬

‫‪ -1‬مقليل ا اليا وم مسب الل امل م وم مسب البد م م مسب العارض‪.‬‬ ‫‪ -8‬مقليل ا اليا وم مسب الل امل م وم مسب البد م م مد العارض‪.‬‬ ‫‪ -1‬مقليل ا اليا وم مسب الل امل م وم مد البد م م مد العارض‪.‬‬ ‫‪ -2‬مقليل ا اليا وم مد الل امل م وم مد البد م م مد العارض‪.‬‬

‫ضا م هكاة ه هح‬ ‫‪ -12‬له هدى هوهه ى ه ىت يه هو هعلهى ال بهم هوهم ه‬ ‫اعل د ددم أ مة د د مدل م د ددا رس د د هدم بالي د ددا ز د ددا‬ ‫مقليل ل رش أو م د من الق ا في ا‪ ،‬ورّ‪:‬‬

‫هوأهو اله‬

‫يمالت د دده سد د د ى د ددا لم د ددا فإ مح د ددا رمسد د د بالي د ددا وال‬

‫‪( -5‬له د د د د د هددى احلهه د د د د دداز )[ د د د د دداف ‪ ]51:‬ور د د د د ددّ م سد د د د د د م م بالي د د د د ددا‬ ‫البها )[ي س ‪ ]11:‬ف ّ م س م م بامل ‪.‬‬

‫أ د د د د د د املص د د د د ددا‬

‫‪ ،‬مأم د د د د ددا (له د د د د د هددا‬

‫‪ ( -1‬هما هه ى)[الم ر‪.]15:‬‬ ‫‪ ( -1‬ه مىت) ين أم ‪.‬‬ ‫‪ ( -3‬هيه) ين أم ‪.‬‬

‫‪ ( -1‬هعلهى) ين أم ‪.‬‬

‫و ي د د د م د د ددا هيل د د دده ت د د د ة والكس د د ددا ّ معد د ددا‪ ،‬أو ان د د د د ب د د دده الكس د د ددا ّ‪ ،‬أو دور الكس د د ددا ّ م د د ددن‬ ‫ورش‪ ،‬باسد ددت ا أربع د د أل د دداظ المقليد ددل لد دده في د ددا‪ ،‬بد ددل لد دده ال د ددتط ق د د ال وا د دددا‪.‬‬ ‫وا اليد ددا وال د د او يقللد دده م‬

‫وراه امل اظ رّ‪:‬‬

‫‪( -5‬ال با) ين وق ‪ ،‬ور م س مم بال او‪ ،‬وهيله ت ة والكسا ّ‪.‬‬ ‫‪( -5‬م ضد د ددا ) يد د ددن وق د د د‬ ‫ان د بإمالته الكسا ّ‪.‬‬

‫الق د د د آة الك د د د ر م ص د د د با أو د د د ورا (مل يق د د د م ف عد د ددا)‪ ،‬ورد د دداا الل د د ددري‬

‫‪ ( -1‬المها) من (أو المها)[اةس ا ‪ ،]11:‬وهيله ت ة والكسا ّ‪.‬‬ ‫‪ ( -1‬م كاة) [ال ر‪ ،]11:‬ور م س مم بال او‪،‬وان د بإمالته دور الكسا ّ‪.‬‬ ‫ومع د د د الت د د ددبيه حب د د د‬

‫فتح ا‬

‫‪ .‬وقد‬

‫بق لد د دده‪ ( :‬ح د د د ) أنمد د دده فد د ددتط رد د دداه امل د د دداظ التمسد د ددع‬

‫راه الكلما لي يد أ مة ما عدارا ممما رسم باليا‬

‫يمالته‪.‬‬

‫يعد د ددا م د د ددا‬

‫شرح مقدمة ورش المصري‬

‫‪ -31‬هو أل ه ا بدهع هد را قهدللهن هوقل هأرا ه م فيه اختال م مهد ه صال‬ ‫ورش امل د ددا املتط ف د د ال اقع د د بعد ددد را وز د ددا وا د دددا‪ ،‬ورد ددّ مك د د ة ميمد ددا م قلب د د م عد ددن يد ددا‬ ‫قلد ددل م‬

‫أو مكد د د ة ألد د د ممني د ددن‪ ،‬وم د ددن أم لد د د امل قلبد د د ع د ددن ي د ددا ‪( :‬القد د د ى)‪ ،‬و(ال د د د ى)‪ ،‬و(اف د ددةى)‪ ،‬و(افد د دةاه)‪،‬‬ ‫و(أدرا )‪ ،‬و(م ى)‪ ،‬و(ن اه)‪،‬و(م ارم)‪ ،‬و(اقةاه)‪ ،‬و( ي ا)‪.‬‬ ‫ومد د د د د د ددن أم ل د د د د د د د أل د د د د د د ددا التمنيد د د د د د ددن‪ ( :‬د د د د د د د ى)‪ ،‬و(الد د د د د د ددا ى)‪ ،‬و(ال د د د د د د دع ى)‪ ،‬و(ب د د د د د د د ى)‪،‬‬ ‫و(ب د د د د د د ا م)‪ ،‬و(أخ د د د د د د ى)‪ ،‬و(أخ د د د د د د ارم) و(امخ د د د د د د ى)‪ ،‬و( د د د د د ددربى)‪ ،‬و(لليس د د د د د د ى)‪ ،‬و(للعس د د د د د د ى)‪،‬‬ ‫و(ق رى)‪ ،‬و(أس ى)‪ ،‬و(أسارى)‪ ،‬و(سكارى)‪ ،‬و(نهصارى)‪،‬‬ ‫واختل د د د د د د‬

‫عد د د د د ددن ورش ﭽﮣ ﮤ ﭼ مد د د د د ددن ق لد د د د د دده معد د د د د دداه‪ :‬ﭽ ﮜ ﮝ ﮞ ﮟ ﮠ‬

‫ﮡﮢ ﮣ ﮤ ﮥ ﮦ ﭼ[امن د د د ددا ‪ ،)31:‬فل د د د دده في د د د ددا ال ز د د د دداة التقلي د د د ددل‪ ،‬ور د د د د املق د د د دددم‬ ‫أدا ‪ ،‬وال تط‪.‬‬ ‫‪ -35‬هوهما قهدب هل را ها‬

‫س مهطه فه‬

‫صاررم والدار هاالبدهار قهدلال‬ ‫ه مهب م‬

‫ورش امل د ددا ال اقع د د د قب د ددل را متط ف د د د مكسد د د رة وز د ددا وا د دددا‪ ،‬حند د د ‪( :‬أبص د دداررم)‪،‬‬ ‫أ قل د ددل م‬ ‫و(ال د د د دددار)‪ ،‬و(امبد د د د د ار)‪،‬و(ال جد د د د دار)‪ ،‬و(الك د د د ددار)‪ ،‬و(الًّ د د د ددار)‪ ،‬و(زبم د د د ددمر)‪ ،‬و(بق ط د د د ددار)‪ ،‬و( د د د ددار)‪،‬‬

‫و(سد د د د د ددحار)‪ ،‬و(وبامسد د د د د ددحار)‪ ،‬و(واةبكد د د د د ددار)‪ ،‬و(الب د د د د د د ار)‪ ،‬و(أنصد د د د د ددار)‪ ،‬و(الق د د د د د ددار)‪( ،‬احلمد د د د د ددار)‪،‬‬ ‫(ت د د د د د د ددار )‪( ،‬ب د د د د د د دددي ار)‪( ،‬أو ارر د د د د د د ددم)‪( ،‬وأو ار)‪( ،‬دي د د د د د د دداررم)‪( ،‬الح د د د د د د ددار)‪ ( ،‬الح د د د د د د ددار)‪( ،‬ر د د د د د د ددار)‪،‬‬ ‫(أ باررم)‪( ،‬أس ارنا)‪( ،‬وأقعاررا)‪ ،‬و(أوباررا)‪( ،‬أخبار م)‪ ،‬و(امق ار)‪،‬و(ق ار)‪،‬و(الق ار)‪،‬‬ ‫م بي ا ‪:‬‬ ‫‪ -5‬يلد د د م م د ددن التقلي د ددل م قي د ددق الد د د ا وق د ددا حند د د ‪( :‬امب د د د ار)‪،‬و(ال ج د ددار)‪ ،‬و(الك د ددار)‪ ،‬و(الًّ د ددار)‪ ،‬وال‬ ‫التقليل لع وضه‪ ،‬أما ا ال صل فال ا م قق م م محا مكس رة‪.‬‬ ‫يؤئ ال ق‬ ‫‪ -1‬ال مقليل ل رش ‪:‬‬ ‫ ( هم د ددن أنص د ددار )[آ عم د د د اة‪ 11:‬و الص د د د ‪ ]53:‬م مة (أنص د ددار) خ د ددربم م ف د د د عم بض د ددم مق د د د مدرة علد د ددى‬‫ال ا ‪ ،‬والا س مل اسب اليا ُّفكس ِتا ليس لإلع ا ‪.‬‬ ‫‪( -‬فال متار)[الك‬

‫‪ ُّ]11:‬م مة ال ا لبس متط ف م‪ ،‬ي أ مة ما بعدرا يا م حماوف م للج م‪.‬‬

‫ (اا د د د د ار) [ال د د د د رى‪ ،11:‬وال د د د د تن‪ ،13:‬والتك د د د د ي ‪ ُّ]51:‬م مة ال د د د د ا ليس د د د د متط ف د د د د م‪ ،‬ي أ مة مد د د ددا‬‫بعدرا يا م حماوف م للتل ي ولعدم نطق ا وصال اللتقا السا ‪.‬‬

‫‪51‬‬

‫شرح مقدمة ورش المصري‬

‫ين هوز ه د د د د د د داة ُبال‬ ‫ين بيها ه هو ااهار هزبار ه‬ ‫ين ال هكدافد د د د ه‬ ‫‪ -31‬هوم ه اف د د د د د د د د ه‬ ‫‪ -31‬هو ااهار هم‬ ‫‪ -33‬هو هعن بدهع‬

‫اليها فهافدتهح هما همعا‬

‫ال هز ه‬

‫‪ -31‬مهد ه لسب ل‬

‫وقهدلل د د د د د ما أو قل بمربهع عال‬ ‫هعلهى فهدتط‬

‫ااهار فهاع هة‬

‫همد د د همده افدته هح د‬

‫اليها قهدلل هما هعال‬

‫مهها ااه هار قهد د د د د د د د دلل هو د د د د هده قهدلال‬

‫ين ن مته هممآل‬ ‫‪ -31‬لا اليها دو هة ااهد د د دار هواموله قل مب هس د ددى هو هزبار ه‬ ‫ورش املد د د ال د ددا بع د ددد الك د ددا‬ ‫قل د ددل م‬

‫وقعا‪ .‬ما قلل أل ل‬ ‫‪( -‬ااار)‬

‫ل د ددري ( د دداف ين) امل كد د د و(الك د دداف ين) املعد د دم‬

‫خبل ‪،‬ومها‪:‬‬

‫ي د ددن‬

‫م ضعيه من اآلي (‪ )11‬من س رةال سا ‪.‬‬

‫زبارين[املا دة‪ ]11:‬و [ال ع ا ‪.]511:‬‬‫واختلد د د أر د ددل امدا‬

‫ي يمد د د‬

‫د د د ر د دداين الل د د د مد د د‬

‫الي د ددا ‪ ،‬وامل قد د د ع د ددن ورش‬

‫ق ل د د د د د د د د د د د د د د د د د دده معد د د د د د د د د د د د د د د د د د دداه‪ :‬ﭽ ﮗ ﮘ ﮙ ﮚ ﮛ ﮜﮝ ﮞ ﮟ ﮠ ﮡ ﮢ‬ ‫ﮣﮤ ﮥﮦﮧﮨﮩﮪ ﮫﮬﮭ‬

‫ﮮ ﮯﭼ [ال سا ‪ ،]11:‬ئالئ ماار ‪:‬‬ ‫املار امو ‪ :‬أ مة ما وز اة ناق اة عن مس ي ااار با اليا فتحا ومقليالُّ أ ‪:‬‬ ‫اليا م فتط ااار‪.‬‬

‫‪-5‬فتط‬ ‫‪ -1‬مقليل‬

‫اليا م مقليل ااار‪.‬‬

‫وم يد اموزه باعتبار وز ّ الل امل م‬

‫(قي ا) يه أربع ُّ ورّ‪:‬‬

‫اليا م فتط ااار‪.‬‬

‫‪-5‬م مسب الل امل م م فتط‬ ‫‪-5‬م مد الل امل م م فتط اليا م فتط ااار‪.‬‬

‫اليا م فتط ااار‪.‬‬

‫‪ -1‬م مسب الل امل م م مقليل‬ ‫‪ -3‬م مد الل امل م م مقليل اليا م فتط ااار‪.‬‬ ‫وراا املار نقله ال ي سلطاة عن ابن اا ر‬ ‫املار ال اين‪ :‬أة ما أربع أوزهُّ رّ‪:‬‬ ‫‪ -5‬فتط‬

‫اليا م فتط ااار‪.‬‬

‫أز بته على امس ل التربي يم ‪.‬‬

‫شرح مقدمة ورش المصري‬

‫‪ -1‬فتط‬

‫اليا م مقليل ااار‪.‬‬

‫‪ -1‬مقليل‬

‫اليا م فتط ااار‪.‬‬

‫‪ -3‬مقليل‬

‫اليا م مقليل ااار‪.‬‬ ‫(قي ا) يه مثاني ُّ ورّ‪:‬‬

‫وم يد اموزه باعتبار وز ّ الل امل م‬

‫‪ -5‬م مسب الل امل م م فتحا اليا م فتط ااار‪.‬‬ ‫‪ -1‬م مسب الل امل م م فتحا اليا م مقليل ااار‪.‬‬ ‫‪ -1‬م مسب الل امل م م مقليل‬ ‫‪ -3‬م مسب الل امل م م مقليل‬ ‫‪ -1‬م مد الل امل م م فتط‬

‫اليا م فتط ااار‪.‬‬ ‫اليا م مقليل ااار‪.‬‬

‫اليا م فتط ااار‪.‬‬

‫‪ -1‬م مد الل امل م م فتط‬

‫اليا م مقليل ااار‪.‬‬

‫‪ -8‬م مد الل امل م م مقليل‬ ‫‪-1‬م مد الل امل م م مقليل‬

‫اليا م فتط ااار‪.‬‬

‫وراا املار عليه أ‬

‫اليا م مقليل ااار‪.‬‬ ‫العلما ‪ ،‬وز ى عليه أ‬

‫املص‬

‫‪ ،‬وعليه العمل البا‪.‬‬

‫املار ال الن‪:‬أ مة ما ستم أوزهُّ ورّ‪:‬‬ ‫‪ -5‬م مسب الل امل م م فتط اليا م فتط ااار‪.‬‬ ‫‪ -1‬م مسب الل امل م م فتط اليا م مقليل ااار‪.‬‬

‫اليا م مقليل ااار‪.‬‬

‫‪-1‬م مسب الل امل م م مقليل‬ ‫‪ -3‬م مد الل امل م م فتط اليا م فتط ااار‪.‬‬ ‫‪ -1‬م مد الل امل م م فتط‬ ‫‪ -1‬م مد الل امل م م مقليل‬

‫اليا م مقليل ااار‪.‬‬ ‫اليا م فتط ااار‪.‬‬

‫وراا املار ز ى عليه امل ص ر وأمباعه‪.‬‬ ‫وامل قد د د د د د د د ع د د د د د د ددن ورش‬

‫ق ل د د د د د د دده مع د د د د د د دداه‪ :‬ﭽ ﯛ ﯜ ﯝ ﯞ ﯟ ﯠ ﯡ ﯢ ﯣ‬

‫ﯤ ﯥ ﯦ ﯧ ﯨ ﯩ ﯪ ﯫ ﯬ ﭼ[املائ د د د د د د د د د د د د د د د د دددة‪ ]11:‬أ مة‬ ‫السابق ‪:‬‬ ‫وزبمارين ن ا املارب امول م‬

‫املار امو ‪ :‬أ مة ما وز اة ناق اة عن مس ي زبمارين با اليا فتحا ومقليالُّ أ ‪:‬‬

‫‪-5‬فتط‬

‫اليا م فتط زبمارين‪.‬‬

‫‪53‬‬

‫الي د د د د د د د د د د د د د د د د ددا‬

‫شرح مقدمة ورش المصري‬

‫اليا م فتط زبمارين‪.‬‬

‫‪ -1‬مقليل‬

‫املار ال اين‪ :‬أة ما أربع أوزهُّ رّ‪:‬‬ ‫‪ -5‬فتط‬ ‫‪ -1‬فتط‬ ‫‪ -1‬مقليل‬ ‫‪ -3‬مقليل‬

‫اليا م فتط زبمارين‪.‬‬

‫اليا مع قليل زبمارين‪.‬‬ ‫اليا م فتط زبمارين‪.‬‬

‫اليا م مقليل زبمارين‪.‬‬

‫‪ -38‬هوقهدلل رؤو ه اآل‬

‫لحى‬ ‫س هرة الض ه‬

‫‪ -31‬هو هسبد د د دط هو ال ا هع د د دا هوه ت ه ددا‬

‫هم ه الل د د د ديل هواقدهأ هوال هم هعار‬

‫اله‬

‫هم ه ال جم ه هيده هما هرا به انقاله‬ ‫ر د ددا‬

‫املعد د د أ مة ورق د ددا قل د ددل رؤو آ ر د دداه ال لسد د د هر الع د د د قد د د ال وا د دددا‪ ،‬ور د ددّ بةميد د د‬ ‫دحى والليد د ددل واق د د د أ واملعد د ددار والقيام د د د (ورد د ددّ املقص د د د دة بق لد د دده‪ :‬م الُّ أ ال أقسد د ددم بي د د د م‬ ‫ال د د د م‪ :‬ال ل‬ ‫ضد د د ه‬ ‫القيام د د د د د ) وس د د د ددبط (امعل د د د ددى) وال ا ع د د د ددا وع د د د ددبا (ور د د د ددّ املقص د د د د د دة بق ل د د د دده‪ :‬و ت د د د دداُّ أ و د د د د د‬ ‫ال ا ع د ددا ) والد د د جم و د دده‪ .‬ويس د ددت م د ددن رؤو آ ما د دداة ب د دده (ر د ددا)ُّ أ ض د ددمري الحا بد د د ‪ ،‬فل د دده في د ددا‬ ‫ال ز اة‪ :‬ال تط والتقليل‪ .‬وقد ورد ل‬ ‫‪ -‬رؤو آ ع‬

‫امل اض التالي ‪:‬‬

‫آيا من س رة ال ا عا من ق له معاه‪( :‬ب ارا) يه آخ ال لس رة‪ ،‬ورّ‪:‬‬

‫ﭽ ﮐﭼ[‪ ]18‬وﭽ ﮔ ﭼ[‪ ]11‬وﭽ ﮙ ﭼ[‪]12‬وﭽ ﮞ ﭼ[‪ ]11‬وﭽﮣ ﭼ[‪]15‬‬ ‫وﭽ ﮦ ﭼ[‪ ]11‬وﭽ ﯽ ﭼ[‪]31‬وﭽ ﰆ ﭼ[‪ ]33‬ﭽﰌ ﭼ[‪ ]31‬وﭽ ﰖ ﭼ[‪]31‬‬

‫‪،‬باست ا ﭽ ﰂ ﭼمحا ا را ليا له في ا يالم التقليل وز ا وا دا سا‬

‫وا ال ا ‪.‬‬

‫ ي ف اصل س رة (وال ما)‪:‬‬‫ﭽ ﭒ ﭼ [‪ ]5‬وﭽ ﭖ ﭼ[‪ ]1‬وﭽ ﭚ ﭼ [‪ ]1‬وﭽﭞ ﭼ [‪]3‬وﭽ ﭢ ﭼ [‪]1‬‬ ‫وﭽﭦﭼ [‪]1‬وﭽ ﭪ ﭼ [‪]8‬وﭽ ﭮ ﭼ[‪ ]1‬وﭽﭳﭼ[‪]2‬وﭽ ﭸ ﭼ[‪]51‬‬ ‫وﭽﭼ ﭼ[‪ ]55‬وﭽ ﮀ ﭼ[‪]51‬وﭽ ﮈ ﭼ [‪ ]51‬و ﭽ ﮐ ﭼ[‪]53‬‬ ‫وﭽﮔ ﭼ[‪.]51‬‬

‫م بي ا ‪:‬‬ ‫‪ -5‬املعتمد ددد ل د د رش ع د د مد آ املص د ددح ر د د الع د دددد امل د دددين امخ د ددري عل د ددى امرز د ددط‪ ،‬ور د د املعتم د ددد‬ ‫ع د د مد مصد ددح املدي د د ال ب ي د د ب واي د د ورش‪ ،‬وقيد ددل ي مة املعتمد ددد ل د د رش ع د د مد آ املصد ددح ر د د العد دددد‬

‫شرح مقدمة ورش المصري‬

‫املدين امو ‪.‬‬ ‫‪ -1‬امل د ددا ال د ددا مق د د د أ بالتقلي د ددل مد د ددن رؤو آ ال لس د د د هر الع د د د رد د ددّ امل د ددا امل س د د د م ي د ددا س د د د ا‬ ‫د دداة أصد د ددل ا الي د ددا أو ال د د د او‪ ،‬و ل د د د مد د ددا ورد ر د دداه ال لس د د د هر م د ددن وا اليد د ددا د ددري ال اصد د ددل مس د د د م‬ ‫وئالئ ة لم ‪ ،‬ال ب مد من مع فت ا‪ ،‬ليع‬

‫أ مة ريرا فاصل م‪ ،‬ورّ التان‪:‬‬

‫س رة ه‪:‬‬ ‫ﭽ ﮭ ﮮ ﭼ[‪ ]2‬وﭽ ﯦ ﯧ ﭼ[‪]55‬وﭽ ﭨ ﭼ[‪ ]51‬وﭽ ﭵ ﭶﭼ[‪ ]51‬و‬ ‫ﭽﮐ ﮑ ﮒ ﭼ[‪ ]11‬وﭽ ﰐ ﰑ ﰒ ﰓ ﭼ[‪ ]11‬وﭽﮮ ﮯ ﭼ[‪ ]11‬وﭽ ﯖ‬ ‫ﯗ ﯘ ﯙ ﭼ[‪ ]15‬وﭽ ﭑ ﭒ ﭓﭼ[‪ ]11‬وﭽ ﯫ ﯬ ﯭﭼ[‪ ]81‬وﭽ ﭔ‬

‫ﭕ ﭖ ﭼ[‪ ]88‬وﭽ ﯛ ﯜ ﯝ ﯞﭼ[‪ ]11‬وﭽ ﰅ ﰆ ﭼ[‪ ]18‬ي ا وق د د د د د د د د د د د د د د د ه علي د د د د د د د د د د د د د د ددا‪،‬‬ ‫ددود رأ آي د د د د ع د د د ددد امل د د د دددين امو ‪ ،‬و د د د ددري مع د د د دددود ع د د د ددد‬ ‫وﭽ ﭚ ﭛﭼ[‪ ،]11‬ورد د د دداا الل د د د ددري معد د د د م‬ ‫امل د دددين امخ د ددري‪ ،‬ف د ددإ ا اعتم د ددد لد د د رش امل د دددين امو الع د دددد فيكد د د ة ل د دده في د دده التقلي د ددل وز د ددا وا د دددا ‪،‬‬ ‫وي ا اعتمد د د ددد لد د د دده املد د د دددين امخد د د ددري‪ ،‬ور د د د د ال د د د د مازط‪ ،‬فلد د د دده فيد د د دده ال ز د د د دداة ال د د د ددتط والتقليد د د ددل‪ ،‬وﭽ ﭑ‬

‫ﭒﭼ[‪ ]553‬ي ا وق د د د د د د د د د د د د د ه علي د د د د د د د د د د د د ددا‪ ،‬وﭽ ﭜ ﭝﭼ[‪]553‬وﭽ ﮱ ﯓ ﯔ ﭼ[‪]515‬وﭽ ﯗ‬

‫ﯘ ﭼ[‪]511‬وﭽ ﯫ ﯬ ﯭ ﭼ[‪]511‬وﭽ ﰄ ﰅ ﭼ‪.‬‬

‫س د د د د د د د د رة ال د د د د د د د د جم‪ :‬ﭽ ﭼ ﭽﭼ[‪]51‬وﭽ ﮛ ﮜ ﭼي ا وق د د د د د د د د ه علي د د د د د د د ددا‪]51[ ،‬وﭽ ﯳ‬

‫ﯴ ﭼ[‪]11‬ي ا وق د د د د د د د د د د د د د د د د ه علي د د د د د د د د د د د د د د د ددا‪ ،‬وﭽ ﭱ ﭲ ﭼ[‪]12‬وﭽﯦ ﯧ ﭼ[‪]13‬وﭽ‬

‫ﰎ ﰏ ﭼ[‪]35‬وﭽ ﭢ ﭣ ﭼ[‪]31‬وﭽ ﮂ ﭼ[‪.]13‬‬ ‫س رة املعار ‪:‬ﭽ ﯟ ﯠ ﭼ[‪.]15‬‬

‫س رة القيام ‪:‬ﭽ ﮚ ﭼ[‪]3‬و ﭽﯵ ﭼ[‪]51‬و[‪]35‬و ﭽ ﮑ ﮒ ﭼفيم ضعي ا[‪]13‬و[‪.]11‬‬ ‫سد د د د د د د د د د د د د رة الما ع د د د د د د د د د د د ددا ‪:‬ﭽ ﯺ ﯻ ﭼ[‪ ]51‬و ﭽ ﭒ ﭼ[‪ ]51‬و ﭽﯝ ﯞ ﯟﭼ[‪ ]18‬ور د د د د د د د د د د د د د‬ ‫ليسد د د أ آيد د د‬

‫الع د دددد امل د دددين امخ د ددري وال‬

‫ﯰ ﭼ[‪]31‬ي ا وق ه علي ا‪.‬‬

‫ددود للكد د د ‪ .‬و ﭽ ﯯ‬ ‫الع د دددد امل د دددين امو ‪ ،‬ورد د د مع د د م‬

‫س رة امعلى‪:‬ﭽ ﯳ ﯴﭼ[‪]51‬ي ا وق ه علي ا‪.‬‬ ‫س رةالليل‪:‬ﭽ ﮨ ﮩ ﭼ[‪]1‬وﭽ ﭑ ﭒﭼ[‪.]51‬‬ ‫‪55‬‬

‫شرح مقدمة ورش المصري‬

‫ف د د دداه الكلمد د ددا ليس د د د مد د ددن رؤو اآل ف ي د د ددا ال ز د د دداة ال د د ددتط والتقليد د ددل‪ ،‬وسد د ددا وا‬ ‫الي د ددا الد د د اردة رؤو ال لسد د د هر الع د د د مقد د د أ بالتقلي د ددل قد د د ال وا د دددا‪ ،‬و د ددال وا الد د دما وية مل مك د ددن‬ ‫رأ آي ‪.‬‬ ‫هوهما بدهع هده التسك‬

‫‪ -32‬هو ه فهيّ مرأى قهدلل قدبهدي هل حمه‬

‫ال ه ق قهدلال‬

‫أخ د د ددرب أ مة ورقد د د دا قل د د ددل احلد د د د ف ‪ -‬وعد د د د ب د د دداحل ف الد د د دما واكمد د د د ة ‪ -‬م د د ددن لمد د د د (رأى) ي د د ددن‬ ‫املتحد د د‬ ‫ز د ددا ر د دداه الكلمد د د الق د د آة الك د د ر‪ ،‬ب د د د أل أة مق د د قب د ددل د د د متح د د ‪ .‬ويس د ددت‬ ‫أة يكد د د ة ض د ددمريا متص د ددال أو د ددري ض د ددمري‪ ،‬حند د د ‪( :‬رأى ب د ددا) و(رأى قميص د دده) و(رأى ن د ددارا) و(رآر د ددا‬ ‫ِتت ) و(ر ا ) و(رآه مستقما)‪.‬‬

‫وي ا وق د د د د د د (رأى) قبد د د د د ددل د د د د د د سد د د د د ددا ن حن د د د د د د ‪( :‬رأى القم د د د د د د ) و (رأى ال د د د د د ددما) و (ورأى‬ ‫اَ م د د د ة ال د د ددار) و (وي ا رأى ال د د دداين)‪ ،‬ف د د ددإ مة ورقد د د دا ي د د ددتط احلد د د د ف وص د د ددال‪ ،‬ويقلل م د د ددا وق د د دداُّ و لد د د د‬ ‫لتع لار يمال امل لسق ا مزل السا ن‪ ،‬ومقليل اكم ي ا اة مزل مقليل امل ‪.‬‬ ‫‪ -11‬هومهد هرا هة هم را‬

‫ال ه هامط ا هورا‬

‫هويا ا ه قهدلل را ه‬

‫مميال‬

‫ورش ل د ددري (الت د د راة) يد ددن أمد ددى‪ ،‬وقلد ددل أيضد ددا (را) ف د د امط ال لس د د هر الس د د ‪ ،‬و د ددا ( د ددم) ال لس د د هر‬ ‫قلد ددل م‬ ‫الس ددب ‪ ،‬واك ددا والي ددا م ددن فا د د مد د ر‪ ،‬وأم ددا اك ددا م ددن ( دده) سد د رمه‪ ،‬ور ددّ ال ددا ع ار ددا ب د د ( د د )ُّ‬ ‫س رة م ر‪ ،‬يمال ربى‪ ،‬ومل هل يمال ربى الق آة ريرا‪.‬‬ ‫أ‬ ‫‪ -15‬هوحن ردى للمتق ه القهى الا ر هدى الله هع ه قد ب هدما مهاهصال‬ ‫ي ا د دداة امل ق د د د علي د دده م ن د ددا حن د د د (ر د دددى للمتق د د د ه )‪ ،‬أو د ددري م د د د ة وبع د ددده س د ددا من حن د د د‬ ‫(القهى الا)‪ ،‬في ق على ٍّل س الق اعد املتقدم ‪:‬‬

‫ ف د ددإ ا د دداة امل د د د ة م د ددن وا الد د دما وم د ددن ف اص د ددل ال لسد د د هر وقد د د علي د دده بالتقلي د ددل وز د ددا وا د دددا‪ ،‬وية‬‫ردى‪ ،‬فىت‪ ،‬مص م ى‪ ،‬م ه‪.‬‬ ‫اة من ريمها وق عليه بال تط والتقليل‪ ،‬حن ‪ :‬ق ى‪ ،‬م ةى‪ ،‬م‬

‫ وي ا د دداة د ددري امل د د د ة م د ددن وا ال د د دما وق د د د علي د دده بالتقلي د ددل ال د ددري‪ ،‬حن د د د ‪ :‬الق د د د ى ال د ددا‪ ،‬د د د ى‬‫الدار‪ ،‬ن ى اهلل‪.‬‬ ‫ وي ا د دداة د ددري امل د د ة مد ددن وا اليد ددا د ددري ال ا يد ددا وق د د عليد دده بد ددال تط والتقليد ددل حن د د ‪ :‬رد دددى اهلل‪،‬‬‫م سى اكدى‪ ،‬وامقصا الا ‪ ،‬أ يا ال ا ‪ ،‬و ال‬

‫لتا اا ت على ا ال في ا‪.‬‬

‫شرح مقدمة ورش المصري‬

‫با ال ا ا [‪]1‬‬ ‫‪ -11‬هوهرقق لهه ال ا بدهع هد يا م هسكن هو هعن ه سهة من ل هم متهد مقباله‬ ‫يع أ مة ورقا ي قمق لل را متح بال تط أو الضم ‪ -‬ورّ الا ي لم ا ريه ‪ -‬س ا وق‬ ‫على الكلم أو وصل ا مبا بعدرا‪ ،‬وس ا ان الما مت سط أو متط ف ‪ ،‬م ن أو ري م ن ‪ ،‬و ل ي ا‬

‫التالي ‪:‬‬ ‫م ف وا مد من ال‬ ‫‪ -5‬أة يك ة قبل الما يا م سا م متصل م بالما ن ا الكلم ‪ ،‬س ا اة سك ة اليا يما أو ميتا‪.‬‬ ‫‪،‬خيدم مما‬ ‫احلّ‪ :‬هيده أون‪ ،‬والطيده ‪ ،‬في ا السيده ‪ ،‬ا هريا ‪ ،‬هخريا‪ ،‬والطيد صافا ه‬ ‫ومن أم ل ال لسك ة م‬ ‫اما م‪ ،‬عهيد ‪ .‬ومن أم ل ال لسك ة املي ‪ :‬م هرياث‪ ،‬فاملح هريا ‪ ،‬ب ريا‪ ،‬وناي ا‪ ،‬م ريا‪ ،‬ي ا‪ ،‬ق اري ا‪ ،‬فتح ي‬

‫رقب ‪ ،‬نايم مب م ‪ ،‬ب ريم‪ ،‬الكبري‪ ،‬لكبريرم‪.‬‬

‫ن ا الكلم ‪ ،‬أ أ مة مّرا‬

‫‪ -1‬أة يك ة قبل الما س ةم متصل م ا‬ ‫فاملدبدها ‪ ،‬مها ‪ ،‬اآلم وة ‪ ،‬من قهط اة‪ ،‬قا ا‪ ،‬باسهةم‪ ،‬نا هةم‪ ،‬صابهةم‪،‬‬ ‫هراعيه‪ ،‬يب رم‪ ،‬الصاب وة‪ ،‬مع روه‪ ،‬وم قد وه‪ ،‬السا ‪ ،‬م ار‪ ،‬م امر‪.‬‬ ‫م بيه‪ :‬ال يؤئ‬

‫م قيق الما أة يك ة قبل ا‬

‫س ةم ال م م‪ ،‬حن ‪ :‬خنهة‪،‬‬ ‫ه صه ‪ ،‬قاصها ‪ ،‬اآلخهة‪،‬‬

‫استعال مكس ر ‪ ،‬ما ورد‬

‫امم ل ‪.‬‬

‫يخ ا حمة ا القي د‪:‬‬ ‫‪ -5‬بقيد اليا السا‬ ‫امم ل وحن را‪.‬‬

‫ا ة عن املتح حن ‪ :‬ا يهدهة‪ ،‬ي م يهدهوة‪ ،‬يده لدوة‪ ،‬يده لد‪ ،‬فال م قمق الما‬

‫‪ -1‬وبقيد اليا املتصل ا ة عن اليا امل صل ال اقع‬ ‫ر ٍّق‪،‬‬

‫رش ال ي قمق الما‬ ‫هروضا ‪ ،‬ينمدّ هرأي ‪ ،‬ف م‬

‫لم أخ ى حن ‪:‬‬ ‫ل وأم اله‪.‬‬

‫راه‬

‫هري ‪ ،‬مق عّ رؤوس م‪،‬‬

‫لم أخ ى حن ‪ :‬على الك ار رتا ‪،‬‬

‫‪ -1‬وبقيد الكس ة املتصل ا ة عن الكس ة امل صل عن الما‬ ‫بمم هرب ‪ ،‬ويدخل ل حن ‪ :‬ب ب ة‪ ،‬بها ق ‪ ،‬به م يعدل ة‪ ،‬بهأ أخيه‪ ،‬ل قي ‪ ،‬وبهس له‪ ،‬ألهب‬ ‫صل كماُّ منمه م وره لمتاة‪ ،‬فال م قيق ل‬ ‫الب ا ُّ م مة‬ ‫اا وية امصل خطا ف م م‬

‫وأم اله‪.‬‬

‫‪57‬‬

‫شرح مقدمة ورش المصري‬

‫‪ -11‬هوهمل يدهه بدهع هد ال هكس فهصال م هسك ا س هى الصاد ها‬

‫قا مه هكماله‬

‫م سا من فإ مة ورقا ال يتقيد اا السا ن وال يعتربه‬ ‫املع ‪ :‬ي ا وق ب الكس املتصل وب الما‬ ‫فاصال و از ا حي دوة م قيق الما ‪ ،‬س ا أ ان ال ا مت سط أم متط ف ‪ .‬وأم ل ل ‪ :‬و هر ‪،‬‬ ‫ه ‪ ،‬املدحها ‪ ،‬اة هام‪ ،‬يزهامّ‪ ،‬سد هرة‪ ،‬ع وة‪ ،‬الصاب وة‪ ،‬يصلوة‪ ،‬مه لوة‪ ،‬الا ‪ ،‬السح ‪ ،‬صذ ‪،‬‬

‫الرب‪ ،‬مه لوة‪.‬‬ ‫ليا ل‬ ‫وي ةأل الكس الا ي صل بي ه وب الما‬ ‫يك ة متصال بالما وال ما لم وا دة ما‬ ‫لم أخ ى امت الةقيق‪ ،‬حن ‪ :‬ما اة أب‬

‫وي ا ابتد‬

‫م سا من ما ي ةأل‬

‫الكس امل ص ‪ ،‬ور أة‬

‫امم ل السابق ‪ .‬فإة اة الكس‬

‫أمهأ هس ‪ ،‬ية ام ؤ‪ ،‬وية امهأةم خاف ‪.‬‬

‫لم والما‬

‫اه الكلما ‪ :‬امهأ‪ ،‬ام ؤ‪ ،‬امهأة‪ ،‬فلم را اِتا م مة مه ِتا وية ان متصل بالكلم ‪ ،‬يالم‬

‫بالسا ن بعدرا ف ّ عارض م‪ ،‬و ت ا عارضم ال ‪.‬‬ ‫أ محا مه ة وصل زّ ا للت ل‬ ‫صل لل طق م‬

‫السا ن ئالئ من و االستعال ‪ ،‬فاعتربرم مانع من م قيق ال ا ن ا لق ِتا‬ ‫واست ال ا م من احل‬ ‫م‬ ‫ف ّ و م صي م‪ ،‬وراه احل و رّ‪:‬‬ ‫الصاد‪ ،‬وقد وقع‬ ‫‪ -5‬م‬

‫ست م اض ‪( :‬يص ا)[البق ة‪( ،]111:‬يصهرم) [امع ا ‪( ،]518:‬مص ا)‬

‫امل ة[البق ة‪( ،]15:‬مبصه ) ري امل ة[ ي نا‪( ،]18:‬مصه ) أيضا[ي س ‪ ،15،22:‬وال خ ‪.]15:‬‬ ‫‪ -1‬الطما ‪،‬‬

‫م ضع ‪( :‬قط ا)[الك‬

‫‪ -1‬القا ‪،‬‬

‫م ض وا د ال ري‪ :‬و(وق ا)[الااريا ‪.]1:‬‬

‫السا‬ ‫ويست من و االستعال م‬ ‫فع مل معامل‬ ‫ي وق‬

‫‪( ،]21:‬فطه )[ال وم‪.]11:‬‬

‫بعد س‬

‫ا ا ُّ ن ا لضع ا بسب اكما واالن تايف‪،‬‬

‫و االست ا ف قق مع ا‪ .‬وقد وقع ا ا سا‬

‫الق آة‪ ،‬ور‬

‫امل اض الست التالي ‪:‬‬

‫ ﭽ ﭳ ﭴ ﭵ ﭶ ﭼ [البق ة‪.]11:‬‬‫‪ -‬ﭽ ﮂ ﮃ ﮄ ﮅ ﮆ ﮇﭼ [البق ة‪.]158:‬‬

‫بعد س‬

‫ل ري (يخ ا )‬

‫شرح مقدمة ورش المصري‬

‫ ﭽ ﭲ ﭳ ﭴ ﭵ ﭶﭼ [البق ة‪.]131:‬‬‫ ﭽ ﯡ ﯢ ﯣ ﭼ[الت ب ‪.]51:‬‬‫ ﭽ ﮛ ﮜ ﮝ ﭼ [املمتح ‪.]2:‬‬‫‪ -‬ﭽ ﮂ ﮃ ﮄ ﮅ ﮆ ﭼ [ن يف‪.]51:‬‬

‫‪ -13‬هو ا عج هم‬

‫الم هك ر هم ي هرم‬

‫امعجمّ‪ ،‬و ل‬ ‫االسم‬ ‫م‬

‫ورش الما‬ ‫فلم م‬ ‫وليا الق آة ري راه ال مالئ ‪.‬‬

‫فهد ه لم هوبالتد قيق‬

‫هقهر مهال‬

‫(يبهريم)‪ ،‬و(يسها يل)‪ ،‬و(عمهاة)‬

‫الةقيق ل ق ع ا م ت‬ ‫وفلم ا أيضا ي ا مك ر و اة مق اموه م ما م‬

‫س أل اظ رّ‪:‬‬

‫أو مضم م م‪ ،‬وية فصل بي ما بمل ‪ ،‬وقد ورد ل‬

‫ي م اضع ا‪،‬‬

‫بعد س ‪ ،‬بي ما ال اني م ت م‬

‫ (ضهارا)[البق ة‪ ،115:‬والت ب ‪.]518:‬‬‫ (مد هرارا)[امنعام‪ ،1:‬ور د‪ ،11:‬ون يف‪.]55:‬‬‫‪( -‬فهارا)[الك‬

‫‪ ،51:‬وام ا ‪ ،51:‬ون يف‪.]1:‬‬

‫ (يسهارا)[ن يف‪.]2:‬‬‫ (ال هار)[ام ا ‪.]51:‬‬‫ورش الما ال‬ ‫وفلم م‬ ‫ع‪.‬‬ ‫أعجمّ‪ ،‬وقيل ينه ع م‬ ‫م‬

‫ق له معاه‪( :‬ي هرهم ا العماد)[ال ج ‪ .]8:‬وأ‬

‫العلما على (ي هرهم)‬

‫ورقمدق الما اموه من ل ري (ب ه هر)[امل سال ‪ ]11:‬مبعا لةقيق ال ا ال اني املكس رة وصال‪ ،‬ورقق ال ا‬ ‫ال اني وق ا مبعا لةقيق ال ا اموه‪.‬‬

‫‪59‬‬

‫شرح مقدمة ورش المصري‬

‫‪ -11‬هوهوز اة‬

‫ا هوسةا هو ج د د د ا أهمد د ا أهيضا هوو را ص د د د ا مدقب د دال‬

‫‪ -11‬هو ه يد د د ا هة أهيض ددا ع د د د د د هد مهد ه لسب‬

‫فهال مهد قي د د د د د هق‬

‫ا اعد د د دتهال‬

‫الةقيق سب لما ُّ ست م م ا على و ة‪( :‬فعال)‪ ،‬وقع في ا الما‬ ‫ورد عن ورش ال ز اة التم ليم و م‬ ‫م سا من مست مل‪ ،‬وراه الكلما س م مي ورودرا‬ ‫الم الكلم ‪ ،‬ورّ م ت م م ن م‪ ،‬وقبل الما‬ ‫املصح ‪:‬‬ ‫ي م اضع ا الق آة‪ ،‬وعددرا أ د ع م ضعا‪.‬‬ ‫ ( ا)‬‫‬‫‬‫‬‫‪-‬‬

‫(يم ا)[الك ‪.]85:‬‬ ‫((سةا)[الك ‪.]21:‬‬ ‫((و را)[ ه‪.]511:‬‬ ‫( ج ا)[ال قاة‪ 11:‬و ‪.]11‬‬

‫ (ص ا)[ال قاة‪.]13:‬‬‫السابع ‪ ( :‬ه يدهاة)[امنعام‪.]85:‬‬ ‫والكلم م‬ ‫الكلما الس اموه‬

‫و الت ليم ر ال زه املقدم أدا راه الكلما السب ‪ ،‬وهت م قيق الما‬ ‫( ا وبابه) م م سب البد ‪ .‬ف ّ ق له معاه‪:‬ﭽ ﮡ ﮢ ﮣ ﮤ ﮥ ﮦ ﮧ‬ ‫ﭼ[البق ة‪ ]111:‬ازتم بد م ‪ ،‬ورا م‬ ‫رّ‪:‬‬

‫الةقيق‪ ،‬واموزه ااا ة من ازتماع ما س م‬ ‫في ا التم ليم و ه‬

‫‪ -5‬قص البد وم ليم الما ‪.‬‬ ‫‪ -1‬قص البد وم قيق الما ‪.‬‬ ‫‪ -1‬م سب البد وم ليم الما ‪.‬‬ ‫‪-3‬م مد البد وم ليم الما ‪.‬‬ ‫‪ -1‬م مد البد وم ليم الما ‪.‬‬ ‫فإة ازتم مع ما ا يا ما‬

‫ق له معاه‪:‬ﭽ ﮁ ﮂ ﮃ ﮄ ﮅ ﮆ ﮇ‬

‫ﮈﭼ [امنبيا ‪ ]31:‬فإ مة اموزه ااا ة من سبع م رّ‪:‬‬

‫شرح مقدمة ورش المصري‬

‫‪ -5‬قص البد وفتط ا اليا وم ليم الما ‪.‬‬ ‫‪ -1‬قص البد وفتط ا اليا وم قيق الما ‪.‬‬ ‫‪ -1‬م سب البد ومقليل ا اليا وم ليم الما ‪.‬‬ ‫‪-3‬م مد البد وفتط ا اليا وم ليم الما ‪.‬‬ ‫‪ -1‬م مد البد وفتط ا اليا وم قيق الما ‪.‬‬ ‫‪ -1‬م مد البد و مقليل ا اليا وم ليم الما ‪.‬‬ ‫‪ -8‬م مد البد و مقليل ا اليا وم قيق الما ‪.‬‬ ‫االستعال بدهعد فه يه ال مدهقق هوف ق فيه خل م ههمال‬

‫‪ -18‬هوهما ه‬

‫استعال متصل‪ ،‬ومل يق الق آة بعد الما من‬ ‫الةقيق ويتع الت ليم ي ا وق بعد الما‬ ‫هت م‬ ‫الما أة مك ة سا أو متح‬ ‫الصاد‪ .‬ويست‬ ‫راه احل و يال أربع م رّ‪ :‬القا والطما و م‬ ‫الضاد و م‬ ‫وية فص هل بي ما بمل ُّ م مة امل ازم ري ص ‪.‬‬ ‫املتح فقد زا بعدرا من و االستعال ال مالئ التالي ‪:‬‬ ‫مأما الما ه‬ ‫‪ ،]81:‬و(ال هاق)[القيام ‪ ،]11:‬و(اةقهاق)[ص‪.]51:‬‬

‫‪ -5‬القا‬

‫‪( :‬فهاق)[الك‬

‫‪ -1‬الطما‬

‫‪ :‬صهاأل ين ورد‬

‫الق آة مع فا وم ك ا‪.‬‬

‫الضاد ‪( :‬أو يعهاضا)[ال سا ‪ ،]511:‬و(يعهاض م)[امنعام‪.]11:‬‬ ‫‪ -1‬م‬ ‫و مأما ال ا السا‬

‫فقد زا بعدرا من و االستعال ال الئ التالي ‪:‬‬

‫‪ -5‬القا‬

‫‪( :‬ف قه )[الت ب ‪.]511:‬‬

‫‪ -1‬الطما‬

‫‪( :‬ق ها ) [امنعام‪.]8:‬‬

‫صاد) [ال ج ‪.]53:‬‬ ‫‪ -1‬م‬ ‫صادا) [ال بم‪ ،]15:‬و(لبامل ه‬ ‫صادا) [الت ب ‪ ،]518:‬و(م ه‬ ‫الصاد ‪( :‬أو ير ه‬

‫‪61‬‬

‫شرح مقدمة ورش المصري‬

‫لم و اة‬ ‫لم وا دة‪ ،‬فإة ان الما‬ ‫االستعال‬ ‫ان الما م‬ ‫ي ما‬ ‫م بيه‪:‬‬ ‫لم بعدرا‪ ،‬فال اعتبار حل االستعال راه احلال ‪ ،‬فةقمدق الما س ا وق‬ ‫االستعال‬ ‫ص حا)‪،‬‬ ‫االستعال بعد ا ل حن ‪ ( :‬صه صدوررم)‪ ،‬أو وق بعد الما مباق ة‪ ،‬حن ‪( :‬الا ه ه‬

‫و(املدئد قم)‪ ،‬و(لت ا هر قهد ما)‪.‬‬

‫و ال ا م أ مة را (ف ق)[ال ع ا ‪ ]11:‬في ا ال ز اة الت ليم والةقيق‪ ،‬وراا احلكم ل رش ولحريه‪.‬‬ ‫االستعال ‪.‬‬ ‫االستعال بعدرا‪ ،‬ومن رقمدق ا فلكس‬ ‫فمن فلم ا فل ق ع‬

‫شرح مقدمة ورش المصري‬

‫باب الالمات[‪]3‬‬ ‫صال‬ ‫‪ -11‬هوع هد سك ة الصاد أو ها ه ا هو ها أو ال ه تط هلري فهدت هط الم ه ‪ :‬ي ه‬ ‫ورش بتحليري الالم امل ت‬ ‫ان د م‬

‫ي ا وقع بعد أ د ئالئ‬

‫أة مك ة م ت أو سا ‪ ،‬وال ف ق ب أة مك ة الالم‬ ‫ال ‪ .‬ومن أم لت ا‪:‬‬

‫الصاد أو الطما أو ال ما ‪ ،‬ب أل‬ ‫و رّ‪ :‬م‬ ‫أو م ددة‪ ،‬أو أة يك ة ما قبل ا‬

‫ص هل)‪( ،‬فيصله )‪،‬‬ ‫م‬ ‫صله )‪( ،‬ي ه‬ ‫ص هل هال )‪( ،‬فه ه‬ ‫صله هط)‪( ،‬فه ه‬ ‫ص هالِتم)‪ ( ،‬ه‬ ‫صله هام )‪ ( ،‬ه‬ ‫الصاد‪( :‬الص هالة)‪ ( ،‬ه‬ ‫صلى)‪( ،‬مصلهى)‪( ،‬يهص هالرا)‪( ،‬اةص هاليف)‪( ،‬يص هال ا)‪( ،‬وفهص هل‬ ‫صل ى ) ‪ ( ،‬م ه‬ ‫يصلب ا)‪ ( ،‬ه‬ ‫صلهب ه)‪( ،‬أو ه‬ ‫(وما ه‬ ‫ا طا )‪.‬‬

‫الطما ‪( :‬الط هالق)‪( ،‬واملطهلقا )‪ ( ،‬هلقتم)‪ ( ،‬هل هق ا)‪( ،‬فانطهلهقا)‪( ،‬فا له )‪( ،‬بهطه هل)‪( ،‬معطله )‪( ،‬مطله‬ ‫ال ج )‪.‬‬ ‫ال ما ‪ ( :‬هلهم)‪ ( ،‬هلهم ا)‪( ،‬وما هلهم ارم)‪( ،‬وما هلهم م)‪( ،‬ي ا أ لهم)‪( ،‬ب هالم)‪ ( ،‬هل )‪ ( ،‬هل وز ه)‪،‬‬ ‫والالم اموه من ( هلل ا علي م) ومن (في لهلن)‪( ،‬ومن أ لهم)‪( ،‬ال ي لهم ة)‪.‬‬ ‫يخ ا حمة ا القي د‪:‬‬ ‫أل من ق وأل محلي ا‪ ،‬و ل ‪:‬‬ ‫ال مدحهلري الالم ي ا اختل ق م‬ ‫‪ -5‬ي ا وقع بعد أ د احل و ال مالئ ومل مكن م ت‬ ‫صا ‪.‬‬ ‫صل ه‬ ‫ه‬

‫مصلبهد كم ‪ ،‬هل ه ‪،‬‬ ‫صل ة‪ ،‬فهطهلذ‪ ،‬ه‬ ‫‪ ،‬حن ‪ :‬ي ه‬

‫‪ -1‬ي ا مل ي تط أو ي هسكن ما قبل ا‪ ،‬حن ‪ :‬ال لل ‪ ،‬فصله ‪.‬‬ ‫ضلهل ا‪ ،‬هخلهط أ‪ ،‬هخلهص ا‪.‬‬ ‫‪ -1‬ي ا اة قبل ا ري احل و ال مالئ ‪ ،‬حن ‪ :‬ه‬ ‫‪ -3‬ي ا اة أ د احل و ال الئ بعدرا ال قبل ا‪ ،‬حن ‪:‬له هى‪ ،‬له هسلطه م‪.‬‬ ‫‪ -1‬ي ا فص هل بي ا وب أ د احل و ال مالئ حب‬ ‫فسيم كم ا‪.‬‬

‫س ى امل ‪ ،‬حن ‪ :‬ه ال‪ ،‬فإة اة ال اصل أل م‬

‫‪63‬‬

‫شرح مقدمة ورش المصري‬

‫صاال اخد ماله م ه هما‬ ‫‪ -12‬هو ها ه هم يهصا هحلها هم ف ه‬ ‫‪ – 11‬هوقهد فهضل ا التد ليم هواعلهم بمنه‬ ‫اختل عن ورش‬ ‫‪ ( -5‬ها ه )‪ ،‬وقد زا‬

‫ال ه ق يهسكن فهاعقال‬ ‫رق د هدق مس هجال‬

‫يل احله‬ ‫ي ها أم ه‬

‫ئالث لما ‪ ،‬ورّ‪:‬‬ ‫ئالئ م اض ‪:‬‬

‫ (أفطا عليكم الع د)[ ه‪.]11:‬‬‫ ( ىت ا علي م العم )[امنبيا ‪.]33:‬‬‫ (فطا علي م اممد)[احلديد‪.]51:‬‬‫‪ -1‬يهصا هحلها‪ ،‬وقد زا‬

‫م ض وا د‪( :‬فال ز ايف علي ما أة يهصا هحلها)[ال سا ‪.]511:‬‬

‫صاال‪ ،‬وقد زا‬ ‫‪ -1‬ف ه‬

‫فصاال)[البق ة‪.]111:‬‬ ‫م ض وا د‪( :‬فإة أرادا ه‬

‫فل رش‬

‫الالم وز اة‪ :‬التم ليم والةقيق وصال ووق ا‪ ،‬والت ليم م ض مل‪.‬‬

‫واختل ع ه أيضا فيما مط ف المه امل ت‬ ‫س لما ‪ ،‬ورّ‪:‬‬ ‫زا ل‬

‫ال اقع بعد أ د ام‬

‫ص هل) [البق ة‪ 18:‬و ال عد‪ 15:‬و ‪.]11‬‬ ‫‪( -5‬أة ي ه‬ ‫ص هل) [البق ة‪.]132:‬‬ ‫‪( -1‬ولهدما فه ه‬ ‫‪( -1‬وقد فهص هل لكم) [امنعام‪.]552:‬‬ ‫‪( -3‬وبهطه هل ما ان ا يعمل ة) [امع ا ‪.]551:‬‬ ‫‪ ( -1‬هل وز ه) [ال حل‪ 11:‬واللخ ‪.]58:‬‬ ‫‪( -1‬وفهص هل ا طا )[ص‪.]52:‬‬ ‫فإ ا وق‬

‫على أ م من الكلما املا رة ف ّ الالم وز اة‪:‬‬

‫ال مالئ وسك‬

‫لل ق ‪ ،‬وقد‬

‫شرح مقدمة ورش المصري‬

‫امو ‪ :‬الت ليم اعتدادا بامصل‪ ،‬وللدالل على ا ال صل‪ ،‬ور املقدم‪.‬‬ ‫ال اين‪ :‬الةقيق اعتدادا بالعارض‪.‬‬ ‫رق د هدق مس هجال) يع‬

‫يل احله‬ ‫وق ال ا م‪ ( :‬هواعلهم بمنه ي ها أم ه‬ ‫محما‬ ‫اة الما أو را ُّ م مة التم ليم ( الما ) والتحليري ( الالم) ال تمعاة الق ا ة م التمقليل م‬ ‫في ا ال تط والتمقليل‬ ‫ضداة‪ .‬ولبياة راه القاعدة فيما رت ل بالالم نق ‪ :‬ي ا وق بعد الالم أل‬ ‫فحكم ا رواي ورش يعتمد على م قع ا‪:‬‬ ‫ ي ا مل مكن الكلم الا في ا الالم رأ آي ‪ ،‬وقد ورد ل‬‫صل ى )‬ ‫‪( -5‬م ه‬

‫أة احل‬

‫ي ا أميل تم م قيقهُّ س ا‬

‫ست أل اظ رّ‪:‬‬

‫صلى)[البق ة‪ ،]511:‬ا ال ق علي ا‪.‬‬ ‫ق له معاه‪( :‬و ماختاوا من مقام يب اريم م ه‬

‫‪( -1‬يهص هال هرا) ق له معاه‪( :‬يهصالرا مام ما مد را)[اةس ا ‪ ،]51:‬و ق له‪( :‬ال يهصالرا يالم‬ ‫امققى)[الليل‪.]51:‬‬ ‫صلمى )‬ ‫‪( -1‬وي ه‬ ‫‪ :‬مهصلهى)‪.‬‬

‫صلمى هسعريا)[االن قاق‪ ( ،]51:‬ما‬ ‫ق له معاه‪ ( :‬وي ه‬

‫رواي ورش‪ ،‬ورّ‬

‫‪( -3‬يهصلهى)‬

‫ق له معاه‪( :‬الا يهصلى ال ار الكربى)[امعلى‪ ،]51:‬ا ال ق علي ا‪.‬‬

‫‪( -1‬مهصلهى)‬

‫ق له معاه‪( :‬مصلهى نارا امي )[الحاقي ‪.]3:‬‬

‫‪ ( -1‬هسيهصلهى)‬

‫رواي‬

‫ق له معاه‪ ( :‬هسيهصلى نارا ا ك ) [املسد‪.]1:‬‬

‫الةقيق الالم‪ .‬والتمحليري الالم ال يتم مى‬ ‫فل رش راه الكلما ال تط والتمقليل امل ‪ ،‬والتمحليري و م‬ ‫م مقليل امل لت اف مها فال تمعاة الق ا ة‪ ،‬وراا مدما ال خال فيه ب أرل امدا ‪ .‬وب ا عليه‬ ‫يتع م الالم‪ :‬التحليري م ال تط امل ‪ ،‬والةقيق م اةمال امل ‪ .‬و ين ي مبب ال تط والتقليل‬ ‫اليا ي مب مد البد ‪ ،‬في بحّ ملن يق أ ل رش أة يال ري الكلما املا رة ما يلّ‪:‬‬ ‫‪ -5‬م قص البد يتع محليري الالم م ال تط‬

‫اليا يم ‪.‬‬ ‫اليا يم ‪.‬‬

‫‪ -1‬م م سيب البد يتع م قيق الالم م التقليل‬ ‫‪ -1‬م مد البد يم وز اة‪:‬‬ ‫‪65‬‬

‫شرح مقدمة ورش المصري‬

‫امو ‪ :‬محليري الالم م ال تط‬

‫اليا يم ‪.‬‬

‫اآلخ ‪ :‬م قيق الالم م التمقليل‬

‫اليا يم ‪.‬‬

‫ ي ا ان الكلم الا في ا الالم رأ آي ‪ ،‬وقد ورد ل‬‫ئالث س هر رّ‪:‬‬

‫صل ى )‬ ‫لم ( ه‬

‫ئالئ م اض من‬

‫صلى)[القيام ‪.]15:‬‬ ‫صد هق وال ه‬ ‫‪( -5‬فال ه‬ ‫‪( -1‬و‬

‫فصلى)[ امعلى‪.]51:‬‬ ‫اسم ربه ه‬

‫صلى)[العلق‪.]51:‬‬ ‫‪( -1‬عبدا ي ا ه‬ ‫ف اه الكلم مقلل أل ا ق ال وا دا‬

‫محا رأ آي ‪ ،‬وليا ل رش‬ ‫م اضع ا ال مالئ م‬

‫الالم ميال الةقيق‪.‬‬

‫شرح مقدمة ورش المصري‬

‫باب ياءات اإلضافة [‪]7‬‬

‫يددا اةضدداف اصددطاليف الق د ا ‪ :‬رددّ اليددا ال ا دددة ع دن ب ي د الكلم د الدال د علددى املددتكلم ‪ .‬ومك د ة‬ ‫متصل ضمريا ب خ االسم وال عل واحل ‪:‬‬ ‫ فم ا ما امصل باالسم‪ :‬أخّ‪ ،‬سبيلّ‪ ،‬م فيقّ‪ ،‬نعما‪ ،‬بيا‪ ،‬وز ّ‪،‬‬‫ وم ا ما امصل بال عل‪ :‬أرادين‪ ،‬أو ع ‪ ،‬فط ‪ ،‬ليبل ين‪ ،‬ممم وين‪ ،‬م ‪.‬‬‫يين‪ ،‬ون‪ ،‬ع‪ ،‬معّ‪.‬‬ ‫‪ -‬وم ا ما امصل باحل ‪ :‬م‬

‫‪.‬‬

‫اخ ا حمة ا القي د‪:‬‬ ‫‪ -5‬خ بقيد "الما دة " اليا امصليم الا مك ة مكداة الدالم مدن الكلمدا الدا مد ة سد ا اند امسدا‬ ‫ين‪ ،‬وية أدر ‪ ،‬سد و ‪ .‬وخد أيضدا اليدا الدا‬ ‫ين‪ ،‬ألق هدّ م‬ ‫حن ‪ :‬الم اصدّ‪ ،‬الد مداعّ‪ ،‬أو فعدال‪ ،‬حند ‪ :‬وأو هدّ م‬ ‫اممسددا املب م د الددا ال م د ة‪ ،‬حن د ‪:‬المددا ‪ ،‬الد مدال ‪ ،‬ويددا رددّ‪.‬‬ ‫مك د ة مددن ب ي د الكلم د وأص د كا‪ ،‬و ل د‬ ‫دط أة يقددا كددا يددا م أصددليم م‪ ،‬و الكلمددا الددا ال‬ ‫فاليددا الكلمددا الددا مد ة يقددا كددا الم ال عددل‪ ،‬ويصد م‬ ‫م ة يقا كا يا م أصليم م‪.‬‬ ‫د ٍّدل م ددن‪ :‬د امل ددا الس دامل‪ ،‬حن د (واملقيم ددّ الص ددالة)‬ ‫‪ -1‬وخ د بقي ددد "ال مدالم د عل ددى امل ددتكلم" الي ددا‬ ‫و( اض د املسددجد احل د ام) و( دداملّ أن س د م)‪ ،‬واملؤن د امللا ب د ‪ ،‬حن د ‪( :‬فكلددّ واق د ع وق دم عي ددا) و‬ ‫(فق ن) و(فاق ا وار عّ واسجد ) و(فادخلّ)‪.‬‬ ‫(فط د ين)‪ :‬فط د ه فط د ه ‪ ،‬و‬ ‫الض دمري و اف ده مكاحدداُّ فتق د‬ ‫و عالم د يددا اةضدداف صددح ي ددال رددا م‬ ‫دط لد‬ ‫(ضدي ّ)‪ :‬ضددي ه وضددي ه ‪ ،‬و ( م‬ ‫يين)‪ :‬ينمده وينمد ه ‪ ،‬و (ن)‪ :‬لدده ولد ه ‪ .‬مأمدا اليددا امصدليم فددال يصد م‬ ‫حن ‪( :‬وق ) و(فادخلّ)‪.‬‬ ‫ويددا ا اةضدداف الق د آة قسددماة‪ :‬يمددا مددد مم في ددا ماقبل ددا‪ ،‬حن د ‪ :‬لددد ‪ ،‬وعلددّ‪ ،‬ين‪ ،‬وال م ددا فتح ددا‪،‬‬ ‫ويمددا ددري مددد م‪ .‬وردداا امخددري فبدده لحتدداة فاقدديتاة القد آة ومهددا‪ :‬اةسددكاة وال ددتط‪ .‬واليددا ا ال اقعد‬ ‫م‬

‫الق آة من راا القسم ‪ 181‬يا ‪ ،‬ورّ على ئالئ أقسام‪:‬‬ ‫‪ -5‬قسد د مدم مت د د مدق علد ددى يسد ددكانه‪ ،‬ور د د ام ل د د ‪ ،‬ي يبل د د ‪ ،111‬حن د د ‪( :‬يين زاعد د مدل) و(الد ددا خلق د د )‬ ‫و(والددا يطعمد ) و(يعبدددون ) و(ال ي د ة ع قددي ا) و(فاسددتجبتم ن) و(وأين فضددلتكم علددى العددامل )‬ ‫و(أو أرادين ب ت ) و(فمن مبع فإنه م )‪.‬‬ ‫دا الدا) و(أروينه الداين) و(بلحد ه الكددرب)‬ ‫‪ -1‬قس مدم مت مدق علدى فتحده‪ ،‬ورد قلي مدل‪ ،‬ي يبلد ‪ ،21‬حند ‪( :‬نعم ه‬ ‫سا اهلل) و(أ سن م ا ه ) و(رؤيا ه ) و(ردا ه )‪.‬‬ ‫و( ه‬ ‫قسم تل م فيه ب ال تط واةسكاة‪ ،‬ويبل ‪ ،151‬ور راز م يه اختال كجدا العد ‪ ،‬والبدا‬ ‫‪ -1‬م‬ ‫معق مد كاا القسم‪.‬‬ ‫ويدا ا اةضدداف‬

‫سد احلد و الددا بعدددرا‪ :‬ف ددّ ميمدا أة يكد ة بعدددرا مهد ةم أو د م آخد ريرددا‪ ،‬فددإة‬ ‫‪67‬‬

‫شرح مقدمة ورش المصري‬

‫اة بعدرا مه ةم ف ّ ميما أة مك ة مه ة قط أو مه ة وصل‪ .‬فإة ان مهد ة قطد فل دا مدن يدن ت دا‬ ‫ئالئ د أ د ا ُّ ف ددّ ميمددا أة مك د ة م ت د أو مكس د رة أو مضددم م ‪ .‬وية ان د مه د ة وصددل ف ددّ ميمددا أة‬ ‫مك ة مق ون بالم التع ي أو ال مك ةُّ ف اه ستم أن اع م صيل ا التان‪:‬‬

‫‪ -5‬أة يك ة بعدرا مه ة قط م ت‬ ‫يين أهخا ‪.‬‬ ‫أهعلم‪ ،‬م‬

‫يين‬ ‫‪ ،‬ورّ ام ل ‪ ،‬وعدد امللتل فيده م دا مسد م ومسدع ة‪ ،‬حند ‪ :‬م‬

‫‪ -1‬أة يكد ة بعدددرا مهد ة قطد مكسد رة‪ ،‬وعدددد امللتلد فيدده م ددا ائ دداة وتسد ة‪ ،‬حند ‪ :‬أمد يه اهلل‪،‬‬ ‫يد يلي ‪.‬‬ ‫يين أريددد‪ ،‬عددااع‬ ‫‪ -1‬أة يكد ة بعدددرا مهد ة قطد مضددم م ‪ ،‬وعدددد امللتلد فيدده م ددا ع د يددا ا ‪ ،‬حند ‪ :‬م‬ ‫أصي به‪.‬‬ ‫‪ -3‬أة يك د ة بعدددرا مه د ة وصددل مق ون د بددالم التع ي د ‪ ،‬وعدددد امللتل د فيدده م ددا أرب د ع د ة يددا ‪ ،‬حن د ‪:‬‬ ‫ع د ال امل ‪ ،‬رع الما ‪.‬‬ ‫‪ -1‬أة يكد ة بعدددرا مهد ة وصددل ددري مق وند بددالم التع يد ‪ ،‬وعدددد امللتلد فيدده م ددا سددب يددا ا ‪ ،‬حند ‪:‬‬ ‫أخّ اقدد‪ ،‬يا ليت اختا ‪.‬‬ ‫‪ -1‬أة يكد ة بعدددرا د م ددري اكمد ة‪ ،‬وعدددد امللتلد فيدده م ددا ئالئد ة يددا ‪ ،‬حند ‪ :‬بيددا للطددا‬ ‫نعج م‪.‬‬ ‫‪ -15‬هويده تهط ع هد اكهم هري هروين ي‬ ‫‪ -11‬هوأهرين هومهد هت د د د د امبع مبهد د د هره‬ ‫‪ -11‬هو ريد د د دا يهدع نده د د د هوبحيبه د د د د د‬

‫‪ ،‬ون‬

‫وين هومهد ت أهال ادع ة تال‬ ‫صدق ه أهن ين هوأهخ د د د د مه يه‬ ‫يه‬ ‫ه اا ه ب هع د أهو‬

‫ام ة يدعتهال‬

‫أخددرب أ مة ورقددا ق د أ ب ددتط ددل يددا يضدداف ي ا دداة بعدددرا مه د قط د ‪ ،‬س د ا دداة اكم د م ت ددا حن د ( ي مينه‬ ‫أهعلددم)‪( ،‬ي هينه أهخلددق)‪ ،‬أو مكس د را حن د (م د ه ين د )‪( ،‬و د ينه يه)‪ ،‬أو مضددم ما حن د (وي مينه أعيددارا)‪( ،‬يينه‬ ‫ا ع ة يا فمس هكه ا ورى‪:‬‬ ‫أريد)‪ ،‬واست من ل‬

‫‪ ( -5‬هروين أهقتل)‬ ‫‪( -1‬فا وين أه‬

‫اف ‪.‬‬

‫م)‬

‫‪( -1‬م ت م أهال)‬ ‫‪( -3‬ادع ين أهستج )‬

‫البق ة‪.‬‬

‫الت ب ‪.‬‬ ‫اف ‪.‬‬

‫شرح مقدمة ورش المصري‬

‫‪( -1‬أرين أهن )‬

‫االع ا ‪.‬‬

‫‪( -1‬وم ت أه ن)‬

‫ر د‪.‬‬

‫‪( -8‬فامبع أهرد )‬

‫م ر‪.‬‬

‫‪( -1‬يصدق يىن)‬

‫القص ‪.‬‬

‫‪( -2‬أن ين يه )‬

‫امع ا ‪ ،‬واحلج ‪ ،‬وص‪.‬‬

‫‪( -51‬أخ م يه )‬

‫امل افق ة‪.‬‬

‫‪( -55‬و ريا يىن )‬

‫ام قا ‪.‬‬

‫‪( -51‬مدع ن يه ال ار) و(مدع ن يليه) المها‬ ‫‪( -51‬يدع ن يليه)‬

‫يس ‪.‬‬

‫‪( -53‬بع د أو )‬

‫البق ة‪.‬‬

‫‪(-51‬أم ين أف غ)‬

‫الك‬

‫اف ‪.‬‬

‫‪.‬‬

‫‪ -13‬هويده تهط هم ع‬

‫هوقهد مّ ونده سّ د ر بهدعد‬

‫هم ال ه صل فافد ه م هحمهصال‬

‫ع‬ ‫وي ددتط ي ددا اةض دداف ي ا دداة بع دددرا مهد د وص ددل مقد د وة ب ددالم التمع يد د حند د ‪( :‬ع ددد ه ال ددامل )‪ ،‬و(ر ه‬ ‫أربعد م اضد‬ ‫الاى)‪ .‬ما ي تط أيضا يا اةضاف ي ا أمدى بعددرا مهد وصدل دري مقد وة بدالم التمع يد‬ ‫رّ‪:‬‬ ‫‪( -5‬ل س هّ ا ر ) ه‪.‬‬ ‫‪ ( -1‬ه ا رب ) ه‪.‬‬ ‫‪( -1‬ق ميهاختاوا) ال قاة‪.‬‬ ‫‪( -3‬بعد ه امسه)‬

‫الص م ‪.‬‬ ‫م‬

‫‪ -11‬هوهم هري همه فهدت هط يا مما‬

‫هوهم يدؤم ا ع مدؤم ا ن اا مال‬

‫د‬

‫‪ -11‬هون نهدع هج م هسكن هوبدهيا م م دا‬

‫هوال أ ههرى ما ا هة ن هم همعّ هخال‬

‫‪ -18‬ب ل ال د د د داين هوهحميا ه خل د د د دده‬

‫به يا عباد أهئب وأسك ه مس هجال‬

‫‪69‬‬

‫شرح مقدمة ورش المصري‬

‫ورش‬ ‫ووافددق م‬ ‫فتط اليا من‪:‬‬ ‫‪( -5‬ومما ه هلل)‬

‫صددا بإسددكاة يددا اةضدداف ي ا أمددى بعدددرا د م مددن د و اكجددا ددري اكم د ‪ ،‬يال أندده‬ ‫امنعام‪.‬‬

‫ن فاعت ل ة )‬ ‫‪( -1‬وية مل م م ا ه‬ ‫ع لعل م) البق ة‪.‬‬ ‫‪(( -1‬ي م ا ه‬ ‫وأسك ا من‪:‬‬ ‫‪( -5‬ون نعج ) ص‪.‬‬

‫الدخاة‪.‬‬

‫‪( -1‬بيا م م ا) ن يف‪.‬‬ ‫‪( -1‬وما ن ال أرى) ال مل‪.‬‬ ‫‪( -3‬وما اة ن عليكم) يب اريم‪.‬‬ ‫‪( -1‬ما اة ن من علم) ص‪.‬‬ ‫‪( -1‬معّ) ين وق ميال امل ض ال ماين ال م ع ا ور (وجنم ومن مع هّ من املؤم ) فإنمه فتحه‪.‬‬ ‫‪ -8‬واختل ع ه (وحميا ه ) امنعام فله فيه وز اة‪:‬‬ ‫امل د الددا قبل ددا‬ ‫امو ‪ :‬ال ددتط اليددا ال ماني د وصددال ويسددكاحا وق ددا‪ ،‬م د القص د والت مس دب والطمد‬ ‫للسك ة العارض‪.‬‬ ‫م‬

‫املد د قبل ددا‬

‫احل ددال ُّ منمدده مد د ذد‬

‫اآلخد د ‪ :‬يس ددكاة الي ددا ال مانيد د وص ددال ووق د دام مد د املد د مد امل ددب‬ ‫ال مم‪.‬‬ ‫‪ -1‬وق أ بإئبا اليا السا وصال ووق ا ق له معاه‪( :‬ياعبادى ال خ م عليكم)‬

‫المخ ‪.‬‬

‫شرح مقدمة ورش المصري‬

‫الزوائد [‪]8‬‬ ‫باب ياءات َّ‬

‫اليا ا ال وا د ع د علما القد ا ا ‪ :‬ردّ اليدا ا املتط فد ‪ ،‬ال ا ددة‬

‫الدتالوة علدى رسدم املصدا‬

‫الع مانيمد ‪ ،‬ولك حدا ا ددة الدتالوة علدى ال سدم ع دد مدن أئبت دا مسيد وا دد‪ .‬وردّ ميمدا الم الكلمد أو يدا‬ ‫املددتكلم‪ ،‬ومق د اممسددا وامفعددا وال مق د احل د و ‪ ،‬فم ددا مددا امصددل باالسددم‪ :‬وعيددد ﮮ ‪ ،‬امل تدددﮮ ‪،‬‬ ‫بال اد‬

‫ﮮ‬

‫وم ا ما امصل بال عل‪ :‬ومن اميعن ﮮ ‪ ،‬فال مسملن ﮮ‪ ،‬ي م يم ﮮ ال‪.‬‬

‫والق دما تل د ة يئبددا ردداه اليددا ا ال وا ددد و دداف ا ل ددا‪ :‬وصددال ووق ددا‪ ،‬أو وصددال فقددب‪ ،‬أو وق ددا‬ ‫فقب‪ .‬وامصل يئبا اليا ا ال وا د‪ ،‬و مأما اف ا واالزت ا بالكس ة ع ا ف عم عن ل امصل‪.‬‬ ‫وال ق ب يا ا ال وا د ويا ا اةضاف ‪:‬‬

‫‪ -5‬يا ا اةضاف متصل ب خ االسم وال عدل واحلد ‪ ،‬بي مدا متصدل يدا ا ال وا دد بد خ االسدم وال عدل‬ ‫وال متصل باحل ‪.‬‬ ‫‪ -1‬يا ا اةضاف ئابت م رسم املصا الع ماني ‪ ،‬مأما يا ا ال وا د فحري م س م ‪.‬‬ ‫‪ -1‬خددال الق دما يددا ا اةضدداف دا دم ب د ال ددتط واةسددكاة‪ ،‬و يددا ا ال وا ددد دا دم ب د اةئبددا‬ ‫واحلا ‪.‬‬ ‫‪ -3‬خال القما يا ا اةضاف زار ال صل‪ ،‬و يا ا ال وا د زار ال صل وال ق ‪.‬‬

‫‪ -1‬يا ا اةضاف ليس من أصل الكلم ‪ ،‬بل رّ ا دةم عن ب يت دا‪ ،‬بي مدا يدا ا ال وا دد مكد ة أصدليم م‬ ‫و ا دددةم‪ ،‬فم ددا امصددلي ‪ :‬ي د م يددم ﮮ ‪ ،‬نب د ﮮ‪ ،‬امل تددد ﮮ ‪ ،‬ال د مداع ﮮ‪ ،‬وم ددا ال ا دددة‪ :‬أخ د من ﮮ ‪ ،‬نكددريﮮ‪،‬‬ ‫ندداي ﮮ‪ .‬وال يت دداق لد مد مسددميت ا لم ددا وا دددُّ باعتبددار يادِتددا علددى خددب املصددح ‪ ،‬خبددال يددا ا‬ ‫اةضاف فال مك ة يالم ا دة‪.‬‬ ‫‪ -11‬هو هسب م امهدى هم د ه أهربهع ه ئب د م د د د د د ه ا‬

‫‪ -12‬هو امهدبهد هعن ه آ عمها هة مهسمهلهن‬ ‫لد اليددا ا ال وا ددد ائ دداة وسددتم ة مددا زددا‬ ‫ورّ‪:‬‬

‫ب ه صل ر هّ الداع د دّ هد هعاين مدقبمال‬ ‫الا‬

‫ر هد هم يده هم يهم اله‬

‫ورش سددبعا وأربعد‬ ‫احلد ‪ ،‬وقددد أئبد م ددا م‬

‫‪ 5‬و ‪ -1‬أزي دع ة ال مداع ﮮ ي ا دعاة ﮮ ( المها بالبق ة‪.)511 :‬‬ ‫‪ -1‬ومن امبعن ﮮ وقل (آ عم اة‪.)11:‬‬

‫‪71‬‬

‫الد ال صددل‬

‫شرح مقدمة ورش المصري‬

‫‪ -3‬فال مسملن ﮮ (ر د‪.)31:‬‬ ‫‪ -1‬ي م يم ﮮ ال (ر د‪.)511:‬‬ ‫‪ -81‬هوأهخ مه سب هحا هة هوامل تهد بد ه ا هم ه ال هك‬ ‫‪ -85‬هويدؤميه د د د د أهيدضا هو يده ديه ها‬

‫ندهبحّ أهة مد هعل هم هعاله‬

‫متدلونده د د د د البهاد هومهدتب هعد د د دن هزاله‬

‫‪ -1‬ل ن أخ من ﮮ يه (اةس ا ‪.)11:‬‬ ‫‪ -8‬امل تد ﮮ (اةس ا ‪.)28:‬‬ ‫‪ -1‬امل تد ﮮ (الك‬

‫‪.)58:‬‬

‫‪ -2‬أة ي دين ﮮ (الك‬

‫‪.)13:‬‬

‫‪ -51‬أة يؤم ﮮ (الك‬

‫‪.)31:‬‬

‫‪ -55‬نب ﮮ (الك‬ ‫‪ 51‬أة معلمن ﮮ (الك‬

‫‪.)13:‬‬ ‫‪.)11:‬‬

‫‪ -51‬أمتدلونن ﮮ (ال مل‪.)11:‬‬ ‫احلج‪.)11:‬‬ ‫‪ -53‬والباد ﮮ ( م‬ ‫‪ -51‬متبعن ﮮ ( ه‪.)21:‬‬ ‫‪ -81‬هواه ههم بالد د د هاد يهس د د‬

‫أ ههرانه د دّ‬

‫‪ -81‬ا هه الداع يهدع الداع فهاعته ل ة همد د ه‬ ‫بع‬

‫اللس ‪(:‬ست م) بدال من( قل)‪.‬‬

‫‪ -51‬يس ﮮ (ال ج ‪.)3:‬‬

‫مهالهقّ التهده د د داد ه ااهها مهد ه لاله‬ ‫نهاي نهكري ( قل) نار مهاله‬

‫شرح مقدمة ورش المصري‬

‫‪ -58‬بال اد ﮮ (ال ج ‪.)2:‬‬ ‫‪ -51‬أ من‬

‫ﮮ‬

‫(ال ج ‪.)51:‬‬

‫‪ -52‬أرانن ﮮ (ال ج ‪.)51:‬‬ ‫‪ -11‬التالق ﮮ ( اف ‪.)51:‬‬ ‫‪ -15‬التت اد ﮮ ( اف ‪.)11:‬‬ ‫‪ -11‬اا ا ﮮ (سبم‪.)51:‬‬ ‫‪ -11‬يدع ال مداع يه ﮮ (القم ‪.)1 :‬‬ ‫‪ -13‬ال مداع ﮮ يه (القم ‪.)1:‬‬ ‫‪ -11‬فاعت ل ة ﮮ (الدلخاة‪.)15:‬‬ ‫‪ -11‬ناي ﮮ (املل ‪.)58:‬‬ ‫احلج‪.)33:‬‬ ‫‪ -18‬نكري ﮮ ( م‬ ‫‪11‬ق‪ -‬نكري ﮮ (سبم‪.)31:‬‬ ‫‪ -12‬نكري ﮮ (فا ‪.)11:‬‬ ‫‪ -11‬نكري ﮮ (املل ‪.)51:‬‬ ‫‪ -15‬ونار ﮮ (القم ‪.)51:‬‬ ‫‪ -11‬ونار ﮮ (القم ‪.)51:‬‬ ‫‪ -11‬ونار ﮮ (القم ‪.)15:‬‬ ‫‪ -13‬ونار ﮮ (القم ‪.)11:‬‬ ‫‪ -11‬ونار ﮮ (القم ‪.)18:‬‬ ‫‪73‬‬

‫شرح مقدمة ورش المصري‬

‫(القم ‪.)12:‬‬

‫‪ -11‬ونار‬

‫ﮮ‬

‫‪ - 18‬م‬

‫ة ﮮ (الدلخاة‪.)11:‬‬

‫‪ -83‬هوهم مهد‬

‫ين يد قاوين ي هك داب‬

‫ة قهدا ه هومد دي ااههار متهه اله‬

‫‪ -11‬ي قاوة ﮮ (يا‪.)11:‬‬ ‫‪ -12‬يك ماب ة قا ﮮ (القص ‪.)13:‬‬ ‫‪ -31‬لةدين ﮮ (الصافا ‪.)11:‬‬ ‫‪ -35‬اا ار ﮮ (ال ل رى‪.)11:‬‬ ‫‪ -81‬هوعيد املهاد ئدم هع ده د هعدا خدا‬

‫هوآمهاين ه ل هوافدتهد هحن هوق ه د دن باله‬

‫‪ -31‬وخا وعيد ﮮ (يب اريم‪.)53:‬‬ ‫‪ -31‬فحق وعيد ﮮ (ق‪.)53:‬‬ ‫‪ -33‬را وعيد ﮮ (ق‪.)31:‬‬ ‫‪ -31‬ي اد امل اد ﮮ (ق‪.)35:‬‬ ‫‪ -31‬دعا ﮮ (يب اريم‪.)53:‬‬ ‫‪ -38‬أماة ﮮ (ال مل‪ ):11‬ب تط اليا وصال‪ ،‬ويق علي ا باحلا وز ا وا ددا خالفدا حل د‬

‫وز ده‬

‫ال اين ور اةئبا ‪.‬‬ ‫مت مد يا ا ال وا د ل رش م مدا م بعا (ئالث أل ا ) ي ا وق بعدرا مه ةمُّ م مة امل مد يصري م صال‪ ،‬حن ‪:‬‬ ‫(أزي دع ة ال مداع ﮮ ي ا دعاة ﮮ فليستجيب ا ن) (البق ة‪ ،)511 :‬و(ي م يدع ال مداع ﮮ يه) (القم ‪.)1:‬‬

‫شرح مقدمة ورش المصري‬

‫باب فرش الحروف‬ ‫خاصدا مب ضد‬ ‫ال د ش‪ :‬البسدب‪ ،‬ورد امل داظ الق آنيد امللتلد في ددا بد القد ا ‪ ،‬ويكد ة احلكدم فيدده م‬ ‫ال لسد ر فكم محدا ان قد‬

‫وا د أو م اض حمددة س رة أو أ ُّ ولال مسيد ف قداه النت داررا وم مق دا‬ ‫في ددا وانبسددط بد لماِتددا‪ ،‬خبددال امصد ُّ ي ي سددح كددم ال ا ددد م ددا علددى ااميد مددا مقد مدم‬ ‫امبد د د ا الس د ددابق ‪ .‬وي هس د ددمى ال د د د ش ب د ددال وع‪ ،‬وم د ددن أم لت د دده االخ د ددتال‬ ‫احلهطهد )[املسددد‪ ]3:‬يددن ق د أ عاصد مدم ب ص د التددا‬ ‫احل و لعدم اندرازه ضمن أ د أب ا امص ‪.‬‬

‫ق ل د دده مع د دداه‪ ( :‬هوامهأهم د دده هتالهد د د ه‬

‫( هتالهد ه) وق د أ البدداق ة ب فع ددا‪ ،‬ف دداا يع د لد مددن ف د ش‬

‫سورة ّأم القرآن والبقرة [‪]21‬‬ ‫يم ااهمي صل ي ها ه ا هة همه ال هقط من بهدعد م دهال‬ ‫‪ -81‬هوهمال فهاقص ضم م ه‬ ‫سد د د رة ال ا د د د‬

‫أمد د د ال د ددا م بقصد د د ل د ددري ( همالد د د ) م د ددن ق ل د دده مع د دداه‪ ( :‬همالد د د يد د د م ال د دددين)‬ ‫د د د امل د ددد ال د ددا بع د ددد امل د دديم ور د د د امل د د د ‪ ،‬فتك د د د ة ق ا م د دده‪:‬‬ ‫ل د د د رش‪ ،‬وامل د د د اد بالقص د د د ر د ددا‪ :‬د ددا‬ ‫( همل د د يده د د م الد دددين) [ال ا د د ‪ .]1:‬وأم د د بضد ددم مد دديم اام د د ووصد ددل ا ب د د او ل ي د د ي ا أمد ددى بعد دددرا مه د د ة‬ ‫قطد د ‪ ،‬ويكد د ة املد د مد في ددا م ددن ب ددا املد د مد امل ص ددل‪ ،‬فت همد د لد مد د مدا م ددبعا مبق دددار ئ ددالث أل ددا ‪ ،‬حند د ق ل دده‬ ‫دج هد ال همآل هكد د د د د د د ل د د د د د ددم و أه هعد د د د د د د هة)‬ ‫مع د د د د د دداه‪ (:‬هوم د د د د د د د م و أميلد د د د د د د هة) [البق د د د د د د ة‪ ،]18:‬وق ل د د د د د دده‪( :‬فه هس د د د د د د ه‬

‫ورش ميم اام ي ا أمى بعدرا سا احل و‬ ‫[احلج ‪ .]11:‬وال يصل م‬ ‫وق د د د أ‬

‫بعدرا مه ة قط ‪.‬‬

‫ري مه ة القط ‪.‬‬

‫د د د م ( همال د د د ) باملد د ددد أ بإئب د ددا أل د د د بعد د ددد امل د دديم‪ ،‬وال يصد د ددل م د دديم اام د د د ي ا أمد د ددى‬

‫يا ا اةضاف ‪ :‬ليا س رة مأم الق آة قّ م من يا ا اةضاف ‪.‬‬ ‫يا ا ال وائد‪ :‬ليا س رة مأم الق آة قّ م من يا ا ال وائد‪.‬‬

‫ورش العدد املدين امخري (على امرزط)‪:‬‬ ‫العدد‪ :‬يتمب‬ ‫م العدد الك ‪ ،‬ويتمب م‬ ‫ (البسمل )[ال ا ‪ :]5:‬يع مدرا الك م وال يع مدرا املدينم امخري‪.‬‬‫ (علي م) اموه [ال ا ‪ :]8:‬ال يع مده الك م ويع مده املدينم امخري‪.‬‬‫‪ -88‬هوهما هر هدع هة اق أ هاالو قل ي هك ما‬ ‫‪75‬‬

‫ب هة ويدهح ه قل بيها ه ال‬

‫شرح مقدمة ورش المصري‬

‫وم ددا ره ددادع ة) بض ددم الي ددا وف ددتط ا ددا وأل د د بع دددرا و سد د ال دددا ‪ ،‬ور دداا معد د التم ددبيه ب ددالل ري‬ ‫قد د أ ( ه‬ ‫دد و‬

‫ين هآم د د ا) [البق د د ة‪ ،]1:‬ور د دداا مأو‬ ‫امو بداي د د اآلي د د ق ل د دده مع د دداه‪( :‬رهد ددادع هة الل د ددهه هوال د ددا ه‬ ‫البقد د د ة‪ ،‬و(ي هك د دداب هة) بض د ددم الي د ددا وف د ددتط الك د ددا وم د ددديد الد د د ماا م د ددا ل د ددري ب د دده البيد د د ‪ ،‬و(يدح ه د د د‬

‫لهك ددم هخطهايهددا م) بي ددا التم ددا ري املض ددم م ‪ ،‬وف ددتط ال ددا مب يم ددا للمج د د ‪ ،‬ويل د د م م ددن ف ددتط ال ددا م ل دديم‬ ‫ال ا ‪.‬‬ ‫ومددا هرد هددع ة) ب ددتط اليددا ويسددكاة ا ددا بددال ألد بعدددرا وفددتط الدددا ‪ ،‬و(يمكدداب هة)‬ ‫وقد أ د م ( ه‬ ‫ب تط اليا ويسكاة الكا وخت ي ال ماا ‪ ،‬و(ندهح لهكم هخطهايها م) ب ة م ت ‪ ،‬وفا مكس رة‪.‬‬ ‫‪ -81‬هوباكهم‬

‫بدهدا ال ا هم ندبد ة‬

‫هو ر ؤا أهيضا ه ماا ؤا مهاله‬

‫ق أ ( المبيئ)‪ ،‬و(المبي ة)‪ ،‬و(المبي )‪ ،‬و(أنب )‪ ،‬و ال (المب ة)‪ ،‬ين وقع باكم ‪ ،‬وه لد مدا‬ ‫قبلدده مد مدا م ددبعا مبقدددار ئددالث أل ددا مندمده مددن بددا املتصددل‪ ،‬يالم (امنب د ) فددال ي زددد قبددل مهد ه املت مسددب‬

‫م مد‪ .‬وله‬

‫ال او من (المبي ة)‪ ،‬واليا ال اني من (المبي ) ئالئ البد ‪ .‬وقد أ أيضدا (رد ؤا) يدن أمدى‪ ،‬ورد‬

‫أ دع‬

‫م ضعا‪ ،‬و( ؤا) [اةخالص‪ ]3:‬باكم وق ا ووصال‪.‬‬ ‫وق أ‬

‫م‬

‫السدا‬ ‫با (اال ا )‪ :‬بإبدا اكمد ة يدا مد يد دام اليدا م‬

‫قبل دا في دا‬

‫ل دري امل د د‬

‫السامل (المبيم ة‪ ،‬ال بيم )‪ ،‬فيصري اللطق بيا م مددة وا دة‪ ،‬وبإبددا اكمد ة يدا خ ي د‬ ‫ا) وت املا م م‬ ‫(الم م‬ ‫الس دا قبل ددا في ددا ل ددري (المبد د مة)‪،‬‬ ‫د التمكسددري (امنبيددا )‪ ،‬و بإبدددا اكم د ة واوا م د يد ددام ال د او م‬ ‫فيصري اللطق ب او م مددة وا دة‪ ،‬وق أ (ر ؤا) ين أمى‪ ،‬و( ؤا) بإبدا اكم ة واوا وق ا ووصال‪.‬‬ ‫‪ -82‬هوهحيا‬ ‫قد أ (والصدداب ) ر ددا‬

‫صاب هة همههه‬ ‫الصاب ه ه‬

‫ار هة ال ا فيه مهد هد لقاله‬ ‫هومه ه‬

‫الصدداب ة)‬ ‫دج‪ ،‬و(و م‬ ‫سد رة البقد ة‪ ،‬و سد رة احلد م‬

‫دار و هة) بت د ددديد ال د ددا ‪ .‬وق د د أ‬ ‫الصد دداب ة)‪ ،‬و(مه د د ه‬ ‫وبضد د مدم البد ددا (و م‬ ‫ار و هة) بتل ي ال ا ‪.‬‬ ‫[املا دة‪ ]8:‬باكم ‪ ،‬و(مه ه ه‬

‫سد رة املا دددة حبددا اكمد ‪،‬‬

‫الصد دداب ة)‬ ‫د د م (والصد دداب )‪ ،‬و(و م‬

‫شرح مقدمة ورش المصري‬

‫بحهي هومي هكا ل هومهسمه مه قاله‬

‫‪ -11‬هخطيهته ازد هدم يدهع همل هة بد هعي هد هرا‬

‫عمدا يهعملد ة‬ ‫ق أ ( هخطيهامه) بمل بعد اكمد ة علدى أنمده د مؤندن سدامل‪ ،‬ولده فيده ئالئد البدد ‪ .‬و ( م‬ ‫م مي د د‬

‫أول د د ) بي ددا الحي د د م ددا ل د ددري ب دده البي د د ‪ ،‬وقيم دددرا بق لد دده‪ :‬بد هعي د هدد هراُّ أ بع ددد (خطي ام دده)‬ ‫املصح ‪ ،‬لتميي را عن ن رياِتا امللتل في ا ب القما ‪ ،‬ورّ وا دةم قبل ا (آيد ‪ )83:‬وائ تداة بعددرا (آيد ‪:‬‬ ‫صددا‪ .‬و(ومي هك ددل) م د ة مكس د رة بعددد امل د‬

‫ل ددري‬

‫ورش‬ ‫‪ 533‬وآي د ‪ ،)532:‬و ردداه ال الئ د وافددق م‬ ‫البيد ‪ ،‬فيكد ة فيدده مد ذد متصد مدل‪ .‬وقد أ (وال مهسدهل) ب ددتط التددا وزد م الددالم ل ددري البيد ‪ ،‬علددى أندمده فعددل أمد ‪،‬‬ ‫و(ال) ناري م‪.‬‬

‫عمددا مهعملد ة أول د ) بتددا ا طددا ‪،‬‬ ‫وقد أ د م ( هخطيهتدده) بددال ألد بعددد اكمد ة علددى اةفد اد‪ ،‬و ( م‬ ‫بضم التا ورف الالم‪ ،‬على أ مة (ال) نافي م‪.‬‬ ‫و(ومي هكا ه ) من ري مه ة بعد امل ‪ ،‬و(وال مسهل) م‬ ‫صى هو هي أهم يدهق ل ا لهال‬ ‫وواختاوا هماض هوأهو ه‬ ‫‪ -15‬ه‬

‫ال مالئه أهبداله‬

‫صددى ددا) م د ة م ت د ب د‬ ‫ق د أ (واختهدداوا م ددن مق ددام يب د اريم) ب ددتط ا ددا بص دديح املاض ددّ‪ ،‬و(وأهو ه‬ ‫ال د اوين‪ ،‬ويسددكاة ال د او ال اني د ‪ ،‬وخت ي د الصدداد ل ددري البي د ‪ ،‬ور د مددن وا اليددا ‪ .‬و(أم يهق ل د ة) بيددا‬ ‫الحيب د ‪ ،‬و(لدديهال) م اضددع ا ال مالئ د ‪ :‬ر ددا س د رة البق د ة [آي د ‪ ،]511:‬و س د رة المسددا [آي د ‪ ،]511:‬و‬ ‫س رة احلديد[آي ‪ ]12:‬بإبدا مه ة (لهال) يا م ت ‪.‬‬

‫ووصى دا) حبدا اكمد ة وفدتط‬ ‫وق أ‬ ‫م (واختاوا من مقام يب اريم) بكس ا ا بصيح امم ‪ ،‬و( ه‬ ‫ال او ال اني ‪ ،‬وم دديد الصداد‪ ،‬و(أم مهق لد ة) بتدا ا طدا ‪ ،‬و(لدهالم) م اضدع ا ال مالئد ‪ :‬ر دا سد رة البقد ة‪،‬‬ ‫و س رة المسا ‪ ،‬و س رة احلديد باكم ‪.‬‬ ‫‪ -11‬هو هخا يهدهى خط ها هسكن ه يع ه ا قل ادع ا ان وا هما ها اضمم السا هن اوال‬ ‫‪ -11‬ه هاا قهاله اخ لهكن ان‬

‫أة اقدتدل ا أة ا كم أة اقك هم أة اعبدوا مهدال‬

‫ضا هم أو ادع ا اندق‬ ‫‪ -13‬همن اضط أي ه‬ ‫‪ -11‬هم ه ار‬

‫اخ ز ا‬

‫م ي د د د هرتده هو هخب ددي ه‬

‫دجال‬ ‫قهد استد ه اعلهم هم هع هاا قهد ان ه‬

‫قدبهدي هل ادخل د د د د هرا وادخل ا ازت‬

‫وحم د د د د د را هوهمسح را استهم‬ ‫‪ -11‬فهتيال ه‬

‫ه د د هاا بع‬

‫اعدتهال‬

‫ان د د د د بدهع هدر د د دن مهدهد ال‬

‫‪ -18‬مب عي د د د د ة خاه هم مته ه د د د د د دابه قدبهدي هل اقدتلد د د د ا ادخلد د د د هرا ان وا يلهددى‬ ‫‪77‬‬

‫شرح مقدمة ورش المصري‬

‫قد أ (ولد مهد ى) بتددا ا طددا ‪ ،‬و (وخطد ها ) يددن أمددى بإسددكاة الطمددا ‪ ،‬ويلد م مددن يسددكاة الطدمدا‬ ‫لمت ي ا ان الكلم ال اني فعالم أولده مهد ة وصدل يبددأ دا‬ ‫القلقل ‪ .‬وق أ بضم أو السا امللتقي‬ ‫‪( :‬قددل ادع د أ)‪( ،‬قددل ان د وا)‪( ،‬وقال د اخ د )‪،‬‬

‫مضددم م ‪ ،‬وئال دده مضددم مم ضددم ال م د ‪ ،‬وقددد زددا ل د‬ ‫و(ولكددن ان د )‪( ،‬أة اق دتدل ا أن سددكم)‪ ،‬و(وأة ا كدم بيد م)‪( ،‬أة اقددك هلل)‪ ،‬و(أة ا ددوا علددى د ئكم)‪،‬‬ ‫و(أة اعب د ددوا)‪ ،‬و(فه همد ددن اضد ددط )‪( ،‬أو ادع د د ا ال د د تن)‪ ،‬و(أو اندق د د )‪( ،‬أو اخ ز د د ا)‪ ،‬و(ولقد ددد اس د دتد ه )‪،‬‬

‫و(عدداا ار د )‪ ،‬و(م ي د ادخل رددا)‪ ،‬و(ب ت د ادخل د ا)‪ ،‬و(خبي ه د ازت د )‪ ،‬و(فت دديال ان د )‪ ،‬و(حم د را‬ ‫ان )‪ ،‬و(مسح را ان د )‪ ،‬و( بدم بعد ان د )‪ ،‬و( مبد اقدتدلد ا)‪ ،‬و(عيد ة ادخل ردا)‪ ،‬و(مت دابه ان د وا)‪.‬‬ ‫الضم‬ ‫و مأما (أة ام ا واصربوا) فبالكس ام اقاُّ م مة م‬

‫ئالن ال عل عارض مُّ ويبددأ بده بكسد مهد ة ال صدل‪.‬‬

‫وحبص رداه امل اضد يتبد م أ مة السدا ن امو ال رلد مدن أة يكد ة أ دد رداه ام د‬ ‫والتا وال ة والت ين والدا ُّ مع ن‪( :‬لت د) والت ين‪.‬‬

‫السدتم ‪ :‬الدالم والد او‬

‫م (ول يده ى) بيدا الحيبد ‪ ،‬و (وخطد ها ) يدن أمدى بض مدم الطمدا ‪ ،‬وقد أ بكسد أو السدا‬ ‫وق أ‬ ‫لمتد ي ا اند الكلمد ال انيد فعدالم أولدده مهد ة وصددل يبدددأ ددا مضددم م ‪ ،‬وئال دده مضددم مم ضددم‬ ‫امللتقيد‬

‫ال م ‪.‬‬

‫‪ -11‬هو الرب أ مة فهارفه هولهك د د دن هخ ه د دن هوبدهعد بهف د د د في هما ف د دديهم فهاله‬ ‫‪ -12‬مدهد ة ه هع هام اخ‬

‫هم هسا ه فها ه هعن هومن بدهعد س السلم بال ه تط ندقاله‬ ‫امل ض د د ددع بتل يد د د د المد د د د ة‪،‬‬

‫ديا الد د د دربل أة مد هلمد د د د ا) ب فد د د د الد د د دما ‪ ،‬و( لك د د ددن ال د د ددربل)‬ ‫ق د د د د أ (ل د د د ه‬ ‫ومكس د د للد ددتلل مد ددن التقد ددا السد ددا ‪ ،‬ورف د د ال د دما ‪ ،‬و(فدي د د ) حبد ددا الت د د ين‪ ،‬و( عد ددام) بد ددا‬

‫‪،‬‬

‫و( هم هس ددا ه ) ب د ددتط امل دديم والس د د وأل د د بع دددرا وفد ددتط المد د ة عل ددى أندم دده ت د د مكس ددري‪ .‬و(الس د دلهم) ب د ددتط‬ ‫الس ‪.‬‬ ‫امل ضد ددع ب د ددتط الم د د ة‬

‫ديا الد ددرب أة مد هلمد د ا) ب ص د د ال د دما ‪ ،‬و(ولكد ددن الد ددرب)‬ ‫وق د د أ د د م (لد د ه‬ ‫م د د د مددة‪ ،‬ونص د د د ال د د دما ‪ ،‬و(فدي د د د م) ب د ددالت ين‪ ،‬و( ع د ددام) ب د ددال ف ‪ ،‬و(مس د ددك ) بكس د د د امل د دديم ويس د ددكاة‬ ‫الس بال أل بعدرا و س ن نه م ن على اةف اد‪ ،‬و(السلهم) بكس الس ‪.‬‬

‫شرح مقدمة ورش المصري‬

‫ضاع ه ه أيضا هوقهدر اسكهن هال‬ ‫‪ -21‬يدهق ه بهف هم هوصيه هوفي هما ي ه‬ ‫س د رة البق د ة‪ ،‬و س د رة‬

‫ضدداع ه) ر ددا‬ ‫ق د أ ( ددىت يدهق د ) ب ف د الددالم‪ ،‬و(وصددي م) ب ف د التمددا ‪ ،‬و(ي ه‬ ‫م ( ىت يدهقد ه ) ب صد الدالم‪ ،‬و(وصدي )‬ ‫احلديد ب ف ال ا ‪ ،‬و(قهدره) بإسكاة ال مدا امل ضع ‪ .‬وق أ‬

‫ضدداع ه ه) ر ددا‬ ‫ب ص د التمددا ‪ ،‬و(ي ه‬

‫س د رة البق د ة‪ ،‬و س د رة احلديددد ب ص د ال ددا ‪ ،‬و(قهد هددره) ب ددتط ال د مدا‬

‫امل ضع ‪.‬‬

‫صاد همعه‬ ‫‪ -25‬هويدهبصب ب ه‬

‫ا هلق بهصطه‬

‫هع هسيتم ب هكس الس‬

‫ه ين مهدهد ال‬

‫ق د د أ (ويبص د دب) ر د ددا‪ ،‬و( ا ل د ددق بص د ددط ) امع د د ا بالص د دداد في م د ددا‪ ،‬ومهد ددا مكت بت د دداة د ددا‬ ‫ي د د د املص د د ددا الع مانيمد د د د ‪ ،‬و( هعس د د ديتم) ر د د ددا سد د د د رة البقد د د د ة‪ ،‬و س د د د رة القت د د ددا بكسد د د د السد د د د ‪،‬‬ ‫فتك د د ة اليد ددا بعد ددده د د مد د ٍّدد ول د د ‪ .‬وق د د أ د د م (ويبص د دب) ر د ددا‪ ،‬و( ا لد ددق بصد ددط ) امع د د ا‬

‫بالس د د د في مد د ددا‪ ،‬و( هع هس د د ديتم)‪ ،‬ر د د ددا‬ ‫م‬ ‫ل ‪.‬‬ ‫بعده‬

‫س د د د رة البق د د د ة‪ ،‬و س د د د رة القتد د ددا ب د د ددتط الس د د د ‪ ،‬فتك د د د ة اليد د ددا‬

‫‪ -21‬هو فه افدتهط هيدهه هودفهاع قل همعا هوأنها امدد ية أمه همههةم واله‬ ‫ضم او فهدتط هوند هرا بها هوأ مل وأ مة هسكهن ه ي ه أقبدهاله‬ ‫‪ -21‬ب ه‬ ‫دج بكس د د ال د د مدا وفد ددتط‬ ‫ق د د أ ( ه فهد د ) ب د ددتط الح د د ‪ ،‬و(دفهد دداع) ر د ددا س د د رة البق د د ة‪ ،‬و س د د رة احلد د م‬ ‫ال د د ال ص ددل ي ددن ز ددا‬ ‫ال ددا مم دددودة ل ددري البي د د ‪ ،‬و(أن ددا) بإئب ددا امل د د وم د د مدرا م د د مدا م ددبعا‬ ‫ائ ع م ضعا‪ ،‬رّ‪:‬‬ ‫بعدرا مه ةم مضم م م أو م ت م‪ ،‬وقد وق ل‬ ‫‪-5‬‬

‫( أنا أ ّ و أمي ) [البق ة‪.]111:‬‬

‫‪-1‬‬ ‫‪-1‬‬ ‫‪-3‬‬ ‫‪-1‬‬

‫( وأنا أو املسلم ) [امنعام‪.]511:‬‬ ‫( وأنا أو املؤم ) [امع ا ‪.]531:‬‬ ‫( أنا أنب كم ) [ي س ‪.]31:‬‬ ‫( أنا أخ ) [ي س ‪.]12:‬‬

‫‪-1‬‬ ‫‪-8‬‬

‫( أنا أ م ) [الك ‪.]13:‬‬ ‫أقل ) [الك ‪.]12:‬‬ ‫( أنا م‬ ‫‪79‬‬

‫شرح مقدمة ورش المصري‬

‫‪ ( -1‬أنا امي ) [ال مل‪.]12:‬‬ ‫‪ ( -2‬أنا امي ) [ال مل‪.]31:‬‬ ‫‪ ( -51‬وأنا أدع م ) [ اف ‪.]31:‬‬ ‫‪ ( -55‬فمنا أو العابدين ) [ال خ ‪.]15:‬‬ ‫‪ ( -51‬وأنا أعلم ) [املمتح ‪.]5:‬‬ ‫أم ددا ال ق د د عل ددى (أن ددا) ف د د بإئب ددا امل د د م م ددا دداة احل د د ال ددا ددّ بع دددرا‪ ،‬وق د د أ‬ ‫(ند د د د هرا) ب د د ددال ا ‪ ،‬وي قمق د د ددا‪ ،‬و( أ د د ددل ) بإس د د ددكاة الك د د ددا ي د د د ز د د ددا ‪ ،‬حن د د د ‪( :‬أ ل د د ددا)‪( ،‬أ ل د د دده)‪،‬‬ ‫(ام د د د د ددل)‪( ،‬أ د د د د ددل)‪ ،‬و(أ ة) بإس د د د د ددكاة ال د د د د د ماا‬ ‫(أ نيه)‪.‬‬

‫ي د د د د د أم د د د د ددى‪ ،‬حن د د د د د ‪( :‬ام ة)‪( ،‬ب د د د د ددام ة)‪( ،‬أ ة)‪،‬‬ ‫دج ب د د ددتط‬ ‫س د د د رة البق د د د ة‪ ،‬و س د د د رة احل د د د م‬

‫وق د د د أ د د د م ( فه د د د ) بض د د د مدم الح د د د ‪ ،‬و( هدف د د د ) ر د د ددا‬ ‫ال د د مدا ويسد ددكاة ال د ددا مد ددن ريأل د د بعد دددرا‪ ،‬و(أند ددا) حبد ددا امل د د وصد ددال ويئباِتد ددا وق د ددا م مد ددا د دداة‬ ‫احلد د د ال د ددا د ددّ بع د دددرا‪ ،‬و (ند د د د هرا) ب د ددالما ‪ ،‬و( أ د ددل ) بض د د مدم الك د ددا ي د د د ز د ددا ‪ ،‬و(أ ة)‬ ‫بضم ال ماا ي أمى‪.‬‬ ‫م‬ ‫‪ -23‬همعا هربد هة فهاضمم ن هك ب نه مم ه ااه م هوا س س ه هحي هس يها ف هال‬ ‫ص د د داد هوأهة مهصدق ا قهد د ددد مهد هدق هال‬ ‫‪ -21‬ه يعا هوض د د دم الس ه همي هسد د دهة لهه هو ه‬ ‫ق د د أ (ب بد د د هة) ر د ددا س د د رة البقد د د ة‪ ،‬و س د د رة املؤم د د ة بض د د مدم ال د دما ‪( ،‬ون هك مد د د ع د د كم) ب د ددالل ة‬ ‫وز د د م ال د دما ‪ ،‬و(حيس د د ) بكس د د الس د د يد ددن أمد ددى‪ ،‬س د د ا د دداة باليد ددا أو بالتد ددا ‪ ،‬متصد ددال بد دده ضد ددمريم‬ ‫أو د د د ددري متص د د د ددل‪ ،‬حن د د د د د ‪( :‬أحيس د د د د د اةنس د د د دداة)‪( ،‬أم س د د د د د أة أ د د د د د رم)‪( ،‬وال س د د د د د هب)‪( ،‬ور د د د ددم‬

‫الس ‪ ،‬و( هوأهة مهصدق ا) بت ديد الصاد‪.‬‬ ‫حيسب ة)‪( ،‬فال سبهد م)‪ .‬و( هميسهة) م‬ ‫بضم م‬ ‫وقد د د د أ د د د د م (بهب د د د د هة) ر د د ددا سد د د د رة البقد د د د ة‪ ،‬و سد د د د رة املؤم د د د د ة ب د د ددتط الد د د دما ‪( ،‬وي هك م د د د د‬ ‫حيس د د د ) ب د د ددتط الس د د د يد د ددن أمد د ددى و ي د د د مص د د دم ( همي هس د د دهة) ب د د ددتط‬ ‫ع د د د كم) باليد د ددا ورف د د د ال د د دما ‪ ،‬و( ه‬ ‫صدق ا) بتل ي الصاد‪.‬‬ ‫الس ‪ ،‬و( هوأهة مه م‬ ‫م‬ ‫‪ -21‬ه هارة ارفه‬ ‫قد د د أ ( ه د د هدارةم) ر د ددا‬

‫ال هسا هوهرا رها هو ه اضهة يهدح هوبدهعد از همن اله‬

‫سد د د رة البقد د د ة‪ ،‬و سد د د رة المس د ددا ب فد د د التم د ددا ‪ ،‬و د ددال ( ه اضد د دهةم) ر د ددا‬

‫شرح مقدمة ورش المصري‬

‫س د د رة البق د د ة بد ددال ف ‪ ،‬و(فيح د د ويع ددا ) ُب د د م ال د دما والبد ددا ‪ .‬وق د د أ د د م ( هد د هدارة) ر د ددا س د د رة البق د د ة‪،‬‬ ‫و س د د د د رة المسد د د ددا ب ص د د د د التمد د د ددا ‪ ،‬و د د د ددال ( ه اض د د د دهة) ر د د د ددا س د د د د رة البق د د د د ة بالمص د د د د ‪ ،‬و(فيح د د د د‬ ‫ويعا ) ب ف الما والبا ‪.‬‬ ‫دا للط د د ددا‬ ‫ي د د ددا ا اةض د د دداف سد د د د رة البقد د د د ة مث د د دداة‪ [ :‬م‬ ‫يينه أعل د د ددم (مع د د ددا)‪ ،‬هع د د ددد ه ال د د ددالم ‪ ،‬بدهيت د د د ه‬ ‫دا للط د ددا‬ ‫ع ال د ددا ] ف د ددتط م‬ ‫ع له هعل د ددم‪ ،‬مد د د ه يمال‪ ،‬هر ه‬ ‫هوليدؤم د د د ا ه‬ ‫ورش ر د دداه الس د ددبع ‪ ،‬وف د ددتط د د د م [بدهي د د ه‬ ‫ورش و م [فها وين أه م]‪.‬‬ ‫ع الا ] وأسكن الباقيا ‪ ،‬وأسكن م‬ ‫و هر ه‬ ‫ي د د د ددا ا ال وا د د د د دد‪:‬‬

‫‪،‬‬ ‫‪،‬‬

‫ورش وص د د د ددال‬ ‫سد د د د د رة البقد د د د د ة ئ د د د ددالث وا د د د ددد‪[ :‬ال د د د ددداع ﮮ ‪ ،‬هد هع د د د دداةﮮ] أئبت م د د د ددا م‬

‫و اف ما وق ا‪ ،‬و[ هوامدقق ة يها أون] اف ا‬

‫احلال ‪ ،‬و ا‬

‫العدد‪( - :‬امل)[البق ة‪ :]5:‬يع مده الك م وال يع مده املدينم امخري‪.‬‬

‫م ال مالث‬

‫ ( هخالق) [البق ة‪ :]111:‬يع مده الك م وال يع مده املدينم امخري‪.‬‬‫‪( -‬القيم م) [البق ة‪ :]111:‬اليع مده الك‬

‫ويع مده املدين امخري‪.‬‬

‫‪81‬‬

‫احلال ‪.‬‬

‫شرح مقدمة ورش المصري‬

‫‪ -28‬يدههونده م هخا‬ ‫امل د د د‬ ‫فاعل‪.‬‬

‫فرش ُسورة ِ‬ ‫آل عمها هة[‪]8‬‬

‫هوه هل خ هوارد مهة هه يا ه ين هزا هوارفه ه اوال‬

‫ق د د د أ (مه د د دهونده م م دله د د دي م) بت د ددا ا طد د ددا ‪ ،‬و( ه ه له ه د د دا) بتل ي د د د ال د ددا ‪ ،‬و( هه يد د ددا ) م د د د ة بعد د ددد‬ ‫ي د ددن وق د د د ‪ ،‬وق د د د أ ب ف د د د امل ض د د د امو ‪ ،‬ور د د د ر د ددا ق ل د دده معد د دداه‪ ( :‬هوه ه له ه د ددا هه ي د ددا )ُّ منمد د ده‬

‫م بي د دده‪ :‬وق د د ( هه ي د ددا ) س د ددبع م اض د د ‪ ،‬أربع د د م د ددا بض د د مدم اكم د د ة وئالئ د د م ب تح د ددا‪ .‬وامربعد د د‬ ‫املضد ددم م اكم د د ة رد ددّ‪ ( :‬هوه ه له ه د دا هه يد ددا )‪ ،‬و( ل همد ددا هد هخد د هدل هعلهيد ه د ددا هه يد ددا المح د دها ه ) ‪ ،‬و(رهال د د ه هد هعد ددا‬ ‫هه ي د ددا هرب د دده)‪ ،‬وال مالئ د د د آ عم د د د اة‪ ،‬و(يهد ددا هه ي د ددا ين د ددا ندبه د د د ه ) مب د د د ر‪ .‬أم د ددا ال الئ د د د امل ت د د د اكم د د د ة‬ ‫دادى)‬ ‫دادى) امنبي د د د ددا ‪ ،‬و(وهه ي د د د ددا ه ي نهد د د د ه‬ ‫ف د د د ددّ‪( :‬وهه ي د د د ددا ه هوهحي د د د د هدك) امنع د د د ددام‪ ،‬و(وهه ي د د د ددا ه ي نهد د د د ه‬

‫م ر‪.‬‬

‫وز د ددا الد د دم ل عل د ددى رفد د د ( هه ي د ددا )‪ ،‬امل ضد د د امو ‪ -‬مد د د أنمد دده م فد د د عم م اضد د د أخد د د ى‪-‬‬ ‫لإلقد ددارة يه محد د لدري يع ابد دده مد ددن المص د د علد ددى امل ع ليمد دده يه المف د د علد ددى ال اعليم د د بسد ددب ق د د ا ة ( ه ه د د هدل)‬ ‫بتل يد د د ال د ددا ‪ ،‬فمص د ددبط فعد د دالم متع د ددديا‪ ،‬بي م د ددا رد د د فع د د مدل ال مم عل د ددى قد د د ا ة ( ه د د هدل) بالت د ددديد‪ ،‬ور د ددّ‬ ‫يتحري س ا ق باكم أو بدوة مه ‪.‬‬ ‫قا ة‬ ‫‪ ،‬مأما بقيم امل اض فإع ا ا مل م‬

‫وقد د د أ د د د م (يهد د دهونده م م دله د ددي م) بي د ددا الحيبد د د ‪ ،‬و( ه له ه د د دا) بت د ددديد ال د ددا ‪ ،‬و( هه ي د ددا) بالقصد د د‬ ‫من ري مه ة بعد امل ين وق ‪.‬‬ ‫‪ -21‬هوبال هكس أهين أهخلق اقدمأ هو ها اه همعا هوند ه في م ب ة ههماله‬ ‫ق د د د د د أ (يين أهخل د د د د ددق) بكس د د د د د مه د د د د د ة (ي مين)‪ ،‬و(فهديهك د د د د د ة هد د د د ددا ا) ر د د د د ددا س د د د د د رة آ عم د د د د د اة‪،‬‬ ‫و(فهدتهكد د د ة هد ددا ا) سد د د رة املا د دددة ب د ددمل بع د ددد الطمد ددا وبع د دددرا مهد د د ةم مكسد د د رةم‪ ،‬واملد د د مد في د دده م د ددن قبي د ددل‬

‫صل‪ ،‬والما م قمق م ماربه‪ ،‬و(فهد د ه في م أز هررم) ب ة ال هع ه هم ‪.‬‬ ‫املت م‬ ‫هين)‪ ،‬و(فهديهك د د د ة هد د ددريا) ر د د ددا س د د د رة آ عم د د د اة ‪،‬‬ ‫وق د د د أ د د د م (أهين أهخلد د ددق) ب د د ددتط مه د د د ة (أ م‬ ‫و(فهدتهك د د ة هد ددريا) املا د دددة بحد ددري أل د د بعد ددد الطمد ددا وبيد ددا سد ددا مكد دداة اكم د د ة‪ ،‬و(فهديد د د ه في م أز د د هررم)‬ ‫باليا ‪.‬‬

‫شرح مقدمة ورش المصري‬

‫‪ -22‬هواله أهل م‬

‫هرا هرمهندتم ه يعه هوهمههمهه س ل هوه م مبد هزاله‬

‫دن‬ ‫ق د د د د أ ( هر د د د دمهندتم) د د د د مدل م اضد د د ددعه ورد د د ددّ أربع د د د د م‪( :‬م ضد د د ددعاة ر د د د ددا آ عم د د د د اة‪ ،‬وئالد د د د م‬ ‫ال سد د ددا ‪ ،‬وراب د د د م القتد د ددا بد د دددوة أل د د د بعد د ددد اكد د ددا ‪ ،‬ولد د دده اكم د د د ة وز د د دداة‪ :‬التس د د د يل ب د د د ب د د د ‪،‬‬ ‫ويبداكا أل اه مت لد م مدا يال للسا ‪.‬‬ ‫وق د د د أ د د د م ( هر د دداأهندتم)‬ ‫امل من قبيل امل صل‪.‬‬

‫د د د مل م اض د ددعه ب د ددمل بع د ددد اك د ددا ‪ ،‬ومه د د د ة حم مقق د د د بع د دددرا‪ ،‬وامل د د د مد‬

‫‪ -511‬هوبال ف اله يهمم م مهدعلهم هة قل‬ ‫خي‬

‫هوبالل ة آمهديدها م و بدهعد أهقدبهاله‬

‫ق د د أ (واله يهد ددمم م) ب ف د د ال د د ا ‪ ،‬و(مهدعلهم د د هة الكتهد ددا ه ) ب د ددتط التد ددا ومسد ددك الع د د وفد ددتط الد ددالم‬ ‫ما ل ري به البي ‪ ،‬و(له هما آمهديدها م) ب ة وأل بعدرا على التمع يم‪.‬‬

‫وق د د د أ د د د م (واله يهد د ددممه م) ب ص د د د ال د د د ا ‪ ،‬و(مد هعلم د د د هة الكتهد د ددا ه ) بضد د د مدم التد د ددا وفد د ددتط الع د د د‬ ‫و س الالم م مددة‪ ،‬و(له هما آمهديتكم) بتا مضم م مكاة الم ة من ري أل بعدرا‪.‬‬ ‫‪ -515‬هويدهبدح هة هخا‬

‫يد هزع هة هوه همع‬

‫هة هما يهد هعل ا لهن يك ه وه ه هاا مهاله‬

‫ق د د د أ (أفهدحهي د د ده اللمد د دده مهدبدح د د د هة)‪ ،‬و( هويلهي د دده مد هزع د د د هة)‪ ،‬و( هخي د د دم مم د ددا ه همع د د د هة)‪ ،‬و( هوهم د ددا مهد هعل د د د ا مد د ددن‬ ‫امفع د د ددا ا مسد د د د ‪ .‬وقد د د د أ د د د د م (يدهبدحد د د د هة)‪ ،‬و(يد هزعد د د د هة)‪،‬‬ ‫هخ د د ددري فهدله د د ددن مك ه د د د د وه) بت د د ددا ا ط د د ددا‬ ‫و( ه همع هة)‪ ،‬و( هما يده هعل ا من هخري فهدلهن يك ه وه) بيا الحيب‬ ‫‪ -511‬هوبال ه تط لج البهدي‬

‫ه ال هاو‬

‫م هس‬

‫راه امفعا ‪.‬‬

‫وم ه يهض م هواقدهأهة هسارع ا هيه‬

‫الس د د د ‪،‬‬ ‫ق د د د أ ( ه د د ددج البهدي د د د ) ب د د ددتط احلد د ددا ‪ ،‬و(م هس د د د م ه ) ب د د ددتط ال د د د او‪ ،‬و( هسد د ددارع ا هيه) بد د ددال واو قبد د ددل م‬ ‫مص د ددا املدي د د د وال م د ددام‪ ،‬و(يهضد د د م) بكسد د د الض د دداد وزد د د م الد د د ا خ ي د د د‬ ‫ور د ددّ مكت بد د د م د ددال‬ ‫ل ري البي في ما‪.‬‬

‫‪83‬‬

‫شرح مقدمة ورش المصري‬

‫وس د د ددارع ا هيه)‬ ‫وق د د د أ د د د م ( د د ددج البهدي د د د ) بكس د د د احلد د ددا ‪ ،‬و(م هس د د د م ه ) بكس د د د ال د د د او‪ ،‬و( ه‬ ‫مصد د ددا الك ف د د د وم مك د د د والبص د د د ة‪ ،‬و(يهض د د دل م) بضد د د مدم الضد د دداد‬ ‫الس د د د ‪ ،‬ورد د ددّ د د ددال‬ ‫ب د د د او قبد د ددل م‬ ‫ورف ال ا م مددة‪.‬‬ ‫‪ -511‬هوقهامه هل ضم اقص هوبال هكس مهاؤه هومتلم هم هعا فها س يدهحل فه هج اله‬ ‫قد د د د أ (قت د د د هدل هم هع د د دده) بض د د ددم الق د د ددا دوة ألد د د د بع د د دددرا و سد د د د الت د د ددا عل د د ددى الب د د ددا للمج د د د د ‪،‬‬ ‫صد د ددا‬

‫و(م د د دتلم) امل ضد د ددع ر د د ددا س د د د رة آ عم د د د اة بكس د د د املد د دديم‪ ،‬وواف د د ددق‬ ‫امل اض الق آة‪ ،‬و(أة يدحهل) بضم اليا وفتط الح على الب ا للمج ‪.‬‬ ‫وق د د أ د د م (قهامهد د هدل هم هع د دده) ب د ددتط الق د ددا والت د ددا ‪ ،‬ويئب د ددا أل د د بي د ددا‪ ،‬و(م د دتلم)‬ ‫ر د ددا س د د رة آ عم د د اة بضد د مدم امل د دديم‪ ،‬و س د د را‬ ‫وضم الح ‪.‬‬ ‫م‬

‫بد دداقّ امل اض د د‬

‫‪ -513‬هوهحي ة ضم ا س س هى امهنبيا هو‬

‫س د د د را‬

‫ب د د دداقّ‬

‫امل ض د ددع‬

‫الق د د آة‪ ،‬و(أة يدهحد ددل) ب د ددتط الي د ددا‬

‫له هدى فهدهيف هال ه س هب حمهصال‬

‫ق د د أ ل د ددري (حي د د ة) ي د ددن وق د د بض د ددم اليد ددا و س د د ال د د ا ‪ ،‬يال ق ل د دده معد دداه‪( :‬اله هحي د د ند م ال ه د دهع‬ ‫ين يده ه د د هة) بي د ددا‬ ‫امه بهد د د ) س د د رة امنبي د ددا فق د د أه ب د ددال تط والض د ددم م افق د ددا ص د ددا‪ .‬و(الم هحيس د د هدب ال د ددا ه‬ ‫الحيب ‪ ،‬ور على أصله س الس ‪.‬‬ ‫ين‬ ‫وقد د د د أ د د د د م ل د د ددري ( هحيد د د د ة) ي د د ددن وقد د د د ب د د ددتط الي د د ددا وض د د د مدم الد د د د ا ‪ ،‬و(الم ه هس د د د هدب ال د د ددا ه‬ ‫يده ه هة) بتا ا طا ‪ ،‬ور على أصله فتط الس ‪.‬‬ ‫ن آيه د د ‪ ،‬أهينه أهخل د ددق‪ ،‬أهن ه‬ ‫ص د ددار ه‬ ‫ي د ددا ا اةض د دداف س د ددت م‪ [ :‬هوز د د هدّ لل د دده‪ ،‬م د د ه ين د د ه ‪ ،‬هويينه أعي د ددا هرا‪ ،‬از هع د ددل ه‬ ‫م فتط [ هوز هّ لله] وأسكن الباقيا ‪.‬‬ ‫أرن بال تط‪ ،‬ووافقه‬ ‫ي هه] ق م‬ ‫ورش‬ ‫ي د ددا ا ال وا د د دد ائ ت د دداة‪ [ :‬هوهم د ددن ام د د دبهد هعن ﮮ] أئبت د ددا وص د ددال و د دداف ا وق د ددا‪ ،‬و[ هو هخ د دداف ة] د د دداف ا م‬ ‫و م احلال ‪.‬‬ ‫العدد‪( - :‬امل)[آ عم اة‪ :]5:‬يع مده الك م وال يع مده املدينم امخري‪.‬‬ ‫‪( -‬ال قاة) [آ عم اة‪ :]3:‬ال يع مده الك م ويع مده املدينم امخري‪.‬‬

‫‪( -‬واةجنيل) [آ عم اة‪ :]31:‬يع مده الك م وال يع مده املدينم امخري‪.‬‬

‫شرح مقدمة ورش المصري‬

‫ساء [‪]5‬‬ ‫فرش ُسورة الن َ‬ ‫‪ -511‬هومهسا ل ة اقدد هوقل قيهما رها هوهوا هدةم فهارفه هوي صّ ا س اقدبهال‬ ‫ق د د د أ (مهسد د ددا ل ة) بت د د ددديد الس د د د ‪ ،‬و( هز هعد د د هدل اللد د دده لهكد د ددم قيهمد د ددا) بقص د د د اليد د ددا مد د ددا ل د د ددري بد د دده‪،‬‬ ‫و(وا دةم فهدله ه ا) ب ف التا ‪ ،‬و( هوي صّ ها أو هدين هري) بكس الصاد ويا بعدرا‪.‬‬

‫وقد د د أ د د د م (مه هس د ددا ل ة) بتل يد د د السد د د ‪ ،‬و( هز هع د د هدل الل د دده لهك د ددم قيهام د ددا) بإئب د ددا ألد د د بع د ددد‬ ‫صى ها أو هدين هري) ب تط الصاد وأل بعدرا‪.‬‬ ‫اليا ‪ ،‬و(وا دة فهدله ه ا) ب ص التا ‪ ،‬و( هوي ه‬ ‫‪ -511‬هوندخله ن مة هم هالهق هوفهد ق هم‬

‫ن هك ند هعا همعه‬

‫ال ه تط ند اله‬

‫س د د د رة ال س د د ددا ‪ ،‬مد د د د ال د د ددا‬

‫ق د د د أ (ندخل د د دده مز د د ددا ) و( هوندخل د د دده نمد د ددارا) ر د د ددا‬ ‫الط د ددالق ( هوندخل د دده مز د ددا )‪ ،‬وال د ددا فد د د ق سد د د رة الط د ددالق يعد د د سد د د رة التح د ددابن وفي د ددا‪ ( :‬هون هك د د د هع د دده‬ ‫الع ه همد د د‬ ‫س د ددي امه)‪ ،‬و( هوندخل د دده مز د ددا )‪ ،‬و سد د د رة ال د ددتط (ندخل د دده مز د ددا ) و(ند هعاب د دده هعد د د هاابا)‪ ،‬ب د د د ة ه‬ ‫م باليا مكاة الل ة في ا يعا‪.‬‬ ‫السبع ‪ .‬وق أ‬ ‫‪ -518‬أ ل فه هسمه هعاقه هد فهدتط مد هخال هم ه احلهج ال ف‬

‫آخ د د د سد د د د رة‬

‫ه هسهه هعاله‬

‫قد أ ( هوأه ه ددل له مكددم همددا هوهرا ه هلكددم) ب ددتط اكمد ة واحلددا م هسد مدمى لل اعددل‪ ،‬و( هعاقهد هدد ) بددمل بعددد العد‬ ‫دج‪ ،‬ب ددتط امل دديم‪،‬‬ ‫ل ددري البي د ‪ ،‬و( هم دد هخال ه ه ددا) ر ددا س د رة المس ددا ‪ ،‬و( هم دد هخال يده ه‬ ‫ض د نهه) س د رة احلد م‬ ‫ضاع ه ا) ب ف التا ‪.‬‬ ‫و( ه هسه م ي ه‬

‫م ( هوأ ل لهكمم هما هوهرا ه هلكم) بضم اكم ة و س احلا م هس مدمى للم عد ‪ ،‬و( هع هق هدد ) بحدري‬ ‫وق أ‬ ‫دج بض ددم امل دديم‪،‬‬ ‫ألد د بع ددد العد د ‪ ،‬و(مد دد هخال ه ه ددا) ر ددا سد د رة المس ددا ‪ ،‬و(مد دد هخال يده ه‬ ‫ضد د نهه) سد د رة احل د م‬ ‫ضاع ه ا) ب ص التا ‪.‬‬ ‫و( ه هسه ي ه‬ ‫‪ -511‬م هس ى افدتهط اقدد همل يهكن بالساله هم لهسد‬

‫د ه فهاقص هو هيد انص هويصا هحلها اجنهاله‬

‫ق د د د أ (مهسد د د د ى د د ددم امرض)‪ ،‬ب د د ددتط الت د د ددا وم د د ددديد السد د د د ‪ ،‬و( ه د د د دمهة مل يهك د د ددن) بالي د د ددا عل د د ددى‬ ‫الت د د ددا ري‪ ،‬و(السد د د دله هم لهسد د د د ه ) بقصد د د د ال د د ددالمُّ أ ب د د ددال ألد د د د م د د ددن االستس د د ددالم‪ ،‬و( هي د د د ده أون) ب صد د د د‬ ‫ال د د ا ‪ ،‬و(أهة يهص د ددا هحلها بدهيدهد هم د ددا) ب د ددتط الي د ددا وم د ددديد الص د دداد م ت د د وأل د د بع د دددرا وف د ددتط ال د ددالم‪ ،‬م د ددا‬ ‫ل ري به‪ ،‬و ل رش الالم التحليري والةقيق‪.‬‬ ‫‪85‬‬

‫شرح مقدمة ورش المصري‬

‫وقد د د أ د د د م (م هسد د د ى د ددم امرض)‪ ،‬بض د ددم الت د ددا وخت يد د د السد د د ‪ ،‬و( ه د د دمهة مل مهك د ددن) بالت د ددا‬ ‫علد ددى التمنيد ددن‪ ،‬و(السد د هدال هم لهس د د ه ) بإئبد ددا أل د د بعد ددد الد ددالم‪ ،‬و( هيد د د أون) ب ف د د ال د د ا ‪ ،‬و(أهة يصد ددل هحا‬ ‫بدهيدهد هما) بضم اليا ويسكاة الصاد بدوة أل بعدرا و س الالم‪.‬‬ ‫‪ -512‬هوقهد نده ه اضمم هوا س الدر فهافدته هحن هوندؤِتم و ن مة مهد هع لدوا افدته هط ائد هقاله‬ ‫قد د د د أ ( هوقهد د ددد ن د د د د ه هعله د د دديكم) بض د د د مدم اللد د د د ة و سد د د د الد د د د ا ‪ ،‬و( ال د د ددد هر امسد د د د ه ل) ب د د ددتط الد د د د ا ‪،‬‬ ‫الع ه هم ‪ ،‬و(مال مهد هع لدوا) ب تط الع وم ديد الدا ‪.‬‬ ‫و( هس ه ن مي م أز هررم) ب ة ه‬ ‫وقد د د د أ د د د د م ( هوقهد د ددد نهد د د د ه هعله د د دديكم) ب د د ددتط اللد د د د ة والد د د د ا ‪ ،‬و( ال د د دددر امسد د د د ه ل) بإس د د ددكاة‬ ‫ال ا ‪ ،‬و( هس ه يدؤمي م أز هررم) باليا ‪ ،‬و(مال مهدعدوا) بإسكاة الع وخت ي الدا ‪.‬‬ ‫يا ا اةضاف ‪ :‬ليا‬

‫يا ا ال وائد‪ :‬ليا‬

‫س رة ال سا قّ م من يا ا اةضاف امللتل في ا‪.‬‬

‫س رة ال سا قّ م من يا ا ال وا د امللتل في ا‪.‬‬

‫العدد‪( :‬السبيل)[ال سا ‪ ،]33:‬يع مده الك م وال يع مده املدينم امخري‪.‬‬

‫شرح مقدمة ورش المصري‬

‫ورةُ األنعام [‪]12‬‬ ‫ورةُ المائدة ُ‬ ‫وس َ‬ ‫ُس َ‬ ‫‪ -551‬يدهق باله هواو هوهمن يده مهدد أهمهى ر هساالهمه فها ه ه هاالند هعام م اله‬ ‫املصد د د ددح املد د د دددين‬ ‫ين هآم د د د د ا) بد د د ددال واو قبد د د ددل (يدهق د د د د )‪ ،‬ورد د د ددّ د د د ددال‬ ‫ق د د د د أ (يدهق د د د د الد د د ددا ه‬ ‫واملص د ددح املك د ددّ واملص د ددح ال د ددامّ‪ ،‬و( هم د ددن ي مه د دددد) ب د دددال مكسد د د رة فمج ومد د د ب د د د اةد د ددام‪،‬‬

‫املص د ددح امل د دددين واملص د ددح ال د ددامّ‪ ،‬و(رس د د هداالمه) ر د ددا سد د د رة‬ ‫وق د ددد رس د د هدم ر د دداا الل د ددري ب د دددال‬ ‫املا د دددة‪ ،‬ق ل د دده مع د دداه‪ ( :‬هوية مل مهد هع د ددل فه هم د ددا بدهلحد د د ه ر هس د ددالهتهه)‪ ،‬و س د د د رة امنع د ددام ق ل د دده‪ ( :‬ه ي د ددن‬ ‫م هعل ر هسالهتهه) مب مد الالم و س التا واكا على اام في ما‪.‬‬ ‫املص د ددح‬ ‫ين هآم د د د ا) بإئب د ددا واو قب د ددل (يدهقد د د )‪ ،‬ور د ددّ د ددال‬ ‫وقد د د أ د د د م (ويدهقد د د ال د ددا ه‬

‫الك د د واملصد ددح البص د د ‪ ،‬و( همد ددن ي مهد ددد) بد دددا وا د دددة م د ددددة م ت د د باةد د ددام‪ ،‬وقد ددد رسد د هدم رد دداا‬ ‫الل د ددري ب د دددا وا د دددة املص د ددح الكد د د واملص د ددح البصد د د واملص د ددح املك د ددّ‪ ،‬و(رس د ددالهتهه) ر د ددا‬ ‫سد د د رة املا د دددة‪ ،‬ق ل د دده مع د دداه‪ ( :‬هوية مل مهد هع د ددل فه هم د ددا بدهلحد د د ه ر هس د ددالهتهه)‪ ،‬و سد د د رة امنع د ددام ق ل د دده‪:‬‬

‫( ه ين م هعل ر هسالهتهه) بقص الالم وفتط التا وضم اكا على اةف اد في ما‪.‬‬ ‫‪ -555‬هزهآ م هوه هاره بال ن هة في هما هوبدهع هدمهها اخ‬

‫هواستحق فه هج اله‬

‫علد د ددى‬ ‫ق د د د أ (فه هج د د دها ) ب ف د د د اكم د د د ة بد د ددال م د د د ين‪ ،‬و(م د ددل) ورد د ددّ الد د ددا بع د ددد (فه هج د د دها ) بد د ددا‬ ‫عل ددى‬ ‫اةض دداف ‪ .‬و ق د د أ (أو ه د هدارة) ب ف د د الت ددا ب ددال م د د ين‪ ،‬و( ه هع ددام) ور ددّ ال ددا بع ددد ( ه د هدارة) ب ددا‬ ‫اةضد دداف ‪ .‬وق د د أ (اسد ددتحق هعلهد ددي م) بضد ددم التد ددا و س د د احلد ددا علد ددى الب د ددا للمج د د ‪ ،‬ويبد دددأ فيد دده بضد ددم‬ ‫اكم ة‪.‬‬ ‫وق د د د أ د د د م (فه هج د د دها م) ب ف د د د اكم د د د ة م ن د د د ‪ ،‬و(م د ددل) ب ف د د د ال د ددالم‪ ،‬و(أو ه د د هدارةم) ب ف د د د الت د ددا‬ ‫م ن د د ‪ ،‬و( ه هع د ددام) ب ف د د امل د دديم‪ ،‬و(اس د ددته هحق هعلهد ددي م) ب د ددتط الت د ددا واحل د ددا عل د ددى الب د ددا للمعل د د م‪ ،‬و ل د د‬ ‫من ان ادامه‪ ،‬ويبدأ فيه بكس اكم ة‪.‬‬ ‫ن هكا نهك هة ارفه هويكا أصاله‬

‫‪ -551‬هويده م بهص م هل فتدهتد م هو‬

‫م ( هر هاا يده م) ب فع ا‪.‬‬ ‫ق أ ( هر هاا يده هم) ب ص امليم‪ ،‬وراا آخ س رة املا دة‪ .‬وق أ‬ ‫ي د د ددا ا اةض د د دداف س د د ددتم م م د د ددا ئالئد د د د م ل د د ددري (يين) ‪ [:‬يهد د ددد ه يلهيد د د د ه ‪ ،‬يينه أ ه‬ ‫هخ د د ددا ‪ ،‬يينه أهري د د ددد‪ ،‬فه د د ددإينه‬ ‫ورش يع د ددا‪ ،‬وف د ددتط د د د م ( يهد ددد ه يلهيد د د ه )‪،‬‬ ‫ن أهة أهقد د د ه ] ف د ددتح ن م‬ ‫أ هعاب د دده‪ ،‬هوأم د د هدّ ي هكدهد د ‪ ،‬هم د ددا يهكد د د ة ه‬ ‫‪87‬‬

‫شرح مقدمة ورش المصري‬

‫و( هوأم هّ ي هكه ) وأسكن الباقيا ‪.‬‬ ‫ورش و م احلال ‪.‬‬ ‫يا ا ال وا د د د دد‪ :‬وا دةم رّ [ هواخ ه ة هوهال] اف ا م‬ ‫العدد‪( - :‬بالعق د)[ املا دة‪ :]5:‬يع مده املدينم امخري وال يع مده الك م‪.‬‬ ‫ ( هعن ه ري) [ املا دة‪ :]51:‬يع مده املدينم امخري وال يع مده الك م‪.‬‬‫ن هكد د ددا نهك د د د هة ارفه د د د هويك د د ددا‬

‫متد د ددام ق د د د يف البي د د د (‪( :)551‬بهص د د د م د د د هدل فتده د د دتد م هو‬ ‫أص د د داله)‪ :‬ق د د د أ ( همل مهكد د ددن فتده د د دتهد م) ب ص د د د التد د ددا علد د ددى‪ ،‬وه ذ ذ ذ ا َّأول حذ ذ ذذروف األنعذ ذ ذذام‪ .‬وق د د د أ ( هوهال‬ ‫ن هكد ددا ب يهد ددا هربدهد ددا ونهك د د ة) ب ف د د ال عل د د ‪ ،‬وق د د ا (اله يكد دداب نه ه ) بإسد ددكاة الكد ددا وخت ي د د ال د د ماا‬ ‫ل ري البي ‪.‬‬

‫وق د د أ د د م ( همل مهك د ددن فتده د دتد م) ب ف د د الت د ددا ‪ ،‬و( هوهال ن هكد ددا ه ب يهد ددا هربدهد ددا ونهك د د هة) ب ص د د‬ ‫ال عل ‪ ،‬و(اله ي هكاب نه ه ) ب تط الكا وم ديد ال ماا ‪.‬‬ ‫‪ -551‬أ ههري ه‬

‫االست ام هس ل هوأهبداله هوهمهه فهمهة ا س هسبيل انصب ا واله‬

‫ق د د د د د د أ ( هأرأي د د د د د د ه ) يد د د د د ددن وق د د د د د د مصد د د د د ددح با باالسد د د د د ددت ام‪ ،‬د د د د د د ‪( :‬أفهدهأي د د د د د د ه )‪ ( ،‬هأرأي د د د د د ددتهكم)‪،‬‬ ‫ديم) بكسد د د‬ ‫و( هأرأيدته د د ه )‪ ،‬و(أف د دهأيدتم) بتس د د يل اكم د د ة ال اني د د ‪ ،‬ويب د ددداكا م د د مدا م د ددبعا‪ ،‬و(فإنمد دده ه د د مر هر د د م‬ ‫سبيل المج م ه ) ب ص الالم‪.‬‬ ‫اكم ة‪ ،‬و( هولتهستهب ه ه‬

‫وق د د د أ د د د م ( هأرأي د د د ه ) ي د ددن وق د د د مص د ددح با باالس د ددت ام‪ ،‬بتحقي د ددق اكم د د د ة ال اني د د د ‪ ،‬و(فمنمد دده‬ ‫يم) ب تط اكم ة‪ ،‬و( هولتهستهب ه سبيل المج م ه ) ب ف الالم‪.‬‬ ‫ه مر هر م‬ ‫‪ -553‬هوأهجنهيتهدها يد جيكم بدهعد هخ ه ن‬

‫همى من قهدبل‬ ‫ه ةأ ه‬

‫اهلل م دهاله‬

‫ق د د أ (لهد د ن أهجنهيتهده د دا م د دن مر د داه) بيد ددا سد ددا فتد ددا م ت د د علد ددى ا طد ددا ‪ ،‬و( قد ددل اللد دده ي ج د ديكم)‬ ‫بإس د ددكاة اللد د د ة وخت ي د د د اا د دديم‪ ،‬و (أ هد د د لز ين اللد د دده) بتل ي د د د اللد د د ة‪ ،‬فيك د د د ة امل د د د مد ال د ددا بعد د ددد‬ ‫الد د د او بيعيم د ددا‪ ،‬ومل هك د دده المط د ددق بالكلمد د د ن م د دده مل د ددا في د ددا م د ددن ازتم د دداع الس د ددا و لد د د ال يقد د د‬ ‫متم نا ال ع ُّ فقا ‪( :‬من قهدبل االلمه م دهاله)‪.‬‬ ‫وق د د أ‬

‫د د م (لهد د ن أهجنهانده ددا م د دن مر د داه) علد ددى الحيب د د أ أجناند ددا اهلل‪ ،‬و( قد ددل اللد دده يدهج د ديكم) ب د ددتط‬

‫شرح مقدمة ورش المصري‬

‫الل ة وم ديد اايم‪ ،‬و(أ ه لز ين‬

‫الله) بت ديد الل ة‪ ،‬فيك ة امل مد الا بعد ال او ال ما‪.‬‬ ‫هو هزاعل فهاق أ هواخ‬

‫‪ -551‬هو هد هر هزا اله مدهد ة ه ي س‬

‫اللي هل مكماله‬

‫قد د د أ (نده فهد د د هد هر هزد د دا همد د دن ن ه د د دا ) ر د ددا سد د د رة امنع د ددام‪ ،‬و سد د د رة ي سد د د ‪ ،‬ب د دددوة م د د د ين‬ ‫( هد هر هزا )‪ ( ،‬هو هزاعل اللميل) بمل بعد اايم‪ ،‬و س الع ‪ ،‬و(اللميل) خب الالم‪.‬‬ ‫وق د د د أ د د د م ( هد هرز د د ددا ) ب د د دالت ين امل ض د د ددع ‪ ،‬و( هو هز هع د د ددل اللمي د د د هدل) ب د د ددال أل د د د بع د د ددد اا د د دديم‪،‬‬ ‫وفتط الع ‪ ،‬و(اللمي هل) ب ص الالم‪.‬‬

‫‪ -551‬هو هخ ق ا هقدد هوه سم هوفهدت هح م له هدى قبهال هم ه ه ه ل هما اله‬ ‫‪ -558‬مد ه د ه طه ي نا هورها افدته هحن يهضل ه هة هم‬ ‫ق د د أ ( هو هخ ق د د ا لهد دده) بت د ددديد ال د د ا ‪ ،‬و(قد ددبهال) ر د ددا‬

‫ي نا م ده م مهاله‬

‫س د د رة امنعد ددام‪ ،‬و س د د رة الك د د بكس د د‬

‫الق د ددا وف د ددتط الب د ددا في م د ددا‪ ،‬و( ه ل هم د ددا هربد د د ه ) ر د ددا‪ ،‬و م ض د ددعّ يد د د نا‪ ،‬وم ضد د د د دداف (الطد د د )‬ ‫ب ددمل بع ددد امل دديم عل ددى اام د د ‪ ،‬وق د د أ ر ددا س د د رة امنع ددام‪( ،‬يهض د دل ه هة)‪ ،‬و س د د رة ي د د نا (ليهض د دل ا هع ددن‬

‫هسبيل ه ) ب تط اليا في ما‪ ،‬و(م ده م من رب ه ) بإسكاة الل ة وخت ي ال ا‬ ‫وقد د د د أ د د د د م ( هو هخهقد د د د ا لهد د دده) بتل يد د د د الد د د د ا ‪ ،‬و(قد د د ددبال) ر د د ددا‬

‫ل ري البي ‪.‬‬

‫سد د د د رة امنع د د ددام‪ ،‬و سد د د د رة‬

‫الك د د د بض د د ددم الق د د ددا والب د د ددا في م د د ددا‪ ،‬و( ه ل هم د د د هرب د د د ه )‪ ،‬ب د د ددال أل د د د بع د د ددد امل د د دديم عل د د ددى اةفد د د د اد‬ ‫امل اض د د د امربع د د د ‪ ،‬وق د د د أ ر د د ددا س د د د رة امنعد د ددام‪( ،‬يض د د دل ه هة) و س د د د رة ي د د د نا (ليض د د دل ا هعد د ددن هسد د ددبيل ه )‬

‫بضم اليا في ما‪ ،‬و(مهد م من رب ه ) ب تط الل ة وم ديد ال ا ‪.‬‬

‫جهاِتا هو ال هميتهه أهيضا بيهاس ه ئهدقاله‬

‫‪ -551‬هو هميتا هقدد هو‬

‫س د د رة امنعد ددام‪ ،‬و(أهخيد دده هميد د دتا)‬

‫ق د د أ ( أههو هم د دن ه د دا هة هميد د دتا فهمه يهديده د داه) ر د ددا‬ ‫و(امهرض ال همي د د د دته ) س د د د د رة ي د د ددا بت د د ددديد الي د د ددا مكس د د د د رة ل د د ددري البي د د د د‬ ‫ال الئ ‪.‬‬ ‫م بإسكاة اليا خ ي‬ ‫ان ادامه‪ .‬وق أ‬

‫‪89‬‬

‫س د د رة احلج د د ا ‪،‬‬ ‫ال الئ د د د د ‪ ،‬ور د د ددّ م د د ددن‬

‫شرح مقدمة ورش المصري‬

‫‪ -552‬هوهرا ه هزا بال هكس هحن‬

‫ا ه صاله‬ ‫ه قها هة هم ئهاة بي ن ه‬

‫ن نه‬

‫‪ - 511‬هو هسبهإ همع د د ده و ندهق د د د هوقهديما‬ ‫قد د د أ ( ه ز د ددا) بكسد د د الد د د ا ‪ ،‬و( هحن د د د رم) ر د ددا‬

‫هومها د د د و هة الك لل هز د د د د دا ه م هدقاله‬

‫سد د د رة امنع د ددام‪ ،‬و سد د د رة ال ق د دداة‪ ،‬وال د دداين‬

‫سد د د رة يد د د نا‪ ،‬ورد د د ( هويهد د د هم هحن د د د رم ه د ددمة مل يدهلبه د د د ا)‪ ،‬و س د د د رة س د ددبم ( هحن د د د رم ندهقد د د ) ب د د د ة‬ ‫الع م د د د د ا مس د د د د ‪ .‬و ق د د د د أ (دي د د د ددا قهديمد د د ددا) ب د د د ددتط القد د د ددا و س د د د د اليد د د ددا م د د د ددددة ل د د د ددري البي د د د د ‪،‬‬ ‫و(مها و هة) بت ديد ال ماا‬

‫ين وق مبدو ا بتا وا دة‪ ،‬و ل‬

‫م ضعا‪ ،‬رّ‪:‬‬

‫سبع ع‬

‫‪( -‬له هعلك د د د د د د د د ددم مه د د د د د د د د د ها و هة)‪[:‬امنع د د د د د د د د ددام‪ ،11:‬وامع د د د د د د د د د ا ‪ ،18:‬والمح د د د د د د د د ددل‪ ،21:‬والم د د د د د د د د د ر‪ 5:‬و‪،18‬‬

‫وال مااريا ‪.]32:‬‬

‫ (أهفهد د د د د د د د د د د مدال مهد د د د د د د د د د د ها و هة)‪[:‬ي د د د د د د د د د د د نا‪ ،1:‬ور د د د د د د د د د د د د‪ 13:‬و‪ ،11‬والمحد د د د د د د د د د ددل‪ ،58:‬واملؤم د د د د د د د د د د د ة‪،11:‬‬‫والصافا ‪ ،511:‬وااائي ‪.]11:‬‬ ‫ (قهليال ما مه ها و هة)‪ [:‬امع ا ‪ ،1:‬وال مل‪ ،11:‬واحل قم ‪.]31:‬‬‫ (فهدله هال مه ها و هة)‪[:‬ال اقع ‪.]11:‬‬‫ا مس د د د ‪ ،‬و(قيهمد د ددا)‬

‫وق د د د أ د د د م ( ه هز د ددا) ب د د ددتط ال د د د ا ‪ ،‬و( هحي د د د رم) و( يدهق د د د ) بالي د ددا‬ ‫بكس القا وفتط اليا خ ي ‪ ،‬و(مه ها و هة) بتل ي ال ماا ين وق مبدو ا بتا وا دة‪.‬‬ ‫صاد ب هكس ندهب د قهصهه امهال ي اه هما بد هعي هد ائ‬ ‫‪ -515‬ه ه‬

‫قل قهد مه هس اله‬

‫ص د دداده) بكسد د د احل د ددا ‪ ،‬و د د د ل د دده ق ل د دده مع د دداه‪( :‬ق د د هدل آل د ددا ه هين) يه‪( :‬ندهب د د د ين بعل د ددم) سد د د‬ ‫قد د د أ ( ه‬ ‫(ندهب د د د د ين)‪،‬‬ ‫أوز د د دده‪ :‬يب د د دددا مهد د د د ة ال ص د د ددل (آل د د ددا ه هين) مد د د د امل د د ددد امل د د ددب وعلي د د دده ئالئ د د د د الب د د ددد‬ ‫ص د دداده)‬ ‫ومسد د د يل مهد د د ة ال ص د ددل وعلي د دده الب د ددد الت مس د ددب واةق د ددباع‪ ،‬وهت د د د القصد د د ‪ .‬وقد د د أ د د د م ( ه ه‬ ‫ب تط احلا ‪.‬‬ ‫هخ د د ددا ‪ ،‬يينه أ ههرا ه ‪ ،‬هوز د د د د هدّ‬ ‫ي د د ددا ا اةض د د دداف مث د د دداة‪ ،‬م د د ددا ئالئ د د د د م ل د د ددري (يين)‪[ :‬يينه أم د د د د ‪ ،‬يينه أ ه‬ ‫ورش يعد د د د د ددا‪ ،‬و[ص د د د د د دها ّ مس د د د د د دتهقيما] أس د د د د ددك ا احلد د د د د ددال ‪،‬‬ ‫ع يين‪ ،‬هممده د د د د ددا ه] ف د د د د ددتح ن م‬ ‫لل د د د د ددا ‪ ،‬هر ه‬ ‫و[ هوهحميهد ددا ه ] ب د ددال تط‪ ،‬واةس د ددكاة م د د امل د ددد الط ي د ددل‪ ،‬ول د دده م د د د د ٍّدل ال د ددتط والتمقلي د ددل ف د ددّ أربع د د أوز د دده‪.‬‬ ‫م ي اليا ا باست ا (وحميا ه ) فقد فتح ا‪.‬‬ ‫وأسكن‬ ‫ي د ددا ا ال وا د د دد‪ :‬في د ددا ا د دددةم وا د دددةم [ هوقه د ددد هر د د هدداة] د دداف ا م‬ ‫ورش و د د د م‬

‫احل د ددال ‪ ،‬والل د ددري م د ددن‬

‫شرح مقدمة ورش المصري‬

‫وا اليا ‪.‬‬ ‫العدد‪ ( - :‬هوالل ر) [ امنعام‪ :]5::‬يع مده املدينم امخري وال يع مده الك م‪.‬‬

‫‪( -‬ب ه يل) [ امنعام‪ :]15 :‬يع مده الك م وال يع مده املدينم امخري‪.‬‬

‫‪( -‬فهديهك ة) [ امنعام‪ :]81::‬يع مده املدينم امخري وال يع مده الك م‪.‬‬

‫‪( -‬مستهقيم) [ امنعام‪ :]515::‬يع مده املدينم امخري وال يع مده الك م‪.‬‬

‫‪91‬‬

‫شرح مقدمة ورش المصري‬

‫وِمن سورةِ األَ ْعر ِ‬ ‫اف إلى يونس [‪]17‬‬ ‫َ ُ َ‬ ‫َ‬

‫ص بهفد عه ن ا بالضم هوالل ة مس هجال‬ ‫‪ -511‬هو هولبها انص هو هخال ه‬ ‫ص د د د م) بد د ددال ف ‪،‬‬ ‫ق د د د أ ( هولبهد د ددا ه التدق د د د هى) ب ص د د د الس د د د عط د د ددا علد د ددى(لبهاسد د ددا) قبلد د دده‪ ،‬و( هخال ه‬ ‫و(ن د د د ا) ر د ددا سد د د رة امعد د د ا و سد د د رة ال ق د دداة و سد د د رة ال م د ددل ب د د د ة مض د ددم م مك د دداة الب د ددا ‪،‬‬ ‫وضم ال ‪.‬‬ ‫ص د د ) بال ص د د ‪ ،‬و(ب د د ا) ر د ددا‬ ‫وق د د أ د د م ( هولبهد ددا التدق د د هى) ب ف د د الس د د ‪ ،‬و( هخال ه‬ ‫امع ا و س رة ال قاة و س رة ال مل ببا مضم م ‪ ،‬ويسكاة ال ‪.‬‬

‫س د د رة‬

‫هين ه ل فهد هدقاله‬ ‫‪ -511‬هوأهو أهم هن اةس هكاة هعلهى فهدقل هعلهى مهدلهق أ ه‬ ‫قد د د أ (أو أم د د هدن أر د ددل القد د دهى) بإس د ددكاة الد د د او عل د ددى أ مح د ددا (أو) د د د عطد د د ‪ ،‬و د د د ال قد د د‬ ‫اضد ددط اريما أو اختباريمد ددا علد ددى ال د د او م مة (أو) لم د د م مسد ددتقلم م‪ ،‬ور د د علد ددى أصد ددله ب قد ددل د د اكم د د ة يه‬ ‫الد د د او‪ ،‬و( ه قي د د مدق هعله د ددّ) بي د ددا م ت د د د م د د د مددة‪ ،‬و(مهدلهقد د د ) ر د ددا سد د د رة امعد د د ا ‪ ،‬و سد د د رة د دده‪،‬‬ ‫و س رة ال لع ا ب تط الالم وم ديد القا ‪.‬‬

‫وقد د د أ د د د م (أ ههوأم د د هدن أر د ددل القد د دهى) ب د ددتط الد د د او عل د ددى أ مح د ددا واو عطد د د دخلد د د علي د ددا مهد د د ة‬ ‫االس د د ددت ام‪ ،‬وال و د د د د ال قد د د د اض د د ددط اريما أو اختباريمد د ددا عل د د ددى الد د د د او م مة ( هأوأم د د د هدن) لمد د د د م مس د د ددتقلم م‪،‬‬ ‫و( ه قيد د د مدق هعلهد د ددى) بد د ددمل بعد د ددد الد د ددالم‪ ،‬هومهدل هق د د د ر د د ددا س د د د رة امع د د د ا ‪ ،‬و س د د د رة د د دده‪ ،‬و س د د د رة‬ ‫ال لع ا بإسكاة الالم وفتط القا بدوة م ديد‬ ‫‪ -513‬ه هآم تم استهد م ه طهه هو ل‬ ‫ق د د د أ ( هآم د د ددتم ب د دده) ر د د ددا‬

‫س رة ال ع ا ب يادة مه ة االست ام‬

‫هسهدقتل قل هم يدهقتدل هة حمهصاله‬

‫س د د د رة امع د د د ا ‪ ،‬و( هآم د د ددتم له د دده)‬ ‫ال الئ ‪.‬‬

‫س د د د رة د دده‪ ،‬و( هآم د د ددتم لهد د دده)‬

‫وأصد د ددل آم د د ددن‪( :‬أهأ هم د د ددن) علد د ددى و ة (أهفد هع د د ددل)‪ ،‬م د د د ة ئاني د د د س د د ددا ر د د ددّ فد د ددا ال ع د د ددل‪ ،‬فمب د د دددل‬ ‫(آدم) و(آ ر)‪،‬‬ ‫د د م د د ٍّدد د ددانا حل ت د ددا ور د د امل د د لس د ددك حا وان ت د ددايف مد ددا قبل د ددا م د ددا أب د دددل‬ ‫دخل مه ة االست ام فازتمع ئالث مه ا ‪:‬‬ ‫اموه‪ :‬مه ة االست ام‪.‬‬

‫شرح مقدمة ورش المصري‬

‫ورش على أصله‪،‬‬ ‫وال اني ‪ :‬رّ الا ملّ مه ة االست ام‪ ،‬ورّ مه ة أفد هعل‪ ،‬وراه يس ل ا م‬ ‫ال ال ‪ :‬والا رّ فا ال عل‪ ،‬ورّ املبدل أل ا‪ ،‬وله في ا ئالئ البد ‪.‬‬

‫وقد د د د أ ( هسد د د دهدقتل أبده د د ددا هرم)‪ ،‬ب د د ددتط اللد د د د ة ويس د د ددكاة الق د د ددا وض د د ددم الت د د ددا ‪ ،‬و(يدهقتدلد د د د هة أبده د د ددا ه م)‬

‫ب تط اليا ويسكاة القا وضم التا ل ري البي في ما‪.‬‬

‫وق د د د أ د د د م (آم د ددتم) باةخبد د ددار ال الئ د د د ‪ ،‬و( هس د د د د هقتل أبده د ددا هرم)‪ ،‬بضد د ددم اللد د د ة وفد د ددتط القد د ددا‬ ‫و س التا م ددة‪ ،‬و(يد هقتدل هة أبدها ه م) بضم اليا وفتط القا و س التا م ددة‪.‬‬ ‫‪ -511‬هوهو د ر هساالهمى هومدح ه فهمهند هن‬

‫هو هز ل هخطيها ارفهد هعن لتهدعدال‬ ‫ه يا ئهاة الطل ر هوالتا ا س اعق هال‬

‫‪ -511‬ه همعا هرة بيا هو ريهه ا ه هعن‬

‫قد د د أ (ب هس د ددالها) بقصد د د ال د ددالم عل د ددى التم ي د ددد‪ ،‬و(مدح ه د د د لهك د ددم هخطيه د ددامكم) بت د ددا التمني د ددن‬ ‫املض د ددم م وف د ددتط ال د ددا عل د ددى الب د ددا للمج د د د ‪ ،‬و( هخطيه د ددامكم) ب فد د د التم د ددا عل د ددى أ مح د ددا نا د د د فاع د ددل‪،‬‬ ‫ول دده في ددا ئالئ د د الب ددد ‪ ،‬و دداا ( همع ددا هرةم) ب ددالمف ‪ ،‬و(ب هع د د هاا ب دديا) بكس د د الب ددا ويا س ددا بع دددرا م ددن‬ ‫د ددري مه د د ل د ددري البي د د ‪ ،‬و( ريد دداِتم) ر د ددا س د د رة امع د د ا ‪ ،‬و س د د رة يد ددا‪ ،‬و امل ض د د ال د دداين‬ ‫س رة الطل ر ور ‪ ( :‬موأحلهقها م رياِتم) مب مد اليا و س التما على اام ال هالئ ‪.‬‬

‫وق د د أ د د م (ب هسد د هداال ) مب د د مد الد ددالم علد ددى اام د د ‪ ،‬و(ندهح د د لهكد ددم هخطيهد ددامكم) ب د د ة م ت د د‬ ‫و س د د د ال د د ددا ‪ ،‬و( هخطيهد د ددامكم) بكس د د د الت د د ددا ‪ ،‬و( همعد د ددا هرة) بالمص د د د ‪ ،‬و(ب هع د د د هاا به د د دديا) ب د د ددتط الب د د ددا‬ ‫بعد د دددرا مه د د د ةم مكس د د د رةم ممد د دددودةم‪ ،‬و( ريد د د دتهد م) ر د د ددا س د د د رة امع د د د ا ‪ ،‬و س د د د رة يد د ددا‪ ،‬و امل ض د د د‬ ‫ال د د دداين س د د د رة الطلد د د ر ور د د د ‪ ( :‬موأحلهقهد د ددا د د ددم ريد د د دتهد م) بقص د د د اليد د ددا ونص د د د التمد د ددا علد د ددى اةف د د د اد‬ ‫ال هالئ ‪.‬‬ ‫‪ -518‬نه هاررم ب ة ق ا اقدهأ هويدهتبهدع ا هويدهتبهدع م‬

‫ال لله اعلهمه هواع هماله‬

‫يمد د د هامهامهه د ددا) بكسد د د ال م د د د ويس د ددكاة الد د د ا وف د ددتط الك د ددا‬ ‫قد د د أ ( هونهد د د هاررم) ب د ددالم ة‪ ،‬و(قد د د ا ف ه‬ ‫م ن د د د بح د د ددري مهد د د د ل د د ددري البيد د د د ‪ ،‬و(اله يدهتبهدعد د د د م) ر د د ددا و(يدهتد د د دبهدع م الحه د د دداووة) سد د د د رة ال لمد د د د ور د د ددّ‬ ‫ال ل ع ا بتل ي التما وفتط البا ‪.‬‬

‫يمد د د د هامهامههد د ددا) بض د د د مدم ال م د د د د وف د د ددتط الد د د د ا وم د د ددد‬ ‫وقد د د د أ د د د د م ( هويهد د د د هاررم) بالي د د ددا ‪ ،‬و(قد د د ده ه ف ه‬ ‫الكد د د ددا ومه د د د د ة م ت د د د د بع د د د ددد امل د د د دد و د د د ددا الت د د د د ين‪ ،‬و(اله يدهت د د د د دبع م) ر د د د ددا س د د د د رة امع د د د د ا ‪،‬‬ ‫و(يدهتبع م الحهاووة) س رة ال لع ا ب تط التما وم ديدرا و س البا ‪.‬‬ ‫‪93‬‬

‫شرح مقدمة ورش المصري‬

‫‪ -511‬هدلو هة ضم اليها ه هم ه س ميمه‬

‫هو م دف ه الدا بال ه تط عداله‬

‫قد د د أ (هد د ددلونده م) بض د ددم الي د ددا و سد د د امل د دديم‪ ،‬ور د دداا آخد د د‬ ‫(هدلونده م) ب تط اليا وضم امليم‪.‬‬

‫د د د و سد د د رة امعد د د ا ‪ .‬وقد د د أ‬

‫ددد م‬

‫داين‪ ،‬م د د ددن بدهع د د ددد ه أ ههعجل د د ددتم‪،‬‬ ‫ف‪ ،‬يينه أ ه‬ ‫ع ال ه د د د د ها ه‬ ‫هخ د د ددا ‪ ،‬آيهد د ددا ه المد د د ه‬ ‫ي د د ددا ا اةض د د دداف س د د ددب م‪ [ :‬ه د د د د هم هر ه‬ ‫ف ] وأس د د ددكن الباقي د د ددا ‪،‬‬ ‫اع أص د د ددي ] ف د د ددتح ن م‬ ‫ع ال ه د د د د ها ه‬ ‫ورش يع د د ددا‪ ،‬وف د د ددتط د د د د م [ ه د د د د هم هر ه‬ ‫هعد د د د ها ه‬ ‫ورش‬ ‫د د د د د د م ‪ ،‬و[يين اص د د د د د دطهه يت ه ] أسد د د د د ددك ا م‬

‫ورش وفتح د د د د د ددا‬ ‫يل] أسد د د د د ددك ا م‬ ‫و[ همع د د د د د دّ بهد د د د د د يس د د د د د دها ه‬ ‫و م‪.‬‬ ‫ورش و‬ ‫يا ا ال وا دد‪ :‬ا دةم وا دةم رّ [ يدوة] اف ا م‬

‫م‬ ‫العدد‪( - :‬امل )[ امع ا ‪:‬ا] يع مده الك م وال يع مده املدينم امخري‪.‬‬

‫احلال ‪.‬‬

‫ (مهدع دو هة) [ امع ا ‪ :]12:‬يع مده الك م وال يع مده املدينم امخري‪.‬‬‫‪( -‬م هن المار)[ امع ا ‪]11:‬يع مده املدينم امخري وال يع مده الك م‪.‬‬

‫ص د د د دبهد وا)[ امع د د د د ا ‪ : ]518:‬يع د د د د مده‬ ‫يل) ال مالد د د ددن‪ ،‬ور د د د د الد د د ددا بعد د د ددده (مبدهد د ددا ه‬ ‫ (بهد د د د يس د د د د آ ه‬‫املدينم امخري وال يع مده الك م‪.‬‬

‫متد د د ددام ق د د د د يف البي د د د د (‪ ( :)511‬هو م د د د د دف ه الد د د دددا بد د د ددال ه تط عد د د ددداله)‪ :‬ق د د د د أ (م د د د د هدف ه ) ب د د د ددتط‬ ‫م (م دف ه ) بكس ال مدا ‪.‬‬ ‫ال مدا ‪ ،‬وه ا َّأول حروف سورة األنفال‪ ،‬وق أ‬ ‫هوقدد م هر من‬

‫‪ -512‬هويدح يكم هخ‬

‫هون ة هوه يد انص هوهمن ه يد هى اعتال‬

‫ق د د د أ (يدح د د دديكم) بض د د ددم اليد د ددا ويس د د ددكاة الح د د د وخت ي د د د ال د د د مكس د د د رة‪ ،‬و(م د د د هر من ه ي د د د هدد)‬ ‫ب د ددتط الد د د او وم د ددديد اك د ددا وم د د د ين اللد د د ة‪ ،‬ونصد د د الد د د مدا ‪ ،‬و( هم د ددن ه ي د د د هى) بي د ددا ين عل د ددى اة د ددار‪،‬‬

‫اموه مكس رةم وال ماني م ت م‬

‫ت‬

‫ل ري البي ‪.‬‬

‫وقد د د أ د د د م (يدحم د دديكم) بض د ددم الي د ددا وف د ددتط الحد د د و سد د د ال د د د م د د د مددة‪ ،‬و(مد د د رن ه ي د ددد)‬ ‫بس د ددك ة ال د د او وخت ي د د اك د ددا و د ددا التم د د ين‪ ،‬وخ د د ال د د مدا ‪ ،‬و( هم د ددن ه د ددّ) بي د ددا وا د دددة م د د مددة‬ ‫على اةد ام‪.‬‬

‫شرح مقدمة ورش المصري‬

‫‪ -511‬هو هخا ه ه في ه ا هحي هس هب هوأهند هن يهكن ئهانيا هم ئهالن متهقبال‬ ‫ين) بت د ددا ا ط د ددا ‪ ،‬والسد د د مكسد د د رةم عل د ددى أص د ددله‪ ،‬و(ية مهك د ددن مد د د كم‬ ‫قد د د أ ( هوهال ه س د د هدب ال د ددا ه‬ ‫ما هم)‪ ،‬و(فهإة مهكن م كم ما هم) بتا التممنين في ما‪.‬‬ ‫ين) يالي د ددا ‪ ،‬والسد د د م ت د د د م عل د ددى أص د ددله‪ ،‬و(ية يمك د ددن مد د د كم‬ ‫وقد د د أ د د د م ( هوهال هحي هسد د د هب ال د ددا ه‬ ‫ما هم) ‪،‬و(فهإة يهكن م كم ما هم) باليا في ما‪.‬‬ ‫ضم الضاد في ه ا ه وم ه ا هومن هري مهد ين عهيدم مهدهدقال‬ ‫ضع ا ب ه‬ ‫‪ -515‬هو ه‬ ‫ق د د د أ (ض د د ددع ا) ر د د ددا س د د د رة امن د د ددا ‪ ،‬و امل اض د د د ال مالئ د د د س د د د رة ال د د دلوم بض د د ددم الض د د دداد‪،‬‬ ‫الض د دداد‪ ،‬و س د د د رة‬ ‫ض د ددع ا) ر د ددا س د د د رة امن د ددا ب د ددتط م‬ ‫ور د دداا آخ د د د د د د و امن د ددا ‪ .‬وق د د د أ د د د م ( ه‬ ‫الضاد‪ ،‬واآلخ بضم ا‪.‬‬ ‫اللوم امل اض ال مالئ ب ز ‪ :‬امو ب تط م‬ ‫يد د د ددا ا اةضد د د دداف ‪:‬‬ ‫م‪.‬‬

‫يا ا ال وا دد‪ :‬ليا‬

‫ورش وأس د د د ددك ما‬ ‫هخ د د د ددا ] فتح مد د د ددا م‬ ‫س د د د د رة امن د د د ددا ا د د د دددماة [يينه أ ههرى‪ ،‬يينه أ ه‬ ‫س رة امن ا قّ م من ال وا د‪.‬‬

‫امو ‪.‬‬ ‫العدد‪ ( - :‬ه ا هة هم ع ال)[ امن ا ‪ ]31:‬يع مده املدينم امخري وال يع مده الك م‪ ،‬ور م‬ ‫مت د ددام قد د د يف البيد د د (‪ ( :)515‬هوم د ددن ه د ددري مهد د د د ين عهي د د دم مهد د دهدقال)‪ :‬قد د د أ (عهي د د د ) بض د د مدم الد د د ا دوة‬ ‫م د د ين‪ ،‬وال د د ا م قمق د د م علد ددى ماربد دده‪ ،‬وه ذ ذ ا َّأول ح ذ ذذروف سذ ذذورة التَّوبذ ذذة‪ ،‬وق د د أ‬

‫ال ا ‪.‬‬ ‫ضار هة ضم اكها من هري همههة هوأهبد هوأهد م‬ ‫‪ -511‬ي ه‬

‫د د م (عهيد د دم ) بت د د ين‬

‫ال سّ فهديه دقاله‬

‫ض د ددار هة) بض د ددم اك د ددا م د ددن د ددري مهد د د بع د دددرا‪ ،‬و(المس د د لدّ) يإب د دددا اكم د د د ة (ال س د ددئ)‬ ‫ق د د د أ (ي ه‬ ‫ض د ددار هة)‬ ‫ي د ددا ‪ ،‬ويد د ددام الي د ددا ال د ددا قبل د ددا في د ددا فيك د د ة اللط د ددق بي د ددا وا د دددة م د د مددة‪ .‬وق د د أ د د م (ي ه‬ ‫بكس اكا ومه ة مضم م بعدرا‪ ،‬و(المسّ ) باكم واملد املتصل‪.‬‬ ‫ضاده هوندهع بيها هز ل ند هعا ه هاا مهاله‬ ‫ض لل ب ه تط اليها هم ه س ه‬ ‫‪ -511‬ي ه‬ ‫‪ -513‬هو الل ة مها م بهدع هده ارفه هوقد بهم هوعقبا هونك ا ضم ئهانيا اسجاله‬ ‫‪ -511‬ه ارا هو ه م‬

‫صالم ه د هرا هو التا ه سم هرا رها قهد مهدهلاله‬ ‫ه‬ ‫‪95‬‬

‫شرح مقدمة ورش المصري‬

‫داين ه ه د د د وا) ب د ددتط الي د ددا و س د د د الض د دداد‪ ،‬و(ية يدلع د د د ه هع د ددن ها ه د د د م د د د كم‬ ‫ق د د د أ (يهض د د لدل ي د دده ال د د ه‬ ‫مد هع ددا ها ه د د م) بيد ددا مضد ددم م مكد دداة اللد د ة وف ددتط ال د ددا (يدع د د ه ) مب يمد ددا للمج د د ‪ ،‬وبالتد ددا مكد دداة‬ ‫الل د د د ة وفد د ددتط ال د د د ماا (مد هعد د ددا ) مب يمد د ددا للمج د د د ‪ ،‬و( ها ه د د د م) بعد د ددده بد د ددال ف ‪ .‬و(قد بهد د د م كد د ددم) ر د د ددا‬

‫سد د د رة الت بد د د ‪ ،‬و(عقب د ددا) سد د د رة الك د د د ‪ ،‬و(نكد د د اه) م ض د ددعاة سد د د رة الك د د د وم ضد د د م سد د د رة‬ ‫الط د ددالق‪ ،‬و(ن د ددارا) سد د د رة امل س د ددال بض د ددم احلد د د ال د دداين م د ددن د د ٍّدلُّ ورد د د الد د دما والق د ددا والك د ددا‬ ‫أصد د دله هام ه مهد ددمم ه ) سد د د رة رد د د د ب د دداام في م د ددا‪،‬‬ ‫صد د دله هام ه ) ر د ددا سد د د رة الت بد د د ‪ ،‬و( ه‬ ‫والد د د ماا ‪ ،‬و(ية ه‬ ‫الس رة‪.‬‬ ‫و س التا ر ا راه م‬ ‫داين ه ه د د د وا) بض د ددم الي د ددا وف د ددتط الض د دداد‪ ،‬و(ية ندعد د د هع د ددن ها ه د د د‬ ‫وقد د د أ د د د م (ي ه‬ ‫ض د د لدل ي د دده ال د د ه‬ ‫م د د كم ند هع د ددا ها ه د د د ) ب د د ة م ت د د د وض د ددم ال د ددا (ندهعد د د ه ) ‪ ،‬وب د ددالل ة مض د ددم م و سد د د الد د د ماا‬ ‫(ند هع د ددا )‪ ،‬و( ها ه د د ) بع د ددده بال ص د د ‪ .‬و(قد به د د م ك د ددم) ر د ددا س د د رة الت ب د د ‪ ،‬و(عقب د ددا) س د د رة الك د د ‪،‬‬ ‫و(نكد د د د اه) م ض د د ددعاة س د د د د رة الك د د د د وم ض د د د د م سد د د د رة الط د د ددالق‪ ،‬و(ن د د ددارا) س د د د د رة امل س د د ددال‬ ‫أص د د دله م ه مهد د ددمم ه )‬ ‫ص د د ددل مه ه ) ر د د ددا س د د د رة الت ب د د د ‪ ،‬و( ه‬ ‫بإس د د ددكاة احل د د د ال د د دداين م د د ددن د د د ٍّدل‪ ،‬و(ية ه‬ ‫الس رة‪.‬‬ ‫س رة ر د باةف اد في ما‪ ،‬وفتط التا ر ا راه م‬ ‫ين هوضم‬ ‫‪ -511‬هو هع ه باله هواو الا ه‬

‫ا هوا س في هما هوارفه ال اله‬ ‫همن اس ه‬

‫ين اخته د دداوأ) ب د ددال واو قب د ددل (ال د دداين) عل د ددى االس د ددت ا ‪ ،‬ور د ددّ ب د ددال واو‬ ‫قد د د أ (ال د ددا ه‬

‫املص د ددح‬

‫دا) بضد د ددم اكم د د د ة و س د د د الس د د د اموه‬ ‫دا) و(أم مد د ددن اسد د د ه‬ ‫دامّ‪ ،‬و(أفه همد د ددن اسد د د ه‬ ‫املد د دددينم واملصد د ددح ال م د د د م‬ ‫في ما على الب ا للمج ‪ ،‬و(بد ديهانه) بعدمها بال ف ‪.‬‬ ‫املص د ددح‬

‫ين اختهد دداوأ) بد د د او قب د ددل (ال د دداين) عل د ددى العطد د د ‪ ،‬ور د ددّ بد د د او‬ ‫وقد د د أ د د د م ( هوال د ددا ه‬ ‫دا) ب د ددتط اكم د د د ة‬ ‫دا) و(أم م د ددن أهس د د ه‬ ‫دامّ‪ ،‬و(أفه هم د ددن أهس د د ه‬ ‫الك د د د م واملص د ددح البص د د د م واملص د ددح ال م د د م‬ ‫وفتط الس اموه في ما على الب ا للمعل م‪ ،‬و(بد ديهانهه) بعدمها بال ص ‪.‬‬ ‫‪ -518‬مهد هقط د د ه ض د د دم التا يده د د ي فهمن د د د هن هوس د دحم هون مة‬ ‫قد د د أ (مد هقطد د د ه ) بض د ددم الت د ددا ‪ ،‬و(مه يد د د ) بت د ددا التمني د ددن‪ ،‬ور د دداا آخد د د‬ ‫م (مهد هقط ه ) ب تط التا ‪ ،‬و(يه ي ) باليا على التا ري‪.‬‬

‫ند ه صد د دل ب د د دجاله‬ ‫د د د و سد د د رة الت بد د د ‪ .‬وقد د د أ‬

‫ورش و د د د م ‪ ،‬و[ همعد د ددّ هعد د ددد موا]‬ ‫يد د ددا ا اةضد د دداف ‪ :‬س د د د رة الت ب د د د مضد د ددافتاة [ همعد د د هدّ أهبهد د دددا] فتح د د ددا م‬ ‫م‪.‬‬ ‫ورش وفتح ا‬ ‫أسك ا م‬

‫شرح مقدمة ورش المصري‬

‫يا ا ال وا د‪ :‬ليا‬

‫س رة الت ب قّ م من ال وا د ‪.‬‬

‫العدد‪ ( - :‬هوهمث هد) [الت ب ‪ ]81:‬يع مده املدينم امخري وال يع مده الك م‪.‬‬

‫صد د د دل ُبد د د داله)‪ ،‬قد د د د أ (لهس د د ددحم ) بكسد د د د‬ ‫ند ه ه‬

‫مت د د ددام قد د د د يف البيد د د د (‪ ...( :)518‬هوس د د ددحم هوند د د د مة‬ ‫الس د د د مقص د د د رة ويسد د ددكاة احلد د ددا ‪ ،‬وال د د دما ع د د ددده م قمق د د د م‪ ،‬وه ذ ذ ذ ا َّأول حذ ذ ذذروف سذ ذ ذذورة يذ ذ ذذونس‪ .‬وق د د د أ‬ ‫م‬ ‫الس وأل م بعدرا و س احلا ‪.‬‬ ‫م (له هسا م ) ب تط م‬ ‫اع بهف اله يه د ب ه تط هرا هوزيم ندهجّ المؤم ه مهد هدقاله‬ ‫‪ -511‬همته ه‬

‫ق د د أ ( همتهد دداع احلهيهد دداة ال د د مدنديها) ب ف د د الع د د ‪ ،‬و(أهم مد ددن مال يده ه د ددد ) ب د ددتط اكد ددا ‪ ،‬و(ند د دهج المد ددؤم ه )‬ ‫ب تط الل ة ال اني وم ديد اايم‪.‬‬ ‫داع احلهيهد دداة ال د د مدنديها) ب ص د د الع د د ‪ ،‬و(أهم م د ددن مال يه د ددد ) بكس د د اكا ‪ ،‬و(ند د د ج‬ ‫وق د د أ د د م ( همتهد د ه‬ ‫المؤم ه ) بإسكاة الل ة ال اني وخت ي اايم‪.‬‬

‫ن أهة‪ ،‬نده س د د د د هدّ ي هة امبد د د د د ‪ ،‬يينه‬ ‫ي د د د ددا ا اةض د د د دداف ‪ :‬سد د د د د رة يد د د د د نا د د د ددا مض د د د ددافا [ هم د د د ددا يهكد د د د د ة ه‬ ‫ورش‪ ،‬ووافق د د د دده د د د د د م ف د د د ددتط [أزد د د د د ه يال] وأس د د د ددكن‬ ‫ع ين د د د دده‪ ،‬أزد د د د د ه يال ] ف د د د ددتح من م‬ ‫أه‬ ‫هخ د د د ددا ‪ ،‬هوهر ه‬ ‫الباقيا ‪.‬‬ ‫يا ا ال وا د دد‪ :‬ليا‬ ‫العدد‪ :‬ليا‬

‫س رة ي نا قّ م من ال وا دد‪.‬‬

‫س رة ي نا خال م‬

‫العدد ب املصح املدينم واملصح الك م‪.‬‬

‫‪97‬‬

‫شرح مقدمة ورش المصري‬

‫ورةُ ُهود [‪]7‬‬ ‫ُس َ‬ ‫‪ -512‬هوبال تط هوالتل ي‬

‫عميه قهدها هومهد ين من ٍّل همعا هع ه أمهاله‬

‫م ض د د د د القص د د د د ‪:‬‬ ‫ق د د د د أ (فهد هعميهد د د د هعله د د دديكم) ب د د ددتط الع د د د د وخت ي د د د د امل د د دديم‪ ،‬وال خ د د ددال‬ ‫(فهد هعميه د د د هعلهد د ددي م امهنبهد د ددا ) [‪ ]11‬أندم د دده د د ددال ‪ ،‬و(مد د ددن د د ددل هو هز د د د ) ر د د ددا س د د د رة ر د د د د و س د د د رة‬ ‫املؤم ة حبا الت ين في ما‪.‬‬ ‫وقد د د أ د د د م (فهدعميهد د د هعله د دديكم) بض د د مدم العد د د وم د ددديد امل د دديم‪ ،‬و(م د ددن د د ٍّدل هو هزد د د ) ر د ددا و‬ ‫س رة املؤم ة بالت ين في ما‪ ،‬و ل من ان ادامه‪.‬‬ ‫ض ٍّم يهابد ه لك ٍّل ا‬ ‫‪ -531‬هوه هى ب ه‬

‫سهة مهسمهله قل هم ه ال هك‬

‫ئدقال‬

‫ق د د أ ( ه هار د ددا) بض د ددم امل د دديم‪ ،‬وال د د ا مقللم د د م عل د ددى أص د ددله‪ ،‬و(يهد دا بد د د ه ) بكس د د الي د ددا ال ماني د د‬ ‫د د مدل امل اض د د ‪ ،‬ورد ددّ سد ددت م‪( :‬يد ددا ب د د ار د د مع د ددا)[ر د د د‪( ،]31:‬يد ددا ب د د ال مقص د د )[ي س د د ‪،]1:‬‬

‫الص د ددافما ‪( ،]511:‬ي د ددا ب د د ال م د د ) [لقم د دداة‪( ،]51:‬ي د ددا ب د د ي مح د ددا ية مه د د )‬ ‫(ي د ددا ب د د م‬ ‫يينه أرى) [ م‬ ‫الصد ددالة) [لقمد دداة‪ ،]58:‬والكس د د ة دالل د د م علد ددى اليد ددا اااوف د د ‪ ،‬ورد ددّ‬ ‫[لقمد دداة‪( ،]51:‬يد ددا ب د د أقد ددم م‬ ‫ي د ددا يض د دداف ‪ ،‬وق د د د أ (مهس د ددملهن ﮮ) ر د ددا و(مهس د د دمهله م ) س د د د رة الك د د د ب د ددتط ال د د مدالم وم د ددديد اللد د د ة‬ ‫احل د ددال‬

‫سد د د رة الك د د د ل ب ِت د ددا في د ددا‬

‫في م د ددا‪ ،‬ورد د د ي بد د د الي د ددا وص د ددال فق د ددب ر د ددا‪ ،‬وي بت د ددا‬ ‫رمسا‪.‬‬ ‫وق د د أ د د م ( ه ه هار د ددا) ب د ددتط املد دديم‪ ،‬وهي د ددل ال د د ا يمال د د د ددربى‪ ،‬وال هيد ددل الق د د آة رير د ددا‪،‬‬ ‫د د مدل امل اضد د د ‪ ،‬و (مهسد د دمهلن) ر د ددا و(مهسد د دمهل ) سد د د رة الك د د د‬ ‫و(يهد ددا ب د د د ه ) ب د ددتط الي د ددا ال مانيد د د‬ ‫بإسد ددكاة الد د مدالم وخت ي د د الل د د ة في مد ددا‪ ،‬ور د د حيد ددا اليد ددا احلد ددال ر د ددا س د د رة ر د د د‪ ،‬وي بت د ددا‬ ‫س رة الك ‪.‬‬ ‫احلال‬ ‫ين‬ ‫‪ -535‬هويده م ا هم هسا ه بال ه تط هوارمد هو ال مل اله مهد ه‬ ‫ق د د د أ (يده هم د د ددا) ر د د ددا‬

‫فهدهع مهاله‬

‫س د د د رة ر د د د د‪ ،‬و س د د د رة سد د ددم (املعد د ددار ) ب د د ددتط املد د دديم في مد د ددا‪ ،‬ووافد د ددق‬

‫صا م ض س رة ال مل‪ ،‬لكمه ق أ في ا (من فهدهع) حبا الت ين‪.‬‬ ‫وق د د أ د د م (يده م د ددا) بكس د د املد دديم ر د ددا س د د رة ر د د د‪ ،‬وب د ددتط املد دديم‬

‫في ا (من فهدهع) بالت ين‪.‬‬

‫س د د رة ال مد ددل‪ ،‬وق د د أ‬

‫شرح مقدمة ورش المصري‬

‫‪ -531‬همث هد هم ه ال قهاة نده نه ه الا‬

‫ب هال جم ال هع هكبد‬

‫مهدهد ال‬

‫ق د د د د د أ (أهال ي مة همثد د د د د د دا)[رد د د د د د د‪ ،]11:‬و( هع د د د د ددادا وهمثد د د د د د دا) [ال ق د د د د دداة‪ ]11:‬و[الع كبد د د د د د ‪،]11:‬‬

‫و(وهمث دا فه هما أبقى)[ال جم‪ ]15:‬بت ين ال ص‬ ‫وقد د د د أ‬

‫الدا ‪.‬‬

‫د د د د م ب د د ددال م د د د د ين‬

‫امربع ‪ ،‬ويق علي ا بامل ‪.‬‬

‫امربعد د د د ‪ ،‬ويص د د ددل ا ب د د دددا م ت د د د د ‪ ،‬ويقد د د د علي د د ددا بإس د د ددكاة‬

‫ضم‬ ‫‪ -531‬هوسى ه هوسيه أه م ال هكسه ه‬

‫هويدهعق ه فهارفه هرارها متهد هعقاله‬ ‫سد رة امللد بإ ددام سد‬

‫ديئ ددم) ر ددا سد رة رد د‪ ،‬و سد رة الع كبد ‪ ،‬و(سدديه )‬ ‫قد أ (سد ه‬ ‫مامد م م بد مددن د ت ‪ :‬ضد مدم و سد ة‪ ،‬زد‬ ‫السد‬ ‫م‬ ‫دمو ال عددل (أ فا دده) حب د م‬ ‫الضددم‪ ،‬و ي يتدده‪ :‬أة مل ددري بد م‬ ‫م‬ ‫م‬ ‫الض د مم مق د مد مم ور د امق د مدل (ويق د مدر بال لل ددن)‪ ،‬ويلي دده ز د الكس د ة ور د ام د د (ويق د مدر ب ددال لل )‪ ،‬وم ددن م‬ ‫متمح اليا ‪ .‬وق أ (يعق ) ب ف البا ‪ .‬وق له‪( :‬را ر ا متعقال) ممل به البي ‪.‬‬ ‫م‬ ‫وق د أ‬

‫ب ص البا ‪.‬‬

‫ديئ)‬ ‫د م (سد ه‬

‫الس د‬ ‫امل ضددع و(سدديه ) بكس د م‬

‫س د ة خالص د بددال ي ددام‪ ،‬و(يعق د ه )‬

‫‪ -533‬هوفاس أة اس الك لل بال ه صل همه ه هو سعدوا فهافدتهط هوية ال اندقاله‬ ‫هويهاس ه أيضا‬

‫‪ -531‬خب ٍّ هولهما اله م ه دد ه خ‬

‫الطارق العاله‬

‫ق د د د أ (فهاس د د د ) ر د د ددا س د د د رة ر د د د د‪ ،‬و س د د د رة احلج د د د ‪ ،‬و س د د د رة ال د د ددلخاة‪ ،‬و(أهة اس د د د )‬ ‫الد د د الد د د مدر ‪ ،‬ومكسد د د المد د د ة‬ ‫سد د د رة د دده‪ ،‬و سد د د رة ال ل د ددع ا ‪ ،‬مد د د ة وص د ددل الك د د مدل‪ ،‬مس د ددقب‬ ‫الس د ددا ‪ ،‬وي قد د د عل د ددى (أهة اسد د د ) بةقي د ددق الد د د ا ‪ ،‬وعل د ددى (فهاسد د د )‬ ‫(أهة اسد د د ) لل د ددتمللم م د ددن التق د ددا م‬ ‫الةقيد د ددق‪ .‬وق د د د أ ( هسد د ددعدوا) ب د د ددتط الس د د د ‪ ،‬و(ية د د د مدال) بتل ي د د د الل د د د ة سد د ددا ‪ ،‬و(ية د د د مدال‬ ‫بد د ددالتم ليم و م‬

‫له هم د د ددا) [رد د د د د‪ ،]555:‬و(له هم د د ددا مت د د دداع)[اللخد د د د ‪ ،]11:‬و(وية د د ددلذ له هم د د ددا)[ي د د ددا‪ ،]11:‬و[له هم د د ددا علي د د ددا‬ ‫الكل‪.‬‬ ‫افري)[الطمارق‪ ]3‬بتل ي امليم‬ ‫م‬ ‫وق د د د أ د د د م (فهمهس د د د ) ر د د ددا‪ ،‬و س د د د رة احلج د د د ‪ ،‬و س د د د رة ال د د د مدخاة‪ ،‬و(أهة أهس د د د ) س د د د رة‬ ‫د د دده‪ ،‬و سد د د د رة ال ل د د ددع ا ‪ ،‬مد د د د ة قطد د د د الك د د د مدل‪ ،‬وي قد د د د عل د د ددى (أهة أهسد د د د )‪ ،‬و(فهمهسد د د د ) ب د د ددالتم ليم‬ ‫‪99‬‬

‫شرح مقدمة ورش المصري‬

‫الةقي د ددق‪ .‬وقد د د أ (س د ددعدوا) بض د ددم السد د د ‪ ،‬و(ية د د مدال) بت د ددديد اللد د د ة م ت د د د ‪ ،‬و(لهم د ددا) ر د ددا‬ ‫وم‬ ‫الكل‪.‬‬ ‫ر د‪ ،‬و س رة اللخ ‪ ،‬و س رة يا‪ ،‬و س رة الطمارق بت ديد امليم‬ ‫م‬

‫سد د د رة‬

‫دالث)‪ ،‬هعد د د ه ين د دده‪ ،‬أزد د د ه يال‬ ‫هخ د ددا (ئ د د م‬ ‫ي د ددا ا اةض د دداف ‪ :‬سد د د رة ر د د د مث د دداين ع د د ة مض د دداف ‪[ :‬يينه أ ه‬ ‫(معد د د ددا)‪ ،‬هولهك د د د د ه أ ههرا د د د ددم‪ ،‬يينه ي ا‪ ،‬نصد د د ددح هّ ية‪ ،‬يينه أهع د د د د ه ‪ ،‬يينه أهع د د د د ‪ ،‬فهطه د د د دهينه أهفهد د د ددال‪ ،‬يينه أق د د د د د‪،‬‬ ‫ه‬ ‫ا‪ ،‬يينه أ ههرا د د ددم‪ ،‬مهد د د د فيق هّ يال‪ ،‬ق د د د هقاق هّ أهة‪ ،‬أ ههررطد د د هدّ أ ههع د د دل ] فد د ددتح من م‬ ‫ورش‪ ،‬وفد د ددتط د د د م‬ ‫ضد د ددي هّ أهلهد د ددي ه‬ ‫[أز ه يال (معا)]‪ ،‬وأسكن الباقّ‪.‬‬ ‫دالث [مهس د د ددملهنﮮ هم د د ددا‪ ،‬يده د د د هم يهد د ددم ﮮ هال مه هكل د د ددم] أئبت م د د ددا ورش وص د د دالم‪ ،‬و د د دداف ما‬ ‫ي د د ددا ا ال وا د د دد‪ :‬ئ د د د م‬ ‫ورش و م احلال ‪.‬‬ ‫م احلال ‪ ،‬و[خت وةﮮ] اف ا م‬ ‫العدد‪( - :‬م هة)[ ر د‪ ]13:‬يع مده الك م وال يع مده املدينم امخري‪.‬‬ ‫‪( -‬سجيل) [ ر د‪]11:‬يع مده املدينم امخري وال يع مده الك م‪.‬‬

‫ ( هم ض د)[ ر د‪ ]11:‬يع مده الك م وال يع مده املدينم امخري‪.‬‬‫‪( -‬مؤم ه ) [ ر د‪]11:‬يع مده املدينم امخري وال يع مده الك م‪.‬‬

‫ ( تهل ه )[ ر د‪ ]551:‬يع مده الك م وال يع مده املدينم امخري‪.‬‬‫‪ ( -‬هعامل هة)[ ر د‪ ]515:‬يع مده الك م وال يع مده املدينم امخري‪.‬‬

‫شرح مقدمة ورش المصري‬

‫سورة يوسف [‪]3‬‬ ‫‪ -531‬هيهابها فها ه في هما يهد م ا سهة هوب ها ه فهاقدهأ هري ه بال هكس اله‬ ‫الس رة بمل بعد البدا علدى اامد ‪ ،‬و(يده مد ) بكسد العد ‪،‬‬ ‫ق أ ( هيهابها الدج ) امل ضع‬ ‫م‬ ‫و(يها ب ها ه ) بيا م ت بعد امل امخرية وصال‪ ،‬وسا وق ا‪ ،‬والما مقلملد م علدى أصدله‪ ،‬و(ريد ه لهد ه )‬ ‫بكس اكا وبعدرا يا م سا م مدي م‪.‬‬ ‫امل ض ددع‬

‫وقد د أ د د م ( هيهابهد د الد ددج )‬ ‫بإسددكاة الع د ‪ ،‬و(يدهدا ب دهى) بددال يددا بعددد امل د امخددرية‪ ،‬وال دما م ملم د م ع ددده‪ ،‬و( هري د ه لهد ه ) ب ددتط اكددا‬ ‫وبعدرا يا م سا م لي ي م‪.‬‬

‫‪ -538‬هوفتديهته هدأبا هو‬

‫السد د رة ب ددال ألد د بع ددد الب ددا عل ددى اةفد د اد‪ ،‬و(يده مهد د )‬ ‫م‬

‫ا هو اب ا‬

‫هوبدهعد فهدقل ند جّ هو ن متهمهمال‬

‫ق د أ (ل تديهتدده) حبددا امل د بعددد اليددا ومددا مكس د رة مكدداة الل د ة‪ ،‬و( هدأبددا) بإسددكاة اكم د ة‪ ،‬و( هخيد دم‬ ‫ا) حبا مكس رة وال أل م بعددرا ويسدكاة ال دا ‪ ،‬و(أند دم قمدد داب ا) بت دديد الد ماا ‪ ،‬و(ف جدّ همدن ن ه دا )‬

‫ب يادة ن ة سا‬

‫بعد الم ة املضم م وخت ي اايم ويسكاة اليا‬

‫ل ري البي‬

‫اامي ‪.‬‬

‫وق د أ د م (ل تديهان دده) ب ددمل بع ددد الي ددا وند د ة مكس د رة بع ددد امل د ‪ ،‬و( هدأهب ددا) ب ددتط اكمد د ة‪ ،‬و( هخي د دم‬ ‫ه اف ا) حبا م ت وبعدرا أل م و س ال دا ‪ ،‬و(أند دم قمدد داب ا) بتل يد الد ماا ‪ ،‬و(فهد جدّ همدن نه ه دا ) ب د ة‬ ‫زيم م ددةم وبعد اايم يا م م ت م‪.‬‬ ‫وا دة مضم م وبعدرا م‬ ‫‪ -531‬هوباليها هوفهدتط احلها ي ه ى يلهي م‬ ‫ق د أ (ي د ه ى يلهددي م) ر ددا‬

‫[آيد ‪ ،]1:‬و(يد ه ى يلهيدده أهنددهم)‬ ‫وا اليا الكل‪.‬‬

‫س د رة ي س د [آي د ‪ ]512:‬و س د رة ال حددل[آي د ‪ ]31:‬و س د رة امنبيددا‬ ‫س د رة امنبيددا [آيد ‪]11:‬باليددا مكدداة المد ة وفددتط احلددا‬ ‫سد رة ي سد‬

‫أهنهم)‬

‫ه يعاه ه هاا ي ه ى يلهيه مهدهدقال‬

‫وق د أ د م (ند ى يلهددي م) ر ددا‬ ‫س رة امنبيا بالم ة مضم م و س احلا‬

‫الكل‪.‬‬ ‫م‬ ‫‪111‬‬

‫الكد مدل‪ ،‬والل ددري مددن‬

‫و سد رة ال حددل و سد رة امنبيددا ‪ ،‬و(ند ك يلهيدده‬

‫شرح مقدمة ورش المصري‬

‫الس د د د رةُّ ي في د د ددا ئ ت د د دداة وع د د د وة‪،‬‬ ‫ي د د ددا ا اةض د د دداف ‪ :‬أ د د ددرب ع د د دددد م د د ددن املض د د ددافا ي ز د د ددد ر د د دداه م‬ ‫ور د د ددّ‪[ :‬ليحد د د د ن ه أهة‪ ،‬رب د د د د هّ أه هس د د د هدن‪ ،‬ين د د د د هّ أهراين أعصد د د د ‪ ،‬أهران د د د د هّ أعصد د د د ‪ ،‬ين د د د د هّ أهراين أت د د ددل‪ ،‬أهران د د د د هّ‬ ‫أتد ددل‪ ،‬ربد د د هّ يين‪ ،‬آبه د د د هّ يب د د اريم‪ ،‬وفيد دده ئالئ د د البد ددد ال ق د د ‪ ،‬لعلد د هدّ أهرز د د ‪ ،‬ندم سد د هدّ ية‪ ،‬رب د د هدّ يند دده‪،‬‬ ‫ن أهع‪ ،‬أهب د د د هّ أهو‪ ،‬و ن د د د هّ يه‪ ،‬ين د د د هّ أهعل د ددم‪ ،‬رب د د د هّ ين د دده‪ ،‬ب د د د هّ ي ‪ ،‬يخ م د د د هّ‬ ‫أهن د د د هدّ أو ‪ ،‬أهن د د د هّ أهنه د ددا‪ ،‬يهد ددا ة ه‬ ‫م يعا‪.‬‬ ‫ورش يعا‪ ،‬وأسك من‬ ‫ي مة‪ ،‬سبيدل د د هّ أهدع ا] فتح من م‬ ‫ورش و‬ ‫يا ا ال وا د‪ :‬في ا ا دماة‪ [ :‬مىت مؤم ة ﮮ‪ ،‬ويتمق ﮮ] اف من م‬ ‫العدد‪ :‬ليا‬

‫س رة ي س خال م‬

‫العدد ب املصا‬

‫الع مانيم ‪.‬‬

‫م‬

‫احلال ‪.‬‬

‫شرح مقدمة ورش المصري‬

‫الرعد إلى سورة الكهف [‪]11‬‬ ‫من سورة ّ‬ ‫هويس هقى ي قدو هة بتها هعداله‬

‫يل هيد ص اة اواله خبه‬ ‫‪ -532‬هوهرعم هخن م‬

‫ق د د د د أ ( هوهرع هوهخنيد د د ددل ص د د د د اة و ه د د د ددري) خب د د د د امربع د د د د ‪ ،‬عط د د د ددا علد د د ددى (أع د د د ددا )‪ ،‬ور د د د دداا مأو‬ ‫د د د و سد د د رة المع د ددد‪ ،‬و(مس د ددقى مب د ددا ) بت د ددا التممني د ددن‪ ،‬و(م د ددا م ق د دددوة) بت د ددا ا ط د ددا ‪ .‬وق ل د دده‪ ( :‬مأوال)‬

‫ا د د دةام ع د ددن امل ض د د د ال م د دداين ال د ددا ال خ د ددال‬ ‫خ ض د دده ةض د دداف ( د ددري) يلي د دده‪ .‬وق د د د أ د د د م ( هوهرعم‬ ‫وخنيد د د مدل ص د د د ا مة و هيد د د د ) ب ف د د د امربع د د د ‪ ( :‬رعم) و(خنيد د د مدل) معط ف د د د م علد د ددى (قطهد د د م)‪ ،‬و(ص د د د ا مة) نع د د د م لد د د د‬ ‫ه‬

‫(خني د مدل)‪ ،‬و( ددري) معط د د م علد ددى (ص د د ا مة)‪،‬و(يس ددقى مبد ددا ) بالي ددا عل ددى التمد ددا ري‪ ،‬و(م ددا ي ق دددوة) بيد ددا‬ ‫الحيب ‪.‬‬

‫‪ -511‬هوهما هر است د د د ه د دامدده ندهح أه د د د د هاا‬ ‫‪ -515‬س هى هما أمهى‬

‫أه د ا فهد ّ ئاني د د د د هدما د د د د د ددربا مهد د داله‬

‫ال مل وال هع هك اعك هسن هوصد لدوا وصدد الط فهدتح ما اجنهاله‬

‫الس ذ ذذتفهام المك ذ ذ ّذرر يد د د اد ب د دده‪ :‬ازتم د دداع لمتد د د‬

‫ل وا دة‪ .‬وقد ورد ل‬

‫أ دع‬

‫م ضعا‬

‫‪ -5‬ﭽ ﯡ ﯢﯣ ﯤ ﯥ ﯦ ﯧ ﭼ [المعد‪.]1:‬‬

‫د ددل وا د دددة م م د ددا مه م د دداة متالص د ددقتاة‬

‫مس س هر‪ ،‬رّ‪:‬‬

‫‪ -1‬ﭽ ﰌ ﰍ ﰎ ﰏ ﰐ ﰑ ﰒ ﰓ ﭼ[اةس ا ‪.]32:‬‬ ‫‪ -1‬ﭽ ﰌ ﰍ ﰎ ﰏ ﰐ ﰑ ﰒ ﰓ ﭼ[اةس ا ‪.]21:‬‬ ‫‪ -3‬ﭽ ﮜ ﮝ ﮞ ﮟ ﮠ ﮡ ﮢ ﭼ[املؤم ة‪.]11 :‬‬ ‫‪ -1‬ﭽ ﮋ ﮌ ﮍ ﮎ ﮏ ﮐﭼ [الممل‪.]18 :‬‬ ‫‪ -1‬ﭽ ﮬ ﮭ ﮮ ﮯ ﮰ ﮱ ﯓ ﯔ ﯕ ﯖ ﯗ ﯘ‬

‫ﯙ ﯚ ﭼ[الع كب ‪.]12-11:‬‬ ‫السجدة‪.]51 :‬‬ ‫‪ -8‬ﭽ ﯬ ﯭ ﯮ ﯯ ﯰ ﯱ ﯲ ﯳ ﭼ[ م‬

‫‪113‬‬

‫شرح مقدمة ورش المصري‬

‫الصافما ‪.]51 :‬‬ ‫‪ -1‬ﭽ ﮮ ﮯ ﮰ ﮱ ﯓ ﯔ ﯕ ﭼ [ م‬ ‫الصافما ‪.]11 :‬‬ ‫‪ -2‬ﭽ ﭖ ﭗ ﭘ ﭙ ﭚ ﭛ ﭜﭼ[ م‬ ‫‪ -51‬ﭽ ﯸ ﯹ ﯺ ﯻ ﯼ ﯽ ﯾﭼ [ال اقع ‪.]38 :‬‬ ‫‪ -55‬ﭽ ﯡ ﯢ ﯣ ﯤ ﯥ ﯦ ﯧ ﯨ ﯩ ﭼ [الما عا ‪.]55-51:‬‬ ‫امو عل د ددى االسد د ددت ام‪،‬‬ ‫وم د ددار ورش االس د ددت ام املك د د دمر أنمد د ده يق د د د أ م د د د م‬ ‫امل ض د د د م‬ ‫ويق د د أ م د د ة وا د دددة امل ض د د ال د دداين علد ددى اةخبد ددار‪ ،‬باسد ددت ا م ضد ددعّ الممد ددل والع كب د د فإنمد ده يق د د أ‬ ‫ال مد د داين عل د ددى االس د ددت ام‪ .‬ورد د د عل د ددى أص د ددله‬

‫امو عل د ددى اةخب د ددار‪ ،‬ويقد د د أ مد د د م‬ ‫مد د د ة وا د دددة‬ ‫م‬ ‫مس يل اكم ة ال ماني م اض االست ام ين اكم ة ال اني في ا يعا مكس رة‪.‬‬ ‫مال د د د د ‪ :‬الل د د د ددري ال مد د د داين‬ ‫ي د د د املصد د ددا‬

‫مكت بد د دداة‬ ‫امباعا للمسم‪.‬‬

‫س د د د د رة الممد د د ددل (ﮏ) والل د د د ددري ال د د د دداين‬

‫س د د د د رة الع كب د د د د‬

‫( ﯘ)‬

‫ورش قد د ددد خد د ددال أصد د ددله في م د د ددا‬ ‫بيد د ددا بعد د ددد امل د د د ‪ ،‬وبد د ددال يك د د د ة م‬

‫ووز دده ددا اكم د د ة م ددن أ ددد الل د د ر د د التمل ي د د حب ددا مه د د ة االس ددت ام م د د يرادم دده‪ ،‬أو علد ددى‬

‫اةخب د د ددار‬

‫ر د د دداا الل د د ددري واال ت د د ددا باالس د د ددت ام‬

‫الل د د ددري اآلخ د د د ‪ ،‬ي االس د د ددت ام‬

‫أ د د دددمها يح د د د‬

‫عن االست ام في ما معا‪.‬‬ ‫ومد د ددار‬

‫ددد‬

‫االس د د ددت ام املك د د دمر أنمد د ده يق د د د أ م د د د م عل د د ددى االس د د ددت ام مطلق د د ددا يال‬

‫امو على اةخبار‪.‬‬ ‫مأو الع كب فإنمه يق أ م ة وا دة‬ ‫م‬ ‫امو‬ ‫وق د ددد واف د ددق م‬ ‫ورش ص د ددا االس د ددت ام الل د د ددري م‬

‫ي د د د امل اض د د د باس د ددت ا م ض د د د‬

‫امو واست ما‬ ‫ين أخربا‬ ‫م ض الع كب‬ ‫الممل‪ ،‬ووافقه الل‬ ‫م‬ ‫السدبيل)‬ ‫وق أ م‬ ‫السبيل) ر ا س رة المعد‪ ( ،‬ه‬ ‫ورش ( هو ه‬ ‫وصدد عن م‬ ‫صد لدوا عن م‬ ‫الصاد امل ضع ‪.‬‬ ‫في ما‪ ،‬وق أ‬ ‫بضم م‬ ‫م م‬

‫ال ماين‪.‬‬ ‫الصداد‬ ‫سد رة داف ب دتط م‬

‫شرح مقدمة ورش المصري‬

‫‪ -511‬هو ال هكاف اةفدهاد يد ب هقد هدة‬

‫الله الا اقدهأ م هع اله‬

‫هوبال ف‬

‫ق د د د أ (وس د دديعلم ال هك د دداف ) ب د ددتط الك د ددا وأل د د د م بع د دددرا و س د د د ال د ددا مقص د د د رة خ ي د د د ‪ ،‬عل د ددى‬ ‫اةفد د د اد واملد د د اد ب د دده ااد د د ا‪ ،‬و(ويد هبد د د ) بت د ددديد الب د ددا ‪ ،‬ويلد د د م م د ددن التم د ددديد ف د ددتط ال مد ددا ‪ ،‬ور د دداا آخد د د‬ ‫و س رة المعد‪.‬‬ ‫وق د د أ د د م (وسد دديعلم الك د ددار) بضد د مدم الكد ددا وفد ددتط ال د ددا وم د ددديدرا وأل د د م بعد دددرا علد ددى‬ ‫اام ‪ ،‬و(ويد ب ) بتل ي البا ‪ ،‬ويل م من التمل ي يسكاة ال ما ‪.‬‬ ‫يا ا اةضاف ‪ :‬ليا‬

‫س رة المعد قّ م من يا ا اةضاف ‪.‬‬

‫ورش و‬ ‫يا ا ال وا د‪ :‬في ا ا دةم وا دةم‪[ :‬املتعا ﮮ] اف ا م‬

‫م‬

‫احلال ‪.‬‬

‫العدد‪( - :‬زديد)[المعد‪ :]1:‬يع مده املدينم امخري وال يع مده الك م‪.‬‬ ‫ (والم ر) [المعد‪ :]51:‬يع مده املدينم امخري وال يع مده الك م‪.‬‬‫ (من مل با ) [المعد‪ :]11:‬يع مده الك م وال يع مده املدينم امخري‪.‬‬‫مت د ددام ق د د د يف البي د د د (‪ ( :)511‬هوبد د ددال ف‬

‫الل د دده الد د ددا اقد د د دهأ م هع د د د اله)‪ :‬ق د د د أ (اللد د دده الد د ددا ) ب ف د د د‬

‫السذ ذذالم‪ .‬وق د د أ‬ ‫اكد ددا وصد ددال وابتد دددا ‪ ،‬وه ذ ذ ا ّأول حذ ذذروف سذ ذذورة إب ذ ذراهيم عليذ ذذه ّ‬

‫خب‬

‫اكا وصال وابتدا ‪.‬‬

‫‪ -511‬هوفي ه ا هو ال ل هرى ال يهايف ُبهمعه‬ ‫ق د د د أ ( اق د ددت مد ب د دده ال ي د ددايف) ر د ددا‬

‫د د م (اللد دده الد ددا )‬

‫مهدهد هوارفه بهدعد ه ال هقدر م اله‬

‫س د د د رة يب د د د اريم‪ ،‬و((يس د ددكن المي د ددايف)‬

‫س د د د رة ال م د د د رى‪،‬‬

‫السد د ددالم‪ .‬وق د د د أ‬ ‫د د د و س د د د رة يب د د د اريم علي د دده م‬

‫ب د ددتط اليد د ددا وأل د د د م بعد د دددرا علد د ددى اام د د د ‪ ،‬ورد د دداا آخ د د د‬ ‫م (اقت مد به الميط) و(يسكن الميايف) يإسكاة اليا على اةف اد‪.‬‬

‫ورش وفتح د د د ددا‬ ‫ي د د د ددا ا اةض د د د دداف ‪ :‬املض د د د ددافا ئ د د د د م‬ ‫دالث [وم د د د ددا د د د دداة ن عل د د د دديكم] أس د د د ددك ا م‬ ‫م‪.‬‬ ‫ورش وأسك ا‬ ‫ورش و م ‪[ ،‬يندم هّ أسك ] فتح ا م‬ ‫[لعباد ه الاين] فتح ا م‬

‫ددددد م ‪،‬‬

‫ورش وص د ددال‪ ،‬و[أق د د د تم ة ﮮ] د د دداف ا‬ ‫ي د ددا ا ال وا د د دد‪ :‬في د ددا ئ د ددالث وا د ددد [وعي د ددد ﮮ] أئبت د ددا م‬ ‫احلال ‪ ،‬و[دع ﮮ] أئبت ا وصال م ئالئ البد ‪ .‬و ا‬ ‫‪115‬‬

‫م الموا د ال مالث‬

‫احلال ‪.‬‬

‫شرح مقدمة ورش المصري‬

‫العدد‪( - :‬يه الم ر) [يب اريم‪ :]5:‬يع مده املدينم امخري وال يع مده الك م‪.‬‬ ‫ (يه الم ر) [يب اريم‪ :]1:‬يع مده املدينم امخري وال يع مده الك م‪.‬‬‫ (ومث هد) [يب اريم‪:]2:‬يع مده املدينم امخري وال يع مده الك م‪.‬‬‫‪( -‬زديد) [يب اريم‪ :]52:‬يع مده الك‬

‫وال يع مده املدينم امخري‪.‬‬

‫متد ددام ق د د يف البي د د (‪( :)511‬مهدهد د د هوارفهد د بدهعد ددد ه ال هقد دددر م د د اله)‪ :‬ق د د أ ( همد ددا مهدهد د د ) بتد ددا م ت د د‬ ‫مك د دداة المد د د ة اموه‪ ،‬وف د ددتط ال د د دما ل د ددري البي د د د ‪ ،‬و(املال هك د د د ) ب د ددالمف ‪ ،‬أ (مهده د د د املال هك د د د ) ور د دداا‬ ‫معد د د الت د ددبيه بسد د د رة الق د دددر‪ ،‬وهذ ذ ذ ان ّأول ح ذ ذذرفين ف ذ ذذي س ذ ذذورة الح ذ ذذر‪ .‬وقد د د أ‬ ‫املال هك ه) ب ن اموه مضم م م وال ماني م ت م و س الما ‪ ،‬ونص املال ك ‪.‬‬

‫د د د م (م د ددا نده د د د‬

‫‪ -513‬ويد هوى ب هكس الل ة هع ه مدبه د و هة ئدم اللج د م انصد لهه وا س ال اله‬ ‫ق د د د أ (فهد د ددب هم مدبه د د د وة) بكس د د د الم د د د ة‪ ،‬عل د د ددى ا مح د د ددا (مب م د د د ونه ) ب د د د ن ‪ ،‬اموه عالم د د د المف د د د ‪،‬‬ ‫وال ماني د د د ند د د د ة ال قاي د د د ‪ ،‬د د ددافه ي د د دددى المد د د د ن خت ي د د ددا الزتم د د دداع امل ل د د د ‪ ،‬و د د دداف الي د د ددا لداللد د د د‬ ‫م (فهب هم مدبه و هة) ب ص الم ة‪.‬‬ ‫الكس ة علي ا‪ ،‬وراا آخ س رة احلج ‪ .‬وق أ‬ ‫أين‪ ،‬أنمد د د هّ أهند ددا‪ ،‬ب امد د د هّ ية د ددتم‪ ،‬يند د د هّ أهند ددا‬ ‫يد ددا ا اةضد دداف ‪ :‬املضد ددافا‬ ‫س د د رة احلج د د أرب د د م [عبد دداد ه م‬ ‫م‪.‬‬ ‫ورش‪ ،‬وأسك ا‬ ‫الماي ] فتح ا م‬ ‫يا ا ال وا د‪ :‬ليا س رة احلج قّ م من يا ا ال وا د‪.‬‬ ‫العدد‪ :‬ليا‬

‫س رة احلج خال م‬

‫العدد ب املصا‬

‫الع مانيم ‪.‬‬

‫مت د د ددام قد د د د يف البيد د د د (‪ ( :)513‬ئد د د ددم اللجد د د د د م انص د د د د له د د دده وا سد د د د الد د د د ال)‪ :‬قد د د د أ (واللجد د د د هم‬ ‫مس د ددل ا ) ب صد د د م د دديم (المجد د د م)‪ ،‬ونصد د د (مس د ددل ا ) بكسد د د التم د ددا ُّ منمد دده د د د مؤنمد ددن س د ددامل‪،‬‬ ‫(اللج د د د هم) عط د ددا عل د ددى (اللي د ددل) قبل د ددا‪ ،‬و(مس د ددل ا ) د د ددا م م د ددا‪ .‬وه ذ ذ ذ ا ّأول‬ ‫ووز د دده المص د د د‬ ‫م (واللج م مسل ا م ) بالمف في ما على أ محما مبتدام وخربم‪.‬‬ ‫حروف سورة النّحل‪ .‬وق أ‬ ‫‪ -511‬هويهدع هة هخا‬

‫ه سم ب ة الد‬

‫لا قهدب هدل في م يده د فه هج داله‬

‫ق د د د د أ (وال د د دداين م د د دددع ة) بت د د ددا ا ط د د ددا ‪ ،‬وا ط د د ددا للم د د د د‬

‫‪ ،‬و(م د د د د قم ة ف د د ددي م) بكس د د د د‬

‫المد د د ة‪ ،‬ولصد د ددع ب ام د د د اة البي د د د بل د د ددري (م د د د قم ة)‪ ،‬أقد د ددار يليد د دده بق لد د دده‪( :‬قبد د ددل فد د ددي م)‪ ،‬و(ال يد د د د مدى)‬

‫شرح مقدمة ورش المصري‬

‫بضد د د مدم اليد د ددا ‪ ،‬وفد د ددتط ال د د د مدا ‪ ،‬وأل د د د م بعد د دددرا مب يمد د ددا للمج د د د ‪ ،‬ونا د د د ال اعد د ددل ( همد د ددن)‪ ،‬واملع د د د ‪ :‬مد د ددن‬ ‫يضلله الله ال ي ديه أ مد‪ ،‬ور من وا اليا ‪.‬‬ ‫وقد د د د أ د د د د م (وال د د دداين ي د د دددع ة) بالي د د ددا ‪ ،‬و(م د د د د قم هة ف د د ددي م) ب د د ددتط المد د د د ة‪ ،‬و(ال يده د د ددد )‬ ‫ب تط اليا ‪ ،‬و س ال مدا ‪ ،‬ويا م بعدرا مب يما للمعل م‪.‬‬

‫‪ -511‬هوهرا م ه هة ا س هونسقيكم معا‬

‫ب ه تطّ ه ه تط ال هع‬

‫هع كم مهاله‬

‫قد د د د أ (م د د د د ة) بكسد د د د الد د د دما ‪ ،‬و(نمس د د ددقيكم) ر د د ددا سد د د د رة المح د د ددل‪ ،‬و سد د د د رة (املؤم د د د د ة)‬ ‫ب د ددتط الم د د ة‪ ،‬و(ي د د م ه هع د د كم) ب د ددتط الع د د ‪ .‬وق د د أ د د م (م ه د د ة) ب د ددتط ال د دما ‪ ،‬و(نسد ددقيكم) ر د ددا‬ ‫بضم الم ة‪ ،‬و(ي م هع كم) بإسكاة الع ‪.‬‬ ‫و س رة (املؤم ة) م‬ ‫الاين قل وبالضدم بالقسطا‬ ‫‪ -518‬ويد هوى بيدا هجن يهن ه‬

‫ال للد اعتهاله‬

‫ين الد د دداين) باليد د ددا ‪ ،‬يخبد د ددارا عد د ددن اللد د دده معد د دداه بضد د ددمري الحيب د د د ‪ ،‬ورد د دداا آخ د د د‬ ‫ق د د د أ (وليج د د د م‬

‫ددد و‬

‫ين الاين) بالم ة‪.‬‬ ‫س رة المحل‪ .‬وق أ‬ ‫م (ول ج م‬ ‫يا ا اةضاف ‪ :‬ليا س رة المحل قّ م من يا ا اةضافه‪.‬‬ ‫يا ا ال وا دد‪ :‬ليا س رة المحل قّ م من يا ا ال وا دد‪.‬‬ ‫العدد‪ :‬ليا س رة المحل خال م العدد ب املصا الع مانيم ‪.‬‬ ‫متد د ددام ق د د د يف البي د د د (‪( :)518‬وبالضد د ددم بالقسد د ددطا‬

‫ال لل د د د اعد د ددتهال)‪ :‬ق د د د أ (بالقسد د ددطا ) ر د د ددا‬

‫س د د رة المح د ددل‪ ،‬و س د د رة ال م د ددع ا (ال لم د د ) بض د د مدم الق د ددا ‪ ،‬وض د د مدم الق د ددا و س د د را كجت د دداة‪ ،‬ور د دداا‬

‫مأو سد د د رة اةس د د د ا ‪ .‬وق د د د أ‬ ‫بكس القا ‪.‬‬

‫د د د م (بالقس د ددطا ) ر د ددا‬

‫‪117‬‬

‫س د د د رة المح د ددل‪ ،‬و س د د د رة ال م د ددع ا (ال لمد د د )‬

‫شرح مقدمة ورش المصري‬

‫‪ -511‬وسي ه أنن ه هما بدهعد هخا بدن مسبط ه هرزل ه اسكن حمهصال‬ ‫ق أ ( لل ل‬

‫اة سي د دهد د ) ب دتط اكمد ة‪ ،‬وبعددرا مدا م م صد ب م م مند م علدى التممنيدن‪ ،‬و( مدا مق لد ة)‬

‫بالتما على ا طا ‪ ،‬و(يسبط له) بيا التما ري‪ ،‬و( هرزل ) بإسكاة اايم‪.‬‬

‫م ( لل ل اة سيد د د ه) بض مدم اكمد ة‪ ،‬وبعددرا ردا م مضدم م م م صد ل م بد او ل يمد علدى‬ ‫وق أ‬ ‫اةض دداف ‪ ،‬و( م ددا يق ل د ة) بي ددا الحيب د ‪ ،‬و(يس ددبط ل دده) بي ددا التمددا ري‪ ،‬و( هرزل د ) بكس د اا دديم‪ ،‬ور ددّ م ددن‬ ‫ان ادامه‪.‬‬

‫وخل ه ه فهافدتهط هم سك ة وقهص ه مد ه جده اال ه‬ ‫وه اضممه وا س م هدقاله‬ ‫‪ -512‬ه‬ ‫ق د أ ( هخل ه د ه ) ب ددتط ا ددا ‪ ،‬ويسددكاة الددالم مددن ددري أل د ‪ ،‬و( ددىت مد ه ج ده ) بضد مدم التمددا ‪ ،‬وفددتط ال ددا ‪،‬‬

‫وم ديد اايم مكس رة‪ ،‬وي قق الما وصال‪.‬‬ ‫وقد د أ د د م (خالفهد د ه ) بكسد د ا ددا ‪ ،‬وف ددتط ال ددالم وألد د م بع دددرا‪ ،‬و( ددىت مهد جد ده ) ب ددتط التم ددا ‪،‬‬ ‫وضم اايم وخت ي ا‪.‬‬ ‫ويسكاة ال ا ‪ ،‬م‬ ‫م‪.‬‬

‫ورش وأسك ا‬ ‫يا ا اةضاف ‪ :‬س رة اةس ا مضاف م وا دةم [ربدم هّ ي ا] فتح ا م‬ ‫ورش وصد د ددال‪ ،‬و د د دداف ما‬ ‫يد د ددا ا ال وا د د دد‪ :‬في د د ددا ا د د دددماة [أخ د د د منﮮ ‪،‬امل تد د ددد ﮮ] أئبت مد د ددا م‬ ‫احلال ‪.‬‬ ‫العدد‪( - :‬سجدا) [اةس ا ‪ :]518:‬يع مده الك م وال يع مده املدينم امخري‪.‬‬

‫ددد م‬

‫شرح مقدمة ورش المصري‬

‫سورة الكهف [‪]8‬‬ ‫‪ -511‬هوقل ع هزا ال هسك ه فيه ه حهريه هو م فهقا فهدت مط هم ه ال هكس وصاله‬ ‫قد د د أ (ع هز د ددا) ر د ددا‬

‫القيام د د ‪ ،‬و(بهد ددل را هة)‬

‫سد د د رة الك د د د ‪ ( ،‬هم قه د دددنها هرد د د هاا)‬

‫س د د رة املط د د بد ددة السد ددك‬

‫س د د د رة ي د ددا‪ ،‬و( هم د ددن راق)‬

‫د ددا ال صد ددل‬

‫س د د د رة‬

‫امربع د د ‪ ،‬ويل د د م مد ددن عد دددم‬ ‫(بهد د ددل‬

‫(قيمد د ددا)‪ ،‬ويد د د ددام الد د ددالم ال د د دما‬ ‫السد د ددك علد د ددى (ع هزد د ددا) يخ د د ددا التم د د د ين ع د د ددد القد د ددا‬ ‫م‬ ‫را هة)‪ ،‬والمد د د ة الد د دما ( هم د ددن راق)‪ ،‬و( هم فق د ددا) ب د ددتط امل د دديم‪ ،‬و سد د د ال د ددا ‪ ،‬مد د د م ل د دديم الد د دما عل د ددى‬ ‫راه الق ا ة‪.‬‬

‫د ددا ال ص د ددل امربعد د د ‪ ،‬ويلد د د م م د دده ي د ددار ال د ددالم ع د ددد ال د د دما‬ ‫وقد د د أ د د د م بالس د ددك‬ ‫(بهد ددل هرا هة)‪ ،‬والمد د د ة ع د ددد الد د دما ( هم د ددن هراق)‪ ،‬و(م فهق د ددا) بكسد د د امل د دديم‪ ،‬وف د ددتط ال د ددا ‪ ،‬مد د د م قي د ددق الد د دما‬ ‫على راه الق ا ة‪.‬‬ ‫ضماة هم مث ه مهاله‬ ‫‪ -515‬هومهد هاور اقدد هم لهمدل ه بدهع هده هو مث ه‬ ‫ق د د د د أ (مهد د د د د هاور) بت د د د ددديد ال د د د د ا ‪ ،‬و(لهم د د د ددل ه ) بت د د د ددديد ال د د د ددالم ال ماني د د د د ‪ ،‬و( د د د دداة ل د د د دده مث د د د دم )‪،‬‬ ‫بضم ال ما وامليم في ما‪.‬‬ ‫و(وأ ي ه‬ ‫ب ب م ه) م‬ ‫وق د د د أ‬ ‫وامليم في ما‪.‬‬

‫ب ب ه هم د د د ه) ب د ددتط ال م د ددا‬ ‫د د د م (مه د د ده هاور) بتل ي د د د ال د د د ا ‪ ،‬و(و د دداة ل د دده همثهد د دم )‪ ،‬و(وأ د ددي ه‬ ‫‪ -511‬هوبالميم هخريا م د هما ع هده هرهووا هوها يه فهاقدهأ هومن لهدين هعاله‬

‫قد د د أ ( هخ د ددريا م د هم د ددا) ب ي د ددادة م د دديم بع د ددد اك د ددا ‪ ،‬ور د دداه القد د د ا ة م افقد د د م ل س د ددم املص د ددح امل د دددينم‬ ‫دامّ‪ ،‬و(نده س د ددا ها يهد د د ) ب د ددمل بع د ددد الد د دما ‪ ،‬مد د د خت يد د د الي د ددا ‪ ،‬و(م د ددن لهد دددين) بتل يد د د‬ ‫وامل مك د د مدّ وال م د د م‬ ‫الم ة‪.‬‬

‫وق د د د أ د د د م ( هخد د ددريا م د د ددا) حبد د ددا املد د دديم‪ ،‬ورد د دداه الق د د د ا ة م افق د د د م ل سد د ددم املصد د ددح الك د د د م‬ ‫والبص د د د م وف د ددتط اك د ددا ‪ ،‬و(نده س د ددا ه ي د د د ) بح د ددري أل د د د بع د ددد ال د د دما ‪ ،‬م د د د م د ددديد الي د ددا ‪ ،‬و(م د ددن له د دددين)‬ ‫بت ديد الم ة ل ري البي في ما‪.‬‬

‫‪119‬‬

‫شرح مقدمة ورش المصري‬

‫ض لم ا هوهم ل أهرله هوالم هما بال ه تط هواقدد يدبهداله‬ ‫‪ -511‬هوهم لك م ه‬ ‫‪ -513‬ه هاا ه بتهح ر مومن ه‬ ‫قد د د د أ (لم لهك د د ددم) ر د د ددا‬

‫سد د د د رة الك د د د د ‪ ،‬و(م لهد د د د أهرل د د دده)‬

‫وف د ددتط ال د ددالم في م د ددا‪ ،‬و(أة يدبه د دددك هما) ر د ددا‬

‫يدبهد دددلهها)‬

‫ملكه فهمهمبه ه صل همهه ال الهث م هدقاله‬ ‫سد د د د رة المم د د ددل بض د د ددم امل د د دديم‬ ‫س د د د رة التمحد د د ر‪ ،‬و(أة‬

‫سد د د رة الك د د د ‪ ،‬و(أة يدبهدل د دده)‬

‫س د د رة (ة)‪ ،‬ور د ددّ امل د ددار يلي د ددا ب د د د ( د د ملك د دده) ب د ددتط الب د ددا وم د ددديد ال د د مدا‬

‫و(فهامدبه ه سبمبا)‪ ،‬و( امدبه ه سبمبا) معا‪ ،‬ب صل اكم ة وم ديد التما م ت‬

‫ال مالئ د د ‪،‬‬

‫ال مالئ ‪.‬‬

‫وقد د د د د أ د د د د د م (ل هم لك د د د ددم)‪ ،‬و( هم لد د د د د أهرل د د د دده) ب د د د ددتط امل د د د دديم و سد د د د د ال د د د ددالم في م د د د ددا‪ ،‬و(أة‬ ‫يدب د د د ددد هك هما)‪ ،‬و(أة يدبدل د د د دده)‪ ،‬و(أة يدب د د د دددلهها) بإس د د د ددكاة الب د د د ددا وخت يد د د د د الد د د د د مدا ال مالئد د د د د ‪ ،‬و(فه د د د ددممدبه ه‬

‫سبمبا)‪ ،‬و( أمدبه ه سبمبا) معا‪ ،‬بقط اكم ة ويسكاة التما‬

‫ال مالئ ‪.‬‬

‫‪ -511‬هزها م أهض هوارفه هو هسدين هرارها فهضم ه س مدا‬

‫ال الئه مس هجاله‬

‫ق د د أ (فلد دده ز د د ا ) ب ف د د اكم د د ة وم د د التم د د ين‪ ،‬و(ال لسد دددين)‪ ،‬و(س د د مدا) ر د ددا‬ ‫و‬

‫الس‬ ‫س رة يا بضم م‬

‫س د د رة الك د د ‪،‬‬

‫احل ف ‪.‬‬

‫للسد د د ددا ن‪،‬‬ ‫وق د د د د أ د د د د م (فلد د د دده ز د د د د ا م) ب د د د ددتط اكم د د د د ة م ن د د د د ‪ ،‬م د د د د س د د د د التم د د د د ين وصد د د ددال م‬ ‫احل ف ‪.‬‬ ‫الس‬ ‫و(السدين)‪ ،‬و( هس مدا) ب تط م‬ ‫ص هدةم‬ ‫‪ -511‬هويهمز ه هم هممز ه هم أهنبيها ه هومؤ ه‬ ‫قد د د أ (ي د دداز وم د دداز ) ر د ددا‬ ‫البلد واكم ة بإبدا اكم ة‬ ‫وق أ‬

‫مد‬ ‫ٍّ‬

‫ال لس هرمهد فهمهبدال‬

‫سد د د رة الك د د د و سد د د رة امنبي د ددا ‪ ،‬و(مؤص د دددةم)‬

‫سد د د ر‬

‫الكل‪.‬‬

‫م (يمز وممز )‪ ،‬و(مؤصدةم) باكم اا مقق‬

‫الكل‪.‬‬ ‫ٍّ‬

‫‪ -518‬هوهد ا ه ال همتدده هوا ا كهم ه هواله بد من مهد ي ه فهدتهمهماله‬ ‫ق د د أ ( هد م د ددا) بت د د ين الكد ددا مد ددن ددري مه د د بع دددرا‪ ،‬ويد ددد هم التم د د ين‬ ‫بإبدا التم ين أل ا‪ .‬وق أ‬

‫م (د ه) مبد الكا ومه ة م ت‬

‫ال د د او وصد ددال‪ ،‬وي قهد د‬

‫بعدرا ري م ن ‪.‬‬

‫شرح مقدمة ورش المصري‬

‫يد د ددا ا اةضد د دداف ‪ :‬س د د د رة الك د د د مس د د د مضد د ددافا ‪ [:‬ربد د د دّ أربع د د د م اض د د د ‪ :‬قد د ددل ربد د د د هّ‬ ‫أعل د ددم‪ ،‬وال أق د د د ب ب د د د هّ أه د دددا‪ ،‬مل أ ق د د د ب ب د د د هّ أه د دددا‪ ،‬فعس د ددى رب د د د هّ أة‪ ،‬ستجدن د د د هّ ية ق د ددا الل د دده‪،‬‬ ‫ورش‪ ،‬وأس د ددك من د د د م ‪ ،‬و[ همع د د هدّ صد د دربا ئالئد د د م اضد د د ] أس د ددك من‬ ‫م د ددن دون د د د هّ أهولي د ددا ] ف د ددتح من م‬ ‫ورش‪ ،‬وفتح من‬ ‫م‬

‫م دوة سا القما ‪.‬‬

‫س د د د د رة الك د د د د سد د د ددب يد د د ددا ا‬

‫يد د د ددا ا ال وا د د د دد‪:‬‬

‫ا د د د دددة‪ [:‬امل تد د د دددﮮ‪ ،‬أة ي د د د دددينﮮ‪ ،‬أة‬

‫يد د ددؤم ﮮ‪ ،‬نب د د د ﮮ] أئبت‬

‫احلد د ددال ‪ ،‬و[ية م د د د ةﮮ أند د ددا أقد د ددل]‬

‫د د ددا م‬ ‫ورش ال صد د ددل‪ ،‬و د د دداف ا د د د م‬ ‫احلد د د ددال ‪ ،‬و[ فد د د ددال مسد د د ددمل ] أئبت د د د ددا م‬ ‫ورش و د د د د م‬ ‫احلال ‪.‬‬

‫د د د دداف ا م‬ ‫ورش و د د د د م‬ ‫أف غ] أسك ا ي القما‬

‫احلد د د ددال ‪ ،‬و[آم د د د د ين‬

‫العدد‪:‬‬ ‫‪ ]11:‬يع مده املدينم امخري وال يع مده الك م‪.‬‬

‫ (يال قليل)‪[:‬الك‬‫‪ ( -‬هدا)‪[ :‬الك‬

‫‪ ]11:‬يع مده الك م وال يع مده املدينم امخري‪.‬‬

‫‪( -‬أبدا)‪[ :‬الك‬

‫‪ ]11:‬يع مده الك م وال يع مده املدينم امخري‪.‬‬

‫ (سببا) امو ‪[ :‬الك‬‫ (سببا)‪[ :‬الك‬‫‪( -‬أعماال)‪[ :‬الك‬

‫‪ ]13:‬يع مدرا الك م وال يع مدرا املدينم امخري‪.‬‬

‫‪11:‬و‪12‬و‪ ]21‬يع مده الك م وال يع مده املدينم امخري‪.‬‬ ‫‪ ]511:‬يع مده الك م وال يع مده املدينم امخري‪.‬‬

‫‪111‬‬

‫شرح مقدمة ورش المصري‬

‫سورة مريم [‪]3‬‬ ‫ضم‬ ‫‪ -511‬عتيما صليما هم ز يما ب ه‬ ‫ق د د د أ (عتيم د ددا)‬

‫هويها ليهد ه‬

‫هوال هكس‬

‫نسيا اقدبهاله‬

‫امل ض د ددع ‪ ،‬و(ص د ددليما)‪ ،‬و(ز يم د ددا) بض د د مدم احل د د د‬

‫امو م د ددن ال مالئ د د د ‪،‬‬ ‫م‬

‫امل ض د ددع ‪ ،‬و(ص د ددليما)‪ ،‬و(ز يم د ددا) بكسد د د احلد د د‬

‫امو م د ددن ال مالئد د د ‪،‬‬ ‫م‬

‫و(ليهد ه ه ) باليا بعد الالم مكاة اكم ة‪ ،‬و(نسيا) بكس الم ة‪.‬‬ ‫وقد د د أ د د د م (عتيم د ددا)‬ ‫و(م ههر ه ) باكم ة‪ ،‬و(نهسيا) ب تط الم ة‪.‬‬

‫‪ -512‬هومه هساقهب ال ه ت هحاة فيه م ه ددا‬ ‫ال د ددالم‪ .‬وقد د د أ‬ ‫الالم‪.‬‬

‫ى هو تهاله‬ ‫هوبال ف قهد ه احلهق يد هو ه‬

‫السد د د د ‪ ،‬و (قه د د د د احله د د ددق) ب ف د د د د‬ ‫قد د د د أ (مهس د د دداقهب) ب د د ددتط التم د د ددا والق د د ددا ‪ ،‬وم د د ددديد م‬ ‫السد د د و سد د د الق د ددا ‪ ،‬و(قهد د د ه احلهد ددق) ب صد د د‬ ‫د د د م (م مس د دداقب) بض د د مدم التم د ددا وخت يد د د‬ ‫م‬ ‫‪ -581‬هوفهدتط هوأة اهلله هم ه س‬

‫لصا هوفي ه ا هو ال ل هرى مه هكاد بيها هعاله‬

‫ق د د د أ (وأه مة اللد د دده رع) ب د د ددتط اكم د د د ة‪ ،‬و( لصد د ددا) بكس د د د الد د ددالم‪ ،‬و(يكد د دداد السد د ددماوا ) ر د د ددا‬ ‫س رة الك و س رة ال م رى باليا على التما ري‪.‬‬ ‫را‬

‫وقد د د أ د د د م (وي مة الل د دده رع) بكسد د د اكم د د د ة‪ ،‬و( لهص د ددا) ب د ددتط ال د ددالم‪ ،‬و(مك د دداد الس د ددماوا )‬ ‫س رة الك و س رة ال م رى بالتما على التممنين‪.‬‬

‫ورش و د د د م ‪،‬‬ ‫ورا د د دّ و ان د د د ] أسد د ددك ا م‬ ‫يد د ددا ا اةضد د دداف ‪ :‬س د د د رة م د د د ر س د د د م مضد د ددافا ‪ [:‬مد د ددن ه‬ ‫يينه أخد د ددا ‪ ،‬ورع يندم د دده]‬ ‫يينه أع د د د ‪ ،‬آمهد د دداينه الكتد د ددا ‪ ،‬م‬ ‫ن آي د د د ‪ ،‬و م‬ ‫وفي د ددا ل د د د رش ئالئ د د د البد د ددد ‪ ،‬و ه[از هعد د ددل ه‬ ‫م‪.‬‬ ‫ورش‪ ،‬وأسك من‬ ‫فتح من م‬ ‫يا ا ال وا د‪ :‬ليا س رة م ر يا ا م ا دةم‪.‬‬ ‫العدد‪ ( - :‬يع )‪ [:‬م ر‪ ]5:‬يع مده الك م وال يع مده املدينم امخري‪.‬‬ ‫امو ‪ [:‬م ر‪ ]35:‬يع مده املدينم امخري وال يع مده الك م‪.‬‬ ‫ (يب اريم) م‬‫امو [ م ر‪ ]81:‬يع مده املدينم امخري وال يع مده الك م‪.‬‬ ‫‪( -‬م مدا)‪ :‬م‬

‫شرح مقدمة ورش المصري‬

‫سورة طه[‪]1‬‬ ‫ا هى ه ال ا هعا مهد نا م ه ادا بد‪ :‬هم دا قل هم ه اللخ‬ ‫‪ -585‬هولهي ه‬ ‫ق د د أ ( د د هى) ر د ددا‬

‫س رة ه‪ ،‬و س رة المخ‬

‫العاله‬

‫س د د رة د دده‪ ،‬و س د د رة الما ع د ددا ب د ددمل مك د دداة التم د د ين‪ ،‬و(م ه د ددادا) ر د ددا‬ ‫بكس امليم‪ ،‬وفتط اكا ‪ ،‬وأل بعدرا ل ري البي ‪.‬‬

‫وق د د أ د د م ( د د هى) ر د ددا س د د رة د دده‪ ،‬و س د د رة الما ع د ددا بت د د ين ال د د او‪ ،‬و( هم د دددا) ر د ددا‬ ‫س رة ه‪ ،‬و س رة المخ ب تط امليم‪ ،‬ويسكاة اكا مقص رة ل ري البي ‪.‬‬ ‫‪ -581‬س هى فها سهة هوافدتهط فهديسحتهكم لهه هوية ا مقد هدة هوا س هوأهنم ه اله اجنهاله‬ ‫دحتهكم) ب د د ددتط الي د د ددا واحل د د ددا ‪ ،‬و(ية هرد د د د هااة‬ ‫السد د د د ‪ ،‬و(فهديهس د د د ه‬ ‫قد د د د أ (سد د د د هى) بكسد د د د م‬ ‫له هسا هاة) بت ديد الم ة م ت ‪ ،‬و( هوينم ه اله مه همؤا) بكس اكم ة‪.‬‬ ‫السد د د ‪ ،‬و(فهديس د ددحتهكم) بض د د مدم الي د ددا و سد د د احل د ددا ‪ ،‬و(ية هرد د د هااة‬ ‫وقد د د أ د د د م (سد د د هى) بض د د مدم م‬ ‫له هسا هاة) بإسكاة الم ة هخ ي ه ‪ ،‬و( هوأهنم ه اله مه همؤا) ب تط اكم ة‪.‬‬ ‫ي د ددا ا اةض د دداف ‪ :‬املض د ددافا‬

‫س د د رة د دده ئالئ د د ع د د ‪[ :‬ينمد د د هّ آنس د د ن د ددارا‪ ،‬لعل د د هدّ آم د دديكم‪،‬‬

‫ينمد د د هّ أهن د ددا‪ ،‬يندم د د هه أهن د ددا‪ ،‬ل د دا ه ية‪ ،‬ول د د د هّ في د ددا‪ ،‬يهس د د ل د د د هّ أهم د د ‪ ،‬هعي د د ه ي ‪ ،‬ل س د د هدّ ا ر د د ‪،‬‬ ‫ورش‪ ،‬وأس د ددكن د د د م ل س د د هدّ ا ر د د د ‪،‬‬ ‫ا رب د ددا‪ ،‬ب أس د د هدّ ين د ددمّ‪ ،‬د د د م ه أعم د ددى] ف د ددتح من م‬ ‫ورش و م ‪.‬‬ ‫ا ربا‪ ،‬وفتط الباقيا ‪[ ،‬أخّ اقدد] أسك ا م‬ ‫و اف ا‬

‫ي د د ددا ا الموا د د ددد‪:‬‬ ‫م‬

‫احلال ‪.‬‬

‫ورش‬ ‫س د د د رة د د دده ا د د دددةم وا د د دددةم‪[ :‬أة ال مت د د ددبعنﮮ]‪ ،‬أئبت د د ددا م‬

‫العدد‪ ( - :‬ه)‪ [:‬ه‪ ]5:‬يع مده الك م وال يع مده املدينم امخري‪.‬‬ ‫ (حمبم م م )‪ [ :‬ه‪ ]12:‬يع مده املدينم امخري وال يع مده الك م‪.‬‬‫ (ل سّ)‪ [ :‬ه‪ ]35:‬يع مده الك م وال يع مده املدينم امخري‬‫‪( -‬ما‬

‫ي م)‪ [ :‬ه‪ ]81:‬يع مده الك م وال يع مده املدينم امخري‪.‬‬ ‫‪113‬‬

‫دد ه‬ ‫ددد ه‬

‫ال ص د د ددل‪،‬‬

‫شرح مقدمة ورش المصري‬

‫ (وعدا س ا))‪ [ :‬ه‪ ]11:‬يع مده املدينم امخري وال يع مده الك م‪.‬‬‫السام م )‪ [ :‬ه‪ ]18:‬يع مده الك م وال يع مده املدينم امخري‪.‬‬ ‫ (ألقى م‬‫ (يلي م ق ال)‪ [ :‬ه‪ ]12:‬يع مده املدينم امخري وال يع مده الك م‪.‬‬‫ (رأيت م ضلم ا)‪ [ :‬ه‪ ]21:‬يع مده الك م وال يع مده املدينم امخري‪.‬‬‫ (ص ص ا)‪ [ :‬ه‪ ]511:‬يع مده الك م وال يع مده املدينم امخري‪.‬‬‫ (م م ردى)‪ [ :‬ه‪ ]511:‬يع مده املدينم امخري وال يع مده الك م‪.‬‬‫‪( -‬احلياة ال مدنيا)‪ [ :‬ه‪ ]18:‬يع مده املدينم امخري وال يع مده الك م‪.‬‬

‫شرح مقدمة ورش المصري‬

‫والحج [‪]4‬‬ ‫سورتا األنبياء‬ ‫ّ‬ ‫‪ -581‬هوبامهم قل هرع ه خ هرا هرهوى هوم د هقا ه هم لق هما هة بال ف و اله‬ ‫آخ ر د ددا بض د د مدم الق د ددا ‪،‬‬

‫رع يعل د ددم) مأو سد د د رة امنبي د ددا ‪ ،‬و(وق د ددل ر م ا ك د ددم)‬ ‫قد د د أ (ق د ددل م‬ ‫ويسد د ددكاة الد د ددالم بد د ددال أل د د د علد د ددى امم د د د في مد د ددا‪ ،‬ومد د ددد م الد د ددالم ال د د دما ‪ ،‬و(م قد د ددا ) ر د د ددا‬

‫س د د د رة‬

‫امنبيا ‪ ،‬و س رة لقماة بالمف ‪.‬‬

‫رع يعل د ددم)‪ ،‬و(وق د ددا ر م ا ك د ددم) ب د ددتط الق د ددا ‪ ،‬وألد د د م بع د دددرا‪ ،‬وف د ددتط‬ ‫وقد د د أ د د د م (ق د ددا م‬ ‫الالم‪ ،‬وامل ض ال ماين من ان ادامه‪ .‬و(م قا ه ) ر ا س رة امنبيا ‪ ،‬و س رة لقماة بالمص ‪.‬‬ ‫الالم‬ ‫‪ -583‬لتحص هن ه هوالكتها ه فهد ه دا ليهدقطه ليهدقض ا فها س ه‬

‫اله‬

‫ق د د د د أ (ليحص د د د د كم)‪ ،‬بالي د د ددا عل د د ددى التم د د ددا ري‪ ،‬و(الكتهد د د ددا ) بكس د د د د الك د د ددا ‪ ،‬وف د د ددتط‬ ‫التمد ددا ‪ ،‬وأل د د م بعد دددرا علد ددى التم يد ددد‪ ،‬ورد دداا آخ د د د د و س د د رة امنبيد ددا ‪ .‬وق د د أ د د م (لتحص د د كم)‪،‬‬ ‫بضم الكا والتما من ري أل على اام ‪.‬‬ ‫بالتما على التممنين‪ ،‬و(الكت ) م‬ ‫ورش‬ ‫ي د د ددا ا اةض د د دداف ‪ :‬املض د د ددافا‬ ‫سد د د د رة امنبي د د ددا أربد د د د م‪[ :‬م د د ددن مع د د ددّ و د د د د ] أس د د ددك ا م‬ ‫ومس د د د د د ه م‬ ‫وفتح د د د ددا د د د د د م ‪ ،‬و[ينمد د د د د هّ يله د د د ددهم] فتح د د د ددا م‬ ‫الضد د د د دم ‪ ،‬وعب د د د دداد ه‬ ‫ورش وأس د د د ددك ا د د د د د م ‪ ،‬و[ م‬ ‫ورش و م ‪.‬‬ ‫الصاحل ة] فتح ما م‬ ‫م‬ ‫يا ا الموا د‪ :‬ليا‬

‫س رة امنبيا قّ م من الموا د‪.‬‬

‫العدد‪( - :‬وال يضم م)‪ [:‬ه‪ ]5:‬يع مده الك م وال يع مده املدينم امخري‪.‬‬ ‫دالم د د داله)‪ :‬قد د د أ ( م ليهدقطهد د د ) و( م‬ ‫مت د ددام قد د د يف البيد د د (‪( :)583‬ليهدقطهد د د ليهدقضد د د ا فها سد د د ال د د ه‬ ‫ذج‪.‬‬ ‫ليهدقض د د د ا) بكس د د د ال د ددالم في م د ددا‪ ،‬عل د ددى امص د ددل الم امم د د د ‪ ،‬وه ذ ذ ذ ان ّأول حذ ذ ذذروف سذ ذ ذذورة الحذ ذ ذ ّ‬ ‫وق د د د أ د د د م ( م ليهدقطه د د د ) و( م ليهدقض د د د ا) بإسد د ددكاة الد د ددالم في مد د ددا‪ ،‬وي ا وق د د د علد د ددى ( م) وأراد البد د ددد‬ ‫مبا بعدرا س الالم‪.‬‬

‫‪115‬‬

‫شرح مقدمة ورش المصري‬

‫‪ -581‬هس ها بهف ه الما‬

‫هق هيع‬

‫دلط ه افدتهط هخاه هوالطا فهد هدقاله‬ ‫مه ه‬

‫دلط ه) ب د ددتط‬ ‫دج‪ ،‬و سد د د رة ااائيد د د (ال م د د د يع ) ب د ددالمف ‪ ،‬و(فهدتهد د د ه‬ ‫قد د د أ (سد د د ا م) ر د ددا سد د د رة احل د د م‬ ‫دج‪ ،‬و س د د د رة ااائي د د د بالمص د د د ‪،‬‬ ‫ا د د ددا وم د د ددديد الطمد د ددا ‪ .‬وق د د د أ د د د م (س د د د ا ) ر د د ددا س د د د رة احلد د د م‬ ‫و(فهدتهدلطه ه) بتسك ا ا وخت ي الطما ‪.‬‬ ‫‪ -581‬هو رد هم هخ‬

‫هومدع هة هع هكبها‬

‫أع هاالواله‬

‫ه لق هما هة هخا‬

‫س د د د د رة الع كب د د د د ‪ ،‬و س د د د د رة لقم د د د دداة‪،‬‬

‫ق د د د د أ ( هكد د د ددد هم ) بتل ي د د د د ال د د د د مدا ‪ ،‬و(مد د د دددع هة)‬ ‫الس د ددبع‬ ‫امو ر د ددا س د د د رة احل د د م‬ ‫وامل ض د د د م‬ ‫دج بت د ددا ا ط د ددا ‪ ،‬وال خ د ددال ب د د د م‬ ‫احلج‪.]81:‬‬ ‫ور ‪( :‬ي مة الاين مدع ة من دوة اهلل) [ م‬ ‫وق د د د د أ د د د د م ( هكد د د ددد هم ) بت د د د ددديد ال د د د د مدا ‪ ،‬و(يد د د دددع هة)‬ ‫احلج بتا ا طا ‪.‬‬ ‫امو ر ا س رة م‬ ‫لقماة‪ ،‬وامل ض م‬ ‫يا ا اةضاف ‪:‬‬

‫بيا للطما‬ ‫س رة احلج مضاف م وا دةم‪ [ :‬ه‬

‫ا ط د ددا‬

‫ال م د دداين‬

‫س د د د د رة الع كب د د د د ‪ ،‬و س د د د د رة‬

‫ورش و‬ ‫] فتح ا م‬

‫ورش‬ ‫ي د د د د ددا ا الموا د د د د ددد‪ :‬في د د د د د ددا ا د د د د دددماة‪[ :‬والب د د د د ددادﮮ‪ ،‬نكد د د د د ددري ﮮ]‪ ،‬أئبت م د د د د د دا م‬ ‫م احلال ‪.‬‬ ‫و اف ما‬ ‫احلج‪ ]52:‬يع مده الك م وال يع مده املدينم امخري‪.‬‬ ‫العدد‪( - :‬احلميم)‪ [:‬م‬ ‫احلج‪ ]11:‬يع مده الك م وال يع مده املدينم امخري‪.‬‬ ‫‪( -‬واال د)‪ [:‬م‬

‫م‪.‬‬ ‫ال صد د د د د ددل‪،‬‬

‫شرح مقدمة ورش المصري‬

‫سورة المؤمنون[‪]2‬‬ ‫داه مد ج و هة اضمم هم ‘ ال هكس م ّاله‬

‫وسيدها ه هع ه ا س هوفهدتط هوية هرد‬ ‫‪ -588‬ه‬

‫قد د د أ ( د د د ر س د دديها ه) بكس د د د الس د د د ‪( ،‬وأهة هر د دداه أم د ددتكم)) ب د ددتط اكم د د د ة‪ ،‬و(مد ج د د د و هة) بض د د مدم‬ ‫التمد ددا و س د د اا د دديم‪ .‬وق د د أ د د د م ( د د ر هسد د ديدها ه) ب د ددتط السد د د ‪( ،‬وية هر د دداه أم د ددتكم) بكس د د اكمد د د ة‪،‬‬

‫وضم اايم‪.‬‬ ‫و(مهد ج و هة) ب تط التما‬ ‫م‬

‫رف م ه ا هسبهإ أمهى‬

‫‪ -581‬وعامل‬ ‫ق د د أ (ع د ددامل الحيد د د ) ر د ددا‬ ‫س رة املؤم ة‪ ،‬و‬

‫سد د د رة املؤم د د د ة‪ ،‬و‬

‫صاد مهد ه لماله‬ ‫هو ه‬ ‫ض لم ه سل يًّا ه ه‬ ‫س د د رة س د ددبم ب فد د د امل د دديم و(س د ددل يًّا) ر د ددا‬

‫بضم ال مس ‪.‬‬ ‫س رة صاد م‬ ‫س د د د د رة املؤم د د د د ة‪ ،‬و‬

‫وق د د د د أ د د د د م (عد د د ددامل الحي د د د د ) ر د د د ددا‬ ‫الس ‪.‬‬ ‫و(سل يًّا) ر ا س رة املؤم ة‪ ،‬و س رة صاد بكس م‬ ‫يد د ددا ا اةضد د دداف ‪:‬‬ ‫م‪.‬‬

‫س د د د د رة س د د د ددبم خب د د د د‬

‫املد د د دديم‬

‫ورش وأسد د ددك ا‬ ‫س د د د رة احلد د ددج مضد د دداف م وا د د دددةم‪[ :‬لعلد د د هدّ أهعمد د ددل] فتح د د ددا م‬

‫يا ا الموا د‪ :‬ليا في ا قّ م من الموا د‪.‬‬ ‫العدد‪( - :‬راروة)‪ [:‬املؤم ة‪ ]31:‬يع مده املدينم امخري وال يع مده الك م‪.‬‬

‫‪117‬‬

‫شرح مقدمة ورش المصري‬

‫سورة النّور[‪]3‬‬ ‫وه انص هوأهة لهعه ه ا ه يد‬ ‫‪ -582‬هوأهربه اال ه‬

‫هوارفه ه مخهى هخام هسه متهد هق م مّ هّاله‬

‫اعاله‬ ‫‪ -511‬هوأهة هض ه التل ي هم ه س ه‬ ‫ضاده هوهما بدهع هده فهارفه فهد هقد هزا ه فه ه‬ ‫السد د د رة ب صد د د العد د د ‪ ،‬و(أة لع د د د ) بتل ي د د د‬ ‫قد د د أ (أهربهد د د ه هقد د د ه هادا ) امل ضد د د م‬ ‫امو م د ددن م‬ ‫ن د د ة (أة) ومسد ددكي ا‪ ،‬فتد ددد م الد ددالم بعد دددرا‪ ،‬ورف د د التمد ددا ‪( ،‬وا امس د د أة هض د د ه اللد دده) ب ف د د التمد ددا‬ ‫الض د د دداد‪ ،‬ورف د د د د اك د د ددا‬ ‫وا امسد د د د ‪ ،‬وخت ي د د د د المد د د د ة ومس د د ددكي ا ‪ ،‬و س د د د د م‬

‫ل د د ددري ااالل د د د د عل د د ددى‬

‫ال اعليم ‪.‬‬

‫السد د د د رة ب فد د د د العد د د د ‪ ،‬و(أة لع د د د د ه)‬ ‫وقد د د د أ د د د د م (أهربهد د د د هقد د د د ه هادا ) امل ضد د د د م‬ ‫امو م د د ددن م‬ ‫ض د د ه الل د دده) ب ص د د التمد ددا ‪ ،‬وم د ددديد المد د د ة‬ ‫بت د ددديد المد د د ة م ت د د ونصد د د التمد ددا ‪( ،‬وا امسد د د ه أة ه ه‬

‫مت‬

‫الضاد‪ ،‬وزم اكا من ل ري ااالل على اةضاف ‪.‬‬ ‫‪ ،‬وفتط م‬ ‫‪ -515‬هوهم هما رها هما‬ ‫قد د د أ (مبي د ددا ) ر د ددا‬

‫الطالق أمهى مبهديد يها فهد ه تط اليها فيه مد لال‬

‫سد د د رة المد د د ر و سد د د رة الط د ددالق ب د ددتط الي د ددا ‪ .‬وقد د د أ‬

‫ر ا س رة الم ر و س رة الطالق ُبم اليا ‪.‬‬ ‫يا ا اةضاف ‪ :‬ليا س رة الم ر قّ م من يا ا اةضاف ‪.‬‬ ‫يا ا الموا د‪ :‬ليا في ا قّ م من يا ا الموا د‪.‬‬

‫العدد‪( - :‬واآلصا )‪ [:‬الم ر‪ ]11:‬يع مده الك م وال يع مده املدينم امخري‪.‬‬

‫‪( -‬بامبصار)‪ [:‬الم ر‪ ]31:‬يع مده الك م وال يع مده املدينم امخري‪.‬‬

‫د د د م (مبي د ددا )‬

‫شرح مقدمة ورش المصري‬

‫سورة الفرقان[‪]2‬‬ ‫‪ -511‬هو هي م أهمهى‬

‫يهستهطيع هة ع هده مه ه قق هم قها به ال‬

‫ق د د د د أ (فم د د د ددا يهس د د د ددتهطيع ة) بي د د د ددا الحي د د د د ‪ ،‬و(مه د د د ددقق) ر د د د ددا‬

‫ئدقال‬

‫س د د د د رة ال ق د د د دداة و س د د د د رة ق‬

‫بت د ددديد ال م د د د ‪ .‬وقد د د أ د د د م (فم د ددا مهس د ددتهطيع ة) بت د ددا ا ط د ددا ‪ ،‬و(مه ه د ددقق) ر د ددا‬ ‫و س رة ق بتل ي ال م ‪.‬‬

‫س د د د رة ال ق د دداة‬

‫‪ -511‬هوهمل يهدقتد وا اليها ضم هم ه س مها ه هوفيه م ه انا باختال مهد ه صاله‬ ‫ق د د أ (ومل يدقد ددةروا) بضد د مدم اليد ددا و س د د التمد ددا ‪ ،‬و(فيد دده م ه اند ددا) بد دداختال اكد ددا أ قص د د را‪ .‬وق د د أ‬ ‫وضم التما ‪ ،‬و(فيهﮮ م ه انا) بصل اكا ‪.‬‬ ‫م (ومل يدهقتد وا) ب تط اليا‬ ‫م‬ ‫مّ‬ ‫يد د ددا ا اةضد د دداف ‪ :‬س د د د رة ال قد د دداة مضد د ددافتاة‪[:‬يد د دداليت ماختد د ددا ] أسد د ددك ا م‬ ‫ورش و د د د م ‪ ،‬و[ق د د د ه‬ ‫ورش وصال وأسك ا‬ ‫ماختاوا] فتح ا م‬

‫م‪.‬‬

‫يا ا الموا د‪ :‬ليا في ا قّ م من يا ا الموا د‪.‬‬

‫العدد‪ :‬ال خال ب القما‬

‫العدد‬

‫س رة ال قاة‪.‬‬

‫‪119‬‬

‫شرح مقدمة ورش المصري‬

‫شعراء[‪]2‬‬ ‫سورة ال ّ‬ ‫صاد هرا س ا اندقاله‬ ‫‪ -513‬هو ه ا رو هة ال هقص هم فهارر ه قل هولهي هك ه قل هم ه‬ ‫‪ -511‬ه ا هسبهإ وال ه ا‬

‫ال او قهد أمهى له هدى فهدتهد ه ل ع هده متهد ه لاله‬

‫قد د د أ ( ه د ددارو هة) و(فهد د د ر ه ) بقصد د د احل د ددا وال د ددا ‪ ،‬واميكد د د ر د ددا‬

‫ص ب د ددتط ال د ددالم والتم د ددا م د ددن د ددري مه د د د ‪ ،‬و( س د د د ا) ر د ددا‬ ‫الس‬ ‫م‬

‫سد د د رة ال م د ددع ا و س د د د رة‬

‫س د د د رة ال م د ددع ا و س د د د رة س د ددبم بإس د ددكاة‬

‫ل ري البي ‪ ،‬و(فت م ل على الع ي الم يم) بال ا مكاة ال او‪.‬‬ ‫وق د د أ د د م ( ه د ددا رو هة) و(فهد ددارر ه ) مب د د مد احل د ددا وال د ددا ‪ ،‬واميك د د ر د ددا‬

‫سد د د رة ص بإس د ددكاة ال د ددالم ومهد د د ة بع د دددرا و سد د د التم د ددا ‪ ،‬و( هسد د د ا) ر د ددا‬

‫س د د رة ال م د ددع ا و‬

‫سد د د رة ال م د ددع ا و سد د د رة‬

‫الس ‪ ،‬و(وم م ل على الع ي الم يم) بال او‪.‬‬ ‫سبم ب تط م‬ ‫يد ددا ا اةضد دداف ‪:‬‬

‫يينه أهخد ددا (معد ددا)‪ ،‬بعبد دداد ه ينمكد ددم‪ ،‬ع د ددد ذو‬ ‫س د د رة ال قد دداة ئد ددالث ع د د ة مضد دداف ‪ [:‬م‬

‫رع أهعل د ددم] ف د ددتح من م‬ ‫ورش وواف د ددق د د د م‬ ‫مع ينمد دده‪ ،‬أزد د د ه يال ( د ددا)‪ ،‬ه‬ ‫وم د ددن ممع د د هدّ م د ددن‪ ،‬مه‬ ‫ن يال‪ ،‬ه‬ ‫ه‬ ‫ورش‬ ‫رع] أس د د ددك ا م‬ ‫رع م‬ ‫وم د د ددن ممع د د د هدّ م د د ددن‪ ،‬وأس د د ددكن الباقي د د ددا ‪ ،‬و[مع د د ددّ م‬ ‫ف د د ددتط أزد د د د ه يال ( د د ددا)‪ ،‬ه‬ ‫وفتح ا‬

‫م‪.‬‬

‫يا ا الموا د‪ :‬ليا في ا قّ م من يا ا الموا د‪.‬‬

‫العدد‪ ( - :‬سم)‪ [:‬ال م ع ا ‪ ]5:‬يع مده الك م وال يع مده املدينم امخري‪.‬‬ ‫‪( -‬فلس‬

‫‪( -‬به ال م يا‬

‫معلم ة)‪ [:‬ال م ع ا ‪ ]32:‬يع مده املدينم امخري وال يع مده الك م‪.‬‬ ‫)‪[:‬ال م ع ا ‪ ]151:‬يع مده الك م وال يع مده املدينم امخري‪.‬‬

‫شرح مقدمة ورش المصري‬

‫والروم[‪]7‬‬ ‫ُس َور النّمل والقصص والعنكبوت ّ‬

‫ن اضم همن هوخت هة قل بالحهي فيه هم ه ال اله‬ ‫‪ -511‬ق ه ا باله ن ة هو مم هك ه‬ ‫دن) بض د د مدم الك د ددا ‪ ،‬و( هم د ددا ر د د هة موهم د ددا يدعل د د هة) بي د ددا‬ ‫ق د د أ (ب د د ه ا ) بد ددة التم د د ين‪ ،‬و(فه همكد د ه‬ ‫دن) ب د د ددتط الكد د ددا ‪ ،‬و( همد د ددا خت د د د هة موهمد د ددا‬ ‫الحي د د د في مد د ددا‪ .‬وق د د د أ د د د م (ب د د د ه ا ) بد د ددالتم ين‪ ،‬و(فه هم هكد د د ه‬ ‫مدعل هة) بتا ا طا في ما‪.‬‬

‫‪ -518‬هوهم ه س أهة ال ا ه هما بدهع هد همك رم هوبالتا أهما ي‬

‫هة مهد هعداله‬

‫قد د د د أ (ي مة الم د د ددا ه ه د د ددان ا)‪ ،‬و(ينمد د ددا دم نهد د ددارم) بكسد د د د اكمد د د د ة في م د د ددا‪ ،‬و(أهم د د ددا م د د د د هة) بت د د ددا‬ ‫ا طد د ددا ‪.‬وق د د د أ د د د م (أه مة المد د ددا ه ه د د ددان ا)‪ ،‬و(أهندم د ددا دم نده د ددارم) ب د د ددتط اكم د د د ة في مد د ددا‪ ،‬و(أهمد د ددا ي د د د هة)‬ ‫بيا الحيب ‪.‬‬

‫ضم مها ه هو هزا هوة ا س هوافدتهط ال ر ه مهمصاله‬ ‫‪ -511‬هوهام ه فيه امل لد مم ه‬ ‫ه‬ ‫ق د د أ (و د ددلذ هام د د ه) مب د د مد اكم د د ة‪ ،‬وفي د دده ئالئ د د الب د ددد ‪ ،‬وض د د مدم التمد ددا ‪ ،‬ور د دداا آخ د د‬ ‫م (و لذ أهمهد ه) بقص اكم ة‪ ،‬وفتط التما ‪.‬‬ ‫الممل‪ .‬وق أ‬

‫د د و س د د رة‬

‫ي د د ددا ا اةض د د دداف ‪ :‬س د د د رة المم د د ددل د د ددا مض د د ددافا ‪ [:‬م‬ ‫يينه آنسد د د د ‪ ،‬أو ع د د د ه أة‪ ،‬يينه ألق د د د مدّ‪ ،‬ليبلد د د د ينه‬ ‫م‪.‬‬ ‫ورش وفتح ا‬ ‫ورش وأسك من‬ ‫ن ال أرى] أسك ا م‬ ‫أهأقك ‪ ] ،‬فتح من م‬ ‫م ‪ ،‬و[ما ه‬ ‫ي د د د ددا ا الموا د د د ددد‪ :‬في د د د ددا ا د د د دددماة‪[ :‬أمت د د د ددلونهنﮮ]ي بت د د د ددا م‬ ‫ورش س د د د ددا وص د د د ددال‪ ،‬وحي د د د دداف ا د د د د م‬ ‫ورش م ت د د وص د ددال‪ ،‬وحيد دداف ا وق د ددا‪ ،‬مأم د ددا‬ ‫احلد ددال ‪ ،‬و[ ام د دداةﮮ الل د دده] ي بت د ددا م‬ ‫وصال‪ ،‬وله ال ق وز اة‪ :‬يئباِتا سا و اف ا‪.‬‬

‫د د م في بت د ددا م ت د د‬

‫العدد‪( - :‬قديد)‪ [:‬الممل‪ ]11:‬يع مده املدينم امخري وال يع مده الك م‪.‬‬

‫‪( -‬ق اري )‪ [:‬الممل‪ ]33:‬يع مده املدينم امخري وال يع مده الك م‪.‬‬

‫داوة) بكس د د د‬ ‫متد د ددام ق د د د يف البي د د د (‪ :)511‬هو هز د د ددا هوة ا س د د د هواف د د ددتهط ال ر د د د ه مهمص د د داله‪ :‬ق د د د أ (ز د د د ه‬ ‫داوة) ب د ددتط‬ ‫اا د دديم‪ ،‬وهذ ذ ذ ا ّأول ح ذ ذذروف س ذ ذذورة القص ذ ذذص‪ ،‬و(ال هر د د ) ب د ددتط اك د ددا ‪ .‬وق د د أ د د م ( هز د د ه‬ ‫اايم‪ ، ،‬و(ال ر ) بإسكاة اكا ‪.‬‬

‫‪111‬‬

‫شرح مقدمة ورش المصري‬

‫صدق از م يد هزع هة افدتهط ا سهة هو هَب فهمهنن هسا هاة مدقباله‬ ‫‪ -512‬ي ه‬ ‫صد د دددق ) ُب د د د م القد د ددا ‪ ،‬و(ال يده زع د د د ة) ب د د ددتط اليد د ددا و س د د د ااد د دديم‪ ،‬و( د د د هدَب يليد د دده) بتد د ددا‬ ‫ق د د د أ (ي ه‬ ‫الس د د د ‪ ،‬و س د د د احلد د ددا ‪ ،‬وأل د د د م بي مد د ددا ل د د ددري‬ ‫التمنيد د ددن‪ ،‬ور د د د مد د ددن وا اليد د ددا ‪ ،‬و( هسد د ددا هاة) ب د د ددتط م‬

‫البي ‪.‬‬

‫ص د دددق ) ب فد د د الق د ددا ‪ ،‬و(ال يد هزعد د د ة) بض د د مدم الي د ددا وف د ددتط اا د دديم‪ ،‬و( د د هدَب يلي د دده)‬ ‫وقد د د أ د د د م (ي ه‬ ‫الس ‪ ،‬ويسكاة احلا ‪ ،‬بال أل بي ما‪.‬‬ ‫باليا ‪ ،‬و(سحهاة) بكس م‬ ‫‪ -521‬هو هخ هس ه اضمم هوا سهة هوهم ه دة فهدهد نه هوانص بهدي كم مهدهل العاله‬ ‫الس د د د‬ ‫ق د د د أ ( ه س د د د ه بهد د ددا) بضد د ددم ا د د ددا و س د د د م‬ ‫الس‬ ‫القص ‪ .‬وق أ‬ ‫م ( هه هس ه بها) ب تط ا ا و م‬ ‫ي د ددا ا اةض د دداف ‪:‬‬

‫سد د د رة القصد د د‬

‫مب يمد د ددا للمج د د د ‪ ،‬ورد د دداا آخ د د د‬ ‫مب يما للمعل م‪.‬‬

‫د د د و س د د د رة‬

‫ائ ت د ددا ع د د د ة ي د ددا مض د دداف ‪[ :‬عس د ددى رب د د د هّ أة‪ ،‬ين د د د هّ أري د ددد‪،‬‬

‫يينه آنس د د ‪ ،‬لعلد د هدّ امد دديكم‪ ،‬يند د د هّ أهند ددا‪ ،‬يند د د هّ أخد ددا ‪ ،‬لعلد د هدّ ا ل د د ‪ ،‬ربد د د هّ أعلد ددم (معد ددا)‪،‬‬ ‫ستجدند د د هّ ية‪ ،‬م‬ ‫ورش وفتح د د ددا د د د م (يق د د د أ‪:‬‬ ‫ورش وأسد د ددك من د د د م ‪ ،‬و[معد د ددّ ردا] أسد د ددك ا م‬ ‫ع د د ددد ه هأوهمل] فد د ددتح من م‬

‫مع هّ رد ا)‪.‬‬ ‫ورش وص د د د ددال‪ ،‬وحيد د د د داف ا‬ ‫ي د د د ددا ا الموا د د د ددد‪ :‬في د د د ددا ا د د د دددة‪[ :‬ي هك د د د دداب ةﮮ]ي بت د د د ددا م‬ ‫احلال ‪.‬‬

‫ددددد م‬

‫العدد‪ ( - :‬سم)‪ [:‬القص ‪ ]5:‬يع مده الك م وال يع مده املدينم امخري‪.‬‬

‫ (يسق ة)‪ [:‬القص ‪ ]11:‬يع مده املدينم امخري وال يع مده الك م‪.‬‬‫مت د ددام ق د د د يف البي د د د (‪ :)521‬هوهم د د د ه دة ‪ ---‬فهدهد ن د دده هوانص د د د بدهي د د د كم مهده د ددل الع د د داله‪ :‬ق د د د أ ( هم د د د ه دة)‬

‫بد د ددالتم ين ووافد د ددق‬

‫نصد د ددبه‪ ،‬و(بدهيد د د دهكم) بالمص د د د ‪ ،‬وهذ ذ ذ ذ ان ّأول ح ذ ذ ذذروف س ذ ذ ذذورة العنكب ذ ذ ذذوت‪ .‬وق د د د أ‬

‫م ( هم ه د هة) بدوة م ين‪ ،‬و(بدهي كم) باام ‪.‬‬

‫شرح مقدمة ورش المصري‬

‫ي د د د ددا ا اةض د د د دداف ‪:‬‬

‫س د د د د رة الع كبد د د د د‬

‫ورش و‬ ‫م ‪ ،‬و[يا عباد ه الاين] فتح ا م‬ ‫يا ا الموا د‪ :‬ليا في ا قّ م من الموا د‪.‬‬

‫ورش وأس د د د ددك ا‬ ‫ئ د د د ددال مض د د د ددافا ‪[ :‬رب د د د د د هّ ينمد د د دده] فتح د د د ددا م‬ ‫ورش و‬ ‫م ‪[ ،‬أرضّ واسع ] أسك ا م‬

‫العدد‪( - :‬امل)‪ [:‬الع كب ‪ ]5:‬يع مده الك م وال يع مده املدينم امخري‪.‬‬

‫السبيل)‪ [:‬الع كب ‪]12:‬يع مده املدينم امخري وال يع مده الك م‪.‬‬ ‫‪( -‬ومقطع ة م‬

‫‪113‬‬

‫م‪.‬‬

‫شرح مقدمة ورش المصري‬

‫الروم[‪]2‬‬ ‫سورة ّ‬ ‫العالم ه الالهم بال ه تط ندقاله‬ ‫‪ -525‬هو هعاقبه ه ال اين به ال ف هوارمد هو ه‬ ‫ق د د د أ ( م د د دداة عاقب د د د الد د دداين) ب ف د د د التمد د ددا ‪ ،‬و(العد د ددامل ) ب د د ددتط الد د ددالم‪ .‬وق د د د أ‬ ‫ه‬ ‫عاقب ه الاين) ب ص التما ‪ ،‬و(العالم ) بكس الالم‪.‬‬

‫د د د م ( م د د دداة‬

‫‪ -521‬لتد ب أ خطها م ضم هواسكن ل هاوه هوهائهار هو د أهند هن يده د ه اقدبهاله‬ ‫ق د د أ (لتد بد د د ا‬

‫أمد د د ا المد ددا ) بت د ددا ا ط د ددا مض د ددم م ‪ ،‬ويس د ددكاة الد د د او‪ ،‬و(أئد د د رتد د د الل د دده)‬ ‫أم د د ا‬

‫بقص د د اكم د د ة وال د ددا علد ددى الت يد ددد‪ ،‬و(ال مه د د الد دداين) بتد ددا التمنيد ددن‪ .‬وق د د أ د د م (ليهد بد د د ها‬ ‫المد ددا ) بيد ددا ام ت د د ‪ ،‬وفد ددتط ال د د او‪ ،‬و( هائد ددار رت د د اللد دده) مب د د مد اكم د د ة وال د ددا علد ددى اام د د ‪ ،‬و(ال يه د د‬

‫الاين) باليا ‪.‬‬

‫يا ا اةضاف ‪ :‬ليا‬

‫س رة الموم قّ م من املضافا ‪.‬‬

‫يا ا الموا د‪ :‬ليا في ا قّ م من الموا د‪.‬‬

‫العدد‪( - :‬امل)‪ [:‬الموم‪ ]5:‬يع مده الك م وال يع مده املدينم امخري‪.‬‬

‫ (الموم)‪ [:‬الموم‪ ]1:‬يع مده الك م وال يع مده املدينم امخري‪.‬‬‫‪( -‬س )‪ [:‬الموم‪]3:‬يع مده املدينم امخري وال يع مده الك م‪.‬‬

‫شرح مقدمة ورش المصري‬

‫من سورة لقمان إلى آخر سورة األحزاب[‪]5‬‬ ‫‪ -521‬هويدهتل ها ارفه قل م ه‬ ‫صاع ه ا هوال يها ه‬

‫الال ّ حبهين مهدهد ال‬

‫‪ -523‬هو مس ل هومد اقص هو هوق ه فهد م هأو ابد بيها هسا ن فيه يها فاله‬ ‫د د د د سد د د د رة لقم د د دداة‪ ،‬و(مص د د دداع ) ب د د ددمل بع د د ددد‬

‫قد د د د أ ( هويدهتل د د ددا هرا) ب فد د د د الد د د د ماا ‪ ،‬ور د د دداا مأو‬ ‫الصاد وخت ي الع ل ري البي ‪ ،‬وانت ى به فا س رة لقماة‪.‬‬ ‫م‬ ‫وق د د د أ‬

‫الع ‪.‬‬

‫الص د د دداد وم د د ددديد‬ ‫ص د د ددع ) ب د د دددوة ألد د د د بع د د ددد م‬ ‫د د د م ( هويدهتل د د د ها هرا) ب صد د د د ال د د د ماا ‪ ،‬و(م ه‬

‫يا ا اةضاف ‪ :‬ليا‬ ‫يا ا الموا د‪ :‬ليا‬

‫س رة لقماة قّ م من يا ا اةضاف ‪.‬‬

‫س رة لقماة قّ م من يا ا الموا د‪.‬‬

‫العدد‪( - :‬امل) [لقماة‪ :]5:‬يع مده الك‬

‫وال يع مده املدين امخري‪.‬‬

‫السذ ذ ذ ذ دة خ د د ددال م‬ ‫ول د د دديا س ذ ذ ذذورة ّ‬ ‫قّ م من يا ا اةضاف أو يا ا الموا د‪ .‬مأما العدد فقد وق ا ال‬

‫فد د د د ش احل د د د و ب د د د ورش و د د د د ‪ ،‬ول د د دديا في د د ددا‬

‫السجدة‪ :]5:‬يع مده الك‬ ‫‪( -‬امل) [ م‬

‫م ضع ‪:‬‬

‫وال يع مده املدين امخري‪.‬‬

‫السجدة‪ :]51:‬يع مده املدين امخري وال يع مده الك ‪.‬‬ ‫‪ ( -‬ديد) [ م‬

‫الال د ددّ حبهي د ددن مهده د د د ال)‪ :‬قد د د أ (ال د ددآل ) ر د ددا‬

‫سد د د رة‬

‫مت د ددام قد د د يف البيد د د (‪ ( :)521‬هوال يهد ددا ه‬ ‫ام د د د ا ‪ ،‬و سد د د رة اَادل د د د ‪ ،‬و م ض د ددعّ س د د د رة الطمد ددالق حب د ددا الي د ددا ومسد د د يل اكم د د د ة مد د د امل د د د مد‬

‫وروم د ددا م د د امل د د مد امل د ددب والقص د د ‪ ،‬ولد دده أيضد ددا يبد دددا‬ ‫امل د ددب والقص د د ‪ ،‬وي ا وق د د فلد دده مس د د يل اكم د د ة ه‬ ‫اكم د د ة ي د ددا س د ددا م د د امل د ددد امل د ددب ‪( :‬ال د ددآل )‪ ،‬ور د د ال ز د دده ال د ددا اقتص د د علي د دده اةم د ددام ال د ددا ا‬ ‫احل ‪ ،‬وه ا ّأول حروف سورة األحزاب‪.‬‬

‫و ق د د د أ د د د م (الآل د د دّ) ر د د ددا س د د د رة ام د د د ا ‪ ،‬و س د د د رة اَادل د د د ‪ ،‬و م ضد د ددعّ س د د د رة‬ ‫الطمالق م ة مكس رة بعدرا يا م سا م وصال ووق ا‪ ،‬ور على أصله امل مد‪.‬‬

‫‪115‬‬

‫شرح مقدمة ورش المصري‬

‫‪ -521‬هومه و هة افدتهط ب هقص م ه ددا هو قهد همس يه و هة فهدقل اله‬ ‫س د د د رة ق د د ددد مس د د د (اَادلد د د د )‬

‫امل ض د د ددع‬

‫ق د د د أ (مه د د د و هة) ر د د ددا س د د د رة ام د د د د ا ‪ ،‬و(يه د د د و هة)‬ ‫امو ‪ ،‬وم ديد ال ما م القص ‪ ،‬وفتط اكا م مددة ال مالئ ‪.‬‬ ‫ب تط احل‬ ‫م‬ ‫وقد د د د أ د د د د م (م ه د د ددار و هة) ر د د ددا سد د د د رة ام د د د د ا ‪ ،‬و(ي هد د ددار و هة) امل ض د د ددع‬ ‫ال مالئ ‪.‬‬ ‫بضم احل‬ ‫امو ‪ ،‬وخت ي ال ما وأل بعدرا‪ ،‬و س اكا م‬ ‫م‬ ‫قد مس (اَادل ) م‬

‫سد د د د رة‬

‫‪ -521‬هومد ال م نها هوال س ال السبياله هوصد ال ايضا م هقام افدتهط أهمهد هرا مهد ه صاله‬ ‫الس د ددبيال) باملد د د مدُّ أ بإئب د ددا املد د د‬ ‫قد د د أ (ال م ن د ددا) و(المسد د د ال) و( م‬

‫ال مالئد د د‬

‫د ددا ال ص د ددل‪ ،‬و د ددال‬

‫ال ق د د د لق ل د دده‪( :‬أيض د ددا)‪ ،‬و (ال همق د ددام لك د ددم) ب د ددتط امل د دديم اموه‪ ،‬و(همهم ر د ددا) بقص د د د اكم د د د ة ل د ددري‬

‫البي ‪.‬‬

‫الس د ددبيال) بإئب د ددا املد د د‬ ‫وقد د د أ د د د م (ال م ن د ددا) و(المسد د د ال) و( م‬ ‫بضم امليم اموه‪ ،‬و(آلم را) مب مد اكم ة‪.‬‬ ‫وصال‪ ،‬و(ال مقام لكم) م‬

‫ال الئد د د وق د ددا وحب د دداف ا‬

‫خات ا س قل ه بريا ب ها هعال‬ ‫‪ -528‬هواس هةم ا س له أهة يهك هة أهند ن هن هه‬ ‫سد رة املمتح د بكسد اكمد ة‪ ،‬و(أة مكد ة‬ ‫قد أ (يسد هةم) ر ددا سد رة ام د ا ‪ ،‬و امل ضددع‬ ‫كم) يتا التمنين‪ ،‬و(خاته المبي ) بكس التما ‪ ،‬و(لع ا ريا) بال ما امل لم ‪ ،‬ورقمق الما ‪.‬‬ ‫سد رة املمتح د بض مدم اكمد ة‪ ،‬و(أة‬ ‫وقد أ د م (أسد هةم) ر دا سد رة ام د ا ‪ ،‬و امل ضدع‬ ‫يك ة كم) بيا التا ري‪ ،‬و(خا هته المبيم‬ ‫يا ا اةضاف ‪ :‬ليا س رة ام ا‬ ‫يا ا الموا د‪ :‬ليا س رة ام ا‬

‫العدد‪ :‬ليا‬

‫س رة ام ا خال‬

‫) ب تط التما ‪ ،‬و(لع ا بريا) بالبا ‪.‬‬ ‫قّ م من يا ا اةضاف ‪.‬‬ ‫قّ م من يا ا الموا د‪.‬‬ ‫السبع ‪.‬‬ ‫العدد ب القما م‬

‫شرح مقدمة ورش المصري‬

‫سورة سبأ [‪]2‬‬ ‫دل‬ ‫‪ -521‬هوبال ه‬

‫يم ه هجائيهه هم هسا م فها ه هوم هسامهه ابداله‬ ‫من رز أل م‬

‫ق د د أ (مد ددن رز د د ألد دديم) ر د ددا س د د رة سد ددبم‪ ،‬و س د د رة ااائي د د خب د د املد دديم‪ ،‬و( هم هسد ددا م)‬ ‫الس د د د ‪ ،‬وأل د د د بع د دددرا‪ ،‬و س د د د الك د ددا عل د ددى اام د د د ‪ ،‬و(م هس د ددامهه) بإب د دددا اكم د د د ة أل د ددا‪ .‬وق د د د أ‬ ‫ب د ددتط م‬

‫يم) ر د د ددا س د د د د رة س د د ددبم‪ ،‬و سد د د د رة ااائي د د د د ب ف د د د د امل د د دديم‪ ،‬و( همس د د د د هك م)‬ ‫د د د د م (م د د ددن رزد د د د ألد د د د م‬ ‫السد د د ب د دددوة ألد د د بع د دددرا‪ ،‬وف د ددتط الك د ددا عل د ددى اةفد د د اد‪ ،‬و(م هسد د دمهمه) مد د د ة م ت د د د بع د ددد‬ ‫بإس د ددكاة م‬

‫الس ‪.‬‬ ‫م‬

‫‪ -522‬جنها‬

‫هر فهارفه هوخ ل ال مدا‬

‫بيها هوافدتهط الما ه هوال هك‬

‫صد هق اجنهال‬ ‫ه‬

‫قد أ ( هوهرددل هددا هى) بيددا مضددم م مكدداة ال د ة‪ ،‬وفددتط الدما ‪ ،‬وألد بعدددرا‪ ،‬ورد مددن وا اليددا ‪،‬‬ ‫صد هدد هق هعلهددي م) بتل ي د الد مدا ‪ .‬وقد أ د م ( هوهرددل جنهددا ) ب د ة مضددم م ‪ ،‬و س د‬ ‫و(الك د ر) بددالمف ‪ ،‬و( ه‬

‫صد هق هعلهي م) بت ديد ال مدا ‪.‬‬ ‫الما ‪ ،‬ويا سا مدي بعدرا‪ ،‬و(الك ر) بالمف ‪ ،‬و( ه‬ ‫ورش و د م ‪،‬‬ ‫يددا ا اةضدداف ‪ :‬س د رة سددبم ئددالث مضددافا ‪[ :‬أز د ه يم‪ ،‬عبدداد ه ال م ددك ر] فتح مددا م‬ ‫م‪.‬‬ ‫ورش وأسك ا‬ ‫ع ينمه] فتح ا م‬ ‫و[ هر ه‬ ‫م احلال ‪.‬‬ ‫ورش وق م‪ ،‬و اف ما‬ ‫يا ا الموا د‪ :‬في ا ا دماة‪ [:‬اا ا ﮮ ‪ ،‬نكريﮮ ] أئبت ما م‬ ‫العدد ب الك واملدين امخري‪.‬‬ ‫العدد‪ :‬ليا س رة سبم خال‬

‫‪117‬‬

‫شرح مقدمة ورش المصري‬

‫من سورة فاطر إلى آخر سورة سورة الصافات[‪]4‬‬ ‫‪ -111‬هعلهى بدهيٍّدها مد هوافدتهط هرصم‬

‫يل فهارفهدعه هوهوال هق همه اقبهاله‬ ‫هة مهد ه‬

‫ق أ س رة فا (فهد م هعلهى بدهيدها ) مب مد المد ة علدى اامد ‪ ،‬ولديا‬ ‫م (فهد م هعلهى بدهيده ) بحري أل بعد الم ة على اةف اد‪.‬‬ ‫يا ا اةضاف ‪ :‬ليا س رة فا قّ م من املضافا ‪.‬‬ ‫ورش وق م‪ ،‬و اف ا‬ ‫يا ا الموا د‪ :‬في ا ا دةم وا دةم‪[:‬نكريﮮ] أئبت ا م‬ ‫م‬

‫السد رة خدال م دريه‪ .‬وقد أ‬ ‫م‬

‫احلال ‪.‬‬

‫العدد‪( - :‬مبديال) [فا ‪ :]31:‬يع مده املدين امخري وال يع مده الك ‪.‬‬

‫متد د د ددام ق د د د د يف البي د د د د (‪ ( :)111‬هواف د د د ددتهط هرصد د د ددم هة مهد يد د د د هدل فهارفهدعد د د دده هوهوال هق هم د د د ده اقد د د ددبهاله)‪ :‬ق د د د د أ‬ ‫( هرهصد د ددم ة) ب د د ددتط ا د د ددا فتح د د د امل د د د ‪ ،‬وه ذ ذ ذ ا ّأول حذ ذ ذذروف سذ ذ ذذورة يذ ذ ذذس‪ ،‬و(مه يد د ددل) ب ف د د د الد د ددالم‪،‬‬ ‫و(وال هق هم د د ) ب ف د د ال د دما ‪ .‬وق د د أ‬ ‫ب ص الما ‪.‬‬

‫د د م ( هرص د ددم ة) بكس د د ا د ددا ‪ ،‬و(مه يد د هدل) ب ص د د ال د ددالم‪ ،‬و(وال هق هم د ده )‬

‫‪ -115‬هوقحل بإس هكاة هونده كسه فهافدته هحن هوضم هو هخ‬

‫يدهعقل هة بتها هعاله‬

‫ق د أ ( قددحل) بإسددكاة الح د ‪ ،‬و(نده كس ده) ب ددتط الم د ة اموه‪ ،‬ويسددكاة ال اني د ‪ ،‬وضد مدم الكددا‬ ‫بضم الح ‪ ،‬و(ندهكسده) بض مدم المد ة اموه‪،‬‬ ‫خ ي ‪ ،‬و(أهفهاله مهدعقل ة) بتا ا طا ‪ .‬وق أ‬ ‫م ( قحل) م‬ ‫وفتط ال اني ‪ ،‬و س الكا م مددة‪ ،‬و(أهفهاله يدهعقل ة) بيا الحيب ‪.‬‬ ‫ين فيه فه هحصال‬ ‫‪ -111‬ليد ا هر ه امه هقا هزا ه ها هبا ب يه ال مهد ه‬ ‫ق د أ (لتد ددا هر) ر ددا س د رة يددا‪ ،‬و س د رة ام قددا بتددا ا طددا ‪ ،‬وردداا آخ د س د رة يددا‪ .‬وق د أ‬ ‫م (ليد ا هر) ر ا س رة يا‪ ،‬و س رة ام قا بيا الحيب ‪.‬‬ ‫ورش و د م ‪ ،‬و[ينمد هّ ي ا‪ ،‬ينمد هّ‬ ‫ن ال أعبدد] فتح دا م‬ ‫يا ا اةضاف ‪ :‬س رة يا ئالث مضافا ‪ [ :‬وما ه‬ ‫م‪.‬‬ ‫ورش وأسك ما‬ ‫هام ] فتح ما م‬ ‫م احلال ‪.‬‬ ‫ورش وق م‪ ،‬و اف ا‬ ‫يا ا الموا د‪ :‬في ا ا دةم وا دةم‪[ :‬وال ي قاوة ﮮ ] أئبت ا م‬ ‫العدد‪( - :‬يا‪ :‬يا‪ )5‬يع مده الك وال يع مده املدين امخري‪.‬‬

‫شرح مقدمة ورش المصري‬

‫ين فيدده فه هحصددال)‪ :‬ق د أ (ب يهد ال هك ها د ) حبددا التم د ين‪،‬‬ ‫متددام ق د يف البي د (‪( :)111‬ب يهد ال مهد د ه‬ ‫م (ب يه ال هك ها ) بالت ين‪.‬‬ ‫الصافّات‪ .‬وق أ‬ ‫وه ا ّأول حروف سورة ّ‬ ‫‪ -111‬هوقل يهس همع هة اللمهه هربكم و قهدها هوهر بهف آ ه يهاس ه هوصاله‬ ‫السد خ ي د ‪ ،‬وخت يد املدديم ل ددري البيد ‪ ،‬و(اللمدده هربلكددم هوهر ل ) ب فد‬ ‫قد أ (اله يهسد هدمع هة) يإسددكاة م‬ ‫ال مالئ ‪ ،‬و( ها يهاس ) ب تط اكم ة‪ ،‬وأل بعدرا‪ ،‬وخ الالم‪ ،‬و لده ال قد علدى ( ها ) اضدط ارا أو‬

‫اختبارا‪.‬‬

‫السد واملدديم وم ددديدمها‪ ،‬و(اللمددهه هرب هكددم هوهر ) ب صد ال مالئد ‪،‬‬ ‫وقد أ د م (اله يهسددمع هة) ب ددتط م‬ ‫الم سددا م‪ ،‬وال د ال قد علددى (ي )ُّ محددا وية فصددل رمسددا يال‬ ‫و(ي يهاسد ) بكس د اكمد ة‪ ،‬وبعدددرا م‬

‫أ مة (ي يهاس ) لم م وا دةم م ل‪ :‬يمساعيل ويب اريم‪.‬‬ ‫الصددافما ئددالث مضددافا ‪ [:‬ينمد د هّ أرى‪ ،‬ينمد د هّ أ حب د ‪ ،‬سددتجدينه ية قددا اهلل]‬ ‫يددا ا اةضدداف ‪ :‬س د رة م‬ ‫م‪.‬‬ ‫ورش وأسك ا‬ ‫فتح ا م‬ ‫م احلال ‪.‬‬ ‫ورش وق م‪ ،‬و اف ا‬ ‫يا ا الموا د‪ :‬في ا ا دةم وا دةم‪[ :‬م دين ﮮ ] أئبت ا م‬ ‫العدد‪ - :‬ليا س رة الصافا خال م العدد ب الك واملدين امخري‪.‬‬

‫‪119‬‬

‫شرح مقدمة ورش المصري‬

‫الزخرف[‪]9‬‬ ‫من سورة ص إلى آخر سورة سورة ّ‬ ‫يما رها هس م‬ ‫‪ -113‬هوف ه‬ ‫اق الس ه هخ ه ن هو هساقا ايضا هور ه‬

‫ال بهم العاله‬

‫الس د في مددا‪ .‬وق د أ‬ ‫داق)‪ ،‬و ( ه هسدداقا) س د رة ال بددم بتل ي د‬ ‫ق د أ ر ددا س د رة ص ( ه هسد م‬ ‫م‬ ‫الس ‪.‬‬ ‫( هس م‬ ‫اق) س رة ص‪ ،‬و( هساقا) س رة ال بم بت ديد م‬ ‫ص اله ن هة فهاحله لق فهانص هب أ ههمن ر ه هخ‬ ‫‪ -111‬خبهال ه‬

‫د م‬

‫مام وين ه هاا از هعاله‬

‫السددبع علددى نصد ال مدداين‪ ،‬وردداا‬ ‫قد أ (خبهال ه‬ ‫صد ) حبددا الت د ين‪ ،‬و(فهدداحلهق) بالمصد ‪ ،‬وام ددق القدما م‬ ‫ص ) بإئبا الت ين‪ ،‬و(فهاحلهق) بالمف ‪.‬‬ ‫آخ و س رة ص‪ .‬وق أ‬ ‫م (خبهال ه‬ ‫ورش‬ ‫دا يه] فتح ددا م‬ ‫يددا ا اةضدداف ‪ :‬سد رة ص سد م مضددافا ‪ [:‬ينمد هّ أ ببد ‪ ،‬مددن بعددد ه ينمد ‪ ،‬لع د ه‬ ‫ورش و د م ‪ ،‬و[ون نعج د م‪ ،‬ومددا دداة ن مددن] أسددك ما‬ ‫مس د ه ال م دديطاة] فتح ددا م‬ ‫وأسددك ا د م ‪ ،‬و[ م‬ ‫م‪.‬‬ ‫ورش وفتح ما‬ ‫م‬ ‫يا ا الموا د‪ :‬ليا س رة ص قّ م من ال وا د‪.‬‬ ‫العدد‪ ( - :‬الا ) [ص‪ :]5:‬يع مده الك وال يع مده املدين امخري‪.‬‬ ‫احلق أق ) [ص‪ :]13:‬يع مده الك‬ ‫‪( -‬و م‬

‫وال يع مده املدين امخري‪.‬‬

‫متد ددام ق د د يف البي د د (‪( :)111‬أ ههمد ددن ر د د ه هخ د د مد ددام وين ه د د هاا از هع د داله)‪ :‬ق د د أ (أ ههمد ددن ر د د ه قهان د د م )‬ ‫بتل ي د د املد دديم‪ ،‬وه ذ ذ ا ّأول حذ ذذروف سذ ذذورة ّ‬ ‫الزمذ ذذر‪ ،‬و(مد ددام وينه أهعبد ددد) بتل ي د د الم د د ة‪ .‬وق د د أ د د م‬

‫(أهمن ر ه قهان م ) بت ديد امليم‪ ،‬و(ممم وين أهعبد) بت ديد الم ة‪.‬‬

‫‪ -111‬هو فدت هح هقدد ها هوه هاا ال بها هويهدع هة هخا‬

‫قل هوأهة ي ه اعتهاله‬ ‫د و س د رة‬

‫س د رة المم د ‪ ،‬و س د رة المبددم بالتم ددديد‪ ،‬وردداا آخ د‬ ‫ق د أ (فدت هح د ) امل ضددع‬ ‫امل اض ال مالئ ‪.‬‬ ‫م (فت هح ) بالتمل ي‬ ‫المم ‪ .‬وق أ‬ ‫ورش‬ ‫يددا ا اةضدداف ‪ :‬سد رة الممد ددا مضددافا ‪ [:‬ينمد هّ أمد ‪ ،‬ينمد هّ أهخددا ‪ ،‬مام ون د هّ أهعبددد] فتح ددا م‬ ‫ورش و م ‪.‬‬ ‫وأسك ا‬ ‫م ‪ ،‬و[ية أرادند هّ اهلل‪ ،‬يا عباد ه الاين أس ف ا] فتح ما م‬ ‫ورش و م احلال ‪.‬‬ ‫يا ا الموا د‪ :‬في ا ا دةم وا دةم [فب م عباد] اف ا م‬

‫شرح مقدمة ورش المصري‬

‫امو [المم ‪ :]1:‬يع مده املدين امخري‪ ،‬وال يع مده الك ‪.‬‬ ‫العدد‪( - :‬رتل ة) امل ض م‬ ‫ (له ال مدين) امل ض ال اين[المم ‪ :]55:‬يع مده الك وال يع مده املدين امخري‪.‬‬‫ (له دي ) امل ض ال اين[المم ‪ :]53:‬يع مده الك‬‫ (من راد) امل ض ال اين[المم ‪ :]11:‬يع مده الك‬‫‪( -‬فس‬

‫معلم ة) [المم ‪ :]12:‬يع مده الك‬

‫وال يع مده املدين امخري‪.‬‬

‫وال يع مده املدين امخري‪.‬‬

‫وال يع مده املدين امخري‪.‬‬

‫متددام ق د يف البي د (‪ ( :)111‬هويهدددع هة هخا د قددل هوأهة ي ده اعددتهاله)‪ :‬ق د أ (والدداين مدددع ة) بتددا‬ ‫ا طددا وهذ ا ّأول حذذروف سذذورة غذذافر‪ ( ،‬هوأة ي ده ) ب ددتط الد او مددن ددري مهد قبل ددا ل ددري البيد ‪ .‬وقد أ‬ ‫م (والاين يدع ة) بيا الحيب ‪( ،‬أو أة ي ه ) ب يادة مه ة قط م ت قبل ال او م سك ة ال او‪.‬‬ ‫‪ -118‬فهم ل ه ارفهدعه هوهما يدهته ها و هة هي م هوهحن هسا باالس هكاة تهال‬ ‫د و سد رة داف ‪ .‬وقد أ‬

‫ق أ (فهم ل ) بالمف ‪ ،‬و(قليال ما يدهته ها وة) بيا الحيب ‪ ،‬وراا آخ‬ ‫(فهم ل ه ) بال ص ‪ ،‬و( قليال ما مدتم ها وة) بتا ا طا ‪.‬‬ ‫دان أدع د م‪ ،‬أم د ه يه]‬ ‫يددا ا اةضدداف ‪ :‬في ددا مددن املضددافا مثدداة‪ [:‬م‬ ‫يينه أخددا (ئددالث)‪ ،‬لعلد هدّ أبل د ‪ ،‬مد ه‬ ‫ورش و م ‪.‬‬ ‫ورش وأسك ا‬ ‫م ‪ ،‬و[ روين أقتل‪ ،‬ادع ين أستج لكم] أسك ما م‬ ‫فتح ا م‬ ‫يددا ا الموا ددد‪ :‬في ددا ئ ددالث وا ددد‪[ :‬الددتمالق ﮮ ‪ ،‬التم دداد ﮮ] أئبت م ددا م‬ ‫ورش وصددال‪ ،‬و دداف ما د م‬ ‫ورش و م احلال ‪.‬‬ ‫احلال ‪[ ،‬امبع ة] اف ا م‬ ‫العدد‪ ( - :‬م) [ اف ‪ :]5:‬يع مده الك‬

‫د م‬

‫وال يع مده املدين امخري‪.‬‬

‫ ( ا م ) [ اف ‪ :]51:‬يع مده املدين امخري وال يع مده الك ‪.‬‬‫‪( -‬الكتا ) [ اف ‪ :]11:‬يع مده الك‬

‫وال يع مده املدين امخري‪.‬‬

‫ (والبصري) [ اف ‪ :]11:‬يع مده املدين امخري وال يع مده الك ‪.‬‬‫‪( -‬م‬

‫ة) [ اف ‪ :]81:‬يع مده الك‬

‫وال يع مده املدين امخري‪.‬‬

‫متام ق يف البي (‪ ( :)118‬هوهحن هسا باالس هكاة تهال)‪ :‬قد أ ( هحن هسدا ) بإسدكاة احلدا ‪ ،‬وهذ ا ّأول‬ ‫م ( هحن هسا ) بكس احلا ‪.‬‬ ‫فصلت‪ .‬وق أ‬ ‫حروف سورة ّ‬ ‫‪131‬‬

‫شرح مقدمة ورش المصري‬

‫‪ -111‬هوحي ه ن مة هسم أع هدا فهانص هب هوقل ه تهد ه ا ما مهد هعل هة بيها هزاله‬ ‫دو‬

‫قد أ ( هحن د ) ب د ة م ت د وضد مدم ال م د مسد ًّدمى لل اعددل‪ ،‬و(أعدددا ه) بال صد ‪ ،‬وردداا آخد‬ ‫م (حي ه ) بيا مضم م وفتط ال م ‪ ،‬و(أعدا ) بالمف ‪.‬‬ ‫صل ‪ .‬وق أ‬ ‫س رة ف م‬ ‫ورش و د د م ‪ ،‬و[يه رب د د هّ ية]‬ ‫ص ددل مض ددافتاة‪ [:‬قد د ا ق ددال ا] أس ددك ا م‬ ‫ي ددا ا اةض دداف ‪ :‬سد د رة ف م‬ ‫م‪.‬‬ ‫ورش وأسك ا‬ ‫فتح ا م‬ ‫يا ا الموا د‪ :‬ليا في ا قّ م من ال وا د‪.‬‬ ‫العدد‪ ( - :‬م) [ اف ‪ :]5:‬يع مده الك‬

‫وال يع مده املدين امخري‪.‬‬

‫متدام قد يف البيد (‪ ( :)111‬هوقدل ه تهد ه ددا مدا مهد هعلد هة بيهدا هزداله)‪ :‬قد أ (مدا ي هعلد هة) بيدا الحيد ‪ ،‬وردداا‬ ‫م (ما م هعل هة) بتا ا طا ‪.‬‬ ‫فصل ‪ .‬وق أ‬ ‫شورى‪ ،‬ورّ الا‬ ‫ّأول حروف سورة ال ّ‬ ‫س رة م‬ ‫‪ -112‬مبها ه هسبه من دوة فا هوهرفدعه هويدهعله هم هم أهو يد س هل اعلهمه هواع همال‬ ‫قد أ (مبدهدا ه هسددبه أيددديكم) حبددا ال ددا قبددل البددا ‪ ،‬و( هويدهعلهددم الدداي هن) ب فد املدديم‪ ،‬و(أو يد سددل) ب فد‬ ‫الددالم‪ .‬وق د أ د م (فهب همددا ه هسددبه أيددديكم) بال ددا ‪ ،‬و( هويدهعلهد هدم الدداي هن) ب ص د املدديم‪ ،‬و(أو يد سد هدل) ب ص د‬ ‫الالم‪.‬‬ ‫‪ -151‬هوي ّ بإس هكاة هوأهة تم ا سهة هويده ه م فهافدتهط هواسكهن هيده أئد هقال‬ ‫ق د أ (فهدي د ّ بإ ندده) بإسددكاة اليددا بعددد احلددا ‪ ،‬وردداا آخ د‬ ‫(في هّ بإ نه) ب ص اليا بعد احلا ‪.‬‬

‫د و س د رة ال م د رى‪ ،‬وق د أ‬

‫يا ا اةضاف ‪ :‬ليا س رة ال م رى قّ م من املضافا ‪.‬‬ ‫ورش وصال‪ ،‬و اف ا‬ ‫يا ا الموا د‪ :‬في ا ا دةم وا دةم‪[:‬اا ار ﮮ] أئبت ا م‬

‫العدد‪ ( - :‬م *عسق) [ال م رى‪ :]5،1:‬يع مدمها الك‬ ‫‪ ( -‬امعالم) [ال م رى‪ :]11:‬يع مده الك‬

‫م‬ ‫وال يع مدمها املدين امخري‪.‬‬

‫د م‬

‫احلال ‪.‬‬

‫وال يع مده املدين امخري‪.‬‬

‫متام ق يف البي (‪ ( :)151‬هوأهة تم ا سهة هويده ه دم فهدافدتهط هواسدكهن هي ده أئد هقدال)‪ :‬قد أ (ية دتم‬ ‫الزخذذرف‪ ،‬و(يه ه ددؤا) ب ددتط اليددا ‪ ،‬ويسددكاة المد ة‬ ‫قهد مددا لمسد ف ) بكس د اكم د ة‪ ،‬وه ذ ا ّأول حذذروف سذذورة ّ‬

‫شرح مقدمة ورش المصري‬

‫(ورّ اةم)‪ ،‬وخت ي ال م ‪ .‬وق أ‬ ‫وفتط الم ة‪ ،‬وم ديد ال م ‪.‬‬

‫م (أهة تم قهد ما لمس ف )] ب تط اكم ة‪ ،‬و(يده ؤا) بض مدم اليدا ‪،‬‬

‫أساوهرةم مال‬ ‫‪ -155‬هوقل هأوله رم ع هد بهدعد هأق دوأ هوباملهد زا هانا ه‬ ‫ين رددم ع د هدد الدمتن) ب د ة‬ ‫قد أ (قددل هأولهد ز ددتكم) بضد مدم القددا ويسددكاة الددالم بددال ألد ‪ ،‬و(والددا ه‬ ‫سا ( اة) ب العد والد مدا ‪ ،‬وفدتط الد مدا ‪ ،‬و( هأقد دوا) بإسدكاة ال م د ‪ ،‬و يدادة مهد ة مضدم م قبل دا‬ ‫أسدداوهرةم) ب ددتط‬ ‫‪ ،‬ور د علددى أصددله مس د يل اكم د ة الما دددة‪ ،‬و(زا هانددا) مب د مد اكم د ة‪ ،‬وفيدده ئالئ د البددد ‪ ،‬و( ه‬ ‫اامي ‪.‬‬ ‫الس وأل م بعدرا على اام ‪ ،‬ل ري البي‬ ‫م‬ ‫ين رم عبهاد المتن)‬ ‫وق أ‬ ‫م (قها ه هأوله ز تكم) ب تط القا والالم وال بي ما‪ ،‬و(والا ه‬ ‫هق د د دوا) م د د ة وا دددة م ت د د حم مقق د د ‪ ،‬و س د د ال م د د ‪،‬‬ ‫بب ددا م ت د د ‪ ،‬وبع دددرا أل د د م ‪ ،‬وض د مدم ال د د مدا ‪ ،‬و(أ ه‬ ‫الس وبدوة أل بعدرا على اةف اد‪.‬‬ ‫و(زا هنا) بحري أل ‪ ،‬و(أس هرةم) بإسكاة م‬ ‫‪ -151‬يهصدلو هة فهاضمم قيله انص هوضم هرا هو هخا ه ه في ه ا يدهعلهم هة هو ه ال‬ ‫الصاد‪ ،‬و(قيلهه) ب صد الدالم‪ ،‬وض مدم اكدا ‪ ،‬و( هسد ه معلهمد هة) بتدا ا طدا ‪،‬‬ ‫بضم م‬ ‫ق أ (يهصدلو هة) م‬ ‫الصدداد‪ ،‬و(قيلدده) خب د الددالم‪ ،‬و س د‬ ‫وردداا آخ د د و س د رة المخ د ‪ .‬وق د أ د م (يهص ددلو هة) بكس د م‬ ‫اكا ‪ ،‬و( هس ه يدهعلهم ة) بيا الحيب ‪.‬‬

‫ورش وأسك ا‬ ‫ا أفال]‪ ،‬فتح ا م‬ ‫يا ا اةضاف ‪ :‬س رة المخ مضاف م وا دةم‪ [ :‬ه‬ ‫ورش و م احلال ‪.‬‬ ‫يا ا الموا د‪ :‬في ا ا دةم وا دةم‪[ :‬وا مبع ة] اف ا م‬ ‫العدد‪ ( - :‬م) [المخ ‪ :]5:‬يع مده الك وال يع مده املدين امخري‪.‬‬ ‫‪( -‬م ) [المخ ‪ :]11:‬يع مده املدين امخري وال يع مده الك ‪.‬‬

‫‪133‬‬

‫م‪.‬‬

‫شرح مقدمة ورش المصري‬

‫سورة ال ّدخان [‪]1‬‬ ‫الس هم ها ارفه البها هوأند هد د هة يدهحلّ اعتل ه اضمم هم هقام ه هاا از هعال‬ ‫‪ -151‬هوهر م‬ ‫الس هم ها ) بض مدم البدا ‪ ،‬و(محلدّ) بتدا التمنيدن‪ ،‬و(اعتدلد ه) بض مدم التمدا ‪ ،‬و( مقدام أمد )‬ ‫ق أ ( هر ل م‬ ‫السد هدم ها ) ُبدم البددا ‪ ،‬و(يحلددّ) بيددا التددا ري‪ ،‬و(اعتلد ه) بكسد التمددا ‪ ،‬و(‬ ‫بضد مدم املدديم‪ .‬وقد أ د م ( هر م‬ ‫همقام أم ) ب تط امليم‪.‬‬ ‫م‪.‬‬ ‫ورش وأسك ما‬ ‫ن ] فتح ما م‬ ‫يا ا اةضاف ‪ :‬س رة ال مدخاة مضافتاة‪[ :‬ينم هدّ هاميكم‪ ،‬مؤم ا ه‬ ‫ورش وص ددال‪ ،‬و دداف ما‬ ‫ي ددا ا الموا ددد‪ :‬في ددا ا دددماة‪[ :‬م د د ة ﮮ ‪ ،‬ف دداعت ل ة ﮮ] أئبت م ددا م‬ ‫احلال ‪.‬‬

‫دد م‬

‫العدد‪ ( - :‬م) [ال مدخاة‪ :]5:‬يع مده الك وال يع مده املدين امخري‪.‬‬ ‫ (ليق ل ة) [ال مدخاة‪ :]13:‬يع مده املدين امخري وال يع مده الك ‪.‬‬‫‪( -‬المقم م) [ال مدخاة‪ :]31:‬يع مده الك‬

‫وال يع مده املدين امخري‪.‬‬

‫ولدديا سذذورة ال اثيذذة خددال م يال‬ ‫اةضدداف أو يددا ا الموا ددد‪ .‬مأمددا العدددد فقددد وق د ا ددال‬ ‫يع مده املدين امخري‪.‬‬ ‫(س د ا ) وقددد د‬

‫دج‪ .‬ولدديا في ددا قددّ م مددن يددا ا‬ ‫س د رة احلد م‬ ‫( ددم) [ااائي د ‪ ،]5:‬ي يع د مده الك د‬

‫وال‬

‫شرح مقدمة ورش المصري‬

‫سورة األحقاف [‪]2‬‬ ‫‪ -153‬هو س ا ه هاا اقدهأ أ هس هن ارفه هوقهدبدلهه هوبدهعد بيها ضم فعله وصال‬ ‫الس د بددال أل د بعدددرا‪ ،‬و ددا‬ ‫ق د أ س د رة ام قددا (ب هال هديدده س د ا) بضد مدم احلددا ‪ ،‬ويسددكاة م‬ ‫داو هعددن) بيددا مضددم م مأو‬ ‫اكمد ة قبددل احلددا ‪ ،‬و(أ هسددن همددا هعملد ا) ب فد المد ة‪ ،‬و(يدتهقبددل هعد د م)‪ ،‬و(يدته هجد ه‬ ‫ال عل ‪ ،‬و مأو راين ال عل يق قبل (أ سن) واآلخ بعده‪.‬‬ ‫الس د وأل د بعدددرا‪ ،‬ويئبددا اكم د ة قبددل‬ ‫وق د أ د م (ب هال هديدده ي هسددانا) بإسددكاة احلددا ‪ ،‬وفددتط م‬ ‫مأو ال عل ‪.‬‬ ‫احلا ‪ ،‬و(أ هس هن هما هعمل ا) ب ص الم ة‪ ،‬و (نهتقبل هع د م)‪ ،‬و(ندهته هج هاو هعن) ب ة م ت‬ ‫ب ه تط ال مهدهى هوانص ال ال‬

‫‪ -151‬ند ه ه ن مة را افدتهط لهي هما هو هخا‬

‫امل ضددع ‪ ،‬و(ال مهدهى) بتددا ا طددا م ت د ‪،‬‬

‫قد أ ( هوله د ه فديه م) بددالم ة‪ ،‬و( ه رددا) ب ددتط الكددا‬ ‫والما مقلل م على أصله‪ ،‬و( هم هسا هد م) ب ص الم ة‪.‬‬ ‫م ( هوليد ه فديه م) باليا ‪ ،‬و( ردا) بضدم الكدا‬ ‫وق أ‬ ‫و( هم هسا د م) ب ف الم ة‪.‬‬

‫امل ضدع ‪ ،‬و(ال ي دهى) بيدا مضدم م ‪،‬‬

‫يا ا اةضاف ‪ :‬س رة ام قا أرب مضافا ‪[ :‬أو ع ه أة‪ ،‬أمعدان ه أة‪ ،‬يند هّ أخا ‪ ،‬ولك د هّ أرا دم]‬ ‫م‪.‬‬ ‫ورش وأسك ا‬ ‫فتح ا م‬ ‫يا ا الموا د‪ :‬ليا في ا قّ م من ال وا د‪.‬‬

‫العدد‪ ( - :‬م) [ام قا ‪ :]5:‬يع مده الك‬

‫وال يع مده املدين امخري‪.‬‬

‫‪135‬‬

‫شرح مقدمة ورش المصري‬

‫من سورة القتال إلى آخر سورة سورة الح رات[‪]1‬‬ ‫‪ -151‬هوقل قهامل ا يسه هار فهافدتهط كهم ه هس ؤميه أز ا قل ب ة مهدبهجال‬ ‫و‬ ‫بكس‬ ‫يا ا‬ ‫يا ا‬

‫ين قهددامهدل ا) ب ددتط القددا ‪ ،‬والتمددا ‪ ،‬وأل د بي مددا‪ ،‬و(اهس ده هاررم) ب ددتط اكم د ة‪ ،‬وردداا آخ د‬ ‫ق د أ ( هوالمددا ه‬ ‫ين قتل ا) بض مدم القدا ‪ ،‬و سد التمدا ‪ ،‬بدال ألد بي مدا‪ ،‬و(يسده هاررم)‬ ‫س رة القتا ‪ .‬وق أ‬ ‫م ( هوالما ه‬ ‫اكم ة‪.‬‬ ‫اةضاف ‪ :‬ليا س رة القتا من املضافا قّ م‪.‬‬ ‫الموا د‪ :‬ليا في ا قّ م من الموا د‪.‬‬

‫العدد‪( - :‬أو اررا) [القتا ‪ :]3:‬يع مده املدين امخري وال يع مده الك ‪.‬‬

‫مت د ددام ق د د يف البي د د (‪ ( :)151‬هس د د ؤميه أز د د ا ق د ددل ب د د ة مه د ددبهجال)‪ :‬ق د د أ (فه هس د د ميه أز د د ا هع يم د ددا)‬ ‫س د د رة ال د ددتط‪ ،‬وق د د أ د د م (فه هس د دديؤميه أز د د ا هع يمد ددا) بالي د ددا ‪ .‬ول د دديا‬ ‫ب د د ة الع م د د ‪ ،‬ورد دداا احل د د‬ ‫سذ ذذورة الفذ ذذت قد ددّ م مد ددن يد ددا ا اةضد دداف أو يد ددا ا الموا د ددد‪ ،‬ولد دديا في د ددا خد ددال م‬

‫القما ‪.‬‬

‫ولد د دديا‬

‫سذ ذ ذذورة الح ذ ذ ذرات خد د ددال م‬

‫العد دددد ب د د‬

‫ف د د د ش احل د د د و ب د د د ورش و د د د ‪ ،‬ولد د دديا في د د ددا‬

‫قّ م من يا ا اةضاف أو يا ا الموا د‪ .‬وليا في ا خال م‬

‫العدد ب القما ‪.‬‬

‫شرح مقدمة ورش المصري‬

‫من سورة ق إلى آخر سورة الواقعة [‪]2‬‬ ‫‪ - 158‬ندهق بيها‬

‫قها ه أهدبه هار فها سهة هومن بدهعد نهدع ه افدتهط اكهمه مهد ضال‬

‫ق د أ س د رة ق (يهد هم يدهق د ) باليددا مكدداة الم د ة‪ ،‬و(يدبد هدار ال لسددج د) بكس د اكم د ة‪ ،‬وردداا آخ د‬ ‫بار ال لسج د) ب تط اكم ة‪.‬‬ ‫و س رة ق‪ .‬وق أ‬ ‫م (يه هم ندهق ) بالم ة‪ ،‬و(أهد ه‬ ‫يا ا اةضاف ‪ :‬ليا س رة ق من املضافا قّ م‪.‬‬ ‫يا ا الموا د‪ :‬في ا ئالث يدا ا ا ددة‪[ :‬وعيدد ﮮ (معدا)‪ ،‬امل داد ﮮ] أئبت دا م‬ ‫ورش وصدال‪ ،‬و داف ا د م‬ ‫احلال ‪.‬‬

‫العدد ب الك‬

‫العدد‪ - :‬وليا س رة ق خال م‬ ‫ول د د دديا سد د د د رة الد د د د مااريا خ د د ددال م‬

‫واملدين امخري‪.‬‬

‫فد د د د ش احلد د د د و بد د د د ورش و د د د د ‪ ،‬ول د د دديا في د د ددا‬

‫قّ م من يا ا اةضاف أو يا ا الموا د‪ .‬وليا في ا خال م‬

‫العدد ب القما ‪.‬‬

‫متددام قد يف البيد (‪ ( :)158‬هومددن بدهعددد ندهددع ه اف ددتهط اكهمده مهد ضددال)‪ :‬قد أ (ندددع ه أهندمده) ب ددتط اكمد ة‪،‬‬ ‫م (ندع ه ينمه) بكس اكم ة‪.‬‬ ‫وه ا ّأول حروف سورة الطّور‪ .‬وق أ‬ ‫صيط و هة اله يد ف هة افدتهط هوهر هز اله‬ ‫ص هاد امل ه‬ ‫‪ -151‬هويها يص هعق هة افدتهط هو ه‬ ‫بالص د دداد ا الص د د د ‪ ،‬ور د دداا آخ د د د‬ ‫قد د د أ (يهص د د هدعق ة) ب د ددتط الي د ددا ‪ ،‬و(املص د دديط وة) م‬

‫د د د و س د د د رة‬

‫وبالس ‪.‬‬ ‫بالصاد ا الص‬ ‫الطم ر‪ .‬وق أ‬ ‫بضم اليا ‪ ،‬و(املصيط وة) م‬ ‫م (يص هعق ة) م‬ ‫م‬ ‫ول د دديا س د د د رة الطمد د د ر ق د ددّ م م د ددن ي د ددا ا اةض د دداف أو ي د ددا ا الموا د ددد‪ .‬وفي د ددا خد د ددال م‬

‫العدد‬

‫م ضع ‪( - :‬والطم ر) [الطم ر‪ ]5:‬يع مده الك‬ ‫دعا) [الطم ر‪ ]51:‬يع مده الك‬ ‫‪ (-‬م‬

‫وال يع مده املدين امخري‪.‬‬

‫سذ ذ ذذورة ال ذ ذ ذنّ م خد د ددال م‬

‫ال د د د ش ب د د د ورش و د د د‬

‫ول د دديا‬ ‫دد ه‬ ‫العدد‬

‫وال يع مده املدين امخري‪.‬‬

‫يال‬

‫(مث د د د دا) وقد د ددد سد د ددبق‬

‫س د د رة ر د د د‪ .‬ولد دديا في د ددا ق د ددّ م مد ددن ي د ددا ا اةض د دداف أو يد ددا ا الموا د ددد‪ .‬وفي د ددا خ د ددال م‬

‫م ض وا د‪( - :‬قي ا) ال اين [المجم‪ ]11:‬يع مده الك‬ ‫‪137‬‬

‫وال يع مده املدين امخري‪.‬‬

‫شرح مقدمة ورش المصري‬

‫ولد د دديا‬

‫سذ ذ ذذورة القمذ ذ ذذر خد د ددال م‬

‫ال د د د ش ب د د د ورش و د د د ‪ ،‬ولد د دديا في د د ددا قد د ددّ م مد د ددن‬

‫ورش‬ ‫ي د د ددا ا اةض د د دداف ‪ .‬وفي د د ددا مث د د دداين ي د د ددا ا ا د د دددة‪[ :‬الد د د د مداع ﮮ (مع د د ددا)‪ ،‬ن د د ددارﮮ (سد د د د م )] أئبت د د ددا م‬ ‫م احلال ‪ .‬وليا في ا خال م العدد ب القما ‪.‬‬ ‫وصال‪ ،‬و اف ا‬ ‫سد رة ال اقعد بكسد‬

‫متام ق يف البي (‪( :)151‬اله يد ف هة افدتهط هوهر هز اله)‪ :‬ق أ (اله يد فد هة)‬ ‫الما ‪ ،‬و(رده م د همدا) سذورة ال ّذرحمن بض مدم اليدا ‪ ،‬وفدتط الدما مب يمدا للمج د ‪ ،‬ومل يد اع المدا م الةميد‬ ‫الق ا ّ لض ورة الم م‪.‬‬ ‫م (اله يد دهف هة) س رة ال اقع ب تط الما ‪ ،‬و( هرد م د همدا) سد رة الدمتن ب دتط اليدا ‪،‬‬ ‫وق أ‬

‫وضم الما مب يما للمعل م‪.‬‬ ‫م‬ ‫ول د دديا سد د د رة الد د دمتن ق د ددّ م م د ددن ي د ددا ا اةض د دداف أو ي د ددا ا الموا د ددد‪ ،‬وفي د ددا خ د ددال م‬ ‫العدد امل اض التالي ‪:‬‬ ‫‪( -‬المتن) [المتن‪ ]5:‬يع مده الك‬

‫وال يع مده املدين امخري‪.‬‬

‫امو [المتن‪ ]1:‬يع مده الك‬ ‫ (اةنساة) م‬‫ظ من نمار) [المتن‪ ]11:‬يع مده املدين امخري وال يع مده الك ‪.‬‬ ‫ (ق ا م‬‫ول د دديا‬ ‫العدد‬

‫وال يع مده املدين امخري‪.‬‬

‫س ذ ذذورة الواقع ذ ذذة ق د ددّ م م د ددن ي د ددا ا اةض د دداف أو ي د ددا ا الموا د ددد‪ ،‬وفي د ددا خ د ددال م‬

‫امل اض التالي ‪:‬‬

‫امو [ال اقع ‪ ]1:‬يع مده املدين امخري وال يع مده الك ‪.‬‬ ‫ (امليم ) م‬‫امو [ال اقع ‪ ]2:‬يع مده املدين امخري وال يع مده الك ‪.‬‬ ‫ (امل مم ) م‬‫‪( -‬وأباريق) [ال اقع ‪ ]51:‬يع مده املدين امخري وال يع مده الك ‪.‬‬

‫وال يع مده املدين امخري‪..‬‬

‫ (و مر ع م ) [ال اقع ‪ ]11:‬يع مده الك‬‫ (وأصحا ال م ما ) [ال اقع ‪ ]35:‬يع مده املدين امخري وال يع مده الك ‪.‬‬‫‪( -‬واآلخ ين) [ال اقع ‪ ]32:‬يع مده الك‬

‫وال يع مده املدين امخري‪.‬‬

‫‪َ( -‬م ع ة) [ال اقع ‪ ]11:‬يع مده املدين امخري وال يع مده الك ‪.‬‬

‫شرح مقدمة ورش المصري‬

‫من سورة الحديد إلى آخر سورة الممتحنة [‪]1‬‬ ‫‪ -152‬هومن ه ت ه ا قهدب هل الحه ر ه ا افهن هو املجلا اق أ يده صل هز ال‬ ‫ه‬ ‫ق أ س رة احلديد (فإ مة اهلله الحه ل احلهميد) حبدا (رد ه )‪ ،‬مدا رد املصدح املددين وال م دامّ‪،‬‬ ‫يئبامدده سد رة املمتح د ‪ .‬وقد أ د م سد رة احلديددد (فددإ مة اهلله رد الحهد ل احلهميددد) بإئبددا‬ ‫وال خددال‬ ‫(ر ه )‪ ،‬ما ر املصح الك والبص وامل مكّ‪.‬‬ ‫م ضد وا ددد‬ ‫ولدديا سد رة احلديددد قددّ م مددن املضددافا أو الموا ددد‪ ،‬مأمددا العدددد فددا ال‬ ‫ر (العاا ) [احلديد‪ ]51:‬يع مده الك وال يع مده املدين امخري‪.‬‬ ‫سد رة اَادلد‬

‫متام ق يف البي (‪ ( :)152‬هو املجلا اق أ يده صدل هز دال)‪ :‬قد أ ( املجلدا)‬ ‫ه‬ ‫ه‬ ‫الصداد مب يمدا للمج د ‪ .‬ولديا‬ ‫دتط‬ ‫ف‬ ‫و‬ ‫دا‬ ‫ي‬ ‫ال‬ ‫دم‬ ‫ض‬ ‫ب‬ ‫الممتحنة‬ ‫سورة‬ ‫ص ل)‬ ‫م‬ ‫بإسكاة اايم بال أل ‪ ،‬و( يد ه‬ ‫م‬ ‫سورة الحشر خال م ال ش‪.‬‬ ‫سذذورة الم ادلذذة ب ددتط اادديم وألد بعدددرا‪ ،‬و( يده صددل)‬

‫وقد أ د م ( امل هجددالا)‬ ‫ه‬ ‫الصاد مب يما للمعل م‪.‬‬ ‫املمتح ب تط اليا و س م‬ ‫ورش وأسددك ا د م ‪ ،‬ولدديا في ددا‬ ‫س د رة اَادل د يددا يضدداف وا دددة‪[ :‬ورسددل هّ ي مة] فتح ددا م‬ ‫قّ م من يا ا الموا د‪ ،‬أو خال م العدد ب الك واملدين امخري‪.‬‬ ‫ورش وأسددك ا د م ‪ ،‬ولدديا في ددا‬ ‫و س د رة احل د يددا يضدداف وا دددة‪ [ :‬م‬ ‫يينه أخددا ] فتح ددا م‬ ‫قّ م من يا ا الموا د‪ ،‬أو خال م العدد‪.‬‬

‫‪139‬‬

‫سد رة‬

‫شرح مقدمة ورش المصري‬

‫االمزّمل [‪]5‬‬ ‫الص ّ‬ ‫ف إلى آخر سورة ّ‬ ‫من سورة ّ‬ ‫‪ -111‬مت ذم بتهد ين ه هاا بهال م‬

‫هو أم ه هم ن ره نهصبا از هعال‬

‫الص د د د م بت د د د ين (مد د ددت ذم) ونص د د د را (ن د د د هره)‪ ،‬و(ي مة اهلل‬ ‫ق د د د أ ( هواهلل مد د ددت ذم ن د د د هره) ر د د ددا س د د د رة م‬ ‫الضد ددمري‬ ‫بده ددال م أم د دهه) س د د رة الطمد ددالق بت د د ين (بده ددال م) ونص د د را (أم د دهه)‪ ،‬ويةم د د عليد دده ضد د مدم رد ددا م‬

‫امل ضع ‪.‬‬

‫را (ند د د ره)‪،‬‬

‫الصد د د م حب د ددا م د د د ين (م د ددت لم) وخ د د د‬ ‫وقد د د أ د د د م ( هواهلل م د ددت لم ند د د ره) سد د د رة م‬ ‫و(ي مة اهلل بهد د ددال أم د د د ه) س د د د رة الطمد د ددالق حبد د ددا م د د د ين (بهد د ددال ) وخ د د د را (أم د د د ه)‪ ،‬ويةمد د د عليد د دده‬ ‫الضمري امل ضع ‪.‬‬ ‫س را م‬ ‫ار ال ما ه ئدهقال‬ ‫الم للمه د تها به قل لههوا مه م ه‬ ‫ص هار نده ة ه‬ ‫‪ -115‬هوأن ه‬

‫أنص د ددارا هلل) بت د د د ين الد د دما و ي د ددادة الم مكسد د د رة قب د ددل ل د ددري اااللد د د ‪ ،‬فيص د ددري المط د ددق ب د ددالم‬ ‫قد د د أ ( ه‬ ‫الص م ‪.‬‬ ‫مكس رة بعدرا م‬ ‫الم م ت م م مددةم‪ ،‬وراا آخ و س رة م‬ ‫وقد د د د أ‬

‫ااالل ‪.‬‬

‫أنص د د د هدار) و د د ددا ال د د ددالم املكسد د د د رة م د د ددن ل د د ددري‬ ‫أنص د د د هدار اهلل) حب د د ددا م د د د د ين ( ه‬ ‫دددد م ( ه‬

‫ورش وأسك ما‬ ‫الص م مضافتاة‪[ :‬بعد ه امسه‪ ،‬أنصار ه يه] فتح ما م‬ ‫يا ا اةضاف ‪ :‬س رة م‬ ‫يا ا الموا د‪ :‬ليا في ا قّ م من يا ا الموا د‪.‬‬

‫العدد‪ :‬ليا في ا خال م‬

‫العدد ب املصا‬

‫م‪.‬‬

‫الع مانيم ‪.‬‬

‫وليا سورة ال معة قّ م من يا ا اةضاف ‪ ،‬أو يدا ا الموا دد‪ ،‬مدا أنمده لديا في دا خدال م‬ ‫العدد ب املصا الع مانيم ‪.‬‬

‫س ذذورة‬

‫دار ال مددا ه ئدهق ددال )‪ :‬قد د أ (و تهاب دده)‬ ‫مت ددام ق د يف البي د (‪ ( :)115‬تهددا ب دده ق ددل له د هوا مه مد ه‬ ‫رؤوسد م) سد رة‬ ‫التّحريم بكس الكا ‪ ،‬وفتط التما ‪ ،‬وألد بعددرا علدى الت يدد ل دري البيد ‪ ،‬و(لهد هوا ه‬ ‫الةمي د الق ا ددّ‬ ‫دار ا) س د رة التح د ر بت ددديد ال مددا ‪ ،‬ومل ي د اع م‬ ‫امل ددافق ة بتل ي د ال د او اموه‪( ،‬وية م مد ه‬ ‫لض ورة الم م‪.‬‬

‫شرح مقدمة ورش المصري‬

‫سد رة‬

‫رؤوسد م)‬ ‫وق أ‬ ‫بضم الكا والتما علدى اامد ‪ ،‬و(لهد وا ه‬ ‫م (و تبه) س رة التمح ر م‬ ‫ار ا) س رة التح ر بتل ي ال ما ‪.‬‬ ‫امل افق ة بت ديد ال او اموه‪( ،‬وية م ه ه‬ ‫ولدديا سذذور المن ذافقون والتّغذذابن والطّذذالق والتّح ذريم قددّ م مددن يددا ا اةضدداف ‪ ،‬أو يددا ا‬ ‫العدد ب الك‬

‫الموا د‪ ،‬ما أنمه ليا في ا خال م‬ ‫ورش و د م ‪ ،‬وفي ددا ا دددماة‪:‬‬ ‫و سذذورة المل ذ مضددافتاة‪ [ :‬أرلك د ه اهلل‪ ،‬همعد هدّ أو ] فتح مددا م‬ ‫ش وصدال‪ ،‬و داف ما د م احلدال ‪ ،‬ولديا في دا خدال م العددد بد‬ ‫[ناي ﮮ‪ ،‬نكري ﮮ] أئبت ما ور م‬ ‫الك واملدين امخري‪.‬‬ ‫ولدديا‬

‫واملدين اآلخري‪.‬‬

‫سذذورتي القلذذم والحاقّذذة قددّ م مددن يددا ا اةضدداف ‪ ،‬أو يددا ا الموا ددد‪ ،‬ولدديا‬

‫القلم خال م العدد ب الك واملدين اآلخري‪ ،‬مأما س رة احلاقم ف ي ا خال م‬ ‫ (احلاقم ) اموه [احلاقم ‪ ]5:‬يع مده الك وال يع مده املدين امخري‪.‬‬‫‪( -‬ب ماله) [احلاقم ‪ ]11:‬يع مده املدين امخري وال يع مده الك ‪.‬‬

‫العدد‬

‫سد رة‬

‫م ضع ‪:‬‬

‫اع فهارفه هق ه هادا هو مدة هويما يد لق نه ه افدتهط هو هسا ه فهمبداله‬ ‫‪ -111‬هوندهم ه‬ ‫اعد د د د م) سد د د د رة املع د د ددار ب د د ددالمف ‪ ،‬وفي د د ددا (ب ه د د د د ه هادِتم) ب د د ددال ألد د د د بع د د ددد الد د د د مدا عل د د ددى‬ ‫قد د د د أ (نم ه‬ ‫التم يد‪ ،‬و(لهيهد لق ه نه ه ) س رة القلم ب تط اليا ‪ ،‬و( هسا ه ) س رة املعار بإبدا اكم ة أل ا‪.‬‬ ‫اع د د د ) س د د د رة املعد د ددار بالمص د د د ‪ ،‬وفي د د ددا (ب ه د د د ه هاداِتم) بد د ددمل بعد د ددد ال د د د مدا‬ ‫وق د د د أ د د د م (نم ه‬

‫عل د ددى اامد د د ‪ ،‬و(لهيد لق ه نهد د د ه )‬ ‫الس ‪.‬‬ ‫بعد م‬

‫سد د د رة القل د ددم بض د د مدم الي د ددا ‪ ،‬و( هس د ددم ه )‬

‫سد د د رة املع د ددار مد د د ة م ت د د د‬

‫‪ -111‬هيه نهص اقهأ هومدام اضممه هوا سهة وية س هى أه مة امل هساز هد يها فاله‬ ‫ه‬ ‫آخ‬

‫الص د د دداد ل د د ددري البي د د د ‪ ،‬ور د د دداا‬ ‫ق د د د أ ( هيه نهص د د د ) س د د د رة املع د د ددار ب د د ددتط الم د د د ة‪ ،‬ويس د د ددكاة م‬ ‫الصاد‪.‬‬ ‫م ( هيه نص ) س رة املعار‬ ‫و س رة املعار ‪.‬وق أ‬ ‫بضم الم ة و م‬ ‫م‬

‫ولديا سد رة املعددار قددّ م مدن يددا ا اةضدداف ‪ ،‬أو يددا ا الموا ددد‪ ،‬مدا أندمده لدديا في ددا خددال م‬ ‫العدد ب الك واملدين اآلخري‪.‬‬

‫‪111‬‬

‫شرح مقدمة ورش المصري‬

‫متام قد يف البيد (‪ ( :)111‬هومدام اضدممه هوا سدهة وية سد هى أه مة امل هسداز هد يهدا فداله)‪ :‬قد أ‬ ‫ه‬ ‫ند يف (ومدا) بضد مدم الد او‪ ،‬ولدديا ر ددا ددريه‪ .‬وقد أ د م ( هومدا) ب ددتط الد او‪ .‬ولدديا سذذورة نذذوح قددّ م مددن‬ ‫سد رة‬

‫ورش وأسددك ما‬ ‫يددا ا الموا ددد‪ ،‬اةضدداف ‪ ،‬وفي ددا ئددالث يددا ا يضدداف ‪[ :‬دعددا هّ يال‪ ،‬م‬ ‫يينه أعل د ] فتح مددا م‬ ‫ورش وفتح ا‬ ‫م ‪ .‬وفي ا خال م‬ ‫م ‪ ،‬و[بيا مؤم ا] أسك ا م‬ ‫ (س اعا) [ن يف‪ ]11:‬يع مده املدين امخري وال يع مده الك ‪.‬‬‫‪( -‬نارا) [ن يف‪ ]11:‬يع مده املدين امخري وال يع مده الك ‪.‬‬

‫العدد‬

‫م ضع ‪:‬‬

‫ورش (ية) سذذورة ال ذ ّذن بكسد اكمد ة ي ا دداة قبل ددا و ماو‪ ،‬و لد‬ ‫وقد أ م‬ ‫من ق له معاه‪( :‬وينمه معاه) يه ق له‪( :‬وينمه ملا قام)‪ ،‬وليا م ا (وأه مة امل هساز هد) فإنمده ال خدال‬ ‫م‬ ‫ه‬ ‫ورش‪.‬‬ ‫وق أ‬ ‫م (أة) ب تط اكم ة ين س را م‬

‫ئالئد ع د م ضددعا‪:‬‬

‫‪ -113‬هوبالم ة يهسلكه هوقل قها ه يمها هو ئدل ه هم نص ه ا ه‬

‫فتحده‪.‬‬

‫يدعتهاله‬

‫ق د د أ (نهسد ددلكه عد دداابا) ب د د ة الع م د د ‪ ،‬و(قهد ددا ه يم د ددا أدع د د ا) ب د ددتط القد ددا والد ددالم‪ ،‬وأل د د بي مد ددا‬ ‫ل د ددري البيد د د ‪ ،‬ور د دداا آخد د د سد د د رة اا د د مدن‪ .‬وقد د د أ‬

‫د د د م (يهس د ددلكه ع د دداابا) بالي د ددا ‪ ،‬و(ق د ددل يم د ددا أدعد د د ا)‬

‫بضم القا ويسكاة الالم‪.‬‬ ‫م‬ ‫ورش‬ ‫رع أمددا] فتح دا م‬ ‫وليا س رة اان قّ م من يا ا الموا د‪ ،‬وفي دا يدا يضداف وا ددة‪ [ :‬مه‬ ‫م ‪ ،‬وليا في ا خال م العدد ب الك واملدين اآلخري‪.‬‬ ‫وأسك ما‬ ‫متددام ق د يف البي د (‪ ( :)113‬هو ئدل دده هم د نص د ه ا ه د‬ ‫م ب صب ما‪.‬‬ ‫المزمل خب ض ما‪ .‬وق أ‬ ‫ّ‬

‫ولدديا‬ ‫م ضع ‪:‬‬ ‫ (املمممل) [املمممل‪ ]5:‬يع مده الك وال يع مده املدين امخري‪.‬‬‫‪( -‬قيبا) [املمممل‪ ]58:‬يع مده الك وال يع مده املدين امخري‪.‬‬

‫يدعددتهاله)‪ :‬ق د أ ( هونص د ه هوئدل دده)‬

‫س د رة املممددل قددّ م مددن يددا ا اةضدداف أو يددا ا الموا ددد‪ ،‬وفي ددا خددال م‬

‫س ذذورة‬ ‫العدددد‬

‫شرح مقدمة ورش المصري‬

‫سورة الم ّدثّر [‪]1‬‬ ‫‪ -111‬هومستهد هه فمافدتهط هوهرا اللزه فها سهة هوهما يها و هة اليها بتها مهدبهدال‬ ‫ق د د أ (مس د دتهد د ه هةم) س د د رة امل د د مدئم ب د ددتط ال د ددا ‪ ،‬و(ال ز د د ) بكس د د ال د دما ‪ ،‬و( موممد ددا مهد ددا و هة) بت د ددا‬ ‫ا طد د ددا ‪ .‬وق د د د أ د د د م (مس د د دتهد هةم) بكس د د د ال د د ددا ‪ ،‬و(اللز د د د ) بض د د د مدم ال د د دما ‪ ،‬و( مومم د د ددا ي د د ددا و هة) بي د د ددا‬ ‫الحيب ‪.‬‬ ‫ولدديا س د رة امل د مدئم قددّ م مددن يددا ا اةضدداف أو يددا ا الموا ددد‪ ،‬وفي ددا خددال م‬ ‫م ض وا د‪( :‬يتسا ل ة) [امل مدئم ‪ ]31:‬يع مده املدين امخري وال يع مده الك ‪.‬‬ ‫ُس َور القيامة واإلنسان والمرسالت [‪]2‬‬

‫‪ -111‬هوهرا به هق افدتهحه هومت ه م هؤن م‬ ‫ن هسالس هل نده ة هم قهد هاريه‬

‫العدددد‬

‫ال‬

‫‪ -118‬هو هعاليهد م أسكن هوا س اكها هاله م ُبهم فهد هقدرنها أمهى متههدقال‬ ‫ق أ س رة القيام (فإ ا بدهه هق) ب تط الدما ‪ ،‬و(متد ) بتدا التمنيدن‪ ،‬و سد رة اةنسداة (سالسدال)‪،‬‬ ‫و( ان ق اري ا)‪ ،‬و(ق اري ا) بت ين الكلما الد الث‪ ،‬ويقد علدي من بإئبدا املد ‪ ،‬و(عدالي م) بإسدكاة‬ ‫اليا و س اكا ‪ ،‬و س رة امل سال ( هاال م ) بمل بعد الالم على اام ‪ ،‬و(فهد هقدرنها) بت ديد ال مدا ‪.‬‬ ‫وقد أ د م سد رة القيامد (فددإ ا بهد هق) بكسد الدما ‪ ،‬و(هد ) بيددا التددا ري‪ ،‬و سد رة اةنسدداة‬ ‫(سالسد داله ) حب ددا الت د د ين وص ددال‪ ،‬ول دده ال قد د وز دداة‪ :‬ب ددامل ‪ ،‬وبإس ددكاة ال ددالم م ددن ددري ألد د ‪،‬‬ ‫امو بددامل وعلددى ال مدداين حبدداف ا م د‬ ‫و( ان د ق د اري ا)‪ ،‬و(ق د اري ) بددة التمت د ين في مددا‪ ،‬ويق د علددى م‬ ‫يسدكاة الدما ‪،‬و(عداليهد م) ب صد اليدا ويل مده ض مدم اكددا ‪ ،‬و سد رة امل سدال ( هالد م) بحدري ألد بعدد الددالم‬ ‫على التم يد‪ ،‬و(فهد هق هدرنها) بتل ي ال مدا ‪.‬‬ ‫ول دديا س د ر القيام د واةنس دداة وامل س ددال ق ددّ م م ددن ي ددا ا اةض دداف أو ي ددا ا الموا ددد‪ ،‬وال‬ ‫م ضد وا ددد ورد ‪( :‬لتعجددل‬ ‫العدددد بد الكد واملدددين امخددري يال سد رة القيامد ‪ ،‬و لد‬ ‫خددال‬ ‫به) [القيام ‪ ]51:‬يع مده الك وال يع مده املدين امخري‪.‬‬

‫‪113‬‬

‫شرح مقدمة ورش المصري‬

‫من سورة النّبأ إلى آخر سورة المط ّففين [‪]2‬‬

‫صدى ئهانيا ن م هدقاله‬ ‫‪ -111‬هوقل هر هوال تهن هرفدع هما أمهى مهده ى مه ه‬ ‫صبهبدها ا س فهدتهد د ه هعه ارفهد هعن هو فهك‬ ‫‪ -112‬هوأنما ه‬

‫امدد هو هقدد فمد هعداله‬

‫الس د هدم ها ) ب فد د الب ددا ‪ ،‬و( هوهم ددا بدهيدهد هم ددا الد دمتهن) ب فد د المد د ة‪ ،‬و سد د رة‬ ‫قد د أ سد د رة المب ددم ( هر ل م‬ ‫الما عددا (مهد د ى) بت ددديد احلد ال مدداين ورد الدما ‪ ،‬و سد رة عددبا (لهدده مهصدددى) بت ددديد احلد ال مدداين‬ ‫صدبهبدها) بكسد اكمد ة‪ ،‬و(فتهد د ه عده) ب فد العد ‪ ،‬و سد رة املط م د (فهدا ) بدمل‬ ‫ور م‬ ‫الصاد‪ ،‬وفي دا (ينمدا ه‬ ‫بعد ال ا ‪ ،‬و س رة االن طار (فهد هعدله ه ) بت ديد ال مدا ‪.‬‬ ‫السد هدم ها ) خب د البددا ‪ ،‬و( هوهمددا بدهيدهد همددا ال دمتهن) خب د المد ة‪،‬‬ ‫وق د أ د م س د رة المبددم ( هر م‬

‫صدددى) بتل ي د‬ ‫و س د رة الما عددا (مهده ددى) بتل ي د احل د ال مدداين ور د ال دما ‪ ،‬و س د رة عددبا (لهدده مه ه‬ ‫صددبهبدها) ب ددتط اكم د ة‪ ،‬و(فتهد د ه هعدده) ب صد العد ‪ ،‬و سد رة املط م د‬ ‫احلد ال مدداين ورد م‬ ‫الصدداد‪ ،‬وفي ددا (أهندمدا ه‬ ‫(فهك ) حبا امل بعد ال ا ‪ ،‬و س رة االن طار (فمد هع هدله ه ) بتل ي ال مدا ‪.‬‬ ‫الك‬ ‫الك‬

‫العددد بد‬ ‫السدابق قدّ م مدن يدا ا اةضداف أو يدا ا الموا دد‪ ،‬وال خدال‬ ‫ولديا ال لسد هر م‬ ‫م ض وا د ور ‪ ( :‬حى) [الما عدا ‪ ]18:‬يعد مده‬ ‫واملدين امخري يال س رة الما عا ‪ ،‬و ل‬ ‫وال يع مده املدين امخري‪.‬‬ ‫من سورة النشقاق إلى آخر سورة الغاشية [‪]1‬‬ ‫صلى اضمم اقدد هحم ظ ارفمد هعن هومهس هم ضم ارفه ل هما بدهعد أن اله‬ ‫‪ -111‬ي ه‬

‫الصدداد‪ ،‬وم ددديد الددالم‪ ،‬ورد مددن وا‬ ‫صددلى هسددعريا) بضد مدم اليددا ‪ ،‬وفددتط م‬ ‫قد أ سد رة االن ددقاق (ي ه‬ ‫ظ) ب فد ال مدا ‪ ،‬و سد رة الحاقدي (ال مس هدم في دا) بض مدم التمدا ‪ ،‬و (ال يد م)‬ ‫اليا ‪ ،‬و س رة الربو ( هحم د م‬ ‫بالمف ‪.‬‬ ‫الصداد‪ ،‬وخت يد الدالم‪ ،‬و‬ ‫وق أ د م سد رة االن دقاق (يهصدلهى هسدعريا) ب دتط اليدا ‪ ،‬ويسدكاة م‬

‫س رة الربو ( هحم ظ) خب ال ما ‪ ،‬و س رة الحاقي (ال مهس هم في ا) ب تط التما ‪ ،‬و(ال ي ) بالمص ‪.‬‬ ‫السددابق قددّ م مددن يددا ا اةضدداف أو يددا ا الموا ددد‪ ،‬ولدديا في ددا خددال‬ ‫ولدديا ال لس د هر م‬ ‫العدد ب الك واملدين امخري‪.‬‬

‫شرح مقدمة ورش المصري‬

‫من سورة الف ر إلى آخر القرآن [‪]2‬‬ ‫‪ -115‬ه ل‬ ‫الضم هواقص هوقل فهاله هرها ب ه ا هع ه يد هوى فه هحصاله‬ ‫ض هة قل ب ه‬ ‫الربيد د د د د د د فهامههة هو هت د د داله ه اقدهأه بهف مه هكمد د د داله‬ ‫‪ -111‬هو همل يهكن ه فها ه‬ ‫بضم احلدا مدن دري مددٍّ‪ ،‬و سد رة ال م دما (فهداله هرهدا ) بال دا‬ ‫ق أ س رة ال ج ( هواله ه ل‬ ‫ض ة) م‬ ‫الربيه ) معا باكم ‪ ،‬ويتع م يقباع املد قبله‪ ،‬و س رة املسد ( هتاله ) بالمف ‪.‬‬ ‫مكاة ال او‪ ،‬و س رة البيم ( ه‬ ‫ضد ة) ب ددتط احلددا وألد بعدددرا‪ ،‬ويتعد م مد مدرا مد مدا م ددبعا‪،‬‬ ‫وقد أ د م سد رة ال جد ( هواله ه ل‬ ‫الربي د ) معددا بيددا م د مددة م ت د بعددد ال دما ‪ ،‬و‬ ‫و س د رة ال م ددما ( هواله هرهددا ) بددال او‪ ،‬و س د رة البيم د ( ه‬

‫س رة املسد ( هتاله ه) بالمص ‪.‬‬ ‫يددا ا اةضدداف ‪ :‬لدديا ال لسد هر مددن ال جد يه آخد القد آة يددا ا يضدداف يال مضددافتاة س د رة ال ج د ‪:‬‬ ‫ون دي ددن]‬ ‫[ربمد د هّ أ د من‪ ،‬ربمد د هّ أر ددانن] فتح م ددا م‬ ‫ورش وأس ددك ما د م ‪ ،‬ومض دداف م س د رة الك دداف وة‪ [ :‬ه‬ ‫ورش و م ‪.‬‬ ‫فتح ا م‬ ‫يددا ا الموا ددد‪ :‬لدديا ال لس د هر املددا رة يددا ا م ا دددةم يال أرب د يددا ا‬ ‫ورش ال صل‪ ،‬و اف ا‬ ‫ال ادﮮ‪ ،‬أ من ﮮ‪ ،‬أرانن ﮮ] أئبت ا م‬ ‫م‬ ‫العدد التان‪:‬‬ ‫العدد‪ :‬ال لس هر املا رة وق ا ال‬

‫ونعمه) [ال ج ‪ :]51:‬يع مده املدين امخري وال يع مده الك ‪.‬‬ ‫( م‬‫ (ر قه) [ال ج ‪ :]51:‬يع مده املدين امخري وال يع مده الك ‪.‬‬‫ (ُب مم) [ال ج ‪ :]11:‬يع مده املدين امخري وال يع مده الك ‪.‬‬‫ (عباد ) [ال ج ‪ :]12:‬يع مده الك وال يع مده املدين امخري‪.‬‬‫ (مل ي ته) [القلم‪ ]51:‬يع مده املدين امخري وال يع مده الك ‪.‬‬‫ (أقتاما) [المل ل ‪ :]1:‬يع مده املدين امخري وال يع مده الك ‪.‬‬‫امو ‪ :‬القارع [‪ ]5:‬يع مده الك وال يع مده املدين امخري‪.‬‬ ‫ (القارع ) م‬‫ (والعص )‪[ :‬العص ‪ :]5:‬يع مده الك وال يع مده املدين امخري‪.‬‬‫باحلق) [العص ‪ :]1:‬يع مده املدين امخري وال يع مده الك ‪.‬‬ ‫( م‬‫ (من ز ع) [ق يف‪ :]3:‬يع مده املدين امخري وال يع مده الك ‪.‬‬‫‪( -‬ي ا وة) [املاع ة‪ ]1:‬يع مده الك وال يع مده املدين امخري‪.‬‬

‫‪115‬‬

‫س د رة ال ج د ‪ [ :‬يس د ﮮ‪،‬‬ ‫احلال ‪.‬‬

‫شرح مقدمة ورش المصري‬

‫خاتمة المؤلف‬ ‫‪ -111‬هوت ب هع ة اهلل نه م د د د د دّ هوين‬

‫هتهد ل ي هك د د د دّ ه ين همن فه هكماله‬

‫صلي مهدع يما هو هسلم مدا ما هعلهى املصطهه ى هواآل هوالصح هوال اله‬ ‫‪ -513‬هو ه‬ ‫يسد د اهلل يمت ددام ر دداا الد دم م وأع دداة علي دده‪ ،‬ت ددده املؤلمد د عل ددى مم دده وفض ددله‪ ،‬وأرد بالص ددالة‬ ‫مل ددا م‬ ‫والتمسددليم علددى نبيمدده املصددط ى‪ ،‬وآلدده وصددحبه ومددن وااله‪ .‬نسددم امل د ه الك د ر أة يتقبمددل م دده‪ ،‬وأة علدده‬ ‫مي اة س امه‪ ،‬وأة ي بعلمه املسلم ‪.‬‬