Farkl覺l覺k Fig羹rleri
M odernist düşünce kuramının sanat dünyasını derinden etkilediği günlerde sanatçılar, sembolik anlatı dilini ve beraberinde gelen göstergeleri eleştirel dil ile harmanlamayı keşfetmişlerdi. Böylelikle kendi dünyalarını yapıtları ile doğrudan ilişkilendirebiliyor ve ait oldukları yeri içerik, biçim ve estetik yönünden daha da görünür kılmışlardı. Birçok sanat disiplinin (plastik sanatlar, performans, audio visual art ) harmanı olan sergiler modernist fikirlerin sanatı ve fikri adeta perçinlenmiş hale getirmişti. Bu noktada sanatçılar biçim üreticisi olmaktan çok fikir üreticilerine dönüşmüş, sosyologların ve filozofların geliştirdikleri kuramlar üzerinden hazırladıkları öznel gerçeklikleri nesnellik ile buluşturdular. Tıpkı bir kimyacının yaptığı deneyler gibi birçok ifade biçimini deneyerek, bugünün deneysel sanatının temellerini atmış oldular. Zamanın ruhu tüm üretilen sanat eserlerine doğrudan yansıdığından seçilen düşünceler ölümsüz birer tanığa ve sosyolojik saptamalara yön verecek olan kodlamaları meydana getirdi. Düşünce işleyişinin ayrımında ortaya çıkmış olan alan kavramları geçmişin başyapıtlarını gölgede bırakacak nitelikte ayrıma neden olurken her kırılma aynı zamanda yeni bir keşif kaynağı olmuştur. Yaşamın her bir görünümünden kopmuş olan imajlar, bu yaşamın birliğini yeniden kurmanın artık mümkün olmadığı ortak bir akışta kaynaşırlar. Kısmi olarak göz önünde bulundurulan gerçeklik,ayrı bir sahte –dünya olarak , salt seyrin nesnesi olarak, kendi genel birliğinde sergilenir. Dünyasal imajlardaki uzmanlaşma, aldatıcı şeyin hakikatle yüz yüze gelmekten kaçındığı özerkleşmiş imaj aleminde kendini tamamlamış bulur. Genel anlamda gösteri, yaşamın somut tersyüz edilişi olarak, canlı olmayanın özerk devinimidir. * Gerçeklik arayışı dünyanın temsilini hedeflemiş sanatçıların manifestolarında, örneklemeler vasıtası ile ortaya çıkarak sanatsal tavrı ve tutumu hedefine almış sanat nesnesinin amaca dönüklüğünü ve maddi temeller açısından tartışılabilirliğini sağlam kılmıştır. Yanlış yapmak artık asıl olandan uzaklaşmayı, eleştirebilmeyi belki de yerebilmeyi sağlamamıza olanak sağlamıştır bu bağlamda; birey toplum ilişkisi ile başlayan tartışmalar kümesi sanat ve politikayı karşı karşıya getirmiştir. Estetikte yer alan bütünlük sorunsalları parçalanmış kültürü gölgede bırakarak reklamlar vasıtası ile görünür kılmıştır. Egemen kültürlerin içinde var olan baskın kültür arayışları olumlu olan şey-leşmiş kavramların içselleştirilmelerinden doğan sanat eserleri ürettirmiştir. Açılan yeni bir ironik pencere ve onun yarattığı bakış açısıdır. Kullanılan materyallerin artık bir sır gibi saklanmadığı, disiplinler arası ifadenin başlı başına yapıtı ön plana çıkarttığı ve en önemlisi toplumsal etki kaygısının düşünülerek üretim sürecine katkı sağlaması sanatçıya özgüven sağlamıştı.1960 sonları ve 1970 başları kavramsal sanatı yerleşik değerlere yeni eserlere karşı gösterilen tutumlar bedensel algılar ile cinsiyet sorunları ile ilişki kurmaya yönelik algıyı güçlendirerek dönemin ön plana çıkan kritik fenomen unsurları sanatsal üretimlere konu etmiştir. Doğrudan etkilenen sanatçılar sert ve çarpıcı üretimleri sayesinde günümüzde hala kendinden söz ettirmektedir. Görme alanındaki okuma sorunsalları ve saf olan göstergenin, gösterilene ulaştığındaki kırılmalar ile dilin bilinçdışı ile olan işleyişi postmodern boyuta geçişi hızlandırmıştı. Göstergebilim ile sanat ne denli yakın olursa yapıtlarda var olan temsiller imgeye güç katmıştır. Bu yüzden imgeler ile uğraşmak politikliği gerektirmişti. Politik sanat adı altında yeni konulara ulaşıldıkça varoluşçu bakış açısı, iyimserlik konuları kalın çizgiler ile birbirinden ayrılmak durumunda kalmıştı. Çocuksal hatıralar ve feminizm konularının sıkça irdelendiği bu dönemsel çizgide kırılmalar da görülmüş, ince düşünme yerine konu bütün olarak tartışılarak feminist sanat kendine zararlar vermişti. Samimi bir eksenden kayarak boşluğa doğru sürüklenmiş, içi bir hayli boşaltılmaya çalışılmıştı. Meydan okuma ve direniş ile ilerleyen bu alan günümüzde halen tartışmalarla ilerlemektedir.
Sanat eseri ve sanatın kendini yeniden yaratması başka aydınlanmalara yola çıkmayı gerektiren bir olgu durumu oluşturmuş bir sistemin içerisinde işleyişini sürdüren diğer sistemlerin kullanılabilirliğini ortaya çıkartmıştı, bu işlevin hizmetindeki konular özünü sanatın kendinden almalıydı böylelikle sanatsal yaratı daha bağımsız bir ifade kazanmış olacaktı. Dünyanın imgeleri ve imgelerin dünyasında gizli kavramsal kırılmalar resimsel imgelerin geleneksel dil ile kirlendiğini değişen tek şeyin örgünün işleyişindeki farkın imgesel yansımalardaki yeri olduğunu ortaya koydu. Dilsel ve resimsel temsilin çıkarları doğrultusunda sözcük imge farklılıklarının tarihsel eleştirisi daha gizemli yapıtlar ile karşılaşmamızı sağladı. Sözcüklerle imgeler arasında ki en temel fark görsel ve işitsel deneyim arasındaki fiziksel farkındalığı oluşturmuştu.Akımların ardı ardına sorgulandığı süreçlerde, tarihsel düzeyde kamusal medyaya ait değişimlerin sanatsallık ile ilişkisi sonucu modern sonrası döneme geçişte bu farklılıklar saptanmaya başladı.
Sonuç olarak her sanatçı tarihte özgün bir figürdür ve sosyo-politik eksendeki değişimleri gözlemleyip yapıtlar ortaya çıkartırken farklı olanın peşinde koşar. Kimi sanatçılar yalnız yürürken, kimileri yanlarına yoldaşları olan sosyolog ve filozofları almışlardır. Çözümü aranan yalnızca estetik bir kaygı değil bir çok düğümü içinde barındıran problemler örüntüsüdür. Bu nedene dayanak olarak sanatsal hareketlerin modern dünyadaki hamleleri ve sonrasın dönemlerdeki eklektik seri gelişim bizlere bu yol haritasının sadece ana hatlarını görünür kılmıştır.
Buğra CEYLAN
2015
Farklılık Figürleri Farklar, uzlaşmalar, ikonlar ve yön tabelaları; algılarımıza yön veren yol göstericiler. Sınırları olmayan ifade biçimleri ile onlarca farklı konunun tartışması. Modernist dünyanın en renkli ifade araçlarından olan farklılık ve farkında olma yetisi, oluştuğu bir toplumdaki sanatsal ifadelerin gücünü ortaya koymaktadır. Sanatçılar; Edward Said Mark kelly Ana mendieta Kryztof Wodziczko Victor Burgin Jacquelinw Rose Niklas Luhmann W.J.T Mitchel Raymond Williams Louise Bourgeouis Kaynakça *Türkçe Guy Debord- Gösteri Toplumu (Orijinal Dili:Almanca) 256 s. İstanbul, 1996 ISBN : 9789755390162