Buma Stemra Magazine najaar 2013

een uitgave van buma•s te mra najaar 2013

Jazzgitarist componeert Henosis

Bram Stadhouders  Hardstyle en ADE  Surinaams goud  Componeren op de computer  Maarten van Roozendaal  Briefwisseling D66 - Buma  Buma Kleinkunst Event

BRB by DAY is a place to network and share knowledge and experience featuring colorful and interactive panels, beat pitches and 1-on-1 demo sessions as well as hands-on workshops and Q&A's with the most influential names in the urban bass & beats scene.

THE OPPOSITES

THE PARTYSQUAD / MUNCHI JAMESZOO / BOAZ VAN DE BEATZ MR. PROBZ / NOUVEAU RICHE & MANY MORE

BRB by NIGHT offers a fresh festival with performances from some of the best new and upcoming national artists, as well as reflecting international trends and showcasing major upcoming international artists.

QUADRON HIATUS KAIYOTE

(DK)

(AU)

RYAN HEMSWORTH (CA) MOUNT KIMBIE (GB) ODDISEE (US) BOAZ VAN DE BEATZ (NL) ROCKIE FRESH (US) / PAMB & HARSH (NL) BLACK MILK (US) / MR. PROBZ (NL) / S O H N (GB) CAMO & KROOKED FEAT. YOUTHSTAR MC (AT) ROSES GABOR (GB) / MAYDIEN (NL) / PINK OCULUS (NL) WATSKY (US) / GORGON CITY (GB) / BLACK COFFEE (ZA) ZEBRA KATZ (US) / WAX (US) / D E N A (DE) / CHAIBA (NL) DREAM KOALA (FR) / SEVDALIZA (NL) / JEFF SOLO (NL) SIROJ (NL) / COELY (BE) & MANY MORE… presents Nouveau Riche Music

UPDATES & TICKETS:

n In dit nummer van buma•stemra magazine

6 Johan Vivie

Hardstyle en ADE Amsterdam Dance Event brengt alle EDM-stijlen naar voren, waaronder hardstyle, dat haar eigen sub-event HDE op ADE heeft. Een kennismaking met dit keiharde genre aan de hand van interviews met The Prophet, Frontliner, Ran-D en Bass Modulators.

14 Surinaams goud

18 Bram Stadhouders

16 Maarten van Roozendaal

En verder 4 Evenementen Buma Cultuur op komst • 10 Update • 22 Buma

Top Notch documenteert met een albumreeks de ontwikkeling van de Surinaamse muziek. We spraken met samensteller Edgar Burgos.

Een tribute aan de onlangs overleden Maarten van Roozendaal door Egon Kracht, Beatrice van der Poel en Marcel de Groot.

Hij is jazzimprovisator, maar Bram Stadhouders maakt nu furore met zijn compositie Henosis voor jazztrio en kamerkoor.

Kleinkunst Event • 23 Componeren met de computer • 26 Brief­ wisseling Vera Bergkamp - Hein van der Ree • 28 Referentie­ repertoire • 29 DJ Monitor • 30 Town Hall Meetings 32 Buma/Stemra presenteert… Glowinthedark

n Colofon buma•stemra magazine© is een uit­ gave van auteursrechten­organisatie Buma/Stemra. Het magazine verschijnt vier keer per jaar en wordt gezonden aan meer dan twintig­ duizend componisten, tekst­dichters en muziek­uitgevers in Neder­land en daarbuiten die hun auteurs­rechten hebben toevertrouwd aan Buma/Stemra. Daarnaast wordt Buma Stemra Magazine gelezen door ruim duizend gebruikers van muziek en door functionarissen bij overheid en media.

Redactieadres Vereniging Buma/Stichting Stemra Afdeling Communicatie & PR Postbus 3080, 2130 KB Hoofddorp Tel. 023 799 7999, Fax 023 799 7777 redactie@bumastemra.nl

Bas ­Erlings, Monique Paauw, Layla Sala, Juliette Tetteroo (Buma/Stemra)

Hoofdredactie Frank Helmink (Buma/Stemra - Buma Cultuur)

Vormgeving Marcel Willemsen, Keijser 18 Mediaproducties bv (ontwerp), Gilles Graafland, Lisbeth van Lintel, Sanne van den Berg, LandGraphics bv (lay-out)

Redactie en redactiemanagement Erk Willemsen en Mark van Schaick (Keijser 18 Mediaproducties bv), Erik de Boer (Boardroom),

Eindredactie Tineke van Brederode

Druk Grafisch Bedrijf Tuijtel Aan deze editie werkten verder mee Miranda Fieret, Jan van der Plas, Eppo Schaar en Boris van Zonneveld

Coverfoto Emile Holba Advertentieacquisitie Keijser 18 Mediaproducties bv Ronald Willemsen Tel. 020 675 5308 Fax 020 531 2019 ronald@k18.nl

Publicatie van artikelen is toe­ gestaan, mits met bronvermelding en na toestemming van de uitgever. © 2013 Buma/Stemra www.bumastemra.nl Lezers van Buma Stemra Magazine ­worden van harte uitge­nodigd te ­reageren op de onderwerpen in het magazine. U kunt dit doen door een mailtje te sturen naar redactie@bumastemra.nl.

najaar 2013 buma•stemra magazine

3

buma•stemra magazine evenementen Amsterdam Dance Event - Amsterdam, 16 t/m 20 oktober Muzikantendag on Tour - Hilversum, 26 oktober Muzikantendag on Tour - Deventer, 9 november Buma Rotterdam Beats - Rotterdam, 14 t/m 16 november Eurosonic Noorderslag - Groningen, 15 t/m 18 januari

Evenementen Buma Cultuur Buma Rotterdam Beats  Rotterdam, do 14 t/m za 16 november Tijdens de vierde editie van Buma Rotterdam Beats zal van 15 tot en met 17 november opnieuw een reeks vernieuwende muzikanten, dj’s en producers aantreden.

Het zakenplatform en showcasefestival voor het urban bass & beats-genre verhuist naar de gele route vlakbij Rotterdam Centraal, een frisse netwerk- en festival­ setting, zoals die de afgelopen jaren in binnen- en buitenland is geroemd door insiders uit de muziekindustrie.

Buma Rotterdam Beats bestaat uit een dag- en een avondprogramma. Overdag vindt een conferentie plaats voor internationaal industriepubliek en een uitgebreid programma voor nationaal talent, met workshops, interactieve q&a’s, beats

Sir OJ

4

buma•stemra magazine najaar 2013

en demo-pitches, netwerkmomenten en zakelijke panels.

BRB by Day Overdag (BRB by Day) worden locaties Bird, Bar Rotterdam en HipHopHuis ingezet. Het programma zal bestaan uit voortgaande, kleurrijke en interactieve talkshowsettings waarin ervaringen en contacten worden uitgewisseld met gasten en publiek. ’s Avonds presenteert het festival de nieuwste trends en bands en spraakmakende acts tijdens concerten, showcases en feesten.

“Buma Rotterdam Beats is in een zeer korte tijd uitgegroeid tot een begrip en positieve stimulans voor deze voor de internationale popmuziek zo belangrijke scene”, zegt festivaldirecteur Roger Brouwn. “Vanuit verschillende landen wordt de unieke kwaliteit van ons evenement benadrukt; soms zelfs met het verzoek dit ook in het buitenland te organiseren. Maar onze focus ligt hier, in Rotterdam, een stad die wemelt van de

Festivaldirecteur Roger Brouwn

kansen, mogelijkheden en energie. En met de nieuwe opzet sluiten we hier nog beter op aan.”

Urban bass & beats Op deze vierde editie van Buma Rotterdam Beats treedt dit najaar een bijzondere delegatie acts op uit het urban bass & beats-genre. Het festival toont de laatste muziektrends en presenteert acts uit alle hoeken van de wereld die op het punt staan door te breken en het genre nieuwe impulsen geven. Maar ook Nederlandse acts krijgen natuurlijk ruim aandacht. Zoals Boaz van de Beatz, de drum ’n’ bass-­pioniers Pamb & Harsh, Munchi, The Partysquad en Sir OJ. Buma Rotterdam Beats wordt ge­ organiseerd door Stichting Rotterdam Beats, een initiatief van Buma, en mede mogelijk gemaakt door Sena.

Buma Rotterdam Beats, Rotterdam do 14 t/m za 16 november Bird, Bar Rotterdam en HipHopHuis

www.beats.nl

Buma Cultuur ondersteunt en promoot het Nederlands muziekauteursrecht in zowel Nederland als in de belangrijkste exportmarkten voor de Nederlandse muziek. Het doel is enerzijds het aandeel op de Nederlandse markt te vergroten en anderzijds een hogere inkomstenstroom door het gebruik van Nederlands muziekauteursrecht op buitenlandse markten te stimuleren. Buma Cultuur organiseert daartoe jaarlijks diverse evenementen, waaronder Buma NL en Buma Music in Motion die de afgelopen maanden plaatsvonden. Op de komende zes pagina’s lichten we de aankomende evenementen uit: Amsterdam Dance Event, Buma Rotterdam Beats, Muzikantendag on Tour en Eurosonic Noorderslag.

in de komende maanden Eurosonic Noorderslag  Groningen, wo 15 t/m za 18 januari 2014 Bij het ter perse gaan van dit magazine was alleen nog bekend dat de openingsspeech op Eurosonic Noorderslag door componist, songwriter, producer en auteur Simon Napier-Bell gedaan zal worden, en dat Oostenrijk het focus-

land is. Maar de reputatie van dit showcasefestival annex conferentie behoeft na alle succes in de voorgaande jaren weinig introductie. Natuurlijk kun je je wel al inschrijven. Maar het is wachten tot het volgende Buma Stemra Magazine

om alles te weten te komen over de inhoud van ESNS, dat komend jaar van 15 tot en met 18 januari plaatsvindt, natuurlijk opnieuw in Groningen. www.eurosonic-noorderslag.nl

Muzikantendag on Tour  Burgerweeshuis, Deventer, za 9 november

Richard Tas

 De Vorstin, Hilversum, za 26 oktober De komende maanden doet de Muzikantendag Hilversum en Deventer aan.

Het is dé plek voor muzikanten, producers, componisten en tekstschrijvers om meer te weten te komen over zowel de artistieke als de zakelijke aspecten van het muziekvak. Het programma is in beide steden vrijwel gelijk. Tien­tallen ervaren artiesten, vertegenwoordigers van radio­zenders en platenlabels, programmeurs en andere muziekpro­ fessionals zijn beschikbaar voor advies.

Traditiegetrouw zijn er demo-­ spreekuren met vertegenwoordigers van onder meer 3voor12, 3FM, Top Notch en Radio 538, en eindigt het evenement met het demo-panel waarbij vier professionals een selectie van de ingeleverde demo’s plenair bespreken.

Alle informatie over het programma vind je op www.muzikantendag.nl.

Muzikantendag on Tour za 26 oktober De Vorstin, Hilversum za 9 november Burgerweeshuis, Deventer

www.muzikantendag.nl

BUMA/STEMRA-LEDEN GRATIS TOEGANG Kaarten € 10,-. Leden Buma/Stemra hebben gratis toegang tot de Muzikantendag. Aanmelden kan via www.bumastemra.nl of www.sena.nl.

najaar 2013 buma•stemra magazine

5

buma•stemra magazine evenementen

Hardstyle met Frontliner

Amsterdam Dance Event  Amsterdam, wo 16 t/m zo 20 oktober ADE, oftewel Amsterdam Dance Event, is uit­gegroeid tot ’s werelds meest toonaangevende evenement voor elektronische muziek. Het vijfdaagse evenement, dat dit jaar van 16 tot en met 20 oktober plaatsvindt, stevent af op een nieuwe recordeditie met 90 locaties, 400 verschillende evenementen, 2000 artiesten, en naar verwachting ruim 300.000 bezoekers uit de hele wereld.

Om je weg te vinden door alle programma-onderdelen moet je vooraf wel een paar uur uittrekken, zoveel is er aan de hand. Alleen al de diverse soorten conferenties zijn niet meer op de vingers van één hand te tellen.

Met Buma Stemra Magazine pikken we dit keer het HDE Hard Dance Event eruit, en belichten we de artiesten die in het bijpassende hardstyle-­ genre opereren. Zie daarvoor het artikel op de volgende pagina’s. Maar er is ook ADE Next, dat zich richt op Nederlandse dj’s en producers, en dat is bij te wonen voor slechts 15 euro.

ADE Beamlab richt zich op de visuele aspecten van de dance.

ADE Green is een nieuwe sub-conferentie. Op 16 oktober gaan experts uit de dance-scene met elkaar in discussie over hoe zij de dance-industrie kunnen verduurzamen.

Op ADE Tech komen de Songkicks, Mixclouds en Ustreams van deze wereld confereren.

ADE Playground vindt op allerlei locaties door de hele stad plaats en geeft gelegenheid aan allerlei gearproducenten om hun merken te demonstreren.

Met de ADE Card, die tien euro kost, kan je het Playgroundprogramma, dat ook films en in-store-presentaties bevat, volgen en krijg je nog veel meer goodies.

De 4000 ADE Pro tickets, de kaarten die toegang verschaffen tot álles bij ADE, zijn al lang en breed uitverkocht. Voor sommige sub-conferenties en het indrukwekkende festivalprogramma zijn nog wel losse kaarten verkrijgbaar.

Alle informatie over programmering en tickets is te vinden op

Frontliner doet een speciale productieworkshop op ADE Next met als onderwerp het maken van de ideale kicksound. Frontliner is een van de belangrijkste hardstyle-dj/producers, wat zijn 79ste plaats in de DJ Mag Top 100 nog maar eens onderstreept.

“In de hard

www.amsterdamdanceevent.com betribes

Het dance-genre kent tal van substijlen. Hardstyle is er een van.

Binnen het Amsterdam Dance Event heeft deze stijl zijn eigen conferentie en showcaseavond, het Hard Dance Event. We spraken met vier dj’s/ componisten. - door Boris van Zonneveld

J

Carl Cox komt naar het ADE Festival

6

buma•stemra magazine najaar 2013

arenlang ontwikkelde hardstyle zich underground met festivals als Defqon.1, Decibel en Qlimax.

Hardstyle-dj’s enterden de DJ Mag Top 100, met als hoogste notering de elfde plaats voor Headhunterz. Sinds dit jaar wordt het stevige dance-genre, dat overeenkomsten vertoont met hardcore en hardtrance, ook gedraaid op de nationale radio, en dat zorgde voor de doorbraak bij het grote publiek. De

- The Prophet - Ran-D - Bass Modulators

The Prophet a.k.a. Dov J. Elkabas is al jarenlang dé ster van de harddance-scene en oprichter van het bekende hardstyle-label Scantraxx Recordz.

Tijdens ADE wordt de nieuwe DJ Mag Top 100 bekendgemaakt. Nu staat Ran-D nog als 88ste genoteerd. We zijn benieuwd of hij verder stijgt in de nieuwe lijst.

Roland Evers en Rick Buijtenhek werken sinds 2006 samen als Bass Modulators. Ronald Evers is a&r-manager van het label Scantraxx.

style is de kick bijna religie” grootste commerciële hardstyle-hit was van Wildstylez, die samen met Niels Geusebroek de derde plek haalde in de Top 40 met Year of Summer. Daarna volgde Headhunterz met zijn remix van Lessons in Love van Kaskade. Vervolgens sloeg Wildstylez de handen ineen met Rigby, met wederom een notering in de hitlijst. Hiermee plaveiden zij de weg voor andere producers, die met radio-edits van hun tracks mikken op commercieel succes.

Eerst was er hardcore Onmisbaar voor de opkomst van hardstyle is het platenlabel Scantraxx geweest, jaren geleden opgezet door Dov J. Elkabas, die als The Prophet een van de grootste artiesten was uit het hardcoretijdperk. Alle grote dj’s uit de wereld van de hardstyle zijn begonnen bij zijn label, waaronder Wildstylez en Headhunterz. “Ik stopte in 1999 met

hardcore”, vertelt Elkabas. “Na tien jaar hardcore wilde ik weer eens wat anders. De scene was niet meer zo leuk als voorheen. Na de happy hardcore kwam de rauwe hardcore weer op. Het

was ook een publiek dat zoekende was.

Toen ik stopte, was dat het begin van een onzekere periode. Drie jaar later, in 2002, begon ik met Scantraxx en sindsdien ben ik bezig geweest met talent 

Workshop Frontliner op ADE Next 19 oktober Frontliner is het pseudoniem van Barry Drooger. Hij staat 79ste in de DJ Mag Top 100 en brengt zijn producties uit op zijn eigen label Keep It Up Music. Hij was dit jaar verantwoordelijk voor het anthem van het festival Defqon.1, getiteld Weekend Warriors. Hij draaide in Amerika en Australië. Frontliner komt op 19 oktober naar ADE Next en zal daar zijn drie kwartier besteden aan het haarfijn uitleggen van hoe je die kick nou maakt.

Hij begint bij de basis, het uploaden van een sound uit de Roland TR-909, het toepassen van equalizers, distortion plug-ins, compressor/limiters en meer. Dan werkt hij de kick uit in Logic totdat dé ultieme sound bereikt is.

Frontliner boekt al successen sinds 2006, toen zijn eerste tracks door Scantraxx werden uitgebracht. Zijn Spacer werd de meest gedraaide hardstyle-track van 2008. Zijn laatste album Producers Mind toont zijn veelzijdigheid en zijn YouTube-kanaal staat bol van de tutorials, waarmee maar duidelijk wordt hoe graag hij zijn ervaring wil delen met andere dj/producers.

Frontliner gebruikt allerlei gear en software. Naast genoemde Roland TR-909, is dat Kontakt, Sylenth1, Massive, en Nexus. “Die heeft af en toe leuke dingen.” Hardwarematig gebruikt ook hij de Virus C, de Virus TI2 en de TI Snow, een Nord Lead synthesizer en de Roland JP-8080 analoge synth. “Die laatste is me echt heilig.”

najaar 2013 buma•stemra magazine

7

buma•stemra magazine evenementen Voor de elastische sound van de 303 is nooit iets in de plaats gekomen. Dat is digitaal eigenlijk niet na te maken.”

eerst je muziek met bestaande muziek voordat je iets instuurt. Je moet een eigen sound hebben.”

Eigen sounds maken  aantrekken en begeleiden. Zo is de groep groter en hechter geworden en zijn het allemaal succesvolle artiesten geworden.

Hardstyle heeft zich gaandeweg ontwikkeld tot een volwassen genre.”

De wieg van de house Als The Prophet is Elkabas nooit opgehouden met muziek maken. Met de tracks One Moment en Ordinary Life scoorde hij in de scene grote hits met respectievelijk ruim anderhalf miljoen en een miljoen YouTube-views. Na twintig jaar in de harddance-scene staat hij nog altijd op alle grote festivals. Te gast in zijn studio zien we zijn twee Roland TR-909 drumcomputers en de Roland TB-303 bassynthesizer, twee analoge apparaten die nog altijd zeer gewild zijn in de dance-muziek. “Die stonden aan de wieg van de house.

ADE Next ADE Next is de aparte conferentie voor dj’s en producers die alleen het zaterdagprogramma in Felix Meritis kunnen bijwonen (19 oktober, € 15,-). Hardstyle-­ producer Frontliner geeft daar een workshop over kicks maken, als een van de onderdelen van het programma dat in negen zalen tegelijk plaatsvindt.

’t Draait om de kick

In de wereld van de hardstyle is er overeenstemming over welke apparatuur niet mag ontbreken in de studio.

Ook Ran-D, de huidige nummer 88 in de DJ Mag Top100 die drie miljoen YouTube-views scoorde met zijn track Living for the Moment, gebruikt de Sylenth1. Ran-D alias Randy Wieland: “Dat is voor het echte sounddesign, want bij hardstyle is het niet zo dat je veel preset packs hebt waar je geluiden uit kunt halen. Als je hardstyle produceert is eigen sounds maken iets wat je jezelf moet aanleren.”

Dat sounddesign bij hardstyle hoort, daar is Roland Evers, a&r-manager van Scantraxx en helft van producersduo Bass Modulators, het roerend mee eens.

“Ik krijg vijftien demo’s per dag binnen, maar veel van wat ik binnenkrijg is niet wat we zoeken. Tracks met standaardsamples uit Fruity Loops kun je nog geen hardstyle noemen. Daarom hebben we op onze site gezet: vergelijk Boris van Zonneveld

Bij hardstyle draait het allemaal om de kick, ofwel de bassdrum. Worden bij andere dance-genres kicks gebruikt uit plug-ins of van sample-cd’s, en worden ze zelfs onderling gedeeld, bij hardstyle is dat uit den boze. Elke producer moet zijn eigen kick maken, en dat is ook direct een herkenningspunt van de eigen sound. “In de hardstyle is de kick bijna religie”, zegt Evers. “Een kick bij hardstyle is een bassdrum en een baslijn in één.

“Toen hardstyle begon, had je de reverse bass: de bas kwam achter de bassdrum aan, wat bij andere stijlen muziek óók zo is. Maar later zijn bij hardstyle de bassdrum en de bas samengevloeid, wat leidt tot een soort gonggeluid, een heel onnatuurlijk geluid. Er is niet één synthesizer op de wereld die dat geluid kan maken. Daarom maakt iedere hardstyleproducer zijn eigen kick, en ze klinken allemaal anders.”

De basis van de hardstyle-kick is de bassdrum uit de analoge Roland TR-909 drumcomputer. Hier worden vervolgens allerlei bewerkingen op losgelaten, met name distortion, waardoor het uiteindelijk een hardstyle-kick wordt. Maar voor het zover is, kost dat bloed, zweet en tranen.

Distorten en timestretchen

The Prophet: “Na tien jaar hardcore wilde ik weer eens wat anders. De scene was niet meer zo leuk als voorheen. Na de happy hardcore kwam de rauwe hardcore weer op” 8

buma•stemra magazine najaar 2013

“Om een kick helemaal af te krijgen, daar gaan weken overheen. Dat vind ik ook het minst leuke om te doen. Het drijft je geregeld tot wanhoop. Je wil vooruit met je muziek, maar met een kick maken heb je het gevoel dat er regelmatig juist achteruitgang is”, zegt Evers. “Het is een heel tijdrovend proces”, zegt ook Ran-D. “Soms ben ik drie weken met één kick bezig. En dan pas kan je eindelijk aan je track beginnen.”

Het ingewikkelde aan de hardstylekick is dat het niet één geluid is zoals bij een normale bassdrum. Het originele geluid uit de 909 wordt in stukjes geknipt en al die stukjes worden op een aparte manier bewerkt, waardoor uiteindelijk een uniek resultaat ontstaat.

“Je pakt een 909 kick en die maak je langer en langer, en dan kapot met distortion. De bewerking die erna volgt heeft veel te maken met equalizing en het maken van het karakter van de

staart van de bass. Daarna knip je de attack eraf en die ga je apart equalizen, want de bas komt niet op de tel, die komt een fractie daarna, waardoor je toch de beweging van de bas lijkt te voelen”, zegt Evers.

De geknipte elementen worden in een ‘chain’ geplaatst. Dan is het nogmaals distorten, laten resoneren, misschien een keer timestretchen, een reverb eroverheen laten galmen en nog een keer oversturen. “Het slaat eigenlijk helemaal nergens op, het is geen natuurlijk geluid meer.”

Van 55 tot 1400Hz Het laatste stadium van de hardstyletrack, de mix, is onderhevig aan de kick die veel frequentieruimte in beslag neemt. Ran-D: “Ik vind het fijn als je goed om de kick heen kunt mixen.

Hardstyle heeft minder headroom dan house, omdat de kick al zo veel frequenties in beslag neemt. Daarom kun je er wat moeilijker omheen mixen. Ik vind het fijn als er naast de kick ruimte over is om de rest van je geluiden op te leggen.

“De kick moet goed door je mix heen snijden en hij moet uiteraard goed over-

komen in de club. Dat is ook altijd afwachten. Dan denk je dat hij goed is, hoor je hem in de club en denk je: toch nog maar wat bijschaven.” Evers: “Het mixen is heel moeilijk en daar houden mensen soms te weinig rekening mee.

De hardstyle-kick heeft een veel breder spectrum dat een normale bas, hij gaat van 55 tot 1400Hz. Om dat mooi in je mix te krijgen, moet je frequentiepieken in je leads naar beneden trekken.”

Naar een releasebaar niveau Als a&r-manager vat Roland Evers voor beginnende hardstyle-producers nog eens samen waar ze op moeten letten. “Wil je releasen, zorg dan voor een

Rutger Geerling

Ran-D: “Als je hardstyle produceert is eigen sounds maken iets wat je jezelf moet aanleren” referentiekader. Let op je arrangement, de kick, de leadsound, de ‘dikheid’ van de mix, en ga dat allemaal eerst vergelijken met tracks van een van je favoriete hardstyle-artiesten. Leg het ernaast en ga luisteren of de mix in de buurt komt.

Het kost gewoon een hoop tijd om op releasebaar niveau te komen. En leer je speakers kennen.”

Evers heeft ook nog een uitdaging voor producers uit andere genres. “Sommigen noemen hardstyle ‘makkelijke muziek’.

Ik daag dat soort gasten hierbij uit om eens mee te doen. Dan zullen ze zien dat het niet meevalt. Er zijn bijvoorbeeld wel van die acts die stukjes hardstyle-kick in hun nummers stoppen; dat klinkt niet half zo strak en lekker als bij ons.” 

Hard Dance Event op ADE 17 oktober Hardstyle heeft sinds 2010 tijdens Amsterdam Dance Event haar eigen conferentie: het HDE Hard Dance Event, dit jaar op 17 oktober in de Melkweg. Overdag conferentie met onder anderen panelleden Jim Aasgier en Nizzle van Yellow Claw, Önder Dogan a.k.a. Murda Turk, Boaz van de Beatz, en Koen Bauweraerts a.k.a.

DJ Coone. ’s Avonds is er een hardstyle-showcase door Psyko Punkz (Wietse Amersfoort en Sven Sieperda) van 22.00 tot 05.00 uur in de Rabozaal. Je kunt apart tickets kopen voor de showcase (€ 17,-) of voor het HDE + de showcase (€ 37,-). Het Amsterdam Dance Event wordt gehouden van 16 t/m 20 okober.

najaar 2013 buma•stemra magazine

9

buma•stemra magazine update

Hedendaags

Frank Helmink Directeur Buma Cultuur Manager PR & Communicatie Buma/Stemra

10

buma•stemra magazine najaar 2013

Django Wagner neemt Buma NL Award voor beste zanger in ontvangst

Op 19 september zijn tijdens conferentieen showcasefestival Buma NL in Den Bosch de Buma NL Awards 2013 ­uit­gereikt. De awards gingen naar de volgende artiesten: Beste Zanger: Django Wagner Beste Zangeres: Glennis Grace Beste Auteur: Waylon van der Heijden Grootste Talent: Henk Bernard Beste Videoclip: René Froger - Daar Sta Je Dan Beste Live Act: Jannes Life Time Achievement Award: André Hazes

De conferentie van Buma NL 2013 richtte zich op de nieuwste ontwikke­ lingen en de kansen die die bieden voor de sector. Tijdens het trade-dinner zijn de Buma NL vakprijzen uitgereikt. Boekingsbureau Jan Vis ontving de award in de categorie Beste Boeker, en regionale radiogoeroe Nico Silvius die in de ­categorie Media. Will Page ontving namens Spotify de award voor Beste Retailer.

Rob du Bois overleden Op 29 augustus is Rob du Bois overleden, op 79-jarige leeftijd. Bij Buma/ Stemra was hij hoofd van de juridische afdeling en lid van de Vaste Commissie Plagiaat. In zijn hoedanigheid van componist was hij ook bestuurslid van Stichting Gaudeamus.

Sander Baks

Liefhebbers van hedendaags klassiek zal het niet zijn ontgaan dat, na vijf jaar, het evenement Toonzetters dit jaar geen doorgang meer heeft gevonden. Dit heeft verschillende redenen, waaronder het weg­vallen van een aantal financiële bijdragen, maar ook de te geringe aandacht die het evenement vestigde (door gebrek aan pr-matige spin-offs) op het talent onder de hedendaags klassieke componisten die Nederland rijk is.

Dat kan anders. Dat moet anders. Er moet en zal een breder publiek zijn en gevonden worden voor al dat moois dat gecomponeerd wordt door onze leden.

Eind oktober zal Buma Cultuur bekend maken hoe we dit denken te gaan doen.

Maar om alvast een tipje van de sluier op te lichten: een eenmalig evenement wordt het niet. Denk meer aan een prominente ambassadeur van het genre, die de ­aandacht vestigt op hedendaags klassiek, op het talent dat in ruime mate in heel Nederland aanwezig is. Iemand die ervoor zorgt dat deze jonge, talentvolle, nieuwe generatie het hele jaar door de ruimte krijgt op de geijkte kanalen, maar ook zorg draagt voor media-aandacht in minder voor de hand liggende media.

Want we hebben het over het genre dat – al helemaal door het wegvallen van veel overheidssteun – niet de aandacht en ondersteuning krijgt die het verdient. Met grote componisten wiens werk al jaren gespeeld wordt op de meest prestigieuze plekken wereldwijd, zullen we er inventief en actief voor moeten zorgen dat dit genre in leven kan blijven. Want zonder nieuw publiek geen levende muziek.

Winnaars Buma NL Awards

releases Eefje de Visser - Het is (Eefjes Platenmaatschappijtje) Tegen de kleinkunst aanleunende, dromerige popliedjes met fijne melodieën en inventieve teksten: Eefje de Visser is er een meester in.

Randal Corsen - Symbiosis (Challenge) Na het schrijven van Katibu di Shon, de eerste Curaçaose opera, móest hij weer even naar zijn latin-gelardeerde jazz terug. Pianist Randal Corsen vliegt virtuoos over de toetsen in zijn kwartet.

The Charm The Fury - A Shade of My Former Self (Listenable) Deze Amsterdamse band schitterde in mei van dit jaar op Buma ROCKS! en debuteert nu overtuigend op een Frans label.

Metalcore met Caroline Westendorp als brulboei.

Dirk Scheele - De Liedjesspeeltuin (Universal) Met of zonder zijn Liedjesband is Dirk Scheele een vaste waarde in de kinderpopmuziek. Deze 4cd-set bevat de eerste albums van de voormalige muziektherapeut, bedoeld voor de allerkleinsten.

Blokkade The Pirate Bay effectief The Pirate Bay was vorig jaar bij gerechtelijke uitspraak op in­ stigatie van Stichting Brein geblokkeerd.

Onderzoekers van onder meer de Universiteit van Amsterdam concluderen na onderzoek dat het down­ loaden van illegaal materiaal op het internet toegenomen is sinds de blokkade van The Pirate Bay. Daar verbinden ze de conclusie aan dat de blokkade van de Pirate Bay niet succesvol zou zijn. Voor Buma/Stemra is juist ge­ bleken dat de blokkade van The Pirate Bay zeer succesvol is. Sinds het blokkeren van The Pirate Bay is het Nederlandse bezoek aan de website met 80 procent gedaald. Dit is inclusief alle omzeilingen die er op het internet te vinden zijn. Dat een groot gedeelte

van deze bezoekers ver­volgens op zoek gaat naar andere illegale alternatieven toont juist aan hoe succesvol de blokkade is, en hoe belangrijk het is dat Stichting Brein zijn werk voortzet en andere sites ook laat blokkeren.

Ook blijft Buma/Stemra erop aandringen dat de internet service providers en de overheid hun verantwoordelijkheid nemen voor deze massale schending van rechten van muziekauteurs en muziek­uitgevers. Buma/Stemra heeft overeenkomsten met alle grote platforms die op internet muziek laten horen afgesloten. Zij dragen een gedeelte van de omzet die ze maken dankzij het werk van componisten, tekstschrijvers en uit­gevers ook weer aan hen af.

JP Den Tex - Storyteller, Live at Le Perron (Cavalier) Fans en volgers van singer-songwriter Den Tex stelden via een Facebookstemming de setlijst samen voor zijn optreden in het Amsterdamse Le Perron. Een akoestische en sterke Best of.

Anneke van Giersbergen - Drive (Pias) Op dit nieuwe bandalbum van Anneke van Giersbergen maakt het niet uit of ze intieme ballades of euforische stadionrock zingt; haar sprankelende stem is uit duizenden herkenbaar.

NO blues - Kind of NO blues (V2) Arabica is een bijzondere combinatie van americana en Arabische muziek, en NO blues is er al jaren meester in. Ze komen nu met een dubbelaar, één studio-cd en één live-cd.

The Ploctones - Ploc (Challenge) Gitarist Anton Goudsmit wijdt zich na jarenlange ontembare dienst aan New Cool Collective, nu volledig aan zijn eigen Ploctones.

Spitsvondig en intens, zo klinkt de jazz op dit vierde album.

Baskerville - Strongroom (Pias) Producers met een bandmentaliteit, zo omschrijf je het Haarlemse elektronische indiepopduo Baskerville. Strongroom doet niet onder voor succesdebuut Disco Biscuits uit 2011.

Giovanca - Satellite Love (Dox) De jazzy funk- en soulsongs hebben een vintage vibe op dit pittige derde album van de Amsterdamse Giovanca Ostiana.

Muziekindustrie groeit weer Het was eind augustus Omzet muziekindustrie in miljoenen euro’s opeens in alle media ver­ 60 tegenwoordigd: de muziek­ 58,1 57 50 industrie had voor het eerst in vele jaren geplust. De 40 41,8 NVPI had de cijfers naar 30 34,1 buiten gebracht van het 20 24 eerste halfjaar 2013 ten op15,2 10 zichte van dezelfde periode een jaar eerder. Meest 0 Fysiek Digitaal Totaal opvallende feit: de omzet 1ste halfjaar 2012 1ste halfjaar 2013 uit ‘digitaal’ neemt enorm snel toe, en vormt inmiddels bijna 42 procent van de totale omzet van de muziek­industrie. De opbrengsten uit streaming van diensten als Spotify en Deezer zijn maar liefst 131 procent gestegen, van 6,8 miljoen euro naar 15,7 miljoen. Die toe­name van maar liefst 8,9 miljoen euro (uit abonnementen en advertenties) staat tegenover een voortgaande daling van de fysieke verkopen van 7,7 miljoen, ofwel 18,4 procent. Uiteindelijk leiden die cijfers tot de conclusie dat de omzet van de muziekindustrie 1,9 procent gegroeid is.

Kees van der Hoeven, CEO Universal Music en voorzitter van NVPI Audio: “Het is goed nieuws dat na 12 jaar de weg naar boven gevonden is. De consument heeft duidelijk streamingdiensten omarmd. Maar ook de fysieke verkopen zijn nog van groot belang, en we zijn daarom blij met de doorstart van Fame en Free Record Shop.”

Paul Solleveld, directeur NVPI: “De combinatie van gebruiksvriendelijke, betaal­ bare diensten en effectieve handhaving tegen illegaal aanbod is essentieel voor de muziekmarkt, om investeringen in de business en in nieuw talent mogelijk te blijven maken.”

najaar 2013 buma•stemra magazine

11

buma•stemra magazine update

ICE en Buma/Stemra Buma/Stemra gaat Europees samenwerken op het gebied van muziekdatabeheer. In het interview met COO Jolanda van de Kamer in de vorige editie van Buma Stemra Magazine werd er al uitgebreid over bericht. Nu is het zover: Buma/Stemra heeft een overeenkomst getekend voor vijf jaar met de Zweedse organisatie International Copyright Enterprise (ICE). ICE gaat voor Buma/Stemra de copyright­ gegevens van muziek verwerken en beheren voor alle muziek die Buma/Stemra vertegenwoordigt, zowel nationaal als internationaal.

Deze copyrightgegevens hebben auteursrechtenorganisaties nodig om het geld dat zij incasseren voor muziekgebruik te kunnen ver-

delen over de juiste componisten, tekstschrijvers en uitgevers.

Buma/Stemra treedt hiermee in de voetsporen van STIM (Zweden) en PRS (Engeland), die de eigenaren zijn van ICE en al langer met het systeem werken. Verwacht wordt dat op korte termijn meerdere auteursrechtenorganisaties een samenwerking met ICE aangaan. Waar in het verleden auteursrechtenorganisaties af­ zonderlijke databases hadden waar copyrightinformatie in wordt bewaard, gaat dit nu voor een aantal landen gezamenlijk ge­regeld worden. Hierdoor wordt er een grote efficiency- en kwaliteitsslag gemaakt. Door de samen­werking hoeven auteurs­ rechten­organisaties niet meer

Carsten Dragmann, CEO van ICE, en Hein van der Ree

afzonderlijk gegevens in te voeren in een database en te beheren,

- advertentie -

12

buma•stemra magazine najaar 2013

maar wordt dit centraal door ICE geregeld.

Winnaars Edison Klassiek 2013 Reinbert de Leeuw is de eerste van een reeks winnaars die een Edison Klassiek in ontvangst mocht nemen. Hij deed dit tijdens het tweedaagse Festival Reinbert in Den Haag, ter gelegenheid van zijn 75ste verjaardag. Binnenkort worden in het VPRO tv-programma Vrije Geluiden de overige Edisons uitgereikt.

Reinbert de Leeuw kreeg de Edison voor zijn uitvoering op piano van Via Crucis van Liszt met het Nederlands Kamerkoor. Een van de Edisons ging naar het Van Baerle Trio, die als enige winnaars een Nederlands werk op hun album hebben uitgevoerd: Ackermusic van Theo Loevendie, te vinden op de cd Piano Trios.

- advertentie -

Music Academy Award voor Free Beer In de finale van het tv-programma Music Academy heeft de schoolband Free Beer de Buma Music Academy Award gewonnen. De vakjury, bestaande uit Eric van Tijn, Martin Buitenhuis (Van Dik Hout) en Sharon Doorson, heeft Free Beer uitgeroepen tot de beste schoolband van 2013.

In het tv-programma Music Academy, uitgezonden door de AVRO, werden zes schoolbands gevolgd die met hun pop-, rock- of hardrockmuziek meededen aan de muziekwedstrijd onder scholen. Zij werden tijdens het Music Camp door grote namen uit de muziekwereld, zoals Unorthodox, Kensington, Ben Saunders, Charly Luske en Niels Geusebroek klaargestoomd om op te treden als professionals.

Deze zes schoolbands zijn gekozen uit duizenden schoolbandjes – van jongeren in de leeftijd van 13 tot en met 16 jaar – die zich hadden opgegeven voor Buma Music Academy.

Het tv-programma Music Academy is onderdeel van Buma Music Academy. De Buma Music Academy is een unieke manier om op school met muziek bezig te zijn. Een klein jaar doen jongeren uit klas 2 tot en met 4 van de middelbare school mee aan een project waarbij ze kennis maken met alle facetten van de muziekwereld. Niet alleen het maken van muziek, de promotie ervan en het vormen van een band komen aan bod, maar ook het schrijven van een liedje en het managen van een band. Afgelopen schooljaar is het lesprogramma op meer dan vijftig scholen van start gegaan. Voor het schooljaar 2013-2014 hebben zich al honderd scholen aangemeld. www.bumamusicacademy.nl

najaar 2013 buma•stemra magazine

13

n profiel

Edgar Burgos stelt albumreeks samen

La Rouge

Surinaamse muziek­gesch Platenlabel Top Notch documenteert met een albumreeks de ontwikkeling van de Surinaamse muziek. “Hoognodig”, aldus Top Notch, dat van origine een hiphopplatenlabel is. Nummers van artiesten als Trafassi en Lieve Hugo hebben immers de basis gelegd voor de hedendaagse urbanartiesten. - door Miranda Fieret

Z

odra je in Suriname bent, klinkt het ritme van Suriname op elke hoek van de straat. Bij de kapper, het buurtrestaurant: overal staat wel een Surinaams plaatje op. Krakend uit vervlogen tijden, of gekopieerd. Want naast een rijke muziekcultuur heeft Suriname ook een bijzonder vrije interpretatie van muziekverspreiding.

Cassettebandjes gingen van hand tot hand, muziek vond zo haar weg door het land en ging ook naar Nederland.

De Surinaamse muziek heeft een duidelijke stempel gedrukt op de hedendaagse Nederlandse urban. Kijk maar naar Damaru die met Tuintje in Mijn Hart zowel Surinaams als Nederlands publiek bereikte.

Platenlabel Top Notch gaat daarom terug naar de oorsprong. Het van origine

14

buma•stemra magazine najaar 2013

Trafassi

foto Hans Speekenbrink

Edgar Burgos: “Door dit project leer ik een wijze les: documenteer álles”

hiphopplatenlabel documenteert onder de naam Sranan Gowtu (Surinaams goud) de levensloop en ontwikkeling van de Surinaamse muziek in een albumreeks.

De eerste release van Sranan Gowtu bevat evergreens van onder anderen Max Woiski, Lieve Hugo, Happy Boys, Master Blaster, Trafassi, Aptijt en La Rouge.

Inmiddels zijn er ook verzamelaars uitgekomen van Lieve Hugo en Max Nijman. Nu is Trafassi de eerstvolgende die een eigen cd in de serie krijgt. Edgar Burgos, leadzanger van Trafassi, is nauw betrokken bij het project. “Ik werd door Top Notch benaderd om een boek te schrijven over de Surinaamse muziekgeschiedenis. Maar na een aantal gesprekken vroeg Kees de Koning, eigenaar van Top Notch, of ik een albumreeks wilde samenstellen.”

Edgar Burgos (1953) was als jongetje van tien jaar al actief met muziek bezig.

Zo zong hij in een kerkkoor. “Mijn hele

leven is verweven met Surinaamse muziek.

Ik ben daarom chronologisch te werk gegaan en begonnen bij de artiesten die me altijd zijn bijgebleven. Big Jones bijvoorbeeld. Ik zie hem bij het busstation op zijn quatro spelen. Ook neuriede mijn moeder de liedjes van de toen immens populaire Max Woiski tijdens de was.”

Lieve Hugo In de periode voor de onafhankelijkheid vertrok Burgos op 20 september 1975 naar Nederland. “Lieve Hugo was mijn neef en ik bewonderde hem om zijn manier van muziek maken. Ik weet nog dat hij met zijn optreden op het Holland Festival heel Het Concertgebouw op zijn grondvesten doen schudden. Toen mijn neef overleed, werd ik gevraagd hem te vervangen als zanger van The Happy Boys. Het is heel bijzonder om met een groep te werken die je vroeger bewonderde.” Lieve Hugo is de koning van de kaseko, een muziekstroming die dankzij hem veel bekendheid kreeg.

Trafassi

Master Blaster

De Surinaamse Vrolijke Jeugd

Aptijt

Iwan Esseboom

iedenis op Top Notch Lieve Hugo

Max Woiski Jr. (met gitaar)

Damaru

Max Woiski Sr. (midden)

The Mighty Botai

Het verzamelalbum Lieve Hugo, Blaka Rosoe, geeft inzicht in hoe kaseko zich heeft ontwikkeld. Lieve Hugo heeft onder zijn echte naam de composities keurig geregistreerd. “Door dit project leer ik een wijze les: documenteer álles.

Zo was het bijvoorbeeld moeilijk te achterhalen bij wie de rechten lagen van de nummers van Ewald Krolis. Bovendien staat veel Surinaamse muziek uit de jaren vijftig en zestig op platen. Dat raakt in de vergetelheid.” Het wordt tijd om te digitaliseren, vinden Burgos en Top Notch. Vooral nu alles via kanalen als Spotify en iTunes wordt gedownload.

voor Burgos. Hij kreeg ook te maken met een veranderde tijdgeest. Burgos: “Vlak voor de releaseparty van Sranan Gowtu werd me gevraagd om het nummer Ala Pikin Nengre van Big Jones niet te zingen. Jones zingt over ‘negers’ en dat zou racistisch zijn, maar ‘pikin nengre’ betekende toen in het Surinaams kind.

Er werd voorbijgegaan aan het feit dat het gemaakt was in de jaren vijftig.

Toen heerste er nog helemaal niet zo’n taboe op het woord. Als mensen echt luisteren, merken ze snel genoeg dat het daar niet om draait. Ala Pikin Nengre is een oproep aan alle kinderen om naar de grote stad te gaan. Dáár kun je leren, dáár kun je verder komen. Moeten we zo’n lied nou ineens verbieden? Ik dacht het niet. Daarom opende ik de show juist met dit nummer.” 

Tijdgeest Niet alleen het uitzoeken van al dat Surinaamse goud was een lastige taak

Tracklisting Sranan Gowtu (Surinaams goud) 1. Max Woiski Sr. - B.B. met R. (Bruine bonen met rijst) 2. Big Jones - Ala Pikin Nengre 3. Max Woiski Jr. - Je Bent Nog Niet Gelukkig met een Mooie Vrouw 4. Lieve Hugo - Blaka Rosoe 5. The Mighty Botai - Blanke Meid 6. De Surinaamse Vrolijke Jeugd - Sranang Gron Tron Gotoe Noja 7. Max Nijman - Adjossi 8. Happy Boys - Kronto 9. Iwan Esseboom and the Funmasters - Wittie Visie 10. The Twinkle Stars - Jerusalem 11. Master Blaster - Als Je Mij een Vingertje Wijst 12. Trafassi - Wasmasjien 13. Sukru Sani - Pompo Lollie 14. Papa Touwtjie - Soor Mie Oenoe Hand (Gangster) 15. Aptijt - Boeke 16. La Rouge - Als Je Weet Wat Je Doet (ft. QF & RMXCRW) 17. Damaru - Mi Rowsu Inmiddels ook uitgekomen Lieve Hugo - Blaka Rosoe Max Nijman - Best of

Kaseko Kaseko is Surinaamse dansmuziek, voortgekomen uit de traditionele Surinaams-Creoolse kawina, zoals die sinds begin negentienhonderd door Creoolse straatmuzikanten in Paramaribo wordt gespeeld.

Er werden twee elementen van de kawina overgenomen: de vraag-en-antwoordzang en het gebruik van percussie-instrumenten. Het belangrijkste percussie-instrument is de skratjie dron, bestaande uit een grote trom met een bekken erop, die het basisritme aangeeft. De naam betekent letterlijk schraag, wat komt doordat hij meestal liggend op een houten rekje wordt bespeeld.

In de jaren twintig tot veertig ging men onder invloed van de New Orleans Jazz bij Surinaamse volksmelodieën simultaan improviseren op koperen

blaasinstrumenten. Het typerende roffelpatroon op de snaartrommel werd gecontrasteerd door losse, variërende slagen op de bassdrum. Deze bigi pokoemuziek werd op volkse dansfeesten ook gespeeld door leden van de Militaire Kapel buiten diensttijd.

Na de Tweede Wereldoorlog werd de muziekvorm sterk beïnvloed door de Latijns-Amerikaanse muziek en de calypso, wat resulteerde in een nieuwe Surinaamse muzieksoort die kaseko werd genoemd en snel populair werd. De percussie-instrumenten werden door de invloed van rock- en popmuziek aangevuld met westerse instrumenten uit de popmuziek, zoals de elektrische gitaar, de basgitaar en het drumstel. Ook nam het gebruik van het elektrisch orgel toe.

najaar 2013 buma•stemra magazine

15

n tribute interview xxx

Jaap Reedijk

Meester

16

buma•stemra magazine najaar 2013

Maarten van Roozendaal (1962-2013)

in dubbele lagen Op 1 juli overleed zanger, auteur en theatermaker Maarten van Roozendaal. Zijn vroege dood – hij was pas 51 – maakte veel los. We spraken met drie muzikanten die veel met hem werkten: zangeres Beatrice van der Poel, gitarist Marcel de Groot en contrabassist Egon Kracht. - door Jan van der Plas

M

aarten van Roozendaal is winnaar van onder meer een Annie M.G. Schmidtprijs, een Wim Sonneveldprijs, een Buma Zilveren Harp en een Poelifinario. Met hem ging een mooi, rauw en vooral eigen geluid verloren voor de Nederlandse muziek. Hij was volledig autodidact, vertelt Egon Kracht, die hem sinds 1998 in vrijwel al zijn voorstellingen begeleidde. “Dat gold voor alles, want hij heeft geen school afgemaakt.

Hij zat op vier middelbare scholen, maar werd overal vanaf getrapt. Ook als muzikant heeft hij nooit les gehad. Hij wist weinig van muziektheorie, maar hij wist wel precies wat hij wilde. Daar was hij ook heel uitgesproken in. Zo had hij een duidelijke opvatting over hoe je een lied moet zingen. Je inleven vond hij maar onzin. Je moet het technisch goed doen, vond hij. Dan komt het over.”

Voor Beatrice van der Poel schreef Maarten het lied Oude Liefde Stinkt. Samen zongen ze ook het duet Langzaam Los. “Het schrijven ging hem niet gemakkelijk af, integendeel. Hij had een hok in de tuin en als er weer een voorstelling gepland stond, sloot hij zichzelf op.

Dat was een hel, want hij kon zichzelf enorm opfokken. Hij was altijd onzeker of Eva (Bauknecht; red.), zijn vrouw en regisseuse, het wel goed genoeg zou vinden. Maar dat getob leverde wel de mooiste zinnen op. Hij was een meester in dubbele lagen. Zo’n zin als ‘het leed is te lang geleden’, dat is briljant.”

Egon Kracht: “Hij wist precies wat hij wilde”

Zorgvuldig geconstrueerd Die precisie is kenmerkend voor Van Roozendaal, vindt ook Marcel de Groot, die hem in een aantal voorstellingen op gitaar begeleidde. “Wat je zag was honderd procent energie. Maar wat hij op het podium te vertellen had, was altijd zorgvuldig geconstrueerd. In zijn teksten was hij ongelooflijk precies. Hij zou nooit de klemtoon op een verkeerde plek leggen. Ook met zaken als de setopbouw was hij heel secuur bezig. En als het eenmaal stond, dan week hij er ook niet meer van af.”

Van beide werelden Van Roozendaal speelde in de theaters, waardoor zijn werk min of meer automatisch werd gezien als kleinkunst. Zelf zag hij dat anders. Egon Kracht: “Hij had wel veel met oude theatermuziek: Louis Davids, Dirk Witte, en ook latere mannen als Ramses Shaffy en Bram Vermeulen.

Maar hij zag zichzelf ook in de traditie van Randy Newman, Lou Reed, Tom Waits en Bob Dylan. Hij had van beide werelden wat.”

Discografie Nacht (1995) Adem Uit (1997) Kerstmis in April (1999) Tijdelijk Tekort Aan Chronisch Geluk (2005) Verzamelt Werk (2005) Barmhart (2006) Het Wilde Westen (2008) En Noem Het Maar Vrienden (2009) En Noem Het Maar Vrienden / In Levende Lijve (2010) Heimwee naar de hemel (2011) De Gemene Deler (boek-cd 2013)

Het einde kwam vroeg, maar niet onverwachts. Kracht: “Maarten heeft nog de kans gehad om het boek Om Te Janken Zo Mooi en de verzamel-cd Dag samen te stellen. Kanker is een rotziekte, maar je kunt tenminste nog wel tegen elkaar zeggen wat je te zeggen hebt. Ik heb hem de laatste maanden nog veel kunnen zien en daar ben ik blij om.” 

Marcel de Groot: “In zijn teksten was hij ongelooflijk precies”

“Ik kende hem niet persoonlijk, maar bewonderde hem van afstand”, vertelt Maaike Ouboter (21), de singer-songwriter die op het moment dat het overlijden van Van Roozendaal bekend werd gemaakt, juist op tv was met haar ode Maarten.

“Ik heb zijn werk leren kennen via vrienden op de toneelschool. Ook mijn buurjongen was fan van hem, zo kwam ik eraan. Ik ken alleen zijn platen en de filmpjes op YouTube.

Ik had kaarten voor zijn optreden in De Kleine Komedie, maar dat werd door zijn ziekte afgelast.

“Wat me zo aanspreekt is die rauwheid. Niet alles in het leven is mooi, maar hij heeft oog voor het mooie in het lelijke. En dat kon hij met simpele woorden heel mooi zeggen. Het heeft een soort puurheid die heel echt aanvoelt.”



najaar 2013 buma•stemra magazine

17

n interview

Bram Stadhouders & Nederlands Kamerkoor

De improvisator componeert Henosis Met zijn kloeke, bijna van A tot Z in noten uitgeschreven compositie Henosis voor gitaar en kamerkoor verraste Bram Stadhouders tijdens het openingsconcert van North Sea Jazz in 2012 vriend en vijand. Het werk is nu uit op cd en is komend seizoen op diverse podia te horen. - door Peter van Amstel

T

oen begin augustus de cd met zijn stoere en veel­ge­prezen compositie Henosis bij Challenge Records klaar lag voor distributie, zette componist Bram Stadhouders een filmpje op YouTube waarin hij breekbare muziek van Johann Sebastian Bach speelt. Op piano.

Adagio, langzaam en gedragen, dat is Bachs voorschrift hier. Wat goed uitkomt, want Stadhouders’ vingervlugheid en volkomen speelgemak betreffen de gitaar. Toen hij, zoon van twee muziekdocenten, zes jaar oud was, koos Bram niet voor moeders piano maar voor vaders gitaar. “Het had net zo goed andersom kunnen zijn”, zegt hij met een zachte glimlach, “het maakte mij niet veel uit.”

Willekeur of niet, Bram Stadhouders ontpopte zich als natuurtalent op de gitaar en, eenmaal flink gevorderd, ontdekte hij daarnaast de laptop als klankbron en effectgenerator. Bijna alle muziek die hij speelt, bedenkt hij zelf.

“De natuur is mijn inspiratie”, zegt Stadhouders, en inderdaad, veel van zijn stukken zijn geïmproviseerde soundscapes, warmbloedige sfeerschilderingen. Als hij andermans muziek

18

buma•stemra magazine najaar 2013

speelt, buiten de schijnwerpers van concertzalen, jazzclubs en festivals, is dat niet zelden die van Bach, de oude meester van melodie en variatie, van harmonie en contrapunt. Goed voor de vingers. Maar ook omdat het muziek is waarover goed is nagedacht, over iedere neergeschreven noot, die pas wordt uitgevoerd als alles perfect in orde is. Meer in die richting werken, dat wil improvisator Bram Stadhouders inmiddels ook.

ring van zijn muziek, vrije improvisatie, maar dan wel afgezet tegen weelderige klankvelden uit de laptop. Al dan niet aangevuld met percussie door – vaak – Onno Govaert of – soms – een andere vindingrijke drummer, en eventueel gecombineerd met keyboard, stem en blazers. Heel wat van zijn muziek bracht hij uit op cd. Vanaf 2004 verschenen er 

Uitvoering Henosis met Nederlands Kamerkoor

Tilburg en de buitenwereld Tilburg is zijn stad. Stadhouders werd er in 1987 geboren, ging er naar school, leerde er gitaarspelen van zijn vader, speelde er van jongs af aan op jazzpodium Paradox, in café De Voortuin, op wereldmuziekfestival Mundial en het experimentele kunstenfestival Incubate. Hij woont er in een onopvallende buitenwijk in een huis met een ruime benedenverdieping. Gitaren in de hoeken, een elektronische piano tegen de muur, op de eettafel zijn laptop.

“Dat is eigenlijk alles wat ik nodig heb”, zegt Stadhouders, “veel van mijn ideeën ontstaan hier, in de huiskamer.”

Freejazz is misschien de beste type-

“De natuur is mijn inspiratie”

Mark van Schaick

najaar 2013 buma•stemra magazine

19

n interview Bram Stadhouders

 een stuk of tien, vaak op zijn eigen label Brammetje. En op YouTube speelt hij als behendig klassiek gitarist de muziek van Bach.

Klassiek, jazz, world In Stadhouders brein waart om te beginnen de Amerikaanse gitaarheld Pat Metheny rond, de man van stuwende, extroverte bandmuziek à la Zawinul.

“Mijn vader zette een keer Metheny’s video More Travels op met het nummer Have You Heard. Ik was vijftien en vond dat helemaal geweldig. Ineens snapte ik hoe jazz in elkaar zat.” Al luisterend naar de Concertzender ontdekt hij altijd weer onverwachte nieuwe klanken, “laatst nog Hawaiiaanse muziek”, en meespelend in het World Orchestra van de Poolse saxofonist Grzech Piotrowsk zat hij tussen de wonderlijkste musici van wereldniveau.

Op eigen initiatief trad hij op met de

explosieve Amerikaanse jazzdrummer Jim Black en de geheimzinnige Noorse stemkunstenares Sidsel Endresen. Hij tourde langs toonaangevende podia en festivals, eerst in Nederland, daarna in Noorwegen en Polen, Duitsland en de Verenigde Staten. Maar van die weelde aan indrukken hoor je maar zelden iets direct herkenbaars terug in zijn muziek.

Klanklandschappen Nu goed, vroeger wat meer dan nu.

Op zijn cd Improvisations in Holland uit 2004 duiken een Indiase tabla, een speelgoedpianootje en een citaat uit Bourrée van Bach op. Op zijn eerste solocd, Glasba uit 2007, klinkt in Viderunt naar middeleeuws voorbeeld een basismelodie op de synthesizer, geïmiteerd en versierd op de hoge gitaarsnaren. En nu en dan speelt Stadhouders min of meer traceerbare vingervlugge jazzy, poppy of barokke rifjes. Maar meestal

“Denk aan een berg, een bloemenwei, een kabbelende rivier”

20

buma•stemra magazine najaar 2013

Concerten Henosis 9 november: November Music Festival, ’s-Hertogenbosch 25 februari 2014: Rasa, Utrecht 27 februari: Plaza Futura, Eindhoven 28 februari: Zeeuwse Concertzaal, Middelburg 1 maart: Paradox, Tilburg 6 april: Wroclaw, Polen 27 april: Muziekgebouw aan ’t IJ, Amsterdam

zitten vormen en technieken, jazz- en rockstijlen, impressies uit de wereld­ muziek verstopt in geïmproviseerde sferische klanklandschappen, opgetrokken uit bewerkte en pure gitaarklanken, uit samples van onweer en regengeruis, van zingende vogels en mensenstemmen.

En, niet te vergeten, de al even sfeervolle bijdragen van zijn medemuzikanten.

Geen ritme vaak, zelden een herken­ bare puls, geen harmonische ontwikkeling, nauwelijks klip-en-klare melodieën.

Bram Stadhouders creëert sfeer.

“Vooraf met elkaar inspelen hoeft ook niet per se”, legt hij zijn manier van werken uit. “Als ik zelf maar goed in mijn hoofd heb wat ik wil, dan volgen de anderen vanzelf. Wel kies ik natuurlijk mensen van wie ik voel dat zij bij me passen.” Zoals drummer Onno Govaert en, in de jaren 2008-2010, de muzikanten van zijn zespersoonsformatie Korps. “Voor Korps zette ik hooguit wat minimale dingen op papier, een paar melodielijnen misschien, meer niet. De toonsoort, en soms een basisstructuur.

En voor de drummer eigenlijk niks, die deed ik gewoon wat voor. Boven het stuk schreef ik welke sfeer ik wilde oproepen: denk aan een berg, een bloemenwei, een kabbelende rivier. Of ik liet de band op elke tel een willekeurige noot spelen.

Dan kreeg je vanzelf iets moois.”

Ook met Jim Black en Sidsel Endresen stapte Stadhouders onvoorbereid het podium op, tijdens festival Incubate in 2010. “Die eerste twee concerten – ik geloof dat ik nog nooit zo sterk in het nu ben geweest, zeg maar. Totaal gefocust, in een soort flow, ik was een soort doorgeefluik van het collectief. Bij andere concerten ben ik er wel eens even niet helemaal bij, maar toen wel. Aan een stuk door. Ook omdat ik moest matchen met hun hoge niveau, daardoor ging ik als vanzelf beter spelen.

Die ervaring kan ik nu meenemen naar andere projecten, dat is het mooie, dat ik dat leerde, toen. Het is alsof er een knop is omgezet. Ja, dat mag je wel een mijlpaal noemen.”

Het Nederlands Kamerkoor Maar collectief navigeren op basis van intuïtie, durf en inlevingsvermogen, daarmee kun je bij het chique Nederlands Kamerkoor niet aankomen.

Dus toen het North Sea Jazz Festival Stadhouders vroeg de openings­ composities voor 2012 te schrijven, en Muziek­lab Brabant hem adviseerde om, als hij dan toch ‘iets met zangers’ wilde doen, hij het Nederlandse Kamerkoor maar moest benaderen (“ik dacht zelf aan een studentenkoor

Discografie Henosis, Bram Stadhouders & Netherlands Chamber Choir (2013; Challenge) Bell Time, met Sidsel Endresen en Jim Black (2011; Muzieklab Brabant) Blad (2010; Beluga Records) Enderra, met Onno Govaert (2008; Brammetje Records) Glasba, solo-cd (2007; Brammetje) Improvisations in Holland (2004; Brammetje)

of zo”), was dat wel even wennen.

“Ik kwam in een totaal ander circuit terecht, in de wereld van de gecomponeerde muziek: op bezoek bij een directeur in een groot kantoor aan het Damrak in Amsterdam. Maar de dirigent bleek een heel leuke, normale man.”

Stadhouders had inmiddels een jaar aan zijn stuk gewerkt. Met behulp van keyboard, laptop en gitaar genereerde hij de ideeën die hij uitwerkte en bijschaafde tot bruikbare ensemblemuziek. “Ik voelde me niet echt een componist, alles ontstond uit improvisatie.

Voor het koor schreef ik als voor een keyboard: klankvelden en bijna nooit echte melodieën. Vooraf wist ik wel ongeveer wanneer ik bepaalde sferen, verschillende emoties of zekere ritmes wilde laten horen, en daarmee begon ik gewoon. Die sferen plaatste ik dan zo in het geheel dat ze elkaar op een logische manier opvolgden.”

Voor het eerst in zijn carrière presenteerde Stadhouders een volledig uitgeschreven partituur voor acht stemmen aan zijn musici, een professioneel muziekgezelschap dat nog nooit had gewerkt met een improvisatietrio met gitaar en laptops, keyboard en bas­ gitaar: Henosis, een negendelig werk van ruim een uur, de apotheose van tien jaar experimenteren, een verzameling

soundscapes met de intensiteit van een vulkaanuitbarsting, een ongeremd expressief klankenfestijn met daverende climaxen, op het bombastische af.

Componist worden Stadhouders is natuurlijk blij met het meer dan enthousiaste onthaal van Henosis door podiumprogrammeurs, pers en publiek, maar vooral met zijn nieuwe aanpak: noten schrijven. “Mijn volgende stuk is een duo voor gitaar en zang. Ik speel nog altijd met de laptop en de gitaar om ideeën op te doen, maar ik schrijf nu de gitaarpartij helemaal op. En dan de zang­ lijnen. Die leid ik ook weer af van improvisaties, maar nu ik werk ik ze veel gedetailleerder uit.” Hij denkt aan het grondig uitdiepen van samenklanken, aan melodielijnen, aan frisse snelle passages, aan contrapunt. Onlangs ontdekte Stadhouders het doorwrochte raffinement in de orkestraties van Michel van der A, het breekbare filigraan in de spectrale muziek van Peter Adriaansz, het feilloze spel met elektronica van Yannis Kyriakides.

De naam John Adams valt, Messiaen.

En Bach. “Ik ben aan het onderzoeken hoe ik meer een componist kan worden.” 

najaar 2013 buma•stemra magazine

21

n Buma evenement

Buma 100 jaar evenementen

Kleinkunst gevierd Buma is 100 jaar geleden opgericht. Om het jubileum luister bij te zetten organiseert Buma dit jaar zeven evenementen. Op deze pagina’s een fotoverslag van het Buma Kleinkunst Event dat 22 juni in het Haagse Diligentia plaatsvond.

Wieteke van Dort weet de scheidslijn tussen humor en ernst altijd naadloos te treffen, deze avond met Den Haag, Den Haag, De Weduwe van Indië Ben Jij. Een van de hoogtepunten van de avond was de bloedstollende uitvoering door Liesbeth List van Zing, Vecht, Huil, Bid, Lach, Werk en Bewonder van Ramses Shaffy.

Het jonge talentvolle trio Zazi bracht een medley van nummers van overleden winnaars van de Buma Gouden Harp, zoals Lennart Nijgh, Harry Bannink, Annie M.G. Schmidt en Jules de Corte.

Inmiddels hebben vijf van de zeven Buma 100 jaar evenementen plaatsgevonden. Naast Kleinkunst ook Jazz, Pop, Dance en Holland.

Binnenkort zijn er nog het Buma Multimedia Event en het Buma Klassiek Event. De evenementen zijn allemaal voor een milde toegangsprijs van € 5,- toegankelijk.

Want behalve vieren, wil Buma ook delen.

Dat doet ze ook door de opbrengst van de ticketverkoop geheel ten goede te laten komen aan de Buma Music Academy, en dus van het muziekonderwijs op Nederlandse basis- en middelbare scholen.

Mike Breeuwer

Bij kleinkunst zijn teksten de leidraad. Maarten van Roozendaal: “Een juiste tekst is geschreven vanuit een gevoel dat je mensen aanvoelt en daardoor weet te raken.” Sanne Wallis de Vries bracht een ontroerende ode aan de toen al ernstig zieke Van Roozendaal.

In 2001 won Erik van Muiswinkel de Annie M.G. Schmidtprijs voor het beste theaterlied. Dit lied over Tibet bracht hij op deze avond nogmaals ten gehore.

22

buma•stemra magazine najaar 2013

Op het Buma Kleinkunst Event trok een parade aan beroemde kleinkunstartiesten voorbij: Claudia de Breij, Erik van Muiswinkel, Sanne Wallis de Vries, Liesbeth List, Theo Nijland, Richard Groenendijk, Jeroen Zijlstra, Louise Korthals, Wieteke van Dort, Jan van Maanen, Zazi & Thijs Maas en Alex Klaassen. Het orkest van Martin van Dijk begeleidde de artiesten.

n feature

Componeren met de computer

Te doen of niet te doen Onder de meer dan tweeëntwintigduizend bij Buma/Stemra aangesloten componisten zijn er een flink aantal die zonder computer componeren. Sommigen principieel, anderen omdat ze de overgang niet durven maken. Voor wie er toch ‘aan’ wil, biedt dit artikel de benodigde ingrediënten. - door Eppo Schaap

E

r zijn nog steeds schrijvers die de typemachine verkiezen boven de tekstverwerker. Zo zijn er ook nog altijd componisten die componeren door partituren met de hand te schrijven. Sommigen doen dat vanuit hun visie en principes, anderen omdat ze de overgang naar de computer niet durven maken. Vanwege de techniek die erbij komt kijken, of omdat ze verwachten dat hun creativiteit gesmoord wordt. Laten we beginnen dit te zeggen: aan de ene kant is de techniek die je nodig hebt in de loop van de jaren veel en veel toegankelijker geworden, en aan de andere kant kan componeren op de computer juist ook hele nieuwe creatieve werelden doen opengaan. In dit artikel schetsen we een overzicht van de mogelijkheden die je als componist, arrangeur of muzikant krijgt als je de computer voor je

laat werken en hem gebruikt als ideeënen registratiecentrale.

Midi Er zijn nog steeds sceptici die bij de combinatie muziek en computer denken aan mechanische en robotachtige muziek met bliepjes en ‘onmenselijke’ geluiden.

Dat was in de jaren zeventig en gedeeltelijk in de jaren tachtig de realiteit, omdat computers toen slechts een fractie konden van wat tegenwoordig mogelijk is.

Met het toepassen van MIDI (Musical Instrument Digital Interface) kwam hier echter verandering in. Midi zorgde ervoor dat de computer zelf geen geluid meer hoefde voort te brengen, maar dat hij elektronische muziekinstrumenten kon aansturen. Vanaf dat moment was een ideale situatie gecreëerd om compositie-ideeën uit te proberen. In de loop

van de jaren zijn elektronische instrumenten ook vrij overtuigend de klanken van akoestische instrumenten en orkestinstrumenten gaan voortbrengen.

Compacte studio Het duurde nog een aantal jaren voordat computers snel genoeg werden om ook op een flexibele manier geluid te kunnen opnemen, net als op een band- of cassetterecorder. Dat kwam op gang in de jaren negentig, althans op een manier die voor de gewone muzikant en componist betaalbaar was. Vandaag de dag kun je met de juiste software op een standaard computer muziek componeren met een combinatie van midi en geluid (audio). Zang kan bijvoorbeeld als audio worden opgenomen, terwijl instrumenten als piano, drums, bas­ gitaar en melodisch slagwerk weer heel 

najaar 2013 buma•stemra magazine

23

n feature Componeren met de computer



goed als midi kunnen worden vastgelegd.

Je kunt een moderne computer dan ook het beste zien als een compacte studio waar je zeer veelzijdig eigen composities mee kunt vastleggen. Het voordeel boven een band- of cassette­ recorder is dat je een veel beter overzicht hebt over de verschillende opnamen die je op verschillende sporen na elkaar (of tegelijk) hebt gemaakt, en dat je die ook achteraf eenvoudiger kunt bewerken, door te knippen, plakken, kopiëren en het geluidsniveau aan te passen.

Naast het vastleggen en afspelen van composities en ideeën in de vorm van midi en audio is er nog iets waar een computer erg goed in is: het opmaken en afdrukken van bladmuziek of tabulatuur. Als een compositie als midi wordt ingespeeld, kunnen daar met de juiste software een partituur en losse partijen van worden gemaakt. Het resultaat kan er zelfs uitzien alsof het handgeschreven is. Programma’s die dit professioneel doen zijn Finale en Sibelius.

Windows en Apple Met zowel een Windows-pc als een Apple Macintosh kun je aan de slag.

De laatste wordt door professionele muzikanten het meest gebruikt, maar met beide systemen zijn goede resultaten te behalen. Als je al een computer hebt is de keus natuurlijk eenvoudig, hoewel een oudere computer vaak minder geschikt is voor het maken van audio-opnamen op meerdere sporen.

Voor het maken van midi-opnamen heb je een zogenaamde controller nodig om muziekpartijen in te spelen. In de meeste gevallen is dit een klavier, maar er bestaan ook gitaar- en blaascontrollers waarmee je midi kunt inspelen.

De meeste controllers hebben tegenwoordig een usb-aansluiting waarmee je ze rechtstreeks op de computer kunt aansluiten, zonder extra apparatuur.

Maar als je een ouder keyboard met midi-aansluiting hebt, moet je hem

via een midi-interface op de computer aansluiten. Midi-interfaces zijn er al vanaf twintig euro.

Audio-interface Voor het maken van audio-opnamen heb je een audio-interface nodig. Deze vertaalt het geluid dat binnenkomt naar digitale audio die de computer kan opslaan en afspelen. Als je zang of akoestische instrumenten wilt opnemen, sluit je een of (voor stereo) meerdere microfoons aan op de audio-interface. De beste kwaliteit die toch betaalbaar blijft bereik je met een zogenaamde grootmembraanmicrofoon. Merken als MXL, AKG en Rode hebben modellen van goede kwaliteit van tussen de honderd en driehonderd euro. Elektrische

Met de juiste software kun je op een standaard computer muziek componeren met een combinatie van midi en audio 24

buma•stemra magazine najaar 2013

gitaren en bassen kunnen vaak rechtstreeks op de audio-interface worden aangesloten. Voor een goede audio-­ interface, waarmee je stereo-opnamen kunt maken, moet je vanaf de honderdvijftig euro reserveren. Er zijn ook gecombineerde audio/midi-interfaces in één behuizing. Die zijn iets duurder.

Ten slotte heb je natuurlijk nog luidsprekers nodig. In de homestudio kan dat via een gewone hifiversterker, en in een audio-interface kun je ook altijd een hoofdtelefoon pluggen. Het is wel raadzaam om niet té goedkope speakers te gebruiken, omdat je dan een vertekend beeld krijgt van de geluidskwaliteit.

Budget Als het zo goedkoop mogelijk moet, kun je besluiten om in eerste instantie voornamelijk met midi te werken. Dat kan ook op een oudere computer, want midi vraagt nauwelijks rekenkracht. Je zou met een computer, een midi-interface en een tweedehands externe midimodule (een instrument zonder toetsen dat alleen midi ontvangt) al complete arrangementen kunnen maken. Voorbeelden van midi-modules zijn de

Roland Sound Canvas, de Roland JV-1080 of JV-2080, en de Yamaha MU90 of MU128.

Een leuk alternatief kan ook de Yamaha CS1x synthesizer zijn. Deze heeft een aanslaggevoelig toetsenbord en een veelzijdige set budgetklanken aan boord, en kun je op Marktplaats vinden voor rond de honderd euro. Je hebt dan je keyboardcontroller om midi in te spelen en de klankbron in één instrument. Er is dan alleen nog een midi-interface nodig, want de CS1x is in de jaren negentig gemaakt en heeft nog geen directe (usb-)aansluiting met de computer.

Je kunt ook nog denken aan een homekeyboard. Een Yamaha PSR280 heeft behoorlijk wat klanken aan boord, een goede pianoklank, een aanslag­gevoelig vijf-octaafs keyboard en in­gebouwde luidsprekers, zodat je direct terughoort wat je via midi hebt in­gespeeld. Ook dit keyboard is voor rond de honderd euro of minder op internet te vinden.

Virtueel instrumentarium Als je iets meer budget beschikbaar hebt, kun je denken aan virtuele instru-

menten in plaats van midi-modules.

Dit zijn instrumenten die volledig als software werken. De geluidskwaliteit is vaak beter dan die van betaalbare midi-modules en je kunt veel meer instellen en combineren. Alles gebeurt hierbij in de computer, dus je hebt wel een redelijk krachtige computer nodig.

Er is heel veel keus in virtuele instrumenten, van zeer realistische drums, bassen, gitaren, toetseninstrumenten en blazers tot complete symfonieorkesten, bigbands en etnische ensembles.

Natuurlijk hangt overal een prijskaartje aan, maar het voordeel van deze werkwijze is dat je gericht de instrumenten kunt kiezen voor de stijl waarin je wilt werken. Een hiphop­producer heeft nu eenmaal andere instrumenten nodig dan een componist van filmmuziek of het Nederlands­talige levenslied.

Het workstation Dan hebben we het nog niet gehad over de belangrijkste software: het digital audio workstation ofwel de daw.

Dat is de software waarmee je opneemt, afspeelt en arrangeert. Hierin kun je dus midi- en audiopartijen

op­nemen, bewerken en afspelen. De in de vorige alinea genoemde virtuele instrumenten werken in deze daw als zogenaamde plug-ins en worden via midi-sporen aangestuurd. De virtuele instrumenten worden als hulpprogramma’s opgeroepen in de daw en alles vormt met elkaar één geheel.

Een ander soort plug-ins in de daw zijn de effecten waarmee je leven brengt in je audio-opnamen. Nagalm, echo en virtuele gitaarversterkers zijn voor de hand liggende voorbeelden hiervan, maar een beetje daw heeft tientallen verschillende effecten om de klank te verfraaien of vervormen. Die kun je niet alleen op je audio-opnamen gebruiken, maar ook op het geluid van de virtuele instrumenten.

Voorbeelden van veelgebruikte daws die ook al vele jaren bestaan en nog steeds verder worden uitgebreid zijn Sonar (alleen Windows-pc), Logic (alleen Apple Mac), Steinberg Cubase, Ableton Live en Propellerhead Reason.

De laatste drie zijn zowel voor Windowspc als Apple Macintosh verkrijgbaar.

Logic en Cubase (de grootste versie) hebben ook uitgebreide mogelijkheden voor het produceren en afdrukken van bladmuziek, maar van Cubase is er ook een veel goedkopere instapversie waar je al heel veel mee kunt.

Dus: Windows of Apple?

Dan hebben we het nog niet gehad over welk type computer je het best kunt kopen. Je hebt grofweg de keuze uit twee systemen: Apple Mac of Windows-pc. We gaan hier niet vertellen wat het beste systeem is – dat komt op hetzelfde neer als zeggen welke auto het beste is. Over het algemeen kun je wel zeggen dat software op Apple-­ computers stabieler werkt, omdat er minder verschillende computerconfiguraties van Apple te koop zijn. Windowspc’s zijn er in honderden soorten en maten. Daar staat tegenover dat je met Apple vaak duurder uit bent en voor alle systeem­updates moet betalen, maar tegelijkertijd kun je met Logic, de meest uitgebreide daw voor Apple, weer relatief op kosten besparen. Apple heeft dit zeer professionele programma onlangs in de uitverkoop gedaan, en het kost nu nog slechts honderdtachtig euro. Voor vergelijkbare, hierboven genoemde daw’s betaal je een veelvoud. 

najaar 2013 buma•stemra magazine

25

n achtergrond

Briefwisseling D66 - Buma/Stemra

Vera Bergkamp schrijft met Hein van der Ree Geachte heer Van der Ree, Allereerst bedankt voor de uitnodiging om in dit magazine een briefwisseling met u aan te gaan. Ik zal me even voor­ stellen aan de lezers: mijn naam is Vera Bergkamp en ik ben woordvoerder voor D66 in de Tweede Kamer, onder andere op het gebied van Kunst en Cultuur.

Ik ben blij met deze portefeuille, om­ dat ik overtuigd ben van het belang van kunst en cultuur voor een samenleving.

D66 vindt een sterke culturele en crea­ tieve sector een essentiële voorwaarde voor een open, zich ontwikkelende en verbonden samenleving. Bovendien heeft cultuur ook economische waarde.

Een bloeiende culturele sector is een reden om ergens te willen wonen en maakt ons land op die manier aantrek­ kelijk voor talenten en bedrijven.

Ik wil me dan ook graag inzetten voor het behouden van een goed ‘cul­ tuurlandschap’ in Nederland. Zo heb ik gepleit voor het verbeteren van de economische positie van de film in Nederland en komt er nu een onder­

26

buma•stemra magazine najaar 2013

zoek naar ‘tax shelters’. Zij aan zij met de SP heb ik me ingezet voor behoud van het Metropole Orkest. Gelukkig met resultaat. Ook ben ik blij dat ik het voor elkaar heb gekregen dat muziek onderdeel is van het topsectorenbeleid.

Ik weet dat jullie ook een grote voorstander zijn van dit laatste. Zou u kunnen toelichten wat hiervan de voordelen zijn voor de sector en wat jullie rol daarin is?

D66 is een sociaalliberale partij. In principe zijn wij voor zo min mogelijk overheidsbemoeienis, om mensen zelf de ruimte te geven en te laten ondernemen.

Daarnaast kan het ook belangrijk zijn om bepaalde sectoren een extra steuntje in de rug te geven. Kunt u, als belangen­ behartiger van auteurs en uitgevers, aan­ geven waar de overheid zich zou kunnen terugtrekken en meer ruimte zou moeten laten aan de cultuursector, en waar juist extra ondersteuning nodig is?

Met vriendelijke groet, Vera Bergkamp, lid Tweede Kamer, D66

foto COC

Buma/Stemra is dag in dag uit in gesprek met de politiek. Over auteursrechten, maar ook over de rol van muziek in de maatschappij. Onlangs nodigde de directievoorzitter van Buma/Stemra, Hein van der Ree, Tweede Kamerlid Vera Bergkamp van D66 uit tot een openbare briefwisseling. De eerste twee brieven drukken we hierbij af.

Geachte mevrouw Bergkamp, Dank u wel dat u in ons ledenmaga­ zine een briefwisseling met mij wilt aangaan.

Het topsectorenbeleid is inderdaad een hele interessante nieuwe ontwikkeling, waaraan wij graag bijdragen. Het feit dat muziek nu opgenomen is in het topsectorenbeleid is een erkenning van de kracht en het belang van zowel de muziek zelf, als van de Nederlandse muzieksector en haar economische waarde voor Nederland. Nederlandse muziek is wereldwijd populair. Onze Nederlandse dj’s zijn wereldwijd mega­ sterren, maar ook in andere genres biedt Nederland veelzijdige en hoog­ waardige kwaliteit die door het publiek gewaardeerd wordt.

Rob Becker

Muziek heeft ook een aanjagende functie en staat aan de basis van ontwik­ kelingen in de mode, grafisch design, apps, et cetera. Muziek is een van de belangrijkste grondstoffen voor vele digitale innovaties, waaronder YouTube, Spotify, et cetera. Wat zou het mooi zijn als het topsectorenbeleid zou bijdragen aan het bundelen van deze krachten, zodat al deze mogelijkheden elkaar versterken en verder helpen.

Dankzij het feit dat muziek onderdeel uitmaakt van het topsectorenbeleid kan er meer en beter onderzoek worden gedaan naar de muziekmarkt, muziek­ beleving, de verbetering van exploitatie­ modellen, en innovatie. Dat beleid kan tevens een rol spelen in het stimuleren van inkomstenstromen uit de export van muziek en alles eromheen, zoals

dat bijvoorbeeld in Zweden en GrootBrittannië gebeurt.

De muzieksector is met hulp van Buma en Buma Cultuur nu gezamenlijk in dialoog met zowel de ministeries van EZ en OCW om een optimaal beleid voor muziek te realiseren en aansluiting te krijgen op het exportbeleid van EZ, dat onder andere door ambassades wordt uitgevoerd middels handelsmis­ sies en collectieve promotiecampagnes.

We zijn daar heel positief over.

Wat voor ons een punt van zorg is, is het vrijwel wegbezuinigen van muziek­ lessen uit het onderwijs. Naast dat deze lessen heel erg leuk zijn, dragen ze bij aan de muzikale ontwikkeling van jongeren. Buma financiert het terug­ brengen van het muziekonderwijs naar

lagere en middelbare scholen via de Buma Music Academy. Als we ook in de toekomst profijt willen hebben van de stappen die nu gezet worden met het topsectorenbeleid, zullen we ook aan­ dacht moeten besteden aan de aanwas van nieuw talent. Het zou fantastisch zijn als de overheid daarin partner zou willen zijn.

Ziet u daar mogelijkheden toe?

Met vriendelijke groet, Hein van der Ree, directievoorzitter Buma/Stemra 

najaar 2013 buma•stemra magazine

27

n achtergrond

Referentierepertoire

Eerlijk en efficiënt uitkeren Buma/Stemra maakt zich dag in dag uit sterk om muziek die waar dan ook klinkt, een-op-een af te rekenen met de auteur. Dat lukt vaak goed, maar kan niet altíjd. Op dat moment komt de term referentierepertoire om de hoek kijken.

B

uma/Stemra incasseert geld van muziekgebruikers voor de rechthebbende muziek­ auteurs en -uitgevers. Bedrijven en organisaties die muziek vastleggen of afspelen betalen daarvoor een vergoeding. Deze muziekgebruikers betalen jaarlijks een bedrag voor het gebruik van muziek bij evenementen, in werkruimtes, op websites of elders.

Dit doen zij op basis van licenties die ervoor zorgen dat zij toestemming heb­ ben voor het gebruik van die muziek.

Vaak is bekend welke liedjes zijn gebruikt en hoe het geld dat is geïn­ casseerd moet worden verdeeld. De muziekgebruiker geeft dat door of het wordt geautomatiseerd herkend op radio, televisie of internet.

Flink bedrag

een flink bedrag. Hoe wordt dit bedrag nu verdeeld? Want van al dat muziek­ gebruik is niet altijd bekend wélke muziek precies gedraaid is. Voor een restaurant bijvoorbeeld is het onbegon­ nen werk élk gespeeld liedje te registre­ ren en door te geven aan Buma/Stemra.

Het uitkeren op basis van referentie­ repertoire is een methode waarmee we weliswaar niet een-op-een uitkeren, maar er wel zo dicht mogelijk bij ko­ men. We passen het referentierepertoire vooral toe bij het uitkeren van geld voor muziek die is gebruikt in kleinschalige omgevingen: denk aan muziekgebruik door lokale onlineradiopresentatoren of achtergrondmuziek in dorpsbakkers, kleine garages en aan het gebruik van achtergrondmuziek op internet.

worden in bepaalde omgevingen het meest gebruikt? Het onderzoek vindt plaats op basis van steekproeven. De uitkomsten van de steekproeven ver­ gelijken we met de informatie die we al in huis hebben: informatie over grootschaliger muziekgebruik in die omgevingen waarbij we wel een-op-een kunnen uitkeren. Met de uitkomsten van het onderzoek en de informatie die wij al hebben, stellen we het zoge­ naamde referentierepertoire samen.

Dit is dus een verzameling muziek die in een bepaalde omgeving het meest gebruikt wordt. Het bedrag dat we binnenkrijgen uit die licenties keren we vervolgens uit aan de tekstschrijvers, componisten en uitgevers van de muziek uit het desbetreffende referentie­repertoire.

Onderzoek naar gebruik

De bedragen die hiervoor binnen­ komen zijn per licentie weliswaar rela­ tief laag, maar bij elkaar opgeteld is het

Pop

28

Meestal kan Buma precies vaststellen voor welk liedje het geïncasseerde geld bestemd is. Een klein deel wordt uitgekeerd op basis van referentierepertoire.

Steekproefsgewijs wordt gekeken in welke sector welke liedjes worden gedraaid. Als Buma geld binnenkrijgt uit die sectoren, wordt dat geld verdeeld over de liedjes uit dat ‘referentierepertoire’.

buma•stemra magazine najaar 2013

In elk van dit soort omgevingen doen we onderzoek naar muziekgebruik.

Welke soorten muziek en muziekgenres

Dance

Jazz

n achtergrond

Nederlandse dance-auteurs krijgen waar ze recht op hebben

Emma Pierre

DJ Monitor Vergeet wiet, watermanagement of tulpen – dance-muziek staat voor het Nederland van nu. Onze dj’s draaien overal ter wereld, Nederlandse dance-events trekken bezoekers uit alle hoeken van de wereld. Hoe worden de rechten van de dance-auteurs geregeld?

O

p de dag van zijn inhuldiging vaart de nieuwe koning in een hoog tempo aan alle festiviteiten voorbij. Hij vaart zo snel, zeggen sommigen, om te kunnen stoppen bij het optreden van nationale trots Armin van Buuren. Dat de net ingehuldigde koning daar vervol­ gens ook echt stopt en zelfs het podium beklimt, geeft wel aan welke positie dance in Nederland heeft. Maar niet alleen in Nederland leeft het: er is wereldwijde faam. Om de Nederlandse dj’s, maar ook om dance-events als Sensation, Qlimax en Dance Valley.

En er is nog iets om trots op te zijn: de manier waarop Buma/Stemra ervoor zorgt dat de auteurs van dancemuziek krijgen waar ze recht op heb­ ben. Waar ze in Engeland met het schaamrood op de kaken moeten toe­ geven dat maar de helft van de auteurs een vergoeding krijgt wanneer hun muziek gebruikt is, ligt dat bij ons op een percentage van rond de negentig procent, vaak zelfs hoger.

Slim systeem Dat in Nederland bijna alle dancecomponisten en -auteurs krijgen waar ze recht op hebben, is mede te danken aan een geavanceerd systeem: DJ Monitor.

DJ Monitor: het digitaal registreren van dj-sets op alle grote dance-evenementen.

Ontwikkeld door de gelijknamige orga­ nisatie, en handig ingezet door Buma/ Stemra. Het systeem werkt als volgt.

Tijdens events wordt op elk podium een kastje aangesloten dat de gespeelde nummers opneemt en ze vervolgens matcht met de nummers in een muziek­ database. Deze database is samengesteld op basis van de muziek die labels, platen­ maatschappijen en auteurs zelf aan DJ Monitor (de organisatie) hebben door­ gegeven. Buma/Stemra krijgt van DJ Monitor het overzicht van de gespeelde nummers. Deze gegevens koppelt de auteursrechtenorganisatie aan de data­ base, waarin exact staat wie de recht­ hebbenden zijn per nummer. Is eenmaal bekend wie de auteur van een gebruikt nummer is, dan volgt de berekening van het bedrag waar de auteur recht op heeft. De organisator van een danceevent betaalt aan Buma een percentage van de opbrengsten van de kaartverkoop van een event of van de gages van de artiesten die het nummer op een event hebben gebruikt. Buma/Stemra keert dan vervolgens het aandeel waarop de auteur recht heeft aan hen uit.

Brood op de plank Omdat events een steeds grotere rol spelen in de opbrengsten van dance-

muziek – inmiddels zelfs méér dan (traditionele) muziekdragers –, is een goed functionerend systeem als DJ Monitor heel belangrijk. Dat zorgt er namelijk voor dat auteurs hun inkomsten ook daadwerkelijk krijgen en brood op de plank hebben. Maar eenvoudig is zo’n systeem niet. Alleen al in Nederland zijn er duizenden events per jaar, elk vaak met meerdere podia. Door de grootte en de wereld­ wijde verspreiding van de events is handmatig controleren van de gespeelde nummers onbegonnen werk.

Al sinds 2005 registreert DJ Monitor al de gespeelde dancemuziek op events. Inmiddels staan de kastjes op alle podia van de ruim honderd events in Nederland. Wordt een nummer niet herkend – bijvoorbeeld doordat het (live) bewerkt is –, dan publiceert DJ Monitor de opname op de website.

Horen auteurs dat hun muziek ge­ bruikt is, dan kunnen zij het daar ter plekke claimen, waarna Buma/Stemra het gebruik van de muziek alsnog uitkeert.

Dankzij het intensieve gebruik van DJ Monitor was er altijd budget om te investeren en is het systeem dus steeds verfijnder geworden. Dat betekent ook dat onze Nederlandse dj’s krijgen waar ze recht op hebben.

najaar 2013 buma•stemra magazine

29

n achtergrond

Mike Breeuwer

Mike Breeuwer

Reacties en thema’s 2012-2013

Town Hall Meetings Negen Town Hall Meetings vonden er in het seizoen 2012-2013 plaats, bijeenkomsten waarin bestuurders van Buma/Stemra vragen van leden beantwoordden. Een evaluatie.

S

peciaal om de communicatie tussen de leden en bestuurs­ leden van Buma/Stemra te optimaliseren heeft er gedurende het afgelopen jaar een serie bijeen­ komsten onder de naam Town Hall Meetings plaatsgevonden in kleine zalen door het hele land. Doelstelling was een duidelijker beeld te schetsen van wat Buma/Stemra precies doet, en aandacht te geven aan persoonlijke situaties en vraagstukken van leden.

Tijdens de Meetings is er actief met de leden gecommuniceerd, met als doel de kloof tussen leden en bestuursleden te verkleinen. Na een korte presentatie van de bestuursleden waarin zij de ver­ anderingen en verbeteringen die binnen Buma/Stemra plaatsvinden bespraken, was er ruime gelegenheid voor de leden om vragen te stellen.

Positieve reacties De reacties van de leden op deze avonden was zonder meer positief. Een paar citaten: “De avond in Arnhem was voor mij

een interessante bijeenkomst, waar ik ook nog eens antwoorden heb gekregen op de vragen die ik had. Ga vooral door met deze avonden. Naar mijn idee is het directe contact met de mensen die de exploitatierechten van de muziek beheren namelijk heel belangrijk.”

“Van tevoren was ik zeer sceptisch, maar met de gedachte dat ‘als je nooit je gezicht laat zien, je ook niet moet zeuren’, ben ik erheen gegaan. Voor mij is het uiteindelijk een superbijeenkomst geweest. Met name het persoonlijke gesprek met de directeur en financieel directeur waren voor mij zeer waarde­ vol. Dat persoonlijke tintje maakte het ook uniek. Erg fijn dat ze enthousiast willen luisteren naar je verhaal, echt helemaal top!”

“Ik heb de avond als bijzonder prettig en leerzaam ervaren. Misschien dat de schriftelijk gestelde vragen wat eerder en uitgebreider in uw programma aan de orde kunnen komen.”

“Ik vond het leerzaam en ben in ieder geval ook wat meer te weten gekomen over de vragen waar ik mee zat met betrekking tot online.” 

Town Hall Meetings 2012-2013 16 oktober 2012: Eindhoven | 19 november 2012: Arnhem | 16 januari 2013: Bergen op Zoom | 7 februari 2013: Dordrecht | 5 maart 2013: Amersfoort | 3 april 2013: Groningen | 2 mei 2013: Utrecht | 4 juni 2013: Den Haag | 25 juni 2013: Haarlem

30

buma•stemra magazine najaar 2013

Evaluatie Tussen oktober 2012 en juni 2013 organiseerde Buma/ Stemra negen Town Hall Meetings door het hele land om prangende vragen van leden te beantwoorden. Tal van bestuurders trokken het land in en honderden leden bezochten de bijeenkomsten. Maar daarmee is de kous niet af. Want natuurlijk zijn er talloze thema’s naar voren gekomen die wij bij Buma/Stemra onder de loep gaan nemen.

Startpunt is natuurlijk een evaluatie. Een samenvatting van de minutieus vastgelegde verslagen vind je op deze pagina.

THEMA’S EN Tijdens negen Town Hall Meetings kwam er een grote hoeveelheid thema’s langs.

Opvallend was dat lang niet alle leden precies voor ogen hadden wat Buma wel en niet doet en kan doen. Alleen al om dat te verduidelijken waren de meetings nuttig. Zo kan Buma bijvoorbeeld geen muziek uitgeven en kan ze geen permissie geven voor het vertalen van een tekst.

Voor beide aspecten moet je bij een muziekuitgever zijn.

De thema’s die voorbijkwamen reikten van heel algemene vragen over de toekomst van het auteursrecht in verband met Europa, tot heel specifieke vragen over het uploaden van tracks via de portal.

Steeds meer muziek wordt online aangeboden door grote én kleine gebruikers: van Spotify tot hobbyisten met een onlineradiostation.

Dit onderwerp kwam ook vaak aan bod. Vragen over hoe je de nieuwe platforms zou moeten gebruiken en vragen over de vergoedingen van iTunes en Spotify.

Portal Vraag: “Ik gebruik de portal sinds kort, maar ik kan nog

n column

PS.

Beste Erik Mike Breeuwer

OPLOSSINGEN wel wat sturing gebruiken.”

Na een gesprek met iemand van de ledenservice kon de persoon in kwestie beter zijn weg vinden op de portal, maar Buma beseft dat een beschrijving of filmpje ook zou kunnen bijdragen aan het gebruikersgemak. Momenteel wordt er gewerkt aan vijf tutorials die uitleg geven over knelpunten op de portal.

Spotify Vraag: “Hoe zit het met de vergoedingen als muziek op Spotify gestreamd wordt?

Zijn die bedragen niet veel te laag?”

Ja, de bedragen zijn laag, maar de aantallen zeer hoog.

Als Spotify nog groter wordt, is de verwachting dat er aanzienlijke bedragen naar auteursrechten zullen gaan.

Er is op de site inmiddels een uitleg geplaatst over het incasseren en verdelen van Spotify-inkomsten.

Promotie “Kan Buma niet meer aan promotie van auteurs en hun muziek doen?”

Buma doet daar veel aan via Buma Cultuur en haar vele evenementen. We zullen in de toekomst nog duidelijker communiceren dat evenementen als Amsterdam Dance Event en Eurosonic Noorderslag door Buma worden gedragen.

Rob Becker

YouTube Vraag: “Hoe kom ik aan mijn geld van YouTube als ik daar een videoclip op zet?”

Door via je eigen YouTubekanaal te gaan delen in de advertentieopbrengsten. Let

wel: Buma int bij YouTube alleen de auteursrechten. Op de website is inmiddels uitleg geplaatst over de manier waarop er geld uitgekeerd wordt wanneer muziek op YouTube is gebruikt.

Vraag: “Is het lidmaatschapsgeld voor componisten die in eerste instantie weinig van de verkoop van hun compositie verwachten niet wat pittig?”

Als je je voor een kleine zeventig euro als lid aanmeldt, haal je dat geld er altijd weer uit. Er is namelijk ieder jaar een basisuitkering.

Dat is geld dat door Buma is geïncasseerd, maar niet direct aan specifieke composities toegewezen kan worden, en daarom onder de leden verdeeld wordt.”

B

este Erik de Ruijter, Op Facebook heb je aangegeven dat het de hoogste tijd is dat ik eens uitleg waarom we eigenlijk overeenkomsten sluiten met streamingdiensten als Spotify en YouTube, en dat vind ik een goed punt. Ik zal me hier tot Spotify beperken. Ik heb daar hoge verwachtingen van. De bedragen per keer dat een liedje beluisterd is zijn weliswaar klein, maar het gebruik is al heel groot. In de jaren 1997-1999 gaven muziek kopende Europeanen gemiddeld tussen de 58 en 62 euro per jaar uit aan muziek. Daarna werd dit minder. Een Spotify Premium-abonnee geeft 120 euro per jaar uit aan alleen Spotify. Zag je in het oude businessmodel dat er een hele kleine bovenlaag was van echt grote artiesten waar het gros van het geld aan werd uitgegeven, dan is die nu veel breder. De muziekconsumptie is gemiddeld groter en over een veel groter aantal auteurs verdeeld.

De groei van Spotify zorgt er ook voor dat voor het eerst sinds veertien jaar de omzet van de muziekindustrie weer gestegen is.

Dat is vrijwel volledig te danken aan de groei van streaming.

Wij hebben een overeenkomst met Spotify die ervoor zorgt dat wij betaald krijgen over het muziekgebruik dat plaatsvindt.

Wat ons nu nog rest, is een open blik houden en ons niet krampachtig vast blijven klampen aan iets dat niet meer is. In het belang van het legale muziekgebruik moeten wij streamingdiensten omarmen en ze beschikbaar laten zijn voor muziekminnend Nederland. Als wij in Nederland ooit hetzelfde percentage van de bevolking aan de streamingdiensten krijgen als het percentage consumenten dat tegenwoordig in Zweden Spotify gebruikt, dan zullen de inkomsten voor de muziekindustrie (en dus ook voor de auteurs en uitgevers) groter zijn dan ze ooit geweest zijn. De consument heeft dan wat hij graag wil: toegang tot vrijwel alle muziek. En de auteurs en uitgevers krijgen een eerlijke vergoeding voor hun werk.

Hein van der Ree Directievoorzitter Buma/Stemra

najaar 2013 buma•stemra magazine

31

Buma/Stemra presenteert...

Glowinthedark

J

uli 2013 zal voor Glowinthedark de geschiedenis ingaan als het keerpunt in hun carrière.

Hun track Ain’t a Party, die ze in samenwerking met David Guetta maakten, komt uit en doet meteen veel stof opwaaien. Het duo Albert Harvey en Kevin Ramos kwam vier jaar geleden met elkaar in contact en maakte in de scene snel opgang. Ramos vertelt: “We werken al een tijdje met een uitgewerkt plan, maar als je dan met Guetta samenwerkt, word je opeens wel heel veel serieuzer genomen. Dat merk je natuurlijk aan de boekingsaanvragen, aan de aandacht die je in de pers krijgt, en je oude platen gaan opeens weer beter verkopen.”

Harvey: “De samenwerking met Guetta is een goed begin van een heel mooie carrière in de EDM. Het is niet niks als je met de persoon mag werken die elektronische muziek naar de radio heeft gebracht.” En hij vervolgt: ‘We hadden de beats voor de track gemaakt om die met Chuckie op de Winter Conference in Miami te kunnen presenteren. Op de terugweg kwamen we op Heathrow David Guetta tegen en hij vroeg of we de track samen konden afmaken.

Met hem en Giorgio Tuinfort vormden we een team, en dit is het resultaat.

“Ik ben al even bij Buma/Stemra ingeschreven, hoor. Toen ik mijn HBO-muziek­opleiding deed, zei mijn leraar Bart Suèr dat we, voordat we muziek zouden gaan maken, eerst Buma/Stemra moesten regelen. Toen zei me dat nog weinig, maar nu ben ik er heel blij mee. Gaat ook allemaal heel soepel met die nieuwe portal en zo.” - door Erk Willemsen Glowinthedark geeft een workshop tijdens ADE Next, tourt momenteel door heel Europa en brengt in november met Chuckie het album NRG uit.