Bureau JIP e-zine by Bureau JIP

jip j e u g d

i n

â&#x201A;Ź 7,99

p e r s p e c t i e f

rouwen

jong geleerd, oud gedaan!

schrijf het mooie naar je toe wat aandacht krijgt, groeit

een brief...

aan alle gescheiden ouders van Nederland

colofon Dit is een uitgave van: Bureau JIP Korteweegje 49, 3247 BH Dirksland www.bureaujip.nl Art Direction & Vormgeving WebNL, www.webnl.nl Redactie Elly van Driel en Geertje van Rossum Bureau JIP Fotograaf Huibert van Rossum Photography huibertvanrossum.nl M.m.v. Sarine Zijderveld, Fam. Rentes, Hannah, Riet Fiddelaers, Elly van Driel, Geertje van Rossum, Esther Blok, Karin Meijer, Lisa en Ilse, Cassandra van der Wende, Pau Heerschap, Lianne van Rossum, Marjolein van den Bos, AndrĂŠ H. Roosma, Kees Blase, Willemijn van der Veen, Nadine Schartz, Carin van Buren, Marijke Sluijter, Martine Delfos, Andrea Stribos

Geertje van Rossum (l) en Elly van Driel van Bureau Jip

Oplage 12.300 stuks

Even mijmeren...

Uitgeverij WebNL

Het was een prachtig park. De oude man liep daar dagelijks zijn

dat de vlinder de worsteling nodig had, om uit zijn cocon te komen.

rondje. Hij genoot van de natuur, de bomen, bloemen, heesters, ook

Het kleine gaatje in de cocon was nodig om vocht uit het lijfje naar

van de mooie vlinders die van de ene bloem naar de andere

zijn vleugels te persen, zodat hij kon vliegen als hij de cocon verlaten

dartelden.

had. Zo hebben wij ook soms worstelingen nodig. Als we ons leven zouden leiden zonder obstakels, waren we niet de persoon

In het park waren vele rupsen te zien; groene, bruine, gele en zelfs

geworden die we nu zijn, dan waren we misschien wel minder sterk,

oranje. Op een dag zag hij een rups die een cocon ging spinnen.

en konden we nooit vliegen.

Hij nam zich voor elke dag te gaan kijken naar de cocon van de rups, om getuige te zijn van het wonder dat er een vlinder geboren zou

Ik vroeg om kracht,

worden.

en ontving moeilijkheden om me sterker te maken....

En ja, na een dag of tien, op een mooie zomerdag, zag de man een

Ik vroeg om wijsheid,

kleine opening in de cocon. Hij ging er op zijn hurken bij zitten en

en kreeg problemen om op te lossen...

wachtte. Uren, uren duurde het. De man zag de vlinder worstelen om zich door het gaatje heen te wurmen. Het lukte niet. Het leek

Ik vroeg om voorspoed,

wel of het voor de vlinder te moeilijk was. Misschien was de vlinder

en kreeg hersenen, het verstand, om te kunnen werken...

in de cocon wel heel erg moe. De oude man kon het op een gegeven moment niet meer aanzien,

Ik vroeg om moed,

en besloot de vlinder te helpen. Zoals altijd had hij zijn zakmes

en kreeg obstakels om te overwinnen....

bij zich. Hij pakte de cocon en ging hem uiterst zorgvuldig open snijden. De vlinder kwam er gemakkelijker uit, het was een beetje

Ik vroeg om liefde,

een verfrommeld vlindertje, een bruinig lijfje en opgevouwen

en kreeg mensen op mijn pad met problemen, die ik kon helpen.....

vleugeltjes. De oude man wachtte om te zien hoe de vlinder zijn vleugels zou openen en hoe de vlinder zijn vleugels zou uitbreiden

Ik vroeg om gunsten,

om weg te vliegen. Maar... er gebeurde niets. De vleugeltjes van de

en ik ontving kansen.....

vlinder bleven verschrompeld en... het diertje heeft nooit kunnen vliegen. De oude man had het zo goed bedoeld, had vol liefde de

Ik kreeg niets van wat ik wilde,

vlinder een handje willen helpen en wat hij niet begrepen had, was

Maar ontving alles wat ik nodig had.

Wat je m oeder zin wieg ligt gt als je , draag in de je mee to t aan je graf Afrika

hoe goed ken jij je kinderen?

ans gezeg de

86 4

Een pestverleden... ... projecteer het niet op je kind

Praten had ik al zoveel gedaan Dus ging ik aan de EDMR

Schrijf het mooie naar je toe Wat aandacht krijgt groeit!

Rootsreis Taiwan Een bijzondere reis van Timo en Esmay

Aan alle gescheiden ouders Maak geen ruzie waar wij bij zijn 25 manieren om ‘Goed zo’ te zeggen

Jong geleerd, oud gedaan! Hoe kinderen rouwen.

Boeiend onderwijs Een snel veranderende maatschappij

“Je bent een kei” Het verhaal van Lisa en Ilse

How2talk2kids Effectief communiceren met kinderen

Gevoelens... Je hebt ze nu eenmaal, of je nu wilt of niet

Hartfocus werkt Je ziet direct wat je doet.

90 102 114

122 128

Mijn kleine ik! Een brief aan mezelf... Mijn gezin en ik Een therapeutisch familiespel Geef liefde De 5 talen van de liefde Dorien draait In het kleien vergeet je jezelf Ademweetjes Door rustig ademhalen kalmeer je je brein

Pau Heerschap: Niet klagen, maar dragen?

Hoe benoem ik mijn gevoelens

Voor u bekeken Boek- en spelrecensies Nestwarmte, van levensbelang Ook op school!

Filmrecensie Brammetje Baas

een pestverleden...

BEELD SHUTTERSTOCK - TEKST EEN MOEDER

... projecteer het niet op je kind!

dit allemaal ongevraagd meedragen. Die gingen zich bijna afvragen of de wereld echt een plek was waar je tegen beschermd moest worden. Op een gegeven moment realiseerde ik me dat mijn kinderen niet dezelfde bagage hebben als ik. Ik bedacht dat mijn pestverleden mij belemmerde in het opvoeden en begeleiden van mijn kinderen. Toen ben ik hulp gaan zoeken en ben EMDR gaan doen. Dit was mijn kans om mijn kinderen niet op te zadelen met mijn pestverleden en voor mijzelf om dit voorgoed te kunnen loslaten. En wat ben ik blij dat ik dat gedaan heb! Die beschermingsdrang voor je kind is

is? Natuurlijk heeft iedereen gelijk die zegt

Mijn man en onze kinderen ervaren het

natuurlijk en een goede zaak. Iedere ouder

dat je kind er niet slechter op wordt als het

verschil. Ikzelf denk dat ik dit 20 jaar eerder

zal dit herkennen. Echter, bij iemand met

een keer een tegenslag te verwerken krijgt.

had moeten doen. Een echte aanrader voor

een pestverleden zoals ik lag het gevaar op

Daar worden ze sterker van. Ik wist ook wel

iedereen die nog met onverwerkte zaken

de loer dat ik mijn kinderen wilde over-

dat dit waar was. Maar wat deed het pijn!

uit het verleden zit.

beschermen. Ik was voortdurend bezig

Het was de pijn van vroeger.

â&#x20AC;&#x2DC;de valâ&#x20AC;&#x2122; van mijn kinderen te breken en te voorkomen dat ze werden gekwetst.

Als ik niet ging oppassen zou mijn

Waarom eigenlijk? Is het niet logisch dat je

overijverige beschermingsdrang de sociale

zegt dat ieder kind zijn eigen fouten en pijn

ontwikkeling van mijn kinderen gaan

moet ervaren? Is het niet logisch dat je zegt

verstoren. Ik projecteerde als het ware

dat ieder kind moet kunnen omgaan met

mijn onverwerkte angsten om gepest te

de wereld die niet altijd even lief voor ze

worden op mijn kinderen en die moesten

Zie ook intro EMDR op pagina 58-59.

B E E L D H U I B E R T VA N R O S S U M & S H U T T E R S T O C K - T E K S T S A R I N E Z I J D E R V E L D

Schrijf het mooie naar je toe

Wist je dat we allerlei moois naar ons toe kunnen schrijven? Natuurlijk niet een mooie auto of een huis, maar persoonlijke dingen, zoals dankbaarheid, vertrouwen en overgave. Dingen die geen dingen zijn. Door op een bepaalde manier en puur voor onszelf te schrijven, ontwikkelen we een innerlijke houding en worden we ons bewust van het mooie in ons leven. Dit artikel geeft je drie manieren van ‘naar je toe schrijven’.

Schrijf het mooie naar je toe

Dat we moeilijkheden en nare emoties van ons af kunnen

kunnen schrijven, is minder bekend. En toch kennen we het

schrijven, is bekend. Je hebt het misschien wel eens te

principe heel goed. Want als je overweegt een nieuwe auto

horen gekregen of tegen iemand gezegd: “Je moet het eens

te kopen, zie je het type van jouw keus ineens overal rijden.

opschrijven, dat lucht op, alles van je af schrijven.” En dat

En als je zwanger bent, zie je te pas en te onpas bolle buiken,

klopt, het lucht op. Als je schrijft over de dingen waar je vol

kinderkleertjes en speelgoed. Wat aandacht krijgt, groeit – en

van bent, geeft dat ruimte van binnen. Je hebt het letterlijk

dat geldt ook op papier.

kunnen uiten. Maar dat we daarnaast ook dingen naar ons toe

jip

Open zinnen

Inspiratiewoorden Naast open zinnen zijn inspiratiewoorden een

Maak de volgende zinnen eens af, in gedachten of (wat let je?) pak een pen

handig middel om het mooie naar je toe te

en schrijf zonder na te denken op wat er in je opkomt, drie regels tekst per keer:

schrijven. Er zijn kant en klare kaartensets te

• Wat ik vind van mijn leven op dit moment… • Wat ik waardeer aan mijn leven op dit moment… • Wat ik waardeer aan mijzelf in mijn leven op dit moment…

koop, maar je kunt ze ook zelf maken door correspondentiekaarten klein te knippen en er jouw eigen inspiratiewoorden op te schrijven.

Merk je verschil? De eerste zin is neutraal, je kunt er zowel de donkere als de lichte

zijn het meest geschikt om dingen naar je toe te schrijven. Zo kun je jezelf allerlei

ONTSPANNING -geloof waarde-RUST-stilte-vreugde VREDE-glimlachen-troost BRON-ontdekking-delen

‘open zinnen’ cadeau geven die passen bij wat je wilt laten groeien: Waar ik dankbaar

om er maar eens een paar te noemen.

kant mee op. De tweede zin richt je aandacht op het lichte, het positieve: wat waardeer je? De derde zin heeft ook die positieve insteek, maar dan specifiek gericht op jezelf: waar ben je blij mee of dankbaar voor als je naar jezelf kijkt, je kwaliteiten, je gaven? Elk van deze zinnen is prima en brengt je ergens. Maar de twee laatste

voor ben…, Ik vertrouw op…, Ik heb deze week genoten van…, Wat ik waardeer in [naam]…, Vandaag ga ik proberen te ontspannen door… etc.

Je trekt zo’n kaartje en schrijft erover: waar en hoe is dit begrip aanwezig in jouw dag,

Themadagboek

week, leven, werk?

Een andere manier van naar je toe schrijven, is het schrijven in een dagboek. Niet

Niet eerst nadenken, maar meteen op papier

als geschiedschrijving (“vandaag kwam Pietje en aten we spruitjes; het weer is

mijmeren. Het inspiratiewoord werkt als een

druilerig”), maar als instrument om te focussen op een bepaald thema. Een goede

zoeklicht: het schijnt over wat gaande is en

vriendin van mij heeft een dagboek met het thema ‘nieuw’. Met enige regelmaat

licht bepaalde dingen uit. Al schrijvend word

schrijft ze over nieuwe dingen die ze ziet, doet, hoort en meemaakt. Heel leuk om te

je je daarvan bewust.

zien dat dat op 75-jarige leeftijd nog steeds veel blijkt te zijn. Het woord cloud staat er al in, want ook computerperikelen halen haar dagboek. Ze staan naast de namen

Je kunt natuurlijk ook inspiratiewoorden

van nieuwe mensen die ze ontmoet en het gekregen recept voor pompoensoep met

bedenken die goed passen bij een specifiek

gembersiroop. Sinds ze dit themadagboek heeft, is ze zich meer bewust van het vele

deel van je leven, bijvoorbeeld werk of

nieuwe dat in haar leven aanwezig is. Daar geniet ze van. En wie weet, misschien

school. Handige woorden zijn dan:

werkt het ook wel als aanmoediging om ongebruikelijke dingen te blijven proberen. Hoe zou het zijn als je een themadagboek zou hebben voor iets wat je in jouw leven wilt laten groeien? En daarin open zinnen schrijft, af en toe een inspiratiekaartje trekt, pakkende citaten of bemoedigende teksten overschrijft, er foto’s en afbeeldingen bij plakt die staan voor het lichte, het positieve, het dankbare…? Het gaat er daarbij niet om dat je eventuele moeilijke of verdrietige dingen negeert. Die mogen gezien worden en het geeft ruimte als je ze van je af schrijft. ‘Naar je toe schrijven’ vult vervolgens die ruimte met

KWALITEITEN-gaven plannen-WENSEN-samen doen-hulp-groeien-droom oplossen-LEREN-resultaten vieren-stappen-ZETTEN

het mooie dat je wilt uitlichten.

En dan…? Wat doe je ermee, met al die schrijfsels? Niets. Of iets, net wat je wilt. Als je voor jezelf schrijft, hoef je er in principe niets mee. Want het doen is meteen al het doel, omdat je door het schrijven in gesprek bent met jezelf, je aandacht richt en je van dingen bewust wordt. Maar als je er wel iets mee wilt doen, kán dat natuurlijk. Je kunt na verloop van tijd terugbladeren en stilstaan bij de ontwikkeling die je hebt doorgemaakt. Of je kunt je schrijfsels ritueel verbranden, begraven of laten varen. Of je kunt ze bewerken tot teksten die gepubliceerd kunnen worden, bijvoorbeeld in een levensverhaal. Maar eigenlijk is het belangrijkste dat je na het schrijven weer opnieuw iets schrijft. En schrijft. Omdat je zo je aandacht richt op datgene wat je in je leven wilt laten groeien. En dankbare ogen ontwikkelt waarmee je ziet dat het er eigenlijk al is.

Of woorden over gezond leven:

zorgzaamheid-vertrouwen loslaten-ACCEPTEREN-leren PROBEREN-hulp-LIEFDE vertroetelen-koesteren genieten-lichtpuntje-kiezen AANDACHT

Schrijf het mooie naar je toe

Speciale JIP-actie Als lezer van JIP krijg je 50% korting op alle schriftelijke programma’s van de Papieren Spiegel, te bestellen via de website www.papierenspiegel.nl. Het zijn schrijfoefeningen rond

50% korting

diverse thema’s. Vergeet niet in het bestelformulier achter je naam te zetten: “JIP 50% korting”. Deze actie loopt tot en met 31 mei 2015.

Schrijven voor jezelf 1.

Bepaal hoe lang je wilt schrijven, bijv. 10 minuten of 1 bladzijde

Schrijf op wat je denkt, volg de gedachten die opkomen

Schrijf snel en blijf doorschrijven

Als je vastloopt: herhaal het laatste woord totdat er weer een nieuwe gedachte komt

Censureer en corrigeer niets

Let niet op taal- en schrijffouten

Zorg voor privacy

Sarine Zijderveld (1964) werkt als trainer, coach en schrijfbegeleider vanuit haar eigen praktijk, Papieren Spiegel, in Barendrecht. Ze geeft workshops en cursussen en samen met Jojanneke Kronenburg maakte zij het schrijfboek ‘Word je bewust. 81 oefeningen voor reflectief schrijven’.

Meer weten en doen Benieuwd naar de theorie? Op internet vind je interessante onderzoeken van James Pennebaker, hoogleraar psychologie aan de universiteit van Texas. Zin in de praktijk? Op www.papierenspiegel.nl en www.wordjebewust.nl staan reflectieve schrijfoefeningen, workshops etc.

jip

FILMRECENSIE

Brammetje Baas

B E E L D S H U T T E R S TO C K - T E K S T FA M . R E N T E S

hypereen warme, liefilm! fami energieke

film! Op veelal Wat een indrukwekkende mmetje Baas humoristische wijze laat Bra n Overdam) Coe r (meesterlijk gespeeld doo ekt, ste aar in de film zien hoe hij in elk manier doet en waarom hij dingen op zijn . Pijnlijk duidelijk hoe hij over alles (na)denkt kkig kinderen wordt getoond hoe ongelu begrepen kunnen worden als ze niet nd gedrag worden en voor ons afwijke kinderen niet e dez dat vertonen. We leren maar dat n, doe expres iets fout of stout traft ges ze door onbegrip toch steeds ukkig laat worden voor hun daden. Gel kinderen e dez het de film ook zien hoe naar rdt wo vergaat als echt gekeken espeeld hun behoeftes en hierop ing leerkrachten, wordt. Zeer leerzaam voor ar ook clubleiders en -leidsters, ma na het nen ouders en kinderen kun nlijk meer zien van deze film waarschij e kinderen. begrip opbrengen voor dez ijk iedereen Kortom: een film die eigenl gezien moet hebben! Sandra Rentes, moeder van en Esmay

Timo

listisch De film geeft een heel rea kind beeld van de wereld van een en lt voe en dat zich niet begrep ens is moet zien te overleven. Tev wassenen dat kinderen het een eyeopener voor vol t perse vervelend met gedragsproblemen, nie zien is de steun of onwillig zijn. Mooi om te genootje ontvangt. die Brammetje van zijn klas met de juiste Brammetje Baas laat zien dat halen valt uit kinderen. benadering er heel veel te Klaasjan Rentes, vader van

Timo en Esmay

drietig.

nd en ver Ik vond de film leuk, spanne Esmay Rentes, 7 jaar

en grappi Ik vond de film leuk, droevig Timo Rentes, 11 jaar

iders en erkrachten, cluble le or vo am za er le t Zeer nderen kunnen na he ki en rs de ou k oo brengen -leidsters, maar lijk meer begrip op jn hi sc ar wa lm fi nlijk zien van deze : een film die eige om rt Ko . en er nd ki voor deze et hebben! iedereen gezien mo

jip

A B B O S L A C H T E R VA N

T R I C H T

A D V O C AT E N

“Deskundige en ervaren professionals in

BEELD SHUTTERSTOCK - TEKST HANNAH, 19 JAAR

civiel-, straf- en arbeidsrecht.”

Bezoekadres Oud-Beijerland Beetsstraat 3a 3261 PL Oud-Beijerland

Bezoekadres Middelharnis Steneweg 8 3241 XH Middelharnis

Postadres: Postbus 1050 3260 AB Oud-Beijerland

T. 0186 - 627 006 F. 0186 - 624 189 E. info@abbocs.nl

GEDICHT

Eén dagje mijn superheld Weet je, het maakt me niet uit wie je bent of wat je doet of hoe zwaar je het wel niet hebt. Je kunt niet thuis komen van weet ik veel waar vandaan en even geen zin meer hebben in moeder zijn, of vader. Je kunt niet thuis komen en zeggen tegen je kind, dat je niet hoort wat hij of zij zegt, gewoon omdat je moe bent en nog even moet omschakelen. Je kunt het niet maken om thuis te komen en achter je ‘personal computer’ te duiken om zo nog even je mail te checken omdat je daar nog geen tijd voor hebt gehad. Ik ben 19 oké. Maar ik ben een kind. En ik heb niet voor deze situatie gezorgd. Ik heb er niet voor gezorgd dat dit gebeurde. Dat deed jij, dat deden jullie. Jullie kozen hier voor. Dus laat mij er buiten. Ik wil dat je gelukkig bent, mam, pap. Maar ik wil ook gelukkig zijn. Gun me een beetje geluk en luister naar me. Luister naar me omdat jullie de enige zijn die echt naar me kunnen luisteren in deze rotzooi. Ik wil gewoon mijn verhaal kwijt, omdat ik je al het hele weekend niet heb gezien. Laat me gewoon even praten, waar dan over en reageer er op. Geef je mening en ga dan slapen.

Want je kunt het niet maken om thuis te komen en dan even geen zin te hebben in moeder of vader zijn. Laat het even. Zet je trots aan de kant, ook al weet ik dat jullie ook maar mensen zijn. en niet meer mijn superhelden van vroeger - ik ben daar veel te vroeg achter gekomen en ook al laat ik mezelf dat maar al te graag denken. Jullie zijn het niet meer echt, heel soms nog, maar meestal niet.

Huil je zelf in slaap, net als ik doe. Want ik weet hoe het voelt: het alleen zijn. En ik weet hoe het voelt als niemand je begrijpt. Dus blijf er bij, blijf wakker. Wees weer voor één dagje mijn superheld.

Want jullie blijven mijn ouders. Hannah (19 jaar)

TEKST RIET FIDDELAARS

Dr. Riet Fiddelaers-Jaspers is verliesdeskundige en rouwtherapeut. Ze schreef vele boeken over het thema rouw, met name over kinderen en jongeren (zie www.in-de-wolken.nl voor een overzicht). Ze is verbonden aan het Expertisecentrum Omgaan met Verlies (www.rietfiddelaers.nl) en aan Opleidingen Land van Rouw (www.landvanrouw.nl).

HOE KINDEREN ROUWEN

Wat je m oeder zin wieg ligt gt als j , draag e in de je mee to t aan je graf Afrikaa

Rouwen: Jong geleerd is oud gedaan ns gezeg de

Hechten en rouwen zijn twee kanten van dezelfde medaille. Zodra een kind ter wereld komt, kan het niet anders dan zich hechten. En als het kind uitreikt om te hechten, kan het rouwen als de uitreiking niet wordt beantwoord, om welke reden dan ook. In het hechten krijgt het kind het gereedschap met emoties om te gaan. Deze ‘gereedschapskist met emotie-instrumentarium’ kan gevuld worden met handige materialen maar ook met gereedschap dat niet voldoet. Daar hebben kinderen het mee te doen als verlies zich aandient.

Stijn is anderhalf als zijn vader opgenomen wordt op de

De vader van Stijn werd al depressief toen Stijn een paar

psychiatrische afdeling van het ziekenhuis. Weer thuis doet

maanden oud was. Dat was voor zijn moeder een zware

zijn vader tot twee keer toe een poging om zich van het

periode en voor de kleine Stijn is dat erg onveilig. In feite heeft

leven te beroven. Als Stijn bijna drie is, hangt zijn vader zich

hij maar een paar veilige maanden gehad in zijn leven. Hij pikt

op in het schuurtje. Iedereen denkt dat dit alles aan Stijn

haarfijn de emoties op en stemt er zich op af, juist omdat een

voorbij is gegaan omdat hij nog zo klein is.

kleine baby nog zo dicht bij de moeder is. Over zijn hoofdje

Hij is een stil jongetje dat nauwelijks aandacht vraagt. Na de

heen is wellicht gesproken over de situatie. Baby’s begrijpen

dood van zijn vader vormt Stijn een grote troost voor zijn

die woorden niet maar ze verstaan des te beter lichaamstaal.

moeder. Zo klein als hij is, weet Stijn intuïtief wat hij moet

Ze voelen de angst van hun ouders, het verdriet en de

doen om zijn moeder geen overlast te geven. Hij heeft al

spanning goed aan en slaan die emoties op in hun lijf. Dat is

‘antennes’ ontwikkeld voor wat er gaande is en wat er van

informatie die jaren daarna nog aanwezig is, maar ongrijpbaar

hem wordt verwacht.

omdat het niet ‘ondertiteld’ is. Baby’s kunnen niet terugpraten maar ‘spreken’ met hun lijf en hun organen. De verdrietige

Meestal wordt bij kinderen met een groot verlies gekeken naar

gebeurtenissen in het gezin van Stijn voltrekken zich voor

de periode net voor en de periode na het overlijden.

een groot deel in de hechtingsperiode en dat heeft grote

Maar de impact voor kinderen begint meestal veel eerder.

gevolgen.

jip

Het is voor Stijn moeilijk om zich goed te kunnen hechten

Zo gauw de situatie onveilig wordt, en dat kan al in een blik

aan zijn angstige moeder en zijn emotioneel afwezige vader.

zitten of een gebaar, vertrekt het kind vanbinnen naar die veilige

Mogelijk heeft de angst en de eenzaamheid van zijn moeder

plek achter de deurtjes van het hart.

B E E L D H U I B E R T VA N R O S S U M & S H U T T E R S T O C K - T E K S T S A R I N E Z I J D E R V E L D

ervoor gezorgd dat ze terugtrok in zichzelf en wat de verzorging betreft op de automatische piloot functioneerde. Bovendien

Soms ziet de moeder de baby als een soort troostknuffel. Dat

was zijn vader ook daadwerkelijk een periode niet aanwezig.

lijkt heel aandoenlijk maar een baby wordt dan overstelpt door

Het kind zoekt contact, door aanraking en oogcontact, het

emoties van de moeder waar het niets mee kan. Ook dan kan het

reikt uit, maar aan de andere kant bevindt zich een leegte. Als

kind zich vanbinnen sluiten om niet overspoeld te worden.

de uitreiking van het kind voortdurend onbeantwoord blijft,

Kinderen passen zich in deze situaties aan om voor zichzelf

wat het ook doet, spartelen, schreeuwen, huilen, dan volgt de

veiligheid te creĂŤren. Ze worden, zo klein als ze zijn, meesters

terugtrekbeweging. Dat heeft te maken met de behoefte aan

in het opmerken van wat er met de ander aan de hand is. Dat is

veiligheid. Wanneer het voor het kind onveilig blijkt om uit te

een waardevolle vaardigheid maar tegelijkertijd een valkuil voor

reiken, gaan de eigen deurtjes dicht. Die terugtrekbeweging

het leven: ze leren niet te voelen wat zich bij henzelf van binnen

herhaalt zich met het ouder worden steeds weer opnieuw.

roert.

De kanker van Elke is begonnen bij de baarmoedermond maar heeft zich verder uitgezaaid. Haar jongste zoontje Boudewijn is vier. Zeker aan het begin komen veel mensen aan de deur die heel erg verdrietig zijn. Er wordt veel gehuild. Na een week merkt Elke dat haar zoontje daar niet tegen kan. Hij ligt hele dagen op de vloer met zijn duim in de mond. Die trieste sfeer is teveel voor hem, het verlamt hem helemaal. Dat komt ook doordat volwassenen er in zijn bijzijn steeds met elkaar over praten, iets waar hij geen vat op kan krijgen.

Baby’s k unne niet regu n hun eigen emo tie leren, da t leren z s nog e hechting in de speriode.

Als Machteld de diagnose borstkanker krijgt, verzet zich alles in haar om dat tegen haar jongste zoontje van twee te zeggen. Met haar moederinstinct wil ze hem beschermen en tegen beter weten in hoopt ze dat hij er niets van zal merken. Maar hij wordt onrustig van de sfeer in huis, voelt het verdriet en de angst en kan er geen woorden aan geven. Van de spanning begint hij zijn ontlasting op te houden en klampt zich vast aan zijn ouders. Machteld realiseert zich dat ze het hem toch moet vertellen en

slechte nieuws niet uit de weg. Als Boudewijn zegt dat dood

spelenderwijs legt ze het uit met een boom en vogeltjes waarvan

zijn een soort slapen is, legt ze uit dat dat niet klopt. Wellicht

de moedervogel ziek wordt en niet meer kan vliegen. Het zorgt

herinnert hij zich later de woorden niet. Maar de warmte,

voor een spuitluier en minder huilbuien. Haar zoontje ervaart nu

de aandacht, het feit dat hij bij zijn moeder terecht kan, zijn

dat hij erbij hoort en niet overal buiten wordt gehouden.

dingen die hem altijd bij zullen blijven. Kinderen die niet bij hun ouders terecht kunnen met hun emoties, ontwikkelen geen goed instrumentarium voor het rouwen. Vaak betreft het ouders die zelf niet geleerd hebben met hun emoties om te gaan. Ze moesten flink zijn, niet te

Het is menselijk om in eerste instantie kinderen buiten de

snel huilen en vooral niet zeuren. Ze hebben er geen weet van

ellende te willen houden. Als ouder moet je zorgen voor

dat je steun kunt vragen aan een ander, want bij hun ouders

bescherming van je kind. Je zorgt dat het niet struikelt op

konden ze dat niet. Dus ze kunnen het hun kinderen ook niet

de trap, in de vijver valt of plotseling oversteekt. Maar in

geven; er is teveel begrenzing van de emoties. Hun kinderen

verdrietige en angstige situaties is het anders. Als je je kind

leren: ik moet het allemaal zelf doen, er is niemand voor mij.

hiertegen ‘beschermt’ heeft het kind het gevoel dat het er niet

Als ze te maken krijgen met een verlies zoeken ze geen troost

bij hoort, buitengesloten wordt en kan het de puzzelstukjes

bij hun groepsleidster of juf en lijkt het aan de buitenkant vaak

niet in elkaar leggen. Want die stukjes verzamelt het

alsof ze er nauwelijks last van hebben. Maar van binnen zijn ze

ondertussen wel. Uit opmerkingen, stilte die ineens valt, het

enorm kwetsbaar.

verdriet dat voelbaar is, de spanning die er in huis is. Maar daar

Een andere vorm van onveilige hechting is als kinderen te

moet het kind alleen mee worstelen want niemand legt het uit.

weinig begrenzing krijgen. Als ze verdrietig zijn, zijn hun ouders

Dat is een eenzaam proces.

nog verdrietiger en raakt het kind steeds meer in paniek. Hun ouders kunnen niet rustig blijven als het kind zich niet goed

Baby’s kunnen hun eigen emoties nog niet reguleren, dat leren

voelt. Kinderen leren dan dat emotie en pijn altijd ellende is en

ze in de hechtingsperiode. De ouder benoemt de emotie: ‘Ach,

raken ook snel in paniek. Bij een verlies blijven ze ontroostbaar,

ben je verdrietig? Is je speeltje gevallen?’, ‘Ben je bang van die

klampen zich vast en vragen er steeds aandacht voor. Ze zijn

meneer?’ ‘Dat is ook niet fijn zo’n natte luier, we zullen eens

niet in staat om af en toe een ‘snipperdag’ te nemen van hun

gauw een schone pakken.’ Ouders spiegelen in het contact

rouw. En juist de afwisseling ervaren tussen verdrietig zijn en

de emoties van hun kinderen. En in het kiekeboespelletje

spelen en vrolijk zijn is voor kinderen zo belangrijk.

leren ze hun kind dat ze als ouder aanwezig zijn, ook al kun

Een belangrijk aandachtspunt bij rouwende kinderen is

je hen niet zien. Op die manier leren kinderen steeds beter

de hechtingsperiode en welke verdrietige gebeurtenissen

emoties van elkaar te onderscheiden. Ze weten dat ze bij

daarin gespeeld hebben. Het is nodig om na te gaan op welke

hun ouders terecht kunnen als ze zich niet veilig voelen. Als

manier zij hebben geleerd met hun emoties om te gaan. Dat

ze op onderzoek gaan en er gebeurt iets onverwachts, gaan

biedt invalshoeken die nuttig zijn in de begeleiding van het

ze snel naar mama terug. Die troost haar kind en spoort het

rouwende kind.

daarna weer aan om te gaan spelen. Daar leert het kind de basisbeweging bij rouwen: als je verdrietig bent, mag je naar

Rouwen, jong geleerd, oud gedaan. Of niet?

iemand toe gaan en steun vragen. Als je dat als kind zo geleerd hebt, heb je daar je leven lang plezier van. Je weet dat je het niet alleen hoeft te doen, er zijn anderen die er voor jou

Dit artikel is voornamelijk gebaseerd op de boeken ‘Met mijn ziel onder de arm.

zijn. Het zorgt er weliswaar niet voor dat een kind niet hoeft

Tussen welkom heten en afscheid nemen’, Riet Fiddelaers-Jaspers, 2011 en

te rouwen als het iemand verliest, maar het kan er wel toe

‘Herbergen van verlies. Thuiskomen in het Land van Rouw’, Riet Fiddelaers-

bijdragen dat het rouwen niet verstoord wordt.

Jaspers & Sabine Noten, 2014. Beide boeken zijn uitgegeven bij In de Wolken te Heeze. De casus van Machteld komt uit Kinderwijz, juli/augustus 2012. Machteld

Met behulp van het boek ‘Van mug tot olifant’ (Ingrid en Dieter

Lavell: ‘Ernstige ziekte in het gezin ondermijnt de basisveiligheid van het kind’.

Schubert) vertelt Elke haar zoontje Boudewijn dat ze doodgaat.

De casus van Elke komt uit het interview en de dvd ‘Maar ik ben altijd bij jullie’

Hij zit op schoot, alle aandacht is voor hem. Elke gaat het

van www.kindenrouw.nl.

jip

Scherven T E K S T G E E R TJ E VA N R O S S U M

Ik zit op een rots, vlak bij zee. In mijn rugzak zit behalve mijn flesje water, een notitieblok en mijn fijnste zwarte pen. Toen ik vanmorgen wakker werd, was daar dat zware donkere gevoel. Ik wist waar het vandaan kwam. Het is vandaag op de kop af dertig jaar geleden dat mijn moeder mij vertelde dat mijn vader weggegaan was en nooit meer terug zou komen. Hij had iemand anders gevonden die liever was. Ik was een jongen van zeven. En ik was zo boos, zo vreselijk boos. Hoe kon die eikel iemand leuker vinden dan mijn moeder. ‘Nou, ik hoop maar dat je vader gelukkig met haar wordt,’ zei ze, maar ze meende er niets van. Dat zag ik en ik voelde het. Ze had ook nooit zo over mijn vader gepraat. Ze had nooit gezegd ‘je vader’, maar het was altijd ‘papa’. Ik wilde niets meer van hem weten.

Kintsugi Toen in de 15de eeuw een Japanse keizer prachtig servies uit China besteld had, kwam het in stukken bij hem aan. De keizer gaf kunstenaars de opdracht om deze borden en schalen op een mooie manier te herstellen. Ze deden dat toen met goudlijm. Dit viel zo in de smaak, dat repareren van porselein en aardewerk met goudlijm tot kunst werd verheven. Men smeet zelfs serviesgoed kapot om het weer op deze manier te repareren. Deze kunstuiting werd kintsugi genoemd.

Op een gegeven moment kwam er een omgangsregeling.

studeren. Het ene weekend ging ik naar mijn vader en het

Ik vond het toch wel weer heerlijk om bij mijn vader te zijn.

andere weekend naar mijn moeder. Het kwam steeds vaker

Heerlijk en erg lastig. Mijn vader was zestig kilometer verderop

voor dat ik op mijn studentenkamer bleef. Die twee huizen,

gaan wonen. Als ik naar mijn vader ging, bracht mijn moeder

dat wende gewoon niet. De ruzies tussen mijn ouders werden

me naar een carpoolplek, dat halverwege de thuizen van mijn

minder, maar de subtiel vervelende opmerkingen bleven. ‘Tja,

vader en mijn moeder lag. Daar spraken ze dan af. Ik voel me

zo is je moeder nu eenmaal.’ Of: ‘ Ik ben ook niet voor niets van

nog gaan met mijn koffer en mijn konijn Seppe. Halverwege

hem gescheiden.’

tussen twee auto’s staan... tussen twee ouders... verscheurd.

Ik heb een paar keer een vriendin gehad, maar dat werkte niet

Als ik het weekend naar mijn vader ging, dan liep ik naar de

voor mij. Ik koos er maar voor alleen door het leven te gaan,

auto van mijn vader, dan koos ik voor hem, zo voelde dat. Als

in ieder geval zonder partner. Vrienden had ik wel. Dat was

mijn moeder dan wegreed, liet ik haar in de steek.

prettig.

Als ik ‘s zondags weer teruggebracht werd door mijn vader naar diezelfde carpoolplek, dan liep ik naar de auto van mijn

Toen kwam Marieke in mijn leven, een prachtige vrouw, met

moeder en dan koos ik voor haar en liet ik mijn vader in de

van die helder blauwe ogen. Ze maakte iets open in mij. Ik

steek.

leerde weer lachen en huilen en kijken en luisteren. Ik begon

De zondagavond en eigenlijk ook de maandag daarop voelde

weer van alles te voelen en het was een verademing.

ik me verscheurd. Ik vond niets leuk, niets lekker en alles was stom. Ik heb mijn moeder een keer horen zeggen tegen mijn

Op een mooie morgen in juni, kwam Marieke naar mijn kamer.

oma: ‘Ik denk dat die weekenden bij zijn vader niet goed voor

Ze had een cadeautje bij zich. Toen ze het me gaf, had ze

hem zijn. Hij is dan zo dwars. Ik heb drie dagen nodig om

tranen in haar ogen. Ze had het in goudfolie verpakt. Toen ik

hem weer een beetje in het gareel te brengen. Hij wordt hier

het uitpakte, had ik een bordje in mijn handen. Het was een

doodongelukkig van.’ Ik heb toen maanden m’n best gedaan

gebroken bordje dat gelijmd was met goudlijm. Ook al was

om na het weekend bij mijn papa een lief jongetje te zijn.

het zichtbaar stuk geweest, het zag eruit als een prachtig kunstwerk. ‘Dat heb ik voor jou gemaakt, Paul,’ zei ze en ze

Ik wilde mijn moeder het zo graag naar d’r zin maken en ik

ging heel dicht bij me staan, ze keek me niet aan, toen ze

vertelde haar hoe vervelend het bij papa was. Dat hij nooit

verder ging. ‘Dit bordje was in scherven, was echt kapot, en nu

eens iets met mij deed, dat hij een hond had, waar ik bang voor

is het heel en veel mooier dan het was, juist door die stukken.

was, dat het er stonk, en dat hij me wel eens sloeg, en dat zijn

En zo is het ook bij jou. Mooie dromen van jou, als klein

vriendin een stom mens was.

jongetje gingen in rook op, je voelde nogal eens dat je leven

Aan mijn vader vertelde ik dat mijn moeder zo streng was, dat

kapot was, en nu?

ik altijd vroeg naar bed moest, dat ze geen geld voor schoenen

Ik zie zo iets moois, Paul!

had, dat ik bij oma moest eten tussen de middag en dat ik dat

Ik zie een man die heel goed naar de mensen om zich heen

helemaal niet fijn vond.

kan kijken, naar mij bijvoorbeeld, ik zie een man die zo goed kan zorgen, ik zie een man die zo goed relativeren kan.. Paul, jij

Wat was ik mijn best aan het doen, en wat leverde dat veel

bent door alles wat er gebeurd is, de mooie man geworden die

narigheid op. Ze belden elkaar op en scholden elkaar uit. Ik was

je bent. Ik ben daar zo blij mee.’ Toen keek ze me aan, ze kuste

daar de schuld weer van. Ja, want als ze mij niet hadden gehad,

me, en onze tranen vermengden zich. Dat was het moment

waren die ruzies er niet geweest. Zo voelde dat voor mij.

dat ik blij kon zijn met m’n jeugd, dat was het moment dat ik anders terug kon kijken. Dat was het moment dat ik voor het

Ik zit op die rots, en ik ben aan het schrijven geraakt. Ik blik

eerst ‘dankuwel’ kon zeggen.

terug hoe ingewikkeld het was, en ik denk opeens aan de

Niet lang na deze dag heb ik Marieke ten huwelijk gevraagd. En

buurvrouw, die er altijd voor me was. Ze zei nooit iets lelijks

ze zei nog ‘ja’ ook.

over mijn vader, nooit iets naars over mijn moeder. Ze kocht smarties, omdat ik die zo lekker vond, marsepein, omdat ze

Nu zit ik op de rots, en al mijmerend verdwijnt weer dat

dácht dat ik dat graag zou lusten, ze bakte pannenkoeken. Zo

donkere zware gevoel. Mijn blik gaat over het water. En ik zeg

nu en dan wreef ze me over mijn rug. ‘Moeilijk allemaal hè,’ zei

het zachtjes: ‘Dankuwel.’

ze dan. Dat waren zulke heerlijke momenten. Ik pak mijn pen, en schrijf het in mijn schrift, in mooie Ik groeide op, ging naar de middelbare school, ik ging daarna

schrijfletters wel tien keer ‘Dankuwel, dankuwel..’

jip

De man met de complexen

Er was een man met zeventien complexen En elke avond telde hij ze na Want hij wou weten: hekseniet of hekse Als hij ze dan weer had, dan zei hij: “Ja!” Maar oppunavond warentur maar zestien Zun vrouw zei: “Kijkus in je andere broek”

BEELD SHUTTERSTOCK - TEKST HAN G. HOEKSTRA

Maar hij sprak heel beslist: “Nou geen gekles, Fien Ik benniegek, mun zeventien is zoek!”

Beloning

Hij dacht gekweld: waar kannut zijn gebleven

Verloren maand., gaand van hier tot ginder

Het is de doodsteek voor mun kummensens

Om elluf uur, op voorb. lijn 4

Zonder dat zeventiende kank niet leven

Gebr. complex, slechts wein. waard voor vinder

Ik bennikswaard, ik ben geen halluf mens

Maar voor verl. veel want souv

Zijn ega sprak al spoedig van zijn eksje

Reeds daags daarna is het teruggekomen

Maar hij zocht voort, in kolenkast en bad

Keurig gevouwen, onder envelop

Want ‘t was maar niet zo’n doodgewoon complexje

‘Kijk’, schreef de dame die het had gevonden

Het was het allermooiste dattie had

‘Hier is het hoor, knap nou maar gauw weer op!’

Ach, dacht de man, het is een penitentie

U moest die man zien, niet meer wrang of nukkig

Wat kannik doen? Ik voel me zo onthand

Maar fris en monter en van zessen klaar

Wel, dacht de man, ik plaats een advertentie

Hoogst onbekommerd en volmaakt gelukkig

Ik plaats een advertentie in de krant

Hij had ze alle zeventien weer bij mekaar Wanneer dit lied u een moraal mag leren Complexen zijn veel kostbaarder dan goud En lang niet altijd helpt u adverteren Als u ze hebt, zorg dan dat u ze houdt.

Nooit een stickertje of een labeltje gekregen? Deze mensen wel…en ze staan zelfs op een postzegel.

ADHD

e Autism

Het stickertje autisme kregen: •

Bill Gates

•

Hans Christian Anderson

•

Napoleon Bonaparte

•

Thomas Edison

•

Bill Clinton

•

Isaac Newton

•

William Shakespeare

Als Bill Gates een rekening van 1000 dollar op de grond zou laten vallen, dan hoeft hij niet de moeite te doen die op te

Het stickertje ADHD kregen:

rapen, want in de 4 seconden tijd die hij nodig heeft om het op te rapen, heeft hij alles al terug verdiend. Hij zou ook de rijkste man ter wereld zijn, als hij niet zo veel geld aan de armen gaf.

•

Jules Verne

•

Leo Tolstoy

•

Socrates

We hebben prachtige sprookjes aan Anderson te danken…

•

August Rodin

En zonder Thomas Edison zaten we nog bij kaarslicht te

•

Jochem Myjer

werken.

•

Louis Pasteur En dankzij Napoleon weten we allemaal wat meters en liters en

Zonder Louis Pasteur dronken we vast bedorven melk.

kilo’s zijn….

En het labeltje dyslexie kregen:

dyslexie

•

Jan de Bouvrie

•

Leonardo da Vinci

•

Wolfgang Amadeus Mozart

•

Graham Bell

•

Albert Einstein

•

John Lennon

En zonder Graham Bell hadden we onze sms’jes nog per postduif verstuurd…

Wil je ook dat je op een postzegel komt?

jip

BEELD SHUTTERSTOCK - TEKST ESTHER BLOK

BLIKSEM het paard Er was eens een paard. Het paard heette Bliksem. Bliksem was een heel vrolijk paard, hij hielp graag anderen en hij had veel humor. Bliksem vond het heerlijk om in de wei te spelen en te rennen met de anderen. Als Bliksem zo lekker aan het spelen was, had hij niet door dat hij zijn hoeven niet goed optilde. Zijn hoeven gingen er helemaal kapot van, maar Bliksem had er geen erg in. Hij ging lekker door met rennen en spelen. Pas als Bliksem stopte met spelen en naar huis ging, merkte hij dat zijn hoeven pijn deden. Toen hij op een dag thuis kwam, zag zijn moeder, dat hij last had van zijn hoeven. “Lieverd, misschien moeten we maar eens naar de dokter,” zei zij. “Naar de dokter? Maar waarom dan mama?” “Je hoeven gaan helemaal kapot zo, misschien kan de arts vinden of er iets aan de hand is.” “Hmm. ja misschien wel,” dacht Bliksem. De volgende dag gingen ze naar de dokter. Die kon niks vinden. “Je benen zijn helemaal goed,” zei de dokter. “Maar hoe kan het dan dat mijn hoeven kapot gaan,” vroeg Bliksem. “Til jij altijd je hoeven goed op?” “ Ja altijd dokter!” “Zelfs met spelen,” vroeg de dokter. “Dat weet ik eigenlijk niet, daar let ik niet op,” vertelde Bliksem eerlijk. Weer terug in de wei durfde hij het niet aan de anderen te vertellen. Hij schaamde zich

ervoor. Bliksem wilde dat de pijn wegging. Maar hoe kon hij daarvoor zorgen? Hij dacht heel diep na. Hoe kon hij iets veranderen als hij het niet doorhad? Ineens wist Bliksem het! Hij moest erop gaan letten! Maar hoe ging hij dat doen? Weer dacht Bliksem even na. Misschien moest hij beter zijn lichaam voelen? Dan voelde hij het misschien als hij met zijn hoeven over de grond schraapte. Hij nam zich voor om voortaan even de tijd te nemen om naar zijn lichaam te luisteren. Hij zou dan even rustig ergens staan of zitten en dan zou hij heel rustig gaan ademhalen. Bliksem nam zich voor om dit ook te doen voor en tijdens het spelen. De volgende dag ging hij het gelijk proberen. Voor het spelen ademde Bliksem heel rustig en voelde hij of hij pijn had. Hij had nu nog geen pijn, dus hij ging snel meespelen met de anderen! Na een tijdje deed Bliksem het nog een keer; rustig ademhalen en voelen. Nog steeds had hij geen pijn. Hij ging weer lekker verder spelen. Na nog een half uurtje spelen ging Bliksem weer even stil staan en ademde hij heel rustig. Hij voelde dat zijn hoeven wel een beetje pijn begonnen te doen. “Ik moet dus even rusten,” dacht Bliksem. Hij zei tegen zijn vriendjes dat hij straks weer mee deed maar dat hij nu even weg ging.

Hij merkte dat zijn vriendjes dat heel gewoon vonden. Zij gingen ook naar huis als ze pijn hadden. “Tot zo!” riepen ze allemaal vrolijk. Bliksem besloot even naar huis te gaan en daar een momentje in het stro te gaan liggen. Nadat hij even gelegen had ging hij weer voelen aan zijn lichaam. Hij ademde rustig in en weer uit. De pijn was al bijna weg. “Ik blijf hier nog eventjes en dan ga ik weer verder spelen,” dacht hij. Even later voelde hij nog een keer. De pijn was weg. Hij ging naar buiten en ging verder met spelen. Na het spelen ging hij naar huis. Hij vertelde aan zijn moeder wat hij had gedaan. Hij vertelde dat hij goed gevoeld had aan zijn lichaam en dat hij even naar huis was gegaan om uit te rusten. ”Wat knap van je zeg!” zei zijn moeder. “Ik heb nu helemaal geen pijn, mama,” zei Bliksem blij. Bliksem was trots op zichzelf! Wat had hij dat goed gedaan zeg! Die nacht ging hij heerlijk slapen zonder pijn aan zijn hoeven.

Helende verhalen Een helend verhaal is eigenlijk een cadeautje dat een kind of jongere of volwassene zelf kan uitpakken. Het is een verhaal met een boodschap, en die boodschap ligt er niet altijd duidelijk bovenop. In zo’n verhaal wordt een probleem besproken, en ook vaag een oplossing. Het verhaal ‘Bliksem, het paard’ is bedoeld voor kinderen die graag ‘baas in eigen blaas’ willen worden. Kinderen, voor wie bijvoorbeeld bedplassen geen probleem is, kunnen gewoon van het verhaaltje genieten. Kinderen die daarmee wel kampen, voelen dat dit verhaal voor hen is, pakken het verhaaltje uit, en zullen zeer waarschijnlijk hun oplossing voor hun probleem eruit concluderen, heel vaak zelfs onbewust. Het verhaal ‘Bliksem, het paard’ heeft al voor verschillende kinderen een goede uitwerking gehad. Zie ook www.helendeverhalen.nl

jip

B E E L D H U I B E R T VA N R O S S U M - T E K S T K A R I N M E I J E R

Op school ben je dagelijks bezig met de vraag: Wat is Goed Onderwijs? Zo hebben ook alle leerkrachten van onze school, de Prins Mauritsschool, zichzelf in de afgelopen jaren deze vraag gesteld. Is het onderwijs door de jaren heen dan niet hetzelfde? Ja, er staat een juf of meester voor de klas en die geeft les. Zo was het, zo is het nog steeds. Waarom heeft deze vraag zin, zou je zeggen?

Een snel veranderende maatschappij Ouders vertrouwen hun kind vanaf het vierde jaar toe aan de

Onze kinderen groeien op in een snel veranderende wereld.

basisschool en verwachten dat hun kind daar op twaalfjarige

Wij geven hen bagage mee. Waarvoor? Voor een maatschappij

leeftijd afkomt en klaar is voor de volgende stap: het

en toekomst waarvan wij nu niet eens weten hoe die er uit zal

voortgezet onderwijs. Is dat dan het mogelijke antwoord op de

zien over een aantal jaar. Daarom hebben we ons als team de

vraag: wat is goed onderwijs? Dat we als basisschool kinderen

vraag gesteld: Bereiden we de kinderen voor op de wereld

opleiden om de juiste stap naar het voortgezet onderwijs te

waarin onze ouders leefden, op de maatschappij van vandaag

maken? Of kijken we verder? Op de Prins Mauritsschool hebben

贸f bereiden we hen voor op de toekomst? Natuurlijk moeten

we dat laatste gedaan. We zijn er van overtuigd geraakt dat we

ze dan goed leren rekenen, schrijven en lezen, maar dan krijgt

kinderen van deze tijd iets te bieden hebben voor het leven.

alles wat we aanbieden op school meer inhoud.

jip

Leren dankzij school of ondanks school

Goed onderwijs in deze tijd sluit aan bij de behoeften van

Dus blijft de vraag: wat is goed onderwijs, van belang.

lessen te geven waarbij de kinderen én de leerkrachten grote

Kinderen vinden school vaak saai. Althans de leerlingen op

betrokkenheid tonen. Want pas dan kan het leren beginnen!

kinderen en de behoeften van deze tijd. Wij willen op onze school daar vorm en inhoud aan geven. Door kwalitatief goede

onze school hebben wel eens gezegd dat het soms saai is op school. Kinderen hebben heel veel beelden bij thema’s die we op school bespreken. Als we over de dolfijn vertellen, weten

Hoe werken de hersenen

kinderen al veel. Ze hebben DVD’s gezien en andere beelden

De laatste jaren is er veel onderzoek gedaan naar de werking

van dolfijnen. Hoe boeiend is dan het plaatje van de dolfijn op

van de hersenen en het leren. De meest recente en mogelijk de

bladzijde 67 van je biologieboek en wat leer je daar nog van

belangrijkste uitkomsten zijn de volgende:

wat je nog niet wist? Wat ga je eigenlijk doen op school als je

Hersenen werken het beste als ze samenwerken met andere

niet betrokken bent? Meer van hetzelfde omdat je toch moet

hersenen.

leren lezen en luisteren? Ons team heeft zich vorig jaar, tijdens een eilandelijke

Interactie en relaties zorgen dat hersenen zich sneller en beter

conferentie, die speciaal voor alle leerkrachten van alle

ontwikkelen. Ook wanneer we leerlingen leren samenwerken

protestants-christelijke scholen werd georganiseerd, laten

zullen ze meer leren! Er zijn prachtige manieren om leerlingen

inspireren door drs. Jan Jutten (www.natuurlijkleren.org) Hij

te laten samenwerken. Op school gebruiken we daarvoor

stelde ons de indringende vraag in zijn plenaire inleiding: leren

allerlei coöperatieve werkvormen.

de kinderen bij ons op school dankzij de school of leren zij ondanks de school?

De belangrijke rol van de hippocampus in relatie tot betekenisvol leren De hippocampus is dat deel in de hersenen dat ervoor zorgt dat er transfer plaats vindt van het werkgeheugen naar het lange termijn geheugen. De hippocampus werkt onder twee voorwaarden: de informatie die binnenkomt moet persoonlijk belangrijk zijn voor de degene die leert én er moet sprake zijn van een veilige leeromgeving. Daarom zien wij ook waarom ‘erin stampen’ niet werkt. Als het geleerde niet boeiend en niet betekenisvol is, slaan de hersenen het niet op.

Werken in een rijke leeromgeving De benadering van leren die nu vanuit de wetenschap benadrukt wordt, heet constructivisme: leren is niet informatie ontvangen, maar van informatie zelf kennis maken. Kinderen zijn geen foto’s, ze ontwikkelen zichzelf! (bron: ‘Onderwijs moet niets, behalve boeien’, Jan Jutten)

Boeiend onderwijs in de praktijk Op onze school werken we twee jaar volgens de principes van boeiend onderwijs. In nauwe samenwerking met CBS EbenHaëzer uit Goedereede Havenhoofd maken we gebruik van wat recent hersenonderzoek ons vertelt over hoe kinderen leren. We geloven, dat wanneer wij als scholen samen optrekken en samen een lerende organisatie zijn, er een win-win situatie ontstaat. Bij dit boeiende proces worden we geholpen door dhr. Jan Bisschops, deskundige op dit gebied vanuit de Stichting Natuurlijk Leren. De volgende ontwikkelingen in deze tijd, die grote kansen bieden om het onderwijs nieuwe impulsen te geven, worden fasegewijs en in onderlinge samenhang ingevoerd: •

coöperatief leren

•

meervoudige intelligentie

•

systeemdenken

•

werken met denkgewoonten

•

breinvriendelijk onderwijs

Door met kinderen in gesprek te zijn, weten we wat hen bezighoudt en kunnen we onze werkwijze afstemmen op hun behoeften. We kijken en luisteren dus goed naar het kind. We creëren zo een leeromgeving waar een passie en betrokkenheid te zien is bij zowel leerlingen als leerkrachten, waar passend onderwijs wordt geboden, waar talenten zich kunnen ontwikkelen en het leren duurzaam zal zijn met hoge opbrengsten.

jip

We zeggen tegen elkaar:

“Je bent een kei” ar Bureau J om na r ip? a Wa

ILSE: ijd Op school wou ik alt mijn klasgenoten. het allerbeste voor ak aan onder door. Daar ging ik zelf va nsen voor mezelf en Ik zette andere me het altijd moeilijk. Ik daardoor maakte ik Ik zat ar ik verloor er ook. maakte vrienden ma niet meer dat ik het allemaal vaak in de stress om , dacht eder vertelde van JIP trok. Toen mijn mo aal wel? Is het niet allem ik eerst: “Moet dat en?“ Maar toen ik er een beetje overdrev est was merkte een paar keer gewe ik dat het hielp.

Wat vonden jullie van de werkmethode? B E E L D H U I B E R T VA N R O S S U M

We kregen een boekje waarin allemaal opdrachten zaten hoe we met bepaalde situaties moesten omgaan. Ook hadden we twee figuurtjes, ’Robotje’ en ‘Relaxje’. Als je ‘Robotje’ was, was je niet op je gemak, vond je iets niet leuk of voelde je je niet lekker. Als je ’Relaxje’ was, was je blij, gelukkig en vond je iets leuk. Daar hebben we veel mee gewerkt. Je moest dan een robot nadoen of iemand die heel relaxed was. Het was vooral ook heel grappig om te doen.

r Bureau Jip? m naa o r aa W

LISA: In groep zes zat ik niet zo lekker in mijn vel, het leek wel alsof nieman d begreep waarom ik zo on zeker was over m ezelf. Mijn moede r zag een advertent ie in de krant van Bureau JIP en da t leek ons wel de op lossing. De eerst e keer naar de Keitraining vond ik heel eng. Ik he rinner me dat ik moest huilen, maa r Elly en Geertje stelden me gelijk op mijn gemak.

Hoe ga je nu om met zulke situaties?

De ‘Kei’ heeft mij geholpen met mijn zelfvertrouwen omhoog te halen en daar ben ik erg blij mee want nu zit ik veel lekkerder in mijn vel!”

Lisa: “Ik zat in mavo 1 bij Ilse in de klas en in mavo 4 kwam ik weer bij Ilse in de klas. We weten van elkaar dat we bij Bureau JIP de keitraining hebben gevolgd. Ik ben nog steeds erg zenuwachtig voordat ik een toets heb. Dan is Ilse er altijd om even te zeggen dat ik een kei ben. Alles gaat nu ook veel beter op school en met sociale contacten.”

Hebben jullie er uiteindelijk wat aan gehad?

Ilse: “Ik ben er een stuk sterker door geworden, steeds meer gewoon voor mezelf op komen maar toch ook anderen helpen! Als ik nu in situaties kom waarin ik moet kiezen gaat dat een stuk makkelijker.

Ja, het heeft echt heel veel geholpen. Als we er niet heen waren gegaan, hadden we nooit contact durven maken met andere mensen. Met de trainingen hebben we ook veel vrienden gemaakt, die we soms nog spreken. Met een toets zeggen we tegen elkaar: “Je bent een kei!”. Lisa de Roon (16) en Ilse de Rover (16)

B E E L D S H U T T E R S T O C K - T E K S T C A S S A N D R A VA N D E R W E N D E

jip 30

BOEKRECENSIE

deel 1 & 2

“Wat een opluchting t toen ik merkte dat he

echt werkt!”

w to talk to kids’ 1 en 2 zijn n ik niet zo , maar deze ‘Ho be g din voe op r ove es ekj en Van bo … Ze laten je glimlachen g en het is o zo herkenbaar we k leu st er lee t He al! cia en spe ze uitgelez had, ben ik aa dit herken ik!! Toen ik jaa en hh oh van en n kke instemmend kni gaan. En wat een meteen mee aan de slag ge e dat het echt werkt! opluchting toen ik merkt

mijn “Hoe communiceer ik met op kinderen en hoe reageer ik ze?” e “Hoe leer ik ze op een goed n manier naar zichzelf en ee ander kijken, voor nu en de toekomst?” achter gekomen, dat mijn Ik ben er door deze boekjes aan: kinderen behoefte hebben •

• • •

op te lossen , geen Handvatten om conflicten rvan worden ze trots ‘politie-mama-met-fluit’. Daa als de ouders) en krachtig! (zowel de kinderen /beleven, geen Bevestiging in wat ze voelen rustig en fijn! ‘betwetermama’. Dat voelt n wat je zegt, geen Grenzen van woorden en doe veilig ! ‘billenpetsmama’. Dat voelt ‘eventjessnelpapa’. n gee , tijd Luister en knuffel Dat voelt geliefd!

En ga zo maar door.... .v. leuke stripjes, tientallen Deze boekjes geven je d.m t je kinderen om te gaan. handvatten om effectief me , maar mij heeft het alleen En ja, boekjes lezen kost tijd maar meer tijd opgeleverd. en ruzie-uitzoekerijen, Geen eindeloze discussies ! gewoonweg een opluchting boekjes te lezen. Sta open De moeite waard om deze doen’ en blijf volhouden. voor ‘Hoe kan ik het anders r blij van! Een echte

Kind en ouders worden hie aanrader… Cassandra van der Wende Atelier Windekind

How2Talk2Kids Adèle Faber & Elaine Mazlish ISBN: 978-90812400-1-7 NUR code: 854

jip

OMGAAN MET JE GEVOELENS

GEVOELENS... je hebt ze nu eenmaal, of je wilt of niet

Je krijgt ze cadeau bij je geboorte: gevoelens, emoties. En het is maar goed ook. Emoties zijn signalen. Ze hebben jou iets te zeggen. Gelukkig dat je bang kan zijn. Als je dat gevoel van bang niet zou hebben, zou je niet lang leven. Je zou de weg zomaar oversteken, ook al kwam er een auto aan. Je zou je uit de hoogste boom laten vallen... Boos is ook zo’n handige emotie. Als je die voelt, betekent het dat er over je grenzen gegaan wordt. Fijn dat je dat in ieder geval voelt. Als je niet meer ‘boos’ voelt, dan B E E L D H U I B E R T VA N R O S S U M - T E K S T E L LY VA N D R I E L

laat je over je lopen. Je zegt dan ook geen nee meer. Zo zijn gevoelens je thermometer. Ze zeggen je hoe het met je gaat. En ze helpen je overleven.

in anderen. sje, ze kan zich goed inleven Sandra is een gevoelig mei bij hen. ndinnen en ze voelt zich vrij Op school heeft ze leuke vrie ld tegen een r haar. Zo zei ze bijvoorbee Eerlijkheid is belangrijk voo van haar dat ze de nieuwe schoenen vriendin (in alle openheid) s naar haar. boo en eerde verschrikt echt lelijk vond. De groep reag ijk wat , ze zei toch alleen maar eerl Sandra begreep er niks van kken dra was hier zo van geschro ze van de schoenen vond. San ze het onzeker werd. Thuis vertelde en zo van slag, dat ze daarna , zijn oel gev rot wat moet dat een voorval en mama zei: “Kind, de van l ing en dan schrik je helemaa dan vertel je eerlijk je men slag bent lijkt wel of je helemaal van reactie van de anderen. Het schien op zich gehoord en kan ze mis hierdoor.” Zo voelde Sandra . ig anders reageren een ander moment heel rust

Wij, ouders, professionals en iedereen die met kinderen omgaat kunnen kinderen leren omgaan met hun gevoelens. We doen dat door de gevoelens die het kind heeft te benoemen. Het kind voelt zich dan erkend, in zijn gevoelens,en hij leert zichzelf kennen. Als het kind jong is, vinden we het heel gewoon de gevoelens van hem/haar te benoemen. “Ach, lieverd, je hebt buikpijn hè. Mama had ook niet zo kruidig moeten eten. Daar heb jij last van hè,” of “Je bent verdrietig, je kan niet slapen hè. Het is ook zo’n herrie in de straat,” of “Dan schrik je hè, als er ineens zo’n grote hond aankomt.” Op een gegeven moment stoppen we met het benoemen van gevoelens. Als een wat groter kind boos is, dan worden zijn gevoelens niet meer erkend, maar dan moet hij tot tien gaan tellen. Als hij buikpijn heeft, moet hij melk gaan drinken. En als hij bang is, hoeft hij helemaal niet bang te zijn. We komen dus met oplossingen, terwijl het kind zo gebaat zou zijn als ook dan gezegd zou worden: “Je voelt je dan

echt ontroostbaar. Hun sterke gevoelens zorgen voor een

afgewezen hè, als je niet mee mag spelen,” i.p.v. “Gewoon

emotioneel brandje van binnen. Deze ‘emotiebrand’ moet

negeren, die lui!”

eerst geblust worden, voor ze na kunnen denken. Dat zou je zo kunnen doen: ‘Je bent erg boos hè, je broertje pakt die

Wil je een betere band met je kind, en wil je dat hij leert met

pen af, terwijl die van jou is. Je wordt er echt woest om.’

zijn gevoelens om te gaan, wil je dat hij meer zelfvertrouwen

Pas, wanneer het emotionele brandje geblust is, kan het kind

krijgt, begin dan met de gevoelens te benoemen, ook al is je

weer denken. Dan doet de hersenschors weer mee. Deze

kind al twintig.

hersenschors is overigens in ontwikkeling tot ongeveer je 23e levensjaar. Vandaar dat je tot die tijd niet goed kan plannen,

Kinderen reageren vaak nog vanuit hun emotionele brein. Die

overdenken, overzicht hebben. En je hebt dus zeker tot die

is het sterkste ontwikkeld op jonge leeftijd. Daarom kunnen

tijd begeleiding nodig om om te leren gaan met je gevoelens

ze hun gevoelens soms zo sterk laten zien. Ze zijn, als ze

en deze te relativeren.

boos zijn, soms heel boos. Ze zijn als ze verdrietig zijn, soms Benoemen helpt om inzicht te krijgen in wat er nu eigenlijk gebeurt van binnen. Als kinderen zichzelf leren kennen en ontdekken dat ze goed zijn in ‘zich boos voelen’, bijvoorbeeld,

ng ontwikkeli kan je de n a n v e i w z u e o g b h e c “Metaforis in vergelijken met d igt nog l e van het br e benedenverdieping , terwijl D f a . s t i e u i een h s nog n nog gaten schap en i vol gereed venverdieping zelfs kan zien. o rdoor er in de b de lucht e e j t a d o z zitten el en

or Daniel Sieg

le kind’, do ein van het he Uit: ‘Het hele br yson. Tina Payne Br

krijgen ze keus in wat ze met dat gevoel gaan doen. Boos voelen is prima. Boos blijven of iemand pijn doen, dat is geen goed idee. Wat heerlijk als je als kind al hebt leren omgaan met gevoelens als verdriet, eenzaamheid, boosheid, schaamte, afwijzing, achtergesteld worden. Daar zal je later veel profijt van hebben. Zie ook de recensie van Cassadra van der Wende over het boek ‘How2talk2kids’ van Adèle Faber en Elaine Mazlish op pagina 31.

BEELD

S H U T T E R S T O C K - T E K S T N A A R E E N WA A R G E B E U R D V E R H A A L , V E R T E L D D O O R L I A N N E VA N R O S S U M

BAM BAMBAM...

BAM BAM BAM!!! Papa Hans zat verbouwereerd naast de omgevallen blokkentoren en luisterde hoe zijn zoontje David de trap op liep naar boven. Nou ja… liep?! Hij stampte zo hard dat de buren het wel zouden horen. Papa Hans was teleurgesteld. Dit was al de zoveelste keer en zonder reden vond Papa Hans. Het was net zo’n mooie zondagmiddag en hij had juist de tijd genomen om met David te spelen. En dan nu weer dit!! En alleen maar omdat de blokkentoren omviel die ze samen gebouwd hadden. “Wat geeft dat nou,” had papa Hans gezegd. “Bouwen we toch samen een nieuwe?” Maar David… die zette een keel op... zo hard! En daarna was hij stampend naar zijn kamer gelopen en had keihard de deur dichtgeslagen. Wat een kind toch dacht Papa Hans.

David en hij had hard tegen David geschreeuwd dat hij geen

Hier moet wat gebeuren! Die moeten we toch eens wat

normaal kind was en dat hij niet lief was en of hij ASJEBLIEFT

harder aan gaan pakken. Zo komt er niks van terecht, straks

NU naar zijn kamer wilde gaan! David was gillend naar zijn

denkt David nog dat hij de baas is hier in huis? Nou dan heeft

kamer gerend en een uur later lag hij nog na te snikken.

David pech dacht Papa Hans... Want toevallig ben ik dat en

O wat had hij daar een last van gehad om zijn zoontje zo

dat zal hij merken ook!

te zien. Dit werkte niet. En nu… 6 weken verder.. ging het beter! “Het is zo ontzettend belangrijk om Davids gevoel te

Het was weer zondagmiddag.. papa Hans was thuis.

benoemen” had die mevrouw gezegd. Gevoel benoemen,

Het was zes weken verder. Papa Hans had zich vandaag

gevoel benoemen en nog eens gevoel benoemen. Dat

voorgenomen om er een leuke dag van te maken! Hij

zinnetje kreeg hij vast nooit meer uit zijn hoofd. Wat een

dacht nog eens na over de afgelopen weken. David was

gezwets had papa Hans eerst gedacht. Heb ik hier nou vrij

zo onhandelbaar geworden dat er gewoon niets mee te

voor genomen? Maar toch was hij het thuis gaan proberen..

beginnen was. Op een keer was hij zo boos geworden op

en.. vaak werkte het nog ook! Het ging steeds wat beter! “Paappppppp! Komt u nou een toren bouwen pap? Kom nou pap!“ “Ja David, leuk dat gaan we doen! Een hele hoge gaan we maken!” Even later tilde Papa David op zodat David helemaal bovenaan een blokje op de andere blokken kon leggen. Heeeel ijverig deed hij dat. En toen: BATS! Daar lag de toren… overal blokjes op de vloer. En voordat David zou kunnen gillen, heeft papa al gezegd: “Ach, David, wat vervelend, zeg. Dan maak je zo’n mooie toren, en dan valt die om.” En in plaats van gillen en schreeuwen, zoals David anders zou doen, kijkt David met tranen in zijn ogen op naar zijn vader en zegt:

En papa en David gaan gewoon opnieuw beginnen!

BEELD

H U I B E R T VA N R O S S U M - T E K S T A N D R Ă&#x2030; H . R O O S M A ( W W W. 1 2 A C C E D E . N L )

jip 38

Hoe benoem ik mijn gevoelens?

vredig

rustig veilig tevreden onbezorgd warm op mâ&#x20AC;&#x2122;n gemak vertrouwd behaaglijk vergenoegd vol welbehagen vrij van zorgen ontspannen gelukkig echt (mezelf) vrouwelijk / mannelijk gewild mooi, schoon heerlijk verbonden voldaan gerustgesteld betrokken bij vol vertrouwen bemind begeerd rozig verwelkomd gewaardeerd gevleid begrepen opgeroepen opgelucht Deze emoties zijn vaak verbonden met een realisatie van identiteit en verbondenheid

vrede en rust

dankbaar

Woorden die te maken hebben met

jip

geĂŻnteresseerd goedmoedig zacht gestemd genadig meevoelend goed begrijpend geduldig vertrouwend gezegend dichtbij zeker open belangrijk waardevol rijk waardig bevestigd eensgezind gekoesterd gewenst vertroost gekend beschermd comfortabel

zonning vrolijk vreugdevol dankbaar bemoedigd genietend vol genot in de 7e hemel stralend vreugde-dronken vriendelijk liefdevol hoopvol euforisch uitgelaten overstromend vereerd verwend verguld sympathiek enthousiast in liefde aangezien waarderend populair extatisch plezierig verheerlijkt verliefd

blijdschap en vreugde

in de wolken

Deze emoties zijn vaak een reactie op een groot goed wat je ontvangen hebt (vaak immaterieel)

blijmoedig

Woorden die te maken hebben met

blij

Deze emoties zijn vaak verbonden met een realisatie van vrijheid, identiteit en competentie

macht, energie trots

Woorden die te maken hebben met

jip

vrij vrijmoedig vrijgevochten zelfstandig onafhankelijk fier vaardig energiek opgewonden veerkrachtig avontuurlijk competent zelfverzekerd moedig luchtig licht(voetig) speels verrast creatief charmant koninklijk / edel machtig onaantastbaar trots betekenisvol spraakzaam herrezen zelfbewust verheven in vervoering elegant verlangend verleidelijk sensueel / seksueel aantrekkelijk

blanco afgezaagd ‘wattig’ / mistig als in de mist ‘grijs’ stil onverschillig ongevoelig apathisch lethargisch neutraal ongecontroleerd onbeheerst in een rol gedrukt geschokt gesloten afgesloten van geïsoleerd op een eiland als in een vacuüm vervreemd onverbonden opgesloten leeg moe / vermoeid afgemat uitgeput afgebrand slaperig gestresst lacherig praatziek overactief chaotisch verward tweeslachtig gespleten onzeker aarzelend richtingloos stuurloos ambivalent

niet-voelen, vermoeidheid en verwarring

afwachtend

Woorden die te maken hebben met

lusteloos

Deze (gebrek aan) emoties kunnen een reactie zijn op uitputting, shock of trauma

verveeld

Deze emoties zijn vaak een reactie op dreiging (reëel of vermeend)

angst en machteloosheid

Woorden die te maken hebben met

jip

bang angstig vreesachtig in paniek doodsbang verlamd niet op m’n gemak onveilig bedreigd bezorgd slachtoffer gedwongen machteloos opgejaagd gekweld belast overheerst klemgezet vastgezet beklemd bevangen benauwd verstikt gekleineerd laf verleid schaamtevol kwetsbaar bloot belachelijk alert op m’n hoede op m’n qui-vive afstand houdend wantrouwig argwanend defensief ontwijkend verlegen schuchter verontrust gejaagd gespannen nerveus zenuwachtig paniekerig trillerig misselijk opschepperig macho

droevig huilerig moedeloos terneergeslagen arm depressief ontmoedigd bedrukt melancholisch nostalgisch oubollig treurig / triest naargeestig weemoedig troosteloos hopeloos klein / miezerig onbeduidend verwond wanhopig ongewaardeerd gedesillusioneerd timide ongelukkig alleen / eenzaam ongewenst niet geteld op afstand afhankelijk onbegrepen verlaten in de steek gelaten buiten spel gezet buitengesloten miskend afgedankt alleen gelaten ongeliefd teleurgesteld neergedrukt afgewezen verraden verslagen bedrogen onderschat onervaren onverzorgd beschaamd gehaat gekwetst nutteloos zwartgallig berouwvol schuldig vies ontoereikend verloren

verdriet, kleinheid en eenzaamheid

neerslachtig

Woorden die te maken hebben met

(ziels)bedroefd

Deze emoties zijn vaak een reactie op verlies, onverbondenheid/onthechting of trauma

verdrietig

Deze emoties zijn vaak een reactie op onrecht (of iets wat beslist niet zo bedoeld is te zijn)

boosheid en afkeer

Woorden die te maken hebben met

jip

boos kwaad knorrig woedend razend humeurig wit heet ontevreden afwerend cynisch bitter sceptisch agressief minachtend afgunstig jaloers vijandig scherp venijnig pissig stekelig koud / kil hard / grof onsympathiek gerechtigd tot ... oorlogszuchtig rebels wraakzuchtig onvergevingsgezind wrokkig verongelijkt ge誰rriteerd verstoord onrechtvaardig behandeld beroofd verontwaardigd beledigd gefrustreerd gesaboteerd terechtgewezen bevoogd vernederd onteerd gebruikt belasterd ontzet(ting) platgewalst bestolen gedomineerd betutteld ongeduldig leugenachtig (vervuld met) afkeer / walging / weerzin / afschuw ziek van ... balend van ... onverstoorbaar vastbesloten

Wanneer gaat u naar een orthoptist? De orthoptist onderzoekt en behandelt klachten of problemen op het gebied van: oogafwijkingen bij kinderen, scheelzien, lui oog, dubbelzien, oogbewegingststoornissen, specifieke hoofdpijn en leesklachten. De orthoptist is gespecialiseerd in de oogmetingen bij kinderen, met name gericht op de samenwerking tussen de ogen. De samenwerking kan echter op alle leeftijden en door verschillende oorzaken verstoord worden. Vroegtijdig opsporen is van groot belang. Een orthoptist onderzoekt de oogstand, de samenwerking tussen de ogen en de ontwikkeling van het zien. Als er afwijkingen worden geconstateerd, stelt de orthoptist, indien mogelijk, een behandeling in.

Brilcentrum Keuvelaar Zandpad 56 Middelharnis T 0187-483437 www.brilcentrumkeuvelaar.nl

Wilt u ook een deskundig onderzoek? Maak een afspraak of loop eens binnen op vrijdagmiddag of -avond.

Jacoline Kieviet de Geus

jip

Ze zijn heel snel, sneller dan gedachten... Ze zijn onzichtbaar – we kunnen ze niet zien en weten vaak niet eens dat ze er zijn. Op andere momenten zijn ze zo luid en duidelijk aanwezig als een onweersbui die binnen ons tekeergaat, van ons gezicht te lezen en te zien aan de manier waarop we bewegen. Zonder hen kunnen we niet genieten van ons eten, plezier hebben met vrienden of het effect van muziek voelen. Met hen kunnen we ons ellendig voelen en verward, of vrolijk en gelukkig. Wat zijn het eigenlijk???

B E E L D S H U T T E R S TO C K - T E K S T H E A R T M AT H

Onze... ...gevoelens & emoties Het woord “emotie” betekent energie in beweging

last van je maag hebt.

(in motion). Een emotie is een sterk gevoel- zoals

Soms voel je misschien zelfs

vreugde, verdriet of boosheid- dat ons raakt

je hart in je keel kloppen. Een

ofwel ‘beweegt’. Emoties maken het leven de

makkelijke manier waarop

moeite waard. Het verandert onze wereld van een

wetenschappers waarnemen

aaneenschakeling van gebeurtenissen en feiten

hoe gevoelens ons lichaam

in een levende afwisselende ervaring. Je hebt

beïnvloeden is door het effect

bijvoorbeeld een vervelende dag gehad, je komt

ervan te meten op ons hartritme.

thuis en je hond staat met zijn hele lijf te kwispelen,

Als emoties sterk zijn, kun je

omdat hij dol op je is, wat er ook gebeurt. Door

dat zien aan een verandering in

hem alleen al te zien, begin je tot rust te komen en

het patroon van ons hartritme. Als

vergeet je die vreselijke dag. Misschien ben je je niet

mensen gefrustreerd, bang bezorgd

altijd bewust van je diepere gevoelens en hoe deze je

of boos of van slag zijn is hun hartritme

lichaam, energie, gedachten en relaties beïnvloeden.

ongelijk en onregelmatig. Dit ziet er op de

Het kan zijn dat je merkt dat je gespannen bent of

computer uit als grillige bergtoppen.

Als we van slag zijn is het meestal moeilijk om helder te denken. Een wijze beslissing nemen valt niet mee voor iemand die emotioneel van slag is. Heb jij wel eens iets gezegd tegen je kind op het moment dat je boos was, waar je later spijt van had? Maar als we ons veilig voelen en op ons gemak voelen, weten dat iemand om ons geeft, of als we zelf om iemand of iets geven,

De grafiek hieronder laat de verandering in de hartslag zien. Het willekeurige, piekerige patroon is kenmerkend voor gevoelens van boosheid en frustratie en bij stress.

hebben we een regelmatig hartritme, zoals je in de grafiek hiernaast kunt zien. Wetenschappers hebben ontdekt dat het hart en het brein met elkaar in verbinding staan en dat een gelijkmatig glooiend, regelmatig hartritme het gemakkelijker maakt helder te denken en verstandige besluiten te maken. Zou het niet fantastisch zijn, als je Ăłp de golven van je emoties kon voortbewegen in plaats van je erdoor te laten overspoelen of omverwerpen? Dat is waar het omgaat als we het hebben over â&#x20AC;&#x2DC;je emoties de baas zijnâ&#x20AC;&#x2122;. Hierbij zou hartfocus,hartcoherentie, een goede methode, je kunnen helpen.

Deze grafiek laat veranderingen in de hartslag zien die typisch zijn voor gevoelens van waardering en andere prettige gevoelens. Dit noemt men in de wetenschap een geordend of coherent patroon. Dit is tevens een teken van goede gezondheid.

Bron: Hartcoherentie, de kracht van emoties, www.heartmathbenelux.com

B E E L D G E E R TJ E VA N R O S S U M - B R O N K E E S B L A S E

jip 50

Hartfocus werkt! 1 2

3 4

Henk Kempink, rector van een VMBO-school: Op je computerscherm zie je direct het effect van wat je doet. Dat is fantastisch! Dit is nu eens een praktische nieuwe vinding, die de leerlingen heel concreet feedback geeft.

Het sluit aan bij wat we willen met de school: versterken van het zelfvertrouwen, zorgen dat er meer plezier wordt beleefd aan school , dat leerlingen trots zijn op hun eigen resultaten. We willen faalangst en leerachterstanden weghalen. Daar sluit de Hartfocusmethode naadloos bij aan. Bron: www.hartfocus.nl

jip

OEFENEN MET HARTFOCUS Hartfocus of hartcoherentie werd door medisch fysicus drs Kees Blase in Nederland geintroduceerd. De methodiek wordt gebruikt om stress te hanteren, je beter te concentreren, examenangst te verminderen. Je leert ook beter omgaan met je gevoelens.

B E E L D H U I B E R T VA N R O S S U M - B E E L D W I L L E M I J N VA N D E R V E E N

Zie ook: hartfocus.nl en heartmath.com

Binnen 2 seconden zijn waar ik wil zijn. Geen spanning, geen stemmen van gedachten, geen liedje; niks in m’n hoofd. Geen zenuwen, geen ruzies; niks. En dat is ‘m, ik val in één keer terug uit m’n hoofd in m’n lichaam; stil en rustig. En dan voelen; het is goed zo. Gedachten zijn maar gedachten en je bent ze niet, je kunt ze even weg laten. Voelen dat je hart klopt, dat je ademt, dat je warm bent, dat je stil bent..Wanneer je kijkt zie je echt, wanneer je luistert hoor je echt. Wakkerder zijn, alerter. Dingen die ik echt belangrijk vind schieten me dan te binnen. Ruimte maken voor wat komt, inspiratie en creativiteit. Loop ik erna over straat, dan hoor ik de vogels echt, zie ik de mensen om me heen, ben ik behulpzamer als er iets misgaat, oordeel ik minder als iemand smakt. Ik denk niet en loop alleen en heb rust en tijd. Terwijl ik net zo weinig tijd heb als anders ...

Mijn grootste struikelblok; het kost discipline, maar dat is ook alles wat het kost. Benodigdheden verder zijn alleen een focus, een hart, een ademcyclus, en een moment van dankbaarheid om aan te kunnen denken en rustig mee te worden. Ik vind hartfocus heel puur en back to basics. Elke dag wil ik het het liefst even doen, 5 minuten. Om elke dag even dat moment te ervaren dat het echt niet zo belangrijk is wat ik allemaal denk, om even mijn hart te voelen. Voel ik mijn hart, dan voel ik me dankbaar en even bewust van wat ik heb en ben. Dan is alles even niet vanzelfsprekend, er spreekt dan ook letterlijk even niks van zelf. Gek is dat, het is zo gewoon dat je aan dingen denkt. Er spelen soms zoveel gedachten in je hoofd. Met hartfocus voel je even de stilte, rust. Je hoeft dan niet te denken. En het relaxte gevoel blijft de hele dag je bij. Dat is lekker. Dat is mooi. En je hebt je hart en je ademhaling steeds bij je. Je kunt dus op elk moment hartfocus doen.

VOL VERTROUWEN JE RIJEXAMEN TEGEMOET Herken je deze klachten? •

Black out tijdens het examen

•

Veel piekeren vooraf

•

Slechter slapen

•

Vreselijk opzien tegen het examen

•

Niet kunnen concentreren als je zenuwachtig bent

Dan kan hartfocus, hartcoherentie je helpen.

B E E L D W I M VA N V O S S E N

jip

Een duikervaring! Best wel spannend! Een aantal kinderen

en voor hij er erg in heeft, zwemt Kim in razende vaart onder

krijgen een duikles van vier duikinstructeurs van de

water. Het gaat goed. De anderen volgen haar al gauw.

duikvereniging Anemoon. Ze hebben er zin in en ze weten ook

De kinderen die deze duikles krijgen in de Staver in

niet zo goed wat hun te wachten staat. Je krijgt niet zo maar

Middelharnis zijn een aantal keren bij Bureau JIP geweest.

elke dag een duikervaring aangeboden. Kim krijgt een pak aan,

Ze leerden daar omgaan met moeilijke dingen; weinig

een zware zuurstoffles op haar rug, een ding in haar mond.

zelfvertrouwen, faalangst, moeilijk vriendjes kunnen maken,

Ze vraagt even hoe het moet. De duikinstructeur legt het uit,

gepest worden, veel stress voelen enzovoort. Dat deden ze

d.m.v. allerlei rollenspellen, gesprekken, verhalen en ook met

groepen het zo geweldig doen. “Wat een rust, wat een kalmte

hartfocus.

bij deze kinderen,” vindt één van hen en “wat verbazend dat ze

Met het duiken komen ze erachter dat ze inderdaad veel meer

het allemaal in een keer durven. Dat zien we niet vaak.”

kunnen dan ze dachten, en ontdekken ze ook dat hartfocus

Na afloop krijgen de kinderen een certificaat. Ze zijn een

helpt bij stress, en ook bij duiken.

kanjer! En dat zijn ze!

Wim van Vossen, de onderwater-fotograaf, en de vier duikinstructeurs zijn verbaasd en verwonderd dat deze

Ik kan veel meer dan ik denk dat ik kan!

Samen verder

AXXIAUTO.NL

www.axxiauto.nl

Perfectie tot in detail

Perfectie tot in detail Watertoren 25 3247 CL Dirksland Watertoren 25 -

0187 603 590 E info@axxiauto.nl 842 32470187 CL 600 Dirksland -www.axxiauto.nl Tel. 0187 603

590

gelijk! o m k u l e g maakt T 0570 â&#x20AC;&#x201C; 61 18 99 www.kinderhulp.nl info@kinderhulp.nl

B E E L D H U I B E R T VA N R O S S U M - T E K S T W I L L E M I J N VA N D E R V E E N

jip

Praten had ik al zoveel gedaan Eye movement desentization and reprosessing (EMDR), ook wel het minder heftig maken van bepaalde gevoelens als reactie op alledaagse en vroegere gebeurtenissen en het verwerken van gebeurtenissen onder invloed van oogbewegingen met daaraan gekoppelde activiteit in hersenverbindingen. Dezelfde oogbewegingen die je ook maakt in een REM (rapid eye movement) slaap; dat deel van de slaap waarin onder andere traumaverwerking plaatsvindt.

EMDR

In 1989 is deze therapie ontwikkeld door Francine Shapiro. Het opwekken van oogbewegingen en de daaraan gekoppelde hersenverbindingen die actief worden, maakt dat je bij het teruggaan naar traumatische of moeilijke momenten deze opnieuw kunt bekijken, ervaren en verwerken, vanuit een ander perspectief. Vanuit wie je nu bent, vanuit een situatie waarin je veilig bent (gewoon in de kamer van JIP bijvoorbeeld) en ook zeker; objectief. Je krijgt een soort van helikopterview bij die bepaalde momenten. Dit maakt dat je begrip krijgt voor wat er toen gebeurd is en dat je je bewust wordt van jouw reactie en de interactie met een ander op dat moment, wat zorgt dat heel veel spanningen en onbegrip, met daaropvolgende boosheden en angsten opgehelderd en verholpen worden. Spanningen die je in het alledaagse leven ervaart en die gekoppeld kunnen zijn aan zo’n moment kun je dan ontkoppelen en ervaar je als veel minder heftig. Dat is wat je doet tijdens EMDR.

Ik heb een zusje verloren op jonge leeftijd.

praten alleen niet bij mijn gevoel, bij de kern en

dan ook ineens gepaard met sympathie in

Omdat ik er altijd veel over heb gepraat dacht ik

ben ik met praten geneigd te gaan bagatelliseren;

plaats van antipathie. De hele band tussen mij

dat dit dan ook ‘verwerkt’ had; ik functioneerde

denken dat ik overdrijf, dat alles wel meevalt. Of

en mijn moeder is veel rustiger, nu ik niet meer

‘normaal’ (wat is dat ooit…), had fijne vrienden

ik ga dingen niet vertellen omdat ze er vast niet

automatisch bang ben dat ik tekort schiet. Maar

en familie, een lief vriendje, haalde mijn studie.

toe doen. EMDR was dan misschien wel wat voor

ik heb ervaren dat ik dat helemaal niet doe en

Alles ging redelijk volgens het boekje en ik kon

mij…

dat het onterecht is dat ik denk dat zij mij zo ziet.

al jaren zonder te huilen vertellen over wat

Want dat doet ze helemaal niet. En dat kunnen

er gebeurd was. Dit bleef zo totdat ik aan het

En dus ging ik aan de EMDR…

honderd mensen mij vertellen, maar ik ben te

begin van mijn studietijd, na het overlijden van

Vanaf het moment dat de klikjes in de

sceptisch om ze te geloven.

mijn oma, helemaal van slag raakte, me meer en

koptelefoon aanstonden, was het raak. Ik mocht

meer verdrietig voelde, onzeker, en ik had weinig

me, naar aanleiding van ons inleidend gesprek

Heel veel spanningen komen zo ergens vandaan

energie. Mijn familie weer zo verdrietig zien,

over vroeger en wat ik daarbij voel, focussen op

en met EMDR kun je die niet alleen traceren, je

maakte veel in me los. Daarbij had ik altijd al een

een beeld waar ik veel spanningen bij voelde.

gaat je zelf ook beter begrijpen omdat er een

intense ‘moeder-dochter band’ gehad met onze

Nadat ik bij die herinnering stil stond, kwamen

rode draad in het geheel zit. Je gaat een patroon

‘piekmomentjes’ in de

er snel beelden in me op.

van reacties herkennen, een patroon dat zich

puberteit. Een tijd waarin

Als een film ging alles aan

nogal eens herhaalt. Omdat je zelf vaak diep van

me voorbij, herinneringen

binnen weet wat het beste voor je is, is dit zo’n

waar ik nooit meer bij

mooie zuivere vorm om met jezelf aan de slag te

kom; mezelf zien spelen

gaan. Niemand vertelt je hoe je het moet doen, je

als zesjarig kind, mijn

vertelt het jezelf en je gelooft jezelf, want je hebt

moeders verdriet zien,

met eigen ogen gezien hoe het in elkaar steekt.

mijn reactie daarop. Ik zag

Zo heb ik veel meer ervaringen gehad, soms

hoe ik het ongemogelijke

zag ik geen beelden maar voelde ik spanningen,

probeerde, namelijk mijn

emotioneel of lichamelijk, of misselijkheid, of

moeders verdriet om mijn

automatische reacties in je lichaam, een soort tic

overleden zusje weg te

heb ik bijvoorbeeld gehad. Toen ik deze begreep

weekenden vanaf mijn

nemen en ik ontdekte dat

is deze nooit meer teruggekomen.

kamer in Amsterdam. Nu

ik daarin uiteraard faalde.

we zoals altijd heel veel om elkaar gaven, maar we konden heel slecht praten, begrepen elkaar slecht. Alle spanningen die om de minste of geringste dingen ontstonden kostten zoveel moeite dat ik vaak liever niet dan wel naar het ouderlijk huis ging in de

Je gaat een patroon van reacties herkennen, een patroon dat zich nogal eens herhaalt.

mijn moeder haar schoonmoeder, mijn oma, net

Maar in plaats van dit als een falen te zien en

Het kan heel moeilijk zijn om naar zo’n

verloren had en ze erachter kwam dat ze soms

het idee te hebben dat ik tekort schiet bij mijn

traumatisch moment terug te gaan, soms ben ik

nog liever bij haar schoonfamilie dan bij haar

moeder, zoals ik dit altijd zag, zag ik nu een kind

er een paar dagen moe van zelfs, of labiel. Maar

eigen familie was geweest, brak er iets in me. Ik

wat zo liefdevol haar best doet en zich nergens

daarna vallen zoveel stukjes op zijn plaats en

schrok daar erg van en betrapte me er ook op dat

schuldig om hoeft te voelen. En vervolgens hoor

komt er zoveel rust en zelfvertrouwen voor in

ik ditzelfde gevoel wel eens had. Ik wilde niet de

ik dat mezelf zeggen...

de plek. Ik heb het allemaal goed gedaan en dat

geschiedenis herhalen, wilde heel graag die band

Niks is zo overtuigend en confronterend als jezelf

is fantastisch om te voelen. Tuurlijk blijft zo’n

met m’n moeder versterken en rust vinden tussen

horen concluderen dat je alles hebt gedaan wat

traumatische ervaring traumatisch, maar ik voel

ons. Die spanningen tussen ons uit, rust vinden

je kon en dat je het goed hebt gedaan. Niemand

me er bijvoorbeeld niet meer schuldig over, of

in mezelf en ons en actief aan de slag om uit mijn

kan je het zo sterk aanpraten dan dat je er in

bang voor. De belemmerende emoties waardoor

dip te komen, dat was wat ik wilde. Maar praten

gelooft als je het zelf voelt, ziet en ervaart. En

je nu niet lekker kan doen wat je wil of zijn wie

had ik al zoveel gedaan, zonder te huilen... zonder

zo’n conclusie vergeet je nooit meer, je koppelt

je wil zijn, of wie je was, gaan uit de weg. Een

dat het echt iets opleverde behalve een stukje

hem aan de gebeurtenis die in het vervolg eerder

verdrietig stukje blijft er altijd als je terug denkt

begrip bij de ander en geborgenheid. Ik kwam

warme gevoelens oproept dan faalgevoelens.

aan een moeilijke tijd, maar er komt ook rust en

daar niet echt verder mee. Daarbij kwam ik door

En alles gekoppeld aan zo’n gebeurtenis gaat

begrip.

jip

Rootsreis Taiwan 2014 In de mei 2014 hebben wij met onze kinderen Timo (13 jaar) en

en probeert men hen ook de jaren daarna goed te begeleiden.

Esmay (9 jaar) een bijzondere reis naar Taiwan gemaakt. Onze

Biologische ouders mogen zelf kiezen bij welk gezin hun kind zal

beide kinderen zijn geboren in Taiwan en als baby in ons gezin

worden ondergebracht.

gekomen. We hebben als gezin gezien waar de roots van onze kinderen liggen.

Naast het begeleiden van biologische ouders, adoptieouders en adoptiekinderen doet dit tehuis zoveel meer. Zieke kinderen, van

Tijdens onze rondreis door Taiwan hebben we o.a. het tehuis van

ouders die geen uitweg meer zien, worden door hen (tijdelijk)

de kinderen bezocht. Allebei hebben ze de eerste maanden van

opgevangen en verzorgd. Soms kunnen ouders geen medische

hun leven doorgebracht in hetzelfde tehuis, namelijk CSS (Christian

zorg betalen of weten niet hoe ze hun kind kunnen helpen. CSS

Salvation Service) te Taipei.

biedt hen advies en hulp. Ook kinderen die niet meer beter kunnen worden, verzorgen ze in dit tehuis. Deze kinderen kunnen daar

Bij adoptie via dit tehuis is het zo dat de biologische ouders door

op een menswaardige manier sterven. Bovendien begeleidt CSS

maatschappelijk werk(st)ers worden begeleid tijdens en na de

vrouwen, die te maken hebben met geweld of in een crisis zitten.

zwangerschap, en allereerst wordt gekeken in hoeverre adoptie

Ze bieden trainingen aan, etc.. Op de site http://csstaipei.org kunt

echt noodzakelijk is. Indien mogelijk wordt geprobeerd het kind

u in het Engels hier alles over lezen.

toch bij zijn eigen ouders te houden en het gezin te begeleiden met alle mogelijke middelen. Mocht adoptie echt de enige uitweg

Klaasjan, Sandra, Timo en Esmay Rentes uit Dirksland

zijn, dan worden de biologische ouders in dat traject begeleid

fam.rentes@upcmail.nl

het ehuis CSS t r e d in k r o el LOVE is vo e kun je he d f e li t e M ord. sleutelwo ok echt at wordt o d n e n e ik rk(st)er veel bere e medewe ll a r o o d ld uitgestraa ehuis. rs van dit t )e t (s g li il en vrijw

Help ons helpen. Wij hebben ontzettend geboft met onze fantastische kinderen en wij gunnen elk kind een zo gezond en gelukkig mogelijk leven. U toch ook?! Help ons daarom kindertehuis CSS in Taiwan te helpen. Het kindertehuis kan niet bestaan zonder giften. Met name de medische kosten en de kosten voor babyvoeding, luiers en kleding zijn behoorlijk hoog en komen steeds terug. Wilt u een gift overmaken voor dit tehuis, dan kunt u dit doen op rekeningnummer NL12ABNA055.74.58.471 t.n.v. Projecthulp Meiling onder vermelding van “CSS - actie familie Rentes”. Hartelijk bedankt voor uw bijdrage! Naast kindertehuis CSS ondersteunt projecthulp Meiling ook nog andere projecten. Op de site www.meiling.nl/projecthulp of via Facebook Projecthulp Taiwan ‘Make the difference’ kunt u alle benodigde informatie vinden. Mocht u vragen hebben, dan kunt u mailen met projecthulptaiwan@meiling.nl.

B E E L D H U I B E R T VA N R O S S U M

jip

De Jippers: Geertje van Rossum (l) en Elly van Driel (r)

het hart vanuje in D IJ LT A t zi Je er en soms k n vader en moeedrken... je dat niet m

Je kind heeft oren op steeltjes.

Vraag van Hanneke, 1 1 jaar Mijn ouders zijn gesche iden en nu moeder en woon ik bij ik vind er e mijn cht geen z vader gaan a k a a n . Ik wil bij mijn wonen. Nu hoorde ik d waar ik ga a t ik z e lf mag kiez wonen, als en ik 12 jaar b en. Is dat z o? Antwoord Lieve Hann eke, Dat is een wijd verspre id misversta samen bij w nd. Ouders ie je gaat w beslissen o n e n , 贸贸k als je tw Komen ze er samen n aalf jaar be iet uit, dan nt. Het is wel bepaalt de zo dat de re re chter. chter verp te vragen, licht is naa als je twaa r je mening lf jaar bent. kiezen, je o Maar jij ho uders besli e ft niet te ssen (of de rechter).

jip

Gekwetst De muren komen op me af

Ik voel me als een lamp

Ik voel me klein en bang

Voor de anderen ben ik licht

Ik weet het niet meer

Maar als het niet meer donker is

Ik ben zo alleen

ben ik overbodig

Ik voel me als een gum

Ik voel me een vaatdoek

Ze hebben me nodig

Ik ben nodig voor de vergissingen

Als de dingen fout gaan

Omgevallen melk, vieze vingers

en ik moet ze helpen

en ik blijf achter met de troep

Ik voel me als een muur

Ik vraag me af of echt niemand

Ik ben stijf en koud

ziet hoe ik me voel en

Soms leunt er iemand tegen me

hoe snel ik gekwetst ben

om zâ&#x20AC;&#x2122;n veters te strikken

Ze zullen vast schrikken

B E E L D H U I B E R T VA N R O S S U M

Een meisje van vijftien

WIJ DOEN ER ALLES AAN OM JOU ONLINE SUCCESVOL TE MAKEN!

webnl.nl

BEELD SHUTTERSTOCK - TEKST VILLA PINEDO

jip 66

Maak geen ruzie waar wij bij zijn

A an alle ge sche id M et deze brie f w da g te ho re n krijg

en ou de rs va n N ed

illen wij ju lli e late

en dat hu n ou de

erla nd

n wet en hoe wij on

s voelen. ‘Wij’ zi jn

de 70.000 ki nd er en pe r ja ar di e op was wordt in ee ns . Op ee n di e da g st ort on ze werel d an de rs. Ve el va n in. Alle s wat ve ilig on s m oe te n ve rh ui ze n, na ar ee n en in het ergste ge en ve rt rouwd an de re school, w va l één va n de ou en de ne rs n aa he el n ju er g lli e ni eu we lie fd es m iss en. En dat do We willen Z O graa et pi jn. g alle be i on ze ou de rs in on s le ve n. Twee ou de Twee ou de rs di e st rs di e va n on s houd aa n te ju iche n la en en on s groot zi ng s de lij n, trot s zi jn als en worde n. ee rst e ge brok en ha we goei e ci jfe rs ha rt. D ie sa m en op le n en al de le s ee rst e rij zitt en al willen wet en over va st houd en. s we ex a m en doen on s en lie fd evol hu n ee rst e kl ei nkin d Wet en ju lli e hoev ee l ve rd riet we so m s st ie ke m he bb na ar de ge m en e en? Als we de bo od scha pper m oete di ng en di e ju lli e ov n zi jn. Als we m oe er el ka ar ze gg en. Als w ju lli e wel hoe m oe te n lu ist eren e zi en dat ju lli e el ili jk het is om va n ka ar ne ju ge lli re e n waa r we bi j zi jn alle be i te houd en m aa r ni ks ze gg en , Wet en , te rwijl dat so m over hoe le uk het s va n éé n va n w ju ee lli ke e ni nd et w m as ag? Dat we da n ? We voelen on s ve rs ch eu rd tu ss en de tw ee m en se n waa r we zo ve le uk he bben bi j de el va n houd en. W an de r. We voelen e voelen on s schu on s ve ra nt woo rd elijk voor ldig als we het ge lu kkig er, m aa r ju lli e ge lu k. M ee st al zi voor on s is dat va jn ju lli e ze lf na ee ak ni et zo m ak ke n ti jdje wee r lij k. So m m ig en va n on s houd en er de re st va n hu n le ve n la st va n. D us m og en we ju lli e ee n pa ar di ng en vrag en? • L aat on s alsje blie ft ge en ka nt ki ez en • M aa k ge en ru zi e waa r we bi j zi jn • Z eg ge en slecht e di ng en over elka ar te ge n on s • Gee f on s de ti jd om te wen ne n aa n de ni eu we sit ua • L ui st er echt na ar ti e wat we te ze gg en he bb en • Gee f on s de ru im te om va n ju lli e al le be i te houd en • Ve rg eet ni et dat ju lli e sa m en voor on s he bben ge ko ze n Ee n sche idin g vo elt als ee n ve ilig hu is dat in ee ns he le be ha ng. Ee rst is m aa l ve rbou wd w het één grot e pu in ordt. M uren eruit, hoop en da n ko m ni eu we vloe rbed ek en vraa g on s wat t er he el la ng za a ki ng, an de r we va n het uitzic m iet s m oo is te voorschi jn. L aa ht vi nd en. Z o bo t on s ru st ig m ee ve ba rst of ee n ka po uwen we m et ju lli rven tt e da kpan, m aa e sa m en aa n ee n r wel warm, ve ilig ni eu w hu is, m et hi en st ev ig. Ee n plek er en da ar ee n waa r wij on s wee r T HU IS voelen. De sleute l he bben ju lli e net ge kreg en . -X-

rs uit elka ar ga an

jip

en d ei ch es g n a v d in k n ee t f Wat hee ouders nodig? Dit vertellen ze: Ik wil geen geheimen hebben voor papa of mama

t het a d g n zo ba n e b k ant de I w , is huld mijn sc ver mij o n a a g ruzies

Ik wil m ijn opa meer zien

met mijn n e e l l a il er Ik w , mijn moed n e o d s t ie moeder lleen voor mij a

Ik ben bang dat mijn vader de kinderen van zijn vriendin leuker vindt

Ik wil niet weten wie mijn voetbalclub betaalt

Ik mis mij n mama a ls ik bij papa ben, en papa a ls ik bij mama ben

Ik wil geen ruzies horen

Ik wil geen postbod e zijn tussen mijn oude rs

Ik wil weer overal om lachen

25 manieren om ‘Goed zo’ te zeggen 1.

Geweldig, joh

2. Fantastisch 3.

Wat ben jij daar goed in, zeg

Knap, joh

Wat kan jij goed oplossingen verzinnen

Je lijkt van Gogh wel

7. Wauw! 8. Gefeliciteerd! 9. Buutegeweun! 10. Fantastisch 11. Wat kan jij goed ‘nee’ zeggen 12. Hoera 13. Je bent gewoon een tweede Einstein 15. Wat leer je dat snel 16. Super 17. Dat heb je snel door 18. Knapperd! 19. Je vindt het moeilijk en je doet het toch! 20. Ik ben zo trots op jou 21. Wat snap je dat goed, zeg 22. Wat ben je toch een heerlijk jong 23. Ik word zo blij van jou 24. Oh, zeg wat een knappe manier 25. Wat kan jij goed vertellen wat je wil

B E E L D C A S S A N D R A VA N D E R W E N D E

14. Ongelooflijk, zeg

Welk compliment past bij jouw ouder?

Welk compliment past bij jouw kind?

jip

STICHTING DE VRIENDEN VAN JIP

Alle vormen van hulp zijn meer dan welkom!

Nieuwe start Begin juli zijn Karin de Wit, Annet v.d. Groef en Leontine

Elly van Driel en Geertje van Rossum van Bureau Jip merken

Verolme toegetreden tot het bestuur van ‘Vrienden van

dat deze ervaring veel positiviteit bij de kinderen teweeg

Jip’. Samen met Elly van Driel en Gijs van Dongen vormen

brengt. Een geweldig mooie ervaring waaruit de kinderen

zij het vijf-koppige bestuur van de stichting en zij weten

een lange tijd positiviteit kunnen putten.

absoluut van wanten. Ze gaan fris van start om de stichting

Echter brengen deze activiteiten behoorlijk wat kosten met

‘Vrienden van Jip’ en zo ook Bureau Jip tot een eilandelijk

zich mee. Hiervoor gaan de ‘Vrienden van Jip’ zich inzetten

fenomeen te maken. Ze willen graag bereiken dat een ieder

om deze financieel te kunnen dekken. Dit zal door allerlei

op Goeree-Overflakkee weet dat Bureau Jip bestaat en wat

verschillende acties zijn. Uiteraard is een ‘normale’ donatie

hier allemaal gedaan wordt.

altijd van harte welkom!

De stichting ‘Vrienden van Jip’ is vorig jaar officieel opgericht, maar de bestuursleden van toen hadden het te druk met de andere bezigheden rond Bureau Jip zelf, dat er

Uw steun is noodzakelijk Als u dit artikel leest en graag Bureau Jip wilt steunen, maar

feitelijk door de stichting niet veel gedaan is.

dit niet met financiële middelen kunt doen, dan kunt u toch

Karin, Annet en Leontine, die bruisen van energie, zullen hier

een belangrijk steentje bijdragen in de vorm van ‘hulp in

zeker verandering in gaan brengen.

natura’. Zo zijn de ‘Vrienden van Jip’ naarstig op zoek naar

Doel van de stichting

mensen die het leuk vinden om diertjes te haken. Uiteraard wordt het materiaal aangeleverd.

De stichting zet zich in voor financiële ondersteuning

Ook hulp in de vorm van allerlei knutselwerkjes maken is

van Bureau Jip. Dit is helaas hard nodig, daar de

van harte welkom. Bureau Jip geeft vaak leuke reminders

zorgverzekeringen steeds moeizamer de begeleiding die

aan de kinderen en ouders mee, deze worden bijna allemaal

Bureau Jip geeft aan ouders en kinderen, gaan vergoeden.

zelf geknutseld. U maakt hiermee zowel Bureau Jip als de

Dit heeft als resultaat, dat juist de onderdelen van lijfelijke

kinderen en ouders zeer blij. Dus mocht u tijd en zin hebben

ervaring voor de kinderen daaronder lijdt, terwijl deze nu

om lekker creatief bezig te zijn, dan horen de ‘Vrienden van

echt een groot positief resultaat geven.

Jip’ het graag van u!

De stichting ‘Vrienden van Jip’ gaat zorgen dat de

Meer informatie is op te vragen via www.vriendenvanjip.nl en

aanschaf van materialen mogelijk is, dat speciale boekjes

www.bureaujip.nl .

geproduceerd kunnen worden en bovenal dat er activiteiten met de kinderen gedaan kunnen worden die hen helpen om

Tijdens de sessies creëert Bureau Jip een huiselijke sfeer. Er

te zien dat ze goed zijn zoals ze zijn.

wordt tussendoor ook iets lekkers gegeten met de kinderen, dit gebeurt vaak in de vorm van een gezonde ‘snack’.

Het is goed om te beseffen dat elk kind een kei is, een mooi

Aangezien dit iedere week behoorlijk veel is, is alles van fruit

uniek mens mag zijn en dat we niet allemaal hetzelfde

ook heel hartelijk welkom! Dus mocht er een boerenbedrijf

hoeven en kunnen zijn.

of groentewinkel zijn die fruit over heeft, neem dan even

Om dit te ervaren mogen kinderen bijvoorbeeld duiken.

contact op met Bureau Jip!

Dit doen ze in een afgehuurd zwembad, met daarbij duikinstructeurs die de kinderen begeleiden bij deze spannende activiteit.

jip

Het verhaal van

Jippie, het egeltje Er was eens een egeltje en hij heette

Hij werd daar boos en verdrietig van. Hij

doe ik zelf ook regelmatig. Als ik tot rust

Jippie. Het egeltje vond het leuk om met

wilde zo graag een blije Jippie zijn.

wil komen, ga ik heel rustig ademhalen en

vriendjes te spelen en hij vond het ook

ik ga denken aan hele mooie dingen, waar

heerlijk om alleen te zijn. Jippie speelde

ik blij van word. En dat helpt mij dan.”

graag een spelletje en hij vond het

De wijze oude egel en het kleine egeltje

verschrikkelijk om dan te verliezen. Jippie

oefenden dit een paar keer. Het egeltje

vond het leuk om te computeren hij vond

bedacht dat hij het zou gaan proberen als

het ook leuk om hutten te bouwen. Hij

hij weer in de klas zat.

vond het heerlijk om te play-backen en hij

De volgende dag is het kleine egeltje aan

vond het afschuwelijk om weer eens geen

het werk en er begint een andere egel te

prijs te krijgen met bingo.

klieren. Hij voelt de boosheid opkomen.

Jippie had het niet altijd zo naar zijn zin.

Zijn handen worden warm, en zijn hartslag

Als bijvoorbeeld mama-egel beloofd had,

gaat omhoog. Hij herinnert zich wat de

dat ze heerlijke vleespasteitjes zouden

oude wijze egel had gezegd en hij trekt

gaan eten, en het ging ineens niet door.

zijn armen en benen naar binnen, en hij

Dan stond er een pan met brandnetels op

maakt een bolletje van zichzelf. Het is

tafel! Of als op school de juf ineens andere

daar rustig en niemand kan dicht bij hem

regels had, of als hij gepest werd door

komen. Hij denkt na over wat hij gaat

andere egel-leerlingen.

Op een dag ontmoette hij een grote wijze

doen. Hij haalt een paar keer rustig adem.

Jippie kon soms best heel boos worden,

egel, met hele stevige stekels. Hij woonde

En als hij dan zijn kopje uitsteekt uit

bijv. als hij een standje kreeg…en hij

aan de rand van het bos.

zijn bolletje, ziet hij dat de juf naar hem

soms niet eens wist waarom, of als hij zijn

Egeltje zei tegen de wijze egel: “Wat moet

glimlacht.

best deed en niemand dat zag. Dan kon

ik toch doen? Ik weet niet hoe ik moet

Jippie zo vreselijk kwaad worden. Dat

reageren als mijn vriendjes iets doen wat

En dit doet hij nu elke keer, telkens weer

kon ook gebeuren als een ander egeltje

ik niet leuk vind. Ik probeer wel van alles,

opnieuw. Soms lukt het, en soms niet.

bijv. een potlood afpakte, of als ze hem

maar het gaat altijd mis!” De oude egel

Maar het gaat steeds beter. Zijn bolletje

tegenhielden, of uuuuh... iets anders

sprak: “Weet je, je hebt je oplossing altijd

helpt hem echt, als het een beetje

deden, dan kon het wel eens, dat hij

bij je… je rolt je gewoon lekker op. Je

ingewikkeld wordt. Hij krijgt steeds meer

woedend werd. Jippie schold dan wel eens

maakt een mooi bolletje van je zelf. Als je

vriendjes, en hij gaat het ook leuker vinden

terug, hij schopte wel eens, en hij zei ook

van streek bent, of boos, of verdrietig, of

op school.

wel eens gemene dingen. Hij moest ook

echt woest... maak dan een mooi bolletje

wel eens erg om zulke dingen huilen.

van je lijf. Dat is nu juist iets wat egeltjes

En weet je dan wat het egeltje denkt bij

Soms wilde andere kinderen niet met hem

zo goed kunnen. Als je binnen in je bolletje

zichzelf? JIPPIE!!!!! IK ben helemaal oké. En

spelen. Dan was hij helemaal van streek.

zit, probeer dan tot rust te komen. Dat

dat is-t-ie ook.

Tel alle egeltjes in dit magazine.

Stuur een mailtje met het goede antwoord naar info@bureaujip.nl Uit de goede oplossingen wordt er vijf keer eentje uitgeloot. Doe mee en win een viltstiftpakket, beschikbaar gesteld door van der Kamp, Middelharnis.

B E E L D H U I B E R T VA N R O S S U M

jip

Hoe goed ken jij je kinderen? Soms denk je te weten wat je kind denkt of voelt. Is dit echt zo? Vul de vragen voor je kind in. Laat ze daarna beantwoorden door je kind. Laat je verrassen!

•

Wat vind je het lekkerst

•

Wat is je lievelingsdier

•

Welke kleur vind je het mooist

•

Wat is je fijnste kledingstuk

•

Wat doe je het liefst als je buiten bent

•

Wat doe je graag binnen

•

Wat is je favoriete spelletje

•

Waar kijk je het liefst naar op tv, computer

•

Wat vind je het lekkerst op je boterham

•

Aan welk boek moet je nog vaak denken

•

Welk feest vind je het leukst

•

Wat is je leukste vak op school

•

Is het wel eens saai op school, wanneer dan

•

Wat is je favoriete film

•

Wat neem je mee naar een onbewoond eiland

•

Wie is je grootste vriend

•

Waar zou je graag logeren

•

Wat is je favoriete sport

•

Waar word je heel blij van

•

Als je heel veel geld zou hebben, wat zou je dan als eerste doen

•

Wat is je lievelings game

•

Van welke muziek houd je het meest

•

Wat doe je het liefst op de computer

•

Je mag ergens heen,voor een dag, waarheen

•

Als je een dag de baas van het land mag zijn wat zou je dan veranderen of doen

•

Wie is voor jou een grote ster

•

Welk spel zou je nog eens graag willen spelen

•

Vind je school leuk

•

Wat doe je het liefst op zaterdagavond

•

Wat doe je het liefst als je alleen bent

•

Waar wil je naar toe op vakantie

•

Wil je graag vliegen

•

Vind je dansen leuk

•

Wat vind je van sneeuw

•

Wat zou je liefst in de winter doen

B E E L D H U I B E R T VA N R O S S U M

jip

Hoe goed ken jij je ouders? Soms denk je te weten wat je vader of moeder denkt of voelt. Is dit echt zo? Vul de vragen voor je vader of moeder in. Laat ze daarna beantwoorden door je vader of moeder. Klopt het?

•

Welke groenten vind je het lekkerst

•

Wat lust je echt niet

•

Wat is je lievelingskleur

•

Van welk dier houd je het meest

•

Naar welk land zou je nog graag willen gaan

•

Welk gedrag vind je absoluut niet fijn

•

Wat is je grootste wens

•

Welk huishoudelijk werk vind je niet leuk

•

In welke auto zou je het liefst willen rijden

•

Aan welk vak op school had je een hekel

•

Welk kledingstuk draag je het liefst

•

Welk fruit lust je graag

•

Welk gebak vind je het lekkerst

•

Welk seizoen vind je het fijnst

•

Welk boek vond je heel mooi

•

Welk lied hoor je graag

•

Welk vak vond je erg leuk op school

•

Welk beroep vind je leuk

•

Wat had je vroeger willen worden

•

Houd je van storm

•

Wat zou je graag voor je gekookt willen hebben

•

Met welk cadeautje doen we je een plezier

•

Wat mag je kind echt niet

•

Wat vind je mooi aan een kind

•

Welke planten of bloemen heb je het liefst in huis

•

Welke regel in huis is heel belangrijk

•

Welke regel buiten is heel belangrijk

•

Welke temperatuur vind je heerlijk

•

Wat eet je het liefst op je boterham

•

Wat drink je het liefst

•

Lust je vlees

•

Wat drink je graag

•

Waren je ouders streng voor je

•

Met welke kleur zou je graag je huis inrichten

•

Wat doe je liever: lopen of fietsen

•

Welke sport is jouw favoriet

•

Welk spel doe je graag

•

Zou je graag (nog) een huisdier willen

•

Wat vind je het leukst aan vogels

•

Waar woon je het liefst: in een stad of in een dorp

jip

T E K S T G E R A R D VA N M A A S A K K E R S

Bloemen zijn rood! ‘n Jungske ging vur ‘t urst naor school, hij kreeg ‘n vel papier en krijt en hij kleurde en kleurde ‘t hul vel vol, want kleure, da vond-ie fijn. Mar de juffrouw zei “Wat doe je daar, jongeman ?” “Ik teken bluumkes, juffrouw” Ze zei “We doen hier niet aan kunst, jongeman, bloemen zijn rood en de lucht is blauw. Je zult er rekening mee moeten houden; je bent hier niet alleen. Als alle kinderen ‘ns deden zoals jij, waar moest dat dan toch heen? Ik zeg je: “Bloemen zijn rood, jongeman, blaadjes zijn groen. ’t Heeft geen enkele zin om ’t anders te zien, dus waarom zou je ’t dan nog anders doen.” Mar ‘t jungske zei: “Ja mar juffrouw, d’r zijn zoveul kleure bloeme, zoveul kleure blaadjes, zoveul kleuren, overal, zoveul kleure zijn nie op te noeme mar ik zie ze allemaol”. Mar de juffrouw zei “Je bent ondeugend, jongeman je zit te kliederen en je Nederlands is slecht. Ik weet zeker dat je ‘t alletwee veel beter kan, ik wil dat je herhaalt wat ik zeg: “Bloemen zijn rood, jongeman, blaadjes zijn groen. ’t Heeft geen enkele zin om ’t anders te zien, dus waarom zou je ’t dan nog anders doen.” Mar ‘t jungske zei: “Ja mar juffrouw, d’r zijn zoveul kleure bloeme, zoveul kleure blaadjes, zoveul kleuren overal, zoveul kleure zijn nie op te noeme mar ik zie ze alemaol”. Mar de juffrouw zei: “Dit duurt me nou te lang, je moet maar weten hoe ‘t hoort” en ze zette ‘t jungske op de gang (“Voor je bestwil”, enzovoort). Mar hij werd bang, zo na ‘nen tijd, klopte zachtjes aan de deur. En hij zei “Juffrouw, ik heb wel spijt” en hij kreeg ‘n kleur toen-ie zei: “Bloemen zijn rood, blaadjes zijn groen, ’t heeft geen enkele zin om ’t anders te zien dus waarom zou ik ’t anders doen”. Mar d’n tijd ging dur (gao altijd dur) en hij ging naor de tweede klas en de juffrouw was hul anders dan die daorvur, ze was nieuw, ze was d’r pas. En ze lachte vriendelijk toen ze zei “tekenen doe je voor je lol, je krijgt genoeg papier en krijt van mij, teken maar je hele vel vol.” Mar ‘t jungske tekende bloeme, gruun en rood, en in de rij, en toen de juffrouw vroeg waorum kreeg-ie weer ‘n kleur, en-ie zei: “Bloemen zijn rood, blaadjes zijn groen, ’t heeft geen enkele zin om ’t anders te zien dus waarom zou ik ’t anders doen”.

F D

BESTE ZELFSTANDIGE WINKEL VAN NEDERLAND

WARME DOUCHE TROS RADAR

BESTE KEUKENSPECIALIST VAN NEDERLAND

2011

2010

2003 / 2004 / 2009

BESTE KEUKENWINKEL WUGLY.NL

FINANCIEEL GEZOND GROENE VLAG GRAYDON

BESTE FAMILIEBEDRIJF VAN WEST-NEDERLAND

BESTE ZELFSTANDIGE WINKEL VAN NEDERLAND

WARME DOUCHE TROS RADAR

BESTE KEUKENSPECIALIST VAN NEDERLAND

2012 / 2013 / 2014

2013

2011

2010

2003 / 2004 / 2009

jip

Kleurwedstrijd Kleur deze kleurplaat en maak kans op de prachtigste prijzen. Win een cadeaubon van â&#x201A;Ź 20, te besteden bij T-Toys Dirksland (zie www.bureaujip.nl) Stuur de kleurplaat op naar: Bureau JIP Korteweegje 49 3247 BH Dirksland

Naam

Leeftijd

Adres/Plaats

jip

Dé makelaar van (n)u voor Ouddorp en omstreken

Samen verder Bezuijen Bemiddeling

Koolweg 32

mobiel

06 - 53 33 19 80

3253 LH Ouddorp

info@bezuijenbemiddeling.nl

telefoon 0187 - 68 48 68

internet www.bezuijenbemiddeling.nl

fax

u vindt ons ook op

0187 - 68 45 35

ALLES ONDER ÉÉN DAK BIJ DECO HOME VAN ROSSUM Bij Deco Home Van Rossum vindt u een compleet assortiment verf, behang, raamdecoratie, gordijnen, buitenzonwering, horren en vloeren. Kom langs in één van onze winkels en laat u inspireren!

VERF

BEHANG

RAAMDECORATIE

EEN COMPLEET ASSORTIMENT:

GORDIJNEN

VERF BEHANG RAAMDECORATIE GORDIJNEN BUITENZONWERING HORREN VLOEREN

VLOEREN

Herman de Manstraat Manstraat2, 2,3245 Sommelsdijk, Tel.: 0187 - 48 71-84 Herman de MB Sommelsdijk, Tel.: 0187 48 71 84 Moriaanseweg West48-50, 48-50 3222 (naast deHellevoetsluis Plus Supermarkt), Hellevoetsluis Moriaanseweg West AD Tel.: 0181 - 76 35 20, www.decohomevanrossum.nl www.decohomevanrossum.nl

Speel je rijker • •

•

• •

•

Vergevingskaarten Hoe je weer verder kunt als je hebt vergeven Het kwaliteitenspel Door middel van dit spel krijg je inzicht in jezelf en ontwikkel je een positiever zelfbeeld Alle katten hebben asperger Een humoristisch boek met voor mensen met asperger veel herkenbare eigenschappen Alle honden hebben ADHD Een heerlijk boek waarin uitgelegd wordt wat ADHD is Blijf met je pootjes van me af Een verhaal voor kinderen die met misbruik te maken hebben (gehad) Het hartenpakket Biedt een lieve manier om naar je zelf en de ander te kijken Alle sterren van de hemel Een spel dat de therapeut met een rouwend gezin speelt

jip

Mijn kleine ik Een brief aan mezelf

Ik zie je staan, in een hoekje heel alleen. Je probeert jezelf te troosten met twee vingertjes in je mond. Je bent bang voor de boze wereld en sommige mensen om je heen. Je bent nog te klein om al deze dingen al mee te moeten maken.

B E E L D H U I B E R T VA N D E N B O S

Bij wie kan je terecht, wie snapt je verdriet? Je durft niet meer naar school , er wordt over je gefluisterd, zelfs waar je bij staat. Wat sta je alleen, de anderen staan allemaal in een groep. Hoor je het goed en zeggen ze het nu weer? ‘Heb je het al gehoord, dat zij een babytje krijgt?’. Je snapt er niks van: Hoe kun je nu een babytje krijgen? Je bent elf jaar en ze maken je kapot. Je hartje doet zo een pijn, ze steken er in met hun boze woorden.

Je durft het niet te vertellen tegen de meester, iedereen lacht je uit. ‘Zie je wel,’ denk je, ‘ze zien het aan je, ze weten het allemaal.’ Je hebt een vriendje , een jongen uit je klas. Maar hoe krijg ik dan een babytje? Ja, zie je wel, je krijgt een dik buikje. En elke keer komt zij weer naar je toe en lacht je uit. Zij is het, die het tegen iedereen op school heeft verteld. Je durft niet meer naar zwemmen, want iedereen ziet het aan je. Thuis kruip je in een hoekje, helemaal alleen. Wat moet jij je eenzaam voelen. Zacht snikkend zit je daar , zodat niemand je hoort. Bij wie kan je terecht? Thuis heb je een vader die vaak ziek is.

Een broer die dingen bij je doet, waarvan je niet weet of ze bij het leven horen.

Je wilde het thuis wel uit schreeuwen, maar wie zou er naar je luisteren?

Wat ben je bang, bang voor de boze wereld.

De pijn werd steeds erger, je ging je nog eenzamer voelen.

Je kruipt nog dichter in je hoekje, twee vingertjes in je mond.

Wat was je bang toen dat ene voor de eerste keer gebeurde.

Je bent bang en hoopt dat je broer je niet ziet.

Wat werd je vies, wat werd je smerig.

Bang voor dat ene waarvan je walgt en denkt dat het normaal is.

Je werd bedreigd, elke keer als hij je aan raakte.

Je denkt dat het er bij hoort, en vertelt niks tegen je papa en mama.

Je wilde huilen maar je kon het niet, je had geen tranen meer.

Wie zal je verhaal geloven?

Je kreeg contact met andere jongens , maar je wist niet hoe je er mee om moest

Je huilt veel en je ben erg verdrietig.

gaan.

Eenzaam met twee vingertjes in je mond.

Je was bang van elke jongen .

Je wordt wat groter, maar wat ben je nog jong.

Wat wilden ze van je?

Een meisje met een hart met zoveel pijn.

Jongens, in jouw boze wereld.

Wat heb jij je eenzaam gevoeld midden in jullie gezin.

Omdat je dacht dat het er bij hoorde, gaf je je lichaam aan elke jongen die in je

Ik zie je staan, met aan de ene kant je broer en aan de andere kant je papa en

buurt kwam.

mama.

En ze deden het allemaal.

Mama op de achtergrond en papa dicht bij je.

Zie je wel dat het bij jouw leven hoorde.

Papa bij je in de buurt, dat was wat je zo graag wilde, dat hij je vast pakte en

Zie je wel dat het normaal was.

je beschermde.

Je broer deed het en al de andere jongens deden het ook.

Had je het maar verteld tegen papa.

Je papa kwam steeds dichter bij je en wilde je zo graag helpen.

Elke keer weer kroop je weg en ging je snel naar je kamer, bang voor dat

Maar je mocht het niet.

afschuwelijke.

Je mocht niet praten, dan zou het nog erger worden.

Maar het was nog niet genoeg, je was nog niet bang genoeg.

Hij zocht hulp voor je, want wist dat je het niet alleen kon.

Je papa werd erg ziek en wat was je verdrietig , je zou hem kwijt raken.

Toen stierf hij en een stuk van jou stierf mee.

Hij vertelde het tegen je , je kroop dicht tegen hem aan, papa zou sterven.

Wat was je eenzaam in al je verdriet en pijn.

Waar kon je heen met je verdriet, je mocht toch niet huilen.

Je had het tegen hem niet verteld, dus zou je het nooit tegen iemand vertellen.

Papa vertelde het je met tranen in zijn ogen, jij hield je flink en vluchtte weg

Je voelde je schuldig.

naar je kamer.

Wat had je papa je willen helpen, maar jij liet hem niet toe.

En toen begon het pas echt.

Ik wil je troosten maar weet niet hoe.

Je broer wist je steeds weer te vinden.

Ik kan het niet en durf het vooral ook niet.

Waar kon je naar toe?

Ik voel me hier schuldig door, want ik zie hoe je lijdt en hoe eenzaam je bent.

Je werd steeds banger en eenzamer.

Ik wil zelf getroost worden in al mijn pijn en verdriet, maar er is niemand die een

Je was al zestien, maar toch stak je je twee vingers weer in je mond, dat was je

arm om me heen slaat en ik snak er zo naar.

enige troost nog een beetje.

Net als jij, ik zie dat je er naar snakt, is er dan niemand die je wil troosten?

Ik zie je zitten in dat hoekje, snikkend zo zacht zodat niemand je hoorde.

De pijn van toen, is mijn pijn nog van nu.

Wat wilde je graag met papa praten, hem vertellen wat er was.

Was ik toen maar dichter bij je.

Waarom je zoveel pijn had, zoveel verdriet. Wat voelde je je diep ongelukkig , ook

Mijn lieve kleine ik.

op school. Je was te dik en lelijk en je dacht dat iedereen kon zien wat er met je gebeurde. Wat had je een angst dat iedereen het van je af las wat er met jou aan de hand was.

Een waar gebeurd verhaal, anoniem

jip

Mijn gezin en ik Een therapeutisch familiespel Dit spel is gemaakt door de therapeuten Tanne van der Wijngaart en Nathalie Schlattman. Ze zochten een leuke manier om bepaalde onderwerpen te bespreken tijdens de behandelsessies. Het spel bestaat uit allerlei soorten vragen, rollenspellen en creatieve opdrachten die het gezin met elkaar doet. De therapeut is spelleider en houdt in de gaten dat de communicatie goed verloopt. Aan de hand van een kleurendobbelsteen wordt duidelijk welke vragen de persoon mag stellen of beantwoorden. Het leuke aan dit spel is dat wanneer je oranje gooit, je zelf een vraag mag bedenken voor een familielid naar keuze. Een vraag die al lang op je hart ligt, kun je nu gewoon stellen! Het spel bestaat uit twee gedeeltes. Bij het onderdeel ‘kennismaken’ ga je met elkaar ontdekken wat de krachten en valkuilen van het gezin zijn en kom je er ook achter wat de hulpvragen zijn. Bij het onderdeel ‘veranderen’ worden er juist vragen gesteld om met elkaar te bedenken hoe het anders kan en wat elk gezinslid nodig heeft, bijvoorbeeld, waar maak je je boos over in het gezin? Wie of wat zou je kunnen helpen? Mooie vragen: •

Met wie van het gezin kun je het beste knuffelen? En

B E E L D H U I B E R T VA N R O S S U M - T E K S T M A R J O L E I N VA N D E N B O S

met wie het beste stoeien? •

Wie is er wel eens lief voor jou? Wat doet hij/zij dan?

•

Hoe zou het jullie gezin helpen als er meer complimenten worden gegeven? Wat zou er veranderen?

Grappige opdrachten: •

Speel met elkaar hoe het gaat als de kinderen naar bed gaan. De ouders spelen de kinderen en de kinderen spelen de ouders. (Plezier en herkenning verzekerd!!)

•

Teken met elkaar het huis van jullie dromen.

•

Zorg dat je gezin op een rij gaat staan, van drukst naar rustigst, volgens jou.

Prachtig spel, goed voor elk gezin om te spelen!!

B E E L D H U I B E R T VA N R O S S U M

“Als je je als ouder afvraagt hoe je moet reageren op het gedrag van je kind, dan is er maar één antwoord: geef het liefde!”

GEEF LIEFDE

‘Als moet reaje je als ouder a geren fvra dan is er op het gedrag agt hoe je va m geef het aar één antwoon je kind, rd: liefde!’ (B ill Cosb

De 5 talen van de liefde

Hoe kun je je kind helpen zich geliefd en zeker te voelen? Als je ‘de liefdestank’ van je kinderen weet te vullen, kunnen zij de uitdagingen van hun kinderleven beter aan.

B E E L D H U I B E R T VA N R O S S U M - T E K S T N A D I N E S C H A R T Z / W W W. I N N E R H E A R T. N L

Ook al ‘moet’ er veel en ‘moeten’ ze van alles leren, dat lukt alleen nádat die liefdestank gevuld is. Met onvoorwaardelijke liefde! Als je kind jonger is dan vijf jaar is de eerste liefdestaal nog niet duidelijk te zien. Spreek dan gewoon alle vijf talen, zoveel mogelijk. De volgende tips helpen je de juiste liefdestaal te herkennen en te spreken. Je kind gaat jouw liefde écht voelen! Want liefde is de basis! Zo gaat je kind zich zeker voelen!

Wist je dat iedereen een eerste liefdestaal heeft? Een manier waarop hij/zij het best de (ouderlijke) liefde verstaat. Ik las hier een prachtig boek over (‘De 5 talen van de liefde voor kinderen’, Chapman/ Campbell). Ik wil de essentie graag met je delen, omdat het mij echt helpt!

Als mijn kinderen en ik elkaar niet goed begrijpen, neem ik een momentje om te voelen: “Spreek ik wel de juiste ‘taal’?” En dan bedoel ik niet Nederlands, maar de juiste liefdestaal.

“Ik weet, denk ik, dat mijn vader van me houdt, maar soms voel ik dat niet. Soms voelt het of hij helemaal niet van me houdt.” Blijkbaar weten wij dit als ouders niet altijd even goed over te brengen. Hoe zeg je “ik hou van jou” op een manier die je kind begrijpt?

1) Lichamelijke aanraking

haar heb gekregen.

Ik weet dat mijn ouders van mij houden, omdat ze me altijd extra

Het geven van cadeaus is van alle tijden en culturen. En dan bedoel

veel knuffelen en kussen.

ik als uiting van liefde en niet als ‘betaling voor verleende diensten’

Je kind aanraken is essentieel en gemakkelijk te gebruiken om zijn

of als afkoopsom (zoals je kamer opruimen).

liefdestank te vullen. Knuffel, raak zachtjes de rug of arm van je

Bij het gebruik van deze liefdestaal stel ik voor dat je ook de andere

kind aan. Of neem je kind op schoot tijdens het voorlezen. Denk,

vier gebruikt, want anders is de kans aanwezig dat een kind met

als ze groter worden, aan stoeien, high-fives, rugby, voetbal. Of hun

een lege liefdestank het cadeau verkeerd interpreteert. Het denkt

nek masseren of hun rug krabben. Dring echter niets op!

dan dat het voorwaardelijk gegeven is.

2) Positieve woorden

5) Dienstbaarheid

Mijn vader houdt van mij, want hij moedigt me aan als ik voetbal, en

Ik weet dat mama van mij houdt omdat ze me helpt met mijn

zegt: “Je hebt hartstikke goed je best gedaan!”

huiswerk en als ik ziek ben, maakt ze mijn lievelingssoep.

Je hoeft dus niet per se steeds de woorden ‘ik hou van jou’ te

Je kunt soms dingen voor je kind doen, ook al kunnen ze het best

gebruiken. Denk bijvoorbeeld ook aan liefdevolle woorden in de

zelf. Als dienstbaarheid de eerste liefdestaal van je kind is smeekt

vorm van een compliment over de prachtige krullen van je dochter,

het dus eigenlijk om emotionele liefde als het jou bijvoorbeeld

of prijzende woorden waarmee je je kind waardeert om wie hij is.

vraagt haar pop aan te kleden.

3) Tijd en aandacht

Al een idee wat de eerste liefdestaal van jouw kind zou kunnen zijn?

Ik weet dat papa van mij houdt, omdat hij dingen samen met mij doet,

Vraag het hem niet maar observeer hoe hij zijn liefde naar jou

zoals voetballen en de auto wassen.

én anderen uit. Luister naar wat je kind het vaakst vraagt en waar

Als ik éérst de liefdestank van mijn kinderen met tijd en aandacht

hij het vaakst over klaagt. Of laat hem kiezen tussen twee opties.

vul, kan ik daarna in alle rust doen wat ik wil of ‘moet’. Als ik het

Zullen we samen stoeien of een verhaal lezen? Zal ik straks je fiets

andersom doe, blijven ze zich in alle bochten wringen om te krijgen

maken of voetbal je liever met me?

wat ze nodig hebben. Geef je kind regelmatig jouw onverdeelde aandacht. Jouw

Bovenstaand is natuurlijk precies hetzelfde toepasbaar op

‘cadeautje van aanwezigheid’ waarmee je hem vertelt: “Je bent

volwassenen en dus je partner. Spreek jij de eerste liefdestaal van je

belangrijk! Ik vind het leuk om bij jou te zijn.”

partner? Of doe je hard je best maar ‘verstaat’ hij/zij je niet?

4) Cadeaus

Mijn juffrouw houdt van mij. Kijk eens wat een mooie lineaal ik van

www.innerheart.nl

De Axenroos De axenroos is ontwikkeld door Ferdinand Cuvelier. De axenroos is een manier om het gedrag van kinderen onder woorden te brengen. Cuvelier heeft tien dieren ge誰ntroduceerd, van wie wij bepaald gedrag kunnen leren. Als je lekker in je vel zit, kan je elk gedrag wel een keertje laten zien. Aan de hand van de axenroos leren wij het gedrag van onszelf en van de ander herkennen. Elk dier heeft gedrag dat leuk, fijn en geweldig

B E E L D H U I B E R T VA N R O S S U M - T E K S T B U R E A U J I P

kan zijn. En soms is gedrag niet zo handig, niet voor onszelf, of niet zo voor de ander.

Van een leeuw...

... leren we leiding geven. Wat gezellig als je spelletjes verzint op een verjaardag, of als je plannen hebt en uitvoert voor een mooie vakantie. Wat mooi als je een club in het leven roept. En soms is het voor anderen lastig als je graag de regie in handen houdt.

Een poes... Een kameel... ... leert je ‘volgen’. Dat is handig als de juf zegt, dat je je schrift moet pakken of als je moet betalen bij de kassa. Het is niet zo verstandig als je een kind

heerlijk als je je lekker ...leert jou genieten. Wat lt van je lollie. En soms omdraait in bed, of smu dat je nu iets moet gaan zullen je ouders je zeggen DOEN.

Een wasbeer... ... leert jou complimentjes

te geven. Daar word je blij van. En vergeet niet dat jij zelf ook helemaal oké bent.

volgt dat op dun ijs loopt…

Een pauw...

Van een uil...

pjes te het is om geheim ... leer je hoe knap k geheimpje is. leu n ee e tenminst bewaren…als het een volwassene moet je altijd aan Nare geheimpjes trouwt. vertellen die je ver

... is er heel goed in te vertellen waarin hij een kei is.

En wat zo grappig is: hij weet ook wat nog niet zo goed gaat.

Een steenbok... ... kan heel goed ‘nee’ zeggen. Dat is fijn! Dan weten we goed wat zijn grenzen zijn. En het betekent nog niet dat je iemand die over jouw grenzen gaat, moet slaan.

Een schildpad...

. Dat is lekker rustig. ... kan zich goed terugtrekken moet je wel even en, vrag En als je een vriendje wil en. kom lpje schu e uit je beschermd

De bever...

De roofvogel...

als iemand een nieuwe bril ... ziet elke detail, die ziet is in de klas. heeft, als er iets veranderd zijn. nd oeie verm l hee wel Het kan

... leert jou zorgzaam zijn, een ander kind troosten als hij valt, bijvoorbeeld. Sommige mensen vinden dan dat je je bemoeit. Dat is lastig.

M A R T I N E F. D E L F O S

Hersens op ‘aan’ Volwassenen zijn allemaal pubers geweest, maar ze zijn vaak vergeten hoe het was. De puberteit is een periode waarin jongeren buitengewoon gevoelig zijn voor afwijzing door leeftijdgenoten. Ze doen al snel met anderen mee, ook als ze dat zelf helemaal niet willen. Voor ouders ziet het eruit alsof die pubers alles zelf kunnen en zelf willen en of het ze allemaal niets kan schelen. Het tegendeel is waar. Ze durven niet echt voor hun mening uit te komen als ze het risico lopen afgewezen te worden door leeftijdgenoten. En op Facebook ben je binnen de kortste keren weggepest en wie helpt je daar eigenlijk?

Ouders kunnen veel meer voor pubers doen

Maar daarvoor moet je durven voor jezelf te

ze zijn het geloof nog aan het ontdekken. Zeg

dan ze vaak denken. Door te communiceren,

staan, en dát is wat pubers moeilijk vinden.

niet alleen dat het niet van de maatschappij

echt mét ze praten, dus niet tégen ze

Pubers proberen zichzelf te leren kennen,

mag, dat heeft geen inhoud, want ze nemen

aanpraten. Niet vertellen wat ze al weten,

kunnen dus ook nog niet voor zichzelf staan,

nog niet echt deel aan de maatschappij. Ze

saai, dan zet je hun hersens op ‘uit’, maar

want wie zijn ze eigenlijk?

interessante vragen stellen zodat ze zich

Als iedereen om je heen

gestimuleerd voelen om te vertellen. Dat zet

aan het snuiven is, moet

hun hersens op ‘aan’. Pubers moeten merken

je wel erg sterk in je

dat ouders écht geïnteresseerd zijn en niet

schoenen staan om het

alleen proberen om hun eigen ei kwijt te raken.

niet te doen. En wat

Denk niet als volwassene dat je alles weet.

heb je eigenlijk voor

De les lezen heeft bij pubers nog minder zin

redenen om het niet

dan op andere leeftijden. Begrenzen is nodig,

te doen. Als pubers je

straffen werkt averechts. Veroordeel niet,

boos toeroepen: Nou,

maar vraag om te kunnen begrijpen.

waarom niet? Denk dan ook eens: ze hebben geen

‘‘

Volwassenen zijn allemaal pubers geweest, maar ze zijn vaak vergeten hoe het was.

hebben persoonlijke argumenten nodig, waarmee ze bij anderen niet voor gek staan. Luister naar ze, dan begin je als ouder te begrijpen wat er in je kind omgaat en kun je hem of haar terzijde staan. De puber heeft jou als ouder nodig, maar je bent niet een vriend en ze zijn als de dood hun vrienden te verliezen. Help ze vrienden maken. Wees gastvrij. Een puber die vrienden kan

Het is voor pubers lastig om met goede

argumenten en willen van

argumenten te komen om iets niet te doen.

mij échte argumenten

maken, loopt minder risico om in

Argumenten waarmee ze bij hun vrienden

horen waarmee ze bij

niet afgaan en niet afgewezen worden.

hun leeftijdgenoten aan

Pubers zijn bezig met hun

Drugs bijvoorbeeld. Ze zien wel dat als je niet

kunnen komen, waar hun

identiteit. Wat mensen van ze

gebruikt het gedrag van gebruikers er stom

leeftijdsgenoten van

uitziet. Dat hun muziek niet zo indrukwekkend

onder de indruk zijn. Zeg bijvoorbeeld niet dat

vinden. Het zijn aan de ene kant waaghalzen,

is onder invloed en hun ideeën niet zo groots.

het niet van het geloof mag, dat helpt hen niet,

zeker in een groep, en aan de andere kant

de problemen te komen.

vinden en wat ze van zichzelf

angsthazen. Tijdens de basisschool doen

Zouden mensen het gek vinden als ze bellen

Hoe eerder je begint met stoppen, des te

ze allerlei kennis op en proberen uit wat in

om hun sport te regelen? Maar wat moet je

korter zal het duren om er vanaf te komen.

de ogen van de maatschappij goed is. Hun

dan precies zeggen? Een stoere mannelijke

Wat ouders nog niet weten:

gedrag is sociaal aangepast. Wanneer ze

ex-puber schreef eens: Ik vond het eng om te

Pubers zijn buitengewoon interessante

puber worden, verandert dat. De kennis die

bellen of iemand iets te vragen of zelfs maar

gesprekspartners als je écht met ze praat.

ze hebben opgedaan in de jaren ervoor wordt

wat af te rekenen in een winkel. Dat vertel je

Zij hebben de nieuwe ideeën en veranderen

op zijn waarde getoetst. Dat is gezond. Ach er

tegen niemand, omdat je zelf ook wel weet dat

de wereld. Ze missen de ervaring om kennis

wordt van alles verteld, maar zou dat nu zo’n

het stom is. Help hen even over de drempel

op waarde te toetsen en problemen te

vaart lopen, denkt de puber. Gewoon, omdat

heen.

voorkomen.

eigen ervaring is het lastig om niet mee te

Gebruiken is in eerste instantie geweldig,

Laat ze niet in de steek. Als je ze niet helpt,

doen. Kennis beklijft pas als het past bij je

vrijheid, onafhankelijkheid, maar al snel slaat

denken de pubers nu: Geeft niet, ik kom er wel

ervaring.

het om in het omgekeerde. Het vervelende is

zelf uit, zo erg is het niet. En als volwassenen

Ze lijken durfallen, maar de werkelijkheid

dat als je dat door hebt, het te laat is om er

denken ze: Had er wat aan gedaan, toen ik zo

laten ze vaak niet zien, bang af te gaan. Pubers

makkelijk vanaf te komen…

stom bezig was en dat niet door had.

zeggen dat ze dat dan ook allemaal durven.

Wat pubers nog niet weten:

Dr. Martine Delfos

Gek op hun mobieltje, hun navelstreng met

Als je begint met roken komt er onherroepelijk

psycholoog

de wereld, maar echt gaan bellen om iets

een tijd dat je wilt stoppen.

te regelen is enger voor ze dan ouders vaak

Als je begint met gebruiken, komt er

doorhebben. Ze vragen zich regelmatig af

onherroepelijk een tijd dat je wilt stoppen.

of ze niet voor gek staan en dat houdt hen

Hoe jonger je begint met gebruiken des te

‘Ik heb ook wat te vertellen! Communiceren

soms tegen om de gewoonste dingen te doen.

groter de kans dat je verslaafd wordt.

met pubers en adolescenten’, Amsterdam: SWP

hij het ook nog niet ervaren heeft. En zonder

kunnen allerlei dingen, maar dat wil niet

jip

Pau Heerschap werkte tot zijn pensionering in 2006 bijna 40 jaar in het onderwijs, eerst als onderwijzer in het basisonderwijs in Sommelsdijk en Stellendam, daarna 25 jaar als leraar Nederlands en 11 jaar als schooldecaan havo/vwo aan de Christelijke Scholengemeenschap â&#x20AC;&#x2DC;Prins Mauritsâ&#x20AC;&#x2122; in Middelharnis. Hij studeerde voor de Aktes MO Nederlands A en B aan de Nutsacademie te Rotterdam en volgde aan de Hogeschool Rotterdam de opleiding voor leerlingbegeleider, met als specialisatie Schooldecanaat. Hij behaalde tijdens die opleiding tevens het certificaat voor councellor.

B E E L D H U I B E R T VA N R O S S U M - T E K S T PA U H E E R S C H A P

PAU H E E R S C H A P

Niet klagen, maar dragen?

Geen woorden voor Op Flakkee, en niet alleen op Flakkee, is het een lastige om over gevoelens te praten. Zijn er geen woorden voor gevoelens in het Flakkeese dialect?? Is dat de oorzaak? Aanvankelijk dacht ik in die richting, maar bij nadere beschouwing bleek het toch heel anders te liggen. Het probleem bleek meer op het gebied van volksaard te liggen dan op het terrein van het dialect. Dialecten blijken juist heel veel woorden te bevatten om gevoelens te uiten. Men hoeft bijvoorbeeld maar even in het Woordenboek der Zeeuwse Dialecten te bladeren of men komt talrijke woorden, gezegden en uitdrukkingen tegen die geschikt zijn om gevoelens te uiten, zelfs efficiënter en subtieler dan in het Algemeen Nederlands. Om enkele voorbeelden te geven: voor boos gebruikt men ‘kwaed’ en ‘verward’, en als men ontevreden is, “ik hè ’n slechte zin.” Voor verdriet: “Ik bin in de neer” of: “Ík bin d’r van an’edae.” Bovendien hebben alle kinderen op school wel Algemeen Nederlands geleerd, zodat ze in die taal kunnen communiceren. Het probleem ligt op een ander gebied. We zullen proberen dat na te gaan.

Niet klagen, maar dragen Op de eilanden heeft de bevolking eeuwenlang geïsoleerd geleefd. Niet alleen de strijd tegen het water, maar ook die om het bestaan heeft de mensen gevormd. Vooral in het verleden was het bestaan voor grote groepen mensen heel zorgelijk: het bood geen zekerheden, men was afhankelijk van de natuur, men moest altijd bedacht zijn op de vervulling van de primaire levensbehoeften. De arbeid was vooral lichamelijke arbeid. Het lichaam moest dus altijd presteren en in de behoeften van het lichaam moest vóór alles worden voorzien. Veel energie, ook denkenergie moest geïnvesteerd worden in de strijd om het bestaan. Het hele gezin had zijn functie in die strijd. Al vroeg moesten de kinderen meewerken. Bij al deze inspanningen blijft er niet zoveel energie over voor de geest. Er was geen tijd om onnozele praatjes aan te horen, om aandacht te geven aan geklaag. Het is deze mentaliteit die de mensen gevormd heeft en die men nog altijd aantreft. Bij een oude buurvrouw hing er een tegeltje aan de wand met de tekst ‘Niet klagen, maar dragen!’ Het is dit motto dat de vroegere levensinstelling treffend verwoordt. Zo herinner ik mij dat ik op een avond met mijn vader mee moest om uien te gaan wieden. Wij hadden zelf geen land, maar vader had van een boer ‘juun om d’n dorden’ kunnen krijgen. Hij had zelf een kruideniersbedrijfje, maar in zijn vrije tijd deed hij er nog wat bij om meer inkomsten te hebben. Voor die boer onderhield hij het perceel uien tot de oogst. Je kreeg dan 1/3 van de opbrengst in natura. Daarmee kon je dan zelf op de beurs van Ouddorp speculeren. Wij waren dus aan het wieden, een heel vervelend werk. Je liep dan gebukt met zo’n schrepel onkruid te hakken en je kreeg er pijn in je rug van. Ik was toen een jaar of tien. Ik klaagde: “Pa, ik kan haest niejt mêêr, ik hè zô’n piene in m’n rik!” “Och joe, joe heit nog gêênêêns ’n rik! Deurdoewe!!” Ja, niet klagen, maar dragen. Tot een gezellig gesprek op het land kwam het eigenlijk nooit.

jip

100

Kort na de ramp in 1953 is er in opdracht van de Centrale Watersnoodcommissie van de Nederlands Hervormde Kerk een sociologisch onderzoek gedaan op Goeree-Overflakkee. De uitvoering van dit onderzoek werd opgedragen aan de Stichting voor Practische Psychologische en Paedagogische Arbeid van de N.H. Kerk te Utrecht. Door de onderzoekers is nagegaan welke literatuur er over het onderwerp al bestond, verder zijn in alle dorpen interviews afgenomen. De resultaten zijn gepubliceerd in een uitvoerig rapport onder de titel “De confrontatie van Kerk en Jeugd op GoereeOverflakkee”. In het eerste deel komen arbeidsleven, opvoedingsmilieu, onderwijs, gezin, verenigingsleven en kerkelijk jeugdwerk aan de orde. In deel 2 wordt het godsdienstig-kerkelijk leven geschetst. Voor ons onderzoek is de paragraaf over het gezin interessant. De onderzoekers delen ons naar aanleiding van hun onderzoek door middel van observatie en interviews daarover mee: “In het volgende willen wij trachten enkele algemene karakteristieken te geven, die voor bepaalde, niet te verwaarlozen groepen gezinnen gelden. Wij noemen ze na elkaar

doch zij vormen één beeld, zij het dat dit slechts enkele ruwe lijnen vertoont. Het beeld dat men krijgt als “grootste gemene deler” uit de meningen der referenten, komt waarschijnlijk het meest voor bij jeugd en gezin uit de arbeidersgroepen. Al zijn sommige verschijnselen algemener, de “probleemgevallen”, zoals men ze bv. in het maatschappelijk werk aantreft, liggen veelal in wat wij eerder de economisch zwakste groepen noemden. Wij noemen enkele trekken van het beeld zonder daarbij voorlopig te letten op een bepaalde samenhang of volgorde.

Het gezin vertoont weinig relief (geborgenheid of verlichting PH) (als betrekkelijk gesloten leefgemeenschap) tegenover de samenleving. De kinderen zijn “veel en laat op straat”, het gezin is niet of te weinig middelpunt, oriënteringspunt. De ouders geven te weinig “opvoeding”, de kinderen zijn te vrij, worden teveel “toegegeven”, hetgeen zich uit in een gebrek aan “stijl” bij de jeugd, d.w.z. een zekere vormloosheid en hulpeloosheid kenmerkt hun gedrag, vooral tot uiting komend in het sociaal

contact. Te weinig goede gewoonten staan hun ten dienste als steun bij het “zich gedragen”. Dit komt tot uiting in een gebrek aan eerbied voor gezag, de omgang tussen jongens en meisjes, de vrijetijdsbesteding.

3 Een gebrek aan vormgeving heeft als keerzijde het teveel toegeven. Dit zouden de ouders niet alleen t.o.v. de kinderen doen doch ook tegenover zichzelf. Relatief veel geld wordt besteed aan eten en drinken (ook alcohol) en bepaalde luxe artikelen. De winkels in Middelharnis zijn op “steeds” niveau, zeker voor wat betreft deze artikelen.

4 Omtrent de gedwongen huwelijken is weinig met zekerheid te zeggen.

5 De kerk (wij spreken hier over de Ned. Herv. Kerk) kan weinig vat krijgen op de hier bedoelde categorie ouders. Er is wel verontrusting bij een aantal kerkelijke leidslieden, doch mede door een bepaalde kerkelijke en theologische traditie kan deze verontrusting geen uitweg vinden in geschikte vormen om met deze ouders en deze jeugd een levend contact te krijgen.”

Zwijgen

Groepscode

De uit Dirksland afkomstige en in

Het zal duidelijk zijn dat een dergelijke

Deze groep gebruikt impliciet taalgebruik

Nederlands-Indië wonende schrijver

sociale instelling zich niet alleen beperkt

dat vaak enkel door de leden van de groep

en journalist Willem Walraven (1887-

tot onze regio, maar dat die zich ook

wordt begrepen. De hogere sociale klasse

1943) schrijft over die materialistische

uitstrekt over andere, vooral gesloten,

is meer gericht op het individu en het wij-

mentaliteit van zijn geboortegrond in zijn

gemeenschappen in ons land, zoals de

gevoel heerst minder. Deze groep gebruikt

autobiografische verhaal ‘Levenslijnen’ het

Hollandse waarden, de Betuwe en de

een universelere taal, de standaardtaal.

volgende: “Mijn vader en zijn tijdgenoten

Veluwe, tot in Twente toe. Ook is het niet

De hoge sociale klasse beschikt over de

zwegen over alles, over het moeilijke

zo dat die mentaliteit zich manifesteert

elaborated code waarin alles expliciet

en het gemakkelijke, alleen onder het

in alle gezinnen, maar opgemerkt moet

wordt gezegd en dat daardoor ook

voorwendsel ‘dat we dat later wel zouden

worden dat een dergelijke instelling toch

door mensen van buiten de groep is te

horen’. De waarde van het geld werd ons

altijd wel al als een grondtoon aanwezig is.

begrijpen.

bijvoorbeeld niet geleerd, nóch hoe het

De Engelse socioloog Basil Bernstein heeft

wordt verdiend, nóch wat er voor nódig

in de zestiger jaren van de vorige eeuw

Een aspect dat nog niet eerder aan de

is om het te verdienen. De geheimen van

onderzoek gedaan naar de relatie tussen

orde is geweest is dat van de invloed

het sexuele leven werden ons ontsluierd

groepen en taalgebruik. Deze tak van

van de kerk. Ook dat heeft gedurende

door lieden die daartoe allerminst geschikt

taalkunde wordt sociolinguïstiek genoemd.

eeuwen bijgedragen aan de vorming van

waren, terwijl toch, hoe moeilijk het

Hij introduceerde de termen restricted en

een gesloten gemeenschap. Immers werd

ook mocht zijn, onze ouders zeker enige

elaborated code. De lagere sociale klasse

steeds dringend gewezen op het feit

voorlichting en waarschuwing hadden

beschikt meestal enkel over de restricted

om alles wat ‘van de wereld is’ vooral te

moeten verschaffen. Wat het geld betrof,

code.

mijden.

werd ons gezegd ‘dat oppassen de boodschap was’, werken en oppassen en je best doen! Wat het andere aangaat, werd er eenvoudig gezwegen en werd blijkbaar gerekend op de geheime instincten, die, hoe dan ook, vroeg of laat in elk mens ontwaken. Het was alles geheel in overeenstemming met de geest van dat liberalisme, door hen allen beleden, en dat leerde dat in de vrije strijd der economische en zedelijke krachten ten slotte alles terecht komt. Inderdaad komt alles terecht, maar men vrage niet met hoeveel schade en schande voor velen!” Ook in zijn talrijke brieven laat Walraven zich steeds weer in afkeurende zin uit over de mentaliteit van de plaats van herkomst.

jip

102

Conclusies

emotioneel inlevingsvermogen betreft,

te luisteren. Een natuurlijke communicatie

Uit het voorgaande en ook uit mijn

zelfs een jaar voorlopen op kinderen die

was dan niet mogelijk, want men stond niet

jarenlange ervaringen als onderwijzer,

ééntalig opgevoed worden.

‘open’ voor die ander, maar meestal ook

leraar en schooldecaan in het voortgezet

Door een eeuwenlange strijd om het

niet voor zichzelf! Ouders en verzorgers

onderwijs, kom ik tot de volgende

bestaan is een houding ontstaan van ‘niet

spraken ook vaak in de gebiedende wijs:

(voorzichtige), conclusies.

klagen, maar dragen’.

“Hou op met dat gezanik!” “Hou je sm….!”

Het spreken van dialect blijkt geen

Zo ontstond er een gesloten samenleving

Als er zich problemen voordeden, kreeg

hindernis te zijn om gevoelens te kunnen

met een eigen code, met eigen

de ander nogal eens de schuld. Aan de

uiten. Mensen die dialect spreken zijn

gedragsregels, met een houding van ‘Wij

andere kant was er toegeeflijkheid, om

eigenlijk tweetalig, zij beheersen niet

doppen onze eigen boontjes wel’. Hulp is

van het gezeur af te zijn. Ook was er de

alleen het dialect, maar ook het Algemeen

niet nodig. Die gesloten samenleving is

toegeeflijkheid voor zichzelf. Als troostprijs

Nederlands. Wetenschappelijk onderzoek

mede gevormd door de leer van kerk.

voor frustraties schafte men allerlei luxe

heeft aangetoond dat kinderen die

Er was een sterke gerichtheid op zichzelf,

artikelen aan, ook als men die niet nodig

tweetalig worden opgevoed, wat

zodat het moeilijk werd om naar de ander

had.

Aanbevelingen Sinds het rapport van de vijftiger jaren is al veel ten goede veranderd. Samenleving, school en kerk bieden steeds meer hulp op sociaalemotioneel gebied. En door goede scholing zijn er steeds meer mensen tot de eleborated code gaan behoren, die zich daardoor beter kunnen uiten. Toch gaan er nog zaken fout, bestaat er nog steeds het onvermogen om zijn gevoelens te uiten. Misschien zouden hulpverleners meer training aan de ouders/verzorgers moeten geven om ze te leren luisteren, want dan pas kan men ‘open’ staan voor de ander en (misschien) ook voor zichzelf. Dan zal het mijns inziens ook beter lukken om zich te uiten. Ik wil besluiten met de spreuk die al eerder aan de orde kwam, maar dan in gewijzigde, positieve zin: Wel klagen samen dragen!

Gebruikte literatuur: E. J. van den Broecke- de Man e.a.: ‘Dialect op Goeree-Overflakkee, Ouddorp 1988. De confrontatie van Kerk en Jeugd op Goeree-Overflakkee, een studie, in opdracht van de Centrale Watersnoodcommissie der Ned. Herv. Kerk, uitgevoerd in de jaren 1954-1956’. Willem Walraven, ‘Levenslijnen’, Over Basil Bernstein, diverse sites op internet.

In januari starten wij weer met cursussen Meldt u nu aan! Maandag Ochtend Laa ts t e Windows 7+8.1 Beginnerscursus wepelas aetsen b r sn esch el b ik b aar Duur: 10 lessen, 2,5 uur per les ij!

Maandag Middag Picasa foto's beheren Duur: 10 lessen, 2,5 uur per les Woensdag Ochtend Tabletcursus Apple Ipad/IOS Duur: 4 Lessen, 2,5 uur per les L

Donderdag Middag aatste plaa t we es sen b er s e Windows 7+8.1 nel schik baa b ij ! r Duur: 10 lessen, 2,5 uur per les Al onze cursussen zijn inclusief boek, Koffie of Thee.

5 f Â&#x20AC;9

a Van

De cursussen worden gehouden in onze Trainingsruimte, Langeweg 54 Middelharnis (Voormalig Rabobank) Meldt u aan via wilfred@djcomputerservice.nl of bel.

www.djcomputerservice.nl

0187-470967

B E E L D H U I B E R T VA N R O S S U M - T E K S T A N D R E A S T R I B O S

104

Kommen, schalen, theepotten, gekke

haar klei aan de gang is.

beesten, avondmaalsstellen... ach, wat komt

In Gouda volgde ze een opleiding.

er toch allemaal uit haar handen...

Ambachtelijk draaien, de basis leggen voor

Uit haar hánden? Uit haarzélf!

méér.

Een oude pottenbakker bracht haar tot

En toen stokte het; dat meer kwám niet. “Ik

dit ambacht. Dorien bevond zich op een

wilde iets anders dan de bekende vormen, ik

dieptepunt in haar leven en begon als

wilde leren om out of the box te denken en

‘therapie’ met klei te werken.

doen.”

“Zul je nooit meer hiermee stoppen?” zei de

Ze probeerde naar de klei te luisteren, zoals

oude pottenbakker, “Dorien, jij bént klei.”

ze steeds had gedaan. “De klei ‘vertelde’ me

En hij had zo gelijk: haar therapeutisch bezig

wat het moest worden, wat ik ging maken.

zijn werd al snel een grote vreugde. “Ik ben

En op een gegeven moment werkte dat niet

gegroeid als mens, ik groei nog steeds. Ik heb

meer zo.”

zelfvertrouwen gekregen. En zoveel jaren

“Natuurlijk,” zei iemand, “je bent verhuisd en

wist ik niet dat ik dit in me had.” Nu weet ze

je meubels zijn er nog niet.” Daar moest ze

dat ze het creatieve wel in haar genen moet

wel even over nadenken. Met als resultaat

hebben. Overgrootvader was pottenbakker,

dat ze nu op de kunstacademie zit.

zo bleek. Vader was kleermaker, moeder

En dat was even andere koek: “In het begin

werkte als coupeuse voor modeontwerper

steigerde ik. Het was zo anders. Niks luisteren

Frank Govers en zus werkt ook al jaren met

naar het materiaal, alles moet van tevoren

klei.

worden uitgetekend, je hele plan moet

Nee, dieptepunten zijn niet meer nodig om

vastliggen. Vorm, structuur, binnenkant,

aan de draaischijf te gaan zitten. Integendeel!

buitenkant, álles. En het wonderlijke is dat

Hoe beter Dorien zich voelt, hoe meer ze met

het echt wérkt!”

106

Ja, het vinden van haar passie heeft Doriens

mijn leven geworden,” zegt Dorien.

leven echt veranderd.

Wat echtgenoot Willem grijnzend beaamt:

Ze doet nu dingen waar ze een paar jaar

“Vroeger droomde ze van mij, nu eigenlijk

geleden niet aan moest dénken: verzorgen van

alleen van klei.”

kinderfeestjes, les geven aan volwassen, want

Of ze trots is op haar werk?

het is gewoon prachtig om dóór te geven.

“Ja, ik ben er best trots op. Maar m’n mooiste

“In het kleien vergeet je jezelf, het is gewoon

vaas heb ik nog niet gemaakt.”

Kon. Julianaweg 40 • 3241 XC Middelharnis • Tel: 0187-486393 • E-mail: info@mondzorgdogterom.nl

Potterie Kleinschalig ing 5 eurteokeknnoismraktingsles, op de eers ijf. de draaisch draaien op

Melaard Parket heeft ze, vloeren die tegen een stootje kunnen! Potterie KLEInschalig Dorien Weltevrede Kralingseweg 3 3247LA Dirksland Tel.0187-603367 Mob. 0646766980

Beneden Za ndpad 170

3241 GA Middelharnis

www.melaardparket.nl

108

“Ga samen met je kind op een creatieve manier om met nare gevoelens. Het geeft lucht en verbindt!” De troostboom

Tranenthee

Het is heerlijk voor je kind

Hoe mooi is het om te huilen

om samen met jou zijn nare

over je verdrietige gedachten.

gedachten aan de troostboom

Maak tranen van dik papier,

te hangen. Teken bijvoorbeeld

schrijf of teken daar wat op en

op een groot stuk behang een

gooi ze in de theepot. Heerlijke

troostboom. Aan de takken van

tranenthee, het smaakt wat

deze boom kunnen blaadjes

zoutig.

met nare gedachten erop

Het verhaal ‘tranenthee’ door

gehangen worden. Geef de

Arnold Lobel past daar goed bij.

boom dan bijvoorbeeld een

Een heerlijk verhaal om voor te

plekje in de gang.

lezen.

Houtblokjes

Ballonnen

De brand erin, in die nare

Blaas ballonnen op en laat je

gedachten. Teken ze op stukjes

kind daarop zijn nare gedachten

papier, verfrommel ze en gooi

opschrijven. Hij kan ze daarna

ze in de open haard. Schrijf ze

lekker loslaten…Zo doe je dat

op stukjes hout en verbrand ze.

met nare gedachten!

Je bent er echt vanaf.

Bureau Jip iPhone app

Ontvang elke dag een tip van Bureau Jip die je kan helpen in het dagelijks leven. Download de app nu gratis in de App Store!

Ontwikkeld door:

www.wittig.nl

Wittig is een uniek online mediabureau, gespecialiseerd in het creĂŤren van mobiele apps en webapplicaties op maat. Ga voor meer informatie naar www.wittig.nl.

112

Het aapje dat dacht dat hij niets kon. In een ver land, in een groot

is een lief aapje en een grappig

heeft. “Wat is er aan de hand?”

bos, wonen vijftien aapjes en

aapje. Hij bedenkt altijd wel iets

vraagt ze aan Mark. “Kom op joh,

één grote, dikke, grijze aap.

leuks. Maar weet je wat zo lastig

kom springen van de takken van

Het is een prachtig bos met

is? Mark denkt steeds dat hij de

de bomen.” Dan begint Mark

hoge palmbomen, prachtige

dingen niet kan. Hij durft niet

ineens te huilen. “Ik kan het niet,

ananasplanten, schitterende

goed takkertje te spelen, hij vindt

ik durf het niet, ik blijf hier wel

bloemen, herlijk geurende kruiden.

slingeren eng, en in de bomen

gewoon zitten.” Hoe Lotte het

Je hoort het mooie zingen van de

klimmen en er dan ook weer

ook vraagt en hoe ze ook smeekt,

vogels, het gebrul van de leeuw.

uitspringen, vindt hij helemaal

Mark blijft zitten waar hij zit. De

De aapjes hebben het daar goed

verschrikkelijk. Zijn moeder heeft

andere aapjes beginnen zich er

naar hun zin. Ze genieten van

het hem allemaal geleerd, en hij

ook mee te bemoeien. Het helpt

het bos, van elkaar en ze spelen

kan het best wel, maar hij denkt

allemaal niets. Mark blijft stilletjes

gezellig met elkaar. Ze houden van

dat hij het zonder zijn moeder niet

zitten onder de bananenboom. De

elkaar, en hebben veel lol.

kan. Mark is erg knap, maar hij

aapjes laten hem maar alleen en ze

Mark

weet het zelf niet.

rennen en ze klimmen. Mark blijft

Op een dag zijn de aapjes met z’n

zitten. Lotte moet nog een poosje

aapjes.

allen aan het spelen. Ze roepen,

nadenken, en dan komt ze op een

Mark

gillen, springen en slingeren, ze

lumineus idee.

klimmen en ze klauteren. Wat

Ze roept de andere aapjes bij

is één van de kleinste

hebben ze een plezier. Maar één aapje heeft niet zo veel plezier.

elkaar. Alle andere aapjes, behalve Mark, staan in een rondje om Lotte heen. En dan vertelt Lotte

Het is Mark. Hij zit

haar plannetje. De anderen

onder een grote

luisteren en knikken en zeggen

bananenboom. Hij

“O” en “Natuurlijk” en “Wat een

kijkt steeds naar

idee, zeg!” Dan gaan ze aan het

de andere aapjes en hij moet alleen maar zuchten. Lotte is de eerste die er erg in

werk. Ze zoeken lange dunne takken, bladeren en liters hars (dat kleverige spul dat uit de stammen

van sommige bomen komt). Weet je

achter. De aapjes pakken de vleugels

“Ik doe het nog een keer”, roept hij.

en gaan de voorpootjes vastmaken aan

Hij rent naar de boom, klimt erin en…

de twee grote vleugels. Mark begint

oeps… De vleugels laten los en vallen

te stralen. En Wiljam zegt: “Wat zul

op de grond. Maar Mark heeft nergens

je straks goed uit de bomen kunnen

erg in. Hij is zo enthousiast. Hij klimt

middag twee grote

springen! Vast wel uit de hoogste

hoog de bananenboom in, nog veel

vleugels.

takken.” Mark knikt en maakt een

hoger dan de eerste keer. Hij roept

Als ze klaar zijn,

huppelpasje. “Even stil staan” zegt

weer, heel hard: “Joepieieieieieie” en

gaan de veertien

Mikel, “De vleugels zitten nog niet

hij springt. De aapjes staan te kijken.

kleine aapjes met

helemaal vast. Er moet nog een beetje

Ze houden hun voorpootjes voor hun

meer hars op.”

bekje. En voor ze kunnen roepen : “Kijk

vleugels naar Mark.

Eindelijk is het klaar. Wat is dat een enig

uit” of “Joh, je vleugels zijn losgegaan”

Als ze naar hem toe

gezicht: Mark met twee grote vleugels.

staat Mark al te springen en te dansen

lopen, roepen er al

En ja, nu moet hij eraan geloven, nu

onder de bananenboom. “Knap hè”

wat ze gaan maken? Hele, grote vleugels, vleugels voor Mark. Ze werken, ze zwoegen en maken binnen één

de twee grote

een paar: “Mark, kom

moet hij natuurlijk uit

TIM

roept hij. En dan kijkt hij achter zich. eens kijken, we

de bananenboom springen.

Daar liggen de twee grote vleugels.

hebben iets voor jou.” Mark tilt zijn

Mark weet niet hoe snel hij in de boom

Nou, de anderen giereen van de lach.

kopje op. Hoort hij wat? Komen daar

moet klimmen. Als hij halverwege zit,

“O, Mark, dit is wel superknap, je hebt

zijn vriendjes aan? Roepen ze hem?

roept hij: “Joepieieieieie” en springt

gesprongen zonder vleugels.” Mark

Aarzelend staat hij op. Hij loopt naar

met een prachtige sprong uit de

is verbaasd, verwonderd. Hij kan dus

de kant van het bos waar het geluid

boom. Wat gaat dat geweldig. Alle

springen, net als de andere aapjes, ook

vandaan komt. En daar ziet hij het:

apen klappen in hun pootjes. Dit is

zonder vleugels. En Mikel en Berend

achtentwintig kleine apenoogjes,

echt bijzonder. Ze zijn trots op Mark,

en Joost en Steven pakken Mark op,

glinsterend van plezier en…twee grote

en op zichzelf. Tenslotte hebben zij de

gooien hem hoog in de lucht, vangen

vleugels. Wat willen die vriendjes van

vleugels gemaakt. En Wiljam glundert.

hem weer op en allemaal roepen ze

hem toch? Nou, daar komt hij al snel

En Mark is helemaal blij.

“Joepieieieieie”.

Van der Boom Boeken en Muziek Voorstraat 41 3245 BG Sommelsdijk Telefoon 0187 - 48 26 14 www.boekhandelvanderboom.nl E-mail: boomboek@filternet.nl

Heb je altijd al schrijver willen worden? We hebben een beginnetje gemaakt, van twee verhalen, die je mag afmaken. Kies een begin en laat je fantasie gaan. Bij het ene verhaal: Wat gebeurt er op het strand? Is het iets spannends? Of zijn het slechts mijmeringen? Bij het andere verhaal: Waarom stormde hij binnen? En heeft die hond er nog iets mee te maken?

Win de eerste prijs!

nog uit voortvloeit. Je verhaal zal

Begin van het ene verhaal:

Een boekenbon van vijftig euro!

gepubliceerd worden op www.

Het was koud en het was al heel lang

Tweede prijs: Een boekenbon

bureaujip.nl

geleden dat ze op het strand gelopen

van 25 euro! Boekhandel van der

had...

Boom heeft de prijzen beschikbaar

Zo doe je mee

gesteld.

Mail je verhaal naar

Begin van het andere verhaal:

info@bureaujip.nl. Het verhaal mag

Hij deed de deur open, stormde

Opmerkelijk schrijftalent is goud

inclusief begin, maximaal 2.500

binnen, struikelde over de hond die in

waard. Daarom zijn we heel

woorden lang zijn en mag niet

de gang lag...

benieuwd naar de verhalen die

eerder zijn gepubliceerd. Zie voor

binnen komen. Wie weet wat er

meer informatie: www.bureaujip.nl.

B E E L D H U I B E R T VA N R O S S U M

116

Een paniekerig gevoel en een rustige ademhaling gaan niet samen De meeste kinderen worden geboren met een buikademhaling Zijn we verdrietig, boos of bang dan is de adem oppervlakkig en het lichaam verstart en verstrakt De zenuwcellen in de hersenen van een volwassene gebruiken zo'n 20% van alle zuurstof die in het lichaam beschikbaar is Een man van gemiddelde lengte beschikt over 300 miljoen longblaasjes die samen een oppervlakte beslaan die 30 keer zo groot is als ons huidoppervlak Onze manier van ademhalen wordt bepaald door hoe we ons voelen en dus kan ons gevoel worden beïnvloed door de manier waarop we ademhalen. En omdat ons gevoel van grote invloed is op onze lichamelijke en geestelijke gezondheid, is goed ademen dat ook De adem is een brug tussen lichaam en geest Bewuster ademen veroorzaakt bewuster leven en geeft zelfvertrouwen, rust en zekerheid Gemiddeld ademen we 12 tot 14 keer per minuut als we wakker zijn en als we slapen 6 tot 8 keer Zes keer ademhalen per minuut is in rustige toestand genoeg 70 % van de afvoer van afvalstoffen gebeurt door je ademhaling Je adem is je beste vriend, je hebt hem altijd bij je

118

Het blije dagboek Wat kan het verrijkend zijn, om elke dag, bijvoorbeeld tijdens het eten of ’s avonds bij de koffie of net voor het slapen gaan de dingen van die dag te noteren waarvoor je je dankbaar voelt. Stel je voor dat je dat met anderen kan doen. Stel je voor… elke dag. Juist misschien als je in een moeilijke periode zit. Je schrijft

Binnenkort: vrijdag in Elke twee de chrijven aan de maand “s . Ho u dt de tafel bij Jip” aujip.nl in website bure de gaten. ~

~~~~~~~~~~~

de dingen op, die net een beetje een lichtpuntje zijn; een vogel die zingt, een kind dat zich door jou laat troosten. En als je elke dag drie dingen noemt waarvoor je dankbaar bent, wat zal je dagboek dan mooi worden! Of je schrijft de goede dingen op, in een liefdevolle tijd. Dan kan het goed zijn om ze dan in een lastige periode terug te lezen… Na lange tijd staan er in het blije dagboek heel veel dingen waar je je echt fijn van gaat voelen. Je kunt ook een ‘lieve woordendoosje’ aanschaffen. In dat doosje stop je alle lieve woorden, mooie gebeurtenissen in. Of je rijgt een aantal kralen aan een draad..elke kraal staat voor iets waarvoor je dankbaar bent. Dan zou het wel eens kunnen dat de draad veel langer moet zijn, dan je eerst zou denken.

120

Puberbrein

De hersenen van jongeren zijn pas rond het 24ste

Een puber herkent het boze gezicht van de volwassene

levensjaar volledig ontwikkeld.

nog niet helemaal als zodanig, hij/zij blijft daarom doorgaan met het pubergedrag.

Pubers hebben vaak problemen met beslissingen nemen. Het zou kunnen zijn dat het komt, omdat de prefrontale

Als pubers op school en thuis goed begeleid worden,

cortex nog niet volledig is ontwikkeld.

kunnen hun hersenen hier voordeel van hebben.

B E E L D H U I B E R T VA N R O S S U M

Plannen, vooruitdenken, beslissingen nemen, allemaal Keuzes maken met oog voor lange termijn - gevolgen

vaardigheden die beter tot ontwikkeling komen, als hun

kunnen pubers nog niet goed. Ze zullen dingen doen

hersenen daarin gestimuleerd worden.

die direct leuk zijn (langer in de kroeg blijven) zonder rekening te houden met lange termijn - gevolgen (boze

Een puber heeft 9 Ă 10 uur slaap nodig.

ouders en huisarrest). Een puber wordt later moe, doordat het slaaphormoon De prefrontale cortex heeft een remmende werking op

melatonine later op de avond pas hoger wordt. Als

impulsief gedrag. Waarschijnlijk omdat dit gedeelte nog

de puber 's morgens 'op tijd' eruit moet, ontstaat er

niet goed ontwikkeld is, nemen pubers vaak risico's, bijv.

chronisch slaaptekort.

te hard rijden met de brommer, en ook nog eens zonder helm.

Bron: Puberhersenen in ontwikkeling, uitgave van de Hersenstichting Nederland.

Wist je datjes van het brein Wist u dat: •

Zuigelingen bij de geboorte de stem van de moeder herkennen

•

Baby’s katten kunnen onderscheiden van honden

•

Af en toe een slecht humeur van de moeder geen blijvende schade toebrengt aan het kind

•

Genieten van je kind beter voor hem is dan je druk maken over zijn ontwikkeling

•

Dat de meeste baby’s liever kijken naar vrouwengezichten dan naar mannengezichten

•

Vis eten tijdens de zwangerschap goed is voor de hersenen van uw baby

•

Blinden zich beter verhalen herinneren dan zienden?

•

Dat de hersenen van Einstein er niet anders uitzagen dan die van u en mij?

•

Dat je geheugen tussen je dertigste en veertigste begint achteruit te gaan?

•

Dat je hersencapaciteit vergroot wordt als je een muziekinstrument bespeelt

•

En ook als je buiten hutten bouwt

•

Dat een foto bekijken moeilijker voor je hersenen is dan schaken

•

Dat brandweerman spelen de zelfbeheersing verbetert

•

Dat voorlezen supergoed is voor leesprestaties

ber)brein u p ( t e h n over Meer leze Sam Wang

odt en Wang andra Aam S , n i e t en Sam r d b o r m e a d A n i a k r d Het Siegel rein, San Daniël J. van het b , m d i n e i h k e g e hel Het hutten n Paul Sc rein, het a b J e , l b e a h a w t He Dick S Winter je brein, Jij bent as, Frits a b e d n i Bre a Carter Book, Rit n i a r B n a uub Nelis The Hum buiten, H e t s n e n n i n b Crone Puberbrei , Eveline n i e r b e d en Het puber

122 DOOR

CASS

ANDR

A VA N

Voor u bekeke n DER W ENDE

, AT E L

IER W INDE

1. De o ud Als een ers van Sam z scheidin ij g een fe n gescheiden Dit boe it is, va kje gee lt er no ft hand Een aan g heel w vatten gr om je k Verschij ijpend boekje ind ruim at te redden v met een nt binn oor je te te enkort, vraag e zon- en een sc geven in een s kind! haduwk cheidin rnaar b 2. Denk g. ij Burea ant… en u JIP door Tin in beelden ek Een hee e Verdoes rlijk pra ktisch d Het gee oe-boek ft . Wat zijn uitleg en inzic ht over de kenm k inder Enorm e r k en en h ver oe bena en die denken Opvalle helderend en in beeld der ik d boorde nd is da eze kin en. vol tips t de sch deren? Ze bren e r n ijfster v gt het o d e n o dige ha an dit b p www.n ndvatte oe inoboek deze manier h n. eel dich kje, weet wat en.nl het is o t bij de ISBN nr. m le : z beeld-d 9 e 789085 r. 3. Eets enkster pel 606536 te zijn. Een een vo Een stim udig eetspelle tje u Eetplez lerende opstek om met z’n all ier en s e en te sp r voor amensp www.m elen op de lastige eter. elen tijdens de angigi.c een bor maaltij om d! d. 4. Gevo elskaa rten Grappig gedeco reerde Leg je g mon ev Het help oelskaarten m stertjes, afgeb aa eeld in t je stil ieder de te staan r op tafel! Een aan nkbaar bij wat rader o gevoel. je voelt m dage Uitgeve lijks er e n rij: eart g e e even bij ft de ka hgames n te pakk .nl en, voo s dit gevoel te 5. Hend r kind e rik n ouder. omarmen. Dit kind er Een gew verhaal over r ouwver one jon w gen, in Tekenin een gew erking gaat ov gen en er Hend one fla tekst zij de eers t rik. n op ee te helft n bijzon met een gewo geïllust tekenin on huis dere ma reerd e gen gem dier n n ier tot s na haar aakt. Een boe tand ge ; zijn hamster… overlijd kje met komen. e n een onv heeft C Vraag e Willem assandr e rnaar b ijn Ville a van d ij Burea rwachte wend rius hee er Wen in u JIP g… ft de de a ndere

KIND

T E K S T C A S S A N D R A VA N D E R W E N D E

124

chtige m met pra ude boo n o e e l a d a r t der nde g, in kin geltje o waard 1. Het e tianne Dooije rouwverwerkin n ij! hris ziekte e os, heel dichtb Door: C brengt m je d k a e P o e b Dit ing… Steffi e vertell 06567 ies van oprecht 56 illustrat n 8 e 0 e 9 ll 8 r. 97 devo Een lief Nino, - ISBN n rij Uitgeve ten! arten belkaar sage-ka ie s r a k : e m r m e erza ervaren 2. Kind rperhart jke, en le e lachen en te li o u r P v , n e n, t Helee eerlijk spanne sje vol h d te ont in k Een doo 36 je t 777704 en me : 97890 Om sam efd! r. n N B - IS eli aak.nl Ik ben g verijdez e g it .u www getjes, tekenin n e e r s in u d e n ol grote le e k D r kijker v en en ris-Be e d a 3. Mijn r r r P o e o e v t w t n e ee icole van klein ote zorgen en Door: N s boekje gr in , n le e k g e ouder n a r e In e rote v heidend g c s n r a e v v t o barst he d boekje ngrijpen 457019 tranen… nterend en aa 789081 9 o . : r d f r. n n in o k c N Een - ISB n hun ogen va paris.nl door de ar via nicolette de orde dag aan ba e g r ij e r k d r ie e t V nie llen die je n te ste e l g e a ier naar r p v s r tie ere man elt, levert d , elkaa n n a a 4. Rela a n e g pe pe itdagin ten je o eerlijk s Ga de u arten la open en ngen! a l k e lp e s p . it -s e komen N.nr: . Als je d r bij elkaar br e relatie in - ISB en op d te ie kijken De vrag zelf en je relat ie je (nog) dich hologie Magaz je ,d t Psyc partner, gesprekken op king me r e w e n d e het goe Thema, in sam rij Uitgeve 10987 87 5 n 0 9 978 en in zij urteniss ich e b s e g iu r f no eve et z deringe je Zans k kan h 5. Prins tje van Rossum ijn. Door veran aar ouders. Oo fh t. eer ijt z Door: G an zichzelf kw iding van zijn o reageer anders k e g h n. d c e in s in t v k h e e c d g n Ee zoals ar om n geda , a a n h v e f s v o o le a n h ij of haar omdat z houvast in de c en dat is OK! voelen, d ij, b in k is n u e h anders e t 1 biedt e daar je m k 108391 l e 8 e o 0 o b v 9 Dit r. 978 en en n b N ik B ie IS Ik ben w Teachtools, rij Uitgeve l, at het dt en w t ik voe u a o w h n in e me jij ziet at autis 6. Wat t oopman ht hebt over w H y h t nsen me a van me Door: K nooit nagedac n e g . in g ekje vind Als je no lees dan dit bo e manier de be , jk is li r il t laten e h e c s ver de teks op een je t f ie ij d r , h n c ge Het bes fbeeldin . tische a is r o m u autisme h kje met i! Een boe n’. tpleidoo le e tevig slo 9077671849 s ‘meevo n e e 978 digt in BN nr.: Het ein ica - IS P ij r e v Uitge

voor voor restyle restyle ieder ieder ee 4 magazine 4 magazine raam raam

Haal ‘m Haal gratisgorati ‘m p s op in onzin e onze winkew l inkel

64 64 pagina’s met

pagina’s met restyle tips restyle tips & wooninspiratie & wooninspiratie + 6 voordeel+ 6 voordeelcouponnen couponnen

® ® Luxafl Luxafl exex product product e

de échtde échte is binnenhu nnenhuis advisebiur viseur ad

GRATIS GRATIS M.u.v. horren het goedkoopste product is gratis. M.u.v. horren en heten goedkoopste product is gratis.

® ® ® ® Horizontale Jaloezieën, Silhouette Shades... Duette®Duette Shades,Shades, Horizontale Jaloezieën, Silhouette Shades... De colleDcetieco vlalencLtiuexvaaflnexL®uxaflex

biedt voor ieder wat wils. Laat u adviseren bij uw Binnenhuisadviseur het product biedt voor ieder wat wils. Laat u adviseren bij uw Binnenhuisadviseur voor hetvoor product dat het dat het bij En u past. En u ontvangt degratis 4e nogook. gratis ook. Combineer zelf! Kijk de voorwaarden beste bijbeste u past. u ontvangt de 4e nog Combineer zelf! Kijk voor devoor voorwaarden onze Kijkdeze vooren deze en andere ook op: op onzeop site. Kijksite. voor andere acties acties ook op:

wij komen wij komen wij komen wij komen inmeten monteren goed advies monteren inmeten goed advies

Poster-RestyleMagazine.indd 1

Poster-RestyleMagazine.indd

van de échte binnenhuisadviseur 17-10-13 08:53

17-10-13

08:53

128

Nestwarmte, van levensbelang.

Ook op school! Elk kind heeft behoefte aan veiligheid, elke ouder wil niets liever dan zijn kind die veiligheid bieden. Vanaf het moment dat je je kind naar school stuurt moet je erop vertrouwen dat leerkrachten die taak van jou overnemen. Hoe gaan zij zorgen dat jouw kind zich veilig voelt? Bij zoogdieren ligt het basisgevoel voor veiligheid in zorgzame aanraking. Ook kinderen hebben dat nodig, maar krijgen dat doorgaans te weinig. Op veel scholen gebruikt men daarom aanraakspelen en een lichte vorm

BEELD SHUTTERSTOCK

TEKST MARIJKE SLUIJTER

van kindermassage om de kinderen de nestwarmte te geven die ze nodig hebben.

Het eerste dat een kind nodig heeft

goed leren. Niet alleen voor ouders,

verhaaltje over een pizzabakker en

zijn armen waarin het wordt gedragen,

ook voor scholen zou het fysieke

kneden het deeg, smeren tomatensaus

pas daarna komt de behoefte aan

gevoel van veiligheid van het kind

en sprenkelen kaas op elkaars rug. De

voedsel. Dat verandert

dus prioriteit moeten krijgen boven

kleren blijven aan, het is voor het effect

niet in de loop

het lesprogramma. Om die reden

niet nodig op de blote huid te werken.

van het leven,

worden er op veel scholen

alleen de vorm.

in ScandinaviĂŤ,

Alleenstaande

Nederland,

ouderen

BelgiĂŤ, Frankrijk,

Er is geen sprake van echt masseren, het gaat alleen om de tactiele ervaring van het fysieke contact.

bijvoorbeeld

Canada en

Ook tijdens de les kan een leerkracht

houden graag

Zwitserland

de kinderen elkaar zorgzaam leren

je hand vast, iets

aanraakspelen en

aanraken. Je kunt bijvoorbeeld

dat ze eerder

kindermassages

sommen op elkaars hand te laten

niet deden. Voor

gedaan. Dat zijn

schrijven: de een schrijft een som, de

kinderen geldt

korte spel- of

ander de uitkomst. Ook spelling kan zo

dat ook. Een kind

rustmomenten die

geoefend worden: de juf of meester

moet zich fysiek

tussen de lessen

geeft een moeilijk woord aan een

veilig voelen voor

door gegeven

kind die het op de rug van het kind

het zich in een groep

worden. Tot een

voor hem schrijft, die geeft het door

kan ontspannen. In

jaar of acht zijn het

aan de volgende. De laatste mag het

klassen waar kinderen

dikwijls liedjes waarbij

opschrijven. Is het woord heel gebleven

zich veilig voelen is

de kinderen op

tijdens de reis over de ruggen?

het leerrendement

elkaars arm of rug

Oudere kinderen willen serieuze

veel hoger. Alleen

tokkelen, strelen

massages die ook wel iets langer

als het ontspannen

of kriebelen. Of

mogen duren. Nooit te lang, vijf

is kan een kind

ze spelen een

minuutjes is doorgaans genoeg.

130

Ook seksualiteit gaat geleidelijk aan

aanzienlijk af. Waarschijnlijk komt dat

we thuis welâ&#x20AC;?, zeggen goedbedoelende

een rol spelen: hoe gedraag je je, wat

doordat kinderen elkaar nader komen:

ouders. Toch zien ze dan een belangrijk

kan, wat kan niet? Waar liggen jouw

onbekend maakt onbemind tenslotte.

aspect over het hoofd. In elke klas

grenzen, waar die van een ander? Dat

Toch is er meer. Als het lichaam op

zitten kinderen die thuis nooit

leer je niet door de ander niet aan te

een prettige manier wordt aangeraakt

aangeraakt worden en er zijn helaas

raken. Kinderen leren al doende. Een

komen er rustgevende hormonen vrij,

in elke klas kinderen die mishandeld

gesprek komt veel minder binnen dan

oxcitocine is de bekendste daarvan.

of misbruikt worden. Als die kinderen

een ervaring.

Hierdoor verlaagt de adrenalinespiegel.

beter in hun vel komen te zitten en

Leerkrachten die voorzichtig met

Als die hoog is sluit het lichaam zoveel

ervaren hoe je respectvol met eigen en

aanraken op school beginnen, zijn

mogelijk functies af om vechten of

andermans lijf om kunt gaan, hebben

over het algemeen verrast door de

vluchten mogelijk te maken. Je kunt

de kinderen die thuis voldoende

reacties van de kinderen. Na de eerste

je voorstellen dat er met veel stress in

fysieke aandacht krijgen daar ook

weerstand in de vorm van gegiechel

je lijf weinig aandacht is voor nieuwe

baat bij. Want als de onderlinge

doen de meeste kinderen graag mee.

leerstof en geen rust om te leren.

verhoudingen verbeteren, verbetert de

Daarna gaan kinderen erom vragen.

Het is voor scholen niet altijd

sfeer en kan er beter geleerd worden.

Opvallend is de rust die na een paar

gemakkelijk om ouders ervan te

Zo simpel is dat.

minuten neerdaalt en hoe die aanhoudt

overtuigen dat aanraken nodig is voor

Nestwarmte, niet alleen thuis van

in de les daarna. Pestgedrag neemt

een goed leerklimaat. â&#x20AC;&#x153;Knuffelen doen

levensbelang, ook op school!

Meer weten? Marijke Sluijter is hoofdredacteur van Educare, een tijdschrift voor ouders, opvoeders en leerkrachten over opgroeien in verbondenheid. Een gratis digitaal proefnummer kun je downloaden via: www.educare.nl/gratis-proefnummer. Ze schreef Aanraken een Levensbehoefte. Tactiele contacten in de kinderopvang en op school. Uitgeverij SWP. Verkrijgbaar via www.opvoedingsboek.nl Meer informatie: www.aanrakeneenlevensbehoefte.nl

* Variabele rente per 24 september 2014. Rentewijzigingen voorbehouden.

Het kan weer! Zilvervloot Sparen 1,5%* le e b a i r a v rente

John P. de Wit AssurantiĂŤn Langeweg 63 3251LH STELLENDAM T (0187) 49 17 55 E regiobank@johnpdewit.nl I www.johnpdewit.nl

10% premie voor 10 ja sparen ar

Kijk op huibertvanrossum.nl en volg ons op Facebook!