Over Grenzen van Gelderland by Buro 28 Leonie Nennie

Over Grenzen van Gelder land PROG

18 0 2 A AMM

23 mei t/m 22 juli 2018

Tentoonstelling

Evenement

Excursie

Route

Lezing

Rondleiding

Kinderactiviteit

Muziek/theater

Grenzen verbinden Gelderland is een echte grensprovincie. Behalve met Duitsland, delen we een grens met maar liefst zes provincies in Nederland. Binnen Gelderland markeren de Rijn, de Waal, de Maas en de IJssel vanouds de grenzen tussen de verschillende regio’s: Achterhoek, Veluwe en Rivierenland. Al die grenzen hebben ons er overigens nooit van weerhouden samen te werken. We beseffen dat grenzen méér kunnen zijn dan een scheidslijn, dat ze ook uitnodigen tot verbinding. Een mooi voorbeeld van die samenwerking zijn de Gelderse erfgoedfestivals, waarvan dit alweer de vijfde editie is. Ze zorgen voor onderlinge verbinding tussen tientallen musea en erfgoedorganisaties, maar ook voor samenwerking met andere maatschappelijke sectoren, zoals kerken (in het erfgoedfestival Geloven in Gelderland), militairen (Gelegerd in Gelderland) en de maakindustrie (Gemaakt in Gelderland). In het festival Over Grenzen van Gelderland wordt een verbinding gelegd met sport en recreatie, theater en beeldende kunst. Het programma nodigt uit om te gaan fietsen of wandelen langs de vele grenzen van Gelderland, in heel afwisselende natuur. We kunnen in het festival genieten van kunst die geïnspireerd is door Gelderse grensgebieden of Gelderse grensverhalen. Daarnaast verbindt dit erfgoedfestival Gelderland ook met haar buren, in het bijzonder Limburg en de grensstreek van Noordrijn-Westfalen, waarmee we een oude geschiedenis delen. 2

Ook daar zijn allerlei grensactiviteiten te beleven. Van 23 mei t/m 22 juli laten de festivalactiviteiten zien dat grenzen kunnen inspireren om te verbinden, te verwonderen en te genieten. Clemens Cornielje Commissaris van de Koning

Erfgoedfestival Over Grenzen Grenzen zijn er in veel verschillende vormen: een lijn op de kaart, een slagboom aan de grens, een schutting tussen ons en de buren. We beschouwen ze vaak als stabiel en vanzelfsprekend, maar de geschiedenis laat zien dat grenzen in werkelijkheid voortdurend veranderen. Als dat ergens duidelijk is, dan is het wel in Gelderland en Limburg. kwartieren (de Achterhoek, de Veluwe en het Rivierengebied) werden na verloop van tijd samen de provincie Gelderland. Tweehonderd activiteiten In het erfgoedfestival Over Grenzen verkennen we twee maanden lang de betekenis van grenzen in deze regio. Waar liepen ze ooit, en waar lopen ze nu? Wie kwamen er in de loop van de tijd over de grens naar onze streken en wie vertrokken naar elders? En wat betekenden grenzen eigenlijk in het leven van alledag? Met ruim tweehonderd activiteiten zijn er deze zomer grensactiviteiten te beleven voor elke smaak en voor elke leeftijd. Op het programma staan fietsen wandelroutes, excursies, tentoonstellingen, theatervoorstellingen, lezingen en speciale kinderactiviteiten. KAART HERTOGDOM GELRE OMSTREEKS 1350: BERT STAMKOT, UIT: G.G. HELLINGA, HERTOGEN VAN GELRE, MIDDELEEUWSE VORSTEN IN WOORD EN BEELD 1021-1581 (WALBURG PERS)

Tweeduizend jaar geleden liep dwars door deze regio de grens van het Romeinse Rijk, de limes. Het land ten zuiden van die grens hoorde bij Rome, in het noorden woonden de â&#x20AC;&#x2DC;barbarenâ&#x20AC;&#x2122;. Duizend jaar later, in de Middeleeuwen, was de situatie heel anders. Gelre was toen een hertogdom dat verdeeld was in vier kwartieren.

Namens het festivalteam wens ik bezoekers en bewoners van onze regio een zomer vol grensverleggende ontmoetingen en belevenissen. Prof. dr. Dolly Verhoeven Festivaldirecteur FOTO: BERT BEELEN

Vier kwartieren Door de Tachtigjarige Oorlog werd het Overkwartier, met Roermond als hoofdstad, afgesneden van de rest. Het zou uiteindelijk deels bij Duitsland en deels bij de provincie Limburg komen. De drie overgebleven Tentoonstelling

Evenement

Excursie

Route

Lezing

Rondleiding

Kinderactiviteit

Muziek/theater

Over dit programmaboekje In dit boekje vind je ruim 220 activiteiten overzichtelijk op een rij. Vanaf pagina 11 het activiteitenprogramma per dag. Vanaf pagina 45 vind je een overzicht van de langlopende activiteiten, zoals tentoonstellingen, routes en meer, gerangschikt op soort activiteit en vervolgens op startdatum. Wat voor soort activiteit het betreft, zie je in één oogopslag door de gekleurde bolletjes. Alle activiteiten zijn genummerd en op de kaarten middenin vind je de nummers terug bij de locatie waar de activiteit plaatsvindt.

Tentoonstelling

Omdat de gegevens voor dit programmaboekje ruim vóór start van het festival zijn verzameld, kan het voorkomen dat er in de tussentijd dingen zijn veranderd. Er zal zeker ook nog een aantal activiteiten bijkomen. Kijk voor het meest volledige en actuele programma en voor entreeprijzen op erfgoedfestival.nl.

Rondleiding

Inhoudsopgave Voorwoord 2 Vier kerken, één verhaal 5 Grenzeloos ontdekken 6 Fietsen over Grenzen 7 CODA: Gelderland Grensland 8 Theater over Grenzen 9 Opening erfgoedfestival 23 mei 10 Overzicht activiteiten per dag 11-44 Activiteiten op de kaart 34-36 Overzicht langlopende activiteiten 45 Afsluiting erfgoedfestival 22 juli 59 Macht en pracht in de Gelderse streken 60 RoMeincraft 61 Omroep GLD over Grenzen 62 Gelderlanders over Grenzen 63 Stel je eigen festivalagenda samen 65 Colofon 66 Sponsors 67 4

Evenement Excursie Route Lezing

Kinderactiviteit Muziek/theater

Vier kerken, één verhaal Ga mee op reis naar het verdwenen hertogdom Gelre! Ongeveer zeshonderd jaar geleden was Gelderland een hertogdom: een zelfstandig land met eigen hoofdsteden, eigen vorsten en eigen kleuren. Het hertogdom Gelre was één van de belangrijkste landen van West-Europa. Het bestond uit vier kwartieren. Nijmegen, Zutphen, Arnhem en Roermond waren de hoofdsteden. Grote delen van de huidige provincie Limburg waren een onderdeel van het hertogdom Gelre. Ook een stuk van Duitsland behoorde tot het hertogdom, daar kwamen de Gelderse vorsten vandaan. Tijdens het erfgoedfestival openen vier monumentale kerken hun deuren om de geschiedenis van het hertogdom Gelre te delen met hun bezoekers. Aan de hand van een korte

Tentoonstelling

Evenement

Excursie

Route

Lezing

Rondleiding

Kinderactiviteit

Muziek/theater

Grenzeloos ontdekken Wat is van wie en waar lopen de grenzen? Het Kadaster geeft antwoord op deze vragen. Wij registreren en verstrekken gegevens over de ligging van vastgoed in Nederland en de rechten die daarbij horen. Met trots zijn wij Routepartner van het erfgoedfestival 2018 en voegen wij waarde toe aan locaties en grenzen. U gaat Gelderland in verschillende animaties ‘Grenzeloos ontdekken’…. Leest u mee?

Move a lot

In Nederland spelen veel ruimtelijke vraagstukken. Wilt u meedenken over oplossingen; speel Move a Lot! Door het land slim in te richten en nieuwe grenzen op te zoeken werkt het Kadaster dagelijks aan deze uitdaging. Speel de game Move a Lot en test uw kennis op ruimtelijke vraagstukken. Kijk op: kadaster.nl/ move-a-lot of in de App store onder ‘Move a Lot’.

Achterlaten van huis en haard

In Nederland zijn landrechten vanzelfsprekend en goed geregeld, maar wist u dat in 70% procent van de wereld eigendomsregistratie nog niet op orde is? Ook internationaal werkt het Kadaster mee aan het uitzetten van grenzen en het registreren van grond en eigendom. In de documentaire ‘Ontheemd’ (achterlaten van huis en haard), wordt naast Nederland in twee landen gefilmd waar landrechten in de kinderschoenen staan en het Kadaster een voortrekkersrol vervult. Kijk op erfgoedfestival.nl voor data waar deze film te zien is!

SuperSelfie

Deelt u ook wel eens uw locatie via social media? Wilt u straks laten weten dat u op de Wedren in Nijmegen bent? Dat kan met de SuperSelfie, een panoramische film waarin uzelf de hoofdrol speelt. Of u nu de Vierdaagse loopt, een bezoeker bent of gewoon wilt zien hoe u ‘Over de Grens’ eruit ziet. Op de Wedren in Nijmegen legt u uw eigen grenzen vast in de periode 15 - 20 juli.

Routeprikkers

Topotijdreis

Altijd al willen weten hoe Nederland er 50, 100 of zelfs 200 jaar geleden uitzag? Ga dan nu op reis met de Topotijdreis. Door topografische kaarten van verschillende jaren te vergelijken, is meteen duidelijk hoe Nederland zich heeft ontwikkeld en waar nieuwe grenzen lopen. Kijk op: topotijdreis.nl

Bent u een fietser, of houdt u gewoon van mooie kaarten en routes? Weet dan dat het Kadaster op de 600 km lange Gelderlandroute verschillende Routeprikkers heeft. Interessante weetjes, vragen en historische feitjes. Gaat u mee de route verkennen? Weet u alle antwoorden? Laat het ons weten via info@erfgoedfestival.nl en maak kans op een ‘rondje boven Gelderland’ in de periode 23 mei – 22 juli. Kijk voor meer informatie op erfgoedfestival.nl.

Fietsen over Grenzen Fiets over de grenzen van Gelderland en door het vroegere Overkwartier (Limburg en Noordrijn-Westfalen). Steek landen provinciegrenzen over en beleef de veelzijdigheid van de Achterhoek, de Veluwe, het Rivierengebied en het Overkwartier. Samen vormden deze gebieden ooit het hertogdom Gelre. De fietsroute is 900 kilometer en loopt door negen grensregioâ&#x20AC;&#x2122;s. Volg je de Gelderse grens dan fiets je langs zes provincies en Duitsland. In het Overkwartier kom je ook door Brabant, Limburg en Duitsland. In tien verhalen en aan de hand van bezienswaardigheden en kadastrale bijzonderheden kom je meer te weten over de grensgeschiedenis van deze regioâ&#x20AC;&#x2122;s. Ook zijn er allerlei activiteiten langs de route, zoals tentoonstellingen en rondleidingen. Knooppunten De route volgt de fietsknooppunten* en is

opgedeeld in 43 trajecten van circa 20 tot 30 kilometer. Elk traject is afzonderlijk te fietsen en gedurende het hele festival van 23 mei t/m 22 juli vrijblijvend beschikbaar. Route-informatie | Routebeschrijving, grensverhalen en horeca op route.nl/erfgoed-festival of in de app van route.nl

Fietsen over Grenzen is een samenwerking van het erfgoedfestival, Falkplan BV / route.nl BV en het Kadaster.

! 4

! 3

! 5

! 2

! 7

! 8

! 28

Gelr e

! 9

! 27

! 10

! 23

22 22

! 20

! 21

! 11

! 19

! !! 18

! 15

! 2

! Ov er ! kwart i er ! ! ! 14

! 12

! 6

! 11

! 7

! 8

! 10

* Volg in Duitsland de route met behulp van GPS of route.nl. Tentoonstelling

Evenement

Excursie

Route

Lezing

Rondleiding

Kinderactiviteit

Muziek/theater

Gelderland Grensland

vier eeuwen inspirerend landschap 17.06 - 23.09.2018

Tentoonstelling

Evenement

Excursie

Route

Lezing

Rondleiding

Kinderactiviteit

Muziek/theater

Theater over Grenzen Het erfgoedfestival Over Grenzen van Gelderland organiseert een serie van tien theatervoorstellingen op historische plekken. De locaties van de voorstellingen liggen verspreid in Gelderland, met een accent op kleinere plaatsen en grensregioâ&#x20AC;&#x2122;s.

Voorstellingen

Kijk voor meer informatie over de voorstellingen in de agenda en op erfgoedfestival.nl.

FOTO: FOTO PRIMEUR Tentoonstelling

Evenement

Excursie

Route

Lezing

Rondleiding

Kinderactiviteit

Muziek/theater

Opening erfgoedfestival Op 23 mei gaat het erfgoedfestival Over Grenzen op de markt van Arnhem knallend van start met het Spel zonder Grenzen. In dit spel gaan acht teams uit de vier voormalige kwartieren van het hertogdom op sportieve wijze de strijd met elkaar aan. Op vijf onderdelen, zoals een stormbaan en een reactiewand, moeten ze hun krachten met elkaar meten. Welk kwartier overwint en verovert de beker?

kwartierwapen, probeer zelf het Spel zonder Grenzen, ga paardrijden en er is nog veel meer. Markt, Arnhem | 23 mei, 13.00 - 17.00 uur

Kom jij de teams aanmoedigen? Daarnaast kun je ook zelf aan de slag. Oefen je in schermen en boogschieten, schilder je eigen

Tentoonstelling

Evenement

Excursie

Route

Lezing

Rondleiding

Kinderactiviteit

Muziek/theater

Overzicht activiteiten per dag Kijk voor langlopende activiteiten vanaf pag. 45

Activiteiten mei 1 wo 23/05

Feestelijke opening erfgoedfestival met Spel zonder Grenzen! De dag start met een officieel gedeelte voor genodigden in Het Huis der Provincie en de Eusebiuskerk in Arnhem. Om 13.00 uur gaat het festival feestelijk van start voor het grote publiek met het spectaculaire Spel zonder Grenzen! Marktplein, Arnhem | 026-3521690 | erfgoedfestival.nl

2 wo 23/05

Natuurlijk Oosterbeek! Cultuurhistorische bekenwandeling Wandelen met Ingrid Maan. Thema ‘Het water van de Veluwe rand’; door het unieke Oosterbeekse landschap, de grens tussen de droge Veluwegronden en de stevige kleigronden van de Betuwe aan de overkant van de Rijn. 11.45-16.00 uur. Concertzaal Oosterbeek | Rozensteeg 3, Oosterbeek | 06-53515716 | schreibenswert.nl

3 wo 23/05

Ketters, geloof in Nimmegen Een onmogelijke liefde tijdens de 80-jarige oorlog, tegen de achtergrond van de geloofsstrijd tussen protestanten en katholieken. Bezoek de musical en bekijk de historische plekken uit de musical met een gids. 20.30 uur. LUX | Mariënburg 38-39, Nijmegen | info en tickets: musicalmakers.nl

4 do 24/05

Van Grenscommies tot FIOD-Rechercheur Het Achterhoekse Dinxperlo is vergroeid met het Duitse Suderwick en de grens loopt door de straat. Joost Boersma, eerst douanier, later rechercheur van de FIOD in deze regio, vertelt over zijn belevenissen en het opsporen van grensfraude. Sportcentrum Blauwe Meer, Dinxperlo | De Kolk 6, Dinxperlo | 0315-656245 | grenslandmuseum.nl

5 do 24/05

Lezing 'Speuren naar het Gelders verleden van Gennep' Historicus Rien van den Brand vertelt over het Gelders verleden van het stadje Gennep voordat het deel ging uitmaken van het hertogdom Kleve. 20.00 uur. Oude Stadhuis Gennep | Markt 1, Gennep | 0485-511138 | lgog.nl/regios/maas-niers

Tentoonstelling

Evenement

Excursie

Route

Lezing

Rondleiding

Kinderactiviteit

Muziek/theater

6 do 24/05

7 vr 25/05

8 vr 25/05

Concert Baderorgel Walburgiskerk Ga mee op reis naar het verdwenen hertogdom Gelre! Beluister het Baderorgelconcert uit de tijd van het hertogdom met prachtige renaissanceklanken en laat-barokke toevoegingen. 20.00-23.00 uur. Walburgiskerk | Gravenhof, Zutphen | baderorgel.nl

9 vr 25/05 zo 27/05

Huntenkunst 2018 Op Huntenkunst worden grenzen overschreden door de diversiteit aan deelnemende kunstenaars. Maar liefst 220 kunstenaars uit dertig verschillende landen binnen en buiten Europa tonen hun persoonlijk werk. SSP hal Ulft | DRU allee 2, Ulft | 0315-681961/06-23456476 | huntenkunst.org

10 vr 25/05 zo 27/05

Poldergeest - 100 jaar Zuiderzeewet Hoe Elburg zich verhoudt tot de polder, met ruimte voor weemoed om het verlies van de zee en ruimte om het nieuwe vruchtbare land te vieren. Kunst, muziek, verhalen, gedichten, boerderijbezoek, exposities en meer. Museum Elburg | Jufferenstraat 6-8, Elburg | 0525-681341 | museumelburg.nl

11 za 26/05

Ketters, geloof in Nimmegen Een onmogelijke liefde tijdens de 80-jarige oorlog, tegen de achtergrond van de geloofsstrijd tussen protestanten en katholieken. Bezoek de musical en bekijk de historische plekken uit de musical met een gids. 13.30 en 20.30 uur. LUX | Mariënburg 38-39, Nijmegen | info en tickets: musicalmakers.nl

Tentoonstelling

Evenement

Excursie

Route

Lezing

Rondleiding

Kinderactiviteit

Muziek/theater

12 za 26/05

Wandeling Landgoederen Begeleide wandeling door de voormalige landgoederen De Pasch, Sophia’s Hoeve en De Vlijt in Apeldoorn. Al sinds jaar en dag vormt de wijk De Parken de grens tussen het oude dorp en de nieuwe rijken. 14.00-15.30 uur. Muziektent Oranjepark | Oranjepark, Regentesselaan, Apeldoorn | 055-5268539 | erfgoedplatformapeldoorn.nl

13 za 26/05

De Tachtigjarige Oorlog: een gruwelijke geloofs- en grensoorlog in het Rijk van Nijmegen Maak met een lezing en een historische wandeling kennis met de regionale gebeurtenissen en achtergronden van de Tachtigjarige Oorlog en beleef de Slag op de Mookerheide. Aanmelden verplicht. 10.00-16.00 uur. Restaurant De Plasmolense Hof | Rijksweg 203, Plasmolen | huystemoock.nl

14 za 26/05

Wandeling langs de voormalige Pantherstellung in Arnhem Wandel met deskundige gidsen langs sporen uit WOII. De wandeling volgt voor een deel de loop van de Pantherstellung, een Duitse verdedigingslinie, door de stad en voert langs de locaties van enkele Kochbunkers. 14.00-16.00 uur. Erfgoedcentrum Rozet | Kortestraat 16, Arnhem | 026-3543161 | erfgoedcentrumrozet.nl

15 za 26/05

Het kloosterbier uit Nazareth - IJsseltheaterfietstocht Een fietstocht van 30 km door de gemeenten Heerde, Epe, Olst en Wijhe. Onderweg kom je op verrassende plekken zeven verschillende korte theateractiviteiten tegen, waaronder ‘Het kloosterbier uit Nazareth’. 10.00-16.30 uur. Start: Olst, Wijhe of Veessen | Kloosterallee 3, Oene | 0654964558 | theaterlangsdeijssel.nl

16 za 26/05

Religieuze Grenzen tussen mensen in het land tussen Maas en Waal 1600-1800 Bustocht langs plaatsen van religieuze conflicten tussen rooms-katholieken en protestanten (1600-1800). Op twee locaties in het rivierengebied worden conflictsituaties nagespeeld door toneelgroep ‘De Festina Lente’. Aanmelden noodzakelijk. 10.30-17.00 uur. Rivierengebied | 024-6414837 | Erfgoedstudiehuis | tweestromenland.com

Volg ons via:

@erfgoedfestival |

@erfgoedfestival - #erfgoedfestival18 |

@erfgoedfestival - #erfgoedfestival18 Tentoonstelling

Evenement

Excursie

Route

Lezing

Rondleiding

Kinderactiviteit

Muziek/theater

Voor actuele informatie over het programma, aanvangstijden en prijzen: erfgoedfestival.nl of de website van de activiteit

17 za 26/05

RoMeincraft Kom de allereerste grenzen verkennen: de Romeinse Limes en bouw mee aan Romeinse legerkampen en nederzettingen in Minecraft! Workshop onder leiding van gameprofessionals. Flipje en Streekmuseum Tiel | Plein 48, Tiel | 0344-614416 | erfgoedfestival.nl, streekmuseumtiel.nl

18 za 26/05

Venlo laat enkele kerkelijke erfgoedgebouwen zien Op de grens van het voormalig Overkwartier kun je al fietsend door Venlo enkele kerkelijke erfgoedgebouwen bezichtigen. Start: Limburgs Museum | Keulsepoort 5, Venlo | 077-3510267 | erfgoedvenlo.nl

De Limes De Romeinse grens, 19 voor Christus ca. 400 na Christus Rond het begin van onze jaartelling liep de noordelijke grens van het Romeinse Rijk dwars door Nederland, langs de Rijn en de Oude Rijn. Ten zuiden van de rivier lagen op regelmatige afstand forten en wachttorens. Deze waren met elkaar verbonden door een weg. Samen vormden ze de limes: de grens. In Gelderland zijn er weinig plaatsen waarvan zeker is dat er forten hebben gelegen. Veel restanten van forten zijn verdwenen door overstromingen en doordat de Rijn zich verplaatst heeft. Ook latere ontgrondingen en baggerwerkzaamheden vernielden sporen. In totaal zijn negen Gelderse locaties van forten langs de Rijn bekend. De grootste Romeinse versterking lag bij Nijmegen. Daar 14

PEUTINGERKAART: EEN DERTIENDE-EEUWSE KOPIE VAN EEN ROMEINSE REISKAART UIT DE DERDE EEUW

waren drie forten: op het Kops Plateau, op de Hunnerberg en op de Valkhofheuvel. Op die laatste locatie bouwden Romeinse soldaten de stad Oppidum Batavorum. Tijdens de Bataafse opstand in 69-70 vernietigden ontevreden Bataafse hulptroepen onder leiding van Julius Civilis deze stad en het grootste deel van de forten.

19 za 26/05 zo 27/05

Festival 'Operatie Schiphol' Ontdek en beleef de wondere wereld van de Marechaussee op Schiphol. Activiteiten en live muziek van het jazzy tamboerkorps van de Marechaussee. Marechausseemuseum | Weeshuiswal 9, Buren | 0344-571256 | marechausseemuseum.nl

20 zo 27/05

RoMeincraft Kom de allereerste grenzen verkennen: de Romeinse Limes en bouw mee aan Romeinse legerkampen en nederzettingen in Minecraft! Workshop onder leiding van gameprofessionals. Museum het Valkhof | Kelfkensbos 59, Nijmegen | 024-3608805 | erfgoedfestival.nl, museumhetvalkhof.nl

21 zo 27/05

Meimaand fietsmaand - Grenzeloos fietsen met VVV Dinxperlo Grensdorp Dinxperlo heeft een rijk grensverleden. Het dorp is vergroeid met het Duitse tweelingdorp Suderwick. Deze mooie fietstocht van ongeveer 43 km, voert langs verschillende grensovergangen. Starten tussen 10.30-13.30 uur. VVV Dinxperlo | Raadhuisstraat 8, Dinxperlo | 0315-642050 | vvvaalten-bredevoort-dinxperlo.nl

22 zo 27/05

Ontdek de verborgen (stads)grenzen van Nijmegen Rondleiding langs resten uit het verleden die te maken hebben met de verdediging van de stad Nijmegen. Denk hierbij aan de Valkhofburcht, de stadswallen, torens en natuurlijk de verschillende stadspoorten. 11.00 en 14.00 uur. Zonnewijzer op het Kelfkensbos | Nijmegen | 06-19079347 | michielvanzoest.nl

23 zo 27/05

Bezichtiging/rondleiding smederijmuseum/atelier ‘De Smees’ Bezoek een smederij aan de Duitse grens. Al vanaf midden 1800 kwamen boeren van zowel de Nederlandse als van de Duitse kant van de grens naar de smederij om hun paard te laten beslaan. 12.30-17.00 uur. Smederijmuseum, atelier ‘De Smees’ | Kleefseweg 54A, Ven-Zelderheide | 06-15426506 | theodoor.exto.nl

24 zo 27/05

Opening Vierkwartieren-expo: Vier kerken, één verhaal Opening ‘Vier kerken, één verhaal’ met aansluitend een vertelopvoering van het beroemde Marikenverhaal door Jacques de Vroomen. Joost Langeveld begeleidt het geheel op orgel. 13.00 uur. Stevenskerk Nijmegen | St. Stevenskerkhof 64, Nijmegen | 0243604710 | stevenskerk.nl

Tentoonstelling

Evenement

Excursie

Route

Lezing

Rondleiding

Kinderactiviteit

Muziek/theater

25 zo 27/05

Onbegrensd wonen in Arnhem Neem een kijkje in gerestaureerde woningen waar de tijd heeft stil gestaan en ontdek de grensoverschrijdende woongeschiede nis van Arnhem. Bewoners vertellen verhalen over het leven van weleer. 13.30-16.30 uur. Arnhem | 026-3712802 | museumwoningenarnhem.nl

26 zo 27/05

Toren bezichtiging Walburgiskerk Beklim de toren van de Walburgiskerk. Kan jij in de toren over de Middeleeuwse stadsgrenzen heen kijken? 14.00-17.00 uur. Walburgiskerk Zutphen | Gravenhof, Zutphen | walburgiskerk.nl

27 wo 30/05

Kinderrondleiding Wil je meer te weten komen over de Romeinse grens en de Romeinse tempel? Of over Romeinen en Bataven? En ben je ongeveer tussen 8 en 12 jaar oud? Kom dan naar een speciale kinderrondleiding. Aanmelden noodzakelijk. 14.30-15.30 uur. Tempel | Kerk Museum Elst | Grote Molenstraat 2, Elst | 06-20902721 | tempelkerkmuseum.nl

28 do 31/05

Lezing 'Grenspalen' Over de geschiedenis van de grenspalen in de gemeente Apeldoorn. Met speciale aandacht voor de ontstaansgeschiedenis. 14.00-16.00 uur. Denksportcentrum | Dubbelbeek 24, Apeldoorn | 055-5213267 | verenigingoudapeldoorn.nl

29 do 31/05

Grenzeloze vrouwen en de Reformatie Mevr. prof. dr. M. Hoogkamp-Korstanje vertelt een boeiend verhaal over vrouwen die in de 16e eeuw tijdens en na de Reformatie hun stem in West-Europa lieten horen over onderwerpen die ook vandaag nog actueel zijn. 20.00-21.30 uur. Raadhuis | Markt 1, Gennep | 0485-519146 | Stg. Johannes Engelen

Het overzicht van langlopende activiteiten, zoals tentoonstellingen, routes en meer, vind je vanaf pagina 45 16

Tentoonstelling

Evenement

Excursie

Route

Lezing

Rondleiding

Kinderactiviteit

Muziek/theater

Activiteiten juni 30 vr 01/06 zo 03/06

Atelierroute Putten 2018 Tijdens de Atelierroute met het thema 'grenzen' exposeren Puttense kunstenaars hun werk, de meesten in hun eigen atelier. vr. 13.00-21.00 uur, za-zo. 11.00-17.00 uur. Meerdere locaties in Putten | atelierrouteputten.nl

31 za 02/06

Leven op de Grens De bewoners van Elten groeiden op in twee culturen, maar delen ook de rauwe randen van het verleden: de Tweede Wereldoorlog. Een voorstelling vol emotie, danstalent, passie en theatrale beelden. 20.30 uur. Landgoed Halsaf | Beekseweg 2, Babberich | info@danspodium.com | info en tickets: danspodium.com

32 za 02/06

Boerderij in de buurt Theatervoorstelling op bijzondere agrarisch erfgoedlocatie langs de IJssel over nieuwe kansen op het platteland. Het is een interactieve theatervoorstelling en het toneelgezelschap ‘gaat in gesprek’ met het publiek. 20.00 uur. Bissems Hofstede | Marledijk 33, Marle | ijsselhoeven.nl, agrarischerfgoed.nl

33 za 02/06 zo 03/06

Grave, toneel van Gelderse familievetes... Dagen vol activiteiten rond de bewogen geschiedenis van Hertog Arnoud van Gelre. Bezoek het praalgraf in de Elisabeth kerk, de exposities in het Graafs Museum, bekijk de film of maak een rondwandeling met een stadsgids vanaf 14.00 uur. Graafs Museum en St.Elisabethkerk | Elisabethstraat 10a, Grave | 0486-870067 | beleefhistorischgrave.nl

34 za 02/06 zo 03/06

Openstelling Kasteelruïne en de Hoppenkamp in Stein Openstelling van de kasteelruïne vanwege het Herdenkingsjaar 1568. Op 2 en 3 juni wordt herdacht dat de gebroeders Diederik en Gijsbert van Bronckhorst-Batenburg uit Stein werden onthoofd vanwege hun rol bij de opstand. De Hoppenkamp | Hoppenkampstraat 14a, Stein | 046-4338919 | maasvallei1568.nl, stichtingerfgoedstein.nl

35 zo 03/06

Ontbijtconcert: 'Ik wil wel naar Amerika' Ontdek met verhaal en muziek het leven van Rie en Henri. Twee weeskinderen wonend op kinderdorp Neerbosch. Henri wil verhuizen naar Amerika, Rie niet. Raken ze elkaar definitief kwijt? Zijn ze voorbereid op het echte leven? 09.30-11.30 uur. Van 't Lindenhoutmuseum | Scherpenkampweg 58, Nijmegen | 024-3790329 | vantlindenhoutmuseum.nl

Tentoonstelling

Evenement

Excursie

Route

Lezing

Rondleiding

Kinderactiviteit

Muziek/theater

36 zo 03/06

Fietstocht Historisch Bergh en Borghees (deel 1) Deze tocht voert langs de grensstenen uit de 16e eeuw en is de eerste in een serie van vier door het oude Berghse gebied dat eeuwenlang bij Bergh hoorde en sinds 1818 Duits gebied is. Start: 10.00-10.45 uur. Parkeerplaats Emmerichseweg | Emmerichseweg, 's-Heerenberg | kasteelstad.nl

37 zo 03/06

Puzzelrit met BBQ door de vier Gelderse kwartieren Ga met je eigen auto mee op puzzelrit door de vier Gelderse kwartieren langs oude en veelal onbekende pareltjes van het oude Gelre. Start: Kasteel Rosendael. De dag eindigt met een heerlijke barbecue. Starttijd groep 1: 09.30 uur, groep 2: 10.30 uur. Eindtijd: 20.00 uur. Het oude Gelre | Maasstrasse 48-50, Asperden bij Goch | 00492823-9288780 | kloster-graefenthal.de

38 zo 03/06

39 zo 03/06

Leven op de Grens De bewoners van Elten groeiden op in twee culturen, maar delen ook de rauwe randen van het verleden: de Tweede Wereldoorlog. Een voorstelling vol emotie, danstalent, passie en theatrale beelden. 16.00 en 19.00 uur. Landgoed Halsaf | Beekseweg 2, Babberich | info@danspodium.com | info en tickets: danspodium.com

40 di 05/06

Lezing 'Apeldoorns Kanaal' Rick Scholten over de tweehonderdjarige geschiedenis van het Apeldoorns Kanaal, grens tussen hoog en laag, droog en nat, het dorp Apeldoorn in het westen en de agrarische gebieden met landerijen in het oosten. 19.30-21.30 uur. Dok Zuid | 1e Wormenseweg 460, Apeldoorn | 055-5268539 | erfgoedplatformapeldoorn.nl

Maak mooie films en foto’s bij je bezoek aan de festivalactiviteiten en deel ze. Tag ons in je bericht: @erfgoedfestival 18

Tentoonstelling

Evenement

Excursie

Route

Lezing

Rondleiding

Kinderactiviteit

Muziek/theater

41 wo 06/06

Lezing 'Geschiedenis van de Duits-Nederlandse grens in Noord-Limburg' Ragdy van der Hoek over de geschiedenis van de grens in Noord-Limburg; onder meer over de veranderingen die sinds 1815 zijn ontstaan als gevolg van het trekken van de Duits-Nederlandse landsgrens. Heemkundevereniging Maas- en Swalmdal | Pastoor Vranckenlaan 6, Reuver | 077-4753540 | maas-enswalmdal.nl

42 wo 06/06

Natuurlijk Oosterbeek! Cultuurhistorische bekenwandeling Wandelen met Ingrid Maan. Thema ‘Het water van de Veluwerand’; door het unieke Oosterbeekse landschap, de grens tussen de droge Veluwegronden en de stevige kleigronden van de Betuwe aan de overkant van de Rijn. 11.45-16.00 uur. Concertzaal Oosterbeek | Rozensteeg 3, Oosterbeek | 0653515716 | schreibenswert.nl

Belgische turfstekers Gelderlanders over Grenzen: Gilbert van Schoonbeke (1519-1556) Gilbert van Schoonbeke was een Antwerpse projectontwikkelaar en ondernemer. In 1548 kreeg hij toestemming om een nieuw stadsdeel van Antwerpen te bouwen. Voor dit alomvattende project produceerden zijn eigen steenbakkerijen en -ovens de benodigde bakstenen. Als brandstof voor de productie werd gedroogd veen gebruikt, ook wel bekend als turf. Enorme hoeveelheden waren nodig om alle stenen te bakken. De turf moest uit de noordelijke Nederlanden komen. Daarom verhuisden veel Belgische turfstekers naar het gebied waar nu Veenendaal ligt om daar te gaan werken. De arbeiders schepten plakken veen op en lieten die aan de lucht drogen. Dit deden ze ongeveer twaalf weken per jaar, van maart tot juli. Turf die later in het jaar Tentoonstelling

Evenement

Excursie

Route

GILBERT VAN SCHOONBEKE

gestoken werd, droogde niet goed genoeg meer om in de winter mee te kunnen stoken. De Belgische turfstekers keerden na afloop niet terug naar België, maar bleven in de omgeving van Veenendaal wonen en gingen op in de plaatselijke bevolking. Lezing

Rondleiding

Kinderactiviteit

Muziek/theater

43 wo 06/06

Marskamp challenge Sport- en spelparcours voor leerlingen van groep zeven, in het teken van Romeinse soldaten: hun kracht en behendigheid, creativiteit en strategisch inzicht worden getest. 13.30-16.30 uur. Museum Het Pakhuis | Molenaarsplein 24, Ermelo | 0341-760777 | hetpakhuisermelo.nl

44 do 07/06

Doornik, verdronken dorp Een beeldende theatervoorstelling op een bijzondere locatie. De geschiedenis van de plek wordt vertaald naar een universele ervaring: een heftige dijkdoorbraak in 1799 waarbij veertien huizen verdwenen in het water. 20.15 uur. De kolk bij Doornik | Defensiedijk, Bemmel | info en tickets: spaanse-peper.nl

45 do 07/06

Openluchtspel 'Dwarsliggers' Op de resten van de Borkense Baan, de spoorlijn ooit van belang voor het kolen- en houtvervoer tussen Ruhrgebied en Nederland, spelen de acteurs van toneelvereniging T.O.E.P. de voorstelling â&#x20AC;&#x2DC;Dwarsliggersâ&#x20AC;&#x2122;. 20.30 uur. De Borkense Baan Kotten | Kruising Kuipersweg-Blankersweg, Kotten | toep.nl, tickets: info@het2ebedrijf.nl

46 vr 08/06

47 vr 08/06

Middeleeuwen Symposium 2018: Vorsten, adel en steden tussen balans en conflict Hoe vorstendommen in de 15de eeuw langzaam vaste vormen en dus ook grenzen aannamen. Zeven sprekers over hun onderzoek naar bestuurlijke verhoudingen in de Laatmiddeleeuwse Nederlanden. 10.30-17.00 uur. Walburgiskerk Zutphen | Gravenhof, Zutphen | middeleeuwen-symposium.nl

48 vr 08/06

Tussen muren - Culemborg Vrijstad toen en nu Tussen muren is een theatervoorstelling over Culemborg Vrijstad, van stadsrecht tot asielrecht. Over vrijheid en grenzen van vroeger en nu en over het zoeken van een veilig heenkomen in de 17e eeuw. 20.30 uur. Het Weeshuis | Herenstraat 29, Culemborg | info en tickets: kucu.nl

Tentoonstelling

Evenement

Excursie

Route

Lezing

Rondleiding

Kinderactiviteit

Muziek/theater

49 vr 08/06

Openluchtspel 'Dwarsliggers' Op de resten van de Borkense Baan, de spoorlijn ooit van belang voor het kolen- en houtvervoer tussen Ruhrgebied en Nederland, spelen de acteurs van toneelvereniging T.O.E.P. de voorstelling ‘Dwarsliggers’. 20.30 uur. De Borkense Baan Kotten | Kruising Kuipersweg-Blankersweg, Kotten | toep.nl, tickets: info@het2ebedrijf.nl

50 za 09/06

HET DUITSE LIJNTJE ‘Beleef het Duitse lijntje’. Twee vertellers nemen je mee vanaf Het Petershuis langs de Gennepse spoorweggeschiedenis en de meest markante herinneringen aan de oude spoorlijn, tot over de Duitse grens. 12.30 uur en 15.00 uur. Museum Het Petershuis | Niersstraat 2, Gennep | 0485-514400 | museumhetpetershuis.nl

51 za 09/06

Het kloosterbier uit Nazareth Een muzikaal theaterspel vertelt over de laatste non van het verdwenen klooster ‘Nazareth’. Het bescheiden dorp Oene, bij de grensrivier de IJssel, blijkt een bijzondere historie te hebben. 11.00 en 15.00 uur. Kloosterallee 3, Oene | theaterlangsdeijssel.nl

52 za 09/06

Fietstocht naar castellum Meinerswijk Tijdens deze middag hoor je alles over het Romeinse verleden van Arnhem en de boeiende geschiedenis van de Limes, waar het Arnhemse castellum een paar honderd jaar deel van uitmaakte. 12.00-14.00 uur. Erfgoedcentrum Rozet | Kortestraat 16, Arnhem | 026-3543161 | erfgoedcentrumrozet.nl

53 za 09/06

Bioscoop Harskamp Een dorpsfeest, onder leiding van theatermaker Monique van Hinte: hoe een dorp verbonden kan zijn, maar ook waar, binnen één dorp en één gemeenschap, grenzen lopen tussen mensen. I.s.m. Excelsior. 15.30 uur en 21.30 uur. Bioscoop Harskamp | Otterloseweg 5, Harskamp | bioscoopharskamp.nl, cabbizar.nl

54 za 09/06

Tentoonstelling

Evenement

Excursie

Route

Lezing

Rondleiding

Kinderactiviteit

Muziek/theater

55 za 09/06

56 za 09/06

Van handel aan de Zuiderzee naar waterrecreatie aan het IJsselmeer De grens tussen Gelderland en Flevoland Gelderland grensde in het noordwesten eeuwenlang aan de Zuiderzee. Hier lagen de Hanzesteden Elburg en Harderwijk. Zij groeiden in de veertiende eeuw uit tot rijke handelssteden. In de eeuwen die volgden kwamen ook in Holland verschillende steden op als belangrijke handelscentra. Elburg en Harderwijk konden uiteindelijk niet op tegen deze concurrentie. Vanaf de zestiende eeuw werd niet de handel maar de visvangst de belangrijkste inkomstenbron. 22

DE HAVEN VAN HARDERWIJK

Rond 1900 ontstond het idee om de Zuiderzee in te polderen. Zo ontstond er meer leefruimte en was de bevolking beter beschermd tegen overstromingen. In de Zuiderzeesteden waren ze niet blij met de plannen voor de Afsluitdijk en de nieuwe provincie Flevoland. De bewoners leefden immers van de open zee, de zeevaart en de visvangst. Ze protesteerden, onder leiding van de Harderwijkse schipper Eibert den Herder, maar zonder resultaat: in 1932 werd de Afsluitdijk gesloten en in 1986 was Flevoland een feit. De zoute Zuiderzee veranderde in een zoet IJsselmeer. Tegenwoordig zijn toerisme en (water)recreatie de belangrijkste inkomstenbronnen aan de noordgrens van Gelderland.

57 za 09/06

58 za 09/06 zo 10/06

Cuypersweekend Een weekend vol activiteiten in het teken van Pierre Cuypers: een grensoverschrijdende architect, die meer dan 100 kerken en gebouwen heeft ontworpen in Nederland, Duitsland en zelfs in Noorwegen. 11.00-16.30 uur. Cuypershuis | Pierre Cuypersstraat 1, Roermond | 0475-359102 | cuypershuis.nl

59 zo 10/06

Doornik, verdronken dorp Een beeldende theatervoorstelling op een bijzondere locatie. De geschiedenis van de plek wordt vertaald naar een universele ervaring: een heftige dijkdoorbraak in 1799 waarbij veertien huizen verdwenen in het water. 7.15 en 20.15 uur. De kolk bij Doornik | Defensiedijk, Bemmel | info en tickets: spaanse-peper.nl

60 zo 10/06

Tussen muren - Culemborg Vrijstad toen en nu Tussen muren is een theatervoorstelling over Culemborg Vrijstad, van stadsrecht tot asielrecht. Over vrijheid en grenzen van vroeger en nu en over het zoeken van een veilig heenkomen in de 17e eeuw. 14.30 en 20.30 uur. Het Weeshuis | Herenstraat 29, Culemborg | info en tickets: kucu.nl

61 zo 10/06

62 di 12/06

Tentoonstelling

Evenement

Excursie

Route

Lezing

Rondleiding

Kinderactiviteit

Muziek/theater

63 wo 13/06

64 wo 13/06

Fietstocht Historisch Bergh en Netterden (deel 2) Deze tocht voert langs de grensstenen uit de 16e eeuw en is de tweede in een serie van vier door het oude Berghse gebied dat eeuwenlang bij Bergh hoorde en sinds 1818 Duits gebied is. Start: 10.00-12.00 uur. Parkeerplaats Emmerichseweg | Emmerichseweg, 's-Heerenberg | kasteelstad.nl

65 wo 13/06

Lezing 'Wandelen aan de grens' Over onder andere wandelen op het Pieterpad, de E8 en andere grensroutes. 19.00-20.30 uur. Museum Haus Lawaczeck | Krefelder Strasse 35, Kerken-Nieukerk | 0049-2831-391814 | hv-geldern.de

66 wo 13/06

67 do 14/06

68 do 14/06

Het dorp uit, naar Havana aan de Waal Verhalenmiddag over de metamorfose van de katholieke student. Bijzondere ervaringen van studenten en docenten, die in de periode 1965-1985 zijn verhuisd van het kalme, katholieke platteland naar het roerige, rode Nijmegen. Katholiek Documentatie Centrum | Erasmusplein 36, Nijmegen | 024-3612457 | ru.nl/kdc

Tentoonstelling

Evenement

Excursie

Route

Lezing

Rondleiding

Kinderactiviteit

Muziek/theater

69 do 14/06

Theater Over & Weer: De rivier, de grens Vier theatervoorstellingen, gebaseerd op historische verhalen uit de streek, gespeeld aan twee kanten van de Waal. Het publiek wandelt van scène naar scène en het pontje vaart ze over en weer! 19.00-22.00 uur. Startlocaties: Dijkmagazijn Beuningen en Het Witte Kerkje Slijk-Ewijk | info en tickets: theateroverenweer.nl

70 vr 15/06

Doornik, verdronken dorp Een beeldende theatervoorstelling op een bijzondere locatie, waarbij de geschiedenis van de plek wordt vertaald naar een universele ervaring: een heftige dijkdoorbraak in 1799 waarbij veertien huizen verdwenen in het water. 20.15 uur. De kolk bij Doornik | Defensiedijk, Bemmel | info en tickets: spaanse-peper.nl

71 vr 15/06

Grenzen, tolhuisjes en hessenwegen Fiets mee: 50 kilometer langs oude en actuele grenspalen en oude tolhuizen van de gemeente Apeldoorn. Een vertegenwoordiger van het Kadastermuseum zal uitleg geven over de geschiedenis van de IJkbasis Loenermark. 10.00-15.00 uur. Parkeerterrein Dubbelbeek | Dubbelbeek 24, Apeldoorn | 0622449908 | fietsgilde-apeldoorn.nl

72 vr 15/06

73 vr 15/06

Lezing 'Max van Dam, leven en werk van een Joodse kunstenaar' Over het leven en werk van de Joodse kunstenaar Max van Dam, (Winterswijk, 19 maart 1910 – Sobibór, ca. 20 september 1943). 19.30-21.30 uur. Nationaal Onderduikmuseum | Markt 14, Aalten | 0543-471797 | nationaalonderduikmuseum.nl

Er zijn allerlei soorten grenzen en daar is veel over te vertellen. Kijk voor historische en actuele grensverhalen op erfgoedfestival.nl Tentoonstelling

Evenement

Excursie

Route

Lezing

Rondleiding

Kinderactiviteit

Muziek/theater

74 za 16/06

Fietstocht/Rondwandeling: Grensbelevenissen Dinxperwick Kom van alles te weten over de grote invloed van de grens op de bewoners van Dinxperlo en Suderwick. Soms was de grens een echte hindernis, vaak een ergernis en tegenwoordig bijna geschiedenis. 11.00-14.00 uur. Grensovergang Dinxperlo-West/Brüggenhütte | Navigatie: Anholtseweg 34, Dinxperlo | 0315-656245 | grenslandmuseum.nl

75 za 16/06

Rondleidingen rondom de veldheer Maarten van Rossem Rondleiding door het Stadskasteel Zaltbommel, het vroegere woonhuis van Maarten van Rossem, legeraanvoerder in dienst van de hertog van Gelre. 14.00 - 15.00 uur. Stadskasteel Zaltbommel | Nonnenstraat 5, Zaltbommel | 0418512617 | stadskasteelzaltbommel.nl

76 za 16/06

Grenzeloos ontdekken, Arnhem Wat is van wie en waar lopen de grenzen? Maak kennis met verschillende aspecten van het werk van het Kadaster. Met de indringende documentaire ‘Ontheemd’, de interactieve Topotijdreis en het spel Move a lot. 13.00-17.00 uur. Eusebiuskerk | Marktplein, Arnhem | kadaster.nl

77 za 16/06

78 za 16/06

79 za 16/06 zo 17/06

Bivak 1747 op Slot Loevestein Bezoek het bivak en beleef Slot Loevestein als garnizoensplaats op de grens van drie provinciën met: interactieve verhalen, vuurexercities, wacht houden, demonstraties en kampleven. 11.00-17.00 uur. Slot Loevestein | Loevestein 1, Poederoijen | 0183-447171 | info en tickets: slotloevestein.nl

Tentoonstelling

Evenement

Excursie

Route

Lezing

Rondleiding

Kinderactiviteit

Muziek/theater

80 za 16/06 zo 17/06

Duivelsberg Vertelfestival Beleef prachtige verhalen voor jong en oud! Beide dagen van het vertelfestival staan in het teken van het thema ‘grenzen’. De toegang is gratis en iedereen is welkom! za. 13.00-18.00 uur, zo. 12.00-18.00 uur. Pannenkoekenrestaurant De Duivelsberg | Duivelsberg 1, Berg en Dal | 024- 6841439 | duivelsbergvertelfestival.nl

81 zo 17/06

De Butternacht van 1963 Grensverlegging in Elten en Tüddern Na de Tweede Wereldoorlog annexeerde Nederland een aantal Duitse gebieden, waaronder de plaatsen Elten en Tüddern. Maar in de nacht van 31 juli op 1 augustus 1963, klokslag 12 uur, zouden de dorpjes weer Duits worden. Deze overdracht had een bijzonder effect. Het Limburgs Dagblad beschreef Elten in juli 1963 als “een kolossaal pakhuis vol levensmiddelen”. Grote trucks stonden langs de straten geparkeerd. De boeren hadden opeens opvallend veel vee in hun weiden staan. Dozen met conservenblikken vulden de bioscoopzaal tot de nok toe. Want na 00:00 uur zouden op al deze goederen geen invoerrechten betaald hoeven te worden. Tenminste, als het lukte… Tentoonstelling

Evenement

Excursie

Route

PERSONEEL DOUANE EN MARECHAUSSEE | KUNSTWERK! LIEMERS MUSEUM

De Duitse overheid meldde er bovenop te zitten. Maar toen de klok 12 uur geslagen had, deed ze niets. In totaal verliet op 1 augustus 4.270 ton aan goederen het dorp Elten. Met de overdracht van Elten en Tüddern van Nederland naar Duitsland bespaarden slimme handelaren tussen de 40 en 50 miljoen gulden op invoerrechten. Later stond de nacht bekend als de ‘Butternacht’. Het was de grootste legale smokkel in de geschiedenis van Gelderland. Lezing

Rondleiding

Kinderactiviteit

Muziek/theater

82 zo 17/06

Doornik, verdronken dorp Een beeldende theatervoorstelling op een bijzondere locatie. De geschiedenis van de plek wordt vertaald naar een universele ervaring: een heftige dijkdoorbraak in 1799 waarbij veertien huizen verdwenen in het water. 7.15 en 20.15 uur. De kolk bij Doornik | Defensiedijk, Bemmel | info en tickets: spaanse-peper.nl

83 zo 17/06

Eurode Muziekdag 2018 Muziekscholen uit de Euregio werken grensoverschrijdend samen. Orkesten, ensembles en solisten uit Nederlandse, Duitse en Belgische grensregio’s brengen een breed scala aan muziek ten gehore. 11.00-17.00 uur. Baalsbruggermolen | Baalsbruggerweg 28, Kerkrade | info@watermillfoundation.nl

84 zo 17/06

Orgelconcert Orgelconcert op het beroemde Strumphlerorgel in de Eusebiuskerk door stadsorganist Johan Luijmes. Op het programma staat orgelmuziek uit de 15e en 16e eeuw ten tijde van het hertogdom Gelre. 16.15 uur. Eusebiuskerk | Marktplein, Arnhem | eusebius.nl

85 di 19/06

Lezing 'De Apeldoornse Grift en haar stroomgebied' Lezing met presentatie over de geschiedenis van de Grift en de bijbehorende beken en sprengen. Door Henk Weltje, auteur van het in juni 2018 te verschijnen boek 'De Apeldoornse Grift en haar stroomgebied'. 19.30-21.30 uur. Dok Zuid | 1e Wormenseweg 460, Apeldoorn | 055-5268539 | erfgoedplatformapeldoorn.nl

86 do 21/06

Het overzicht van langlopende activiteiten, zoals tentoonstellingen, routes en meer, vind je vanaf pagina 45 28

Tentoonstelling

Evenement

Excursie

Route

Lezing

Rondleiding

Kinderactiviteit

Muziek/theater

87 vr 22/06

Werkstatt an der Grenze Studenten presenteren de uitkomsten van hun onderzoek naar de Duits-Nederlandse grens en haar historisch-politieke betekenis. Samenwerking tussen Radboud Universiteit, Hochschule Rhein-Waal, Universiteit Duisburg-Essen. Kleve | Hochschule Rhein-Waal | 024-3611811 | ru.nl/werkstatt

88 vr 22/06

Presentatie en fietstocht IZI-travel app 'Retourtje Nederland' Tussen 23 april 1949 en 1 augustus 1963 was het oude Drostambt Tudderen een door Nederland bezet stukje Duitsland. Fiets mee langs het oude Drostambt en ontdek wat er nog zichtbaar is van deze periode. 16.00-17.30 uur. Markt, Sittard | 06-51569533 | Stg. Cultuur en Grensgeschiedenis, dedomijnen.nl

89 vr 22/06

Theater Over & Weer: De rivier, de grens Vier theatervoorstellingen, gebaseerd op historische verhalen uit de streek, gespeeld aan twee kanten van de Waal. Het publiek wandelt van scĂ¨ne naar scĂ¨ne en het pontje vaart ze over en weer! 19.00-22.00 uur. Startlocaties: Dijkmagazijn Beuningen en Het Witte Kerkje Slijk-Ewijk | info en tickets: theateroverenweer.nl

90 za 23/06

Over en weer: van oud naar nieuw land Het oude stoomgemaal in de polder Arkemheen is op 23 juni speciaal voor publiek weer onder stoom. Daarnaast kun je vanaf de steiger van het gemaal van oud naar nieuw land meevaren en de schatten van de Laakse Slenk ontdekken. Stoomgemaal Arkemheen | Zeedijk 6, Nijkerk | 06-23196934 | stoomgemaal-arkemheen.nl

91 za 23/06

RoMeincraft Kom de allereerste grenzen verkennen: de Romeinse Limes en bouw mee aan Romeinse legerkampen en nederzettingen in Minecraft! Workshop onder leiding van gameprofessionals. De Bastei | Waalkade 83-84, Nijmegen | 024-3297070 | erfgoedfestival.nl, debastei.nl

92 za 23/06

Tentoonstelling

Evenement

Excursie

Route

Lezing

Rondleiding

Kinderactiviteit

Muziek/theater

93 za 23/06

94 za 23/06

Gelderland en de overzeese handel en koloniën

Gelderlanders over Grenzen: Van Riebeeck en Van Renselaer (circa 1600-1700)

JAN VAN RIEBEECK

Hollandse en Zeeuwse steden staan bekend als de belangrijkste centra voor de overzeese handel in de Gouden Eeuw. Maar ook Gelderland kende een aantal bijzondere handelspioniers. Een van hen is chirurgijnszoon Jan van Riebeeck (1619-1677) uit Culemborg. De VOC gaf hem in 1651 de opdracht om een verversingsstation bij Kaap de Goede Hoop op te zetten. Jan vertrok als opperkoopman met drie schepen om zijn missie uit te voeren. Zijn nederzetting groeide uit tot de Kaapkolonie en uiteindelijk zelfs tot de republiek Zuid-Afrika.

Ook Kiliaen van Rensselaer (1586-1643) was een belangrijke pionier. Hij kwam uit een Nijkerkse familie, maar vertrok al op jonge leeftijd naar Amsterdam. Bij de oprichting van de WIC in 1621 was Kiliaen een van de grondleggers. In Nieuw-Nederland stichtte hij aan de Hudson zijn eigen kolonie ‘Rensselaerswijck’. Hij bezocht zijn kolonie nooit, maar hield vanuit Amsterdam alles in de gaten. Door zijn organisatietalent bloeide de kolonie. Van Rensselaer is daardoor een belangrijke figuur in de Amerikaanse koloniale geschiedenis.

95 za 23/06

Wandeling Spelderholt en Herenhul Het Apeldoorns Gidsen Collectief organiseert een begeleide wandeling in het Spelderholt en het Herenhul. 14.00-16.00 uur. Parkeerplaats Riant | Bruggelerweg 4, Beekbergen | 055-5218606 | apeldoornsgidsencollectief.nl

96 za 23/06

Grenswandeling tussen Arcen en Walbeck Volg het verloop van de grens tussen tussen Walbeck en Arcen, getrokken in 1815. Met Wilfried Sieben als deskundige wandelgids. Gerd Halmanns belicht het onderwerp 'grens' vanuit een historisch gezichtspunt. 14.00-16.30 uur. Geldern-Walbeck | Am Schloss Walbeck 31, Geldern | 0049-2831-391814 | hv-geldern.de

97 za 23/06

98 za 23/06

99 za 23/06

100 za 23/06

Boerderij in de buurt Theatervoorstelling op bijzondere agrarisch erfgoedlocatie langs de IJssel over nieuwe kansen op het platteland. Het is een interactieve theatervoorstelling en het toneelgezelschap ‘gaat in gesprek’ met het publiek. 20.00 uur. Hof van Duur | Damshoekweg 2, Den Nul | ijsselhoeven.nl, agrarischerfgoed.nl

Volg ons via:

@erfgoedfestival |

@erfgoedfestival - #erfgoedfestival18 |

@erfgoedfestival - #erfgoedfestival18 Tentoonstelling

Evenement

Excursie

Route

Lezing

Rondleiding

Kinderactiviteit

Muziek/theater

101 zo 24/06

RoMeincraft Kom de allereerste grenzen verkennen: de Romeinse Limes en bouw mee aan Romeinse legerkampen en nederzettingen in Minecraft! Workshop onder leiding van gameprofessionals. Museum Kasteel Wijchen | Kasteellaan 9, Wijchen | 024-6424744 | erfgoedfestival.nl, museumwijchen.nl

102 zo 24/06

Wandel- en fietstocht in Betwist Grensland Een wandel- of fietstocht in het prachtige afwisselende grensgebied van Winterswijk Kotten en de aangrenzende Duitse omgeving van Burlo en Oeding. Start: 09.00-12.00 uur. Verschillende startplaatsen | facebook.com/historischekringkotten

103 zo 24/06

Onbegrensd wonen in Arnhem Neem een kijkje in gerestaureerde woningen waar de tijd heeft stil gestaan en ontdek de grensoverschrijdende woongeschiedenis van Arnhem. Bewoners vertellen verhalen over het leven van weleer. 13.30-16.30 uur. Arnhem | 026-3712802 | museumwoningenarnhem.nl

104 zo 24/06

Boerderij in de buurt Theatervoorstelling op bijzondere agrarisch erfgoedlocatie langs de IJssel over nieuwe kansen op het platteland. Het is een interactieve theatervoorstelling en het toneelgezelschap ‘gaat in gesprek’ met het publiek. 15.00 uur. De Eek | Eekstraat 3, Steenderen |ijsselhoeven.nl, agrarischerfgoed.nl

105 wo 27/06

106 wo 27/06

Dialect aan beide zijden van de grens Dialectavond over ontwikkeling en gebruik van het dialect aan beide zijden van de grens. Presentatie: Pierre Bakkes, Neerlandicus en dr. Georg Cornelissen van het ‘Institut für Rheinische Landeskunde und Regionalgeschichte’. Heemkundevereniging Maas- en Swalmdal | Pastoor Vranckenlaan 6, Reuver | 077-4753540 | maas-enswalmdal.nl

Tentoonstelling

Evenement

Excursie

Route

Lezing

Rondleiding

Kinderactiviteit

Muziek/theater

107 do 28/06

IEDER zijn OORLOG Collectief Het Vliegend Fort speelt vier verhaallijnen over ‘de oorlog die in ons hart woedt’. Met live muziek, in het intieme decor van het Fort aan de Buursteeg, op het drielandenpunt van Ede, Veenendaal en Renswoude. 20.00 uur. Grebbelinie | Buursteeg 2, Renswoude | iederzijnoorlog.nl

108 vr 29/06

Van Klaagzang naar Hoop Een grens is niet alleen fysiek, maar kan ook emotioneel zijn. Een muziektheatervoorstelling waarin de razzia en de gevolgen daarvan wordt verteld vanuit het perspectief van de vrouwen en de kinderen. 17.00 uur en 20.00 uur. Nabij De vrouw van Putten | Dorpsstraat, Putten | 06-23196934 | theaterhuiswildzwijn.nl, tickets: vvvputten.nl

109 vr 29/06

110 vr 29/06

Orgelconcert Klaas Stok: de leerlingen van Sweelinck Organist Klaas Stok verzorgt een orgelconcert in de Walburgiskerk. Het concert wordt gespeeld op het Baderorgel met prachtige renaissanceklanken en laat-barokke toevoegingen. 20.00-23.00 uur. Walburgiskerk | Gravenhof, Zutphen | baderorgel.nl

111 za 30/06

Grenzeloos ontdekken, Zutphen Wat is van wie en waar lopen de grenzen? Maak kennis met verschillende aspecten van het werk van het Kadaster. Met de indringende documentaire ‘Ontheemd’, de interactieve Topotijdreis en het spel Move a lot. 13.30-17.00 uur. Walburgiskerk Zutphen | Gravenhof, Zutphen | kadaster.nl

112 za 30/06

Tentoonstelling

Evenement

Excursie

Route

Lezing

Rondleiding

Kinderactiviteit

Muziek/theater

Op de kaart: Gelderland Tentoonstelling

Evenement Excursie 121

Route

Lezing 170 131

Rondleiding

143

137

Kinderactiviteit

147

134

179

127

Muziek/theater

120

157

30 108

132

113 128

180 119

213

53 195 107 109

112

175

66 184

216

135

54 63 27

187

167

171

176

105 17

122

172

86 89

16 160 144

124

152 101

133 103

129

166 177 159 156 117 93 91

79 201 33

35 24 22

100

Langs de hele grens van Gelderland en door het Overkwartier

51 15 15

186

145

173

182

110 111 154 163 169

185

210

8 104

205 162 155

164

174

142

114

212 214 215 1

3 94

84 70

193 76

181

102

149 73

136

56 194 199 46 204 44 209 217 80

148

183

151

9 4

208 138 125

207 202 192

178

6 7

168

200 87

20 11 13 116

190

Op de kaart: Limburg

191 211

189

188 161 139

Tentoonstelling Evenement

130 81

186 23

Langs de hele grens van Gelderland en door het Overkwartier

38 115

146

126

Excursie

Route Lezing

158

Rondleiding Kinderactiviteit

92 123

Muziek/theater

140 153 41 106

206

198 197

196 165 58

88 150 203 34

118 141

113 za 30/06

Activiteiten juli 114 zo 01/07

Ode aan Doesburgse grensverleggers: een stadsvertelling Vertelling over de Gordons. Deze Schotse immigrantenfamilie schopt het ver in de achttiende eeuw. Over grens- en vestingstad Doesburg, Oranjegezinden en Patriotten, de Schotse Brigade, de VOC en nog veel meer. 12.00-13.00 uur. Gasthuiskerk Doesburg | Gasthuisstraat 41, Doesburg | info@hethuisdoesburg.nl | gordonindoesburg.nl

115 zo 01/07

116 vr 06/07

De Tachtigjarige Oorlog: een gruwelijke geloofs- en grensoorlog in het Rijk van Nijmegen Maak kennis met de regionale gebeurtenissen en achtergronden van de Tachtigjarige Oorlog en beleef de Slag op de Mookerheide. 10.00-16.00 uur. Plasmolen | Rijksweg 203, Plasmolen | huystemoock.nl

117 vr 06/07

Muziektheater: 'Ik wil wel naar Amerika' Ontdek met verhaal en muziek het leven van Rie en Henri. Twee weeskinderen wonend op kinderdorp Neerbosch. Henri wil verhuizen naar Amerika, Rie niet. Raken ze elkaar definitief kwijt? Zijn ze voorbereid op het echte leven? 18.30-19.30 uur. Van 't Lindenhoutmuseum | Scherpenkampweg 58, Nijmegen | 024-3790329 | vantlindenhoutmuseum.nl

Voor actuele informatie over het programma, aanvangstijden en prijzen: erfgoedfestival.nl of de website van de activiteit Tentoonstelling

Evenement

Excursie

Route

Lezing

Rondleiding

Kinderactiviteit

Muziek/theater

118 vr 06/07

En Garde! Wandeling en Orgelconcert Begeleide wandeling langs 700 jaar slagvelden, de ‘rafelranden van de Europese geschiedenis'; vanaf de Slag om Sittard in 1318 t/m de Tweede Wereldoorlog. Aansluitend een orgelconcert. 19.00-21.00 uur. Jardin d'Isabelle, Sittard | 06-51569533 | dedomijnen.nl

119 za 07/07

ZOUT - radiotheater Een avontuurlijke tocht door de polder Arkemheen: je hoort de eeuwenoude klanken van het zoute water dat tegen de dijken beukt, het starten van het stoomgemaal en het schip dat door de sluis de ‘zee’ op gaat. 14.00 uur. Stoomgemaal Arkemheen | Zeedijk 6, Nijkerk | 06-23196934 | radiobaken.nl, tickets: ikbenaanwezig.nl

120 za 07/07

Wandelen langs het water In Museum Nijkerk wordt deze dag tweemaal een korte lezing gegeven over de historie van de ligging aan de Zuiderzee, met aansluitend een stadswandeling via de Brede Beek naar de haven. 11.00 en 14.00 uur. Museum Nijkerk | Venestraat 16, Nijkerk | 033-2457005 | museumnijkerk.nl

121 za 07/07

Eibert den Herder festival Hoe de Harderwijker Eibert den Herder zich verzette tegen het laten verdwijnen van de Zuiderzee. Een evenement met: rondleidingen, film, levende historie, muziek, optredens en meer. 10.00-17.00 uur. Rondom de Haven in Harderwijk | Havendam, Harderwijk | 0341417460 | herderewich.nl

122 za 07/07

De Zwervende Grensverteller Meesterverteller Eric Borrias zwerft door de binnenstad van Tiel en vertelt de grensverhalen die je horen wilt. Hiervoor heeft hij de grenzen van de stad opgezocht en diep in het verleden gegraven. 13.00-17.00 uur. Binnenstad Tiel. Bij slecht weer Flipje en Streekmuseum Tiel | streekmuseumtiel.nl, regionaalarchiefrivierenland.nl

123 za 07/07

Tentoonstelling

Evenement

Excursie

Route

Lezing

Rondleiding

Kinderactiviteit

Muziek/theater

124 za 07/07 zo 08/07

Stoomweekend Tussen water en vuur, 8 juli stoomfeest met tal van stoomwerktuigen en tentoonstelling over 100 jaar De Tuut. Zeer geschikt voor kinderen. Museum de Tuut, Stoomgemaal en Motorenmuseum | De Tuut 1, Appeltern | 0487-541156 | de-tuut.nl

125 zo 08/07

Fietstocht Historisch Bergh en Elten (deel 3) Deze derde tocht in een serie van vier, voert Naar Elten en Hoch-Elten en door het gebied waar eens de grens liep tussen het graafschap Bergh en het hertogdom Kleef. Start: 10.00-12.00 uur. Parkeerplaats Emmerichseweg | Emmerichseweg, 's-Heerenberg | kasteelstad.nl

126 zo 08/07

Parkfeest Slot Wissen Tijdens dit liefdadigheidsevenement bij slot Wissen kunnen bezoekers het park verkennen, de historische zalen en kapel bezoeken en deelnemen aan een gevarieerd entertainment programma voor jong en oud. Schloss Wissen, Weeze (D) | Schlossallee 26, Weeze | 0049-2837-910116 | schloss-wissen.de, tourinfo@weeze.de

127 zo 08/07

128 di 10/07

Fietstocht Engeland / Bruggelen Fietstocht met gids met bezoek aan Het Herenhul, waar vroeger ten tijde van het hertogdom Gelre rechtszittingen werden gehouden. 10.00-15.00 uur. Parkeerterrein Dubbelbeek | Dubbelbeek 24, Apeldoorn | 0622449908 | fietsgilde-apeldoorn.nl

Het overzicht van langlopende activiteiten, zoals tentoonstellingen, routes en meer, vind je vanaf pagina 45 Tentoonstelling

Evenement

Excursie

Route

Lezing

Rondleiding

Kinderactiviteit

Muziek/theater

129 wo 11/07

130 wo 11/07

131 za 14/07

Beleef de bossen in Putten en Ermelo Publieksdag met als thema ‘de grenzen van bos en heide’. In de ochtend de historie van de bosmaalschappen Putter-, Sprielderen Speulderbosch. In de middag een educatieve fietstocht o.l.v. een boswachter. Landgoed Schovenhorst | Garderenseweg 93, Putten | 0341352234 | phg-putten.nl, ov-ermeloo.nl

132 za 14/07

RoMeincraft Kom de allereerste grenzen verkennen: de Romeinse Limes en bouw mee aan Romeinse legerkampen en nederzettingen in Minecraft! Workshop onder leiding van gameprofessionals. Museum Het Pakhuis | Molenaarsplein 24, Ermelo | 0341-760777 | erfgoedfestival.nl, hetpakhuisermelo.nl

133 za 14/07

Mode aan de Limes Soldaten die in het castellum bij Meinerswijk waren gelegerd, namen nieuwe trends met zich mee, ook voor kleding. Oudheidkundige Ratna Drost vertelt hierover en laat je deze kleding zien en aantrekken voor de foto. 12.00-16.00 uur. Erfgoedcentrum Rozet | Kortestraat 16, Arnhem | 026-3543161 | erfgoedcentrumrozet.nl

134 za 14/07

Tentoonstelling

Evenement

Excursie

Route

Lezing

Rondleiding

Kinderactiviteit

Muziek/theater

135 za 14/07

136 zo 15/07

RoMeincraft Kom de allereerste grenzen verkennen: de Romeinse Limes en bouw mee aan Romeinse legerkampen en nederzettingen in Minecraft! Workshop onder leiding van gameprofessionals. Kunstwerk! Liemers Museum | Kerkstraat 16, Zevenaar | 085-0409971 | erfgoedfestival.nl, liemerskunstwerk.nl

De IJssellinie Een ongebruikte Gelderse waterlinie, 1951-1963 Kort na de Tweede Wereldoorlog bleken de tegenstellingen tussen de Westerse geallieerden en de Sovjet-Unie groter te zijn dan gedacht. De spanningen tussen de vroegere bondgenoten liepen steeds hoger op. Het resultaat was een ‘koude oorlog’ tussen oost en west. Al snel werden stappen genomen om een mogelijke aanval uit het oosten tegen te houden. In NAVO-kringen dachten ze aan een defensielinie langs de Rijn en de Waal, maar dat zag Nederland niet zitten. Na wat aandringen werd uiteindelijk de IJssel in de NAVO-plannen opgenomen. ‘Noodbrug Pontonplan Betuwe’ was de codenaam voor de plannen voor de IJssellinie. In dit plan zou het land ten oosten van de IJssel Tentoonstelling

Evenement

Excursie

Route

KAZEMAT BIJ MEINERSWIJK

onder water gezet worden om het westen van het land te verdedigen tegen de vijand. Vanaf 1951 werden in het grootste geheim voorbereidingen getroffen voor de uitvoering. Rijkswaterstaat ontwierp bijvoorbeeld de stuwen die nodig waren. Het waren slimme waterstaatkundige werken die later model stonden voor de Deltawerken. Maar in 1961 besloot de NAVO de verdedigingslijn verder naar het oosten te verschuiven, tot aan de Elbe. Hierdoor verviel de functie van de IJssellinie. In 1963 werd de linie opgeruimd. Lezing

Rondleiding

Kinderactiviteit

Muziek/theater

137 zo 15/07

ZOUT - radiotheater Een avontuurlijke tocht door de polder Arkemheen: je hoort de eeuwenoude klanken van het zoute water dat tegen de dijken beukt, het starten van het stoomgemaal en het schip dat door de sluis de â&#x20AC;&#x2DC;zeeâ&#x20AC;&#x2122; op gaat. 14.00 uur. Stoomgemaal Arkemheen | Zeedijk 6, Nijkerk | 06-23196934 | radiobaken.nl, tickets: ikbenaanwezig.nl

138 wo 18/07

Fietstocht Historisch Bergh slotdag (deel 4) De laatste fietstocht in een serie van vier door het oude Berghse gebied, een gebied dat eeuwenlang bij Bergh hoorde en sinds 1818 Duits gebied is. Slotdag met activiteiten. Start: 10.00-12.00 uur. Parkeerplaats Emmerichseweg | Emmerichseweg, 's-Heerenberg | kasteelstad.nl

139 do 19/07

Lezing 'Op Reis met Johannes Engelen' Mevr. prof. dr. M. Hoogkamp-Korstanje volgt Ds. Johannes Engelen op zijn reizen (1655-1660) aan de hand van de verslagen en giften opgetekend in het Collect Buch en geeft zo een uniek tijdsbeeld van dit deel van West-Europa. 20.00-21.30 uur. Gennep Raadhuis | Markt 1, Gennep | 0485-519146 | Stg. Johannes Engelen

140 za 21/07

141 za 21/07

Wandelen langs de rafelranden van Europese geschiedenis Stadsarchivaris Peer Boselie van Sittard-Geleen vertelt tijdens een wandeling door Sittard over WOI en WOII en over hoe vluchtelingen tijdens WOI de grens overstaken richting het neutrale Nederland. 10.00-12.30 uur. Jardin d'Isabelle (nabij Markt), Sittard | 06-51569533 | geheimetuinen.nl, dedomijnen.nl

142 za 21/07

Tentoonstelling

Evenement

Excursie

Route

Lezing

Rondleiding

Kinderactiviteit

Muziek/theater

143 za 21/07

144 za 21/07

Rondleidingen rondom de veldheer Maarten van Rossem Rondleiding door het Stadskasteel Zaltbommel, het vroegere woonhuis van Maarten van Rossem, legeraanvoerder in dienst van de hertog van Gelre. 14.00-15.00 uur. stadskasteel Zaltbommel | Nonnenstraat 5, Zaltbommel | 0418512617 | stadskasteelzaltbommel.nl

145 za 21/07

Wandeling landgoed Welgelegen Wandel met een gids naar het landgoed Welgelegen en ontdek de rijke historie van het gebied aan de overzijde van het kanaal. 14.00 uur. Start: Kanaalstraat / Kanaal Noord bij het ‘Potlood’ | Apeldoorn | 055-5268539 | erfgoedplatformapeldoorn.nl

146 zo 22/07

147 zo 22/07

Maak mooie films en foto’s bij je bezoek aan de festivalactiviteiten en deel ze. Tag ons in je bericht: @erfgoedfestival Tentoonstelling

Evenement

Excursie

Route

Lezing

Rondleiding

Kinderactiviteit

Muziek/theater

148 zo 22/07

Streektaalfestival Grenzeloos Plat(t) Streektaal verbindt. Ervaar het met muziek, singer-songwriters, poĂŤzie, proza, toneel, een kinderprogramma en een boekenmarkt. Iedereen is welkom! Herberg Erve Kots | Eimersweg 4, Lievelde | dialectkring.nl, kreisheimatpflege-borken.de, kulturkreis-schloss-raesfeld.de

149 zo 22/07

Afsluiting erfgoedfestival Feestelijke afsluiting van het erfgoedfestival Over Grenzen tijdens Grenzeloos Plat(t) in Lievelde. Lievelde | 026-3521690 | erfgoedfestival.nl

Bouwdeskundige in Gelderland Gelderlanders over Grenzen: Daniel Marot (1661-1752) Daniel Marot was een Franse architect, geboren in Parijs. Al jong was hij bezig met de decoraties van paleizen. In 1685 werd het Edict van Nantes opgeheven. Het betekende dat de protestante Hugenoten in Frankrijk niet meer openlijk hun geloof mochten belijden. Daniel was hugenoot en hij besloot daarom naar de Nederlanden te vluchten. Daar ging hij werken voor koning-stadhouder Willem III. In Gelderland liet hij zien waar zijn talenten lagen bij de bouw van Paleis Het Loo, het Huis Voorst in Zutphen en de tuinen van Kasteel Rosendael. Voor Het Loo ontwierp hij de prachtige grote Franse tuinen en een deel van het paleis zelf. In het trappenhuis van het 44

Tentoonstelling

Evenement

Excursie

Route

DANIEL MAROT

paleis maakte Marot een muurschildering in de stijl van de Franse koning Lodewijk XIV. Ook ontwierp hij de plafonds van de salon, de eetzaal en de audiĂŤntiezaal en maakte hij meubels voor de slaapkamer. Daniel is nooit meer terug verhuisd naar Frankrijk en stief in 1752 in Amsterdam. Lezing

Rondleiding

Kinderactiviteit

Muziek/theater

Overzicht langlopende activiteiten Tentoonstellingen 150 zo 25/03 ma 15/10

Tentoonstelling 'Historisch jaar 1568 Stein-Obbicht' Tentoonstelling in het kader van het Herdenkingsjaar 1568. Een jaar waarin de Maasvallei een belangrijke rol speelde aan de vooravond van de Tachtigjarige Oorlog en waarin de gebroeders van Bronckhorst-Batenburg werden onthoofd. De Hoppenkamp | Hoppenkampstraat 14a, Stein | 046-4338919 | maasvallei1568.nl, stichtingerfgoedstein.nl

151 vr 20/04 vr 01/03

Ongekend Ornament: Duits Zandsteen op Huis Bergh Tentoonstelling over het Duitse Baumberger zandsteen, waarvan talrijke gebeeldhouwde ornamenten gemaakt zijn die vele kerken en kloosters sieren, met name in het grensgebied. Kasteel Huis Bergh | Hof van Bergh 8, 's-Heerenberg | 0314661281 | huisbergh.nl

152 za 28/04 zo 28/10

Tentoonstelling 'Wachters van het Noorden. Romeinen in Wijchen' De tentoonstelling richt zich op vondsten aan de grens van het Romeinse Rijk en geeft inzicht in twee culturen: de Romeinen en de Bataven. Krijg een impressie van een Romeinse villa en bewonder allerlei mooie vondsten. Museum Kasteel Wijchen | Kasteellaan 9, Wijchen | 024-6424744 | museumwijchen.nl

153 vr 04/05 zo 29/07

Overkwartier in kaart Hoe jong de provincie Limburg is, zie je pas goed als je er oude kaarten op naslaat. Het Limburgs Museum toont een kleine selectie uit de rijke cartografische collectie gericht op het stuk Limburg dat ooit Gelderland was. Limburgs Museum | Keulsepoort 5, Venlo | 077-3522112 | limburgsmuseum.nl

154 di 15/05 za 30/06

Expositie: Zie Mij Hoe breng je het oeroude verhaal van de Bijbel tot leven in deze tijd? Beeldend kunstenaar Caroline Waltman doet dit met haar grensoverschrijdende expositie â&#x20AC;&#x2DC;Zie mijâ&#x20AC;&#x2122;. Walburgiskerk | Gravenhof, Zutphen | walburgiskerk.nl

Er zijn allerlei soorten grenzen en daar is veel over te vertellen. Kijk voor historische en actuele grensverhalen op erfgoedfestival.nl Tentoonstelling

Evenement

Excursie

Route

Lezing

Rondleiding

Kinderactiviteit

Muziek/theater

155 wo 23/05 wo 13/06

Gelderlanders over Grenzen: pop-up tentoonstelling Al zo lang er grenzen zijn, worden ze door mensen overschreden. De pop-up tentoonstelling laat bijzondere portretten zien van Gelderlanders die de grens overstaken. Huis der Provincie | Markt 11, Arnhem | erfgoedfestival.nl, gelderland.nl

156 wo 23/05 zo 22/07

Romeinse Limes in Museum Het Valkhof Ontdek meer over de De Romeinse Limes, de grens van het Romeinse Rijk, met een multitouchtafel, een speciale route langs de highlights uit de Limes-collectie, google-maps op zijn Romeins of door mee te werken in de ArcheoHotspot. Museum het Valkhof | Kelfkensbos 59, Nijmegen | 024-3608805 | museumhetvalkhof.nl

157 wo 23/05 zo 22/07

Oog in Oog met de Romeinen Rond 170 na Chr. bouwde een Romeins legioen een marskamp op de Ermelosche Heide. Wat zochten de Romeinen zo ver boven de grens van het Romeinse Rijk? Maak kennis met dit unieke verhaal en de geschiedenis van de Romeinse Limes. Museum Het Pakhuis | Molenaarsplein 24, Ermelo | 0341-760777 | hetpakhuisermelo.nl

158 wo 23/05 zo 22/07

Ervaar Museum de Locht in Horst-Melderslo (Noord-Limburg) Op de grens van het vroegere Overkwartier vind je museum de Locht waar je welkom bent om het platteland van vroeger en nu te beleven. Museum de Locht | Broekhuizerdijk 16d, Melderslo | 077-3987320 | delocht.nl

159 wo 23/05 zo 22/07

Nijmegen en de Schoenindustrie Tentoonstelling over de vroegere schoenindustrie van Nijmegen en omgeving. Van het productieproces tot aan tastbare herinneringen aan deze industrie. Huis van de Nijmeegse Geschiedenis | MariĂŤnburg, Nijmegen | 024-3293699 | stieneo.nl en hvng.nl

160 wo 23/05 zo 22/07

Expositie Alphen aan de Maas Kleine expositie van de kunstenaar Meau Verweij in Theetuin Onder de Groene Hemel. Meau is geĂŻnspireerd door vele grenzen, maar vooral de dijken bleken een bron van inspiratie. Theetuin Onder de Groene Hemel | Doorbraakdijk 11, Alphen | 06-10265129 | onderdegroenehemel.com

Tentoonstelling

Evenement

Excursie

Route

Lezing

Rondleiding

Kinderactiviteit

Muziek/theater

161 wo 23/05 zo 22/07

Expositie Cartografie van het Overkwartier van Gelre Bezoek de expositie 'Cartografie van het Overkwartier van Gelre' van Stichting Monarch en ontdek ongeveer 35 authentieke kaarten uit de 17e, 18e en 19e eeuw van Limburg, Brabant, Gelre en het Hertogdom Kleef. Kenniskeuken | Ellen Hoffmannplein 2, Gennep | 0458-511220 | gennepnu.nl

162 wo 23/05 zo 22/07

Residentie in SKAUHYTT bij het Kunstgemaal In 2016 verbleef Ole Nieling voor een half jaar in een zelfgemaakt huisje in de Noorse Wildernis. In deze SKAUHYTT laten kunstenaars zich nu inspireren door het thema ‘grenzen’. Kom kijken naar de kunstenaars en hun werken. Het Kunstgemaal | Veerweg 1, Bronkhorst | 0575-472550 | ole.wtf

163 wo 23/05 zo 29/07

Vier kerken, één verhaal De Walburgiskerk in Zutphen opent zijn deuren om de geschiedenis van het hertogdom Gelre te delen met bezoekers. Ontdek welke sporen van het hertogdom ook nu nog zichtbaar zijn in de vier kerken van de vroegere kwartierhoofdsteden. Walburgiskerk Zutphen | Gravenhof, Zutphen | 0575-547058 | erfgoedfestival.nl, walburgiskerk.nl

164 wo 23/05 zo 02/09

Vier kerken, één verhaal De Eusebiuskerk in Arnhem opent zijn deuren om de geschiedenis van het hertogdom Gelre te delen met bezoekers. Ontdek welke sporen van het hertogdom ook nu nog zichtbaar zijn in de vier kerken van de vroegere kwartierhoofdsteden. Eusebiuskerk | Kerkplein 1, Arnhem | 0475-359428 | erfgoedfestival.nl, eusebius.nl

165 wo 23/05 zo 02/09

Vier kerken, één verhaal De Munsterkerk in Roermond opent zijn deuren om de geschiedenis van het hertogdom Gelre te delen met bezoekers. Ontdek welke sporen van het hertogdom ook nu nog zichtbaar zijn in de vier kerken van de vroegere kwartierhoofdsteden. Munsterkerk | Munsterplein 1, Roermond | 0475-359428 | erfgoedfestival.nl

166 wo 23/05 zo 02/09

Vier kerken, één verhaal De Stevenskerk in Nijmegen opent zijn deuren om de geschiedenis van het hertogdom Gelre te delen met bezoekers. Ontdek welke sporen van het hertogdom ook nu nog zichtbaar zijn in de vier kerken van de vroegere kwartierhoofdsteden. Stevenskerk Nijmegen | St. Stevenskerkhof 64, Nijmegen | 0243604710 | erfgoedfestival.nl, stevenskerk.nl

Tentoonstelling

Evenement

Excursie

Route

Lezing

Rondleiding

Kinderactiviteit

Muziek/theater

167 vr 25/05 zo 22/07

De Marechaussee op Schiphol Als reiziger op luchthaven Schiphol passeer je de grensbewaking waarbij de Marechaussee toezicht houdt. Bezoek de foto-expositie van Jannes Linders over de Marechaussee op Schiphol. Marechausseemuseum | Weeshuiswal 9, Buren | 0344-571256 | marechausseemuseum.nl

168 za 26/05 zo 22/07

Fotografie tentoonstelling FACadE Roland Icking toont in zijn fotoserie FACadE boerderijen met de daar levende mensen en dieren en ontdekt zo de Duits-Nederlandse grensstreek tussen de Achterhoek en het Duitse Kreis Borken. Elke za/zo, m.u.v. 14-15 juli. Bolandshof Suderwick | Hahnenpatt 2, Bocholt - Suderwick | 0653359737 | grenz-blick.eu

169 ma 28/05 ma 18/06

Tentoonstelling 'De Geboorte van het Gelderse Parlement' Tentoonstelling over de oorsprong van Gelderland. In de veertiende eeuw maakten de steden en ridders van Gelre één stem tegen de hertog en de Duitse keizer. Hiermee werd de basis gelegd voor de Staten van Gelre en Zutphen. Musea Zutphen | 's Gravenhof 4, Zutphen | 0575-516878 | museazutphen.nl

170 do 31/05 za 23/06

Verzamelexpositie Atelierroute Putten Verzamelexpositie in de Kunstkelder van deelnemers aan de Puttense Atelierroute, waarin kunstenaars hun werken binnen het thema ‘grenzen’ tonen. Kunstkelder gemeentehuis Putten | Fontanusplein 1, ingang Brinkstraat, Putten | atelierrouteputten.nl

171 vr 01/06 ma 23/07

Art Deco Glas, belofte voor het moderne De tentoonstelling laat zien dat Art Deco glas symbool stond voor het moderne leven. Het Leerdamse glas werd uiteindelijk tot ver over de grenzen beroemd. Nationaal Glasmuseum | Lingedijk 28, Leerdam | 0345-612714 | nationaalglasmuseum.nl

172 za 02/06 zo 24/06

Expositie De Tempelhof, Totaalkunstwerk in het teken van 'Which Flower are You?' Expositie op totaalkunstwerk De Tempelhof van het conceptueel zaai-project 'Which Flower are You?', dat tracht grenzen te overschrijden en op te heffen. Een poëtische verbeelding van verschillende spanningsvelden. Elke za/zo. De Tempelhof Totaalkunstwerk | Haneman 2b, Winssen | 0623603386 | huubenadelheid-kortekaas.nl

Tentoonstelling

Evenement

Excursie

Route

Lezing

Rondleiding

Kinderactiviteit

Muziek/theater

173 za 02/06 zo 22/07

Gelderlanders over Grenzen: pop-up tentoonstelling Al zo lang er grenzen zijn, worden ze door mensen overschreden. De pop-up tentoonstelling laat bijzondere portretten zien van Gelderlanders die de grens overstaken. STATIE | Stationsplein 4, Apeldoorn | erfgoedfestival.nl, statie.nl

174 za 02/06 zo 22/07

Gelderlanders over Grenzen: pop-up tentoonstelling Al zo lang er grenzen zijn, worden ze door mensen overschreden. De pop-up tentoonstelling laat bijzondere portretten zien van Gelderlanders die de grens overstaken. Station Arnhem | Stationsplein, Arnhem | erfgoedfestival.nl

De Mookerheide: Duits, Gelders of Limburgs? De grens tussen Gelderland en Limburg DE MOOKERHEIDE

Op de grens tussen Gelderland en Limburg ligt de Mookerheide, een gebied dat afwisselend in handen van Duitse, Bourgondische en Gelderse vorsten is geweest. Op 14 april 1574 vond hier een beroemde historische gebeurtenis plaats: de Slag op de Mookerheide. De Tachtigjarige Oorlog was net een aantal jaren bezig. Lodewijk en Hendrik van Nassau trokken met meer dan 10.000 soldaten vanuit Frankrijk naar Nederland. Ze waren van plan zich in de Betuwe bij de troepen van hun broer Willem van Oranje aan te sluiten. In Nijmegen wilden ze de Waal oversteken,

maar daar kwamen ze nooit aan. Het Spaanse leger wachtte de broers op de Mookerheide op. Er vond een bloedige veldslag plaats en Lodewijk en Hendrik kwamen om het leven. De slag maakte diepe indruk op de bevolking van Mook. Ze vertelden elkaar allerlei legendes over de heide: zielen van overleden soldaten waarden er rond en bokkenrijders zouden er de duivel ontmoeten. Mook bleef tot 1609 Kleefs bezit, maar ging later over in Brandenburgse en Pruisische handen. Pas in 1815 ging het gebied bij Limburg horen. 49

175 za 02/06 zo 22/07

Gelderlanders over Grenzen: pop-up tentoonstelling Al zo lang er grenzen zijn, worden ze door mensen overschreden. De pop-up tentoonstelling laat bijzondere portretten zien van Gelderlanders die de grens overstaken. Station Ede-Wageningen | Stationsplein 6, Ede | erfgoedfestival.nl

176 za 02/06 zo 02/09

Gelderlanders over Grenzen: pop-up tentoonstelling Al zo lang er grenzen zijn, worden ze door mensen overschreden. De pop-up tentoonstelling laat bijzondere portretten zien van Gelderlanders die de grens overstaken. Marechausseemuseum | Weeshuiswal 9, Buren | erfgoedfestival.nl, marechausseemuseum.nl

177 zo 03/06 di 01/01

Neerbossche landverhuizers rond 1900. Een nieuw leven in… De tentoonstelling ‘Neerbossche landverhuizers’ presenteert de verhalen van weesjongens die rond 1900 hun huis verlaten en de wereld intrekken op zoek naar een nieuw thuis. Van 't Lindenhoutmuseum | Scherpenkampweg 58, Nijmegen | 024-3790329 | vantlindenhoutmuseum.nl

178 di 05/06 vr 31/08

Foto-expositie Grenslandmuseum In het Grenslandmuseum in Dinxperlo staat het leven op de grens centraal. Verzamelaar en auteur, Ben Maandag, exposeert historische foto’s over de grens. Grenslandmuseum | Markt 1b, Dinxperlo | 0315-656245 | grenslandmuseum.nl

179 do 14/06 za 29/12

Dubbelexpositie Nijkerk en de Zuiderzee (deel 1) Expositie in Museum Nijkerk over de ontwikkeling van Nijkerk aan de Zuiderzee en de geschiedenis van de polder Arkemheen, met aandacht voor de beurtvaart, de overstroming van 1916 en de Zuiderzeewerken van de jaren ‘60. Museum Nijkerk | Venestraat 16, Nijkerk | 033-2457005 | museumnijkerk.nl

180 do 14/06 za 29/12

Dubbelexpositie Nijkerk en de Zuiderzee (deel 2) Expositie in Stoomgemaal Arkemheen over het leven onderwater en onderwatervondsten zoals de kogge en de restanten van Slot Hulkestein. Stoomgemaal Arkemheen | Zeedijk 6, Nijkerk | 06-53225997 | stoomgemaal-arkemheen.nl.

Tentoonstelling

Evenement

Excursie

Route

Lezing

Rondleiding

Kinderactiviteit

Muziek/theater

181 vr 15/06 zo 09/09

Nu de nieuwe vorm van het verleden - Drager Meurtant en Petra Senn De Nederlandse kunstenaar Drager Meurtant gaat een grensoverschrijdende samenwerking aan met Petra Senn uit Duitsland. Door assemblages, recycling-art en fotografie vragen ze aandacht voor het (her)gebruik van materiaal. Kunstwerk! Liemers Museum | Kerkstraat 16, Zevenaar | 0850409971 | liemerskunstwerk.nl

182 zo 17/06 zo 23/09

Tentoonstelling 'Gelderland Grensland' Gelderland, de meest geschilderde provincie van Nederland, wordt aan de hand van een aantal bruiklenen, onder andere uit het Rijksmuseum, in beeld gebracht. CODA Museum | Vosselmanstraat 299, Apeldoorn | 055-5268400 | coda-apeldoorn.nl

183 za 23/06 zo 28/04

Tentoonstelling 'De IJssel als strijdtoneel' Tentoonstelling over hoe de Gelderse IJssel regelmatig betrokken is geweest bij diverse krijgshandelingen. Onder andere over de belegeringen van Doesburg, de vestinggeschiedenis en de IJssellinie. Streekmuseum De Roode Tooren | Roggestraat 9-11-13, Doesburg | 0313-474265 | deroodetooren.nl

184 di 26/06 wo 25/07

Het Wilde Oog in Culemborg Theateratelier Het Wilde Oog legt in een interdisciplinaire tentoonstelling op kenmerkende wijze een aantal verbindingen tussen erfgoed en kunst in Culemborg en richt zich daarmee op grenzen die verbinden. De Gelderlandfabriek | Stationsweg 7, Culemborg | 06-19463904 | hetwildeoog.nl

185 vr 06/07 zo 29/07

World Press Photo Zutphen Grensoverschrijdende tentoonstelling van de winnende fotoâ&#x20AC;&#x2122;s op het gebied van fotojournalistiek. Een internationale jury heeft de winnaars in de verschillende categorieĂŤn gekozen uit tienduizenden inzendingen. Walburgiskerk Zutphen | Gravenhof, Zutphen | zutphendoen.nl

Volg ons via:

@erfgoedfestival |

@erfgoedfestival - #erfgoedfestival18 |

@erfgoedfestival - #erfgoedfestival18 Tentoonstelling

Evenement

Excursie

Route

Lezing

Rondleiding

Kinderactiviteit

Muziek/theater

Routes 186 wo 23/05 zo 22/07 187 wo 23/05 zo 22/07

Fietsen over Grenzen - 9 grensregio’s in 900 kilometer Ontdek je Gelderse roots! Fiets over landen provinciegrenzen en kom via verhalen en bezienswaardigheden meer te weten over de grensgeschiedenis van Gelderland en het Overkwartier. Langs de grens van Gelre | 026-3521690 | erfgoedfestival.nl

Fietstocht Wagenings Geopad Fietsend, lezend en luisterend kom je meer te weten over de geschiedenis en de grillige grenzen van het landschap rondom Wageningen. Museum De Casteelse Poort | Bowlespark 1a, Wageningen | 0317-421436 | casteelsepoort.nl

Verschuivende grenzen in het landschap Komgronden en ruilverkaveling in de Betuwe Na de Tweede Wereldoorlog wilde de overheid graag in hoog tempo achtergebleven gebieden in Nederland ontwikkelen. Het idee was om in het Rivierengebied de komgronden te ontginnen: kleigronden langs de rivieren die moeilijk te bewerken waren. Zo zou het gebied een groot oppervlak aan landbouwgrond, boomgaarden en grasland winnen. Dat was niet alleen goed voor de lokale, maar ook voor de nationale welvaart. Een ‘Komgronden commissie’ moest de problemen in kaart brengen en zich inzetten voor streekver betering en voorlichting. 52

NA DE RUILVERKAVELING VERDWIJNEN BOERDERIJEN EN HOOIBERGEN UIT DE STAD | RIJKSDIENST VOOR HET CULTUREEL ERFGOED

Het project begon met een grote ruilver kavelingoperatie. Versnipperde stukken land werden opnieuw ingedeeld voor een betere bedrijfsvoering. Hagen, boomgroepen, eenden kooien en soms sloten en kades werden opgeruimd, nieuwe wegen, sloten en greppels aangelegd. Het landschap veranderde hierdoor, maar ook het straatbeeld in de dorpen en stadjes. Boerderijen verhuisden van de woonkernen naar de nieuwe landbouwgronden. In Buren, waar de koeien nog door de stad naar hun stal liepen, verdwenen de kenmerkende hooibergen. De naam Bergstraat verwijst nog naar de zeven hooibergen die hier ooit hebben gestaan.

188 wo 23/05 zo 22/07

Fiets- en wandelroutes: Keramiekstad Gennep Ontdek de eeuwenoude pottenbakkerstraditie van Gennep en het land van Maas en Niers. Beleef de keramiekhistorie door middel van de fietsen wandelroutes en de bijbehorende keramiekexposities. Bezoekerscentrum Martinustoren | Torenstraat 17, Gennep | 0485-471152 | martinustoren.nl

189 wo 23/05 zo 22/07

Fiets- en wandelroutes: Liberationstad Gennep Beleef zowel Operatie Market Garden als Operatie Veritable via de fietsen wandelroutes met exposities en luisterplekken. De routes vertellen u het verhaal van zowel de mislukte als de gelukte sprong over de Rijn op het einde van WOII. Bezoekerscentrum Martinustoren | Torenstraat 17, Gennep | 0485-471152 | martinustoren.nl

190 wo 23/05 zo 22/07

Fiets- en wandelroutes: Spoorstad Gennep - Duits lijntje Gennep heeft een rijk spoorwegverleden. Station Gennep was een van de grootste grensstations van Nederland. Ontdek het bloeiende spoorstadje door een van de drie fietsen wandelroutes rondom en door Gennep. Bezoekerscentrum Martinustoren | Torenstraat 17, Gennep | 0485-471152 | martinustoren.nl

191 wo 23/05 zo 22/07

Fiets- en wandelroutes: Vestingstad Gennep In een bocht van de Maas ligt de ruĂŻne van het Genneper Huys, een machtige burcht die de scheepvaart over de Maas controleerde. Via verschillende fietsen wandelroutes incl. een expositie maak je kennis met de historie van Gennep. Bezoekerscentrum Martinustoren | Torenstraat 17, Gennep | 0485-471152 | martinustoren.nl

192 wo 23/05 zo 22/07

Cultuurhistorische fietstocht Dinxperlo-Aalten De 38 kilometer lange fietsroute vertelt het boeiende verhaal van het leven aan de grens in de omgeving van Dinxperloo, Aalten en Bredevoort en toont tegelijkertijd de schoonheid van het oude esdorpenlandschap in de Achterhoek. VVV Dinxperlo | Raadhuisstraat 8, Dinxperlo | 0315-642050 | vvvaalten-bredevoort-dinxperlo.nl

193 wo 23/05 zo 22/07

Doesburgse grensverleggers: een wandeling Wandel in de voetsporen van de Schotse immigrantenfamilie de Gordons. Ontdek dat politieke en maatschappelijke grenzen niet alleen stad, provincie en republiek verscheurden, maar ook dwars door families liepen. VVV Doesburg | Gasthuisstraat 13, Doesburg | 0313-479088 | gordonindoesburg.nl

Tentoonstelling

Evenement

Excursie

Route

Lezing

Rondleiding

Kinderactiviteit

Muziek/theater

194 wo 23/05 zo 22/07

Fiets- en wandelroute Schoenindustrie Nijmegen Tijdens deze circa 12 km lange route kom je meer te weten over het ontstaan van de grensoverschrijdende schoenindustrie in Nijmegen. De route voert langs voormalige fabrieksterreinen, schoenwinkels en schoenmakers. Huis van de Nijmeegse Geschiedenis | MariĂŤnburg, Nijmegen | 024-6792925 | stieneo.nl en hvng.nl

195 wo 23/05 zo 22/07

Historische grenspalenroute In Het Nationale Park De Hoge Veluwe staan grenspalen uit 1757 die de scheiding aangeven tussen de gemeenten Arnhem en Ede. Ontdek deze historische markeringen tijdens een bijzondere zwerftocht door het park. Het Nationale Park De Hoge Veluwe | Houtkampweg 9c, Otterlo | 0800-8353628 | hogeveluwe.nl

196 wo 23/05 zo 22/07

Fietsroute Grenzgeschichte(n): Front en evacuatie Deze fietsroute voert langs verschillende plekken waar tijdens WOII bijzondere gebeurtenissen hebben plaatsgevonden. Je leert al fietsend meer over de bezetting en bevrijding van deze streek. Start: parkeerplaats bij Fletcherhotel Bosrijk (Duitse zijde) | Maalbroek 102, Roermond | 06-46314575 | oorlogserfgoedml.com

197 wo 23/05 zo 22/07

Fietsroute Grenzgeschichte(n): Gevechten aan de Roer Deze fietsroute voert langs verschillende plekken waar tijdens WOII bijzondere gebeurtenissen hebben plaatsgevonden. Je leert al fietsend meer over de bezetting en bevrijding van deze streek. Start: parkeerplaats bij Fletcherhotel Bosrijk (Duitse zijde) | Maalbroek 102, Roermond | 06-46314575 | oorlogserfgoedml.com

198 wo 23/05 zo 22/07

Fietsroute Grenzgeschichte(n): Weststellungen Deze fietsroute voert langs verschillende plekken waar tijdens WOII bijzondere gebeurtenissen hebben plaatsgevonden. Je leert al fietsend meer over de bezetting en bevrijding van deze streek. Start: parkeerplaats bij Fletcherhotel Bosrijk (Duitse zijde) | Maalbroek 102, Roermond | 06-46314575 | oorlogserfgoedml.com

Voor actuele informatie over het programma, aanvangstijden en prijzen: erfgoedfestival.nl of de website van de activiteit 54

Tentoonstelling

Evenement

Excursie

Route

Lezing

Rondleiding

Kinderactiviteit

Muziek/theater

199 wo 23/05 zo 22/07

Fietsroute Schoenindustrie Groesbeek, Kleve, Millingen a.d. Rijn De circa 50 km lange fietstocht voert je onder andere langs de verhalen over de schoenindustrie in Groesbeek, Kleve en Millingen. Onderweg kun je op afspraak het Klever Schuh Museum bezoeken. Huis van de Nijmeegse Geschiedenis | MariĂŤnburg, Nijmegen | 024-3293699 | stieneo.nl, gildenijmegen.nl en hvng.nl

200 wo 23/05 zo 22/07

Fietsroute Schoenindustrie Wijchen, Ravenstein, Overasselt, Malden De fietsroute leidt je door het mooie natuurgebied de Overasseltse en Haterse Vennen om vervolgens naar Wijchen en Ravenstein door te fietsen. Onderweg kun je op afspraak het Leerlooierij Museum Ravenstein bezoeken. Restaurant Rozenhof | Nijmeegsebaan 114, Heilig Landstichting | 024-3293699 | stieneo.nl, gildenijmegen.nl en hvng.nl

201 wo 23/05 zo 22/07

Fietsroute: Historische strijd door de jaren heen Ontdek aan de hand van deze fietsroute de strijd die door de jaren heen is geleverd op de grens van Noord-Brabant en Gelre. Denk bijvoorbeeld aan de Zuidwaterlinie of de belangrijke rol die bruggen speelden ten tijde van WOII. Hoofdwagt 2, Grave | 0486-870067 | beleefhistorischgrave.nl

202 wo 23/05 zo 22/07

GrenzeLoos wandelen Een bewegwijzerde wandelroute door de grensdorpen Dinxperloo en Suderwick. De wandeling maakt de bijzondere grensgeschiedenis van beide dorpen tastbaar. VVV Dinxperlo | Raadhuisstraat 8, Dinxperlo | 0315-642050 | vvvaalten-bredevoort-dinxperlo.nl

203 wo 23/05 zo 22/07

Historische fietstocht Maasvallei Ontdek de geschiedenis van RivierPark Maasvallei tijdens deze historische fietstocht in het kader van Herdenkingsjaar 1568. Brouwerij De Fontein | Ondergenhousweg 15, Stein | 0464338919 | maasvallei1568.nl, stichtingerfgoedstein.nl

204 wo 23/05 zo 22/07

Ontdek de verborgen (stads)grenzen van Nijmegen Rondleiding langs resten uit het verleden die te maken hebben met de verdediging van de stad Nijmegen. Denk hierbij aan de Valkhofburcht, de stadswallen, torens en natuurlijk de verschillende stadspoorten. Op aanvraag. Zonnewijzer op het Kelfkensbos | Nijmegen | 06-19079347 | michielvanzoest.nl

Tentoonstelling

Evenement

Excursie

Route

Lezing

Rondleiding

Kinderactiviteit

Muziek/theater

205 wo 23/05 zo 22/07

Rondje Apeldoorn Wandel over de grens van Apeldoorn over onverharde paden, door bosgebied en langs watergangen. De wandeling is 114 kilometer lang en verdeeld in zeven etappes. Rest. Het Deelerhof | Krimweg 35, Hoenderloo | 055-5268539 | erfgoedplatformapeldoorn.nl

206 wo 23/05 zo 22/07

Wandelroute: Grenzgeschichte(n) Elmpterwald Deze wandelroute voert langs verschillende plekken waar tijdens WOII bijzondere gebeurtenissen hebben plaatsgevonden. Je leert al wandelend meer over de bezetting en bevrijding van deze streek. Start: parkeerplaats bij Fletcherhotel Bosrijk (Duitse zijde) | Maalbroek 102, Roermond | 06-46314575 | oorlogserfgoedml.com

207 vr 25/05 zo 22/07

Kunstproject 'Grenze / Grens… to be expired… to be remembered' Wandel of fiets langs het kunstproject van Kristina Leko waarin mensen uit Suderwick (D) en Dinxperloo (NL) aan het woord komen over het leven aan de grens. Grenslandmuseum | Markt 1b, Dinxperlo | 0315-656245 | heimatvereinsuderwick.de

Diversen

208 wo 23/05 zo 22/07

Smokkeltocht met gids Laat je door een smokkelgids leiden langs de Duits-Nederlandse grens bij het Achterhoekse Dinxperloo en geniet onderweg van de smeuïge verhalen over de illegale grenshandel die daar heeft plaatsgevonden. Elke woensdag. VVV Dinxperlo | Raadhuisstraat 8, Dinxperlo | 0315-642050 | vvvaalten-bredevoort-dinxperlo.nl

209 wo 23/05 zo 22/07

Wandeling langs de Spiegelwaal Gidsen vertellen tijdens deze wandeling alles over de betekenis van de Waal en de nieuwe rivier voor de stad en omgekeerd, over de bijzondere architectuur van de bruggen over de Spiegelwaal en nog veel meer. Op aanvraag. Grote Markt bij het Marikenbeeld | Nijmegen | 024-3603635 | info@gildenijmegen.nl | gildenijmegen.nl

Tentoonstelling

Evenement

Excursie

Route

Lezing

Rondleiding

Kinderactiviteit

Muziek/theater

210 wo 23/05 zo 22/07

Rondleiding Walburgiskerk Zutphen Rondleiding door de kerk en De Librije, de unieke Middeleeuwse bibliotheek. Ook kunt u een audiotour beluisteren, in samenwerking met Het Grootste Museum van Nederland. Walburgiskerk Zutphen | Gravenhof, Zutphen | walburgiskerk.nl en grootstemuseum.nl

211 wo 23/05 zo 22/07

Audiotour: stadsdichtwandeling historisch Gennep Laat je met behulp van de smartphone rondleiden door de grensplaats Gennep. In dichtvorm informeert de stadsdichter je over de bezienswaardigheden van het stadje. Historisch centrum Gennep | Gennep | 0485-471152 | martinustoren.nl

Eén hertog, vier bisschoppen Bisdomgrenzen en het territorium van Gelre, ca. 300-1600

WIJDING VAN EEN BISSCHOP DOOR COLLEGA-BISSCHOPPEN

Veel kerkelijke grenzen lopen tegenwoordig gelijk met staatkundige grenzen, maar dit is lange tijd anders geweest. Doordat de kerkelijke grenzen ouder waren dan de staatkundige, was het hertogdom Gelre verdeeld over de bisdommen van Keulen, Utrecht, Münster en Luik. De Gelderse heersers hadden niet de macht om de bisdomsgrenzen te verleggen, dat kon alleen de paus. Deze kerkelijke scheidingen werden niet fysiek gemarkeerd met grenspalen, maar bestonden vooral op papier. Via lijsten werd bijgehouden tot welk bisdom een parochie behoorde. Dankzij de lobby van koning Filips II, die de bestuurlijke en kerkelijke grenzen wilden laten samen-

vallen, vond in 1559 in de Nederlanden een bisschoppelijke herindeling plaats. Hoewel de bisdomsgrenzen nu binnen de landsgrenzen vielen, behoorde Gelre nog steeds tot vier bisdommen. Eén daarvan was het nieuwe bisdom Roermond. Roermond zou uiteindelijk het langst overlevende ‘Gelderse’ bisdom worden, het bestaat vandaag de dag nog steeds. De andere bisdommen verdwenen toen de noordelijke Nederlanden in opstand kwamen tegen Filips II en protestants werden. Het zou tot 1853 duren voor Nederland weer bisdommen kreeg. Tegenwoordig valt Gelderland trouwens nog steeds onder twee bisdommen: Utrecht en ‘s Hertogenbosch. 57

212 wo 23/05 zo 02/09

Speurtocht Hertog van Gelre Kom speuren en ga mee op zoek naar sporen die hertog Karel van Egmond in de Eusebiuskerk in Arnhem heeft achtergelaten! Eusebiuskerk | Kerkplein 1, Arnhem | eusebius.nl

213 wo 23/05 zo 02/09

ZOUT - luisterplaats De oude grens van de Zuiderzee komt werkelijk tot leven. Aan het pad naar het Stoomgemaal Arkemheen maakt Radiobaken een kunstwerk waar je naar verhalen en geluiden van deze polder kunt luisteren. Stoomgemaal Arkemheen | Zeedijk 6, Nijkerk | 06-23196934 | radiobaken.nl, tickets: ikbenaanwezig.nl

214 za 26/05 za 16/06

Rondleiding op zaterdagmiddagen met highlighttour hertog Karel van Gelre Rondleiding langs de belangrijkste highlights van het hertogdom Gelre, zoals het praalgraf en het harnas van hertog Karel van Gelre en een bezoek aan de grafkelders waar deze belangrijke historische figuur begraven ligt. Elke zaterdag. Eusebiuskerk | Kerkplein 1, Arnhem | eusebius.nl

215 za 26/05 za 21/07

Rondleiding: Ontmoet de Hertog De rondleiding staat stil bij het verhaal van Karel van Egmond, hertog van Gelre en voert langs unieke objecten uit de tijd van het hertogdom, zoals een rijkversierd getijdenboek uit de vijftiende eeuw en een portret van de hertog. Elke zaterdag om 14.00 uur. Erfgoedcentrum Rozet | Kortestraat 16, Arnhem | 026-3543161 | erfgoedcentrumrozet.nl

216 zo 27/05 zo 22/07

Rondleiding Elisabeth Weeshuis Museum Rondleiding door het museum met speciale aandacht voor de grenzen van het graafschap Culemborg binnen Gelderland en de status van het graafschap als vrijstad in de provincie. Elke zondag. Elisabeth Weeshuis Museum | Herenstraat 29, Culemborg | 0345513912 | weeshuismuseum.nl

217 za 02/06 za 25/08

Stadswandeling: Nijmegen en het hertogdom Gelre. Wandeling met gids door Nijmegen waarbij het hertogdom Gelre centraal staat. Vast onderdeel hierbij is een bezoek aan de Stevenskerk. Om de week wordt ook de St. Stevenstoren bezocht. Elke zaterdag m.u.v. 14 juli. Stevenskerk | Nijmegen | 024-3603635 | info@gildenijmegen.nl | gildenijmegen.nl

Tentoonstelling

Evenement

Excursie

Route

Lezing

Rondleiding

Kinderactiviteit

Muziek/theater

Grenzeloos Plat(t) Kom naar het prachtige coulisselandschap van de Achterhoek en maak de afsluiting mee van het erfgoedfestival Over Grenzen tijdens een groot, grensoverschrijdend streektaalfestival. Door middel van muziek, literatuur, poĂŤzie, toneel en theater in de streektaal brengen we de mensen uit het grensgebied van Achterhoek, WestmĂźnsterland en het meer noordelijke Nedersaksisch taalgebied bij elkaar. We laten artiesten en bezoekers ervaren dat een gemeenschappelijke taal en culturele achtergrond verbindt en dat dit een goede basis is voor nader contact. Bovendien krijgt de streektaal zo de status die

zij verdient, namelijk van oudsher hĂŠt verbindende element tussen de bewoners aan beide zijden van de grens. Op het pittoreske festivalterrein van museumboerderij Erve Kots kun je genieten van optredens die tegelijkertijd op verschillende podia plaatsvinden. We hebben het dan over muziek van bands, singer-songwriters en een muziekvereniging, optredens van dichters en schrijvers, toneelgroepen, (kinder-)theater en wagenspelers. Deze dag is bedoeld voor mensen van alle leeftijden, dus ook voor kinderen, van beide zijden van de grens. Laat je verrassen door de veelzijdigheid en kwaliteit van het programma en de artiesten! Museumboerderij Erve Kots | Lievelde | 22 juli

Tentoonstelling

Evenement

Excursie

Route

Lezing

Rondleiding

Kinderactiviteit

Muziek/theater

Macht en pracht in de Gelderse streken...

Ontdek de ruim 30 historische locaties in Gelderland!

De macht en pracht van Gelderland!

Kastelen suf en statig?! Dat dรกcht je maar! In de Gelderse streken wemelt het van de kastelen waar van alles te beleven is. Bij sommige kastelen kan je een terrasje pikken, een hapje eten of zelfs overnachten! Ook beginnen hier vele fietsen wandelroutes en zijn er taloze evenementen zoals een tuinconcert, oogstfeest of een spannende speurtocht voor de kinderen. Meer weten? Kijk op: geldersestreken.nl/macht-en-pracht.

Tentoonstelling

Evenement

Excursie

Route

Lezing

Rondleiding

Kinderactiviteit

Muziek/theater

RoMeincraft Kom de allereerste grenzen verkennen: de Romeinse Limes. Langs deze grenzen zijn archeologische vondsten van Romeinse legerkampen, nederzettingen en woningen gevonden. Speel Minecraft onder leiding van gameprofessionals en archeologen op een unieke plek! Hoe zag de regio er in die tijd uit? Wat voor huizen stonden er? Wat was er in een kamp aanwezig? Hoe leefde je in die tijd? Samen bouwen we een stukje van de Romeinse wereld. Het bouwen gebeurt aan de hand van archeologische en historische informatie, maar je zult zelf ook flink creatief moeten zijn. Ook kun je de echte vondsten in het museum bekijken. Naast het bouwen is er ook de mogelijkheid om de Romeinse Limes in Virtual Reality te ervaren! Er zijn computers beschikbaar om op te spelen, maar wil je zeker zijn van een plekje, neem dan je eigen laptop mee! Zorg er dan wel voor dat Minecraft versie 1.12.2 en de forge mod geĂŻnstalleerd zijn.

Tentoonstelling

Evenement

Excursie

Route

Programma

RoMeincraft is een samenwerking van het erfgoedfestival, Romeinennetwerk en Stichting Value.

Lezing

Rondleiding

Kinderactiviteit

Muziek/theater

Omroep GLD over Grenzen Omroep Gelderland neemt je ook op de televisie en op de radio mee Over Grenzen van Gelderland. Zowel binnen als buiten de provincie. Presentator en historicus René Arendsen gaat vijf weken op zoek naar de mooiste Gelderse grensverhalen. In de Achterhoek, op de Veluwe en in het Rivierengebied. Maar ook in Limburg en Duitsland. Vijf tv-uitzendingen De tv-serie Over Grenzen begint op donderdag 7 juni om 17.35 uur en wordt de hele avond herhaald. De andere uitzendingen zijn op 14, 21 en 28 juni. De laatste aflevering is op 5 juli. Vanaf zaterdag 9 juni staan ook de Gelredagen in het teken van het erfgoedfestival. Iedere week is één deelnemende festivallocatie

tussen 10.00 uur en 12.00 uur gratis toegankelijk voor het publiek. Deskundige gidsen nemen bezoekers mee op ontdekkingstocht op een bijzondere plek. Dat kan een verrassend museum zijn of een historische kerk of een spannend natuurgebied. Alles is mogelijk als de locatie meedoet aan het erfgoedfestival. Radio Gelderland doet live verslag van de vijf Gelredagen op 9, 16, 23 en 30 juni en op 7 juli.

FOTO: ED BIESTA

Gelderlanders over Grenzen Zo lang er grenzen zijn, worden ze door mensen overschreden. Immigranten en emigranten kwamen en gingen, ook in het gebied dat nu Gelderland is. Hun redenen waren legio: op zoek naar werk, in de hoop op een beter leven, om te schuilen voor gevaar, vanwege de liefde of uit zucht naar avontuur. Gelderlanders over Grenzen vertelt in beeld en tekst de persoonlijke verhalen. Denk daarbij aan een ‘Haagse’ die zich vanwege de liefde vestigde in de Achterhoek, een zogenaamde gastarbeider die in de jaren vijftig naar Gelderland kwam of een vluchteling uit Syrië die neerstreek in Nijmegen. Er zijn ook genoeg oudere voorbeelden: Hugenoten die naar Gelderland trokken, Landverhuizers uit Neerbosch of Afrikaanse bedienden op Paleis het Loo. Gelderlanders over Grenzen laat

zowel de variatie als het universele karakter van grensoverschrijding zien. Voorafgaand aan het festival zijn actief verhalen en foto’s verzameld van Gelderse grensoverschrijders. Ze zijn te zien in een online tentoonstelling op erfgoedfestival.nl/ verhalen en in een aantal gratis te bezoeken pop-up tentoonstellingen. Jouw eigen grensverhaal toevoegen? Dat kan op erfgoedfestival.nl.

Pop-up tentoonstellingen

Tentoonstelling

Evenement

Excursie

Route

Lezing

Rondleiding

FOTO: TSUI-DAN CHAO

Kinderactiviteit

Muziek/theater

Grenzeloos Gelderland Gelderland. Groot en uitgestrekt. Bijna 600 kilometer in omtrek. Heel veel buitengrenzen dus. Wie en wat passeert daar? Te land, te water, in de lucht, onder de grond. Die vraag intrigeerde De PlekGevers Jelle Leenes en Suzanne Valkenburg. Op hun reis langs de gehele Gelderse grens zochten ze naar antwoord. Dit leverde Grenzeloos Gelderland op, een serie portretten over markante plekken en mensen aan beide kanten van de grens: dezerzijds, anderzijds. Meer weten? Lees de verhalen op erfgoedfestival.nl/grenzeloos-gelderland.

Over De PlekGevers Jelle Leenes, ofwel de Portretteur van Nederland, is journalist en schrijver met diverse ‘portretboeken’ op zijn naam. Hij is vooral geïnteresseerd in de wisselwerking tussen mensen en plekken, en omgekeerd. Suzanne Valkenburg is een gepokt en gemazelde documentair fotograaf. Vanuit haar achtergrond als beeldend kunstenaar zoekt zij naar de schoonheid van het alledaagse.

FOTO: SUZANNE VALKENBURG

Stel je eigen festivalagenda samen Datum

Tentoonstelling

Plaats

Evenement

Activiteit

Excursie

Route

Lezing

Rondleiding

Kinderactiviteit

Muziek/theater

Colofon Dit programmaboekje kent twee edities: Over Grenzen van Gelderland en Over Grenzen van Limburg. Totale oplage: 125.000 exemplaren. Redactie: Team Erfgoedfestival Vormgeving: Buro28, Arnhem Drukwerkbegeleiding: ZieZo Grafische Oplossingen Distributie: Regiomail, Zutphen Arnhem, april 2018 Erfgoedfestival 2018 is een project van: Erfgoed Gelderland, Westervoortsedijk 67-D, Arnhem www.erfgoedfestival.nl info@erfgoedfestival.nl twitter.com/erfgoedfestival facebook.com/erfgoedfestival instagram.com/erfgoedfestival youtube.com De organisatie van het erfgoedfestival heeft dit programmaboekje met de grootst mogelijke zorgvuldigheid samengesteld en ernaar gestreefd de auteursrechten van de illustraties volgens wettelijke bepalingen te regelen. Wilt u reageren op het festival of op dit programmaboekje mail dan naar info@erfgoedfestival.nl. Team Erfgoedfestival

Van links naar rechts, staand: Else Gootjes, Maud Heldens, Iris Dracht, Frederieke Jeletich, Karen Marchal, Berenice van Woerden; zittend: Monique van der Wielen, Climmy Hanssen, Dolly Verhoeven, Marianna Tofani, Hadewijch Zwart, Nadia Hulzebosch, Mathijs Gerritsen.

Tentoonstelling

Evenement

Excursie

Route

Lezing

Rondleiding

Kinderactiviteit

Muziek/theater

Sponsors Het erfgoedfestival is mede mogelijk gemaakt door:

gesubsidieerd door de Provincie Limburg

Tentoonstelling

Evenement

Excursie

Route

Lezing

Rondleiding

Kinderactiviteit

Muziek/theater

FOTO: MAUD HELDENS

Van 23 mei t/m 22 juli 2018 is er in Gelderland en Limburg van alles te beleven rond het thema ‘grenzen’. Ervaar de betekenis van grenzen in deze regio, vroeger en nu. Bekijk een tentoonstelling met historische verhalen of met grensverleggende kunst. Fiets of wandel langs onbekende grenzen in het landschap. Bouw in Minecraft mee aan de Romeinse grens van 2000 jaar geleden. Of bezoek een theater-, dans-, of muziekvoorstelling op een bijzondere (grens)locatie. Met meer dan 200 activiteiten in dit programmaboekje is er iets te doen voor elke leeftijd en voor elke smaak. Kijk voor nog meer activiteiten, foto’s, verhalen en het laatste nieuws op: erfgoedfestival.nl. Of volg ons via:

twitter.com/ erfgoedfestival

facebook.com/ erfgoedfestival

instagram.com/ erfgoedfestival

youtube.com