Business Review no 01 by BUSINESS REVIEW

FINANCΕ

STRATEGY

Αναχρηματοδοτήσεις crash-test για τράπεζες

Η Ελλάδα στην διελκυνστίδα Ρωσίας - Δύσης

ΣΕΛΙΔΕΣ 28

ΣΕΛΙΔΑ 34

SHIPPING

Επίθεση της Γερμανίας στην ελληνική ναυτιλία ΣΕΛΙΔΑ 56

Greek Banking, Shipping, Trade & Finance

www.businessreview.gr

BUSINESS REVIEW ΤΕΥΧΟΣ 01 • ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2012

Η νέα επιχειρηματική

Γιάλτα

Μεγάλα ξένα κεφάλαια φλερτάρουν την Ελλάδα Σε εξέλιξη νέος γύρος απομόχλευσης των πιστωτικών ιδρυμάτων Το μετέωρο βήμα της τραπεζικής ένωσης Τι γυρεύουν οι ξένοι τραπεζίτες στην Αθήνα Άνοιξε το παιχνίδι των αγωγών στην Ελλάδα Ισραηλινή απόβαση στο Αιγαίο Venture capitalς επενδύουν στη νέα γενιά ελληνικής επιχειρηματικότητας

δείγμα Του Ηλία Γ. Μπέλλου

Με τα μάτια του ιστορικού του μέλλοντος

ια νέα, επιχειρηματικήΓιάλτα για την Ελλάδα κυοφορείται στα σπάργανα της κρίσης και παρά την εξαιρετικά περιορισμένη ορατότητα για την πολιτική και μακροοικονομική επαύριον μεγάλοι Έλληνες και ξένοι παίκτες παίρνουν θέσεις υπό την διάχυτη πεποίθηση ότι ο καιρός εγγύς. Βήμα-βήμα και με ρυθμούς τόσο αργούς που μόνον ο αναγνώστης της Ιστορίας στο μέλλον θα αντιληφθεί ως ραγδαία ακολουθία μεταμόρφωσης της χώρας, τράπεζες, τουρισμός, ναυτιλία, βαριά βιομηχανία υπηρεσίες και εξαγωγές αναδιατάσσονται όχι ως αποτέλεσμα των επιταγών του μνημονίουαλλάωςπροεξοφλητικός μηχανισμός της επόμενης ημέρας.

ρυθμούς. Εκατοντάδες ξένοι επενδυτές έχουν χαρτογραφήσει το επιχειρηματικό τοπίο της χώρας και αναζητούν σημείο και χρόνο Σίγουρα οι αβεβαιότητες παρα- εισόδου. Έλληνες επιχειρηματίες μένουν πολλές και τα ρίσκα είναι διεκδικούν θέση στο αύριο. Ξένες αυξημένα αλλά η απαξίωση πλή- πρωτεύουσες επιθυμούν να λειθουςστοιχειώνενεργητικούδείχνει τουργήσουν ως επικυρίαρχοι των εξελίξεων και Βοράς και Νότος, πια να προεξοφλεί Ανατολή και Δύση και τα χειρότερα σεέχουν στρέψει την νάριαενώηεμπέδωΗ έλλειψη προσοχή τους στην ση της θέσης στην ορατότητας μικρήαυτήγωνιάτου οποία έχει περιέλθει πλανήτη. η χώρα δημιουργεί για την Από αυτή την αντανακλαστικά μεσοπρόθεσμη βάσανο έχουν αρδημιουργίας και πορεία της χίσει να αναδύονται παραγωγικότητας Ελλάδας δεν οι νέες ισορροπίες ακόμα και στα πιο δικαιολογεί ούτε και διεθνείς συσχεαντιδραστικάσημεία τισμοίπουθαεπηρεαδράνεια ούτε της οικονομίας. Από όποιο πολιτικό φά- στάση αναμονής. άσουν καθοριστικά το επιχειρηματικό σμα και εάν αυτά περιβάλλον αλλά και την κοινωνία προέρχονται. Σε αυτό το περιβάλλον ανα- εν γένει. Η ώρα για εγρήγορση είναι ζητούνται σήμερα ευκαιρίες και όμως τώρα. Όταν οι αβεβαιότητες δρομολογούνται δειλά-δειλά νέα θα έχουν περάσει θα διαφανεί ότι project με ολοένα και ταχύτερους ήδη έχουν κριθεί πολλά.

Το Business Review θα επιχειρήσει να φωτίζει και να αναλύει μια προς μία όλες αυτές τις κινήσεις του επιχειρηματικού, τραπεζικού και πολιτικούκόσμουπουθαχτίσουντη νέαεπιχειρηματικήΓιάλτα.Ηέννοια της Γιάλτας όμως με την ιστορική της σημασία σημαίνει και θυσίες, συμβιβασμούς και εγκαθίδρυση δομών ανθεκτικών που μπορεί να λειτουργούν ως ανάχωμα ακόμα και στις ισχυρότερες πιέσεις για αλλαγή. Και για το λόγο αυτό η εποχή επίταση τη μέγιστη προσοχή του επιχειρηματικού κόσμου. Η έλλειψη ορατότητας για την μεσοπρόθεσμηπορείατηςΕλλάδας δεν δικαιολογεί ούτε αδράνεια ούτε στάση αναμονής. Μέσααπότιςκρίσειςγεννιούνται οι ευκαιρίες της επόμενης ημέρας όπως και οι αποτυχίες. Κλειδί η ευθυκρισία και η διορατικότητα. Και τις δύο αυτές αρετές θα επιδιώξει με επιμονή να κατακτήσει το Business Review για τους αναγνώστες του. ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2012 I BUSINESS REVIEW I 3

περιεχόμενα

BUSINESS REVIEW

Η ΝΕΑ ΓΙΑΛΤΑ Mεγάλα ξένα κεφάλαια φλερτάρουν την Ελλάδα

ΠΕΡΙΟΔΙΚΗ EΚΔΟΣΗ

Η έντυπη έκδοση του περιοδικού διανέμεται τιμής ένεκεν.

Αναζητούνται ευκαιρίες σε stories αναδιάρθρωσης και υποτιμημένες επιχειρήσεις 6

Tι ψάχνουν οι ξένοι τραπεζίτες στην Αθήνα Πληθαίνουν τις επισκέψεις οι investment bankers

Σε εξέλιξη νέος γύρος απομόχλευσης τραπεζών Μπαράζ επαφών για την πώληση περιουσιακών στοιχείων ενώ στην Ευρώπη εκποιούνται στοιχεία ενεργητικού 3 τρισ. ευρώ 10

Η παράλληλη ψηφιακή διανομή είναι προσβάσιμη στην ηλεκτρονική διεύθυνση: www.businessreview.gr

ΝΑΥΤΙΛΙΑ Φόβοι για επισφάλειες 3,39 δισ. ευρώ από τη ποντοπόρο Μπαράζ προειδοποιήσεων από τα πιστωτικά ιδρύματα. Με βάση το κακό σενάριο που κυκλοφορεί, τα ύψος των επισφαλειών, ενδέχεται να φτάσει ακόμα και το 30%

Το μετέωρο βήμα της ευρωπαϊκης τραπεζικής ένωσης

EΝΕΡΓΕΙΑ Η χρυσή εποχή του φυσικού αερίου έχει ανατείλει

Ισχυρά εθνικά συμφέροντα τροχοπέδη για το project - Τι προβλέπει το κυοφορούμενο σύστημα κεντρικής εποπτείας των 6.000 τραπεζών που λειτουργούν στο ευρώ 20

Η δυσκολία μεταφοράς του μέσω αγωγών, αναδεικνύει το υγροποιημένο φυσικό αέριο σε επενδυτικό el dor ado. 58

Άνοιξε το παιχνίδι των αγωγών στην Ελλάδα με γερμανο-ελβετικό σχήμα

Ποιοι ωφελούνται και ποιοι ζημιώνονται από τον Trans Adriatic Pipeline που θα μεταφέρει αέριο στην Ευρώπη 38

Ισραηλινή απόβαση στο Αιγαίο για επενδύσεις στην αφαλάτωση Επαφές με στόχο να ξεκαθαρίσει το θεσμικό πλαίσιο και «άρωμα» σύγκρουσης με εγχώρια συμφέροντα

Ξένα venture capital επενδύουν στη νέα γενιά επιχειρηματικότητας

ΑΚΙΝΗΤΑ Χωρίς βάση οι αξίες στην αγορά ακινήτων! Εφόσον υπάρχει άμεση οικονομική ανάγκη, είναι αρκετά συνηθισμένη η πώληση ακόμα και κάτω από την αντικειμενική αξία. 64

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΕΙΣ «Greece is the place to be»! Κλειδί όμως είναι η σωστή, επιλογή αξιολόγηση και τιμολόγηση του ρίσκου, απαντά ο Jerome Garnach στο αν υπάρχουν επενδυτικές ευκαιρίες στην Ελλάδα 12

ΔΙΕΥΘΥΝΤΉΣ ΣΎΝΤΑΞΗΣ ΣΠΥΡΟΣ Μ. ΑΛΕΞΙΟΥ ΕΙΔΙΚΌΣ ΣΥΝΕΡΓΆΤΗΣ ΜΕΝΕΛΑΟΣ ΤΑΣΣΙΟΠΟΥΛΟΣ CREATIVE DIRECTOR ΣΠΎΡΟΣ Μ. ΑΛΕΞΊΟΥ ΣΥΝΕΡΓΆΤΕΣ ΚΟΡΊΝΑ ΣΑΜΆΡΚΟΥ, ΝΊΚΟΣ ΦΙΛΛΙΠΊΔΗΣ ΒΑΣΙΛΗΣ ΓΙΏΡΓΑΣ ΠΑΝΟΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΕΛΗΣ ΠΑΝΟΣ ΓΚΟΥΡΜΟΥΤΗΣ AΤΕΛΊΕ ΡΌΙΛΑ ΚΟΡΆΛΗ ΆΣΠΑ ΠΑΠΑΝΙΚΟΛΆΟΥ BUSINESS DIRECTOR ΚΟΡΝΗΛΙΟΣ ΓΡΑΨΑΣ ΕΚΜΕΤΆΛΕΥΣΗ GREEN DYNAMICS ΕΠΕ ΕΚΔΟΤΙΚΕΣ ΕΜΠΟΡΙΚΕΣ ΚΑΙ ΜΕΤΑΦΟΡΙΚΕΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ Λ. ΑΦΙΔΝΑΙΟΥ 1 190 14 ΑΦΙΔΝΕΣ τηλ: 211 7700319

info@businessreview.gr

Το μέλλον ανήκει στο messaging services

Στην Ελλάδα υπάρχουν 17 εταιρείες κεφαλαίων επιχειρηματικών συμμετοχών που διαχειρίζονταν το 2008 περίπου 900 εκατομμύρια 54

Το SMS είναι ο πλέον καθολικόςκαι διακριτικός τρόπος επικοινωνίας καθώς αυξάνεται με ταχύτητα 30% το χρόνο, σύμφωνα με τον Nίκο Κοσκινά, Γενικό Διευθυντής της Locotel ΑΕ 50

ΤΡΑΠΕΖΕΣ Δεν δανείζουν και δεν δανείζονται πια ούτε οι ευρωπαϊκές τράπεζες

«Το κράτος πρέπει να αναδιοργανώσει άμεσα την τεχνολογική υποδομή»

Υπό το βάρος ομολογιακού χρέους ύψους 500 δισ. ευρώ. Ανύπαρκτες οι τραπεζικές χρηματοδοτήσεις για υποψήφιους επενδυτές των ελληνικών αποκρατικοποιήσεων 14

ΣΎΜΒΟΥΛΟΙ ΕΚΔΟΣΗΣ ΗΛΊΑΣ Γ. ΜΠΈΛΛΟΣ ΚΟΡΝΗΛΙΟΣ Π. ΓΡΑΨΑΣ

Το μεγαλύτερο όφελος από τις νέες εφαρμογές της πληροφορικής εντοπίζεται στο δημόσιο σύμφωνα με τον Joseph Reger CTΟ της Fujitsu Technology Solutions 52

4 I BUSINESS REVIEW I ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2012

Οι απόψεις, οι θέσεις, οι αναλύσεις, τα στοιχεία και τα μεγέθη που παρουσίαζονται στo BUSINESS REVIEW δεν αντικατοπτρίζουν απαραίτητα αυτές της ιδιοκτησίας ή της διεύθυνσης σύνταξης. Παρατίθενται όμως σε κάθε περίπτωση με σκοπό την επίτευξη της όσο δυνατόν περισσότερης και καλύτερης ενημέρωσης και την προαγωγή της πολυφωνίας.

θέση Του Μένιου Τασσιόπουλου

Η απληστία για την ηγεμονία της Ε.Ε.

ταν στα μέσα της δεκαετίας του1980,στακυρίαρχαδιεθνή think tank και στα τμήματα στρατηγικού σχεδιασμού των τραπεζών της Γουόλ , συζητείτο το μέλλον , ένα ζήτημα κυριαρχούσε και επηρέαζε την εικόνα της προοπτικής του κόσμου. Τι θα γίνει όταν το τείχος του Βερολίνου πέσει και οδηγηθούμε στην Ένωση των Γερμανιών; Θα έχουμε και πάλι μέσα σε 20 χρόνια έναν επόμενο παγκόσμιο πόλεμο ή μήπως μια ισχυρή, οικονομική και δημοσιονομική ένωση στην Ευρώπη; Το γεγονός συνέβη το 1989, εν μέσω πανηγυρισμών σε όλη τη Δύση. Ακολούθησε την πτώση του τείχους του Βερολίνου , η κατάρρευσητουσοβιετικού,περιφερειακού απομονωτισμού και μια έκρηξη αισιοδοξίας από πλευράς των εθνομηδενιστών , νεοφιλελευθέρων , που κυριάρχησαν με τον οικονομισμό τους. Προέβαλαν δόγματα για την παγκοσμιότητα των αγορών και την δυνατότητα μέσα από τις αγορές να υπάρξει ένας αέναος κύκλος ανάπτυξης και εξισορρόπησης με τις διεθνείς κρίσεις της διόρθωσης , χωρίς πόλεμο. Ισχυρίσθηκαν ουσιαστικά ότι πολέμους κάνουν τα κράτη και τα έθνη, οι στρατοί και οι στρατηγοί.

συνόρων, ανέλαβε να δομήσει το μέλλον , με επιθετικότητα , πέραν των αγκυλώσεων του Γαλλικού Γκωλισμού και των εθνικών απαιτήσεων του κοινωνικού κράτους, που εγκλώβιζαν κατά τη γνώμη τους την γρήγορη ανάπτυξη,επέκταση, διόγκωση τουκύκλουτου χρήματος. Σε μια παγκοσμιοποιημένη λογική η μεταψυχροπολεμικήΕυρώπη των νικητών, αντιμετώπισε την ηττημένη Γερμανία του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου , ως επίσης νικητή , σε απολύτως ανάστροφη λογική από τη Συνθήκη των Βερσαλιών, του τέλους του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, που οδήγησε στον Β’Π.Π.

Δόθηκε στη Βόννη η ευχέρεια όχι μόνον να μεταφερθεί και να ξαναχτίσει το Βερολίνο, διαγράφοντας το σύνολο των χρεών της από το παρελθόν , προς όλους, αλλά να οργανωθεί μια νέα ευρωπαϊκή συμφωνία σε ένα κοινό νόΑν λοιπόν στείλουμε τους μισμα, το ευρώ, που σε τίΗ Δύση είναι στρατούς στους στρατώνες ποτα δεν ήταν διαφορετικό εμφανές ότι τους και τα εθνικά κράτη από το μάρκο ή πιο σωστά το 25 χρόνια μετά την Ραιχμάρκ, το κοινό νόμισμα στο «τέλος της Ιστορίας»και στην θέση τους φέρουμε πτώση του τείχους που είχε την φιλοδοξία να τους τραπεζίτες και τους διεπιβάλει στην Ευρώπη , το Γ’ του Βερολίνου, αχειριστές κεφαλαίων, σε Ράιχ, με λανθασμένη μεθοδοένα πλαίσιο παγκοσμιοποιλογία. Ουσιαστικά η Ευρώπη έχει δισεπίλυτο ημένης οικονομίας , τότε οι μέσα από τη συμφωνία του πρόβλημα αυτορρυθμιζόμενες αγορές Μάαστριχτ , δρομολογήθηκε θα δίνουν μια συνεχή λύση ως ο έτερος πόλος της Δύσης, απληστίας… εξέλιξης, χωρίς ανατροπές. ένθεν του Ατλαντικού, οργαΕίναι η μετέπειτα εποχή των νώθηκε ως μια νομισματική Ρήγκαν και Θάτσερ στην Δύση, το τέλος Ένωση, που θα μπορούσε να κυριαρχήσει του Ψυχρού Πολέμου, η γιγάντωση του έναντι της Ρωσίας, που είχε χάσει τον «ζωΠαγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου, του τικό χώρο» της, αλλά να λειτουργήσει και νέου ΟΗΕ, των μονεταριστών και των φιλε- ως ανάχωμα της Κίνας που έβγαινε από τον λευθέρων του μοντέρνου οικονομισμού. Μαοϊκό απομονωτισμό της, αλλάζοντας Στην Ευρώπη η «γκρίζα» Σοσιαλδημο- τα δεδομένα της παγκόσμιας οικονομίας. κρατία της θεσμικής συσσωμάτωσης και Από την άλλη πλευρά του Ατλαντικού της άρσης των περιορισμών μεταξύ των η ατμομηχανή του καπιταλισμού μπήκε

στον αστερισμό των αγορών, μέσα από την επικράτηση του Μπίλ Κλίντον και της σχολής σκέψης που επιζητούσε την ελευθερία στη διακίνηση κεφαλαίων, επενδύσεων και εταιρειών, χωρίς τους περιορισμούς των συνόρων και τις αγκυλώσεις του προστατευτισμού και των δασμών. Από το 1996 μάλιστα η Αμερική κηρύσσει και την απελευθέρωση του πλούτου, από την βιομηχανική παραγωγή. Θεσπίζει το μοχλευμένο, χρηματιστηριακό κεφάλαιο, που παράγεται πολύ πιο εύκολα μέσα από τον ίδιο τον εαυτό του. Με option, «στοιχήματα», παράγωγα. Ο καπιταλισμός «καζίνο», όπως ονομάσθηκε στη συνέχεια, άρχισε να οδηγεί την κούρσα της παγκόσμιας «φούσκας», που μέσα από διαδοχικές κρίσεις ειδικά από το 2000 και μετά, έφθασε το 2008, στην αναγκαστική ακύρωση του δόγματος των αυτορρυθμιζόμενων αγορών. Δεν είχε υπολογισθεί η απληστία , δικαιολογήθηκε ο κεντρικός τραπεζίτης του νέου παγκόσμιου καπιταλισμού, Άλαν Γκρίνσπαν , μιλώντας στο Κογκρέσο, μετά την κατάρρευση του Lehman Brothers. ΟμοίωςστηνάλληπλευράτουΑτλαντικού, οι ατέλειες της Νομισματικής Ένωσης στην Ευρώπη απειλούν νακαταστήσουν «φούσκα» το ευρώ, μέσα από την κρίση συνοχής στην ευρωζώνη , με τα δημόσια χρέη και ελλείμματα να κυριαρχούν και τα αυτοκρατορικά σύνδρομα της Γερμανίας, να επιβεβαιώνουν το παρελθόν. Η απληστία για την ηγεμονία της Ευρώπης , επίσης παρούσα. Υπάρχει ένα ζήτημα . Ποιος θα πληρώσει το κόστος της «φούσκας» ; Το μοχλευμένο κεφάλαιο που χρεώθηκαν τα κράτη και απειλεί τις τράπεζες του κόσμου; Η Δύση είναι εμφανές 25 χρόνια μετά την πτώση του τείχους του Βερολίνου, έχει δισεπίλυτο πρόβλημα απληστίας… ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2012 I BUSINESS REVIEW I 5

τράπεζες

Mεγάλα ξένα κεφάλαια φλερτάρουν την Ελλάδα

Αναζητούνται ευκαιρίες σε stories αναδιάρθρωσης και υποτιμημένες επιχειρήσεις

το επίκεντρο της προσοχής ολοένα και μεγαλύτερων ξένων επενδυτικών κεφαλαίων που τοποθετούνται σε απαξιωμένα στοιχεία ενεργητικού τραπεζών όπως δάνεια και ομόλογα οφειλετών τους αλλά και επιχειρήσεις που κλυδωνίζονται χρηματοοικονομικά περιέρχεται η Ελλάδα.

Γράφουν ήδη κέρδη

Μετάτοπρώτοκύμαεπενδυτικών κεφαλαίων που ενέγραψαν ήδη κέρδη από τις θέσεις που πήραν σε ελληνικά ομόλογα μια νέα, μεγαλύτερη τάξη επενδυτών «κοιτάει» την Ελλάδα σε αναζήτηση ευκαιριών. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί ο Αμερικανός επιχειρηματίας Wilbur L. Ross, Jr. αλλά και ο διαχειριστής κεφαλαίων αντιστάθμισης κινδύνου, Daniel Seth Loeb. Και οι δύο τις τελευταίες λίγες ημέρες με δηλώσεις τους και επαφές τροφοδοτούν το ενδιαφέρον για πιθανές επενδυτικέςευκαιρίεςστηνΕλλάδα. Η άνοδος άλλωστε του χρηματιστηρίου της Αθήνας τόσο από την αρχή του έτους όσο και από τα χαμηλά της είναι η μεγαλύτερη μεταξύ των ανεπτυγμένων αγορών φέτος και κατατάσσει έτσι αυτοδικαίως στην κορυφή της προσοχής των επενδυτών, που έχουν αυξημένη διάθεση ανάληψης ρίσκου, τη χώρα.

Ομιλία W.L.Ross

Daniel Seth Loeb

Wilbur L. Ross, Jr.

6 I BUSINESS REVIEW I ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2012

Ο 75χρνος μεγαλοεπενδυτής Wilbur L. Ross, Jr. μάλιστα είχε την ευκαιρία να συνομιλήσει με εκπροσώπουςελληνικώνεισηγμένωνκατά τη διάρκεια επενδυτικού forum το οποίο έγινε στην Νέα Υόρκη ενώ απηύθυνε και ομιλία σε εκτενές ακροατήριο στις τάξεις του οποίου βρίσκονταν και παράγοντες του Ταμείου Αξιοποίησης της Ιδιωτικής Περιουσίας του Δημοσίου . Η παρουσία τους εκεί ενέχει μεγάλη σημειολογική και ενδεχομένως πρακτική σημασία για την εξέλιξη τωνξένωνεπενδύσεωνστοαμέσως προσεχές διάστημα. Θεωρείται ο

«πατριάρχης» των επενδυτικών κεφαλαίων που ασχολούνται με distressed επενδυτικές κινήσεις. Ο Ross, Jr. θεωρείται «μάγος» των «restructuring plays», των επιχειρηματικών ανακάμψεων δηλαδή, και ειδικά στις τηλεπικοινωνίες, τον τουρισμό, τα ακίνητα, την χαλυβουργία, την κλωστοϋφαντουργία αλλά και των ξένων επενδύσεων χαρτοφυλακίου ενώ οι κινήσεις του βρίσκονται στο επίκεντρο της προσοχής των fund manager της Wall.

Οι ιδιωτικοποιήσεις

Οι ιδιωτικοποιήσεις μεγάλων ελληνικών ΔΕΚΟ και άλλων κρατικού ενδιαφέροντος επιχειρήσεων εκτιμάται ότι εμπίπτουν στα ενδιαφέροντα του. Το ίδιο ισχύει και τον εβραϊκής καταγωγής Αμερικανό διαχειριστή κεφαλαίων αντιστάθμισης κινδύνου, Daniel Seth Loeb. Ο Loeb κατά δηλώσεις του ιδίου έχει προβεί σε συστηματικό χτίσιμο σημαντικών θέσεων στα ελληνικά ομόλογα αλλά και στο χρηματιστήριο, γεγονός που προϊδεάζει σημαντικές παρεμβάσεις στο management των εταιρειών όπου θα αποκτήσει μεγάλα ποσοστά,

κατά πάγια τακτική του. «Ο Loeb παίζει το στοίχημα της παραμονήςτηςχώραςστηνευρωζώνη και οι κινήσεις του προσελκύουν και άλλους διαχειριστές» επισημαίνει Έλληνας χρηματιστής που είναι σε θεση να γνωρίζει κινήσεις ξένων κεφαλαίων. Άλλες πηγές πιθανολογούν πως χτίζει θέσεις σε υπο αποκρατικοποίηση Εγχώριοι όμιλοι εισηγμένες με στόχο βρίσκονται σε την διεκδίκηση ρυθσυζητήσεις μιστικού ρόλου στην διαδικασία αναδιάρ- με ξένους θρωσής τους ώστε επενδυτές για να δημιουργήσει να μεταβιβάσουν υπεραξίες. ακόμη και την Οι τελευταίες αυτές εξελίξεις έρχο- καταστατική νται να προστεθούν μειοψηφία στιςπληροφορίεςότι μεγάλοιεισηγμένοιεπιχειρηματικοί όμιλοι βρίσκονται σε προχωρημένες συζητήσεις με ξένους επενδυτές για να μεταβιβάσουν ακόμη και την καταστατική μειοψηφία των εταιρειών του, δηλαδή το 33% με στόχο να αποκτήσουν την απαραίτητη ρευστότητα για να ανταπεξέλθουν της κρίσης. Παράλληλα συνεχίζονται

οι τοποθετήσεις από funds όπως τα Greylock Capital Management, που έγινε ευρύτερα γνωστό από τις θέσεις του σε ελληνικά κρατικά ομόλογα (είχε στείλει κλιμάκιο στην Αθήνα για επαφές), η γαλλική επενδυτική τράπεζα Montpelier Capital, που εστιάζει την προσοχή της σε μικρομεσαίες (για τα ευρωπαϊκά δεδομένα, μεγάλες δηλαδή για τα ελληνικά) και η Owl Creek Asset Management. Επίσης τις ελληνικές εισηγμένες κοιτούν πλέον και οι Morgan Stanley, BlackRock, Fidelity, Franklin Templeton, Alpine Woods (ειδικεύεται στο real estate), Contrarian Capital Management, Fintech Advisors, GBM, Grantham Mayo Van Otterloo, MIT Investment Management, Royce & Associates και TIAA-CREF. Καταλύτηςγιατηναύξησηθέσεων των ξένων και την προσέλκυση πρόσθετων επενδυτών θεωρείται η εκταμίευση του συνόλου της δόσης των 31,5 δισ. καθώς αυτό θα σηματοδοτήσει την δέσμευση τςη Ευρώπης για την χρηματοδότηση της χώρας και θα απομακρυνθεί δραστικά το ρίσκο εξόδου από την ευρωζώνη. BR

Ανοίγει ο χορός της πώλησης των τραπεζικών επισφαλειών

ύμα τιτλοποιήσεων απαιτήσεων των ελληνικών τραπεζών και, κυρίως, απευθείας μεταβιβάσεων ομολογιακών και συμβατικών δανείων σε κλάσμα της ονομαστικής αξίας των σχετικών απαιτήσεων των τραπεζών σε ξένους επενδυτές αναμένεται να ξεκινήσει τους επόμενους μήνες και συγκεκριμένα μετά το κλείσιμο των ισολογισμών των τραπεζών για το 2012. Η διαγραφή επισφαλών δανείων που απαιτείται για να μπορέσει μια τράπεζα να πουλήσει τις απαιτήσεις της αυτές, αναμένεται να λάβει χώρα σε μεγάλη κλίμακα με το κλείσιμο της τρέχουσας χρήσης. Εφόσον έχει βελτιωθεί το κλίμα με την εκταμίευση της δόσης, πολλά είναι εκείνα τα ξένα funds, τα οποία ειδικεύονται σε distressed συναλλαγές, έχουν ήδη συζητήσει με τις τράπεζες και πιστεύεται πως θα προβούν σετοποθετήσεις.Ηλογικήέιναιαπλή:οεπενδυτήςαγοράζει την απαίτηση, συνήθως στο 10-20% της ονομαστική της αξίας με την προσδοκία ότι θα μπορεί να εισπράξει από τον

οφειλέτη υψηλότερο ποσοστό. Η τράπεζα εισπράττει από μη εξυπηρετούμενα και περιορίζει τις κεφαλαιακές της ανάγκες. Ο οφειλέτης μπορεί να πετύχει σημαντικό κούρεμα των υποχρεώσεων του και ο επενδυτής να καρπωθεί υπεραξία ή να αναλάβει τον έλεγχο της επιχείρησης ώστε με αναδιάρθρωσή της να εγγράψει υπεραξίες. Η ύπαρξη αξίας στα χαρτοφυλάκια των τραπεζών φαίνεται και από το γεγονός πως μεγάλο μέρος του δανειακού χαρτοφυλακίου (Shipping) της Emporiki μεταβιβάστηκε σύμφωνα με πληροφορίες στην Credit Agricol. Υπενθυμίζεται πως στο παρελθόν κομμάτια χαρτοφυλακίων των ελληνικών τραπεζών έχουν αγοράσει κεφάλαια όπως η βρετανική EOS Group και η Bank of America. Aν και η τελευταία φέρεται να έχει εγγράψει ζημίες από την ενέργειά της, οι ειδικοί του κλάδου διαχείρισης επισφαλών δανείων υπογραμμίζουν ότι όλα έιναι θέμα τιμής κτήσης και σωστού ελέγχου της πραγματικής θέσης των οφειλετών.

ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2012 I BUSINESS REVIEW I 7

τράπεζες

Tι ψάχνουν οι ξένοι τραπεζίτες στην Αθήνα Πληθαίνουν τις επισκέψεις οι investment bankers

κατοντάδες τραπεζικά στελέχη μεγάλων διεθνών οίκων έχουν καταλύσει την Αθήνα τους τελευταίους λίγους μήνες ενώ οι επισκέψεις τους πληθαίνουν τις τελευταίες εβδομάδες καθώς η προσπάθεια επανεκκίνησης των αποκρατικοποιήσεων,oισυγχωνεύσεις και εξαγορές στον τραπεζικό τομέα και οι αναδιαρθρώσεις επιχειρήσεων έχουν δημιουργήσει μια ευρύτατη αγορά για τις υπηρεσίες τους και πεδίον δόξης λαμπρό για τους investment bankers. Τιςπροηγούμενεςημέρεςέκανε έντονα αισθητή την παρουσία της η ελβετική Credit Suisse Securities με τον ρόλο της ως χρηματοοικονομικός σύμβουλος τόσο της Coca Cola 3E στην κίνηση της τελευταίας να εισαχθεί στην χρηματιστηριακή αγοράτουΛονδίνουκαιναμετεγκατασταθεί στην Ελβετία, όσο και της Εθνικής Τράπεζας στην πρόταση εξαγοράς της Eurobank. Η Credit Suisse είναι όμως και σύμβουλοςτουδημοσίουστηνιδιωτικοποίηση των Ελληνικών Λαχείων και συγκαταλέγεται μεταξύ των «παλαιώνσυνεργατών»τηςΑθήνας

από την εποχή των μεγάλων ιδιωτικοποιήσεων της προηγούμενης δεκαετίας. Η αμερικανική Goldman Sachs ασφαλώςκαιδίνειδυναμικόπαρών. Την περίοδο αυτή είναι, μεταξύ άλλων, και σύμβουλος της Eurobank στην συναλλαγή με την Εθνική, συνεπικουρούμενη από τις Barclays, Μεγάλα τραπεζικά Deutsche Bank. brand name Η βρετανική Barclays έχουν εμπλακεί έχει επίσης αναλάβει από πέρυσι και ρόλο του συμ- στην αναμόρφωση βούλου του δημοσίου στην του ελληνικού υπόθεση της υπογραφής επιχειρηματικού νέων συμβάσεων για την επανεκκίνησητωνμεγάλων χάρτη έργωνσεπέντεαυτοκινητόδρομους.Στηνπροσπάθεια αυτή σύμβουλος είναι και η Rothschild. Η Rothschild, που τα τελευταία έτη αυξάνει και πάλι την επιρροή της στην Ευρώπη, είναι ανάδοχος του συμβουλευτικού έργου της αποκρατικοποίησης της ΔΕΠΑ μαζί με την ελβετική UBS. Η UBS από την πλευρά διαχειρίζεται για λογαριασμό του δημοσίου και την πώληση

8 I BUSINESS REVIEW I ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2012

του 35,5% των ΕΛΠΕ. Επίσης το ελληνικό δημόσιο συμβουλεύει για τα ΕΛΠΕ και η Nomura. Η Morgan Stanley είναι σύμβουλος του δημοσίου στην αποκρατικοποίηση των λιμανιών εν γένει και ειδικότερα των ΟΛΠ και ΟΛΘ ενώ ήταν και σύμβουλος της ΕθνικήΤράπεζαςστηνπροηγούμενη απόπειρα συγχώνευσής της με την AlphaBankτονΙανουάριοτου2011. ΗLazardFrèresείναισύμβουλος της Τράπεζας Πειραιώς στην συμφωνία απορρόφησης του υγιούς τμήματος της ΑΤΕ Bank αλλά και του δημοσίου στην πώληση του 90%των ΕΛΤΑ. Στην ΕΥΑΘ το ελληνικό δημόσιο έχει προσλάβει ως σύμβουλο την HSBC για την πώληση του 74% του μετοχικού κεφαλαίου ενώ στην ΕΥΔΑΠ έχει αναθέσει το έργο στην Credit Agricole CIB. Η λίστα των συνεργασιών συνεχίζεταιμετηναμερικανικήCitigroup Global Markets Limited, η οποία έχει πάρει το έργο της ιδιωτικοποίησης των 39 περιφερειακών αεροδρομίων ενώ είναι σύμβουλος και στην εκμετάλλευση της έκταση του πρώην αεροδρομίου στο Ελληνικό. Η γαλλική BNP Paribas, που συμμετείχεστηνδιαδικασίατουPSI με κομβικό ρόλο στις διαπραγματεύσεις διά του προέδρου της, έχει τρέξει και την σύμβαση παραχώρησης του Διεθνούς Αεροδρομίου Αθηνών. Επίσης μια σειρά άλλων συμβουλευτικών οίκων όπως έιναι οι αμερικανικές BlackRock, Alvarez & Marsal και η Bain Capital έχουν εμπλακεί και συνεχίζουν να εμπλέκονται σε καθοριστικά projects της ελληνικής οικονομίας όπως είναι η αναγνώριση α και αποτίμηση των προβλημάτων των τραπεζών. Επιπλέον πολλές από τις παραπάνω επενδυτικές τράπεζες λειτουργούν ως σύμβουλοι και στην διαδικασία αναδιάρθρωσης δανείων ελληνικών επιχειρήσεων τόσο προς ελληνικά όσο και προς ξένα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα. BR

Μηδενική η έκθεση των ξένων τραπεζών στην Ελλάδα Αυξάνουν όμως τις αγορές ομολόγων της υπόλοιπης περιφέρειας

ρακτικά ανύπαρκτη έιναι πλέον η έκθεση των ευρωπαϊκών τραπεζών στο ελληνικό δημόσιο χρέος μετά από 2 και πλέον χρόνια συνεχούς αποκλιμάκωσης των θέσεών τους η οποία κορυφώθηκε με το PSI αλλά συνεχίστηκε και μετά από αυτό με την μεταφορά των νέων ελληνικών ομολόγων στα χαρτοφυλάκια μεγάλων ξένων hedge funds τα οποία ειδικεύονται σε συναλλαγές απαξιωμένων χρεογράφων. Το γεγονός αυτό αποκτά κομβική σημασία στην προσπάθεια νέας μείωσης του δανειακού βάρους της χώρας καθώς, όπως προκύπτει από τα σχετικά δεδομένα, η συντριπτική πλειοψηφεία των ομολόγων, συνολικής ονομαστικής αξίας 62 δισ. ευρώ που «γέννησε» το PSI βρίσκεται στα χέρια των ελληνικών τραπεζών, των ιδιωτών μικρο-ομολογιούχων και των ξένων hedge funds. Σύμφωναμεστοιχείατης EuropeanBankingAuthority και της Τράπεζας Διεθνών Διακανονισμών στα τέλη Ιουνίου οι ευρωπαϊκές τράπεζες συνολικά είχαν περιορίσει την έκθεσή τους στο ελληνικό χρέος μόλις στο 1,9 δισ. ευρώ, μια υποχώρηση της τάξης του 92%. Ιδιαίτερη αίσθηση προκαλεί όμως η δημοσίευση των σχετικών στοιχείων (που συνελέχθησαν στα πλαίσια της συνεχούς ενημέρωσης των βάσεων δεδομένων των εποπτικών αρχών και των περιοδικών πλέον stress tests που διενεργούνται) και τα οποία αποκαλύπτουν πως την ίδια ώρα που έκλειναν τις ελληνικές θέσεις τους οι περί τις 60 ευρωπαϊκές τράπεζες που είναι ενεργές σε αυτές τις αγορές αύξαναν την θέση τους σε Ισπανία, Ιταλία, Ιρλανδία και Πορτογαλία. Στην Ισπανία η έκθεση των ευρωπαϊκών τραπεζών αυξήθηκε από τα 157,4 δισ. ευρώ στα 171,8 δισ. Στην Ιταλία από τα 205 δισ. ευρώ στα 235 δισ. Στην Ιρλανδία από τα 16,9 δισ. ευρώ στα 17,8 δισ. και στην Πορτογαλία από τα 30,3 δισ. ευρώ στα 34,5 δισ. «Η διαφορά μεταξύ Ελλάδας και υπόλοιπης περιφέρειας είναι ότι σε εμάς η ΕΚΤ αγοράζοντας ελληνικό χρέος χρηματοδότησε πρακτικά την απόσυρση των καταθέσεων ενώ οι τράπεζες μας επλήγησαν και από την ονομαστική απομείωση του PSI, ενώ στην υπόλοιπη

περιφέρεια η μεταφορά καταθέσεων από τις τράπεζες του νότου στις τράπεζες του βορά χρηματοδότησε την αγορά κρατικών ομολόγων της περιφέρειας από τις ιδιωτικές ευρωπαϊκές τράπεζες». Με αυτόν τον καυστικό τρόπο εξηγεί στην «Κ» κορυφαίος Έλληνας τραπεζίτης το de facto αποτέλεσμα των πολιτικών που υιοθέτησε η Ευρώπη. Ο μηδενισμός, πρακτικά, της έκθεσης των ευρωπαϊκών τραπεζών στην Ελλάδα διαμορφώνει όμως και νέα δεδομένα για την επόμενη φάση της ελληνική κρίσης χρέους.Μεβάσητασενάριαπουεξετάζονταιγια την νέα αναδιάρθρωση του δανεισμού του ελΗ πλειοψηφεία ληνικούδημοσίου, δύο περιπτώσεις των ομολόγων που μπορεί να μετα- «γέννησε» το PSI βάλλουνσημαντικά βρίσκεται στα χέρια τηναποτίμησήτους σταχαρτοφυλάκια των ελληνικών των τραπεζών και τραπεζών, μικροτων ομολογιούχων. Στην πρώτη ομολογιούχων και περίπτωση, ενδε- ξένων hedge funds χόμενη απόφαση νέου κουρέματος (όπως συζητείται από την γερμανική πλευρά) θα μπορούσε να έχει ιδιαίτερα αρνητικές επιπτώσεις στην καθαρή θεση των τραπεζών εάν το κούρεμα είναι μεγάλο. Υπογραμμίζεται πως κάτι τέτοιο θα πρέπει να γίνει με τη συναίνεση των ομολογιούχων, κυρίως δηλαδή των ελληνικών (υπο κρατικό έλεγχο πλέον) τραπεζών και των hedge funds αφού αυτά έχουν εκδοθεί υπο το αγγλικό δίκαιο και δεν κουρεύονται με ελληνική νομοθετική πράξη. Εάν υπερέβαινε δηλαδή το 75%, ποσοστό που έιναι ήδη προεξοφλημένο στα βιβλία των τραπεζών όπου έχουν αποτιμηθεί στο 24% περίπου της αξίας τους. Και εδώ ακριβώς παίζεται και το στοίχημα των hedge funds τα οποία πέραν των βραχυπρόθεσμων κερδών ποντάρουν σε επαναγορά ή αποπληρωμή τους σε υψηλότερα των τρεχόντων επίπεδα. Στα πρόσφατα υψηλά είχε αγγίξει τα 25. Ιδιαίτερα ενεργά σε αυτόν τον τελευταίο γύρο είναι σύμφωνα με treasurers του Λονδίνου τα, γνώριμα πια, Adelante Asset Management και συγκεκριμένα το Adelante Emerging Market Debt Fund, η Third Point και η ECM Asset Management.BR ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2012 I BUSINESS REVIEW I 9

τράπεζες

Σε εξέλιξη νέος γύρος απομόχλευσης των τραπεζών

Μπαράζ επαφών για την πώληση περιουσιακών στοιχείων ενώ στην Ευρώπη εκποιούνται στοιχεία ενεργητικού 3 τρισ. ευρώ

έο γύρο ανεπίσημων διερευνητικών επαφών και συζητήσεων έχουν ξεκινήσει ελληνικές τράπεζες στα πλαίσια της προσπάθειας εξασφάλισηςδυσεύρετηςρευστότητας και περιορισμού των αναγκών για εποπτικά κεφάλαια. Ήδησημαντικέςπωλήσειςέχουν υλοποιηθεί άλλες έχουν δρομολογηθεί και πολλές στοιχειοθετούνται αλλάταπεριθώριαστενεύουνκαθώς οι υποψήφιοι αγοραστές αν και πολλοί δεν επιθυμούν να καταβάλλουν παρά κλάσμα μόνο της αξίας των περιουσιακών στοιχείων των τραπεζών. Πρόκειται για την μεγαλύτερηπροσπάθειααπομόχλευσης στην ελληνική Ιστορία σημειώνουν Έλληνες τραπεζίτες.

Πανευρωπαϊκά

Η προσπάθεια των ελληνικών τραπεζών μπορεί να περιλάβει από ξένα δίκτυα και θυγατρικές έως ασφαλιστικές, ομολογιακά δάνεια, ακίνητα, τουριστικές επιχειρήσεις και οτιδήποτε δεν είναι αμιγώς τραπεζικό. Σημειώνεται όμωςσεμιασυγκυρίαπουανάλογες πωλήσεις έχουν δρομολογήσει και οι ευρωπαίοι ομολόγοί τους. Το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο υπολογίζει ότι οι ευρωπαϊκές τράπεζες θα επιχειρήσουν έως τα τέλη του 2013 να πουλήσουν στοιχεία

ενεργητικού τους αξίας έως και 3,5 τρισεκατομμύρια ευρώ για να καλύψουντιςανάγκεςρευστότητας και εποπτικών κεφαλαίων . Αυτό προκύπτει από το Global Financial Stability Report ενώ η International Finance Review, τραπεζική συμβουλευτική εταιρεία ανεβάζει το συνολικό πόσο που απαιτείται να συγκεντρωθεί μέσω αυτής της διαδικασίας στα 5 τρις. ευρώ έως και το 2014. Ποσό που αντιστοιχεί στο 20% περίπου του ευρωπαϊκού ΑΕΠ. Πρόκειται για δραστική συρρίκνωση η οποία έρχεται αναγκαστικά λόγω της σημαντικής μείωσης της διαθέσιμης χρηματοδότησης από τις αγορές. Υπό αυτούς τους όρους όμως οι συζητήσεις με τους επενδυτές στις τάξεις των οποίων περιλαμβάνονται από private equity firms και hedge funds έως ξένες τράπεζες και ασφαλιστικές εταιρείες – στις περισσότερες περιπτώσεις δεν καρποφορούν καθώς οι δυνητικοί αντισυμβαλλόμενοι , επιδιώκουν discounts μεγαλύτερα του 70% με εξαίρεσηκάποιακαθαρόαιμαassets όπωςξένεςκερδοφόρεςτραπεζικές μονάδες ή ξενοδοχειακές επιχειρήσεις με ισχυρά θεμελιώδη. Ακόμα όμως και σε αυτές τις περιπτώσεις οι αγοραστές σε αντίθεση με του πωλητές δεν βιάζονται. Για να γίνει αντιληπτό το εύρος του προβλήματος ρευστότητας των

10 I BUSINESS REVIEW I ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2012

τραπεζών αξίζει να σημειωθεί πως με βάση στοιχεία της Deutsche Bank AG ο δανεισμός προς τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις της ευρωζώνης οι οποίες παράγουν το 70% του ευρωπαϊκού ΑΕΠ είδαν τις πιστώσεις από τις τράπεζες να συρρικνώνονται κατά 0,8% τον Σεπτέμβριο.

Συναντήσεις

Σεαυτότοπεριβάλλονοιεπισκέψεις στην Αθήνα ξένων Investment bankers και εκπροσώπων επενδυτικών κεφαλαίων και τα ραντεβού που πραγματοποιούν είναι συνεχή και περιλαμβάνουν και συναντήσεις με το management του Ταμείου Αξιοποίησης της Ιδιωτικής Περιουσίας του Δημοσίου. Εδώ και λίγες ημέρες ξεχωρίζουν οι συζητήσεις με γαλλικούς οίκους που όπως και oι μεγάλοι οίκοι από άλλες χώρες διαμεσολαβούν στο όλο εγχείρημα αποκομίζοντας ση-

Πωλήσεις

δικτύων

Τι έχει ήδη «φύγει»

μαντικές προμήθειες. Συναντήσεις στην Ελλάδα μεταξύ των οποίων και με το ΤΑΙΠΕΔ είχε οHead of Finance DivisionτηςCréditFoncierdeFrance, Jerome Garnache.

Παρουσιάσεις

Στην Αθήνα βρεθήκαν άλλωστε και στελέχη των Credit Agricole S.A και Société Générale στα πλαίσια ευρύτερηςπαρουσίασηςπροϊόντων και υπηρεσιών σε Έλληνες θεσμικούς. Όσοι παρακολουθούν την κινητικότητα αυτή υπογραμμίζουν πως η ταυτόχρονη πώληση περιουσιακών στοιχείων το δημοσίου, των τραπεζών και των ευρωπαϊκών χρηματοπιστωτικώνιδρυμάτωνδημιουργεί αυτονόητα υπερπροσφορά. Οι υποψήφιοι επενδυτές ανά τον πλανήτη «κατέχουν τεράστια ρευστότητα και θέλουν να αγοράσουν σε πολύ χαμηλές τιμές», αναφέρει τραπεζίτης της Barclays Capital. «Γίνονται πολλές συζητήσεις ανά

την Ευρώπη αλλά εξακολουθεί να υπάρχει χάσμα στο θέμα της τιμής». Παράλληλα με τις τράπεζες και το δημόσιο προωθούνται προς πώληση και οι υπό εκκαθάριση κακές τράπεζες. Στην Ευρώπη πολλές τράπεζες, όπως οι Οι δυνητικοί Commerzbank,WestLB, αγοραστές RBS ή ακόμα και το ιρ- επιδιώκουν να λανδικό και ισπανικό πετύχουν τιμές δημόσιο δημιούργησαν «κακέςτράπεζες»μετην με discounts ευθύνη να πουλήσουν μεγαλύτερα τέτοια περιουσιακά ακόμα και του στοιχεία. Η διαδικασία 70% ακόμα συνεχίζεται.... «Ότι μπορεί να πουληθεί, θα πουληθεί. Ότι μπορεί να φέρει ρευστότητα θα πουληθεί. Όλα τα άλλα είναι απλώς θέμα τιμολόγησης» αναφέρειμε κυνικότρόποκορυφαίο τραπεζικό τράπεζας που τελεί υπό συγχώνευση.BR

ολλές συναλλαγές έχουν ήδη γίνει, άλλες έχουν ματαιωθεί και πολύ περισσότερες επίκεινται. Οι μονάδες εξωτερικού θεωρούνται πολύ καλύτερα στοιχεία πού δεν έχουν το country risk της Ελλάδας. Η Eurobank έδωσε πρόσφατα την Polbank στην Πολωνία στην Raiffeisen Bank και έχει δεχτεί προσφορά από την Burgan Bank τουΚουβέιτγιατηντουρκικήθυγατρική της EurobankTekfen ύψους $355 εκατ. ΣτηEurobankPropertiesμπήκεήδη νέος μέτοχος η Fairfax που πήρε το 14,8% της Lamda καθιστώντας ευκολότερηενδεχομένηπώληση, αναφέρουν τραπεζικοί κύκλοι. Η Εθνική έχει ήδη δρομολογήσει τηναπόκοινούμετοΤΑΙΠΕΔπώληση του Αστέρα Βουλιαγμένης ενώ εκκρεμείπάντοτε,τουλάχιστονως προοπτικήκαιηδιάθεσηποσοστού της Finansbank στην Τουρκία με δεδομένη την κεφαλαιοποίηση της στα 3,7 δισ.. Η Alpha Bank εκτιμάται ότι θα μπορούσε να έχει έσοδα άνω των 200 εκατ. από ένα εκ των πλέων αξιόλογωνακίνητωνστηνΑθήνα, το Hilton. Η Πειραιώς ολοκλήρωσε την πώλησητου98,5%στηναμερικανική Marathon Banking Corporation στην Investors Bancorp Inc. ενώ έως το καλοκαίρι αναζητούσε αγοραστή για την Piraeus Bank Egypt πριν ανακοινώσει ότι θα μείνει.

ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2012 I BUSINESS REVIEW I 11

συνέντευξη

managing director της γαλλικής Global Equities Compagnie Financière

«Greece is the place to be»!

Κλειδί όμως είναι η σωστή, επιλογή αξιολόγηση και τιμολόγηση του ρίσκου, απαντά ο Jerome Garnach στο αν υπάρχουν επενδυτικές ευκαιρίες στην Ελλάδα

12 I BUSINESS REVIEW I ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2012

Ελλάδα είναι το μέρος που πρέπει να βρίσκονται οι επενδυτές αυτή την χρονική στιγμή αρκεί να υπάρχεισωστή,επιλογή,αξιολόγηση και τιμολόγηση του ρίσκου. Με αυτόν τον τρόπο απαντά στο ερώτημα του κατά πόσον υπάρχουνεπενδυτικέςευκαιρίεςαυτήτη στιγμή στην Ελλάδα, ένας από τους έμπειρουςευρωπαίουςinvestment bankers. Ο managing director της γαλλικής επενδυτικής τράπεζας Global Equities Compagnie Financière, Jerome Garnache βρέθηκε για μια μέρα στην Αθήνα στα πλαίσια των επαφών που πραγματοποιούνται αυτή την περίοδο μεταξύ ξένων επενδυτώνκαιελληνικώντραπεζών με στόχο τον σταδιακό απογαλακτισμό των χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων της χώρας από τις χρηματοδοτήσεις της ΕΚΤ, του ΕLA και του δημοσίου. Μίλησε στο business review και αποκάλυψεπωςυπάρχουνστοιχεία ενεργητικούτωντραπεζώνταοποία θαμπορούσανυποσυγκεκριμένους όρους και προϋποθέσεις να αποτελέσουν αντικείμενο τιτλοποίησης και στη συνέχεια εξαγοράς από ξένους θεσμικούς επενδυτές και hedge funds. Πρόκειται ουσιαστικά για ένα κομμάτι του distressed asset disinvesting που λαμβάνει χώρα παγκοσμίως. Μπορούν οι ελληνικές τράπεζες να αποκτήσουν πρόσβαση σε ιδιωτική χρηματοδότηση; Οι ελληνικές τράπεζες διαθέτουν περιουσιακά στοιχεία τα οποία μπορούν εφόσον το ρίσκο πουεμπεριέχουναποτιμηθείσωστά, κάτι στο οποίο ειδικευόμαστε στην GlobalEquities,νατατιτλοποιήσουν και να τα διαθέσουν σε ξένο επενδυτικό κοινό. Η ορθή αξιολόγηση του ρίσκου είναι δυνατή σε όλες τις περιπτώσεις αλλά χρειάζεται τεχνογνωσία, πληροφόρηση και ενδελεχή ανάλυση.

Τι ψάχνουν οι επενδυτές που ενδιαφέρονται για τέτοιες τοποθετήσεις; Υπάρχει ένας μεγάλος αριθμός ξένων επενδυτών με τους οποίους είμαστε σε επαφή οι οποίοι αναζητούν υψηλές αποδόσεις από υψηλότερου ρίσκου επενδύσεις καθώς το τρέχων επιτοκιακό περιβάλλον έχει συρρικνώσει τις διαθέσιμες πηγές δημιουργίας εύρωστων υπεραξιών Και ποιοι είναι ακριβώς αυτοί οι επενδυτές; Περιλαμβάνουν μεγάλους ξένους θεσμικούς όπως αμοιβαία κεφάλαια και ασφαλιστικά ταμεία αλλά και hedge funds και family offices. Γεωγραφικάμπορεί να προέρχονται τόσο από την Ευρώπη όσο και από την Wall Street από όπου υπάρχει πλέον αυξημένο επενδυτικό ενδιαφέρον που μετουσιώνεται σε συναλλαγές. Μπορεί κανείς να πει πια πως αμερικανικά κεφάλαια στέφονται και πάλι προς την Ευρώπη. Και γιατί να επιλέξουν Ελλάδα και όχι κάποια άλλη χώρα; Κατ. αρχήν οι επενδυτές αυτοί δεν κοιτούν μόνο την Ελλάδα αλλά το σύνολο της περιφέρειας της ευρωζώνης και όχι μόνον. Δεύτερον όλα είναι θέμα τιμολόγησης. Εάν το ρίσκο έχει προεξοφληθεί σωστά τότε οι δυνατότητες είναι μεγαλες. Υπάρχειαγοραστήςστην κατάλληλη τιμή για όλα. Αλλά, για κάποιους, θα

Global

Equities Compagnie Financière

πρέπει η τιμή να προεξοφλεί και το ρίσκοενός«ελληνικούατυχήματος» τουλάχιστον μέχρι τώρα. Επικρατούν ακόμα ανησυχίες για έξοδο από το ευρώ; Σε όλο και λιγότερο βαθμό αλλά, ναι υπάρχουν ακόμα. Πολλοί εκ των θεσμικών με τους οποίους εμείς μιλάμε πάντως φέρονται να έχουν πεισθεί ότι δεν υπάρχει τέτοιο ενδεχόμενο. Πως θα μπορούσε να αρθεί ακόμα περισσότερο αυτή η ανασφάλεια; Θα βοηθούσε η καταβολή της επόμενηςδόσηςκαι μια συμφωνία για την διαχείριση της βιωσιμότητας του δημοσίου χρέους. Όπως και η πολιτική σταθερότητα Τι είδους περιουσιακά στοιχεία έχουν οι τράπεAγοραστής στην ζες που θα μπορούσαν να κατάλληλη τιμή τιτλοποιηθούν; Μπορώ απλώς να σας υπάρχει για όλα. πω πως ότι οτιδήποτε Για κάποιους, μπορεί να παράξει μελλοντικές ταμειακές ροές θα πρέπει η τιμή που να εγγυώνται ότι θα να προεξοφλεί εξυπηρετηθεί το συνδε- και το ρίσκο δεμένο χρέος, μπορεί να ενός «ελληνικού χρησιμοποιηθεί. ατυχήματος» Το σκέφτονται οι ελληνικές τράπεζες και γιατί; Πόσο σύντομα θα μπορούσαν να βγουν στην αγορά αυτή; Οιελληνικέςτράπεζεςτοσκέφτο-

νταιπερισσότεροαπόοποιονδήποτε άλλο σε οποιοδήποτε μέρος του κόσμου.Μπορούνμεαυτόντοντρόπο ναεξασφαλίσουνχρηματοδοτήσεις διάρκειας από 2 έως 5 χρόνια με ένα spread επί του euribor ανάλογο με την ποιότητα και το ρίσκο που εμπεριέχουν τα στοιχεία που θα συνδεθούν ως εξασφαλίσεις και ανάλογα με την τιμή στην οποία αυτά θα αποτιμηθούν Χρονικά θα μπορούσαν θεωρητικά να βγουν ακόμα και στο πρώτο τρίμηνο του 2013. Άλλωστε το έχουν ξανακάνει υποάλλεςσυνθήκες.Οιτιτλοποιήσεις δεν είναι κάτι καινούργιο. Η καινοτομία εντοπίζεται στην αξιολόγηση καιδιαχείρισητουρίσκουπουπλέον συνοδεύει τη χώρα. Τι ρόλομπορείναδιαδραματίσει στηνδιαδικασίααυτήτοrealestate; Τα ξενοδοχεία για παράδειγμα ; Μπορεί να έχει πρωταγωνιστικό ρόλο εφόσον παράγει σταθερές και προβλέψιμες ταμειακές ροές. Να λειτουργεί δηλαδή και να τελεί υπό διαχείριση. ΚύριεGarnacheγιατίπιστεύεται ότι έφυγαν οι γαλλικές τράπεζες από την ελληνική αγορά; Δεν μπορώ να γνωρίζω το σκεπτικό του κάθε μετόχου. Μπορώ όμως να σας πω ότι αν πριν 10 χρόνια την μεγάλη επιρροή στα διοικητικά συμβούλια την είχαν οι διευθύνσεις ανάπτυξης δραστηριοτήτων τώρα την έχουν αυτές του risk management. ΗΕλλάδαπάντωςαυτήτηνστιγμή είναι σίγουρα το μέρος που θα πρέπει να βρίσκεται κάθε υποψήφιος επενδυτής ( σ.σ. “Greece is the pace to be”). BR

Το γαλλικό χρηματοπιστωτικό ίδρυμα, Global Equities Compagnie Financière είναι εισηγμένο στο Euronext, έχει δραστηριότητες σε ολόκληρο τον κόσμο και ειδικά στην Ευρώπη και την Αθήνα όπου έχει απορροφήσει την Eurocorp. Εποπτεύεται από την Banque de France και διαχειρίζεται κεφαλαία της τάξης του ενός δισεκατομμυρίου ευρώ (assets under management, advisory & custody). Διαθέτει μονάδες Asset Management & Advisory για θεσμικούς και ιδιώτες επενδυτές, Brokerage και Corporate Finance. ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2012 I BUSINESS REVIEW I 13

τράπεζες

λληνικέςκαιευρωπαϊκές τράπεζες και επιχειρήσειςβιώνουναμφότερες μιαπρωτοφανήσεδιάρκεια και μέγεθος πιστωτική συρρίκνωση η οποία απειλεί να μεγεθύνει την ύφεση και προκαλεί ήδη σε εκατομμύρια επιχειρήσεις και φορολογουμένους ασφυξία. Την ίδια ώρα όσες επιχειρήσεις έχουν δυνατότητα να αντλήσουν κεφάλαια από τις κεφαλαιαγορές συσσωρεύουν τη ρευστότητα αυτή χωρίς να την επενδύουν. Αμησυχίες Με τις ανησυχίες των τραπεζών νακλιμακώνονταιοιδιοικήσειςτους ανά την ευρωζώνη έχουν παγώσει ουσιαστικά τις χορηγήσεις και προβαίνουν, όσες μπορούν στην αποπληρωμή των χρεών τους, στην πλειοψηφεία του ομολογιακό. Οι αποπληρωμέςτραπεζικώνομολόγων υπερκαλύπτουν τις νέες εκδόσεις σεμιασαφήένδειξητουκαθοδικού σπιράλ στο οποίο έχει εισέλθει ο χρηματοπιστωτικός τομέας της Ευρώπης. Η εξέλιξη είναι ασφαλώς ιδιαίτερα ανησυχητική για την Ελλάδα αφού επιδεινώνει το διεθνές περιβάλλον αυξάνοντας τις πιέσεις προς τους εταίρους μας από τις εσωτερικές τους οικονομίες και αποστερεί κεφάλαια που θα μπορούσαν να χρηματοδοτήσουν τους υποψήφιους αγοραστές των υπο αποκρατικοποίηση ελληνικών επιχειρήσεων και περιουσιακών στοιχείων εν γένει. Αποκαλύπτει δε την αδυναμία της ευρωπαϊκής οικονομίας να λειτουργήσει ως κινητήριοςμοχλόςγιατηνανάκαμψη στο εσωτερικό.

Δεν δανείζουν και δεν δανείζονται πια ούτε οι ευρωπαϊκές τράπεζες Υπό το βάρος ομολογιακού χρέους ύψους 500 δισ. ευρώ. Ανύπαρκτες οι τραπεζικές χρηματοδοτήσεις για υποψήφιους επενδυτές των ελληνικών αποκρατικοποιήσεων

Ρευστότητα «Λίγες έιναι εκείνες οι επιχειρήσεις που διαθέτουν ταμειακή ρευστότητα τέτοια που να τους επιτρέπει να καταβάλλουν αυτά που στοχεύει η τρόικα και η Αθήνα να συγκεντρωθούν από την αξιοποίηση της περιουσίας του δημοσίου και αυτές όχι μόνο 14 I BUSINESS REVIEW I ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2012

δεν εμφανίζονται διατεθειμένες να προβούν σε τέτοιες κινήσεις αλλά συχνά αναβάλλουν ακόμα και ήδη ειλημμένες επενδυτικές αποφάσεις», αναφέρει investment banker της Deutsche Bank στην «Κ». Οι ευρωπαϊκές τράπεζες μέχρι στιγμής φέτος έχουν εκδώσει ομολογιακά δάνεια ύψους 335 δισ. ευρώ, ενώ πέρυσι για ολόκληρο το έτος δανείστηκαν με αυτόν τον τρόπο 443 δισ., το 2010 άντλησαν 503 δισ. και το 2009 περισσότερα από 670 δισ.

να δανείσουν όσο και στην επιδείνωση των θεμελιωδών μεγεθών των επιχειρήσεων. Την ίδια ώρα στην Ελλάδα ο ετήσιος ρυθμός μεταβολής της συνολικής χρηματοδότησης του εγχώριου ιδιωτικού τομέα το Σεπτέμβριο διαμορφώθηκε σύμφωνα με τα στοιχεία της Τράπεζας της Ελλάδος σε -4,5% μετά και το -4,8% που ήταν τον Αύγουστο. Η καθαρή ροή δηλαδή της συνολικής χρηματοδότησηςπροςτονελληνικό ιδιωτικό τομέα ήταν έτσι αρνητική κατά 468 εκατ. ευρώ. Οι ευρωπαϊκές επιχειρήσεις Ο δανεισμός Ο συνολικός δανεισμός των όμως, που έχουν υγιή πιστοληπτική ευρωπαϊκών τραπεζών από τις αξιολόγηση και διαθέτουν ακόμα πρόσβαση στις κεφαλαιαγορές, ομολογιακές αγοεπωφελούνται από ρές ανέρχεται αυτή το σχετικά χαμηλό τη στιγμή σύμφωεπιτοκιακόπεριβάλνα με στοιχεία του Το τρίτο τρίμηνο λον που έχει δημιBloomberg στα του 2012 ουργήσει η μείωση 498,14 δισ. ευρώ, των επιτοκίων της οι τράπεζες 8% χαμηλότερος ΕΚΤ. Οι νέες ομοαπό τον περασμένο περιόρισαν τα λογιακές εκδόσεις Δεκέμβριο και 12% χαρτοφυλάκια επιχειρήσεων στην χαμηλότερος από χορηγήσεων Ευρώπη μέχρι στιγτα μέσα του 2011. μής το 2012 έχουν Το κόστος με το προς τις ανέλθειστα633δισ. οποίο δανείζονται επιχειρήσεις ευρώ από 652 δισ. οι τράπεζες από την κατά 45 δισ. ολόκληρο το 2011 ομολογιακή αγορά σύμφωνα με την είναιενδεικτικότου Bank of America επενδυτικού κλίματοςγιααυτές.Γιαπαράδειγμααυτές Merrill Lynch. Οι οικονομικοί διευτις ημέρες η Intesa Sanpaolo SpA, θυντές των μεγάλων επιχειρήσεων η δεύτερη μεγαλύτερη ιταλική τρά- αναχρηματοδοτούντιςυποχρεώσεις πεζα, δανείστηκε 1,71 δισ. χωρίς τους με νέα χαμηλότερου κόστους εγγυήσεις για 5 έτη έναντι 4%. Η ομόλογα αλλά οι ταμειακές διευμεγαλύτερη τράπεζα της γειτονι- κολύνσεις που επιτυγχάνουν και κής χώρας, η UniCredit SpA, στα τα πρόσθετα κεφάλαια αυτά δεν τέλη Οκτωβρίου άντλησε μέσω διοχετεύονται στην οικονομία. Δεν ομολογιακής έκδοσης 1,25 δισ. χρηματοδοτούν συγχωνεύσεις ή για 10 έτη έναντι επιτοκίου 6,95%. εξαγορές και δεν κατευθύνονται σε προσλήψεις ή σε επενδύσεις. Χωρίςεξαγορές,οργανικέςεπεν Συρρίκνωση δύσεις ήπροσλήψειςηαναπτυξιακή Σύμφωνα όμως με στοιχεία της προοπτική τηςΕυρωζώνηςφαντάζει ΕυρωπαϊκήςΚεντρικήςΤράπεζαςτο το λιγότερο, δυσοίωνη. Όπως και η τρίτο τρίμηνο του 2012 οι τράπεζες περιόρισαν τα χαρτοφυλάκια χορη- δυνατότητα του ελληνικού δημογήσεων προς τις επιχειρήσεις κατά σίου να επιτύχει ικανοποιητικές 45 δισ. Η πιστωτική συρρίκνωση αποτιμήσεις και να προσελκύσει αποδίδεται τόσο στην αδυναμία ζωηρό ενδιαφέρον για τις αποκρακαι την απροθυμία των τραπεζών τικοποιήσεις. BR

H λίστα των

ισχυρών Ποιοι διακρατούν μετρητά 577 δισ. ευρώ

ύμφωνα με τα τελευταία διαθέσιμα στοιχεία οι ευρωπαϊκές επιχειρήσεις -εξαιρουμένων των τραπεζώνπου παρακολουθεί ο πανευρωπαϊκός δείκτης Stoxx 600 Europe διακρατούν μετρητά ύψους 577 δισ. ευρώ έναντι του προ κρίσης μέσου όρου των 345 δισ. Τα υψηλότερα ταμειακά διαθέσιμα στην Ευρωζώνη έχει η γαλλική Gaz de France και ανέρχονται στα 18,3 δισ. ευρώ όταν το 2009 διακρατούσε 9 δισ. Ακολουθεί η γερμανική Volkswagen AG η οποία έχει επίσης σχεδόν διπλασιάσει τα διακρατούμενα μετρητά στα 18,1 δισ. και η ιταλική Fiat που έχει σήμερα 16,9 δισ. μετρητά από 3,7 δισ. το 2009. Στην Ελλάδα οι καταθέσεις και τα ρέποςτωνεπιχειρήσεων(εξαιρουμένου του χρηματοοικονομικού τομέα)ανέρχονταντονΣεπτέμβριο μόλις στα 17,8 δισ. από 20,1 δισ. τον Ιανουάριο. Απότηνάλληπλευρά,ταυπόλοιπα χρηματοδότησης των ελληνικών ιδιωτικών επιχειρήσεων τον ίδιο μήνα ήταν στα 103,4 δισ. από 115,75 δισ. τον Ιανουάριο. Τα δε υπόλοιπα χρηματοδότησης προς ελεύθερους επαγγελματίες, αγρότες και ατομικές επιχειρήσεις βρίσκονται στα 13,9 δισ. από 15,7 δισ. στις αρχές του 2012. Για την ιστορία, συνολικά τα υπόλοιπα των δανείων ολόκληρου του εγχώριου ιδιωτικού τομέα βρίσκονται στα 231,8 δισ. ενώ οι έλληνες ιδιώτες σε στεγαστικά και καταναλωτικά οφείλουν τα 107,5 δισ. εξ αυτών

ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2012 I BUSINESS REVIEW I 15

τράπεζες

16 I BUSINESS REVIEW I ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2012

Εξόδο κινδύνου από την Ελλάδα αναζητούν οι Κυπριακές Τράπεζες Προσπαθούν να απεμπλακούν από τις δραστηριότητές τους έπειτα και από σύσταση της Κυπριακής Κεντρικής Τράπεζας, καθώς μόνο το περίφημο «κούρεμα» των ελληνικών ομολόγων στοίχισε γύρω στα 4 δισ. ευρώ Του Νίκου Φιλιππίδη

ανακεφαλαιοποίησης θα αποφασιστεί από ένα ενδιάμεσο report που εεφιάλτηεξελίχτηκετο αναμένεται να καταθέσει η Pimco «ελληνικό όνειρο» για (έχει αναλάβει τον διαγνωστικό τιςκυπριακέςτράπεζες. έλεγχο)στιςαρχέςΔεκεμβρίου,ενώ Το «ελντοράντο» κερ- η η αρχική συμφωνία θα βοηθήσει δώντωνπρώτωνχρόνων ώστενααποκατασταθείηαξιοπιστία της επεκτασής τους στην χώρα μας του κυπριακού τραπεζικού κλάδου. διαδέχτηκανοιμεγάλεςζημιέςκαιοι Oπως αποκάλυψαν στελέχη της τεράστιες επισφάλειες στις οποίες Kεντρικής Tράπεζας και του υπουρπαρασύρθηκαν από την οικονομική γείου Oικονομικών, οι εμπορικές κρίση και την εφαρμογή του PSI. και οι συνεταιριστικές τράπεζες θα Πλέον οι κυπριακές τράπεζες ελέγχονται από την ΕΚΤ, η οποία σκέφτονταιανοιχτάνααπεμπλακούν έθεσε το βασικό δείκτη κεφαλαιαπό τις ελληνικές δραστηριότητές ακής επάρκειας core Tier 1 στο 9% τους έπειτα και από σύμέχριτοτέλοςτου2013 στασητηςΚυπριακής για τις τράπεζες, το ΚεντρικήςΤράπεζας, Οι κυπριακές οποίο θα μπορέσει καθώς μόνο το περί- τράπεζες έχουν να αυξηθεί στο 10% φημο«κούρεμα»των χορηγήσει γύρω το 2014. ελληνικώνομολόγων Οικυπριακέςτράστοίχισε γύρω στα 4 στα 22-24 δισ. πεζεςέχουνχορηγήδισ. ευρώ, ή ποσο- ευρώ δάνεια σει γύρω στα 22-24 στό γύρω στο 20% σε επιχειρήσεις δισ. ευρώ δάνεια σε του κυπριακού ΑΕΠ, επιχειρήσεις και νοιχωρίς να υπολογίζο- αλλά και κοκυριάτηςΕλλάδας νταιοιαναμενόμενες νοικοκυριά της και οι επισφάλειες επισφάλειες που θα Ελλάδας πουθακαταγράψουν καταγράψουν για σε περίπτωση είτε τα δάνεια που έχουν εξόδου της Ελλάδας χορηγήσει στην Ελλάδα λόγω της απότηζώνητουευρώ,είτεσυνέχισης οικονομικής κρίσης. μιας βαθιάς ύφεσης την επόμενη Ο λογαριασμός που έχει υπο- τριετία κινδυνεύουν να εξελιχθούν λογίσει μέχρι στιγμής η κυπριακή σε ωρολογιακή βόμβα για τη χώρα. κυβέρνηση, μόνο για την ανακεΠλέον κυβερνητικοί παράγοφαλαιοποίηση των τριών τραπεζών ντες της Κύπρου εκτιμούν πως αν της φτάνει τα 9 με 11 δις. ευρώ. οι κυπριακές τράπεζες αποχωρούΣύμφωνα με την Κεντρική Τράπεζα σαν σύντομα από την Ελλάδα, τότε της Κύπρου το ακριβές ποσό της θα περιόριζαν σε πολύ σημαντικό

βαθμό τον κίνδυνο που διατρέχει η Κυπριακή Δημοκρατία.. Δεν είναι τυχαία, άλλωστε, τα λεγόμενα σενάρια, με τις ευλογίες της Κεντρικής Τράπεζας του νησιού περί εξεταζόμενης ανταλλαγής εργασιών μεταξύ της Τράπεζας Κύπρου και της Alpha Bank, ενώ η MΙG έχει εκφράσει ενδιαφέρον για να αποκτήσει τις ελληνικές δραστηριότητες της Λαϊκής Τράπεζας Κύπρου. Στην πρώτη περίπτωση, φέρεται ότι οι δύο τράπεζες συζητούν την ανταλλαγή των δανειακών χαρτοφυλακίων τους μαζί με τα δίκτυα καταστημάτων, ενώ η συμφωνία ενδέχεται να περιλαμβάνει τη μεταβίβαση των μετοχών μεταξύ των δύο τραπεζών. Για να ολοκληρωθεί ωστόσο αυτή η προσπάθεια, θα πρέπειναεξασφαλιστείησύμφωνη γνώμη των εποπτικών αρχών, τόσο στην Ελλάδα όσο και στην Κύπρο, κάτι που για την ώρα δεν φαινεται να βρίσκει την σύμφωνη γνώμη της Τράπεζας της Ελλάδος. Παράλληλα, μια εξαγορά των λειτουργιώντηςΛαϊκήςστηνΕλλάδα απότηMIGήτονΑνδρέαΒγενόπουλο προσωπικά, θα έδινε μια λύση στα προβλήματα που αντιμετωπίζει η Λαϊκή, λόγω της τεράστιας έκθεσής της σε επισφαλή δάνεια στην ελληνική αγορά. Κάτιτέτοιο,μάλιστα,θαμπορούσε να δώσει μια τεράστια ανάσα στην τράπεζα, αφού θα αποτελούσε «ουσιαστικό άλμα προς την εξυγί-

ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2012 I BUSINESS REVIEW I 17

τράπεζες γασίες του ομίλου στην Ελλάδα. Η εξήγηση που έδωσε η Τράπεζα για την ανατροπή των δεδομένων του δευτέρου τριμήνου είναι για «να υπάρχει σταθερή συνέχεια στην εξυγίανση του ισολογισμού υπό το πρίσμα των εξελίξεων της πρώτης εξαμηνίας του 2012». Αρνητική έκπληξη επιφύλασσε γιατουςμετόχουςτηςκαιηΤράπεζα Κύπρου. Την τελευταία διετία οι επισφάλειες της Τράπεζας ήταν γύρω στα 100 εκατ. ευρώ ανά τρίμηνο. Η προ προβλέψεων κερδοφορία τους Συγκροτήματος έφθανε τα 800 εκατ. ευρώ αφήνοντας στην Τράπεζα σημαντική κερδοφορία (πλην των ομολόγων το 2011). Το δεύτεροτρίμηνοτου2012ανέτρεψε τα δεδομένα, αφού οι προβλέψεις εκτοξεύτηκαν στα 568 εκατ. ευρώ για το δεύτερο τρίμηνο του 2012, ξεπερνώντας το σύνολο των προβλέψεων του 2011. ανση», σύμφωνα με υψηλόβαθμα στελέχη της κυπριακής τράπεζας.

Μαύρο εννιάμηνο

Επηρεασμένα από τη σημαντική αύξηση των καθυστερήσεων στα δάνεια σε Ελλάδα και Κύπρο αναμένεται να είναι τα αποτελέσματα των δύο μεγαλύτερων κυπριακών τραπεζών στο 9μηνο του 2012. Η Τράπεζα Κύπρου και η Cyprus Popular Bank, ακολουθώντας τους κανονισμούς Χρηματιστηρίου Αξιών Κύπρου και της Επιτροπής Κεφαλαιαγοράς Κύπρου, προειδοποίησαν τους μετόχους τους και το επενδυτικό κοινό για τις αυξημένες προβλέψεις που θα «εγγράψουν» στα αποτελέσματα που θα ανακοινώσουν το επόμενο διάστημα. Η εξέλιξη αυτή συνδέεται με την επιδείνωση της ποιότητας του χαρτοφυλακίου δανείων των δύο τραπεζών σε Ελλάδα και Κύπρο. Από τη μία πλευρά στη χώρα μας τα δάνεια σε καθυστέρηση έχουν πλέον ξεπεράσει το 21% στο σύνολο του συστήματος, ενώ αύξηση των επισφαλειών καταγράφεται και στην κυπριακή οικονομία, η

οποία επίσης πλήττεται από την ύφεση και τον αποκλεισμό της από τις διεθνείς αγορές Υπενθυμίζεται ότι η ανακοίνωση των εξαμηνιαίων αποτελεσμάτων των δύο μεγαλύτερων κυπριακών τραπεζών αποτέλεσε την σταγόνα που ξεχείλισε το ποτήρι, φέρνοντας στην επιφάνεια τις μεγαλύτερες επισφάλειεςστηνιστορίατους.Μέσα σετρειςμόλιςμήνες,οιεπισφάλειες των δύο τραπεζών αναρριχήθηκαν από 219 εκατ. Η επιλογή της ευρώ το πρώτο τρίμηνο Ελλάδας απέβη σε 1.234 εκατ. ευρώ το δεύτερο, δημιουργώντας χρυσοφόρος για επιπλέονκεφαλαιακόκενό τις δύο μεγάλες καισημαντικέςζημιέςστις κυπριακές δύο τράπεζες. τράπεζες τα 15 ΗCyprusPopularBank ανακοίνωσε ζημιές 1,3 πρώτα χρόνια της δισ.ευρώπουπεριλαμβά- παρουσίας τους νουν 580 εκατ. ευρώ από απομείωση υπεραξίας. Οι ζημιές προήλθαν κυρίως από την αύξηση των επισφαλειών στα 766 εκατ. ευρω έναντι 119 εκατ. ευρώ που ήταν το πρώτο εξάμηνο. Η συντριπτική πλειοψηφία των προβλέψεων προήλθε από τις ερ-

18 I BUSINESS REVIEW I ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2012

Το «όνειρο»

Το 1992 ξεκίνησε το «όνειρο» για τις δύο μεγαλύτερες κυπριακές τράπεζες -Κύπρου και Λαϊκή (και λίγο αργότερα η Ελληνική), αποφασίζοντας να επεκτείνουν τις δραστηριότητές τους στην Ελλάδα. Τότε οι επικεφαλείς των δύο τραπεζώνχαρακτήριζαντηνΕλλάδα ως τον «φυσικό χώρο επέκτασης». Η αλήθεια είναι πως η επιλογή της Ελλάδαςαπέβηχρυσοφόροςγιατις δύο μεγάλες κυπριακές τράπεζες τα πρώτα 15 χρόνια της παρουσίας τους.Κατάφερανσημαντικήαύξηση μεριδίων και μεγένθυνση, σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα μέσα στη δεκαετία του 1990, εκμεταλλευόμενες τα μεγάλα spreads στα επιχειρηματικά δάνεια, αλλά και τις πλουσιοπάροχες αποδόσεις των τίτλων του ελληνικού δημοσίου. Όταν μάλιστα από το 2000 και μετά ξεκίνησε η ραγδαία ανάπτυξη της λιανικής τραπεζικής στην Ελλάδα, οι κυπριακές τράπεζες βρέθηκαν σε πλεονεκτική θέση, καθώς γνώριζαν πολύ καλύτερα το σχετικό αντικείμενο σε σχέση με τις ελληνικές.

Οι κυπριακές τράπεζες στην Ελλάδα Η ΤΡΆΠΕΖΑ ΚΎΠΡΟΥ 1983 Ένταξη της εταιρίας Κέρμια στο Συγκρότημα Τράπεζας Κύπρου και ί δ ρ υ σ η Γρ α φ ε ί ω ν Αντιπροσωπείας στην Ελλάδα και Αυστραλία. 1991 Λειτουργία του πρώτου καταστήματος της Τράπεζας στην Ελλάδα. Ίδρυση του Ιατρικού Ιδρύματος Τράπεζας Κύπρου. 1993 Ίδρυση της ABC Factors, της πρώτης εταιρίας φάκτοριγκ στην Ελλάδα. Εξαγορά της Karmazi Properties & Investments και μετονομασία της σε Kermia Properties & Investments. 1997 Ίδρυση στην Ελλάδα της εταιρίας Κύπρου Χρηματοδοτικές Μισθώσεις και λειτουργία του πρώτου καταστήματος της Τράπεζας Κύπρου στο Ηνωμένο Βασίλειο. 1998 Ίδρυση Γραφείου Αντιπροσωπείας στη Ρωσία (Μόσχα), ίδρυση της Κύπρου ΑΕΔΑΚ στην Ελλάδα και λειτουργία του Ογκολογικού Κέντρου Τράπεζας Κύπρου. 2000 Εισαγωγή της μετοχής του Συγκροτήματος στο Χρηματιστήριο Αθηνών, ίδρυση της Τράπεζας Κύπρου Αυστραλίας και λειτουργία των πρώτων καταστημάτων της. Έναρξη παροχής τραπεζικών υπηρεσιών μέσω εναλλακτικών καναλιών εξυπηρέτησης (διαδίκτυο, τηλέφωνο, WAP). 2001 Σύσταση υποκαταστήματος των Γενικών Ασφαλειών Κύπρου στην Ελλάδα, με την ονομασία

Κύπρου Ασφαλιστική και υποκαταστήματος της EuroLife, με την ονομασία Κύπρου Ζωής, εξαγορά της ελληνικής Victory ΑΧΕΠΕΥ και μετονομασία της σε Κύπρου ΑΧΕΠΕΥ (Κύπρου Χρηματιστηριακή) και πώληση του 50% μεριδίου στην ABC Factors. 2002 Έναρξη εργασιών της Κύπρου Φάκτορς για την παροχή υπηρεσιών φάκτοριγκ στην Ελλάδα. 2005 Συγχώνευση εργασιών της Τράπεζας Κύπρου Φάκτορς και του Οργανισμού Χρηματοδοτήσεως Τρ ά π ε ζ α ς Κύ π ρ ο υ στην Τράπεζα Κύπρου και άνοιγμα 100ού καταστήματος στην Ελλάδα.

Η ΛΑΙΚΉ ΤΡΆΠΕΖΑ Το 1991 λειτουργεί το π ρ ώ τ ο κα τ ά σ τ η μ α της Ευρωπαϊκής Λ α ϊ κ ή ς Τρ ά π ε ζ α ς στην Αθήνα, στην οδό Πανεπιστημίου. Γεγονός ορόσημο στην πορεία του Συγκροτήματος, αφού ανοίγει το δρόμο για περαιτέρω επέκταση στον ελλαδικό χώρο και στην υπόλοιπη Ευρώπη. Το κατάστημα στελεχώθηκε με άρτια καταρτισμένο προσωπικό και εξοπλίστηκε με σύγχρονα τεχνολογικά μέσα, στοιχεία που αποτελούν εχέγγυα για παροχή εξυπηρέτησης υψηλού επίπεδου. Το 1995 λειτουργεί η νέα εταιρεία Ασφαλειών Ζωής CYPRIALIFE. Στόχος της νέας αυτής ασφαλιστικής εταιρείας είναι η προσφορά πρωτοποριακών ασφαλιστικών σχεδίων, προσαρμοσμένων στις ανάγκες κάθε ξεχωριστού πελάτη. Παράλληλα η Λαϊκή Ασφαλιστική επεκτείνει παραιτέρω τις εργασίες της με την απόκτηση των χαρτοφυλακίων των ασφαλιστικών εταιρειών Aeolos Insurance και Ν.Π.Λανίτης. Την ίδια χρονιά λειτουργούν τα πρώτα Γραφεία Αντιπροσωπείας της Τράπεζας στη σε Νότιο Αφρική και στον Καναδά. Το 2001 ιδρύεται θυγατρική εταιρεία στην Αυστραλία με την επωνυμία Λαϊκή Τράπεζα (Αυστραλίας) Λτδ. To 2005 ιδρύεται στο Guernsey τράπεζα με την επωνυμία Laiki Bank

(Guernsey) Ltd την ίδια χρονιά εξαγοράζεται η σερβική τράπεζα Centrobanka a.d., η οποία μετονομάστηκε σε Laiki Bank a.d. και αργότερα σε Marfin Laiki JSC Belgrade. Την περίοδο 2007 – 2009, ολοκληρώθηκε η συγχώνευση τριών Ομίλων: Marfin, Εγνατίας και Λαϊκής. Ο νέος Όμιλος Marfin Popular Bank επεκτείνει τη δραστηριότητά του στις αγορές της Ρωσίας, της Ουκρανίας, της Ρωσίας της Μάλτας και της Εσθονίας, εξασφαλίζοντας έτσι παρουσία σε 11 χώρες, με πάνω από 500 καταστήματα. Σύμπραξη των ασφαλιστικών εταιρειών Laiki Cyprialife και Λαϊκή Ασφαλιστική με την CNP Assurances, το μεγαλύτερο Οργανισμό στον τομέα ασφαλειών ζωής στη Γαλλία και εκ των πέντε μεγαλυτέρων στην Ευρώπη, με είκοσι εκατατομμύρια ασφαλισμένους. Δημιουργείται ο νέος Όμιλος CNP-Marfin Insurance. Το 2010, τo ενεργητικό της Τράπεζας υπερβαίνει τα 43 δις ευρώ, αναδεικνύοντας την ως τη μεγαλύτερη στην Κύπρο και την 5η μεγαλύτερη στην Ελλάδα. Το 2011 Ολοκληρώθηκε με απόλυτη επιτυχία η μεγαλύτερη στην ιστορία των κυπριακών εταιρειών αύξηση μετοχικού κεφαλαίου της Cyprus Popular Bank ύψους €488,2 εκατ.

ΕΛΛΗΝΙΚΉ 1998 Αρχίζει τη λειτουργία του το πρώτο κατάστημα της Ελληνικής Τράπεζας στο κέντρο της Αθήνας, στην περιοχή Κολωνακίου. 2000 Επεκτείνεται το Δίκτυο Καταστημάτων της Ελληνικής Τράπεζας στην Ελλάδα με το άνοιγμα έξι νέων καταστημάτων, συμπεριλαμβανομένου του πρώτου στη Θεσσαλονίκη. 2002 Η Ελληνική Τράπεζα Ελλάδος θέτει σε λειτουργία τη νέα εταιρεία Ελληνική Trust ΑΕΔΑΚ. 2004 Διευρύνεται το Δίκτυο Καταστημάτων στην Ελλάδα με 9 νέα καταστήματα. 2007 Διευρύνεται το Δίκτυο Καταστημάτων στην Ελλάδα με 2 νέα καταστήματα. 2008 Διευρύνεται το Δίκτυο Καταστημάτων στην Ελλάδα με δύο νέα καταστήματαστηνΠάτρα και στα Χανιά.

ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2012 I BUSINESS REVIEW I 19

τράπεζες

Το μετέωρο βήμα της ευρωπαϊκης τραπεζικής ένωσης Ισχυρά εθνικά συμφέροντα τροχοπέδη για το project - Τι προβλέπει το κυοφορούμενο σύστημα κεντρικής εποπτείας των 6.000 τραπεζών που λειτουργούν στο ευρώ Της Κορίνας Σαμάρκου 20 I BUSINESS REVIEW I ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2012

ε θρίλερ εξελίσσεται η προσπάθεια επίτευξης συμφωνίας για την κοινήεποπτείατωντραπεζών της Ευρωζώνης. Οι διαφωνίες μεταξύ των χωρών μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης αποδεικνύονται τις τελευταίες αγεφύρωτες, έτσι, μία συμφωνία πάνω στους γενικούς όρους του σχεδίου, μεταξύ Γαλλίας και Γερμανίας, αλλά και με τις εκτός Ευρωζώνης ευρωπαϊκές χώρες, φαντάζει δύσκολη. Τοζήτημαείναιαυτονόητακρίσιμης σημασίας για την Ελλάδα αφού μια τέτοια συμφωνία θα δώσει την δυνατότητα να περάσουν τα κεφάλαια που έχει δανειστεί η χώρα για την ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών στους νέους

του έτους φαντάζει αυτή τη στιγμή δύσκολη. Ο αρμόδιος επίτροπος, Michel Barnier, επέμεινε ότι η διορία του Ιανουαρίου που έχει δοθεί για τις διαπραγματεύσειςείναι«δύσκολη, αλλά ρεαλιστική και αναγκαία». Όμως, διπλωματικές πηγές της Ευρώπης εκτιμούν πλέον ότι οι διαπραγματεύσεις θα διαρκέσουν έως και έναν ολόκληρο χρόνο.

Το εμπόδιο

θεσμούς χρηματοδότησης της ΕΕ ελαφρύνοντας δραστικά το δημόσιο χρέος.

Οι διαφωνίες

Από την πρώτη κιόλας στιγμή της δημοσιοποίησης των προτάσεων της Κομισιόν για τη λεγόμενη τραπεζική ένωση, οι Ευρωπαίοι υπουργοί Οικονομικών έκαναν σαφέςότιδιαφωνούνστοντύποτης ενιαίας εποπτείας που θα πρέπει να χρησιμοποιηθεί, ως πρώτο βήμα για την αμοιβαιοποίηση των υποχρεώσεων που θα προκύψουν από μελλοντικές διασώσεις τραπεζών. ΗΓερμανία,ηΣουηδία,ηΠολωνία και η Ολλανδία ζητούν ένα πιο ρεαλιστικό χρονοδιάγραμμα για τις διαπραγματεύσεις, επιθυμώντας, ουσιαστικά, οι συζητήσεις

για την τραπεζική ένωση να συνεχιστούν και το 2013. Ο Anders Borg, υπουργός Οικονομικών της Σουηδίας ξεκαθάρισε ότι ο στόχος της επίτευξης συμφωνίας έως τα τέλη του 2012 δεν μπορεί να γίνει αποδεκτός. Πρακτικά, το μεγάλο αγκάθι στις διαπραγματεύσεις είναι ο χρόνος στον οποίο θα δοθεί η ευθύνη της τραπεζικής εποπτείας στην Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα. Σοβαρές διαφωνίες υπάρχουν επίσης στο εάν και οι μικρότερες τράπεζες θα πρέπει να μπουν υπό την ομπρέλα της εποπτείας της ΕΚΤ. Έτσι, με δεδομένο ότι κάθε μία από τις 27 χώρες – μέλη της ΕΕ έχει δικαίωμα βέτο επί της συμφωνίας για την τραπεζική ένωση, κάποια σοβαρή πρόοδος πριν από τα τέλη

Βασικό εμπόδιο σε μία συμφωνία είναι η γαλλο-γερμανική διαφωνία για το εάν και το πότε θα πρέπει να μπορούν οι ευρωπαϊκοί μηχανισμοί διάσωσης να κάνουν απευθείας ενέσεις κεφαλαίων σε τράπεζες που αντιμετωπίζουν προβλήματα.Υπενθυμίζεται ότι μία τέτοια εξέλιξη θα Η συμφωνία ελαφρύνει σημαντικά τα θα επιτρέψει δημόσια οικονομικά τόσο να περάσουν της Ιρλανδίας όσο και της κεφάλαια που Ισπανίας, που έχουν επιβαρυνθεί από το κόστος των έχει δανειστεί η χώρα μας στον τραπεζικών διασώσεων. Η αφαίρεση του κόστους της ESM και έτσι ανακεφαλαιοποίησης των να ελαφρυνθεί τραπεζών από το δημόσιο χρέος αποτελεί αίτημα που το χρεός βρίσκεται ψηλά και στην ατζέντατηςελληνικήςκυβέρνησης. Η Γερμανία τάσσεται υπέρ της εποπτείας των μεγάλων ευρωπαϊκών τραπεζών από την ΕΚΤ, όμως, δεν επιθυμεί την ευρύτερη, κεντρικήεποπτείαπουπροτείνουν οι Βρυξέλλες.

Αντιρρήσεις

Επιπλέον, το Βερολίνο εγείρει αντιρρήσεις και στο χρονοδιάγραμμα της υλοποίησης του σχεδίου, θεωρώντας βεβιασμένο τον προγραμματισμό, που θέλει την ΕΚΤ να αναλαμβάνει την εποπτεία όλων των τραπεζών έως το 2014. Η κατάσταση περιπλέκεται ακόμα περισσότερο εξαιτίας της γερμανικής απαίτησης για τη διενέργεια νέων, πανευρωπαϊκών stress tests προτού η εποπτεία περάσει στην ΕΚΤ. ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2012 I BUSINESS REVIEW I 21

τράπεζες

κρυφός κίνδυνος

Αντίθετα, η Γαλλία πιέζει την Ευρωζώνη να κινηθεί ταχύτατα προς ένα σύστημα κεντρικής εποπτείας και των 6.000 τραπεζών που λειτουργούν στο ευρώ.

Οι συζητήσεις

«Ηκατεύθυνσητηνοποίαέδωσε τοΕυρωπαϊκόΣυμβούλιοείναιπολύ ξεκάθαρη. Προβλέπει την ολοκλήρωση των συζητήσεων μέσα στο 2012 και τη γρήγορη εφαρμογή. Διαφορετικά, όλα παραμένουν θεωρητικά,ενώταπροβλήματάμας είναι χειροπιαστά», προειδοποιεί ο Γάλλος υπουργός Οικονομικών, Pierre Moscovici. Η Γαλλία, και μαζί της μέρος της Ευρώπης, υποψιάζονται ότι οι αντιδράσεις της Γερμανίας πηγάζουν κυρίως από τη σκέψη ότι οι Γερμανοί Το σχέδιο φορολογούμενοι θα συναντά και τις πρέπει να υποστούν το αντιδράσεις των κόστος της διάσωσης μη εκτός ευρώ γερμανικών τραπεζών. Όμως, ο Moscovici χωρών όπως προειδοποιείότιθαήταν η Σουηδία, λάθος για την Ευρώπη η Πολωνία και να χάσει χρόνο. Ο η Μ. Βρετανία Schaeuble αναγνωρίζει ότι η εποπτεία είναι μία αναγκαία,αλλάανεπαρκής προϋπόθεση για την απευθείας διάσωση των ευρωπαϊκών τραπεζών από τους μηχανισμούς. «Η ανησυχίαμουείναιότιδιατρέχουμε τον κίνδυνο να δημιουργήσουμε προσδοκίες ανάμεσα στους συμμετέχοντες στις αγορές, τις οποίες δεν θα μπορέσουμε να επιβεβαιώσουμε αργότερα. Δεν βλέπω ότι υπάρχει πιθανότητα άμεσης κεφαλαιοποίησης των τραπεζών από τον ESM από την 1η Ιανουαρίου», δηλώνει. Αλλά και πέραν των διαφωνιών μέσα στην Ευρωζώνη, το σχέδιο συναντά και τις αντιδράσεις των εκτός ευρώ χωρών. Η Σουηδία, η Πολωνία και η Μ. Βρετανία ανησυχούν για το γεγονός ότι οι αποφάσεις της European Banking Authority δεν είναι δεσμευτικές για την ΕΚΤ. BR 22 I BUSINESS REVIEW I ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2012

Αγκάθι οι μικρές γερμανικές τράπεζες

ίσω από τις αντιρρήσεις της Γερμανίας κρύβεται η απροθυμία της να παραδώσει τον πλήρη έλεγχο του τραπεζικού της συστήματος. Και κυρίως, των Landesbanks, των μικρών τραπεζών του δημόσιου τομέα, που διατηρούν στενούς δεσμούς με τις τοπικές κυβερνήσεις. Επιθυμία του Βερολίνου είναι στηνενιαίαεποπτείαναυπαχθούν μόνο οι μεγαλύτερες τράπεζες της Ευρωζώνης. Όμως, αυτή του η στάση είναι αμφιλεγόμενη ακόμα και μέσα στο γερμανικό τραπεζικό σύστημα, όπου πλέον διαμορφώνονται δύο αντίπαλα στρατόπεδα, με τις τράπεζες του ιδιωτικού τομέα από τη μία και του δημοσίου τομέα από την

άλλη. Αυτή τη στιγμή, όλες οι ευρωπαϊκές τράπεζες υπάγονται στηνεποπτείατωνεθνικώναρχών τους. Σύμφωνα με τις προτάσεις της Κομισιόν, ωστόσο, και εάν η συμφωνία επικυρωθεί έως τα τέλη του έτους, η ΕΚΤ θα αρχίσει να εποπτεύει όλες τις μεγάλες ευρωπαϊκές τράπεζες το 2013 και στη συνέχεια θα θέσει υπό την ομπρέλα της και τις μικρές τράπεζες, την επόμενη χρονιά. Οι γερμανικές τράπεζες του ιδιωτικού τομέα, μεταξύ των οποίων οι μεγάλοι παίκτες, όπως οι Deutsche Bank και Commerzbank, συμφωνούν πλήρως με την πρόταση της Κομισιόν. Πιστεύουν ότι το νέο καθεστώς θα σταθεροποιήσει το χρηματοοικονομικό σύστημα

και θα δώσει ίσες ευκαιρίες σε όλες τις τράπεζες. Όμως,οιτράπεζεςτουδημοσίου τομέααντιτίθενταιστοσχέδιο,ισχυριζόμενες ότι λόγω του χαμηλού ρίσκου επιχειρηματικού μοντέλου τους, μπορούν να εξαιρεθούν από την ενιαία εποπτεία. Με την άποψή τους συντάσσεται μεγάλη μερίδα των Γερμανών πολιτικών, μεταξύ των οποίων και ο Wolfgang Schaeuble, ο οποίος πιστεύει ότι οι μικρές, ασφαλείς τράπεζες, μπορούν να παραμείνουν υπό την εποπτεία των εθνικών αρχών. Η ΕΚΤ θα πρέπει να εστιάσει στις «συστημικής σημασίας τράπεζες, σε εκείνες που συνιστούν συστημικό κίνδυνο, όπως και σε εκείνες που λαμβάνουν κρατική βοήθεια», λέει ο Γερμανός υπουρ-

γός Οικονομικών. Ανάλογη συ- τράπεζες ανησυχούν ότι εάν ζήτηση λαμβάνει χώρα μεταξύ συμφωνήσουν στην εποπτεία της των τραπεζών του ιδιωτικού και ΕΚΤ,θαπρέπεινασυμμορφωθούν δημοσίου τομέα και σε άλλα κρά- και με την πρόταση της ΕΕ που τη, όπως η Γαλλία και η Αυστρία. θέτει όλες τις τράπεζες στο ίδιο Όμως, το γερμανικό πρόβλημα σύστημα ασφάλισης καταθέσεθεωρείται το μεγαλύτερο, κα- ων. Ουσιαστικά, φοβούνται ότι θώς στη Γερμανία λειτουργούν θα κληθούν να πληρώσουν για 1.885τράπεζες,δηλαδήδιπλάσιες να διασωθούν πιο ριψοκίνδυνες από οποιαδήποτε άλλη χώρα της τράπεζες. Ο Schaeuble αποκλείει Ευρωζώνης. εκ των προτέρων κάτι τέτοιο. Οι αποταμιευτικές και συνε- «Για τη γερμανική πλευρά, δεν ταιριστικές γερμανικές τράπεζες, τίθεται προς εξέταση η διασυπολλές εκ των οποίων ελέγχονται νοριακή αμοιβαιοποίηση των από τα κρατίδια και τους δήμους, βαρών», λέει. έχουν μεγάλη πολιτική δύναμη. Σήμερα, οι τουλάχιστον 400 Οι τράπεζες αυτές, γερμανικές αποπου λειτουργούν ταμιευτικές τράκυρίως στους το- Ισπανικές Cajas πεζες και οι κραμείς των αποτατικές Landesbanks μιεύσεων και της και γερμανικές ασφαλίζουν η μία χρηματοδότησης Landesbanks τις καταθέσεις της των μικρομεσαίων αποτελούν άλλης. επιχειρήσεων, δεν Οι εγγυήσεις είαντιμετώπισαν ση- ωρολογιακή βόμβα ναι απεριόριστες. μαντικά προβλήμα- στα θεμέλια της Το ίδιο ισχύει για το τα μετά την κατάρ- Ευρώπης δίκτυο των συνεταιρευση της Lehman ριστικώντραπεζών, Brothers, το 2008. που αποτελείται Το επιχειρηματικό από τουλάχιστον μοντέλοτους,πουκυρίωςπροβλέ- 1.100 τράπεζες και τις δύο κεντριπει τη χορήγηση δανείων σε μία κές τράπεζές τους. Οι τράπεζες σχετικά περιορισμένη γεωγρα- αυτές ισχυρίζονται ότι ένα από φική περιοχή, τις προστάτευσε τα βασικά τους ανταγωνιστικά από τα φαινόμενα που γονάτισαν πλεονεκτήματα,δηλαδήηπλήρης άλλους παίκτες του χρηματοοι- εγγύηση των καταθέσεων, θα κονομικού τομέα. εξαφανιστεί στο νέο καθεστώς Όμως, οι επικριτές τους από της τραπεζικής ένωσης, το οποίο τον ιδιωτικό τομέα απαντούν ότι θα περιορίζει τις εγγυημένες τα μεγάλα ποσοστά των τραπεζών καταθέσεις στα 100.000 ευρώ. αυτών στις Landesbanks –πολ- Αυτές οι γερμανικές αντιρρήσεις, λές εκ των οποίων χρειάστηκαν ωστόσο, κινδυνεύουν να οδηκρατική διάσωση το 2008 και το γήσουν τη Βρετανία εκτός της 2009-σεσυνδυασμόμετημεγάλη τραπεζικής ένωσης. Απόρρητο έκθεσή τους στις τοπικές επιχει- έγγραφο του βρετανικού υπουρρήσεις, τις καθιστούν συστημικά γείου Οικονομικών, το οποίο διέρσημαντικές. «Όλες οι τράπεζες ρευσε στον ξένο Τύπο, εξηγεί ότι η στην ΕΕ θα πρέπει να παίζουν εξαίρεση των μικρών γερμανικών με τους ίδιους κανόνες», τονίζει τραπεζών από την πανευρωπαϊκή ο Martin Blessing, διευθύνων εποπτεία συνιστά σημαντικό κίνσύμβουλος της Commerzbank. δυνο για τη χρηματοοικονομική Οι μικρότερες γερμανικές σταθερότητα. BR

ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2012 I BUSINESS REVIEW I 23

ναυτιλία

όβοι για επισφάλειεςτηςτάξηςτων 3,39δισ.ευρώ στα ελληνικά τραπεζικάιδρύματααπότις χρηματοδοτήσεις της ποντοπόρου ναυτιλίαςπροκαλούνανακοινώσεις ξένων χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων που δημοσιοποιούν ζημίες από ανάλογες χρηματοδοτήσεις αλλά και εκτιμήσεις αναλυτών που παρακολουθούν και τους δυο κλάδους. Με βάση το κακό σενάριο που κυκλοφορεί για τα ύψος των επισφαλειών, αυτές ενδέχεται να φτάσουν ακόμα και το 30%. Αιτία η μεγάλη μόχλευση πολλών ναυτιλιακών επιχειρήσεων, ελληνικών και ξένων, η οποία είναι δύσκολο να εξυπηρετηθεί σε μια ναυλαγοράόπουτο90%τωνπλοίων έχουν ημερήσια έσοδα που με δυ-

σκολία καλύπτουν τα λειτουργικά τουςέξοδα.Πολλέςεξ’αυτώνέχουν μπεισεσυμφωνίεςαναδιάρθρωσης του δανεισμού με μεγάλες περιόδους χάριτος αλλά και πωλήσεις στοιχείων του ενεργητικού τους, δηλαδή πλοίων. Όμως και τα περιουσιακά αυτά στοιχεία αξίζουν πλέον κλάσμα της αξίας των δάνειων με τα οποία έχουν αποκτηθεί και συχνά πολύ κάτω και από τα υπόλοιπα που έχουν μείνει. Και με δεδομένο ότι η κρίση εισήλθε στον 5ο χρόνο , καθίσταται αντιληπτό το στρες για αμφότερους τους εφοπλιστές και τους τραπεζίτες. Η γερμανική κρατική HSH Nordbank ανακοίνωσε πως θα αναγκαστεί να άντληση πρόσθετα κεφάλαια έως και 1,6 δισ. ευρώ από τις εγγυήσεις ύψους 10 δισ. ευρώ

που της έχει παράσχει το γερμανικό δημόσιο για να ανταπεξέλθει στην κρίση εξαιτίας των μεγαλύτερων των αναμενόμενων ζημιών από την ποντοπόρο.Ηομοεθνήςτης Commerzbank-Deutsche Οι τραπεζικές Schiffsbank (το τρίτο μεγαλύτερο χαρτοφυλάκιο χρηματοδοτήσεις, στον κόσμο, της τάξης των προς την $28 δισ.) ανακοίνωσε το ελληνόκτητη καλοκαίρι ότι αποσύρεται από τις ναυτιλιακές χρημαποντοπόρο τοδοτήσεις. διαμορφώθηκε το Η βρετανική Lloyds 2011 στα 67,5 δισ. Banking Group (κατά 40% ιδιοκτησίαςτουβρετανικού δημοσίου) πριν ενάμιση μήνα πούλησε στο αμερικανικό hedge fund Oaktree Capital που ειδικεύεται σε τοποθετήσεις σε distressed assets το 10% περίπου τουναυτιλιακούχαρτοφυλακίουτης

Φόβοι για επισφάλειες 3,39 δισ. ευρώ από τη ποντοπόρο

Μπαράζ προειδοποιήσεων από τράπεζες. Με βάση το κακό σενάριο που κυκλοφορεί, τα ύψος των επισφαλειών, ενδέχεται να φτάσει ακόμα και το 30%. 24 I BUSINESS REVIEW I ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2012

στο 50% της αξίας του διαγράφοντας το υπόλοιπο. Με εξαίρεση την ABN Amro και την DVB Bank και, τουλάχιστον μέχρι τώρα, την HSH Nordbank,οιυπόλοιπεςευρωπαϊκές τράπεζεςουσιαστικάέχουνπαγώσει τις χρηματοδοτήσεις. Αναλυτές που παρακολουθούν τα στοιχεία αυτά και τις προβλέψεις που εγγράφουν οι τράπεζες εκτιμούν ότι εάν διαρκέσει πολύ ακόμα στην κορύφωση της η κρίση μπορεί να δει τα επισφαλή δάνεια να φτάνουν ακόμα και στο 30%. Η HSH Nordbank στην χθεσινή της ανακοίνωση μίλησε για 12 έως 18 μήνεςακόμαεωσότουδειταχαμηλά της η ναυλαγορά Οι συνολικές τραπεζικές χρηματοδοτήσεις, ελληνικών και ξένων τραπεζών, προς την ελληνόκτητη ποντοπόρο διαμορφώθηκε το 2011

στα 67,694 δισ. δολ. σύμφωνα με στοιχεία της Petrofin Research. Η έκθεση των ελληνικών τραπεζών στην ελληνόκτητη ποντοπόρο ναυτιλία το 2011 έκλεισε στα 14,517 δισ. δολ. Εάν Το πρώτο εξάμηνο το ποσοστό του 30% πράγέγιναν παραγγελίες ματι επαληθευτεί αυτό θα σημάνει επισφάλειες 4,35 από ελληνες δισ. δολ. ή 3,39 δισ. ευρώ. εφοπλιστές για «Με δεδομένο ότι στην τρέχουσα τραπεζική συνεότευκτα πλοία γκυρία έιναι αδιανόητο να ή αγορές από τη εγγραφούνπροβλέψειςόχι δευτερογενή ύψους μόνον για τέτοια νούμερα αλλά ακόμα και για το ένα δεύτερο αυτών είναι κατανοητόπωςθαεπιχειρηθείηβέλτιστη δυνατή αναδιάρθρωση» αναφέρει με νόημα στέλεχος ξένης συμβουλευτικής εταιρείας που ειδικεύεται στην διαχείριση προβληματικών

δανείων. Την ίδια ώρα εκατοντάδες άλλες ελληνικές ναυτιλιακές επιχειρήσεις που είχαν είτε την τύχη είτε την ευθυκρισία είτε και τα δύο να βρεθούν με χαμηλό ή μηδενικό δανεισμό επωφελούνται της συγκυρίας για να αποκτήσουν τονάζ σε πολύ ελκυστικές τιμές που συχνά προκύπτει από ρευστοποιήσεις πλοίων. Το πρώτο εξάμηνο έγινα παραγγελίεςγιανεότευκταπλοίαήαγορές από τη δευτερογενή ύψους 6 δισ. δολσύμφωναμετονναυλομεσιτικό οίκο Golden Destiny. Αν και τα ποσά αυτά είναι σημαντικά μειωμένα από το 2011 αποδεικνύουν όπως και η μαζική ανανέωση του στόλου που προκύπτει από τα στοιχεία της Ένωσης Εφοπλιστών ότι η ναυτιλία αυτή τη στιγμή βιώνει μια πραγματικότητα δύο ταχυτήτων. BR

ναυτιλία

Η ΑΒΝ ΑΜRO επιμένει Ελληνικά Η επιθετική στρατηγική των Ολλανδών στον Πειραιά έχει οδηγήσει το άνοιγμα τους στην ελληνική ποντοπόρο να ανέρχεται πλέον στα 1,132 δισ. δολ. και τον μέσο ετήσιο ρυθμό πιστωτικής επέκτασης των τελευταίων χρόνιων να διαμορφώνεται στα επίπεδα του 68,58% σύμφωνα με στοιχεία της Petrofin Research.

26 I BUSINESS REVIEW I ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2012

ι ψάχνουν οι Ολλανδοί τραπεζίτες στον Πειραιά; Το ερώτημα αυτό ανακύπτει μετά την ανακοίνωση για μια ακόμη χρηματοδότηση Έλληνα εφοπλιστή από την ολλανδική ABN AMRO σε μια χρονική στιγμή που η Commerzbank-Deutsche Schiffsbank (το τρίτο μεγαλύτερο χαρτοφυλάκιο στον κόσμο, της τάξης των $28 δισ.) ανακοινώνει ότι αποσύρεται από τις ναυτιλιακές χρηματοδοτήσεις και, με εξαίρεση δύο ακόμη τράπεζες, κανένα ευρωπαϊκό χρηματοπιστωτικό ίδρυμαδενχορηγείτηνποντοπόρο. Όμως η ABN AMRO πραγματοποιεί τους τελευταίους μήνες σειρά επαφών με Έλληνες επιχειρηματίες προκειμένου να μεγεθύνει το χαρτοφυλάκιο της και μάλιστα με επιθετικό τρόπο. Η πολιτική χορη-

γήσεών της εστιάζεται σύμφωνα με πληροφορίες στην αναζήτηση συμφωνιών που περιλαμβάνουν τρία πράγματα: Ένα καλό όνομα, σύγχρονα πλοία είτε νεότευκτα είτε μικρής ηλικίας και, τέλος, εάν είναι δυνατόν, μακροχρόνια ναυλοσύμφωνα που να τα συνοδεύουν και να μπορούν να εγγυηθούν τις απαραίτητες μελλοντικές ταμειακές ροές που απαιτούνται για την εξυπηρέτηση των απαιτήσεων της. Η ολλανδική, κρατικοποιημένη ABN Amro Bank έχει ανοίξει από πέρυσι μια πάλι γραφεία στην Αθήνα, μετά από πολύ καιρό και όπως είχε ακουστεί τότε στόχευε να διπλασιάσει τις χορηγήσεις της στην εγχώρια αγορά. Με το χαρτοφυλάκιο της να έχει αναπτυχθεί ήδη κατά 227% στα τέλη του 2011 σε σχέση με τα τέλη

του 2010, (δυο χρονιές πιστωτικής συρρίκνωσης στην ποντοπόρο), φαίνεται ότι το εννοούσε. Στοεγχείρημάτηςαυτόμόνοιουσιαστικά ευρωπαίοι ανταγωνιστές, στην παρούσα φάση, έιναι οι γερμανικές Η ABN AMRO HSH Nordbank και η DVB πραγματοποιεί Bank , ενώ από τις ΗΠΑ κινητικότητα εμφανίζει σειρά επαφών η Citi. με Έλληνες Το τελευταίο deal της επιχειρηματίες ABN στον Πειραιά ήρθε με την μορφή της χρημαπροκειμένου τοδότησης της εισηγμένα μεγεθύνει το νης στη Wall ναυτιλιακής χαρτοφυλάκιο της Box Ships συμφερόντων Μιχαήλ Μποντούρογλου. Οι Ολλανδοί θα χρηματοδοτήσουν την Box Ships με 25 εκατομμύρια δολάρια για την αποπληρωμή δύο πλοίων μετα-

φοράς εμπορευματοκιβωτίων (post-panamax) αξίας 31,15 εκατ. δολ. έκαστο τα οποία έχουν ήδη παραδοθείκαιδιαθέτουναμφότερα ναυλοσύμφωνα με την εδρεύουσα στοΧόνγκΚόνγκ,OOCL,αντί26.465 δολαρίων ημερησίως. Η επιθετική στρατηγική των Ολλανδών στον Πειραιά έχει οδηγήσει το άνοιγμα τους στην ελληνική ποντοπόρο να ανέρχεται πλέον στα 1,132 δισ. δολ. και τον μέσο ετήσιο ρυθμό πιστωτικής επέκτασηςτωντελευταίωνχρόνιων να διαμορφώνεται στα επίπεδα του 68,58% σύμφωνα με στοιχεία της Petrofin Research. Πίσω από το business plan αυτό βρίσκεται ο επικεφαλής της μονάδας της ABN για τον κλάδο ενέργειας, μεταφορών και εμπορευμάτων (Εnergy, Commodities & Transport ή ECT), Χάρης Αντωνίου. Ο Έλληνας τραπεζίτης ξανάνοιξε στα μέσα του 2011 το ελληνικό desk στην Αθήνα, στο πηδάλιο του οποίου βρίσκεται ο 44χρνος Γιώργος Αρκάδης, πρώην επικεφαλής της Fortis στην Ελλάδα. Μεταξύ των επιχειρηματιών που έχουν εξασφαλίσει χορηγήσεις από την ABN και ο Γιώργος Οικονόμου που στα τέλη του 2011 άνοιξε γραμμή χρηματοδότησης ύψους141εκατομμυρίωνδολαρίων από την ολλανδική τράπεζα για την DryShips (σε συνεργασία με την νοτιοκορεάτικη The ExportImport Bank of Korea). Η κρατικοποιημένη ολλανδική τράπεζα ABN Amro Bank μετά την κρίση που ξέσπασε το 2008 απορρόφησε το ολλανδικό τμήμα της καταρρέουσας τότε Fortis ενώ το μειοψηφικό μερίδιο του 25% της γαλλικής πλευράς πέρασε στον έλεγχο της BNP Paribas. Με την Fortis παρελθόν και την BNP εκτός παιχνιδιού, η ΑΒΝ μπήκε και πάλι δυναμικά στην ελληνική ναυτιλία μετά από πολλά χρόνια. Το κατά πόσον όμως θα αποδώσει σύμφωνα με τους στόχους της, παραμένει να αποδειχθεί με δεδομένη την πολύ κακή εικόνα

ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2012 I BUSINESS REVIEW I 27

επενδύσεις

Αναχρηματοδοτήσεις crash test για τις τράπεζες

28 I BUSINESS REVIEW I ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2012

Κλειδί για να κυλήσει ομαλά και να πετύχει το μεγαλύτερο ίσως πρόγραμμα ρύθμισης επιχειρηματικών δανείων που έγινε ποτέ στην Ελλάδα, αποτελεί η ολοκλήρωση των διαδικασιών ανακεφαλαιοποίησης των ελληνικών τραπεζών, καθώς από αυτή θα εξαρτηθούν εν πολλοίς και οι δυνατότητες των χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων να ικανοποιήσουν τα συσσωρευμένα αιτήματα μεγάλης χρονικής επιμήκυνσης των δανείων, παγώματος της αποπληρωμής κεφαλαίου ή τόκων, και κάλυψης νέων ομολογιακών εκδόσεων

Του Βασίλη Γιώργα σχυρό crash test για ολόκλη- να δώσουν ανάσα ρευστότητας σε ρο το τραπεζικό σύστημα αλ- δεκάδες μεγάλες επιχειρήσεις. λάκαιένανμεγάλοαριθμόεύΜόνο μέσα στο πρώτο 6μηνο ρωστων ή λιγότερο ισχυρών του 2012 εκτιμάται ότι εκδόθηκαν εισηγμένων επιχειρήσεων νέα ομολογιακά δάνεια ύψους που είναι εκτεθειμένες σε υψηλό άνω των 400 εκατ. ευρώ, και ενώ ο και ακριβό τραπεζικό δανεισμό, συνολικός τραπεζικός δανεισμός θα αποτελέσει τους επόμενους παρέμεινε ουσιαστικά αμετάβλημήνες η ανάγκη αναχρηματοδό- τος στα 42 δις. ευρώ, το βραχυτησης ενός μεγάλου μέρους των πρόθεσμο σκέλος του –ήτοι τα υποχρεώσεων, που δάνεια που ωριμάζουν κυρίως λόγω της σε διάστημα ενός εντεινόμενηςκρίση, Μόνο μέσα στο έτους- συνεχίζουν έχουνκαταστείβρα- πρώτο 6μηνο του να πιέζουν για βιώχυπρόθεσμες και σιμες λύσεις και τις ουσιαστικά άμεσα 2012 εκτιμάται δύο πλευρές. ότι εκδόθηκαν απαιτητές. Το πιο ανησυΚλειδί για να κυ- νέα ομολογιακά χητικό είναι πως με λήσει ομαλά και να τις σημερινές συνδάνεια ύψους πετύχει το μεγαλύθήκες της αγοράς τερο ίσως πρόγραμ- άνω των 400 τα προγράμματα μα ρύθμισης επιχει- εκατ. ευρώ εξοικονόμησης ρηματικών δανείων πόρων και περιοριπου έγινε ποτέ στην σμού των εξόδων Ελλάδα, αποτελεί η που κάνουν οι επιχειολοκλήρωση των διαδικασιών ρήσεις μειώνοντας μισθούς και ανακεφαλαιοποίησης των ελληνι- εκποιώντας περιουσιακά στοιχεία κών τραπεζών, καθώς από αυτή θα δεν αποδίδουν τα αναμενόμενα, εξαρτηθούν εν πολλοίς και οι δυ- ενώ ελάχιστες από τις εισηγμένες νατότητες των χρηματοπιστωτικών είναι σε θέση να προβούν σε αυιδρυμάτων να ικανοποιήσουν τα ξήσεις μετοχικού κεφαλαίου για συσσωρευμένα αιτήματα μεγάλης να βελτιώσουν τα κεφάλαιά τους, χρονικής επιμήκυνσης των δανεί- την ίδια στιγμή που αρκετές έχουν ων, παγώματος της αποπληρωμής ήδη σταματήσει να πληρώνουν τις κεφαλαίου ή τόκων, και κάλυψης υποχρεώσεις τους, ποντάροντας νέωνομολογιακώνεκδόσεων,ώστε σε αναχρηματοδότηση. ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2012 I BUSINESS REVIEW I 29

επενδύσεις ΟΤΕ: Ο εφιάλτης του υψηλού δανεισμού

Η θηλιά του υψηλού δανεισμού για τον ΟΤΕ και του ακριβού κόστους εξυπηρέτησής του συνεχίζει να χαλαρώνει τρίμηνο με το τρίμηνο για τον όμιλο ο οποίος από τον Απρίλιο μέχρι και τον Αύγουστο του 2012 αποπλήρωσε συνολικά πάνω από 1,2 δις. ευρώ σε διεταιρικά, ομολογιακά δάνεια και ανακυκλούμενες πιστώσεις. Στο τέλος του πρώτου 6μήνου ο δείκτης μόχλευσης του ΟΤΕ είχε μειωθεί στις 1,69 φορές από 2,20 φορές που έφτανε στο τέλος του 2011. Η διοίκηση του Οργανισμού έχει αναγάγει σε κορυφαία προτεραιότητα την χρηματοοικονομική αναδιάρθρωση για την επόμενη διετία οπότε και πρέπει να εξυπηρετηθούν δάνεια ύψους 3 δις. ευρώ ευρώ με ορίζοντα τις αρχές του 2014 και το επιχειρεί κυρίως με πωλήσεις περιουσιακών στοιχείων, μειώσεις αποδοχών στο προσωπικό και ενίσχυση των ταμειακών ροών. Παράλληλα βρίσκεται σε διαπραγμάτευση με εγχώρια και διεθνή πιστωτικά ιδρύματα για την αναχρηματοδότηση των δανειακών του συμβάσεων, με στόχο την παράταση του χρόνου αποπληρωμής. Ήδη μέσα στο πρώτο 6μηνο του 2012 ο ΟΤΕ μείωσε τον καθαρό δανεισμό του (δάνεια μείον διαθέσιμα) κατά περίπου 670 εκατ. ευρώ (-17,2%), από τα 3,865 δισ. ευρώ στα 3,199 δισ. ευρώ καθώς ψαλίδισε σημαντικά τις επενδυτικές δαπάνες ενώ το ταμείο του που ανέρχεται σε 1,3 δις. ευρώ, ενισχύθηκε με τα έσοδα από την πώληση της θυγατρικής του Telekom Srbija. Ωστόσο ο συνολικός δανεισμός δεν διαφοροποιήθηκε σημαντικά και παρέμεινε στα επίπεδα των 4,858 δις. ευρώ έναντι 4,902 δις. ευρώ στο τέλος του 2011, «ροκανίζοντας» περί τα 300 εκατ. ευρώ ετησίως σε τόκους, στοιχείο που καταδεικνύει ότι πλέον χρειάζονται δραστικά μέτρα για να μειωθεί περαιτέρω. Για την εξυπηρέτηση των δανειακών υποχρεώσεων του Οργανισμού προωθείται η πώληση του δορυφόρου Hellas Sat με επιδιωκόμενο τίμημα της τάξης των 150 εκατ. ευρώ, ενώ έχουν ξεκινήσει οι διαδικασίες και για την πώληση της βουλγαρικής εταιρείας κινητής τηλεφωνίας Globul για την οποία αγοραστής θα μπορούσε να είναι η ίδια η Deutsche Telekom- με στόχο την είσπραξη περίπου 800 εκατ. ευρώ. Η κρίσιμη περίοδος για τον ΟΤΕ θα είναι το καλοκαίρι του 2013, οπότε και με τα παρόντα δεδομένα, λήγουν και πρέπει να αναχρηματοδοτηθούν ομολογιακά και διεταιρικά δάνεια άνω των 1,5 δις. ευρώ. Ήδη από τον προηγούμενο μήνα το ομόλογο έκδοσης της ΟΤΕ PLC ύψους 1,250 δις. ευρώ αναταξινομήθηκε από τα μακροπρόθεσμα δάνεια στο «βραχυπρόθεσμο μέρος των μακροπρόθεσμων δανείων» καθώς λήγει στις 5 Αυγούστου 2013, ενώ το ίδιο έγινε και με το διεταιρικό δάνειο ύψους 1,118 δις. ευρώ που λήγει την 1η Αυγούστου του επόμενου έτους (πληρωτές είναι τα 513,1 εκατ. ευρώ).

ΔΕΗ: Πάνω από 4,8 δισ. ευρώ δανεισμός

Με ταμείο μόλις 226 εκατ. ευρώ στο τέλος του πρώτου 6μήνου και δανεισμό που υπερβαίνει τα 4,8 δις. ευρώ για τον οποίο απαιτούνται τόκοι άνω των 205 εκατ. ευρώ ετησίως, ο όμιλος έχει να αντιμετωπίσει στο αμέσως προσεχές διάστημα το βραχνά της αναδιαπραγμάτευσης δύο ακόμη ομολογιακών δανείων από τράπεζες οι οποίες βρίσκονται με το μισό πόδι στην Ελλάδα. Το ένα, ύψους 85 εκατ. ευρώ, έχει κλειστεί με την Εμπορική και έληξε τον Αύγουστο αλλά πήρε παράταση μέχρι τις 15 Σεπτεμβρίου. Το τι θα πράξει η ΔΕΗ σε σχέση με το συγκεκριμένο ομολογιακό είναι συνάρτηση των μετοχικών εξελίξεων στην Εμπορική από την οποία οι Γάλλοι έχουν αποφασίσει να αποχωρήσουν. Το δεύτερο δάνειο ύψους 150 εκατ. ευρώ είναι της Τράπεζας Κύπρου με την οποία βρίσκονται σε εξέλιξη διαπραγματεύσεις, ωστόσο τα προβλήματα της κυπριακής τράπεζας δεν διευκολύνουν τις συζητήσεις. Στα τέλη του προηγούμενου Ιουνίου η ΔΕΗ έλαβε προσωρινά ανάσα με τη συμφωνία αναχρηματοδότησης χρεωλυσίων ύψους 575 εκατ. ευρώ (έληγαν μέσα στο καλοκαίρι), η οποία πάντως έγινε με ιδιαίτερα επαχθείς όρους για την επιχείρηση καθώς αναγκάζεται να πληρώνει μέσο επιτόκιο 8,9%. Μέσα σε μερικές εβδομάδες η ΔΕΗ εξήντλησε όλο το διαθέσιμο όριο άντλησης κεφαλαίου κίνησης ύψους 309 εκατ. ευρώ συμπεριλαμβανομένων και των 110 εκατ. ευρώ που έλαβε από το Ταμείο Παρακαταθηκών και Δανείων με εγγύηση του ελληνικού Δημοσίου. Το ταμειακό πρόβλημα της ΔΕΗ έχει ενταθεί με την υποχρεωτική αποπληρωμή του ειδικού τέλους ακινήτων μέσω των λογαριασμών ρεύματος που σε συνδυασμό με την κρίση, είχε ως αποτέλεσμα τον Ιούνιο οι επισφαλείς απαιτήσεις του ομίλου να ξεπερνούν τα 142 εκατ. ευρώ (+165%), σε σύνολο ανεξόφλητων οφειλών 700 εκατ. ευρώ. Δύο είναι οι πηγές από τις οποίες η ΔΕΗ προσδοκά άμεσα να αντλήσει ρευστό. Η μία είναι η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων από όπου αναμένεται αρχικά η εκταμίευση δανείου 150 εκατ. ευρώ για ήδη εκτελεσμένα έργα, και η άλλη η πώληση της ΔΕΠΑ στην οποία η ΔΕΗ κατέχει το 30% και έχει ζητήσει να αποζημιωθεί. 30 I BUSINESS REVIEW I ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2012

ΕΛΠΕ: Υψηλός βραχυπρόθεσμος δανεισμός Αντιμέτωπος με δανειακές υποχρεώσεις ύψους άνω του 1 δις. ευρώ που λήγουν μέσα στο επόμενο 6μηνο είναι ο όμιλος των Ελληνικών Πετρελαίων. Η διοίκηση των ΕΛΠΕ έχει ήδη ξεκινήσει τις διαδικασίες για την αναχρηματοδότηση των κοινοπρακτικών δανείων που ωριμάζουν και κινείται σε τρία μέτωπα: να εξασφαλίσει έγκαιρα τα απαραίτητα κεφάλαια για την αποπληρωμή των τρεχόντων δανειακών υποχρεώσεων, να διασφαλίσει την απαραίτητη ρευστότητα για τη λειτουργία του ομίλου και να επιμηκύνει τη λήξη του δανειακού του χαρτοφυλακίου. Η αναχρηματοδότηση των πιστωτικών γραμμών με λήξη μεταξύ Δ’ τριμήνου 2012 – Α’ τριμήνου 2013 βρίσκεται σε εξέλιξη, σε συνεργασία με τις πιστώτριες τράπεζες. Μέρος αυτών των δανείων που λήγουν μέχρι το τέλος του χρόνου θα αποπληρωθούν από χρηματικά διαθέσιμα και από λειτουργικές χρηματοροές από τη δραστηριότητα του αναβαθμισμένου διυλιστηρίου της Ελευσίνας, το οποίο ολοκλήρωσε το στάδιο δοκιμαστικής παραγωγής (commissioning) και ξεκίνησε τη λειτουργία του. Το υπόλοιπο σχεδιάζεται να αναχρηματοδοτηθεί με νέα δάνεια, ο σχεδιασμός των οποίων βρίσκεται στα τελευταία στάδια. Τα νέα δάνεια θα διατεθούν στην τραπεζική αγορά εντός των ερχόμενων εβδομάδων και τη διαδικασία συντονίζει ομάδα ελληνικών και διεθνών τραπεζών που έχουν αναλάβει ως ∆ιοργανώτριες Τράπεζες. Σύμφωνα με την εταιρεία ήδη πριν την έναρξη της επίσημης διαδικασίας παρουσίασης στην τραπεζική αγορά και διοργάνωσης των νέων δανείων (syndication process), οι ∆ιοργανώτριες Τράπεζες έχουν δεσμευθεί σε συμμετοχή ύψους 500 εκατ. ευρώ από τα συνολικά νέα δάνεια έως 800 εκατ. ευρώ. Ο όμιλος βαρύνεται από συνολικό δανεισμό 2,755 δις. ευρώ . ευρώ εκ των οποίων βραχυπρόθεσμα είναι τα 2,35 δις. ευρώ. Σύμφωνα με τη UBS, η ολοκλήρωση της αναχρηματοδότησης θα αφαιρέσει μεγάλο κίνδυνο από την εταιρεία, η οποία κατά τον ίδιο οίκο προσδοκά σε έσοδα 718 εκατ. ευρώ από την συμμετοχή του στη ΔΕΠΑ (35%).

Folli Follie: Επαφές με πιστώτριες τράπεζες Θέμα εβδομάδων είναι σύμφωνα με τη διοίκηση της Folli Follie η ευόδωση των συζητήσεων με τις πιστώτριες τράπεζες για ένα πακέτο συνολικής αναχρηματοδότησης των δανείων που βαραίνουν τον όμιλο. Η Folli Follie χρωστά σήμερα πάνω από 736 εκατ. ευρώ σε ομολογιακά και τραπεζικά δάνεια (σ.σ ο καθαρός δανεισμός είναι 619 εκατ. ευρώ), ενώ μόνο τα βραχυπρόθεσμα βάρη (1 έτος) αγγίζουν τα 480 εκατ. ευρώ και η ρύθμισή τους αποτελεί μονόδρομο για την εταιρεία η οποία ελπίζει τώρα πως μέχρι το τέλος Σεπτεμβρίου θα έχει καταλήξει σε συμφωνία. Η εταιρεία πέτυχε πρόσφατα να αποσπάσει επιστολή απαλλαγής από την Alpha Bank και την Εμπορική, για το μακροπρόθεσμο δάνειο 200 εκατ. ευρώ που έληγε στα τέλη του Ιουνίου, ώστε αυτό να μην καταστεί απαιτητό έως το τέλος του 2012, κερδίζοντας έτσι πολύτιμο χρόνο.

Euromedica: Διαπραγματεύσεις με τους πιστωτές Σε εξαιρετικά δυσχερή θέση λόγω των υψηλών του υποχρεώσεων έχει βρεθεί ο όμιλος Euromedica ο οποίος ενώ έχει πάψει να εξυπηρετεί μεγάλο μέρος των υποχρεώσεών του, αντιμετωπίζει μέσα στον επόμενο χρόνο λήξεις δανείων άνω των 315 εκατ. ευρώ σε σύνολο καθαρού δανεισμού 358 εκατ. ευρώ. Στο τέλος του πρώτου 6μήνου ο όμιλος είχε ήδη ληξιπρόθεσμες υποχρεώσεις άνω των 85 εκατ. ευρώ, εκ των οποίων περί τα 53 εκατ. ευρώ είναι ληξιπρόθεσμες οφειλές αποπληρωμής δανείων και leasing προς τις 21 τράπεζες με τις οποίες συνεργάζεται με αποτέλεσμα να απειλείται με καταγγελία των συμβάσεων. Στην λογιστική κατάσταση 6μήνου επισημαίνεται με θέμα έμφασης από τους ορκωτούς το ζήτημα των υψηλών υποχρεώσεων δεδομένου ότι τα βραχυπρόθεσμα δάνεια ξεπερνούσαν κατά 285 εκατ. ευρώ τα συνολικά περιουσιακά στοιχεία της επιχείρησης. H διοίκηση της Euromedica βρίσκεται σε διαπραγματεύσεις με τις πιστώτριες τράπεζες ευελπιστώντας σε παράταση του χρόνου αποπληρωμής, ώστε ένα μεγάλο μέρος τους (άνω των 160 εκατ. ευρώ) να ξαναγίνει μακροπρόθεσμο και να μπορεί να εξυπηρετηθεί και η εταιρεία να λάβει ενίσχυση ρευστότητας.

MIG: Κλειδί ο επανακαθορισμός των όρων Σε διαδικασία διαπραγμάτευσης με τις τράπεζες για να επανακαθορίσει τους όρους αποπληρωμής δανείων ύψους άνω των 938 εκατ. ευρώ σε σύνολο τραπεζικών υποχρεώσεων που υπερβαίνουν τα 2,057 δις. ευρώ βρίσκεται η MIG καθώς λόγω της επιδείνωσης των μεγεθών της ήδη δεν συμμορφώνεται με κάποιες από τις καθορισμένες ρήτρες. Ο επανακαθορισμός των όρων αποτελεί κλειδί για την συνέχιση ης λειτουργίας του ομίλου καθώς το σύνολο των βραχυπρόθεσμων υποχρεώσεων φτάνει τα 1,235 δις. ευρώ ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2012 I BUSINESS REVIEW I 31

επενδύσεις και υπερβαίνει τα κυκλοφορούντα στοιχεία του ενεργητικού με αποτέλεσμα ο όμιλος να εμφανίζει αρνητικά κεφάλαια κίνησης. Το μέσο επιτόκιο των μακροπρόθεσμων δανείων του Ομίλου ανήλθε σε 5,77% και των βραχυπρόθεσμων δανείων του Ομίλου ανήλθε σε 6,24%. Το μεγαλύτερο μέρος του δανεισμού βαραίνει τον τομέα των Μεταφορών (593,3 εκατ. ευρώ), των χρηματοοικονομικών υπηρεσιών (493,8 εκατ. ευρώ), ακολουθεί ο κλάδος Τροφίμων και Ποτών (372,9 εκατ. ευρώ), ο κλάδος του Real Estate (335,7 εκατ. ευρώ), οι Υπηρεσίες Υγείας (202,2 εκατ. ευρώ) και η πληροφορική (59,9 εκατ. ευρώ).

ΕΛΛΑΚΤΩΡ: Πάνω από 1,8 δισ. δάνεια

Σε συζητήσεις με τραπεζικά ιδρύματα για την ανανέωση ή την αναχρηματοδότηση δανείων που ωριμάζουν εντός του 2013 βρίσκεται ήδη ο όμιλος Ελλάκτωρ, ο συνολικός δανεισμός του οποίου αγγίζει ξεπερνά τα 1,852 δις. ευρώ. Παρά το υψηλό ονομαστικό ύψος των τραπεζικών υποχρεώσεων, το πλούσιο ταμείο των 821 εκατ. ευρώ και ο χρονικός επιμερισμός ωρίμανσης των δανείων που εκτείνεται για το μεγαλύτερο μέρος τους σε πάνω από πέντε χρόνια από σήμερα (μεταξύ 2-5 ετών είναι περί τα 378 εκατ. ευρώ και άνω των 5 ετών άλλα 625 εκατ. ευρώ), επιτρέπει στην Ελλάκτωρ να προγραμματίζει από καλύτερη θέση το μέλλον της, και στις τράπεζες να μην «αγχώνονται» για το αν θα πάρουν τα λεφτά τους πίσω πόσο μάλλον όταν η εταιρεία έχει υψηλό ανεκτέλεστο υπόλοιπο έργων ενώ εισπράττει σταθερά έσοδα από τα διόδια της Αττικής Οδού.

Βιοχάλκο: Αγκάθι ο βραχυπρόθεσμος δανεισμός

Ο υψηλός βραχυπρόθεσμος δανεισμός που υπερβαίνει τα 1,135 δις. ευρώ σε σύνολο δανείων 1,4 δις. ευρώ, αποτελεί το μεγάλο αγκάθι για τον όμιλο της Βιοχάλκο που βρίσκεται σε συνεχείς διαπραγματεύσεις με τις τράπεζες για την αναχρηματοδότηση του. Ήδη οι περισσότερες θυγατρικές έχουν λάβει σχετικές αποφάσεις για σύναψη ομολογιακών δανείων άνω των 300 εκατ. ευρώ. Στον τομέα των μακροπρόθεσμων δανείων, ήτοι ωρίμανσης άνω του ενός έτους, περιλαμβάνονται μόλις 278 εκατ. ευρώ, περίπου όσα δάνεια αποπλήρωσε κατά τη διάρκεια του πρώτου 6μήνου του 2012. Το ισχυρό brand name των θυγατρικών της Βιοχάλκο και οι καλές σχέσεις της οικογένειας Στασινόπουλου με τις τράπεζες βοηθούν ώστε ο όμιλος να καλύπτει εγκαίρως τις ανάγκες του, ωστόσο οι τόκοι απορροφούν πολύτιμα κεφάλαια για τον όμιλο καθώς στη φετινή χρήση αναμένεται ότι θα φτάσουν τα 100 εκατ. ευρώ.

Forthnet: Αγώνας δρόμου για συμφωνία

Σε αγώνα δρόμου προκειμένου να συμφωνήσει με τις πιστώτριες τράπεζες για την λήψη απαλλαγών και ανοχής (waivers) από τη μη υποχρέωση τήρησης ορισμένων από τους χρηματοοικονομικούς δείκτες που προβλέπονται στις δανεικές συμβάσεις έχει αποδυθεί ο όμιλος Forthnet. Με τον τρόπο αυτό ο όμιλος θα μπορέσει στο μέλλον να μετατρέψει εκ νέου σε μακροπρόθεσμο το μεγαλύτερο μέρος του δανεισμού του που έχει καταστεί πλέον βραχυπρόθεσμο λόγω επιδείνωσης των χρηματοοικονομικών δεικτών του. Συνολικά η Forthnet βαρύνεται από δανεισμό (κυρίως ομολογιακά δάνεια) 331 εκατ. ευρώ, το μεγαλύτερο μέρος των οποίων έχει συναφθεί με ορίζοντα το 2017.

Μυτιληναίος: Διαπραγματεύσεις για επιμήκυνση

Περί τα 61 εκατ. ευρώ σε δάνεια συνολικού ύψους 93 εκατ. ευρώ που έληγαν το δίμηνο Αυγούστου – Σεπτεμβρίου εξόφλησε με αναχρηματοδότηση ο όμιλος Μυτιληναίου. Παράλληλά αυτή την περίοδο βρίσκεται σε διαπραγματεύσεις με τις τράπεζες για να επιμηκύνει το υπόλοιπο μέρος και να αναχρηματοδοτήσει το σύνολο του βραχυπρόθεσμου δανεισμού του που ανέρχεται στα 267,5 εκατ. ευρώ και λήγει μέχρι το 2013. Αναφορικά με το ομολογιακό δάνειο ύψους 174,5 εκατ. ευρώ της θυγατρικής Korinthos Power, η εταιρεία έχει καταρτίσει Σχέδιο Σύμβασης μακροπρόθεσμης χρηματοδότησης με τις συμμετέχουσες τράπεζες και περιμένει τις σχετικές εγκρίσεις καθώς ο σταθμός παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας έχει τεθεί σε εμπορική λειτουργία.

Σελόντα: Συμφωνία μέχρι τέλος του έτους

Σε διαπραγματεύσεις με τις τράπεζες προκειμένου να αναδιαρθρώσει δάνεια άνω των 130 εκατ. ευρώ σε σύνολο βραχυπρόθεσμου δανεισμού που ξεπερνά τα 190 εκατ. ευρώ βρίσκεται ο όμιλος της Σελόντα. Στόχος είναι να πετύχει επιμήκυνση της λήξης των δανείων και να βελτιώσει τους όρους αποπληρωμής. Οι διαπραγματεύσεις έχουν ξεκινήσει από τα τέλη ου 2011 με τη διοίκηση να ευελπιστεί πως θα υπάρξει 32 I BUSINESS REVIEW I ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2012

συμφωνία μέχρι το τέλος του έτους. Στο μεσοδιάστημα η Σελόντα έχει σταματήσει να διακανονίζει μεγάλο μέρος των τραπεζικών της υποχρεώσεων θεωρώντας ότι θα υπαχθούν σε συνολική ρύθμιση με τις τράπεζες.

Νηρεύς: Προχωρημένες διαπραγματεύσεις

Σε προχωρημένο στάδιο διαπραγματεύσεων με τις τράπεζες για την αναδιάρθρωση δανειακών υποχρεώσεων ύψους 90 εκατ. ευρώ βρίσκεται η εταιρεία Νηρέας Ιχθυοκαλλιέργειες. Στόχος είναι να επιμηκυνθεί η περίοδος αποπληρωμής και να αναπροσαρμοστούν τα όρια των χρηματοοικονομικών δεικτών στα οποία πρέπει να συμμορφώνεται ο όμιλος ώστε να μην καθίστανται απαιτητές οι υποχρεώσεις. Ήδη σε ότι αφορά στο μακροπρόθεσμο τμήμα του εν λόγω κοινοπρακτικού το οποίο κατέστη προσωρινά βραχυπρόθεσμ (60 εκατ. ευρώ) επειδή δεν τηρήθηκαν κάποιοι από τους χρηματοοικονομικούς δείκτες, η εταιρεία εξασφάλισε περίοδο χάριτος ενός έτους.

Έδραση: Σχέδιο αναδιάρθρωσης

Προϋπόθεση για την συνέχιση της λειτουργίας της τεχνικής εταιρείας Έδραση Ψαλίδας είναι η επιτυχία του σχεδίου αναδιάρθρωσης που εκτελεί σε συνεργασία με τις πιστώτριες τράπεζες στις οποίες οφείλει πάνω από 85 εκατ. ευρώ. Το σχέδιο αύξηση κεφαλαίου υπέρ των πιστωτριών τραπεζών για την κεφαλαιοποίηση υποχρεώσεων και εκδόσεις ομολογιακών δανείων άνω των 40 εκατ. ευρώ.

Σέλμαν: Συνεχείς διαπραγματεύσεις

Σε διαπραγματεύσεις με τις τράπεζες για την αναδιάρθρωση του βραχυπρόθεσμου τραπεζικού δανεισμού του που πλέον ξεπερνά τα 121 εκατ. ευρώ βρίσκεται από τις αρχές Απριλίου η Shelman, χωρίς αποτέλεσμα μέχρι σήμερα. Το μεγαλύτερο μέρος του δανεισμού της είναι κατ’ ουσία μακροπρόθεσμος ωστόσο η μη συμμόρφωση με προκαθορισμένα κριτήρια των συμβάσεων είχε ως αποτέλεσμα περί τα 86 εκατ. ευρώ να εικονίζονται ως βραχυπρόθεσμες απαιτήσεις.

Μηχανική: Πονοκέφαλος τα ληξιπρόθεσμα

Πονοκέφαλο στις πιστώτριες τράπεζες προκαλούν τα οικονομικά προβλήματα της τεχνικής εταιρείας Μηχανική. Ο όμιλος χρωστά πάνω από 230 εκατ. ευρώ, ωστόσο το μεγαλύτερο μέρος –οφειλές άνω των 141 εκατ. ευρώ- έχει καταστεί ήδη ληξιπρόθεσμο. Οι συζητήσεις για την αναδιάρθρωση των υποχρεώσεων με την έκδοση νέου κοινοπρακτικού ομολογιακού δανείου 240 εκατ. ευρώ, έχουν ξεκινήσει εδώ και δύο χρόνια, ωστόσο δεν έχουν αποδώσει καρπούς.

Nutriart: Τρέχει ήδη το πρόγραμμα

Ένα από τα μεγαλύτερα προγράμματα χρηματοοικονομικής αναδιάρθρωσης υποχρεώσεων τρέχουν οι τράπεζες για την σωτηρία της Nutriart (πρώην Κατσέλης). Οι διαδικασίες εκτιμάται ότι θα κρατήσουν όλο το 2012 και προβλέπουν ριζική αναδιάρθρωση χρεών της εισηγμένης που βαρύνεται με δάνεια άνω των 122 εκατ. ευρώ. Στο πλαίσιο της συμφωνίας που υπεγράφη στο τέλος Αυγούστου προβλέπεται η κεφαλαιοποίηση υποχρεώσεων άνω των 42,7 εκατ. ευρώ, έκδοση νέων ομολογιακών δανείων 11ετούς διάρκειας κ.α

Iατρικό Αθηνών: Αναχρηματοδότηση - ανάσα

Αναχρηματοότηση-ανάσα πέτυχε τον Ιούλιο και ο όμιλος Ιατρικό Αθηνών που έλαβε νέο κοινό ομολογιακό δάνειο 164 εκατ. ευρώ από τις τράπεζες Εθνική, Eurobank και Alpha. Για το δάνειο αυτό εγγράφτηκαν προσημειώσεις 197 εκατ. ευρώ επί των ακινήτων της μητρικής.

Τιτάν: Περιορισμός δανεισμού κατά μισό δισ.

Ο όμιλος έχει καταφέρει να περιορίσει τον δανεισμό του περίπου κατά μισό δις. ευρώ από το 2008 μέχρι σήμερα. Το σύνολο των δανειακών του υποχρεώσεων ανέρχεται σε 1,059 δις. ευρώ, ενώ περιλαμβανομένου του πλούσιου ταμείου του ο καθαρός δανεισμός πέφτει στα 640 εκατ. ευρώ. Από αυτά μόλις 157,7 εκατ. ευρώ ωριμάζουν εντός ενός έτους ενώ τα περισσότερα (περί τα 450 εκατ. ευρώ) λήγουν σε διάστημα 2-3 ετών μετά και την μερική αναδιάρθρωση στην οποία προχώρησε η Τιτάν σε συνεργασία με τις τράπεζες. BR ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2012 I BUSINESS REVIEW I 33

ενέργεια

34 I BUSINESS REVIEW I ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2012

Ξεκαθάρισμα λογαριασμών Ρωσίας-Δύσης Επιθετική κίνηση αποτελεί η απόφαση της Gazprom να παγώσει την κατασκευή του ελληνικού τμήματος του South Stream αμέσως μετά το πράσινο φως που πήρε ο ανταγωνιστικός των ρωσικών συμφερόντων αγωγός που θα μεταφέρει αέριο από την Κασπία.

ΔΕΠΑ παρά μόνον με κοινοπραξία με δυτική εταιρεία, κάτι όμως που σύμφωνα με άλλες πηγές σχεδιάζεται μεταξύ άλλων παικτών, όπως από την εγχώρια αγορά και δυτικών ενεργειακών ομίλων.

Trans Adriatic Pipeline Η Ελλάδα μέσω της οποίας θα περάσει ο «φιλοδυτικός» Trans Adriatic Pipeline φαίνεται να «κλειδώνει» έτσι στη σφαίρα της δυτικής επιρροής γεγονός που μπορεί να βάλει στο συρτάρι την ρωσική εμπλοκή στην ελληνική οικονομία. Ήδη καλά πληροφορημένες πηγές αναφέρουν πως οι Ρώσοι δεν θεωρούν πιθανό να εξασφαλίσουν την

To Mνημόνιο Υπενθυμίζεται και η πρόσφατη υπογραφήΜνημονίουΚατανόησης Ελλάδας-Ιταλίας-Αλβανίας,σχετικά με τον αγωγό μεταφοράς φυσικού αερίου Trans Adriatic Pipeline,. H εταιρεία Trans Adriatic Pipeline (TAP) AG αποτελεί κοινοπραξία που συστάθηκεμεσκοπότονσχεδιασμό, την ανάπτυξη και την κατασκευή του Αδριατικού Αγωγού φυσικού αερίου (TAP). Ο αγωγός αυτός θα μεταφέρει φυσικό αέριο από τις περιοχέςτηςΚασπίαςΘάλασσαςκαι της Μέσης Ανατολής στην Ευρώπη. Τη μετοχική βάση του Αδριατικού Αγωγού φυσικού αερίου συνθέτουν η ελβετική Axpo (42,5%), η νορβηγική Statoil (42,5%) και η γερμανική E.ON Ruhrgas (15%). Με αυτόν των αγωγό σε σημείο εκκίνησηςηGazpromαποφάσισενα παγώσει την κατασκευή του νότιου χερσαίουσκέλουςτουSouthStream προςτηνΕλλάδα,αλλάκαιτασχέδια για την κατασκευή υποθαλάσσιου

ρωσικός κολοσσός πουδιεκδικεί,τουλάχιστονεπισήμως,την ΔΕΠΑ στον διαγωνισμόιδιωτικοποίησης της,επιλέγειέτσιναπεράσειτοδικό του αέριο από τις χώρες της παραδοσιακής επιρροής του βόρεια των ελληνικών συνόρων σε μια κίνηση που υπενθυμίζει τη βαρύτητα των συσχετισμών που αποτύπωσε στην Ιστορία η συμφωνία της Γιάλτας... Όλα αυτά λαμβάνουν χώρα την ώρα που οι Βρυξέλες συνεπικουρούμενες από την Ουάσιγκτον επιθυμούν να κρατήσουν εκτός ρωσικής επιρροής τον λεγόμενο και νότιο διάδρομο του αερίου που θα εξασφαλίσει, θεωρητικά, την ενεργειακή ανεξαρτησία και ασφάλεια της Ευρώπης.

ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2012 I BUSINESS REVIEW I 35

ενέργεια αγωγούπουθασυνέδεετηνΕλλάδα με την Ιταλία. Αντιθέτως ενεργοποιεί άμεσα όπως έγινε γνωστό στη Μόσχα την κατασκευή του αγωγού που θα παρακάμψει την Ουκρανία και θα διοχετεύει ρωσικό αέριο μέσα από τις χώρες των Βαλκανίων την κεντρική και νότια Ευρώπη . Μέτοχοι αυτού του αγωγού είναι η Gazprom (50%), η Eni (20%), η EDF (15%) και η θυγατρική της BASF, Wintershall Holding –(15%). Η Gazprom έχει όμως «στήσει» και μικρότερεςκοινοπραξίεςστιςχώρες από όπου θα διέρχεται ο αγωγός, με τοπικές εταιρείες αερίου. Αξίζει να σημειωθεί πως το υποθαλάσσιο κομμάτι στην Μαύρη Θάλασσα θα περνά από την τουρκική ΑΟΖ και θα καταλήγει στη Βουλγαρία. Κρίσιμο ζήτημα Ένα από τα κρίσιμα ζητήματα έιναι το κατά πόσον ο Ρώσοι θα ανοίξουντοναγωγόπουαναμένεται να λειτουργήσει από το 2015-2016 σε τρίτες εταιρείες όπως προβλέπουν οι ευρωπαϊκές αποφάσεις. Η Gazprom συζητά ήδη το θέμα με τους ευρωπαίους καθώς τα κομμάτια του χερσαίου τμήματος το South Stream περνούν από χώρες μέλη της ΕΕ. Οι εξελίξεις αυτές εντάσσονται στα πλαίσια της ολοκλήρωσης του «νοτίου διαδρόμου» που επιταχύνθηκε μετά την ανακοίνωση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής σχετικά με την ασφάλεια ενεργειακού ανεφοδιασμού και τη διεθνή συνεργασία (COM 2011- 539). Την πρώτη ανακοίνωση που με ρητό και επιτακτικό τρόπο καλεί τα κράτη – μέλη της ΕΕ σε ευθυγράμμιση στόχων και δράσεων στον τομέα των εξωτερικών ενεργειακών σχέσεων. Το τμήμα του ανταγωνιστικού της Gazprom αγωγού TAP που θα περάσει από την Ελλάδα έχει τις ευλογίες του κονσόρτσιουμ του Σαχ Ντενίζ (επικεφαλής είναι η BP) που θα μεταφέρει το αζέρικο αέριο στην Ευρώπη ώστε να αντισταθμιστεί το ρωσικό μονοπώλιο. Με πρόσβαση στον αγωγό TAP

μπορεί να διασφαλιστεί και η διοχέτευση του ισραηλινού, κυπριακού και –προοπτικά- ελληνικού αέριου στα ευρωπαϊκά δίκτυα. Η εκμετάλλευση των ελληνικών κοιτασμάτων δεν έιναι τόσο μακριά όσο μπορεί κανείς να πιστεύει. Nordic Explorer Ήδη στο βόρειο Ιόνιο βρίσκεται εδώ και πέντε ημέρες το ερευνητικό σκάφος «Nordic Explorer» της νορβηγικής εταιρίας Petroleum Geo-Services πραγματοποιώντας γεωφυσικέςδιασκοπήσεις.Έρευνες δηλαδή που θα δώσουν τον «οδικό χάρτη» στις ενεργειακές που θα αναλάβουν μετά την εξόρυξη. Οι έρευνες καλύπτουν έκταση περίπου220.000χιλιομέτρων στο Ιόνιο Πέλαγος και τη θαλάσσια περιοχή Eρωτηματικό νοτίως της Κρήτης και παραμένει αν θα διαρκέσουν έως την ο Ρώσοι θα άνοιξη. Θα ακολουθήσει ανοίξουν τον η επεξεργασία και ερμηνεία των ερμηνευτικών αγωγό σε τρίτες δεδομένων στα μέσα εταιρείες όπως του 2013, προκειμέ- προβλέπουν νου να προκηρυχθεί ο οι ευρωπαϊκές γύρος παραχωρήσεων «οικοπέδων» εντός του αποφάσεις πρώτου εξαμήνου του 2014. οι πιέσεις για έσοδα από τις ιδιωτικοποιήσεις ενδέχεται να επισπεύσουντιςεξελίξειςενώμέχρι τότε θα υπάρχει και νέος μέτοχος των ΔΕΠΑ και ΔΕΣΦΑ. Αναφορικά με τον τρόπο που θα μπορέσουνναμπουντακοιτάσματα αερίου αυτά, στα δίκτυα σημειώνεται πως ήδη η προκρινόμενη λύση έιναι αυτή της υγροποίησης στην πηγή (LNG) και επαναεριοποίηση στα σημεία εισόδου και η ενδιάμεση μεταφορά του αερίου με δεξαμενόπλοια. Το Ισραήλ ήδη ναυλώνει πλωτό σταθμό επαναεριοποίησης LNG . Πρόκειται για πανάκριβα πλοία-εργοστάσια που λέγονται FSRU ή floating storage andregasificationunitπουμπορούν άμεσα να βάλουν το αέριο στην αγοράεναντιθέσειμεμακροχρόνιες επενδύσεις δισεκατομμυρίων. BR

36 I BUSINESS REVIEW I ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2012

Εκτιμήσεις έως και 90% για ανάπτυξη της ελληνικής αγοράς

τάση μεταστροφής των μεγάλων βιομηχανικών μονάδων της παγκόσμιας οικονομίας, από τον άνθρακα στο φυσικό αέριο, ως πηγή ενέργειας επιταχύνει, μεγεθύνοντας περεταίρω τη ζήτηση για φυσικό αέριο. Την ίδια ώρα κερδίζει έδαφος με εντυπωσιακούςρυθμούςτοαέριο καιστηνΕλλάδα.Σύμφωναμενέα έρευνα του μεγάλου ενεργειακού επενδυτικού οίκου Tudor, Pickering, Holt & Co μάλιστα η τάση αυτή αναμένεται να συνεχισθεί κρατώντας στενά συσχετισμένες τις τιμές των δύο καυσίμων. Tudor, Pickering Ταπρώταστοιχείασύμφωνα με την έρευνα δείχνουν πως οι επενδύσειςσυνεχίζονταικαθώς η εξοικονόμηση κόστους, την αποφυγή επιβαρύνσεων που σχετίζονται με την εκπομπή ρύπων, ειδικά στην Ευρώπη και η συνεχώς βελτιούμενη τεχνολογία δικαιολογούν σύντομες αποσβέσεις και μεγάλα μεσοπρόθεσμα οφέλη. Η τάση αυτή αρχίζει και γίνεται ορατή και στην ελληνική αγορά ενώ η ζήτηση για φυσικό αέριοπολλαπλασιάζεταικαθώς ΔΕΠΑ και ιδιώτες αναπτύσσουν με ολοένα και ταχύτερους ρυθμούςτομείςόπωςηβιομηχανική χρήση και η αεριοκίνηση και η εξίσωση των φόρων πετρελαίου κίνησης και θέρμανσης σπρώχνει τη ζήτηση από άλλες πηγές προς το αέριο. Ernst & Young Ηεικόνααυτήσεσυνδυασμό με τη διάδοση της χρήσης του

χίσει να κερδίζει μερίδια τονίζει η Tudor,Pickering,Holt&Co.ΣτιςΗΠΑ ειδικότεραηολοένακαιμεγαλύτερη διαθεσιμότητα φυσικού αερίου εξαιτίας της ανάπτυξης νέων αποθηκευτικώνμεθόδων(shale)μπορεί ναοδηγήσειτηζήτηση60%υψηλότερα μεσοπρόθεσμα, αναφέρουν οι ειδικοί. Παράλληλα στην Tudor, Pickering,Holt&Coπεριμένουνπως κάθε νέα επένδυση που απαιτεί ηλεκτροπαραγωγή θα εμπλέκει από την αρχή ως πηγή ενέργειας το φυσικό αέριο, προσθέτοντας δυναμική στην αγορά αυτή.

Καλπάζει η ζήτηση για φυσικό αέριο

φυσικούαέριουπαγκοσμίωςαπότην οικιακή αγορά και την αεριοκίνηση έως την χρήση στην ποντοπόρο ναυτιλία οδηγεί σε ανακατατάξεις και των επιχειρηματικό χάρτη της ενέργειας. Σύμφωνα με τη πρόσφατη μελέτη Power Transactions and Trends(ΣυναλλαγέςκαιΤάσειςστην Ενέργεια) της Ernst & Young, καθώς πολλές ρυθμιστικές αρχές διεθνώς επικεντρώνονται στη μείωση της ρύπανσης και τη βελτίωση της ποιότητας του αέρα, ο τομέας της ενέργειας και των επιχειρήσεων κοινής ωφέλειας επιδιώκουν να επαναπροσδιορίσουν το μίγμα καυσίμου δίνοντας μεγαλύτερη έμφαση στην καθαρή ενέργεια. Επικράτηση αερίου Παρά το γεγονός ότι ο τομέας τωνανανεώσιμωνπηγώνενέργειας αντιπροσωπεύει τον μεγαλύτερο αριθμό συμφωνιών (23), κατά το πρώτοτρίμηνοτου2012,ηαξίατους μειώθηκε κατά 36% σε σχέση με

το τέταρτο τρίμηνο του 2011. Την περίοδοαυτή,οιανανεώσιμεςπηγές αγωνίζονται να ανταγωνισθούν την παραγωγή από το φυσικό αέριο. Αυτό οφείλεται στις χαμηλές τιμές του φυσικού αερίου στις ΗΠΑ, στις υψηλότερες κεφαλαιουχικές δαπάνες και την πρόσφατηαναδίπλωσητης Άλματα της ζήτησης κυβερνητικήςυποστήριξης αλλά και της επιδότησης στο εξωτερικό – των καταναλωτών για την Γιατί αισιοδοξούν αιολικήκαιηλιακήενέργεια, οι επενδυτικοί οίκοι τόσο στην Ευρώπη όσο και Tudor, Pickering, στις ΗΠΑ.

Holt & Co και Ernst

Η διεθνής τάση & Young Την ίδια ώρα η ηλεκτροπαραγωγήπουχρησιμοποιεί φυσικό αέριο εμφανίζεται να έχει κερδίσει σημαντικότατα μερίδια από την δεκαετία του ’90 διεθνώς και όσο οι τιμές του άνθρακα και του αερίου παραμένουν σε παρεμφερή επίπεδα όσον αφορά την δαπάνη για την παραγωγή ανά μεγαβάτ το φυσικό αέριο θα συνε-

Ελληνικό άλμα Στην Ελλάδα το ποσοστό αύξησης στην ζήτηση του φυσικού αερίου κατά την διάρκεια της δεκαετίας 2010-2020 αναμένεται να διαμορφωθεί από + 50% έως 90%. Οι εκτιμήσεις αυτές όμως ενδέχεται να αποδειχθούν συντηρητικές σύμφωνα με πηγές της βιομηχανίας που αποδίδουν και το μεγάλο επενδυτικό ενδιαφέρον για τη ΔΕΠΑ στην εκτίμηση αυτή. Υπενθυμίζεταιπωςδεκατέσσερις επιχειρηματικοίόμιλοιπροκρίθηκαν στην επόμενη και πιο σημαντική φάση του διαγωνισμού εξαγοράς της ΔΕΠΑ ενώ ανάμεσά τους βρίσκονται πολλά μεγάλα ονόματα όπως οι εταιρείες Eni, Edison, Gazprom, Gas Natural, Enagas, Vopak, Israel Corporation και Mitsui. Ευοίωνες προοπτικές Οι τάσεις αυτές αναδεικνύουν την Ελλάδα ως εν δυνάμει πρωταγωνιστή στην νέα διεθνή ενεργειακήσκακιέρασεμιαστιγμή που το χρειάζεται περισσότερο από ποτέ άλλοτε καθώς η αγορά αερίου αναπτύσσεται ταχύτατα και η χώρα οδεύει προς την εξόρυξη καιεκμετάλλευσητων,σημαντικών όπως δείχνουν οι πρώτες επιστημονικές εκτιμήσεις, κοιτασμάτων υδρογονανθράκων και ειδικότερα φυσικού αερίου. BR

ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2012 I BUSINESS REVIEW I 37

ενέργεια

ίγοι πρόσεξαν στα τέληΣεπτεμβρίουτην είδηση της υπογραφής του Μνημονίου ΚατανόησηςΕλλάδαςΙταλίας-Αλβανίας, σχετικά με τον αγωγόμεταφοράςφυσικούαερίου Trans Adriatic Pipeline, με το οποίο οι τρεις χώρες εκφράζουν την πρόθεσή τους να συνεργασθούν για την υλοποίηση του σχεδίου. Όμως τα συμφέροντα που εμπλέκονται περιλαμβάνουν μεγαλες γερμανικές και ελληνικές εταιρείες ενώ αποκαλύπτουν τους σχεδιασμούς και τις προθέσεις της Ευρώπης και του Βερολίνου για το ρόλο της Ελλάδας αλλά και την πραγματική γεωπολιτική σημασία της χώρας. Ο αγωγός TAΡ, όπως έχει αρχίσει να γίνεται ευρύτερα γνωστός, αποτελεί ακρογωνιαίο λίθο της ευρωπαϊκής πολιτικής ενεργειακής ασφάλειας και η υλοποίησή του ανεβάζει ταχύτητες σε βάρος, όπως λένε οι παροικούντες τηνΙερουσαλήμτωνΒρυξελλών,του διασυνδετήριου αγωγού ΤουρκίαΕλλάδα-Ιταλία (TGI). Η εξέλιξη εντάσσεται στα πλαίσια της ολοκλήρωσης του «νοτίου διαδρόμου»πουεπιταχύνθηκεμετά την ανακοίνωση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής σχετικά με την ασφάλεια ενεργειακού ανεφοδιασμού και τη διεθνή συνεργασία (COM 2011- 539). Την πρώτη ανακοίνωση που με ρητό και επιτακτικό τρόπο καλεί τα κράτη – μέλη της ΕΕ σε ευθυγράμμιση στόχων και δράσεων στον τομέα των εξωτερικών ενεργειακών σχέσεων. HεταιρείαTransAdriaticPipeline (TAP) AG αποτελεί κοινοπραξία που συστάθηκεμεσκοπότονσχεδιασμό, την ανάπτυξη και την κατασκευή του Αδριατικού Αγωγού φυσικού αερίου (TAP). Ο αγωγός αυτός θα μεταφέρει φυσικό αέριο από τις περιοχέςτηςΚασπίαςΘάλασσαςκαι της Μέσης Ανατολής στην Ευρώπη. ΤημετοχικήβάσητουΑδριατικού Αγωγού φυσικού αερίου συνθέτουν η ελβετική Axpo (42,5%), η νορβηγική Statoil (42,5%) και η

Άνοιξε το παιχνίδι των αγωγών στην Ελλάδα με γερμανο-ελβετικό σχήμα

Ποιοι ωφελούνται και ποιοι ζημιώνονται από τον Trans Adriatic Pipeline που θα μεταφέρει αέριο στην Ευρώπη

γερμανική E.ON Ruhrgas (15%). Η εταιρεία TAP AG έχει την έδρα της στο Baar της Ελβετίας και γραφεία στην Αθήνα, τη Ρώμη και τα Τίρανα. Εκπρόσωποι του TAP εργάζονται επίσης στις Βρυξέλλες και την Ο αγωγός TAΡ Κωνσταντινούπολη. Επί του παρόντος, ο TAP απαόπως έχει αρχίσει να γίνεται ευρύτερα σχολείπερίπου60ειδικούς πετρελαίου και φυσικού γνωστός αποτελεί αερίου από 24 χώρες και περισσότερους από 200 ακρογωνιαίο λίθο εμπειρογνώμονεςαπόεταιτης ευρωπαϊκής ρείες παροχής υπηρεσιών. πολιτικής Το ζήτημα φορά βέβαια και ελληνικές εταιρείες όπως η Σωληνουργεία Κορίνθουμετηνοποίαυπάρχει κατ΄ αρχήν συμφωνία και έχει προεπιλεχθεί για να προμηθεύσει τους αγωγούς που θα απαιτηθούν

38 I BUSINESS REVIEW I ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2012

για τα 500 χιλιόμετρα της χερσαίας και υποθαλάσσιας διαδρομής του αγωγού. Για το σύνολο δηλαδή της διαδρομής του αγωγού και όχι μόνο για το κομμάτι που διέρχεται από το ελληνικό έδαφος. Επίσης πάει πίσω επίσης όπως προαναφέρθηκε ο ITGI για την υλοποίηση του οποίου έχει συσταθεί κοινοπραξία από την ελληνική (για την ώρα) ΔΕΠΑ, την ιταλική Edison και την τουρκική Botas. Για μέρος δε του ITGI , το υποθαλάσσιο, είχε συσταθεί η κοινοπραξία «Υ.Α.Φ.Α. Ποσειδών Α.Ε.» από την ΔΕΠΑ Α.Ε. και την Edison International (θυγατρική100% Το πρόκριμα του TAP γίνεται εύκολα αντιληπτό σύμφωνα με ορισμένους κύκλους τόσο από τη συμμετοχή της γερμανικής Ε.ΟΝ όσοκαιαπότηνεπιλογήτουκονσόρτιουμ του ΣαχΝτενίζ (επικεφαλής

όπωςφαίνεταιδιαθέτεικοιτάσματα φυσικού αερίου τεραστίου εύρους. Υπενθυμίζεται πως σύμφωνα με μελέτη που έχει κατατεθεί στον πρωπθυπυργό, τριών Ελλήνων επιστημόνων(ΑντώνηΦώσκολου,Ηλία Κονοφάγου και Νίκου Λυγερού) υπολογίζεται ότι μόνον τα αποθέματα φυσικού αερίου στην περιοχή νότια της Κρήτης ανέρχονται στα 3,5 τρισεκ. κυβικά μέτρα και πως μπορούννααποφέρουνστηνΕλλάδα κρατικάέσοδα599δισεκ.δολαρίων σε βάθος 25ετίας.

Ενεργειακή ασφάλεια

είναι η BP) που θα μεταφέρει το αζέρικο αέριο στην Ευρώπη ώστε να αντισταθμίσει την ρωσική παντοκρατορία. Ηενεργειακήζήτησηστην Ευρώπη ακολουθεί την παγκόσμια αυξητική τάση . Η υψηλή εξάρτηση σε ενεργειακά προϊόντα τρίτων χωρών ,ιδιαίτερα στον τομέα των υδρογονανθράκων, αυξάνεται. Με τα σημερινά δεδομένα, η Ευρώπη εισάγει πάνω από το 60 % του φυσικού αερίου και το 80% του πετρελαίου που καταναλώνει. Η υψηλή εξάρτησηστουςυδρογονάνθρακες παρατηρείται σε σχεδόν όλα τα κράτη –μέλη της ΕΕ. Πάνωαπόταδύοτρίτατωνπαγκόσμιωνεπιβεβαιωμένωναποθεμάτων φυσικού αερίου βρίσκονται στη Ρωσία, όπως επίσης στις περιοχές της Μέσης Ανατολής και της Κασπίας Θάλασσας. Τα αποθέματα

αυτά αρκούν για να καλύψουν τη ζήτηση της Ευρώπης για τις επόμενες δεκαετίες. Σήμερα, η Ευρώπη στηρίζεται κυρίως στις εισαγωγές ρωσικού φυσικού αερίου μέσωδιαφόρωνυφιστάμενων αγωγών, και δεν έχει συνδέσει ακόμη τα δίκτυα Υπολογίζεται ότι αγωγών της με τα αποθέ- τα αποθέματα ματα αερίου της Κασπίας φυσικού αερίου και της Μέσης Ανατολής. Ωστόσο,ηΕυρώπη αντι- στην περιοχή λαμβάνεται την ανάγκη να νότια της Κρήτης διαφοροποιήσει τις πηγές ανέρχονται στα 3,5 εφοδιασμούτης.Ηάντληση αερίου από νέα αποθέμα- τρισεκ. κυβικά τα απαιτεί την κατασκευή εναλλακτικών υποδομών που θα μπορέσουν να τροφοδοτήσουν την Ευρώπη με νέο αέριο. Και εδώ βρίσκεται άλλωστε και η ευκαιρία της Ελλάδας η οποία

H προσπάθεια επίτευξης ενεργειακής ασφάλειας εκ μέρους της ΕΕ, που στηρίζεται από τις ΗΠΑ -οι οποίες θέλουν να δουν την επιρροή τηςΜόσχαςναμειώνεται-βασίζεται σε δύο κύριους πυλώνες: Πρώτον,στηνκαλύτερηενεργειακήαπόδοσημεστόχοβελτιστοποίηση ενεργειακής κατανάλωσης και καταπολέμησηκλιματικήςαλλαγής. Ο στόχος αυτός απαιτεί διαφοροποίηση «ενεργειακού» μείγματος των κρατών – μελών με το φυσικό αέριο και τις ανανεώσιμες να καταλαμβάνουν μεγαλύτερο μερίδιο στην ενεργειακή κατανάλωση. Η συμβολή τρίτων χωρών στον τομέα τωνανανεώσιμωνπηγώνενέργειας θα είναι, επίσης, σημαντική με χαρακτηριστικόπαράδειγματοΗλιακό Πλάνο Μεσογείου (project Helios) . Απαιτείται , επίσης, η υλοποίηση της ενοποίησης της εσωτερικής Δεύτερον, εξασφάλιση συνεχούς και επαρκούς ενεργειακού ανεφοδιασμού. Ο στόχος αυτός προϋποθέτει στενές και αξιόπιστες σχέσεις με τους ενεργειακούς εταίρους της Ευρώπης. Τόσο με τις χώρες παραγωγούς όσο και με τις χώρες μεταφοράς, όπως έιναι η Ελλάδα. Η ενεργειακήασφάλειααποτελείέτσι καθοριστική παράμετρο της εξωτερικής πολιτικής της Ευρώπης και διαμορφώνειτηνΕυρω-Μεσογειακή Συνεργασία και τα σχέσεις με τη Ρωσία και τις χώρες της Κασπίας και της Μέσης Ανατολής. BR

ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2012 I BUSINESS REVIEW I 39

επενδύσεις

Ποιο είναι το Libra Group* που «αγοράζει» Ελλάδα

Ο Γιώργος Μ. Λογοθέτης δεινός asset player κοιτάει ακίνητα, ξενοδοχεία, ανανεώσιμες, ποντοπόρα και φτάνει ως τα μαστιχόδενδρα

επιχειρηματίαςΓιώργος Μ.Λογοθέτης,φίλος του Bill Clinton και αφεντικό του Libra Group προωθεί την έκδοση ομολόγων της διασποράς, «κοιτάει» ακίνητα, ξενοδοχεία, ανανεώσιμες,καλπάζειστηναυτιλία και φτάνει ως τα μαστιχόδενδρα της Χίου. Μεταξύτωνεταιρειώντουομίλου περιλαμβάνονται και τα ελληνικά «οχήματά του», η EuroEnergy, η Greece Sotheby's International Realty, η First Mediterranean αλλά καιηMayfairlandanddevelopment, τα Grace Hotels, τα Aria Hotels και η ναυτιλιακή Lomar που φέρεται να ελέγχει περισσότερα από 50 ποντοπόρα πλοία όπως και η Chios Heritage. Στην ενέργεια δρομολογεί δύο projcet 20ΜW σε φωτοβολταικά πάρκα, και 30 MW αιολικής ενώ λειτουργεί ήδη στη Βόρειο Ελλάδα στις Σέρρες δυναμικότητας 50 MW. Αφανής γίγαντας Το εύρος της επιχειρηματικής αυτοκρατορίας αυτής έιναι τέτοιο που δύσκολα γίνεται αντιληπτό από το ευρύτερο κοινό πως έχει, μέχρι στιγμήςτουλάχιστον,διατηρήσειεν πολλοίς ένα τόσο χαμηλό προφίλ. Όμωςτελευταίαο37χρονοςΓιώργος Λογοθέτης με τα τρία αδέλφια του Κωνσταντίνο, Νικόλα και Λέοντα

περνούν στο προσκήνιο τόσο με τις επιχειρηματικές τους κινήσεις όσο και με τις δημόσιες δηλώσεις τους σε αμερικανικά fora όπως, τελευταίως, το Concordia Summit όπου ο πρώην πρόεδρος των ΗΠΑ κάλεσε την Αθήνα να προχωρήσει στην έκδοση ομολόγων για την ελληνική διασπορά και ο Γιώργος Λογοθέτης μίλησε για την ανάγκη να επιστρέψει το «φιλότιμο» στον ελληνικό τρόπο σκέψης.

Εν εξελίξει επενδύσεις

Το κατά πόσον οι δημόσιες αυτές πολιτικές παρεμβάσεις θα μετουσιωθούν σύντομα σε κάτι περισσότερο παραμένει να εξακριβωθεί.Όμωςοιεπενδύσειςτουgroup στην Ελλάδα είναι ήδη σε εξέλιξη. Τόσοστοντουριστικόκλάδοόσοκαι στα ακίνητα , στην ναυτιλία και την ενεργεία αλλά και την αεροπλοΐα όπου ο όμιλος ελέγχει μια εκ των μεγαλύτερων εταιρειών leasing αεροσκαφών στον πλανήτη, την LeaseCorporationInternational(LCI). Ναυτιλιακός κολοσσός Προ ολίγων εβδομάδων ναυλομεσιτικοί οίκοι συνέδεσαν την οικογένεια Λογοθέτη με τις αλλεπάλληλες εξαγορές 7 πολύ μεγάλων δεξαμενοπλοίων έναντι 190 εκατομμυρίων δολαρίων συνολικά οι οποίες πραγματοποιηθήκαν από ένα αινιγματικό επιχειρηματικό

40 I BUSINESS REVIEW I ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2012

σχήμα με το όνομα Dark Horse αλλά παραχωρούνται για διαχείριση στην Libra Shipping του ομίλου στην Αθήνα. Η κίνηση δεν διαφέρει σεστυλαπότηνεξαγορά26 πλοίων της Allocean Group Πριν τα 40 του τον Δεκέμβριο του 2009 χρόνια το επιχειρηέναντι 325 εκατ. δολ από την ναυαρχίδα του ομίλου ματικό αποτύπωμά LomarShippingήτηναγορά του είναι πολύ μεγα- άλλων 10 πλοίων το 2010.

λύτερο από πολλών επιφανέστερων μεγιστάνων

Το ενδιαφέρον Σεεπικοινωνίατου«BR» με τα γραφεία του ομίλου στο Λονδίνο η Libra επιβεβαίωσε το ενδιαφέρον και τις δραστηριότητες του group στην Ελλάδααλλάκαιδιεθνώςχωρίςόμως νααποκαλύψειταεπόμεναβήματα

30 θυγατρικές σε 22 χώρες

όμιλος Libra είναι μια ιδιωτική επιχειρηματική αυτοκρατορίαπουδημιουργήθηκε το 2003. Συγκροτείται από τα διαφοροποιημένα επιχειρηματικά συμφέροντα της οικογένειας Λογοθέτη, η οποία στα 28 χρόνια που είχαν προηγηθεί είχε επικεντρωθεί αποκλειστικά στις διεθνείς θαλάσσιες μεταφορές. Σήμερα το Libra Group ελέγχει 30 θυγατρικές σε 22 χώρες και έχει επικεντρωθεί σε πέντε κυρίως τομείς: τη ναυτιλία, την αεροπορία, το real estate, τα ξενοδοχείακαιτηνενέργεια.Κλάδοι όλοι που «κουμπώνουν» πλήρως και με την ελληνική αγορά.

Asset play

πουδρομολογεί.Υπογράμμισεόμως το ευρύ πρόγραμμα υποτροφιών και πρακτικής εκπαίδευσης που έχει ξεκινήσει σε συνεργασία με το Αμερικανικό Κολλέγιο (Deree) υπό το οποίο απασχολεί έλληνες φοιτητές στις ανα τον κόσμο θυγατρικές του ομίλου το οποίο και διευρύνεται. Πριν κλείσει τα 40 του χρόνια ο Γιώργος Λογοθέτης είναι ένας από εκείνους τους Έλληνες της διασποράς που το επιχειρηματικό αποτύπωμά του είναι πολύ μεγαλύτερο από πολλών επιφανέστερων μεγιστάνων. BR

Ο όμιλος πίσω από τις EuroEnergy, Greece Sotheby’s, First Mediterranean, Grace και Aria Hotels και Lomar Shipping

Η ταχεία επέκταση του ομίλου Libra εκτός της ναυτιλίας ξεκίνησε με την πώληση του στόλου των 67 συνολικών πλοίων που ήλεγχε η οικογένεια μεταξύ 2004 και 2006. Οψίμως όμως επενδύει και πάλι μαζικά στον τομέα των μεταφορών. Ξεκίνησε με τα αεροπλάνα και την επιχείρησημίσθωσηςαεροσκαφών ο στόλος της οποίας αποτιμάται σύμφωνα με τον όμιλο κοντα στα 5 δισεκατομμύρια δολάρια. Τον Νοέμβριο του 2007 πούλησαν το σύνολο των αεροσκαφών και στις αρχές του 2009 άρχισε να αγοράζει και πάλι. Ιδανικό timing για asset play, σχολιάζουν άνθρωποι που γνωρίζουν τα οικονομικά των μεταφορών. ΤονπερασμένοΦεβρουάριο έβαλε παραγγελία 400 εκατ. δολ. στην AgustaWestland για στόλο ελικοπτέρων βάζοντας έτσι πόδι και σε αυτόν τον κλάδο. Κατά τη διάρκεια της τρέχουσας ύφεσης της ναυλαγοράς η ναυτιλιακής Lomar, έχει αποκτήσει πάνω από 50 ποντοπόρα. Οι χαμηλές τιμές επιτρέπουνκαιεδώτηνοικοδόμηση ενός στόλου με ποιοτικά χαρακτηριστικά σε ελκυστικές τιμές. Real Estate Στα εμπορικά ακίνητα αλλά και στις κατοικίες έχει μπει σε αγορές από τη Νότια Αμερική έως το Λος

Άντζελες, το Μαϊάμι, τη Νέα Υόρκη, το Λονδίνο, την Αγία Πετρούπολη, τη Σιγκαπούρη, τη Μπανγκόκ και, βέβαια, την Αθήνα και την Ελλάδα. Τα ξενοδοχεία και τα συμφέροντα στη βιομηχανία της φιλοξενίας, συμπεριλαμβανομένων εκείνων που βρίσκονται υπό κατασκευή, περιλαμβάνουν πάνω από 30 ιδιόκτητα συγκροτήματα ενώ διαχειρίζεται ξενοδοχεία και εστιατόρια υψηλού προφίλ. Ενέργεια Στην ενέργεια , το άνοιγμα που ξεκίνησε με την ηλιακή και τα αιολικά πάρκαστηνπεριοχήτηςΜεσογείου έχειπλέονεπεκταθείγιαναπεριλάβει βιομηχανικής κλίμακας παραγωγή βιοκαυσίμων και την ιδιοκτησία μονάδων παραγωγή κυψελών καυσίμου και άλλες εγκαταστάσεις συμπαραγωγής στη Βόρεια Αμερική,καθώςκαιεγκαταστάσεων παραγωγής βιοαερίου στη Βόρεια Ευρώπη. Ο όμιλος διαθέτει όμως και σειρά από εταιρείες που δεν εμπίπτουν στους παραπάνω τομείς όπως εταιρεία τηλεοπτικών και κινηματογραφικών παραγωγών στο Λος Άντζελες- την οποία ελέγχει ο Λέων-, κατασκευαστική στην Αργεντινή, και μεγάλες αγροτικές εκμεταλλεύσεις στην Ελλάδα. «Διασυνδέσεις» Επίσημος σύμβουλος του ομίλου Λογοθέτη είναι ο John Negroponte εκ των ζωντανών θρύλων της αμερικανικής διπλωματίας ενώ πολλοί Αμερικανοί πρόεδροι χαίρονται να φωτογραφίζονται μαζί με τον ΓιώργοΛογοθέτηπαράτονεαρότης ηλικίαςτουόπωςπροκύπτειάλλωστε εύκολα από μια απλή έρευνα στο διαδίκτυο. Μένει να διαπιστωθεί κατά πόσον η δεδηλωμένη αγάπη για την Ελλάδα θα μετουσιωθεί σύντομα,όπωςακούγεταισεκάποιους ελληνοαμερικανικούς κύκλους, σε ακόμα μεγαλύτερες επενδύσεις. «ΌτανεπενδύσουνοιΈλληνεςστην Ελλάδα τότε θα λάβουν σήμα και οι ξένοι ακολουθώντας αυτούς που ξέρουν καλύτερα από οιονδήποτε τον τόπο τους» σχολιάζει στο «Κ» Γερμανός τραπεζίτης.

ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2012 I BUSINESS REVIEW I 41

corporate

Του Νίκου Φιλιππίδη

εντάστερα ξενοδοχεία χωρίς ρεύμα καθώς οι ιδιοκτήτες τους δεν έχουν να πληρώσουνούτετους λογαριασμούς της ΔΕΗ, ξενοδόχοι συλ-λαμβάνονται για οφειλές προς τοΔημόσιο,ενώκρεβάτιακαιάλλος εξοπλισμόςβγαίνειστοσφυρίαπότις τράπεζεςοιοποίεςεξελίσσονταιαργά αλλά σταθερά στον «νέο μεγάλο ξενοδοχειακό όμιλο της χώρας». Ο ίδιοςοπρόεδροςτουΞενοδοχειακού Επιμελητηρίου Γιώργος Τσακίρης αναγνωρίζει ότι περίπου 6.000 με 7.000 ξενοδοχεία μικρής και μεσαίας δυναμικότητας σε όλη τη χώρα απειλούνται με λουκέτο, καθώς επιβαρύνονται διαρκώς με νέους φόρους και υποχρεώσεις, σε συνδυασμόκαιμετοδανεισμότους. Ηεπονομαζόμενηκαιως«βαρειά βιομηχανία» της χώρας ο ελληνικός τουρισμός νοσσεί βαθύτατα και παραδοσιακές μεγάλες τουριστικές επιχειρήσεις κλυδωνίζονται από την έλλειψη ρευστότητας και τις εξαιρετικά χαμηλές τιμές στις οποίες πούλησαν φέτος το ελληνικό τουριστικό προϊόν εκβιαζόμενοι από τους μεγάλους tour operators. Από το παράδοξο της φετινής χρονιάς, οι αφίξεις να είναιπερίπουσταπερυσινάεπίπεδα (-3%) και οι τιμές άρα και τα έσοδα να έχουν πέσει πάνω από 10%, μεγάλοι χαμένοι είναι οι τουριστικές επιχειρήσεις, οι οποίες επιπλέον είχαν να αντιμετωπίσουν και την μεγάλη πτώση του εσωτερικού τουρισμού. Όπως επισημαίνει ο κ. Τσακίρης τα 16-17εκατ. τουριστών που έρχονται στην χώρα μας δεν λύνουν αυτόματα το πρόβλημα και αυτό επειδή οι τιμές είναι κατά πολύμειωμένες,ενώοεσωτερικός τουρισμός έχει εξαφανισθεί. Αποτέλεσμα αυτής της κατάστασης είναι μεγάλοι ξενοδοχειακοί όμιλοι της χώρας να ψάχνουν απεγνωσμένα να διασώσουν τις ήδη καταχρεωμένες επιχειρήσεις τους από το «τσουνάμι» τις κρίσης. Kυριολεκτικά έχουν βγει στη «γύρα»γιαναβρουνεπίδοξουςεπενδυ-

Πεντάστερα ξενοδοχεία χωρίς ρεύμα! Κρεβάτια και εξοπλισμός βγαίνει στο σφυρί από τις τράπεζες οι οποίες εξελίσσονται αργά αλλά σταθερά στον «νέο μεγάλο ξενοδοχειακό όμιλο της χώρας»

τές. Αυτή τη στιγμή, σύμφωνα με τελευταίαστοιχείατουΞενοδοχειακού Eπιμελητηρίου Eλλάδος, πάνω από 1.000 ξενοδοχειακές μονάδες σε όλη τη χώρα είναι προς πώληση. Σύμφωνα,ωστόσομεκτηματομεσίτες, από τα 9.700 ξενοδοχείαπουυπάρχουν Σύμφωνα με το σε όλη τη χώρα, τουλάχιΞενοδοχειακό στον το 30%, ή πάνω από Επιμελητήριο 3.000 πωλούνται κρυφά ή φανερά. πάνω από

1.000 ξενοδοχειακές μονάδες σε όλη τη χώρα είναι προς πώληση

42 I BUSINESS REVIEW I ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2012

Οι τράπεζες

Προσθετός λόγος των αυξημένων πωλητήριων, οι ολοένα και περισσότερες κατασχέσεις ξενοδοχειακών ακινήτων από τις τράπεζες που στην συνέχεια οδηγούνται στην αγορά προς εκποίηση. Σύμφωνα με τα στοιχεία της

Τραπέζης της Ελλάδος, οι συνολικές χρηματοδοτήσεις στον κλάδο υπολογίζονται σε 9 δισ. ευρώ. Από αυτά, το σημαντικό μέρος πάνω από το 15% ήταν δάνεια των τριών μεγαλύτερων ξενοδοχειακών ομίλων της χώρας: Δασκαλαντωνάκη, Μαντωνανάκη και Αγγελόπουλου. Όπως αναγνωρίζουν τραπεζικά στελέχη τα περισσότερα δάνεια που έχουν χορηγηθεί ήταν βάσει των αξιών του real estate και όχι βάσει των αναμενόμενων χρηματορροών και της ικανότητας ανταπόκρισης στις υποχρεώσεις με αποτέλεσμα να παρτηρούνται καταστάσεις όπου τα EBITDA της επιχείρησης δεν επαρκούν για την ομαλήεξηπηρέτησητουδανεισμού. Επιπλέον ο η χρηματοοικονομική υγεία του κλάδου επιδεινώνεται από την υψηλή μόχλευση και το χαμηλό περιθώριο κέρδους.

Τι

πωλείται τους με μια αξία αποσβέσιμη, στη σωστή τιμή. Συνολικά, εκτιμάται ότι τον επόμενο χρόνο θα αλλάξουν χέρια ή θα κλείσουνπερίτα1.000ξενοδοχεία, διαφοροποιώνταςπλήρωςτοχάρτη της ελληνικής τουριστικής αγοράς. Οι επενδυτές του εξωτερικού έχουν αναθέσει σε εξειδικευμένα γραφεία που τυχαίνει να γνωρίζουν ακόμα και τις μυστικές αναθέσεις, ενώ πολλοί είναι εκείνοι που αναζητούν ακόμα και τις αγγελίες, αναμένοντας πτώση των τιμών για να προβούν σε αγορές στο ωραιότερο οικόπεδο του κόσμου. Το μεγαλύτερο ενδιαφέρον υπάρχει για τις περιοχές: Μύκονο, Σαντορίνη, Κέρκυρα, Κρήτη, Ρόδο, Κω αλλά και Χαλκιδική, ενώ αγοραστικό ενδιαφέρον δείχνουν κυρίως Ρώσοι, Καναδοί, Κινέζοι και Αμερικανοί. Αγκάθι στις διαπραγματεύσεις για την πώληση ξενοδοχειακών μονάδων είναι το υψηλό τίμημα που επιμένουν να ζητούν, παρά την αλλαγή των συνθηκών στην ελληνική οικονομία, αρκετοί ιδιοκτήτες μονάδων.

Η κρίση

Επιπλέον, η κατάσταση γίνεται δυσχερής λόγω του κλεισίματος της στρόφιγγας της ρευστότητας από τις τράπεζες. Ήδη επενδυτές του εξωτερικού βολιδοσκοπούν την κατάσταση και ψάχνουν ευκαιρίες, είτε αγοράς είτε μακροχρόνιας μίσθωσης ξενοδοχειακών μονάδων σε δημοφιλείς τουριστικούς προορισμούς. Παράγοντες της αγοράς επισημαίνουν ότι πρόκειται για δυο κατηγορίες επενδυτών: Τα γνωστα distress ή «vulture» (κοράκια) funds που βρίσκονται πάνω από την Ελλάδα, προσδοκώντας να αγοράσουν στο 20% της αξίας για να κεφαλαιοποιήσουν στο άμεσο μέλλον, ενώ για τις υγιείς επιχειρήσεις υπάρχει ενδιαφέρον και από επενδυτικάfundsπουασχολούνται με τον τουρισμό και επιθυμούν να ενισχύσουν το χαρτοφυλάκιό

Φαινόμενα της κρίσης στις μεγάλες επιχειρήσεις του κλάδου, πολλά:ΣτατέληΙουνίου,ηEurobank εκπλειστηρίασε το σύνολο του κινητού εξοπλισμού του ξενοδοχείου Capsis στη Ρόδο. Αγοραστής αναζητείται και για το ξενοδοχείο Sheraton Rhodes Hotel. Το τίμημα που ζητείται κινείται γύρω στα 55 εκατ. ευρώ. Την ίδια στιγμή, προς πώληση βρίσκονται και οι θυγατρικές των τραπεζών στον κλάδο των ξενοδοχείων, με κυριότερα παραδείγματα την επιχειρούμενη πώληση του Αστέρα Βουλιαγμένης από την Εθνική και του Hilton από την Alpha Bank, καθώς αμφότερες οι τράπεζες επιχειρούν να ενισχύσουν τη ρευστότητά τους. Δεν λείπουν βέβαια και τα λουκέτα. Παρελθόν αποτελεί και το Athens Imperial στην πλατεία Καραϊσκάκη που ανήκε στον όμιλο Δασκαλαντωνάκη.

Στη λίστα ακόμη και τετράστερα ξενοδοχεία

ταπροςπώλησηξενοδοχεία, πέραντωνμικρώνκαιπλέον ευάλωτων στην κρίση επιχειρήσεων, περιλαμβάνονται και πολλών αστέρων ξενοδοχεία στο κέντρο της Αθήνας. Σε βρετανική ιστοσελίδα είναι ανεβασμένη αγγελία που κάνει λόγο για μονάδα 4 αστέρων410δωματίων,μεετήσια έσοδα 15 εκατ. ευρώ, στο κέντρο της πόλης σε κεντρικό δρόμο, με θέα στην Ακρόπολη και λίγα λεπτά από όλους τους σημαντικούς τουριστικούς προορισμούς στην πόλη, το οποίο πωλείται προς 160 εκατ. ευρώ. Στην ίδια σελίδα περιλαμβάνονται περί τις 22 μεγάλες μονάδες που διατίθενται προς πώληση.Συγκεκριμένα,πωλούνται δύο ξενοδοχεία στην Κω, όπου ο τουρισμός καταγράφει μεγάλη άνοδοτηντελευταίαδιετία,τοένα προς 4,8 εκατ. ευρώ και το άλλο προς3,5εκατ.ευρώ.Νασημειωθεί ότιτομεγαλύτερομέροςτωνπρος πώληση μονάδων είναι κάτω των 100 δωματίων, γεγονός που καθιστάδύσκολητηνπώλησήτους,αν τα ξενοδοχεία δεν συνοδεύονται με γειτνιάζον οικόπεδο προς πώληση. Η πώληση φαντάζει ακόμη πιο δύσκολη για πολλά από τα συγκροτήματα τα οποία βρίθουν παρανομιών, ενώ σε ορισμένα υπάρχουν ακόμη και παράνομες πτέρυγες.Παράλληλα,ηκρίσηέχει δημιουργήσει μια διαφορετικού τύπου κινητικότητα στην αγορά, όπου πλέον ενεργό ρόλο έχουν αποκτήσει εκτός των μεσιτικών γραφείωνκαιοιτράπεζες,οιοποίες σε κάποιες περιπτώσεις αντί να συγκεντρώνουν ακίνητα έναντι τωνοφειλομένων,αναλαμβάνουν οι ίδιες τις διαπραγματεύσεις και επαφές με επενδυτικά κεφάλαια για λογαριασμό του πελάτη τους ξενοδόχου(οοποίοςαντιμετωπίζει προβλήματα στην εξόφληση των δανείων του), προκειμένου να βρεθεί νέος ιδιοκτήτης.

ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2012 I BUSINESS REVIEW I 43

corporate

Ισραηλινή απόβαση στο Αιγαίο για επενδύσεις στην αφαλάτωση

44 I BUSINESS REVIEW I ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2012

Επαφές με στόχο να ξεκαθαρίσει το θεσμικό πλαίσιο και «άρωμα» σύγκρουσης με εγχώρια συμφέροντα

ντονο ενδιαφέρον γιαεπενδύσειςσεμονάδες αφαλάτωσης νερού που θα μπορούσαν να λύσουν το πρόβληματωνάνυνδρωνελληνικών νησιών αλλά και μεγάλων πόλεων της νησιωτικής και ηπειρωτικής Ελλάδαςέχουνεκδηλώσειεταιρείες ισραηλινών συμφερόντων, από τις μεγαλύτερες του κλάδου διεθνώς, στην ελληνική κυβέρνηση. Τις αμέσως επόμενες ημέρες οι επαφέςτωνδύοκρατώναναμένεται να συνεχισθούν και να εστιάσουν ακόμα περισσότερο στο ζήτημα καθώςκαλάπληροφορημένεςπηγές αναφέρουν πως στις διεργασίες συμμετέχουν κορυφαίοι κυβερνητικοί και διπλωματικοί παράγοντες με πρωτοβουλία του Τελ Αβίβ.

Κρίσιμες υποδομές

Το ζήτημα, που αφορά κρίσιμες υποδομές για την χώρα αλλά και την τουριστική της βιομηχανία, αντιμετωπίζεταικαιωςμέτωποπεριστολής δαπανών εάν αναλογισθεί κανείς ότι το κόστος μεταφοράς νερού με υδροφόραδεξαμενόπλοιασενησιά των Κυκλάδων και της Δωδεκανήσου ξεπερνά σε περιπτώσεις ακόμα και τα 12 ευρώ το κυβικό μέτροδηλαδή τα10.000ευρώμόνο για μεταφορικά ενός δρομολογίου τυπικής Υ/Φ 900 τόνων χωρίς να περιλαμβάνεται καν το κόστος του νερού. Πηγές από τις περιφέρειες της νησιωτικής χώρας αναφέρουν πως η ετήσια επιβάρυνση του δημοσίου για την επιδότηση από ξεπερνά τα 20 εκατομμύρια ευρώ και δεν καλύπτει ασφαλώς το σύνολο της δαπάνης η οποία συμπληρώνεται από τις δημοτικές αρχές ή και άλλες πηγές. "Απόβαση" ισραηλινών επιχειρήσεων στην αγορά θα προκαλέσει σημαντικές ανακατατάξεις σε μια

βιομηχανία όπου ενδιαφέρον και συμφέροντα έχουν πολλοί Μεταξύ αυτών οι -λιγοστοίεπιχειρηματίες με τα πλοία των οποίων μεταφέρεται το νερό, κατασκευαστικές εταιρείες όπως για παράδειγμαηΕΓΝΑΤΙΑΟΔΟΣΑΕ-που υλοποιείαυτήτηνπερίοδοδύοέργα αφαλάτωσης αξίας 3 εκατ. ευρώ σε Κύθνο και Αντίπαρο- επιχειρήσεις του κλάδου με διεθνή εμπειρία, όπως μονάδες του ομίλου Λάτση στην Σαουδική Αραβία, και η υπό αποκρατικοποίηση ΕΥΔΑΠ που έχει αναπτύξει την θυγατρική ΕΥΔΑΠ Νήσων. Αφαλάτωση είναι η διεργασία αφαίρεσης αλάτων από μια αλατούχα ουσία και Οι ειδικοί επί του προκειμένου από επισημαίνουν αλατούχαύδατα.Έτσι,κατ΄ επέκταση, η αφαλάτωση πως ενώ η είναι μια μέθοδος ανά- μεταφορά νερού κτησης πόσιμου νερού κοστίζει 10,2 από θαλασσινό νερό, υφάλμυρα ποτάμια και ευρώ ανά κυβικό η αφαλάτωση λίμνες. Εφαρμόζεται κυρίως κοστίζει μόλις σεπεριοχέςμεξηρόκλίμα, 2,8 ευρώ φτωχές σε πόσιμο νερό και με πρόσβαση όμως σε θαλασσινό νερό. Η αφαλάτωση άρχισε να αναπτύσσεται κατά τον 20ο αιώνα με την εμφάνιση λειψυδρίας σε πολλές περιοχές της Γης. Τα τελευταία χρόνια η ανάγκη γιατηναναζήτησηπηγώνύδρευσης στην Ελλάδα και σε άλλες χώρες της Μεσογείου αυξάνεται ραγδαία. Στην Ελλάδα το πρόβλημα της λειψυδρίας παρουσιάζεται έντονα στα νησιάχωρίςόμωςναεξαιρούνταικαι άλλες περιοχές όπως η Θεσσαλία, ο Βόλος, η Αττική, κ.α. Μειωμένες βροχοπτώσεις, ακραίες καιρικές μεταβολές και κακοδιαχείριση είναι παράγοντες που έχουν οδηγήσει πολλές περιοχές της Ελλάδας στην λειψυδρία. Εναλλακτικές της μεταφοράς

νερού ή της αφαλάτωσης όπως, η κατασκευή φραγμάτων και λιμνοδεξαμενών, έχουν υψηλότατο εφάπαξ κόστος ενώ συντηρούν την εξάρτηση από τις βροχοπτώσεις, διαιωνίζονταςτοπρόβλημααναφέρουνοιυπέρμαχοιτηςαφαλάτωσης. Κοινωφελής μονάδες Σήμερα, λειτουργούν στην Ελλάδα περί τις 40 κοινωφελείς μονάδες αφαλάτωσης μερικές εκ των οποίων βρίσκονται σε Σύρο (η πλέοναποδοτικήχρήση),Σαντορίνη, Μήλο , Πάρο, Ιο, Μύκονο, Τήνο, Σίφνο, Σχοινούσα, Χίο, Νίσυρο, Σύμη, Εύβοια και Ιθάκη χωρίς όμως να καλύπτουν απαραίτητα σε όλες τις περιπτώσεις τις ανάγκες. Το δημόσιο έχει επιχειρήσει να προωθήσει τη διευκόλυνση της εγκατάστασης και λειτουργίας μονάδων παραγωγής νερού ύδρευσης μέσω αφαλάτωσης και στο παρελθόν αλλά το αδειοδοτικό καθεστώς παραμένει δαιδαλώδες συγκεχυμένο και γραφειοκρατικό. Η τρέχουσα κρίση όμως ενδέχεται να αποδειχθεί ευκαιρία για τον εξορθολογισμό του. Οιειδικοίεπισημαίνουνπωςενώ η μεταφορά νερού κοστίζει 10,2 ευρώ ανά κυβικό η αφαλάτωση κοστίζει μόλις 2,8 ευρώ. Υπάρχει πλήθος μεθόδων αφαλάτωσης με την αντίστροφη ώσμωση την πιο ευρέως αποδεκτή ως ιδανική. Και εδώ όμως υπάρχουν διαφορετικές τεχνολογίες. Οιισραηλινοίκομίζουνεμπειρία δεκαετιώναπόμερικέςαπότιςπλέον άνυνδρες περιοχές της Γης ενώ οι Έλληνες και ξένοι ανταγωνιστές του την θέληση να μπουν στην αγορά και, κάποιοι, τη γνώση του εγχώριου επιχειρηματικού modus operandi, σημειώνουν με νόημα οι παροικούντες την Ιερουσαλήμ των άνυνδρων νησιών. Ο ανταγωνισμός τους ενδέχεται να δώσει φτηνό νερό στις διψασμένες περιοχές της χώρας εφόσον η Πολιτεία διασφαλίσει με ταχύτητα και διαφάνεια τους όρους του παιχνιδιού. BR

ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2012 I BUSINESS REVIEW I 45

corporate

Τι ψάχνει η S&B στη Βόρειο Αμερική Από 1η Οκτωβρίου ενοποιεί αποτελέσματα νέας μονάδα που αγόρασε στις ΗΠΑ με τζίρο 35 εκατ. ευρώ

ετο22%τωνπωλήσεωντηςS&BΒιομηχανικά Ορυκτά Α.Ε να πραγματοποιείται πλέον στην Βόρειο Αμερική και τους ρυθμούς αύξησης, τόσο του κύκλου εργασιών όσο και της κερδοφορίας, εκεί να είναι οι ισχυρότεροι στον Όμιλο, η ενίσχυση της θέσης της σε αυτή την αγορά είναι επιβεβλημένη στρατηγική. Έτσι η ελληνική εισηγμένη που είδε στο πρώτο εξάμηνο του 2012 τις πωλήσεις της να ενισχύονται κατά 4% και Ρυθμός αύξησης τα καθαρά κέρδη της πωλήσεων ανα κατά 53% προχώρησε γεωγραφική περιοχή πριν λίγες ημέρες στην εξαγορά του 100% του μετοχικού κεφαλαίου τηςRollingRockMinerals Inc. και των θυγατρικών τηςαπότοprivateequity, Resource Capital Funds μέσωτηςθυγατρικήςτης S&B Industrial Minerals North America Inc έναντι τιμήματος 42,3 εκατ. ευρώ. Η Rolling Rock Minerals Inc. ελέγχει την NYCO Minerals Inc. που με τη σειρά της διαθέτει ισχυρό χαρτοφυλάκιο υλών και παραγωγή στην παγκόσμια αγορά ποικιλιών βολλαστονίτη και τριπολίτιδος αλλά και διεθνές δίκτυο διανομής. Έχει μονάδες παραγωγής στις ΗΠΑ και στο Μεξικό. Οι πωλήσεις της NYCO το 2011 ήταν 34,8 εκατ. ευρώ και η S&B θα αρχίσει να ενσωματώνει τα αποτελέσματά της στην μονάδα της Αμερικής από την 1 Οκτωβρίου 2012.

Επιβάρυνση 38,1 εκατ. ευρώ

ΗεξαγοράτηςNYCOείναιέτσιμέροςτηςστρατηγικής της S&B για διαφοροποίηση των δραστηριοτήτων της τόσο γεωγραφικά και ειδικά στην περιοχή της Αμερικής όσο και προς νέα ορυκτά που χρησιμοποιούνται σε εφαρμογές υψηλής προστιθέμενης αξίας, κάτι που 46 I BUSINESS REVIEW I ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2012

έχει δηλώσει ότι επιδιώκει ο διευθύνων σύμβουλος της S&B Κρίτων Αναβλαβής. Η συμφωνία προσθέτει δανειακές υποχρεώσεις 5ετούς διάρκειας της τάξης των 50 εκατ. δολ ( 38,1 εκατ. ευρώ) στον όμιλο προς αμερικανική τράπεζα M&T Bank. Σημειώνεται πως η S&B για το α’ εξάμηνο του 2012 παρουσίασε καθαρά κέρδη 15,9 εκατ. ευρώ (0,31 ευρώ ανά μετοχή) έναντι 10,4 εκατ. ευρώ του α’ εξαμήνου του 2011 ενώ οι ενοποιημένες πωλήσεις για τον όμιλο ανήλθαν στα 238 εκατ. ευρώ έναντι 229,8 εκατ. το 2011.

Οι υποχρεώσεις

Στο τέλος του Ιουνίου, η μητρική εταιρεία S&B Βιομηχανικά Ορυκτά Α.Ε., εξέδωσε επιτυχώς κοινό ομολογιακό δάνειο τετραετούς διάρκειας 110 εκατ. ευρώ με διαχειριστές της έκδοσης τις Alpha Bank, EFG Eurobank και Emporiki Bank ενώ έκλεισε και συμφωνία με την HSBC Bank για δάνειο τριετούς διάρκειας 40 εκατ. ευρώ μέσω της γερμανικής θυγατρικής της S&B HoldingGmbH.Τοσύνολοτωνδανείωνχρησιμοποιήθηκε για την αναχρηματοδότηση των δανειακών υποχρεώσεων που έληγαν το 2012 και 2013. Η ολοκλήρωση της αναχρηματοδότησης του συνόλου σχεδόν των υποχρεώσεωνμεταφράζεταισεεπιμήκυνση3με 4 έτη και -όπως και με την αμερικανική M&T Bank- διαφοροποίησε τις πηγές δανεισμού σε ευθυγράμμιση με τη γεωγραφική μας εξάπλωση. ΗανάπτυξηστιςΗΠΑ έρχεται ως απάντηση στην συνεχιζόμενη οικονομική και πολιτική αστάθεια στην Ευρώπη και ένα ιδιαίτερα ασταθές επιχειρηματικό περιβάλλον εν γένει που επηρεάζει τις προοπτικές για το δεύτερο εξάμηνο του 2012 σύμφωνα με την S&B. Στην εισηγμένη οι προσδοκίες ποικίλουν ανά γεωγραφική περιοχή, με τις αναδυόμενες οικονομίες να παραμένουν ο καταλύτης ως προς τις προοπτικές. Η ανάπτυξητηςβιομηχανικήςπαραγωγήςμεταστράφηκε σε ύφεση στην Ευρώπη στη διάρκεια του δεύτερου τριμήνου του 2012, ενώ στις ΗΠΑ εξακολουθεί να εξελίσσεται δυναμικά. Παρομοίως, τα στοιχεία για τη διεθνή παραγωγή χάλυβα στο α’ εξάμηνο του 2012 προμηνύουν, σύμφωνα με την S&B μείωση της παραγωγής στην Ευρώπη και στη Βραζιλία, μετριοπαθή στην Κίνα και στην Ινδία αλλά ισχυρή ανάπτυξη στις ΗΠΑ. BR

corporate

Ρωγμές στις δύο μεγάλες ελληνικές τσιμεντοβιομηχανίες Του Βασίλη Γιώργα ύφεση στην Ελλάδα αλλά και τα προβλήματα σε μεγάλες αγορέςτουεξωτερικούσυνεχίζουν για τέταρτη χρονιά φέτος να προκαλούν ρωγμές στις δύο μεγάλες ελληνικές τσιμεντοβιομηχανίες που πασχίζουν μέσα από προγράμματα αναδιάρθρωσης του κόστους και πωλήσεις στοιχείων του ενεργητικού τους, να αντεπεξέλθουν στην κρίση και στον ισχυρό διεθνή ανταγωνισμό. Από το 2008 μέχρι και σήμερα ο Τιτάνας και η ΑΓΕΤ Ηρακλής έχουν χάσει σχεδόν 1 δισεκατομμύριο ευρώ τζίρου λόγω της μεγάλης μείωσης στην ζήτηση τσιμέντου στις αγορές όπου δραστηριοποιούνται, με τον μεν Τιτάνα να κρατιέται πάντως κερδοφόρος χάρη στον έντονα εξαγωγικό προσανατολισμό του, και την θυγατρική του γαλλικού ομίλου Lafarge να καταγράφει υψηλές ζημιές την ίδια περίοδο που υποχρεώνεται να προικοδοτεί την μητρική με πολύτιμη ρευστότητα (άνω των 112 εκατ. ευρώ φέτος) μέσω μερισμάτων και επιστροφής κεφαλαίων. Σε κανέναν από τους δύο ομίλους

οι διοικήσεις δεν τρέφουν αυταπάτες ότι τα δημόσια έργα και ελληνική αγορά ακινήτων θα ανακάμψουν σύντομα ώστε να τονωθεί η ζήτηση τσιμέντου. Αντίθετα η εκτίμηση είναι πως η εγχώρια κατανάλωση θα υποχωρήσει κι άλλο μέχρι το τέλος του Σύμφωνα με 2012, γι’ αυτό και η μόνη τις εκτιμήσεις λύση για τη βιωσιμότητα του υπερβάλλοντος η εγχώρια δυναμικού παραγωγής κατανάλωση τσιμέντουπουδιαθέτουν θα υποχωρήσει οι δύο βιομηχανίες στην Ελλάδα είναι η εξωστρέ- κι άλλο μέχρι το φεια, στοίχημα δύσκολο τέλος του 2012 δεδομένου ότι το υψηλό κόστος ενέργειας και τα εμπόδια στη χρήση εναλλακτικών καυσίμων ναρκοθετούν την ανταγωνιστικότητα της ελληνικής τσιμεντοβιομηχανίας στον εξαγωγικό στίβο.

Τιτάνας

Στον Τιτάνα η οικογένεια Κανελλοπούλουκαιοδιευθύνωνσύμβουλος Χ.Παπαλεξόπουλοςπουβρίσκεταιστο τιμόνι και συντονίζει τις παραγωγικές

και εμπορικές δραστηριότητες του ομίλου που απασχολεί πάνω από 5.400 εργαζόμενους σε συνολικά 13 χώρες της Ν. Α Ευρώπης, της Ανατολικής Μεσογείου και τις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής, γνωρίζουν πολύ καλά ότι η ανάκαμψη των οικονομικών μεγεθών τα επόμενα χρόνια θα στηριχτεί σχεδόν αποκλειστικά στις εξαγωγές και την εκτεταμένη διεθνή δραστηριότητα. Στις καλές εποχές άλλωστε η επέκταση του ομίλου στο εξωτερικό αποτέλεσε κεντρική στρατηγική με αποτέλεσμα σήμερα η Τιτάν να ελέγχει 11 μονάδες παραγωγής τσιμέντου (τέσσερις στην Ελλάδα, δύο στις ΗΠΑ, τρεις στα Βαλκάνια και δύο στη Μέση Ανατολή) με συνολική παραγωγική δυναμικότητα 15 εκατ. τόνων ετησίως.

Ηρακλής

Για τον όμιλο ΑΓΕΤ Ηρακλή που ο εξαγωγικός προσανατολισμός του τα τελευταία χρόνια είχε θυσιαστεί στο όνομα των ισχυρών ρυθμών ανάπτυξης της εγχώριας αγοράς, η κατάσταση είναι σήμερα αρκετά πιο δύσκολη και το εγχείρημα αναστροφής των ζημιογόνων αποτελεσμάτων πιο σύνθετο. Η κατάρρευση της ζήτησης στην Ελλάδα την τελευταία τετραετία συμπαρέσυρε μαζί της και τις πωλήσεις του ομίλου που ενώ το 2008 προσέγγιζαν τα 700 εκατ. ευρώ και το 2010 έφταναν τα 402 εκατ. ευρώ, πέρυσι είχαν μειωθεί στα 277,5 εκατ. ευρώ ενώ φέτος ο ρυθμός υποχώρησής τους μέχρι το πρώτο 6μηνο του έτους έτρεχε με -26% (108,5 εκατ. ευρώ). Η πτώση των πωλήσεων οδηγεί σε διαρκώς διευρυνόμενες ζημιές που από τα 55 εκατ. ευρώ για όλο το 2011 έφτασαν τα 63 εκατ. ευρώ μόνο στο πρώτο 6μηνο του 2012. Τώρα η διοίκηση της εταιρείας αναζητά λύσεις για να ξαναπάρουν μπροστάοιμηχανέςσταεργοστάσια της ΑΓΕΤ στη Χαλκίδα και το Βόλο, στην διεύρυνση του πελατολογίου της στο εξωτερικό. BR ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2012 I BUSINESS REVIEW I 47

corporate

Από μια κλωστή κρέμεται η ελληνική αγορά πληροφορικής

Υποδιπλασιαστήκαν τα μεγέθη στην κρίση ενώ οι εισηγμένες έχασαν τζίρο ενός δισ. Έως και 40% η πτώση των πωλήσεων το πρώτο τρίμηνο για τους ξένους που «βλέπουν» την έξοδο

εγάλες ξένες πολυεθνικές της πληροφορικήςαποχωρούν από την Ελλάδα, άλλες περικόπτουν δραματικά τους προϋπολογισμούς τους και κάποιες συρρικνώνουν τα μεγέθη τους. Ελληνικές επιχειρήσεις του κλάδου προσφεύγουν στο άρθρο’99καιπολλέςσυρρικνώνουν τα δίκτυα τους. Οι καταναλωτές, παρά τις προσφορές,αδυνατούνναβρουνταπιο καινούργιαμοντέλαυπολογιστώνκαι συσκευώνπληροφορικής-μεεξαίρεσηορισμέναbrands-καθώςοιξένοι εξαγωγείς αναζητούν καλύτερα περιθώρια κέρδους σε άλλες αγορές. Κάποιοι όπως η Dixons μιλούν ανοιχτά για ευκαιρία μεγέθυνσης

μεριδίων εάν η χώρα διολισθήσει στη δραχμή επικαλούμενες την ισχύ των μητρικών ενώ τα μεγάλα έργα-αιματοδότης των εταιρειών παροχήςυπηρεσιώνέχουνπαγώσει.

Φεύγουν οι ξένοι

Με παγωμένες τις επενδύεις των ιδιωτικών επιχειρήσεων και του δημοσίου,τηνκαταναλωτικήζήτηση ναψυχορραγείκαιταπρογράμματα για έργα πληροφορικής να μετρούνται στα δάχτυλα του ενός χεριού η ελληνική αγορά πληροφορικής τόσο σε επίπεδο εξοπλισμού όσο και υπηρεσιών έχει εισέλθει σε διαδικασία συρρίκνωσης . Λιγοστές είναι εκείνες οι εταιρείες που εξακολουθούν να έιναι με αξιώσεις, αλλά «παλεύοντας», στην αγορά,

48 I BUSINESS REVIEW I ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2012

όπως η Quest και το Πλαίσιο. Τα δεσπόζοντα στην Ευρώπη brands είναι αυτά των πολυεθνικών HP, Lenovo, Dell, Acer Group και ASUS. Από αυτές η ASUS αποχώρησε ήδη από την Ελλάδα ενώ κύκλοι της αγοράς θεωρούν πως σε φάση αναδιάταξης της στρατηγικής της βρίσκεται και η Acer Group. Την ίδια ώραμεγάλεςαλλαγέςαναμένονται και στην Ηewlett-Packard που προ ολίγων ημερών ανακοίνωσε περικοπές 9.000 θέσεων εργασίας διεθνώς έως την 31η Οκτωβρίου στο πλαίσιο του πολυετούς προγράμματος αναδιάρθρωσης και εξορθολογισμού των δραστηριοτήτων της. Οι μειώσεις αυτές εκτιμάται ότι θα επηρεάσουν, πιθανότατα ορι-

όπως η PC Systems αναζήτησαν δικαστική προστασία από τους πιστωτέςκαιάλλεςείδανδραματική μείωσητουκύκλουεργασιώντους.

ζοντίως και την ελληνική μονάδα της στο Χαλάνδρι.

Μαύρα σενάρια

Η αναδιάταξη στην Ελλάδα έιναι εμφανής και στην Microsoft όπου σύμφωνα με ανθρώπους που είναι σε θεση να γνωρίζουν, αλλά δεν θέλουν να κατονομαστούν διότι τα σχετικάστοιχείαείναιεμπιστευτικά, ο προϋπολογισμός της επόμενης χρήσης έχει περικοπεί σημαντικά. «Είτε πρόκειται για προεξόφληση περεταίρωύφεσηςείτεγιασενάριο επιστροφήςστηδραχμήτοδεδομένο είναι η συρρίκνωση» εξηγούν στο Κεφάλαιοοιίδιεςπηγές.Μεταξύτων ελληνικών εταιρειών η κρίση είναι ακόμα εντονότερη καθώς οι εισηγμένες αύξησαν ζημίες, εταιρείες

μετά από φόρους και δικαιώματα μειοψηφίας ήταν κέρδη 83 χιλ. έναντι 1,041 εκατ. πέρυσι. Η κρίση στην πληροφορική έρχεται σε μια περίοδο που πολλές προσδοκίες επενδύονται σε αυτήν. Είναι χαΈως και 47% κάτω Τα στοιχεία της IDC για την ελλη- ρακτηριστικό ότι στην μελέτη που νική αγορά κατά το πρώτο τρίμηνο παρουσίασε ο ΣΕΒ σε συνεργασία του έτους είναι αποκαλυπτικά. Η με το ΙΟΒΕ και το ΕΜΠ εκτιμάται διεθνής συμβουλευτική εταιρεία ότι ο κλάδος της πληροφορικής ερευνών αναφέρει μείωση πωλή- αποτελεί «βασικό εργαλείο που σεων ηλεκτρονικών υπολογιστών μπορείναυποστηρίξεισυνολικάτον τηςτάξηςτου34,4%γιατηνπερίοδο εκσυγχρονισμό του παραγωγικού Ιανουαρίου-Μαρτίου σε σχέση συστήματος της χώρας». Καιπως«τοελληνικόπαραγωγικό με την αντίστοιχη του 2011 όσον σύστημακαιηδημόσια αφορά στους φορηδιοίκηση πρέπει να τούς των 10 μεγακατανοήσουν την λύτερωνεμπορικών Η πληροφορική των σημάτων(σεαριθμό αποτελεί «βασικό οργάνωση συστημάτων πληπωληθέντων μονάροφορικήςσανένα δων)και της τάξης εργαλείο που στρατηγικό θέμα του 41,7% για τους μπορεί να που απαιτεί συνεκαθαρά απευθυνό- υποστηρίξει χείς επενδύσεις». μενους σε χρήσεις συνολικά τον Δραστηριότητες καταναλωτών φοπου αναμένονται ρητούς ηλεκτρονι- εκσυγχρονισμό κούς υπολογιστές. του παραγωγικού επιχειρηματικές πυκνώσεις τα Με δεδομένο ότι οι συστήματος επόμενα χρόνια πωλήσεις λογισμού είναι οι εφαρμογές συνοδεύουν σχεδόν γραμμικά τις πωλήσεις υπολογι- για την κοινωνική δικτύωση, το στών καθίσταται σαφές το εύρος e-commerce, το telemonitoring αλλά και η ανάπτυξη multimedia της ύφεσης. Τα στοιχεία αυτά έρχονται να content, εκτιμά η μελέτη του ΣΕΒ. επιβεβαιώσουν το σήμα κινδύνου που εκπέμπει το Greek ICT Market Ψηφιακή Σύγκλιση report σύμφωνα με το οποίο οι πωΜοναδικό φως σήμερα στο λήσεις των εισηγμένων εταιρειών τούνελ της πληροφορικής αυτή πληροφορικής από το 2007 έως την εποχή έρχεται από την Ειδική και το 2011 μειώθηκαν κατά ένα ΓραμματείαΨηφιακούΣχεδιασμού ολόκληρο δισεκατομμύριο ευρώ. του Υπουργείου Ανάπτυξης, Ανταγωνιστικότητας και Ναυτιλίας πουπροκύρηξετηνδράσηκρατικής Ποιοι ξεχωρίζουν ΕταιρείεςπάντωςόπωςηΠλαίσιο ενίσχυσης«ICT4GROWTH»,προϋποκαι η Info Quest εξακολουθούν να λογισμού 120 εκ ευρώ, στο πλαίσιο εμφανίζουν σημαντικά καλύτερη τουΕπιχειρησιακούΠρογράμματος εικόνα από τον ανταγωνισμό τους. «Ψηφιακή Σύγκλιση» (ΕΣΠΑ 2007Η Quest Συμμετοχών ανακοίνωσε 2013). Ουσιαστικάείναιέναςμίνι-επενήδη για το πρώτο τρίμηνο του 2012, πωλήσεις σε επίπεδο Ομίλου 67,6 δυτικός νόμος που έχει ως κύριο εκατ. έναντι € 72,2 εκατ. πέρυσι, στόχο την υποστήριξη καινοτόμων μειωμένες κατά 6%. Η μείωση των επενδυτικών σχεδίων στον τομέα πωλήσεων προέρχεται κυρίως από των Τεχνολογιών Πληροφορικής τονκλάδοτωνπροϊόντωνκαιλύσεων και Επικοινωνιών, με ιδιαίτερη πληροφορικής. Τα αποτελέσματα έμφαση στις υπηρεσίες. BR ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2012 I BUSINESS REVIEW I 49

συνέντευξη

Γενικός Δ/ντης Locotel AE

Locotel ΑΕ ιδρύθηκε το 2008 από μηχανικούς με πολυετή εμπειρία στο σχεδιασμό, την υλοποίηση και τη λειτουργία πολύπλοκων καιμεγάληςκλίμακαςέργων στις τηλεπικοινωνίες και την πληροφορική στην Ελλάδα και το εξωτερικό. Στην πορεία η αρχική ομάδα μεγάλωσε έτσι σήμερα έχει φθάσει τα 16 άτομα και με παρουσία εκτός από την Ελλάδα, στη Ρουμανία και τη Βουλγαρία. Η εταιρεία δραστηριοποιείται στην παροχή messaging servicesκαιVAS(ValueAddedServices)στην κινητή τηλεφωνία, με παγκόσμια κάλυψη, συγκεκριμένα αυτή τη στιγμή μπορεί να παραδώσει SMS σε περίπου 800 δίκτυα σε 180 χώρες. Κύριε Κοσκινά, η εταιρία σας είναι ανερχόμενη στον τομέα των messaging services. Πείτε μας μερικά πράγματα για τις υπηρεσίες που παρέχετε. Οι λύσεις μας καλύπτουν μια ευρεία γκάμα υπηρεσιών, με πελάτες στον Δημόσιο, Ιδιωτικό και Τραπεζικό τομέα. Συγκεκριμένα Locotel δραστηριοποιείται στον χώροτουmobilemessaging&advertising,παρέχοντας υπηρεσίες SMS Alerting, Α2Ρ (Application to Person), Μ2Μ (Machine to Machine), Mobile Banking, Mobile MarketingκαιValueAddedServices(VAS).Οιυπηρεσίες αυτές υλοποιούνται μέσω της πλατφόρμας LocoSMS, που έχουμε σχεδιάσει και αναπτύξει. Πως εξασφαλίζετε την ποιότητα των παρεχομένων υπηρεσιών προς τους πελάτες σας; Έχουμε δημιουργήσει τις κατάλληλες διαδικασίες και υποδομές, έχουμε αποκτήσει τις απαραίτητες αδειοδοτήσεις και πιστοποιήσεις που χρειάζονται ώστε η εταιρία μας να εξασφαλίζει την ποιότητα, ασφάλεια και αξιοπιστία που αυτονόητα απαιτείται από τους πελάτες μας. Η εταιρία, είναι αδειοδοτημένος τηλεπικοινωνιακός πάροχος από την Εθνική Επιτροπή Τηλεπικοινωνιών και Ταχυδρομείων (ΕΕΤΤ) για messaging services και οι διαδικασίες μας είναι πιστοποιημένες από τον φορέα TUV Nord με ISO 9001:2008 για την λειτουργία και την υλοποίηση των υπηρεσιών μας και ISO 27001:2005 για την ασφάλεια των πληροφοριών και των πληροφοριακών μας συστημάτων. Απ’ όσο γνωρίζουμε στο πελατολόγιό σας έχετε αρκετές Τράπεζες τόσο στην Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό. Τι υπηρεσίες τους παρέχετε και πως ακριβώς τους βοηθάτε στις σύγχρονες ανάγκες τους. Ναι, είναι αλήθεια ότι πολλές Ελληνικές καθώς και ξένες Τράπεζες μας έχουν τιμήσει με την εμπιστοσύνη τους όχι μόνο στο να παίρνουν messaging υπηρεσίες από εμάς, αλλά και σε συμβουλευτικό επίπεδο για 50 I BUSINESS REVIEW I ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2012

Το μέλλον ανήκει στο messaging services

Το SMS είναι ο πλέον καθολικός, άμεσος, εύκολος, γρήγορος και διακριτικός τρόπος επικοινωνίας καθώς αυξάνεται με ταχύτητα 30% το χρόνο, σύμφωνα με τον Nίκο Κοσκινά, Γενικό Διευθυντής της Locotel ΑΕ

την υλοποίηση αντίστοιχων project. Οι υπεύθυνοι των εναλλακτικών δικτύων καθώς και οι υπεύθυνοι στις διευθύνσεις πληροφορικής των Τραπεζών, παρά την υπάρχουσα κρίση, προσπαθούν να παρέχουν στους πελάτες τους, υπηρεσίες στο πλαίσιο ενός φάσματος που στο ένα άκρο έχει υπηρεσίες που πλέον τις θεωρούμε αυτονόητο να παρέχονται έως το άλλο άκρο που έχει υπηρεσίες που μπορεί να θεωρηθούν καινοτόμες. Εδώ ερχόμαστε εμείς, να καλύψουμε με την τεχνογνωσία και τις υπηρεσίες μας αυτό το φάσμα. Αυτονόητοθεωρείταιγιαπαράδειγμα,ηδυνατότητανα ενημερώνεται άμεσα με SMS ο πελάτης της Τράπεζας, όταν γίνεται κάποια κίνηση στον λογαριασμό ή την πιστωτική του κάρτα. Άλλες υπηρεσίες είναι, η ενημέρωση για το υπόλοιπο του , η μεταφορά από - σε λογαριασμό του, η πληρωμή κάποιου λογαριασμού ΔΕΚΟ, καμπάνιες από τα τμήματα marketing και collection. Στο πλαίσιο των καινοτόμων εφαρμογών μπορούμε για παράδειγμα να αναφέρουμε την υπηρεσία OTP (One Time Password), όπου καταργούμε τα γνωστά μηχανάκια που παράγουν pin και όταν κάποιος θέλει να διενεργήσει κάποιο transaction το οποίο απαιτεί

μια νέα και δεδομένη πραγματικότητα. ΟιπερισσότερεςαπότιςυπηρεσίεςτουΜobileΒanking είναι συνδυασμός από εφαρμογές M2M(Machine to Machine) και A2P (Application to Person). Τα μηνύματα σχηματίζονται είτε από τις εφαρμογές του e-banking ή του core-banking και αποστέλλονται στις πλατφόρμες της Locotel κωδικοποιημένα (Μ2Μ). Στη συνέχεια η πλατφόρμα LocoSMS τα παραδίδει στους τελικούς παραλήπτες (A2P) κρυπτογραφημένα και από ασφαλή κανάλια επικοινωνίας μέχρι την υποδομή υποδοχής του Παρόχου κινητής τηλεφωνίας. Η αρχιτεκτονική SOA της πλατφόρμας, επιτρέπει μια ασφαλή και αξιόπιστη διασύνδεση που εύκολα υλοποιείται στα συστήματα των τραπεζών. Πολλά συστήματα της ίδιας τράπεζας μπορούν ταυτόχρονα να συνδέονται στην υπηρεσία LocoSMS είτε για να αποστείλουν είτε να υποδεχθούν εισερχόμενα μηνύματα, κατάλληλα φιλτραρισμένα και επεξεργασμένα ώστε να δρομολογηθούν προς κατάλληλο σύστημα της IT τραπεζικής υποδομής. Μια άλλη παράμετρος σχετική με την αξιοπιστία της υπηρεσίας, είναι το γεγονός ότι οι μηχανές παραγωγής των υπηρεσιών μας, φιλοξενούνται σε υπερσύγχρονα data centers στην Ελλάδα και τη Γερμανία, παρέχοντας αδιάλειπτη λειτουργία επί 24ώρου βάσεως 365 μέρες τον χρόνο.

authentication, από την πλατφόρμα μας του αποστέλλεται το pin, στο κινητό τηλέφωνο που έχει δηλώσει. Προφανώς αυτό το pin το παραδίδουμε σε όποιο μέρος του κόσμου και αν αυτός βρίσκεται. ΤοMobileBankingαπόμόνοτουήκαισεσυνδυασμό με το e-banking κάνει τις τραπεζικές συναλλαγές πιο άμεσες και φιλικές στους πελάτες. Οι πελάτες τους δεν χρειάζεται πλέον να περιμένουν στην ουρά για να κάνουν μια απλή συναλλαγή – ενημέρωση ενώ μπορούν να την πραγματοποιήσουν οποιαδήποτε στιγμή της ημέρας που εκείνοι το επιθυμούν Είναι όμως ασφαλές; Τι τεχνολογία χρησιμοποιείτε για την αξιόπιστη λειτουργία της υπηρεσίας και την ασφάλεια των προσωπικών δεδομένων; Στόχος μας είναι πάντα, οι υπηρεσίες που προσφέρουμεναυποστηρίζονταιαπόbestpracticeδιαδικασίες και μεθόδους ασφάλειας τέτοιες που να διαφυλάττουν απόλυτα τα προσωπικά και εταιρικά δεδομένα των πελατών μας. Είναι πολύ σημαντικό οι πελάτες να αισθάνονται εμπιστοσύνη και ασφάλεια κατά την διάρκεια πραγματοποίησης των οικονομικών τους συναλλαγών, καθότι το ηλεκτρονικό έγκλημα είναι

Πώς βλέπετε το μέλλον του τομέα των messaging services; Πρόσφατες έρευνες δείχνουν ότι ο τομέας του SMS εξακολουθεί να αυξάνεται κάθε χρόνο. Το 2011 διακινήθηκαν παγκοσμίως 7,8 τρισεκατομμύρια μηνύματα και αναμένεται να φθάσουν τα 9,6 τρισεκατομμύρια το 2012. Αυτό είναι πολλές φορές μεγαλύτερο από τις κλήσεις που υλοποιούνται ή τα φωνητικά μηνύματα που αποστέλλονται. Ο τομέας των SMS αυξάνεται κατά περίπου 30% κάθε χρόνο. Γιατί λοιπόν SMS έχουν αυτά τα πρωτεία; Η απάντηση είναι ότι το SMS είναι ο πλέον καθολικός, άμεσος, εύκολος, γρήγορος και διακριτικός τρόπος επικοινωνίας. Σημαντικό όμως είναι, ότι το πολύ σε 15 λεπτά το 97% των SMS διαβάζεται από τους παραλήπτες, σε αντίθεση με τα e-mail όπου το ποσοστό είναι λιγότερο από το 25%. Με αυτά τα δεδομένα, μπορούμε να πούμε ότι τα επόμενα χρόνια τα messaging services θα εξελιχθούν περαιτέρω τόσο σε όγκο όσο και σε εφαρμογές. Η μόνιμη ανάγκη χρήσης κινητού τηλεφώνου και η εξέλιξη των κινητών συσκευών δημιουργούν επιπλέον αύξηση των φωνητικών κλήσεων όσο και μηνυμάτων. H Locotel είναι έτοιμη να αναλάβει, να αναπτύξει και να καλύψει με υπευθυνότητα και αξιοπιστία την ραγδαία εξάπλωση του SMS τους σε πολλούς τομείς, από το marketing και την ενημέρωση μέχρι την πιστοποίηση - authentication και την ανάπτυξη κινητών εφαρμογών. . ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2012 I BUSINESS REVIEW I 51

συνέντευξη

Chief Technology Officer, Fujitsu Technology Solutions

κυβέρνηση πρέπει να αναδιοργανώσει άμεσα την τεχνολογική υποδομή της χώρας και να εισαγάγει λύσεις ήδη διαθέσιμες ώστε να μειώσει κόστος και να αυξήσει την παραγωγικότητα με λύσεις όπως το cloud computing και τα data centers. Sτον δημόσιο τομέα εντοπίζεται το μεγαλύτερο κέρδος, που θα μπορούσε να υπάρξει μέσω πληροφορικής. Αυτά τονίζει μεταξύ άλλων μιλώντας στο «Κ» ο Joseph Reger, Chief Technology Officer της Fujitsu Technology Solutions ένα από τους ζωντανούς θρύλους της πληροφορικής

«Το κράτος πρέπει να αναδιοργανώσει άμεσα την τεχνολογική υποδομή της χώρας» Το μεγαλύτερο όφελος από τις νέες εφαρμογές της πληροφορικής εντοπίζεται στο δημόσιο

52 I BUSINESS REVIEW I ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2012

Ερ.: Πώς μπορούν οι κρατικές δαπάνες για τη πληροφορική να βοηθήσουν στον εκσυγχρονισμό τωνλειτουργιώντουκράτους,εξοικονομώντας ταυτόχρονα χρήμα; Απ.: Σε παγκόσμια κλίμακα, η πληροφορική που χρησιμοποιείται από το δημόσιο δεν είναι πολύ αποτελεσματική. Και ο λόγος που δεν είναι τόσο επαρκής είναι επειδή οι διάφορες τάσεις και τεχνολογίες έχουν προσεγγίσει τον δημόσιο τομέα με διαφορετικούς τρόπους. Σπάνια έχουν, και μερικές φορές δεν μπορούν να έχουν για λόγους ασφαλείας, διασυνδεδεμένα συστήματα όπου θα ανταλλάσσονται όλες οι πληροφορίες όπως και τα δεδομένα. Αποδεικνύεται, ωστόσο ότι στον δημόσιο τομέα εντοπίζεται το μεγαλύτερο κέρδος, που θα μπορούσε να υπάρξει μέσω πληροφορικής. Ερ.: Τα κόστη των σχετικών επενδύσεωνόμωςδενέιναιυψηλά; Απ.: Σε καταστάσεις κρίσεως οι περισσότερες εταιρείες αντιδρούν παρατείνοντας τους κύκλους ανανέωσης. Αυτό είναι κακό γιατί σημαίνει πως θα παραμείνει το παλαιό τεχνολογικό υλικό εγκατεστημένο. Με τη συσσώρευση αυτού του υλικού, θα δημιουργηθεί θέμα γιατί δεν θα μπορεί να χρησιμοποιηθεί κατάλληλα καθώς δεν είναι συμβατές. Οι σύγχρονες τεχνολογίες δεν

είναι εφαρμόσιμες σε παλαιό υλικό και δεν υπάρχουν λύσεις γι’ αυτό. Επιπλέον, η κατανάλωση ενέργειας είναι εξωφρενική, σε σύγκριση με αυτή που έχει το σύγχρονο τεχνολογικό υλικό. Η Fujitsu μπορεί να δώσειλύσειςσετέτοιεςπεριπτώσεις όντας η εναλλακτική ευκαιρία για μικρές και μεγάλες εταιρείες. Ερ.:Τιεπιφυλάσσειτομέλλονγια τα κέντρα δεδομένωνταdatacenters των επιχειρήσεων και ποιες οι λύσεις τηςFujitsuστοθέμα αυτό? Απ.; Φαίνεται πωςμέσααπόαυτήν τηντάσητωντελευταίων δύο ετών και με την έλευση του cloudcomputing,τα κέντρα δεδομένων γίνονται μεγαλύτερα και πιο παγιωμένα. Θα μπορούσαμε να τα χαρακτηρίσουμε σαν ένα βιομηχανικόεργοστάσιοτεχνολογίας της πληροφορίας. Αυτό σημαίνει ότι θα υπάρχουν λιγότερα (κέντρα δεδομένων). Αυτό είναι δυνατό γιατί η κατασκευή μικρογραφικών (miniaturization) έχει προχωρήσει σευψηλάεπίπεδακαιηεικονικότητα (virtualization) βοηθάει τώρα στην επίτευξη πολύ υψηλών επιπέδων αξιοποίησης. Ένας κανονικός εξυπηρετητής (Intel based server) με εγκατεστημένοWindowsήLinux-δεν έχει σημασία - χωρίς τη τεχνολογία για δημιουργία δυνατότητας εικονικότηταςέχειδυνατότητααξιοποίησης κατά 10-15%. Αυτό σημαίνει ότι, το 85% των δυνατοτήτων του είναι άχρηστο γιατί δεν χρησιμοποιείται κατάλληλα. Έχουμε μεγάλη εμπειρία ως εταιρεία, έχοντας αναπτύξει λογισμικό Η/Υ, εξαρτήματα Η/Υ και υπηρεσίες για την επίλυση τέτοιων προβλημάτων. Ερ.: Πόσο εύκολα μπορούν να γίνουν αποδεκτές στην Ελλάδα οι προτεινόμενες τεχνολογίες; Απ.: Νομίζω πως τώρα αρχίζει

ο κόσμος να καταλαβαίνει ότι το cloud computing και οι σύγχρονες υπηρεσίες είναι όλα μια υπηρεσία που αλλάζει πολλά πράγματα αλλά δεν αλλάζει ένα βασικό κανόνα της αγοράς.Υπάρχουναπλοϊκέςπροσφορές σε χαμηλή τιμή και καλύτερες προσφορές σε υψηλότερη τιμή. Αν ενδιαφέρεστε να απολαμβάνετε καλύτερη ποιότητα υπηρεσιών ανάλογα με τις ανάγκες σας, θα πρέπει να πληρώσετε περισσότερα.

Ερ.:: Ευρισκόμενοςεδώεισπράττω την αίσθηση ότι ενυπάρχουν μεγάλεςδυνατότητεςγιατοελληνικό δημόσιο το μέτωπο της εξοικονόμησης πόρων. Αναφέρομαι στο δημόσιο τομέα γιατί αποτελεί το κυρίαρχο θέμα στην Ελλάδα τη στιγμή αυτή. Είναι έτσι; Απ.: Συχνά αυτό το οποίο είναι τεχνικά εφικτό δεν είναι πάντοτε πολιτικά επιθυμητό, ή οικονομικά εφικτό - είτε στις επιχειρήσεις, είτε στηνκυβέρνηση,ήστιςτοπικέςαρχές. Για παράδειγμα, η κυβέρνηση θα πρέπει να χρησιμοποιήσει τα διαθέσιμα κεφάλαια για την ανανέωση της τεχνολογίας, για την αναδιοργάνωση της υποδομής της χώρας σε κεντρικό επίπεδο, ή να δοκιμάσει

νέες προσεγγίσεις, όπως υπηρεσίες cloud computing ως έναν τρόπο για να ανταποκριθεί στις προκλήσεις που αντιμετωπίζει. Ερ.:Ποιεςλύσειςμπορείναδώσει εύκολα η τεχνολογία; Μπορεί να βοηθήσει στην υγεία; Στην τοπική αυτοδιοίκηση; Απ.: Οι λύσεις για την επίτευξη των στόχων αυτών είναι διαθέσιμες. Λειτουργούν ήδη αλλού. Το τμήμα τωνδημοσίωνπρομηθειώνμπορείνα επισκεφθεί τα μέρη όπου οι λύσεις λειτουργούν και να διερευνήσουν αν είναι κατάλληλες για την Ελλάδα. Όμως αν θέλετε να εισαγάγετε τα νοσοκομεία στο cloud computing, δεν έχουν το ίδιο λογισμικό παντού. Έχουν μια ποικιλία συμβάσεων που είναι ήδη σε ισχύ. Έτσι, αυτό σημαίνει ότι υπάρχουν υποχρεώσεις, και θα πρέπει να απαντήσουμε πρώτα από όλα εάν μπορεί να τερματιστεί η σύμβαση; Πόσο θα κοστίσει; Αν ποτέ αποφασιστεί να μπουν όλα τα νοσοκομεία κάτω από έναν κεντρικό σύστημα, το πρώτο θέμα θα πρέπει να είναι η ευθυγράμμισηόλωντωνσυμβάσεων ώστε το κόστος να σταματήσει να είναι στα ύψη.BR

ΩΣ CHIEFTECHNOLOGYOFFICERτηςFujitsuTechnologySolutions, ο Δρ Joseph Reger είναι υπεύθυνος για την αναγνώριση, την κατανόηση και την πρόβλεψη των τάσεων στην Τεχνολογία Πληροφορικής που μπορούν να ωφελήσουν τους πελάτες της, καθώς και για την ενσωμάτωσή τους στη στρατηγική της εταιρείας. Διακεκριμένος εμπειρογνώμονας της βιομηχανίας, ο Joseph Reger ανέλαβε Chief Technology Officer της Fujitsu το 2002, και έχει έκτοτε οδηγήσει την εταιρεία, καθώς και τους πελάτες της σε εφαρμογές στην πραγματική ζωή και οικονομία των πλέον δυναμικών τάσεων στην πληροφορική και την κινητικότητά της, δηλαδή το mobility ενώ υπήρξε ο αρχιτέκτονας της μονάδας Dynamic Infrastructures. Eισήλθε στην εταιρεία ως επικεφαλής του μάρκετινγκ το 1998 προερχόμενος από την IBM, όπου διετέλεσε Executive Consultant και Chief IT Architect. Ξεκίνησε την καριέρα του στην ακαδημαϊκή έρευνα (φυσική και επιστήμη των υπολογιστών) και έχει σπουδάσει και εργαστεί σε Πανεπιστήμια στην Ουγγαρία, τη Νορβηγία, τις ΗΠΑ και τη Γερμανία,όπουαπέκτησετοδιδακτορικότουαπότοΠανεπιστήμιο της Κολωνίας και αργότερα το γερμανικό ανώτατο ακαδημαϊκό τίτλο σπουδών (habilitation) στο Μάινζ. ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2012 I BUSINESS REVIEW I 53

επενδύσεις

Ξένα venture capital επενδύουν στη νέα γενιά ελληνικής επιχειρηματικότητας

54 I BUSINESS REVIEW I ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2012

Αμερικανικά funds δεν διστάζουν να ποντάρουν εκατομμύρια σε ιδέες Ελλήνων

ίσωαπότοθόρυβοτης ύφεσης, της ανεργίας και των λουκέτων στις επιχειρήσεις μια νέα γενιά Ελλήνων μετουσιώνει σε επιχειρηματική δραστηριότητα ιδέες που προσελκύουν αυτό που λείπει σε εκατοντάδες χιλιάδες σε Έλληνες: χρηματοδοτήσεις. Μεόπλονέαconceptsπουαπευθύνονται σε μια νέα γενιά η νεανική επιχειρηματικότητα αποδεικνύει πως μπορεί να ανοίξει ένα νέο κεφάλαιο στην οικονομία. Σφραγίδα στο γεγονός αυτό αποτελούν οι επενδύσεις ξένων επενδυτικών κεφαλαίωνεπιχειρηματικώνσυμμετοχών, γνωστότερα και ως venture capital,πουσυχνάξεπερνούντοένα εκατομμύριο ευρώ. Ποσό άπιαστο για πολλούς αν αναλογιστεί κανείς τους αρνητικούς ρυθμούς πιστωτικής επέκτασης του ελληνικού τραπεζικού συστήματος.

Nέα κίνηση

Χαρακτηριστική περίπτωση είναι η νέα κίνηση των venture capital τα οποία χρηματοδότησαν τον Μάρτιο με 1,85 εκατομμύρια δολάρια το Daily Secret των Νίκου Κακαβούλη και Φαίδρας Χρούσου. Πρόκειται για το πρώην BV Capital και νυν e.ventures., το Greycroft Partners και την Trigger Media. Τώρα η ομάδα του Daily Secret - μιας υπηρεσίας πουστέλνει καθημερινά email με όλα τα in «μυστικά» και tips που μπορεί να απασχολούν μια πόλη φιλοξενεί στο πλαίσιο του Good Karma Initiative, την ομάδα του Cookisto, παρέχωντας τους δωρεάν γραφεία, συμβουλές και mentoring. Το Cookisto.com είναι μια ιστοσελίδα που φέρνει νέο αέρα –και ουσία- στην κατ' οικον διανομή φαγητού γεφυρώνοντας όλους όσους θέλουν να γίνουν μάγειρες και να πωλούν σπιτικό φαγητό, με τους αγοραστές.

Πριν μερικούς μήνες η ελληνική ομάδα που έφτιαξε εφαρμογή Parking Defenders που βοηθάει του χρήστες Android, iPhone και Windows Phone στην εξεύρεση θέσεων ελεύθερου πάρκινγκ έτυχε επίσης χρηματοδότησης από venture capital.

Καινοτόμες ιδέες

Πρόκειται για νέες, γνήσιες και καινοτόμες ιδέες που χρησιμοποιούν ως επί τω πλείστον τις πλατφόρμες της νέας τεχνολογίας και μπορούν να αποκτήσουν διεισδηση και να μετουσιωθούν σε έσοδα από ανθρώπους που καταλαβαίνουν τον παλμό της νέας γενιάς. Η ήπια αυτή επιχειρηματικότητα κάθε άλλο παρά αδιάφορη έιναι στους επενδυτές. Η Daily Secret με παρουσία σε 15 πόλεις από την Κωνσταντινούπολη και την Άγκυρα έως την Μαδρίτη και το Τελ Αβίβ και από την Μπανγκόκ και, το Χονγκ Κόνγκ έως το Σαν Φρανσίσκο και το Μπουένος Άιρες στέλνει καθημερινά στην τοπική γλώσσαεκατοντάδεςχιλιάδεςemail με ένα «μυστικό». Πολλά από αυτά μπορεί να τύχουν χορηγιών και διαφημιστικών μηνυμάτων. Και έτσι η επιχείρηση μεγεθύνεται. Διαθέτει πλέον γραφεία τόσο στην Αθήνα όσο και Νέα Υόρκη. Η ιστοσελίδα Cookisto είναι το πνευματικό τέκνο τωνΠέτρουΠιτσιλή,ΜιχάληΓκοντα, Παναγιώτη Παραδέλλη, Γιάννη Ασημακόπουλου και Δημοσθένη Νικούδη.

Cookisto

Αρχικά ο Πέτρος και ο Μιχάλης συνέλαβαντηνιδέαμιαςκοινότητας που θα μαγείρευε και θα μοιραζόταν σπιτικό φαγητό στα 18 τους και την έκαναν πραγματικότητα. Όσοι θέλουνναπουλήσουνλίγο–ήπολύαπό το φαγητό που μαγειρεύουν στο σπίτι τους εγγράφονται στην ιστοσελίδα ως μάγειρες, αξιολο-

γούνται από τους αγοραστές που δοκίμασαν το φαγητό τους και έτσι δημιουργείται κύκλος εργασιών, με όφελος για τους φιλόδοξους μάγειρες αλλά και τους αγοραστές πουαπολαμβάνουνσπιτικόφαγητό για λιγοστά ευρώ «από μάγειρες της διπλανής πόρτας σε συμβολική τιμή» όπως αναφέρει η εταιρεία.

Parking Defender

Την δική τους μάχη με την αγορά δίνουν και οι προγραμματιστές Κώστας Αρκάδας, Γιάννης Κατσιώτης, Όθωνας και Νίκος Αντωνίου που έφτιαξαν το Parking Defender . Εφαρμογή για smart phones που εμφανίζει τις διαθέσιμες θέσεις πάρκινγκ που έχουν αφήσει άλλοι χρήστες της εφαρμογής οι οποίοι Στην Ελλάδα συχνά περιμένουν να υπάρχουν εμφανιστεί ο ενδιαφερόμενος για να ξεπαρ17 εταιρείες κάρουν ώστε να μην την κεφαλαίων πάρει άλλος. Και εδώ τα επιχειρηματικών έσοδα θα προέλθουν συμμετοχών που από τη διαφήμιση. Η εφαρμογή διακρίθηκε διαχειρίζονταν το σε διαγωνισμό επιχει2008 περίπου ρηματικότητας και από 900 εκατομμύρια εκεί πήρε διαβατήριο γιαχρηματοδότησηαπό venture capital. Συνολικά στην Ελλάδα δραστηριοποιούνται 17 εταιρείες κεφαλαίων επιχειρηματικών συμμετοχών ελληνικής προέλευσης που διαχειρίζονταν το 2008 περίπου 900 εκατομμύρια ευρώ σύμφωνα με το invest in Greece. Οι εταιρείες αυτές είναι μέλη της Ένωσης Ελληνικών Εταιρειών Επιχειρηματικών Συμμετοχών και οι περισσότερες από αυτές συνεργάζονται με το Ταμείο Ανάπτυξης Νέας Οικονομίας (ΤΑΝΕΟ) και επενδύουν μέσω αυτού. Το ΤΑΝΕΟ είναι ηπρώτηκαιμόνηεταιρείαστοχώρο με προσανατολισμό στις μικρομεσαίες επιχειρήσεις. Μέσω των 11 εταιρειώντουΤΑΝΕΟ,περισσότερα από 280 εκατομμύρια ευρώ είχαν διοχετευτεί σε ελληνικές μικρομεσαίες επιχειρήσεις. BR ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2012 I BUSINESS REVIEW I 55

ναυτιλία

Επίθεση της Γερμανίας στην Ελληνική ναυτιλία

Πίεση στην αδύναμη διαπραγματευτικά, Αθήνα από την επιτροπή ανταγωνισμού της ΕΕ για τη φορολογία της ποντοπόρου

ροτουκινδύνουαρνητικών αλλαγών στο φορολογικόπλαίσιοπου τη διέπει βρίσκεται η ελληνικήποντοπόρος ναυτιλία, με όποιους κινδύνους αυτό συνεπάγεται για την εθνική οικονομία και τις ετήσιες εισροές ναυτιλιακού συναλλάγματος της τάξης των15 δισ. ευρώετησίως,υπό την πίεση της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Πίεση που σε μεγάλο βαθμό αποδίδεται στο lobbying ανταγωνιστικών ναυτιλιακών συμφερόντων και ειδικά γερμανικών, καρπός της οποίας ήταν η επιστολή αυτό το καλοκαίρι από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή Ανταγωνισμού με την οποία ζητήθηκαν εξηγήσεις για το καθεστώς φορολογίας των ναυτιλιακών εγείροντας θέμα αθέμιτου ανταγωνισμού. Πηγές που είναι σε θέση να γνωρίζουνακριβώςτισυζητήθηκεγιατο θέμα στα Διοικητικά Συμβούλια της Ένωσης Ελλήνων Εφοπλιστών αναφέρουν πως «ο ελληνικός εφοπλισμός σαφέστατα βοηθήσε ήδη τη χώρα και μάλιστα σε εθελοντική βάση» ενώ «δεν τίθεται θέμα ανατροπών». Η κυβέρνηση στα τέλη Οκτωβρίου απάντησε αρμοδίως στηνεπιτροπήανταγωνισμούτηςΕΕ. Όμως ορισμένες πλευρές του ναυτιλιακού κόσμου διατυπώνουν ανησυχίες για ενδεχόμενη «θυσία τηςποντοπόρουστοβωμότωνευρωπαϊκών διαπραγματεύσεων και των αξιώσεωντωνΓερμανώνεφοπλιστών

που βλέπουν τα ελληνικά μερίδια στον κλάδο των εμπορευματοκιβωτίων να καλπάζουν». Η παρέμβαση της ΕΕ Η Ευρωπαϊκή Ένωση δια του Διευθυντή της Γενικής Διεύθυνσης Ανταγωνισμού, Alexander Italianer έχειθέσειμετ’επιτάσεως τοθέμαγια το«καθεστώςφορολογίαςβάσητης χωρητικότηταςπλοίων(TonnageTax Scheme),τηνεξαίρεσηαπότοφόρο εισοδήματος, καθώς και ορισμένα συμπληρωματικά μέτρα υπέρ της ναυτιλίας και συναφών κλάδων» με επιστολή αυτό το καλοκαίρι. Όπωςαναφέρεται«οιυπηρεσίες της Επιτροπής είναι της προκαταρκτικής άποψης ότι τα φορολογικά πλεονεκτήματα που χορηγούνται από τα υφιστάμενα μέτρα που περιγράφονται δεν είναι συμβατά με την εσωτερική αγορά.» Όπως αναφέρει άλλωστε «δια τουκαθεστώτοςφορολογίαςχωρητικότητας, καθώς και των απαλλαγών από τη φορολογία των διαφόρων τύπων εισοδήματος , οι ελληνικές αρχές μείωσαν ή κατήργησαν τα φορολογικάβάρηπουδιαφορετικά θαβάρυναντιςεταιρείεςεπιλέξιμες για αυτά τα μέτρα. Οι υπηρεσίες της Επιτροπής θεωρούν, ως εκ τούτου, ότι τα μέτρα παρέχουν επιλεκτικό οικονομικό πλεονέκτημα σε επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνταιστονκλάδοτων διεθνών θαλάσσιων μεταφορών και σε άλλους σχετικούς προς τη

56 I BUSINESS REVIEW I ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2012

ναυτιλία κλάδους που αφορούν τα μέτρα. Ουσιαστικά η ΕΕ απειλεί με συστάσεις για αλλαγή του φορολογικού καθεστώτος κάτι όμως που ανεξάρτητα τον βαθμό κοινωνικής δικαιοσύνης που θα εκπέμψει θα πλήξει τον κλάδο και πιθανόν να οδηγήσει σε έξοδο εταιρειών από την Ελλάδα προς άλλες χώρες. Το Ελληνικό σύστημα φορολογίας της χωρητικότητας (tonnage tax) – το παλαιότερο του είδους του διεθνώς από την εισαγωγή του το 1938 – ήταν όμως το πρότυπο το οποίο μιμήθηκαν με παραλλαγές στην ΕΕ και αλλού. Αδύναμη η Αθήνα Η χρονική στιγμή που αυτά λαμβάνουν χώρα δεν έιναι τυχαία. Ο εκμηδενισμός της διαπραγματευτικής ισχύος της χώρας ενόψει και των κρίσιμων αποφάσεων όχι μόνο για την επόμενη δόση αλλά και για την επιμύκηνση άφησε μικρά περιθώρια ελιγμών στην κυβέρνηση. Και αυτό παρά το γεγονός ότι

ανάλογες φορολογικές πολιτικές ακολουθούνται από άλλες χώρες όπως η Μάλτα, η Κύπρος ή, ακόμα περισσότερο, το ότι στη Γερμανία απαλλάσσονται του φόρου όσοι ιδιώτες επενδύουν σε οχήματα χρηματοδότησης Γερμανών εφοπλιστών, τα γνωστά KG Funds. Το σύστημα KG είναι ένα επενδυτικό σχήμα με φορολογικά πλεονεκτήματα για τους Γερμανούς επενδυτές,όπουηαγοράτωνπλοίων καιοισυνεπακόλουθεςφορολογικές ελαφρύνσεις χρησιμοποιούνται για να ελαττωθούν οι φορολογικές υποχρεώσεις των επενδυτών. Το σχήμα KG απαιτεί ένα εφ’ άπαξ αρχικό κεφάλαιο μετρίου ύψους από Γερμανούς επενδυτές, δάνειο από γερμανική τράπεζα, μία γερμανική εταιρία διαχείρισης του πλοίουκαιένανχρονοναυλωτή,όλα αυτάσεέναπακέτοσυγκεντρωμένο από τον άνθρωπο που προωθεί το επενδυτικό σχήμα KG. Αυτό το συγκεκριμένο σχήμα είναι υπεύθυνο για την προώθη-

ση της γερμανικής ναυτιλίας στα κοντέινερς στη σημερινή ηγετική της θέση. Πόλεμος συμφερόντων Οι Γερμανοί στηρίζουν έτσι τα πολύ μεγάλα μερίδια τους στην παγκόσμια αγορά των containerships που ξεπερνούν το 30% στην παγκόσμια αγορά των μεταφορών. Την ίδια ώρα οι Έλληνες αλλά και οι Κινέζοι με αγορές στη δευτερογενή και νέες παραγγελίες έχουν επιχειρήσει με επιτυχία, έως τώρα, να αυξήσουν τα μερίδιά τους αλλά φαίνεται ότι βρίσκονται πλέον απέναντι σε ένα συμπαγές μέτωπο των Γερμανών που βλέπουν με έντονα αρνητικό μάτι την ελληνική επέλαση. Παρά την μικρή ενημέρωση της ελληνικής κοινής γνώμης για την συνεισφορά της ελληνικής ναυτιλίας γεγονός έιναι πως στηρίζει το ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών με ροές κεφαλαίων που ξεπερνούν ακόμα και μέσα στην κρίσης τα 10

δισ. ετησίως. Προσφέρει άμεσα ή έμμεσα δουλειά σε 250 χιλιάδες νοικοκυριά και οι δαπάνες και επενδύσεις που κάνουν οι εφοπλιστές στην ξηρά συντηρούν κλάδους ολόκληρους.

Η άγνωστη έκθεση

Ο σημερινός υπουργός οικονομικών Γιάννης Στουρνάρας στις 5 Ιουνίου υπηρεσιακός τότε υπηρεσιακός Υπουργός Ανάπτυξης, Ανταγωνιστικότητας και Ναυτιλίας ανακοίνωνε στα Ποσειδώνια πως σύμφωνα με αδημοσίευτη μελέτη του ΙΟΒΕ, η προσέλκυση όλων των δραστηριοτήτων των Ελλήνων εφοπλιστών στη Ελλάδα θα μπορούσε να δημιουργήσει εγχώρια προστιθέμενη αξία 26 δισ. ευρώ (έναντι των περίπου 10 δισ. ευρώ σήμερα), ενώ με τις άμεσες και έμμεσες δραστηριότητες που θα αναπτύσσονταν ως συνέπεια γύρω από τον κόμβο της ναυτιλίας η ανεργίαστοντόπομαςθαμπορούσε να μειωθεί κατά 35%. BR ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2012 I BUSINESS REVIEW I 57

επενδύσεις

Η χρυσή εποχή του φυσικού αερίου έχει ανατείλει Η δυσκολία μεταφοράς του μέσω αγωγών, αναδεικνύει το υγροποιημένο φυσικό αέριο σε επενδυτικό el dorado.

χρυσή εποχή του φυσικού αερίου έχει ανατείλειστηνυφήλιο και η ανισοκατανομή των αποθεμάτων του διεθνώς σε συνδυασμό με την δαπανηρή και χρονοβόρα και ενίοτε αδύνατη μέθοδο μεταφοράς του μέσω αγωγών, αναδεικνύει το υγροποιημένο φυσικό αέριο σε επενδυτικό el dorado. Τόσο οι άμεσες επενδύσεις σε επιχειρήσεις του κλάδου όπως οι όμιλοι εξόρυξης , υγροποίησης και μεταφοράς του όσο και οι επενδύσεις χαρτοφυλακίου σε μετοχές αυτώντωνεπιχειρήσεωνγνωρίζουν πρωτοφανή άνθηση και η βιομηχανία αξιοζήλευτη πρόσβαση στις κεφαλαιαγορές.

Επενδύσεις

Οι επενδύσεις σε exchange traded funds που αγοράζουν και αποθηκεύουν υγροποιημένο αέριο και οι τοποθετήσεις στην αγορά παραγώγωνσεσυμβόλαιαμελλοντικής παράδοσης LNG ( Liquefied Natural Gas) έχουν αναχθεί σε χρυσοφόρα trades. Η ανεπάρκεια εφοδιασμού αγορώνόπωςηΙαπωνίασεφυσικόαέριο την ώρα που η ζήτηση για ενέργεια κλιμακώνεται παγκοσμίως και η πυρηνική ενεργεία έχει δαιμονοποιηθεί μετά το ολοκαύτωμα στην

Φουκουσίμα εγγυώνται σύμφωνα με τους αισιόδοξους αναλυτές την μακροπρόθεσμη ανοδική τάση των θεμελιωδών της αγοράς αυτής. Τα χαρακτηριστικάτηςόμωςέιναιπολύ διαφορετικά από αυτά της αγοράς του αργού πετρελαίου.

Οι τιμές

Καταρχήν οι τιμές διαφέρουν σημαντικά από περιοχή σε περιοχή. Για παράδειγμα αυτές στις ΗΠΑ είναι ιδιαίτερα χαμηλές εξαιτίας της αφθονίας αερίου και των προοπτικών περεταίρω αύξησης της προσφοράς από νέα κοιτάσματα. Έχουν δε πτωτική τάση. Η καταστροφή του hedge fund Αmaranth προ ετών, που πόνταρε λάθος σε άνοδο των τιμών του αερίου στις ΗΠΑ είναι ακόμα ζωντανή μεταξύ των traders του κλάδου. Στον αντίποδα οι τιμές που καταβάλουνοιενεργοβόρεςαλλάφτωχές συγκριτικά σε αποθέματα Ιαπωνία και Ευρώπη ακολουθούν έντονα ανοδικές τάσεις. Στην περίπτωση της Ευρώπης η εξάρτηση από τους αγωγούς που φέρνουν το αέριο από την Ρωσία και η πεπερασμένη μεταφορική δυναμικότητά τους καταστούν τις εισαγωγές υγροποιημένου αερίου αναγκαίες. Η περίπτωση των εισαγωγών τςη ΔΕΠΑ το φετινόχειμώναοπότεκαιαυξήθηκε σημαντικά η ζήτηση στην Ελλάδα

58 I BUSINESS REVIEW I ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2012

ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2012 I BUSINESS REVIEW I 59

επενδύσεις έιναι χαρακτηριστική. Όπως και η μεγάλη επένδυσή της για μεγέθυνση της αποθηκευτικής δυνατότητας στον τερματικό σταθμό τςη Ρεβυθούσας όπου ξεφορτώνουν τα φορτία τους τα δεξαμενόπλοια μεταφοράς αερίου. Ακόμα εντονότερο είναι το πρόβλημα αυτό στην Ιαπωνία. Την ίδια ώρα άλλες χώρες όπως το Κατάρ, η Μαλαισία, η Ινδονησία καιηΑυστραλίαδιαθέτουνμεγαλες ποσότητες προς εξαγωγή. Ακόμα και αν στα κόστη του -άφθονου σε πλανητική θεώρηση φυσικού αερίου- προστεθούν τα μεταφορικά (που αγγίζουν τα 130 χιλιάδεςδολάριαημερησίωςγιαένα δεξαμενόπλοιομεταφοράςLNG)το αέριο παραμένει τις περισσότερες φορές φθηνότερο από τους άμεσους ανταγωνιστές του που είναι το πετρέλαιο και ο άνθρακας. Και αυτό διότι παρά την διάδοση της χρήσηςτουμεταξύτωννοικοκυρών οκυριότεροςκαταναλωτήςτουέιναι οι ηλεκτροπαραγωγικές μονάδες. Μικρές και μεγάλες.

Εναλλακτική

Και με την αμεσότητα με την οποία ζητάται πλέον εναλλακτική στοακριβόπετρέλαιοηκατασκευή αγωγώνδενμπορείναδώσειγρήγορη και πάντοτε, λύση. Η ανάπτυξη πλωτών μονάδων υγροποίησης και επαναεριοποίησηςστονπροορισμό τα τελευταία έτη έχουν οδηγήσει σε ανάπτυξη μιας ολόκληρης μεταφορικής βιομηχανίας στην οποία, μάλιστα ιδιαίτερα ενεργοί είναι και έλληνες εφοπλιστές. Οι Έλληνες που είναι ενεργοί στα LNG είναι με μεγάλη έκθεση οι Γ. Αγγελικούσης, Γ. Προκοπίου, και με μικρότερη οι Γ. Οικονόμου, Χ. Κανελλάκης και Ντ. Μαρτίνος. Η αγορά μεταφορών LNG γνωρίζει μεγάλη άνθηση, τόσο λόγω της ζήτησης για φυσικό αέριο όσο και του πολύ μικρού αριθμού τέτοιων πλοίων. Κάτι φυσικό αφού το κάθε ένα από αυτά τα δεξαμενόπλοια κοστίζει άνωθεν των 200 εκατομμυρίων δολαρίων για να 60 I BUSINESS REVIEW I ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2012

ναυπηγηθεί.Καιόμωςτριάνταένα πλοία LNG από τα 51 συνολικά που είχαν παραγγελθεί έως τα τέλη του πρώτου τριμήνου στην Νότιο Κορέα (η οποία ειδικεύεται σε αυτού του τύπου τα ποντοπόρα) ανήκουν στους Έλληνες εφοπλιστέςΓ.Αγγελικούση,Γ.Προκοπίου, Π. Λιβανό, Γ. Οικονόμου και κ. Μαρτίνο.

Υπό ναυπήγηση

ΣυγκεκριμέναηMaranGasτουΓ. Αγγελικούσηέχει6υπόναυπήγηση στην Daewoo και 4 στην Hyundai Samco,ενώενεργοποιείσύμφωνα

με πληροφορίες τις option που διαθέτειγιαέναακόμα.HDynaGas του Γ. Προκοπίου έχει 7 υπό ναυπήγηση στην Hyundai Heavy. Η Cardiff Marine του Γ. Οικονόμου έχει4υπόναυπήγησηστηνDaewoo και η Thenamaris του Κ. Μαρτίνου 3 στην Samsung Heavy. Τέλος η GasLog του Π. Λιβανού έχει βάλει παραγγελίες για 8, επίσης στην Samsung Heavy ενώ με μία παραγγελία έχει μπει και ο Νικόλας Τσάκος. Πρόσφατα και ο όμιλος φωστηρόπουλουπαρήγγειλε4με option για άλλα 4. Οι επενδύσεις αυτές που βρίσκουν χρηματοδο-

άνθρακαστοφυσικόαέριο,ωςπηγή ενέργειαςεπιταχύνει,μεγεθύνοντας περεταίρω τη ζήτηση για φυσικό αέριο. Σύμφωνα με έρευνα του μεγάλου ενεργειακού επενδυτικού οίκου Tudor, Pickering, Holt & Co η τάσηαυτήαναμένεταινασυνεχισθεί Τα πρώτα στοιχεία σύμφωνα με την έρευνα δείχνουν πως οι επενδύσεις συνεχίζονται καθώς η εξοικονόμηση κόστους, την αποφυγή επιβαρύνσεων που σχετίζονται με την εκπομπή ρύπων, ειδικά στην Ευρώπηκαιησυνεχώςβελτιούμενη τεχνολογία δικαιολογούν σύντομες αποσβέσεις και μεγάλα μεσοπρόθεσμα οφέλη. Η τάση αυτή αρχίζει και γίνεται ορατή και στην ελληνική αγορά ενώ η ζήτηση για φυσικό αέριο πολλαπλασιάζεται.

Aνακατατάξεις

τήσεις λόγω των θεμελιωδών της μηθειών (π.χ. αέριο από ασβεστοαγοράς, την ώρα που κολοσσιαίες λιθικά πετρώματα ή shale gas) και ευρωπαϊκές τράπεζες διεθνών αγωγών. καταρρέουν, στηρίζο- H μεταστροφή H ανάπτυξη του νται από την εκτίμηση παγκόσμιουεμπορίότι το παγκόσμιο εμπό- των βιομηχανικών ου υγροποιημένου ριο υγροποιημένου μονάδων από φυσικού αερίου φυσικού αερίου θα τον άνθρακα στο προσέλκυσεέτσιτο αναπτυχθεί ραγδαία. έντονο επενδυτικό Νέες προμήθειες φυσικό αέριο, ενδιαφέρονκαιστο προςαπομακρυσμένες επιταχύνει τη 25ο Marine Money περιοχές θα απαιτούν ζήτηση στη Νέα Υόρκη. πρόσθετες μεταφορές H τάση μεταμεγάλωναποστάσεων. στροφής των μεΗ ανάπτυξη θα ελέγχεται από τον γάλων βιομηχανικών μονάδων της ανταγωνισμό νέων εγχώριων προ- παγκόσμιας οικονομίας, από τον

Η εικόνα αυτή σε συνδυασμό με τη διάδοση της χρήσης του φυσικού αέριου παγκοσμίως από την οικιακή αγορά και την αεριοκίνηση έως την χρήση στην ποντοπόρο ναυτιλία οδηγεί σε ανακατατάξεις και των επιχειρηματικό χάρτη της ενέργειας. Σύμφωνα με τη πρόσφατη μελέτη Power Transactions and Trends (Συναλλαγές και Τάσεις στην Ενέργεια) της Ernst & Young, καθώς πολλές ρυθμιστικές αρχές διεθνώς επικεντρώνονται στη μείωση της ρύπανσης και τη βελτίωση της ποιότητας του αέρα, ο τομέας τηςενέργειαςκαιτωνεπιχειρήσεων κοινής ωφέλειας επιδιώκουν να επαναπροσδιορίσουν το μίγμα καυσίμου δίνοντας μεγαλύτερη έμφαση στην καθαρή ενέργεια. Την ίδια ώρα η ηλεκτροπαραγωγή που χρησιμοποιεί φυσικό αέριο εμφανίζεται να έχει κερδίσει σημαντικότατα μερίδια από την δεκαετία του ’90 διεθνώς και όσο οι τιμές του άνθρακα και του αερίουπαραμένουνσεπαρεμφερή επίπεδα όσον αφορά την δαπάνη για την παραγωγή ανά μεγαβάτ το φυσικό αέριο θα συνεχίσει να κερδίζει μερίδια τονίζει η Tudor, Pickering, Holt & Co. BR ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2012 I BUSINESS REVIEW I 61

ακίνητα

Χωρίς βάση οι αξίες στην αγορά ακινήτων! Εφόσον υπάρχει άμεση οικονομική ανάγκη, είναι αρκετά συνηθισμένη η πώληση ακόμα και κάτω από την αντικειμενική αξία.

«Δ

Του Νίκου Φιλιππίδη

εν υπάρχει πλέον αγορά ακινήτων, οι αξίεςδιαμορφώνονται χωρίς καμία προηγούμενη βάση ανάλογα με τις ανάγκες του πωλητή και τις δυνατότητες πληρωμής τοις μετρητοίς από πλευράς του αγοραστή», επισημαίνει έμπειρο στέλεχος του real estate περιγράφοντας ανάγλυφα την χειμάζουσα αγορά ακινήτων. Χαρακτηριστικότηςκατάστασης είναι ότι η τελική τιμή διαμορφώνεται με βάση τις ανάγκες του κάθε

πωλητή. Μάλιστα, πλέον και εφόσον προκύπτει άμεση οικονομική ανάγκη, είναι αρκετά συνηθισμένη η πώληση ακόμα και κάτω από την αντικειμενική αξία. Ηπαρατεταμένηκρίση,τονίζουν παράγοντεςτηςαγοράς,αναμένεται να οδηγήσει μέσα στον επόμενο χρόνο τις τιμές των κατοικιών στα επίπεδα των πρώτων ετών της δεκαετίας του 2000, Μόνο το 2012 η Τράπεζα της Ελλάδος υπολογίζει την πτώση των τιμών στο 11,7%, σε σύγκριση με το 2011. Επίσης και οι συναλλαγές που πραγματοποιήθηκαν με την

64 I BUSINESS REVIEW I ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2012

διαμεσολάβηση του τραπεζικού συστήματος, σημείωσαν κατακόρυφη πτώση της τάξεως του 48,7% κατά το γ΄τρίμηνο του 2012. Ο υπεύθυνος του τμήματος ανάλυσης αγοράς ακινήτων της Τράπεζας της Ελλάδος Θεόδωρος Μητράκος μιλώντας στο συνέδριο ακινήτων Prodexpo 2012 εκτίμησε σε 160.000 με 180.000 τα προς πώληση ακίνητα(κατοικίες. Αντίστοιχαοαριθμόςτωνσυναλλαγών παρουσιάζει μεγάλη πτώση που κυμαίνεται στο 40% περίπου το 2012 σε σχέση με το 2011, που προστίθεται στη ήδη μεγάλη μείωση συναλλαγών κατά 30%, που καταγράφηκε το 2011 σε σχέση με το 2010.

Η πτώση

Τη μεγάλη υποχώρηση της αγοράς ακινήτων διαπιστώνει η Τράπεζα της Ελλάδος για το τρίτο τρίμηνο του έτους. Για το σύνολο του 2011 η μέση μείωση των τιμών σύμφωνα με τα αναθεωρημέναστοιχείαήταν5,4%,

Fitch σοκ Tα ακίνητα θα χάσουν το 40% της αξίας τους

έναντι 4,7% το 2010. Οι τιμές στα νεόδμηταδιαμερίσματα(έως5ετών) μειώθηκαν κατά 13,5% ενώ για τα παλιά (άνω των 5 ετών) η μείωση έφθασε το 10,5%, σε σύγκριση με το 2011. Από το α΄ τρίμηνο του 2012 ο ρυθμός μείωσης των τιμών των «νέων» διαμερισμάτων είναι μεγαλύτερος έναντι των «παλαιών», γεγονός το οποίο φαίνεται να αντανακλά τη σταδιακή κάμψη της σχετικά μεγαλύτερης «ανθεκτικότητας» των τιμών των νεόδμητων διαμερισμάτων στην περίοδο της τρέχουσας κρίσης. Για το 2011 ως σύνολο, ο μέσος ετήσιος ρυθμός μείωσης των τιμών για τα «νέα» και τα «παλαιά» διαμερίσματα ήταν 4,9% και 5,7%, αντίστοιχα, ενώ ανάλογη σχέση παρατηρήθηκε και το 2010 («νέα»: -4,2%,«παλαιά»:-5,0%)καιτο2009 («νέα»: -2,0%, «παλαιά»: -4,8%). Από την ανάλυση των στοιχείων της ΤτΕ, κατά γεωγραφική περιοχή προκύπτει ότι οι τιμές των διαμερισμάτων το γ΄ τρίμηνο του 2012 ήταν

μειωμένες σε σύγκριση με το γ΄ τρίμηνο του 2011 κατά 12,3% στην Αθήνα, 10,6% στη Θεσσαλονίκη, 10,1% στις άλλες μεγάλες πόλεις και 12,4% στις λοιπές περιοχές της χώρας. Για το σύνολο του 2011, με βάση τα αναθεωρημένα στοιχεία, η μείωση των τιμών στις ίδιες περιοχές σε σχέση με το 2010 ήταν 6,4%, 6,9%, 4,0% και 4,2% αντίστοιχα. Από τα ανωτέρω στοιχεία προκύπτει ότι η μείωση των τιμών των διαμερισμάτων το 2011 και τα πρώτα τρίμηνα του 2012, ήταν μεγαλύτερη στα δύο μεγαλύτερα αστικά κέντρα της χώρας (Αθήνα καιΘεσσαλονίκη)έναντιτωνάλλων περιοχών. «Βουτιά» σημείωσαν και οι συναλλαγές-εκτιμήσειςεπίοικιστικών ακινήτων που πραγματοποιήθηκαν μετηδιαμεσολάβησητουτραπεζικού συστήματος για οποιοδήποτε λόγο αγγίζοντας το γ΄ τρίμηνο του 2012 τις 4,9 χιλιάδες, έναντι 6,3 χιλιάδων και 6,4 χιλιάδων, αντιστοίχως, το α΄ και το β΄ τρίμηνο του 2012 (αναθεωρημένα στοιχεία).

ύμφωνα με πρόσφατη ανάλυση του οίκου Fitch τα ακίνητα προβλέπεται να απολέσουν σχεδόν 40% της αξίας τους, συγκριτικά με το τρίτο τρίμηνο του 2008, όταν είχαν βρεθεί στο υψηλότερο σημείο τους. Παράλληλα, οι τιμές αναμένεται να μειωθούν επιπλέον κατά 17% έως και το 2014, πέραν της ήδη πτώσης τους κατά 20%. Επιπλέον, η ρευστή κατάστασητηςελληνικήςοικοΤη μεγάλη νομίας καθιστά δύσκολη κάθε πρόβλεψη σχετικά υποχώρηση της με την πορεία της αγοράς αγοράς ακινήτων κατοικίας. Η Fitch αναφέρει ότι ο ρυθμός πτώσης διαπιστώνει η των τιμών θα επιταχυνθεί Τράπεζα της σημαντικά, σε περίπτωση Ελλάδος για το τρίτο που η Ελλάδα εξέλθει της Ευρωζώνης, οδηγώντας τρίμηνο του έτους επί της ουσίας την αγορά ακινήτων σε ελεύθερη πτώση, με απρόβλεπτη πορεία, τόσο όσον αφορά το μέγεθος, όσο και τη χρονική διάρκεια της μείωσης των τιμών. Επιπλέον, θεωρεί ότι η σημερινή αναστολή πλειστηριασμών που ισχύει για οφειλέτες των οποίων η κατοικία είναι αξίας έως 300.000 ευρώ, θα παραταθεί τουλάχιστον κατά έναν ακόμα χρόνο, δηλαδή έως τα τέλη Δεκεμβρίου του 2013. Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις της Fitch, η επικείμενη πτώση των τιμών ενδέχεται να είναι ακόμα μεγαλύτερη από το 17%, αν δεν καταγραφείκάποιαβελτίωσητων οικονομικώνσυνθηκώντουςεπόμενους μήνες. Συγκεκριμένα, η πρόβλεψητηςεταιρείαςβασίζεται στην παραδοχή ότι τόσο η ένταση της οικονομικής ύφεσης, όσο και η ανεργία και το πρόγραμμα λιτότητας θα περιοριστούν το 2014. Σε διαφορετική περίπτωση, δεν αποκλείεται η πτώση των τιμών να είναι ακόμα μεγαλύτερη.

ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2012 I BUSINESS REVIEW I 65

αποδρομή

Σήμα πώλησης δίνουν οι κινήσεις των insiders Για κάθε μια μετοχή της εταιρείας τους, που αγοράζουν τα στελέχη στην Ευρώπη, πωλούν 6,7 μετοχές ενώ στην Ελλάδα 14

πό το Σεπτέμβριο έχουν ξεκινήσει τις αυξημένες πωλήσεις μετοχών τους στελέχη αλλά και μέλη διοικητικών συμβουλίων μεγάλων ελληνικών εισηγμένων επιχειρήσεων, αναστρέφοντας τη σχέση αγορών προς πωλήσεων σε βάρος των αγοραστών σύμφωνα με στοιχεία που προκύπτουν από τις συναλλαγές που υποχρεούνται να δημοσιεύουν στο ΧΑ. Οι τάξεις των πωλητών επικράτησαν αυτών των αγοραστών τον Οκτώβριο για Στην Ελλάδα από πρώτη φορά μετά από επτά μήνες με το 2009 έως το βάση την επεξεργασία των συναλλαγών 2011 τέσσερις αυτών από το ελβετικό hedge fund SΙΜ Directors Dealings Fund, με έδρα την φορές οι insiders Ελβετία, που ειδικεύεται στις στρατηγι- εμφανίζονται κές με βάση τις πράξεις των λεγόμενων καθαροί πωλητές insiders. Του πώς δηλαδή αγοράζουν και πωλούν μετοχές της επιχείρησής μετοχών των τους τα στελέχη και τα μέλη των Δ.Σ., τα εταιρειών τους οποία αυτονόητα διαθέτουν προνομιακή πληροφόρηση για την εικόνα και τις προοπτικές των εισηγμένων που ελέγχουν ή στις οποίες εργάζονται. Έτσι ενώ τους τελευταίους 36 μήνες κατά μέσο όρο ο αριθμός των μετοχών που αγόραζαν ξεπερνούσε σημαντικά τον αριθμό αυτών που πουλούσαν σε αναλογία 14 μετοχές για κάθε μία που πουλιόταν τον Σεπτέμβριο η εικόνα άρχισε να μεταλλάσσεται δραματικά. Συγκεκριμένα όπως αποκαλύπτει στην «Κ» ο Αθανάσιος Λαδόπουλος, Senior Portfolio Manager του Directors Dealings Fund, ένα από τα αμοιβαία της Swiss Investment Managers GmbH, η αναλογία διαμορφώθηκε σε 3,5 τον προηγούμενο μήνα και βρίσκεται πλέον στο 0,76. Δηλαδή οι insiders για κάθε μετοχή που αγοράζουν πωλούν 1,3. «Η πιο πρόσφατη παρόμοια αναστροφή της δυναμικής σημειώθηκε τον Φεβρουάριο του 2011 οπότε και τα στελέχη πωλούσαν 1,16 μετοχές για κάθε μία που αγόραζαν» αναφέρει χαρακτηριστικά 66 I BUSINESS REVIEW I ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2012

προσθέτοντας πως από το χρονικό σημείο εκείνο και μετά ο γενικός δείκτης υποχώρησε από τα επίπεδα των 1580 μονάδων στις 586 φέτος τον Ιούλιο σε μια πτώση της τάξης του 63%. Το μοντέλο που χρησιμοποιεί το ελβετικό hedge fund συνθέτει και ένα δείκτη εμπιστοσύνης των στελεχών, τον λεγόμενο Directors Confidence. Αυτός εμφανίζεται σήμερα σημαντικά διορθωμένος μετά την ευφορία που ακολούθησε τις εκλογές και «ανάλογες πτώσεις του στο παρελθόν συνοδεύτηκαν από σημαντικές διορθώσεις της χρηματιστηριακής αγοράς» επισημαίνει. Το Directors Dealings Fund παρακολουθεί το σύνολο σχεδόν των πράξεων των insiders στις διεθνείς αγορές με τη βοήθεια εξειδικευμένου λογισμικού που έχει αναπτύξει, λαμβάνοντας υπόψη τα δεδομένα που προκύπτουν από τις υποχρεωτικές ανακοινώσεις που κάνουν οι εισηγμένες. Η επιτυχία των προβλέψεων του fund για την πορεία της ελληνικής αγοράς προκύπτει και από την αντιπαραβολή των σχετικών στοιχείων με την συμπεριφορά του γενικού δείκτη από το 2009 έως σήμερα. Συγκεκριμένα από το 2009 έως και τα τέλη του 2011 τέσσερις φορές οι insiders εμφανίζονται καθαροί πωλητές μετοχών των εταιρειών τους σε ισάριθμες περιόδους ανόδου της αγοράς. Μια ένδειξη που θα μπορούσε να αποτελέσει σήμα αγοράς μετοχών και να προϊδεάζει για διατηρίσημη μακροπρόθεσμα άνοδο θα ήταν εάν οι insiders εμφανίζονταν σταθερά αγοραστές όσο οι μετοχές ακολουθούσαν ανοδική πορεία. Ομως η εικόνα που δίδεται είναι η αντίθετη. Η εικόνα όμως είναι αρνητική και για τις ευρωπαϊκές χρηματιστηριακές αγορές με βάση πάντοτε τα μοντέλα που χρησιμοποιεί το εν λόγο hedge fund (Directors Confidence, Director Power Index και Directors Barometers). Για κάθε μία μετοχή που αγόραζαν τον Σεπτέμβριο οι ευρωπαίοι insiders ή Directors πωλούσαν 6,7 μετοχές . Επιπλέον οι εντολές πώλησης ανεξαρτήτως αριθμού τεμαχίων υπερέβαιναν τις εντολές αγοράς σε μια ακόμα ένδειξη σύμφωνα με το σχετικό σκεπτικό ότι οι αγορές έχουν φτάσει στην κορύφωση του τρέχοντος κύκλου και έχουν εισέλθει σε φάση διόρθωσης. «Οι διευθυντές, ο μεγαλομέτοχοι και τα στελέχη των εισηγμένων διαχειρίζονται τα προσωπικά τους επενδυτικά χαρτοφυλάκια τους λογοδοτώντας μόνον στον εαυτό τους και τις οικογένειές τους για το βαθμό της έκθεσής τους στις μετοχές των εταιρειών τους. Και οι ρεαλιστικές από τη φύση τους προσδοκίες που έχουν για τις επιχειρήσεις που διαχειρίζονται όπως αποτυπώνονται στις πράξεις τους βρίσκονται όπως προκύπτει σε αντίθεση με τις όποιες προσδοκίες για περεταίρω άνοδο της χρηματιστηριακής αγοράς στην παρούσα φάση» επισημαίνει ο Senior Portfolio Manager του Directors Dealings Fund. BR

ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2012 I BUSINESS REVIEW I 67

68 I BUSINESS REVIEW I ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2012