BURSA’DA SULAMA AMAÇLI SU KULLANIMLARI, SORUNLAR VE ÇÖZÜM YOLLARI
Senih YAZGAN
Çigdem DEMİRTAŞ Abdurrahim KORUKÇU
Günümüzde iklim değişikliğine bağlı su kaynaklarında yaşanan olumsuzluklar sonucunda sulama bitkisel yetiştiriciliğin güvencesi olmuştur. Toprak ve Su Kaynaklarına ilişkin geliştirme çalışmalarının çok yönlü çalışmaları arasında sulama , bugün olduğu gibi tarihin her döneminde, bitkisel üretimin temel öğesini oluşturarak, toplumların her kesimini etkilemiştir. Bu görünümüyle Sulama, kapsamlı bir insanlık uğraşı ve uygarlık düzeyinin göstergesi olarak nitelenebilir.
Türkiye’de yıllık yağışın zaman ve mekan boyutlarındaki dağılımı, bitkisel üretimi büyük ölçüde etkilemektedir. Bu nedenle Sulama, hangi iklim kuşağında olursa olsun, ülkemizin her yöresinde; diğer girdilerin etkinliğini arttırarak, bitkisel üretimde kararlılığı/niteliği ve ekonomi/çoklu paylaşımcılığı ile sosyal düzenin dengede tutulmasını sağlayan çok yönlü bir uygulamadır.
Öte yandan, su; besin güvenliği ve endüstriyel hammadde temini, kentsel yapılar arasında oluşturulan yeşil alanların sürdürülebilirliği yönünden, bitkisel yetiştiriciliğin en önemli girdisini oluşturur. Günümüzde üretilen gıdanın % 30-40’ı tarım altındaki alanların % 17 sinden, sulama ile elde edilmektedir. Bitkisel yetiştiricilikte sulama, tatlı suyun yaklaşık % 74 ünü kullanmaktadır.
SULAMA İÇME SUYU SANAYİ TOPLAM
29,6 milyar m³ 6,2 milyar m³ 4,3 milyar m³ 40,1 milyar m³
SULAMA 72 İÇME SUYU 18 SANAYİ 22 TOPLAM 112
milyar m³ milyar m³ milyar m³ milyar m³
Tar覺m
Sanayi
Enerji 端reticileri
Halk-Kamu
Ekosistemler ve bal覺klar
Rekreasyon
Bugün ülkemizde sulanan alanların yaklaşık %92’sinde yüzey sulama yöntemleri kullanılmaktadır. Geri kalan kısımda basınçlı sulama yapılmaktadır. Geleneksel (elle boru taşıma) yağmurlama sulaması çiftçiler arasında yaygın olarak uygulanmaktadır ve 200 000 hektarın bu yöntemle sulandığı tahmin edilmektedir. DSİ sulamalarında 90 000 hektardan fazla alan yağmurlama ile 12 000 hektar da damla sulama ile sulanmaktadır.
Üretirken tüketmekle kalmayıp çıktılarıyla da kat ve kat kirletiyoruz Samanlı köyü drenaj kanalına tahliye edilen tekstil atığı
Yerel yönetimlerin yerleşim birimleri içerisinde oluşturdukları yeşil alanlar (parklar, refüjler, kavşaklar), bina çevrelerinde ki çim alanları günümüzde yapımına devam ediliyor olmasıyla su tüketimleri hızla artmaktadır. Özellikle çim bitkisinin Bursa koşullarında sulama sezonu başlangıcı ve sonuna bakılacak olursa rekreasyon alanlarında vejetasyonu en uzun bitki olduğunu söylenebilir. Çim bitkisinin su tüketimi 6-8 mm/gün, mevsimlik bitki su tüketiminin ise 850-1200 mm/mevsim asında değiştiği belirtilmektedir.
Farklı Çim Çeşitlerinde 2007 Yılı Sulama Suyu Değerleri (mm) Aylar
%25
Gübre dozu %5
Gübre dozu % 2.5
Su uygulama düzeyleri
Su uygulama düzeyleri
%50
%75
%100
%125
%25
%50
%75
Düşen Yağış (mm)
%100
%125
Nisan
6.8
13.5
20.3
27
33.8
6.8
13.5
20.3
27
33.8
53
Mayıs
30.5
61
91.5
122
152.5
30.5
61
91.5
122
152.5
24.5
Haziran
38.8
77.5
116.3
155
193.8
38.8
77.5
116.3
155
193.8
9.2
Temmuz
57.8
115.5
173.3
231
288.8
57.8
115.5
173.3
231
288.8
0.3
Ağustos
54.3
108.5
162.8
217
271.3
54.3
108.5
162.8
217
271.3
1.3
Eylül
33.8
67.5
101.3
135
168.8
33.8
67.5
101.3
135
168.8
74.5
Ekim
6.5
13
19.5
26
32.5
6.5
13
19.5
26
32.5
42.6
Toplam
228.5
456.5
685.0
913
1141.5
228.5
456.5
685.0
913
1141.5
205.4
Farklı Çim Çeşitlerinde 2008 Yılı Sulama Suyu Değerleri Aylar
%25
Gübre dozu %5
Gübre dozu % 2.5
Su uygulama düzeyleri
Su uygulama düzeyleri
%50
%75
%100
%125
%25
%50
%75
Düşen Yağış (mm)
%100
%125
Mayıs
32
64
96
128
160
32
64
96
128
160
24.5
Haziran
37
74
111
148
185
37
74
111
148
185
9.2
Temmuz
50.3
100.5
150.8
201
251.3
50.3
100.5
150.8
201
251.3
0.3
Ağustos
49
98
147
196
245
49
98
147
196
245
1.3
Eylül
16
32
48
64
80
16
32
48
64
80
74.5
Toplam
184.3
368.5
552.8
737
921.3
184.3
368.5
552.8
737
921.3
109.8
Manda Otuna İlişkin 2008 Yılı Sulama Suyu Değerleri (mm) Aylar
%25
%50
Gübre dozu %5
Gübre dozu % 2.5
Su uygulama düzeyleri
Su uygulama düzeyleri
%75
%100
%125
%25
%50
%75
Düşen Yağış (mm)
%100
%125
Haziran
37
74
111
148
185
37
74
111
148
185
9.2
Temmuz
50.3
100.5
150.8
201
251.3
50.3
100.5
150.8
201
251.3
0.3
Ağustos
49
98
147
196
245
49
98
147
196
245
1.3
Eylül
16
32
48
64
80
16
32
48
64
80
74.5
Toplam
152.3
304.5
456.8
609
761.3
152.3
304.5
456.8
609
761.3
85.3
Manda Otuna İlişkin 2009 Yılı Sulama Suyu Değerleri (mm) Aylar
%25
%50
Gübre dozu %5
Gübre dozu % 2.5
Su uygulama düzeyleri
Su uygulama düzeyleri
%75
%100
%125
%25
%50
%75
%100
Düşen Yağış (mm) %125
Mayıs
20
40
60
80
100
20
40
60
80
100
0.9
Haziran
44.5
89
133.5
178
222.5
44.5
89
133.5
178
222.5
0.6
Temmuz
47.3
94.5
141.8
189
236.3
47.3
94.5
141.8
189
236.3
0.3
Ağustos
56.3
112.5
168.8
225
281.3
56.3
112.5
168.8
225
281.3
0.7
Eylül
19.5
39
58.5
78
97.5
19.5
39
58.5
78
97.5
3.1
Ekim
2.8
5.5
8.3
11
13.8
2.8
5.5
8.3
11
13.8
7
Toplam
190.4
380.5
570.9
761
951.4
190.4
380.5
570.9
761
951.4
12.6
Farklı çim çeşitlerinde su uygulama düzeylerine göre %25, %50 ve %75 genellikle alt grupları, %100 ve % 125 üst grupları oluşturmuştur. Bu durumda su kaynaklarının kısıtlı olduğu koşullarda sulama düzeyi olarak buharlaşma kabından buharlaşan suyun tamamının (%100) su uygulama düzeyi olarak seçilmesi önerilebilir
Manda otunda kalite, kuru ot ve renk üzerinde su uygulama düzeylerinin etkisi,denemenin her iki yılında istatistiki olarak önemli olmuş, ancak sulama periyodunun bütününe bakıldığında genellikle iki grup oluşmuştur. Buna bağlı olarak su kaynakları üzerindeki artan tüketim baskısı nedeniyle %50 su uygulama düzeyinin bu çeşit yetiştiriciliğinde sulama düzeyi olarak kullanılması önerilebilir.
ÇÖZÜM ÖNERİLERİ •Mevcut tarımsal amaçlı sulama sistemleri sulama sistemleri kapalı sistemlere dönüştürülmeli ve iletim kayıpları en aza indirilmelidir. •Parsel düzeyinde tarımsal amaçlı sulamalarda yüzey sulama yöntemleri yerine uygulama randımanı yüksek damla yada yağmurlama sulama yöntemleri kullanılmalıdır
•Su kullanıcıları kullandıkları kadarını ödemeli, kirleten öder yerine arıtma zorunluluğu getirilmelidir
•Rekresayon alanları oluşturulurken su gereksinimleri göz önüne alınmalı, doğrudan estetiğe değil kaynakların korunmasına özen gösterilmelidir. •Çim alandan çok çalı formundaki bitkilerle yeşil alan oluşturulmalı •Rekreasyon alanlarında özellikle doğrudan insan temasının olmayacağı alanlarda arıtma suyu sulama amaçlı kullanılmalıdır •Çim alanların oluşturulmasında suya gereksinimi az yeni çeşitlerin kullanılmasına özen gösterilmelidir •Yerel yönetimlerin kentsel ve tarımsal su kullanımlarındaki araştırmalara destek vererek su kaynaklarının yönetiminde etkin, bilimsel ilkelere bağlı kalması gerekmektedir.
Teşekkürler
Bu çalışmanın tam metnine 15/04/2010 tarinde aşağıdaki web adresinden ulaşabilirsiniz http://www20.uludag.edu.tr/~tys/