Geçmişten Günümüze Bursa Çeşmeleri by Bilal YILDIZ

Geçmiþten Günümüze Bursa Çeþmeleri

DERLEYEN

ARÝF SELÇUK ÖZER

BU YAPIT ANNEM CEMÝLE FERHUNDE ÖZER ÝLE BABEM EMCET NEJAT ÖZER E VE BANA ÇOK EMEÐÝ GEÇEN HALAM NEZAHET ÖZERE E ÝTHAF OLUNUR ARÝF SELÇUK ÖZER

BUSKÝ YAYINLARI - 6

Üçüncü Basým Þubat 2010

Bursa Büyükþehir Belediyesi Bursa Su ve Kanalizasyon Ýdaresi Genel Müdürlüðü Acemler/Bursa

w w w . b u s k i . g o v. t r

Ýçindekiler BAÞKANDAN...............................................................................................................................................6 GENEL MÜDÜR SUNUÞ..........................................................................................................................7 1. BASKI ÖNSÖZÜ ..................................................................................................................... 8 ÖNSÖZ......................................................................................................................................... 9 2. BASKI ÝÇÝN ÝLAVE ÖN SÖZ................................................................................................. 10 BAÞLARKEN............................................................................................................................. 11 KIRKODALAR ANÝBAL ÇEÞMESÝ..........................................................................................15 VELED-Î YANÝÇ CAMÝÝ ÇEÞMESÝ...........................................................................................16 SELÇUK HATUN CAMÝÝ ÇEÞMELERÝ ....................................................................................17 MOLLA ARAP CAMÝÝ ÇEÞMESÝ.............................................................................................. 19 BEY SARAYI ÇEÞMESÝ............................................................................................................ 20 ESKÝ KAPLICA VEYA ARMUTLU MEYDANI ÇEÞMESÝ.......................................................21 ÝPEKER FABRÝKASI SELSEBÝLÝ.............................................................................................. 22 UMURBEY CAMÝÝ ÇEÞMESÝ ................................................................................................... 28 ULUCAMÝÝ HAMAM KAPISI ÇEÞMESÝ..................................................................................28 ABDAL CAMÝÝ ÇEÞMESÝ ......................................................................................................... 28 ÝSMAÝL HAKKI TEKKESÝ ÇEÞMESÝ .......................................................................................29 BEÞÝR AÐA ÇEÞMESÝ............................................................................................................... 29 ÞEHYSAMÝ (HELVACIOÐLU) ÇEÞMESÝ.................................................................................30 DAARÜS-SADE AÐASI ÇEÞMESÝ...........................................................................................31 DAARÜS'SADE KATÝBÝ ÇEÞMESÝ ..........................................................................................32 HACILAR CAMÝÝ ÇEÞMESÝ ..................................................................................................... 32 BAT PAZARI PAÞA HAMAMI ÇEÞMESÝ .................................................................................35 YERKAPI KARAALÝ CAMÝÝ ÇEÞMESÝ ...................................................................................36 ÜMMÜGÜLSÜM ÇEÞMESÝ...................................................................................................... 36 KAYABAÞI CADDESÝ ÇEÞMESÝ .............................................................................................3 7 HOCAALÝ ZADE CAMÝÝ ÇEÞMESÝ..........................................................................................3 7 YEÞÝL TÜRBE DUVARI ÇEÞMESÝ...........................................................................................3 8 FATMA HANIM ÇEÞMESÝ ........................................................................................................ 4 0 KURTBASAN ÇEÞMESÝ ........................................................................................................... 4 1 KAVAKLI CAMÝÝ ÇEÞMESÝ...................................................................................................... 4 1 TATARLAR CAMÝÝ ÇEÞMESÝ ................................................................................................... 4 2 YOÐURTÇU BABA ÇEÞMESÝ.................................................................................................. 4 2 MÜNÝR PAÞA (ULUCAMÝÝ AVLUSU)ÇEÞMELERÝ .................................................................4 3 VELED-Ý VEZÝR (ÜÇ KURNALI) CAMÝÝ ÇEÞMESÝ ................................................................4 5 KÖFECÝLER ÇARÞISI ÇEÞMESÝ .............................................................................................. 4 6 HAMÝDÝYE CADDESÝ ÇEÞMELERÝ.........................................................................................4 6 ULUCAMÝÝ ÇEÞMELERÝ VE ÇÝNÝLÝ ÇEÞME ..........................................................................4 8 ZEYNÝLER CAMÝÝ ÇEÞMESÝ...................................................................................................... 5 2 ÖRDEKLÝ HAMAMI ÇEÞMESÝ ................................................................................................ 5 3 ALÝ PAÞA CAMÝÝ ÇEÞMESÝ ...................................................................................................... 5 4 AHMET PAÞA FENARÝ CAMÝÝ ÇEÞMESÝ................................................................................5 4 ÜFTADE ÇEÞMESÝ.................................................................................................................... 5 5 KÝREMÝTÇÝ SÝNAN BEY ÇEÞMESÝ ............................................................................................5 5 NUMANÝYE TEKKESÝ ÇEÞMELERÝ........................................................................................5 7 ÞERAFETTÝN PAÞA CAMÝÝ ÇEÞMESÝ ..........................................................................................5 9

MURADÝYE MEDRESE ÇEÞMESÝ.........................................................................................60 MURADÝYE CAMÝÝ ÇEÞMESÝ ...........................................................................................................60 MURADÝYE ÇEÞMESÝ.............................................................................................................. 63 HÜDAVANDÝGAR CAMÝÝ ÇEÞMESÝ .......................................................................................63 YILDIRIM KÜLLÝYESÝ CÜMLE KAPISI ÇEÞMESÝ ................................................................64 KIZ YAKUP CAMÝÝ ÇEÞMESÝ .................................................................................................. 64 SÜLEYMAN PAÞA ÇEÞMESÝ ................................................................................................... 65 BEDRETTÝN CAMÝÝ ÇEÞMESÝ ..................................................................................................... 65 YEÞÝL CAMÝÝ KUZEYÝNDEKÝ ÇEÞME....................................................................................65 KAYAN CAMÝÝ ÇEÞMESÝ ......................................................................................................... 66 HÜSAMETTÝN TEKKE ÇEÞMESÝ ............................................................................................67 MAKSEM HÜNKAR YOLU ÜZERÝNDEKÝ ÇEÞME................................................................68 PÝREMÝR MAHALLESÝ ÇEÞMELERÝ.......................................................................................69 HÜNKAR KÖÞKÜ ÇEÞMESÝ.................................................................................................... 71 IÞIKLAR ASKERÝ LÝSESÝ GÜNEY-DOÐU DUVARINDAKÝ ÇEÞME......................................72 DAVUT KADI (MUALLÝM ZADE HAMAMI) ÇEÞMESÝ.........................................................73 ÞEYH PAÞA DÝBEKLÝ CAMÝÝ ÇEÞMESÝ .......................................................................................74 ALACAHIRKA NAÝP DERE SOKAK ASA SUYU ÇEÞMESÝ ...................................................74 ALACAHIRKA ASA SUYU ÇEÞMESÝ......................................................................................74 PINARBAÞI PARKI ÇEÞMESÝ .................................................................................................... 75 KIZ LÝSESÝ ÇEÞMELERÝ........................................................................................................... 76 ÞAHABETTÝN PAÞA CAMÝÝ ÇEÞMESÝ ....................................................................................78 ÝNEBEY MEDERESESÝ YAZMA ESERLER KÜTÜPHANESÝ DUVARINDAKÝ ÇEÞME .............78 MEYDANCIK ÇATAL ÇEÞME ................................................................................................. 79 AKSU KÖY ÇEÞMESÝ............................................................................................................... 79 BEÞÝKÇÝLER CAMÝÝ ÇEÞMESÝ .................................................................................................. 81 AZAPBEY CAMÝÝ ÇEÞMESÝ..................................................................................................... 82 KARAKADI MESCÝDÝ ÇEÞMESÝ .............................................................................................82 ALAADDÝN PAÞA CAMÝÝ ÇEÞMESÝ .......................................................................................83 ÝSABEYFENARÝ CAMÝÝ ÇEÞMESÝ ................................................................................................. 84 ÝBN-Ý BEZZAZ CAMÝÝ ÇEÞMESÝ ................................................................................................ 85 SEYDÝ NASIR ÜÇ KUZLAR ÜFTADE TEKKE CAMÝÝ ÇEÞMESÝ ...................................................85 TÝPÝK BURSA ÇEÞMESÝ............................................................................................................ 86 EMÝRSULTAN MEZARLIÐI KUZEY DUVARINDAKÝ ÇEÞME ..............................................88 BAÞÇI ÝBRAHÝM CAMÝÝ ÇEÞMESÝ..........................................................................................88 ÜÇ HANIM KIZ TÜRBE ÇEÞMESÝ ............................................................................................... 89 ALBOYACILAR ÇEÞMESÝ........................................................................................................ 89 LALA ÞAHÝN PAÞA (MEDRESESÝ) KÜTÜPHANE ÇEÞMESÝ ........................................................89 KÖYLÜ PAZARI GÝRÝÞÝ ÇEÞMESÝ...........................................................................................90 DAVUTKADI MAHALLESÝ ORTAYOL SOKAK ÇEÞMESÝ.....................................................90 SELÝM ZADE ESKÝ ÇINAR DÝBÝ ÇEÞMESÝ .............................................................................91 VELED-ÝVEZÝRCAMÝÝÇEÞMESÝ ..................................................................................................... 91 UMURBEYHAMAMÖNÜÇEÞMESÝ ............................................................................................... 92 AKÇAÐLAYANCAMÝÝ ÇEÞMESÝ .............................................................................................92 SELÝM ZADE CAMÝÝ ÇEÞMESÝ .................................................................................................... 93 DEVLET HATUN ÇEÞMESÝ ...................................................................................................... 93 TUZ PAZARI CAMÝÝ ÇEÞMESÝ ..................................................................................................... 94 BELEDÝYENÝN YILDIRIM BEYAZIT HAYRAT ÇEÞMESÝ......................................................95

ESKÝ PÝK ÇEÞMELER (FRANSIZ ÇEÞMESÝ) .......................................................................96 TOPHANE BAHÇESÝ GÝRÝÞ KAPISI ÇEÞMESÝ ....................................................................96 TOPHANE BAHÇESÝ ÝÇÝNDEKÝ ÇEÞMELER.......................................................................98 HAÞÝM ÝÞCAN PARKI ÇEÞMESÝ ...........................................................................................99 ÞAUL MARKOS HAYRATI ................................................................................................... 100 MERÝNOS ÇEÞMESÝ................................................................................................................ 100 YILDIRIM CAMÝÝ DUVARINDAKÝ ÇEÞME ...........................................................................101 HAVLUCU ZAKÝR USTAÇEÞMESÝ................................................................................................ 101 SUNA ÇEÞMESÝ ......................................................................................................................... 102 MAKSEM KÖPRÜ ÇEÞMESÝ .................................................................................................... 103 DAVUT DEDE GÜREÞ CADDESÝ ÇEÞMESÝ .............................................................................103 ATATÜRK KÖÞKÜ ÇEÞMESÝ.................................................................................................... 104 ASKERÝ LÝSE ÇEÞMESÝ ............................................................................................................ 105 ÝPEKÇÝLÝK-EÞREFÝLER CADDESÝ ÇEÞMESÝ ...........................................................................106 YILDIRIM ÇEÞMESÝ................................................................................................................. 106 SÜLEYMAN ÇELEBÝ ÇEÞMESÝ.............................................................................................. 108 HACI SEVÝNÇ CAMÝÝ ÇEÞMESÝ................................................................................................ 108 GÜNDOÐDU SOKAK ÇEÞMESÝ ............................................................................................... 109 BAKIRCILAR ÇARÞISI ÇEÞMESÝ .............................................................................................109 KUYUMCULAR ÇARÞISI ÇEÞMESÝ ......................................................................................110 BSÝ ÇEÞMESÝ............................................................................................................................. 110 ALT KAPALI ÇARÞI ÇEÞMESÝ................................................................................................... 111 ÇEÞMEOTELÝÇEÞMESÝ................................................................................................................. 112 YÜZÜNCÜ YIL ANITI VE MEYDANI PARK ÇEÞMESÝ .............................................................112 AHMET PAÞA MAHALLESÝ ÇEÞMELERÝ....................................................................................113 ÇINAR ÖNÜ MEVKÝÝ ÇEÞMESÝ ................................................................................................ 114 BEÞÝKÇÝLER ÇEÞMESÝ ............................................................................................................. 114 MAHKEME HAMAMI ÇEÞMESÝ .............................................................................................. 116 YILDIRIM SAÐLIK OCAÐI ÇEÞMESÝ .......................................................................................117 SAÝT ETE ÇEÞMESÝ..................................................................................................................... 117 FATMA-MEHMET ÞAHÝN ÇEÞMESÝ .........................................................................................118 ETHEM UÐURTUÐ ÇEÞMESÝ ................................................................................................... 119 KADINLAR EL SANATLARI ÇARÞISI ÇEÞMESÝ ......................................................................119 ÝNÖNÜ CADDESÝ GÜL SOKAÐI BAÞINDAKÝ ÇEÞME .............................................................120 HAMÝTLER PARKI ÇEÞMESÝ..................................................................................................... 121 ESKÝ ÞEHÝRLERARASI OTABÜSTERMÝNALÝ ÇEÞMESÝ .................................................................122 DAVUTKADI TÜRBE PARKI ÇEÞMESÝ ..................................................................................122 BEYAZIT ÇEÞMESÝ ................................................................................................................... 123 AKDEMÝR SOKAÐI ÇEÞMESÝ................................................................................................... 124 EMÝRSULTAN SAÐLIK OCAÐI ÇEÞMESÝ..............................................................................124 ÝMAM HATÝP CAMÝÝ ÇEÞMESÝ ............................................................................................... 125 PARKLAR VE YEÞÝL ALANLAR ÝÇÝN PÝK ÇEÞMELER ............................................................126 MERHUM REÞAT YAMANKARADENÝZ ÇEÞMESÝ...............................................................126 SETBAÞI BÜYÜKÞEHÝR KÜTÜPHANESÝ YANINDAKÝ ÇEÞME ..........................................127 ESKÝ ÇEÞME RESÝMLERÝ........................................................................................................ 128 KAYNAKLAR ............................................................................................................................ 130

BAÞKANDAN Recep ALTEPE Bursa Büyükþehir Belediye Baþkaný

Deðerli Hemþehrilerim; Bursa, tarihi eserler bakýmýndan ülkemizin en önde gelen illerinden birisidir. Uygarlýklarýn kesiþme noktasý, kültürlerin kaynaþma diyarý olmasýnýn en büyük sebeplerinden birisi de coðrafi konumunun eþsizliðidir. Bursa da yaþayan bütün medeniyetler bu þehrin havasýna ve suyuna ihanet etmemiþ, var olan deðerlerine yeni deðerler katarak Bursa yý dünyanýn cazibe merkezi haline getirmiþlerdir. Evliya Çelebi, ünlü eseri seyahatname sinde çeþme ve sebillerimizi anlata anlata bitiremez. Nihayet Bursa sudan ibarettir diye özetler. Bugün ülkemizde bir su kültürü nden bahsediliyorsa Bursa mýz bu kültürün þekillenmesinde son derece önemli bir rol üstlenmiþtir. Osmanlý dan günümüze kadar gelen hayrat geleneði de ülkemizde varolan su kültürünün bir parçasýdýr ve en önemli örnekleri de Bursa da bulunmaktadýr. Bu eser, þehrimizin kültürel ve tarihi zenginliðini çeþmeler vasýtasýyla bizlere anlatmaktadýr. Tarihi süreç içinde þekillenen çeþme mimarisinin izlerini yansýtan bu kitap ayný zamanda bu alandaki bir boþluðu doldurarak bu þehrin birikimini gelecek kuþaklara aktarmada kaynak olma özelliðini de taþýmaktadýr. Þehrimizde suya verilen önemin belgeleri niteliðinde olan bu eserin kitaplaþtýrýlmasýna vesile olan Bursa Büyükþehir Belediye Baþkanlarýmýz Sayýn Erdem Saker i þükranla, yenilenen haliyle ikinci baskýsýný gerçekleþtiren Sayýn Hikmet Þahin i rahmetle anýyor, emeði geçenlere teþekkür ediyorum.

Recep Altepe Bursa Büyükþehir Belediye Baþkaný

Geçmiþten Günümüze Bursa Çeþmeleri

GENEL MÜDÜR SUNUÞU

Ýsmail HAKKI ÇETÝNAVCI BUSKÝ Genel Müdürü

BUSKÝ Tarihsel Mirasýmýza Sahip Çýkýyor Osmanlý Ýmparatorluðunun ilk baþkenti olan Bursa, kültürel ve tarihsel dokusuyla ülkemizin önde gelen þehirlerinden biridir. Bursa nice menkýbelerin yazýldýðý, seyyahlarýn uðradýðý nadide bir þehrimizdir. Bursa nýn bir diðer özelliði de su ile anýlmasýdýr. Þehrin suyla nitelendirilmesini en iyi tarif eden ise ünlü seyyah Evliya Çelebi dir. Evliya Çelebi ye göre Bursa sudan ibaret olan bir þehirdir. Bu vecizin idraki içinde, faaliyetlerimizi gelecek nesillere taþýyabilme sorumluluðumuzun ve varolan deðerlerimizi koruduðumuzun bilincindeyiz. Bu bilinçle hazýrladýðýmýz bu deðerli eserde Bursa mýzýn eserlerini sizlerle paylaþmaktan gurur duymaktayýz. Susuz bir yaþam düþünülmeyeceðine göre, su ile ilgili yatýrýmlar yapmak, var olan yatýrýmlarý korumak ve gelecek nesilleri bu bilinç doðrultusunda yetiþtirmek, kurumsal varoluþumuzun temel gereðidir. BUSKÝ Genel Müdürlüðü olarak sadece fiziksel çalýþmalarla yetinmediðimizi, bu yapýlan çalýþmalarý görsel olarak halkýmýza sunmanýn görev ve sorumluluk bilinci içindeyiz. Bu baðlamda BUSKÝ Genel Müdürlüðü olarak tarihsel mirasa sahip çýkarak, yeni nesillere aktarýlmasýnda bize düþen sorumluluklarý yerine getireceðiz. Bu esere vermiþ olduklarý katkýlardan dolayý emeði geçen herkese teþekkürlerimi bir borç bilirim. Ýsmail HAKKI ÇETÝNAVCI BUSKÝ Genel Müdürü

Geçmiþten Günümüze Bursa Çeþmeleri

I. Basým Önsözü (1995) 2200 yýllýk bir geçmiþe sahip Bursa yaþayan bir tarih ve kültür þehridir. Ilýman iklimi, insaný fetheden yeþilliði, yaþamý kolaylaþtýran coðrafi özellikleriyle üzerinde yaþamýþ medeniyetlerin cazibe merkezi olmuþtur. Tarih öncesi çaðlardan, yazýlý döneme, yazýlý dönemden Roma ve Bizans'a ve Osmanlý Ýmparatorluðu'na... Bursa, insanlýk varolalý beri her dönem çeþitli uygarlýklara yerleþim alam olmuþ, sayýsýz istilalara uðramýþ ve bu etkileþim sonucu bir kültür kavþaðý haline gelmiþtir. Bursa, Osmanlý'nýn fethiyle beraber geniþ bir imarlaþmaya gitmiþ, þehir Osmanlý'nýn ilk baþkenti olma kimliðini kazanmýþtýr. Þehir tarihinde meydana gelen büyük depremlerden zarar görse de, erken dönem Osmanlý mimarisini günümüze ulaþtýran eserlerle doludur. Bu kapsamda tarihi Bursa çeþmeleri, gerek Roma ve Bizans dönemi, gerekse Osmanlý dönemi eserleri arasýnda önemli yer tutar. Bursa'da günümüze dek ulaþan en eski Kazým BAYKAL'ýn "2000 yýllýk Bursa Belediyesi" adlý kitabýnda bahsettiði Kartaca Komutaný Anibal döneminden kalma yer altý çeþmesidir. Tarihi Osmanlý çeþmeleri, Osmanlý sivil mimarlýðýnda önemli yer tutan eserlerdendir. Çeþitli nedenlerle bugüne ulaþamamýþ örnekleriyle beraber Bursa çeþmeleri, dönem ve üsluplarýna göre birer sanat þaheserleridir. Bursa çeþmeleriyle ilgili araþtýrmalar yetersizdir. Elimizdeki bu araþtýrma, inceleme ve deðerlendirme kitabý, tarihi Bursa çeþmeleriyle ilgili bu alanlardaki boþluðu dolduracak titiz bir çalýþmadýr. Su kültürü, yeryüzü kültürlerinde, deðiþik mimarilerle varlýk bulmuþ, kimi zaman meydanlarý süslemiþ, kimi zaman da bir mabedin cephesinde yer almýþtýr. Osmanlý Ýmparatorluðu'nda su kültürü üzerinde bambaþka bir þekilde önemle durulmuþ mimari eserler þeklinde vücut bulmuþtur. Selsebiller, þadýrvanlar, meydan çeþmeleri cami içleri ve cephelerinde bulunan çeþmeler, sokak çeþmeleri, hayratlar þeklinde çeþitlik gösterirler. Ýþte bu noktada, eserde Osmanlý estetik ve zevkini gösteren Bursa çeþmeleri, tarihçeleri ve üsluplarý göz önünde tutularak incelenmiþ, ortaya titizlikle ele alýnmýþ bir eser çýkmýþtýr.

Erdem SAKER Ýnþaat Yük. Mühendisi Büyükþehir Belediye Baþkaný

Geçmiþten Günümüze Bursa Çeþmeleri

Önsöz 1996 yýlýnýn sonbaharý, Eylül veya Ekim aylarýnýn birinde, Genel Müdür'ün odasýnda toplantý halindeyken, Büyükþehir Belediye Baþkaný, Genel Müdürü arayarak, hem kendisinin, hem de Genel Müdür'ün Teknik Üniversite'den hocasý olan Prof. Dr. Kazým Çeçen'in, Bursa'nýn eski su kaynaklarýný dolaþmak istediðini söylediler. Benim, BUSKÝ'de hem en eskilerden, hem de BUSKÝ geçmiþi hakkýnda bilgi sahibi olmam nedeni ile Kazým Çeçen Hoca'yý gezdirme ile görevlendirilme þerefine bu þekilde nail oldum. Prof. Dr. Kazým Çeçen ile olan 3-4 saatlik beraberliðimizde, hocanýn yaptýðý telkinlerle böyle bir çalýþma yapma ihtiyacý duydum. Ben, bu iþin uzmaný deðilim .1959 dan beri yaþadýðým Bursa'ya ve Bursa'lýya karþý da böyle bir çalýþma yapmayý, kendim için bir görev saydým. Ýþin içine giriþim böyle oldu. Girdikçe de. salt çeþmelerle ilgili, detaylý bir çalýþmanýn yapýlmadýðýný gördüm. Camiler, türbeler, tekkeler, zaviyeler, yatýrlar, hamamlar, kýsaca tarihi deðeri olan bütün eserler için, çeþitli bilgiler, deðiþik araþtýrmacýlar tarafýndan incelenmiþ ve yazýlý bir eser haline getirilmiþtir. Fakat çeþmeler, bu konuda en az yazýlmýþ olanýdýr. Çeþmeler, daha ziyade beraber bulunduðu tarihi esere katalizör olmuþtur. Ayný yaþamýmýzda olduðu gibi, bir yer tarif ederken çeþmeler, röper olarak kullanýlmýþtýr . Bu konuda, 'Atamalaca, Uludað Der (1948)' sayý 87 de 'Bursa Çeþmeleri' diye bir çalýþma mevcuttur. Bunun dýþýnda ilmi bir çalýþma sadece Gazi Üniversitesi'nde Abdullah Karacan isimli bir okutmanýn, Bursa çeþmeleri ile ilgili bir doktora çalýþmasý yaptýðý öðrenilmiþtir (Raif Kaplanoðlu, 'Bursa Anýtlar Ansiklopedisi', sayfa 10). Bursalýnýn, tarihten günümüze nereden su içtiði ve bu su içtiði çeþmelerin ne gibi bir deðiþim geçirdiði üzerinde durdum. Bunu için kütüphaneleri dolaþtým, tanýdýðým veya rastladýðým eski Bursalý ve içme suyu ile ilgili þahýslarla konuþtum. Yaþlý ve uzun seneler muhtarlýk yapmýþ mahalle muhtarlarýndan bilgiler topladým. Bu toplanan döküman ve bilgileri, albüm-kitap karýþýmý bir derleme yapmak, gün geçtikçe bende bir tutku olmaya baþladý . Bu çalýþmamýn eski ve yeni çeþmelerin tamamýný kapsadýðýný veya çalýþmamýn eksiksiz ve kusursuz olduðunu iddia etmek safdillik olup, büyük hatadýr. Kusur, eksik belki yanlýþ, muhakkak vardýr. Aksini, deðil iddia etmek, söylemek bile abestir. Çeþmelerin bu günkü hali ile resimlemeye ve eski fotoðraflarýný bulmaya çalýþtým ki eski ile yeni halini mukayese imkaný olsun diye. Çeþmeler hakkýnda mümkün mertebe yorumdan kaçýndým. Temin ettiðim bilgiyi aynen kaynak göstererek aktardým. Bu kitap ayný zamanda, geçmiþi, geleceðe fotoðraflarla aktaran bir albüm, bir rehber, bir derlemedir. Bu konu ile ilgilenenlere yön vermek düþüncesiyle hazýrlanmýþtýr. Bilgi kaynaðý ile eski ve yeni resimlerin bir arada bulunmasý, ilerdeki araþtýrmacýlara kolaylýk saðlayacaðý düþünülmüþtür. Bunun için de, daha detaylý bilgi almak isteyenler için bilgi kaynaklarýný, kitaplarýn isim ve sahife numaralarý ile birlikte verdim. Bursa'da bulunan çeþmelerin en eskisi olduðunu tahmin ettiðim Kýrkodalar Anibal Çeþmesi, özel mülkiyetin içinde ve bir bahçededir. Mal sahipleri Nuri ve Hüsnü Beyler ve onlarýn gelmiþ geçmiþ bütün aile efradýnýn böyle bir tarihi eseri aslýna yakýn bir þekilde korumalarý, bu ailenin tarihe ve geçmiþe verdikleri deðerin çok güzel bir numunesidir. Yol açmak veya çevre tanzim etmek için bir çok tarihi deðerlerin yýktýrýldýðý (Umümgülsüm Çeþmesi, Darüssade Katibi Çeþmesi, Muallimzade Hamamý Çeþmesi gibi,) çaðýmýzda, özel bir mülkiyetin içinde böyle muhafaza edilmesi, beni hem çok þaþýrttý hem de çok mutlu etti. Kadirþinaz, tarihe baðlý bu büyük aileye, þahsým, Bursa., hatta Türkiye adýna teþekkür etmeyi borç bilirim. Geçmiþten Günümüze Bursa Çeþmeleri

Çalýþmalarýmda kitabýn içinde ismi geçen kýymetli araþtýrmacý ve tarihçi yazarlarýn eserleri ile Bursa Eski Eserleri Sevenler Kurumu yayýnlarý, bana rehber olmuþtur. Ayrýca Kavak, Emirsultan, Davutkadý, Muradiye Mahalle Muhtarlarý ile BUSKÝ'den emekli Þebeke Baþ Ustasý Ömer Erkaraman'la yapýlan sohbetlerden çok þey öðrendim. Kitabýn þekillenmesine fikir vererek katkýlarý ile teknik ve bilgisayar çalýþmalarýmdaki yardýmlarýndan dolayý Yönetim Kurulu Üyesi Sayýn Yüksel Ýþleyen ile, hiçbir zaman desteðini esirgemeyen BUSKÝ Genel Müdürü Sayýn Mehmet Ali Meriç'e sade teþekkür etmek, hislerimi ve minettarlýðýmý ifade etmeye yetmez. Kendi arþivinde ve özel kütüphanesinde bulunan,kitap, eski mejmua, fotoðraf, kýsaca; kendisinde bulunan yazýlý yazýsýz bilgileri ve dökümanlarý bana aktararak, hem benim hem de kitabin bilgi daarcýðýmý geniþleten sayýn Dr. Y. Mimar Engin Yenal'a þükran ve minnetlerim, hiçbir zaman verdikleri bilgi ve dökümanýn karþýlýðý olamaz, Büyükþehir Belediyesi Kültürpark Kütüphane memuru arkadaþým Nejla Özdilek'in kütüphaneden aldýðým kitaplarda, bende kalýþ süresinde gösterdiði hoþgörü ve sabýra. arkadaþým ve dostum Y.Mimar Bora Akçay'ýn kitaplýðýný kurcalamama gösterdiði anlayýþa, zaman zaman benimle resim çekmek için gelen bana zaman ayýran ve daha ziyade teþvik ve verdiði moralle iþe hýz kazandýran oda komþum Basým Tanýtým Halkla Ýliþkiler Müdürü Fatmagül Yarpuzoðlu'na, Klasik Bursa Çeþmeleri hakkýnda yaptýðý yardým için eski Belediyeci halen baþkanlýk danýþmaný Þehir Plancýsý Turgut Yalký'ya çeþmelerin nefis resimlerinin çeken ve onlarýn karakteristik taraflarýný meydana çýkaran Hüseyin Dörtkardeþ'e, bütün müsfetdeleri çok kýsa bir zamanda sabaha kadar okuyup; gerek imla, gerek noktalama ve gerekse mesleðinin ince nüanslarýný ortaya koyan Gazeteci Kýzým M. Hülya Özer Çiltaþ'a, bilgisayardaki bütün çalýþmalarý yapýp benim yaptýðým teknik hatalarý hoþgörü ile karþýlayýp düzelten, sayfa montajý ve kitap düzeninde bana çok yardýmý olan Hamide Hatun kýzýmýza teþekkür, þükran ve minnetlerimle. Varolsunlar, saðolsunlar. 1995 Arif Selçuk ÖZER

2. Basým için ilave Ön Söz

Sayýn BUSKÝ Genel Müdür Muavini Yýlmaz EKÝNCÝ Bey, BUSKÝ yayýnlarýndan olan " GEÇMÝÞTEN GÜNÜMÜZE BURSA ÇEÞMELERÝ" adlý kitabýn mevcudunun çok azaldýðýný. 2. baský yapayý düþündüklerini söyledi. Bunun üzerine, kitabýn yazarý olarak; kitabýn basýldýðýndan bu güne kadar, takip ettiðim kadarý ile Bursa çeþmelerinde olan deðiþiklikleri ilave etmek gerektiðini düþündüm. Zaman içinde topladýðým dokümanlarý deðerlendirerek bu baskýya bu ilaveleri yaptým.Takip ettiðim kadarý ile Maksem Hünkâr Köþkü yolu üzerindeki Abdülhamit Çeþmesinin BUSKÝ tarafýndan restorasyonu ile Devlet Hastanesi Kuzeyindeki Haþim Ýþcan BÝSAÞ Parkýnýn giriþ kapýsýndaki çeþmelerin sebepsiz yýkýlmasý, tespit edebildiðim deðiþikliklerdir. Mart. 2007 Arif Selçuk ÖZER 10

Geçmiþten Günümüze Bursa Çeþmeleri

Baþlarken Mesleðim icabý bütün çalýþma hayatým, içme ve kullanma sularý ile ilgili iþlerde geçti. Çalýþma hayatýmýn ilk yýllarýnda nahiye, köy, mahalle gibi irili ufaklý yerleþim birimlerine hep su aradým. Ýlerki yýllarda ise benim veya baþkasýnýn bulduðu sularý, insanlarýn istifadesine sunmak için yerleþim birimlerine isale ettim. Son onbeþ senem ise getirilmiþ olan bu sularýn þehir içinde daðýtým ve iþletmesi ile geçti . Bu zaman zarfýnda köylere ve þehirlere, depolu, deposuz, beton, mozaik, mermer kaplý veya sade bir parça boru ve musluktan ibaret olan çok çeþme yaptým. Bu çeþmelerle ilgili çalýþmalara baþlamadan evvel ben, çeþmeye, insanlarýn içme ve kullanma ihtiyacýný karþýlayan, suyun ekonomik ve kolay kullanýmýný saðlayan bir vasýta veya bir aparat olarak bakýyordum. Ama öyle olmadýðýný, çeþmenin bir anlamý, bir manasý, bir iþlevi olduðunu anladým. Çeþme yaptýranýn, yapan ustanýn ve bundan istifade eden veya suyunu kullanan çevre halkýnýn, zevkini, san'at anlayýþýný, dünyaya bakýþýný, elini lüleye koyarak su içmenin deðiþik hazzýný veren bir esermiþ. Bu çalýþma bu nedenlerle çeþmelere bakýþ açýmý deðiþtirdi. Evliya Çelebi Seyahatnamesinde, Bursa'da 2060 hayrat çeþmenin olduðunu belirtir (Þeref Erler 50. yýl Bursa'da Eski Eserler Eski Þöhretler Ve Ýlçe Çevre Ýncelemesi, sayfa 52) Bunlar zamanla þu veya bu nedenle yýkýlarak, bugünkü duruma gelmiþtir. Halen ayakta duran, kuru ve harap dahi olsa. eski bir çeþmeye rasladýðým zaman (Helvacýoðlu veya Þeyh Sami Çeþmesi, Hüsamettin Tekke Çeþmesi gibi.) duyduðum heyecaný anlatmak için kelime bulamýyorum. Bunun aksi, adýný bulup da çeþmenin yýkýldýðýný öðrenince, bu sefer sinirlenip kýzarak, söyleyemediklerimle beraber, söyleyecek çok þey buluyorum . Çeþme var, bir san'at abidesi, bir tablo. Günlerce seyrediyorsun, býkmýyorsun (Hacýlar Camii Çeþmesi veya Emirsultan Beþir Aða Çeþmesi gibi,). Böyle çeþmelerden susamadan dahi su içmekten haz alýyorsun. Çeþme var, deðil su içmek, zevksizlik timsali olarak, bakmak dahi insana külfet oluyor. Bursa, Bitinya Krallýðý zamanýndan beri var olan, Büyük Kumandan Anibal'in bile yaþadýðý, tarihi çok eskilere dayanan bir þehirdir. Osmanlýlar Bursa'yý feth ederek baþkent yapmýþlardýr. Bu tarihten sonra Osmanlýlar, sadece Hisar içine sýkýþmýþ olan Bursa'yý sur dýþýna çýkararak, büyük imar hareketleri yaptýlar. Bataklýklarý kurutup, yeni kaleler, camiler, hamamlar, medreseler yaptýklarý halde, ya çok mahdut sayýda çeþme yaptýlar veya yapýlan çeþmeler her hangi bir nedenle yýkýlýp günümüze kadar ulaþamadý. Günümüze kadar ulaþan en eski çeþme. Kazým Baykal'ýn '2000 Yýllýk Bursa Belediyesi' adlý kitabýnda bahsettiði yeraltý çeþmesi (Anibal'in yaptýðý Çeþme), Anibal zamanýndan kalmadýr. Bundan sonra yaþ itibariyle eski olan Veled-i Yaniç Camii Çeþmesi olup, aynasýnda 1331 tarihi ile ikinci sýradadýr. Üçüncü ise, caminin 1966 da, çeþmelerinin ise 1977 de restore olan Selçuk Hatun Camii Çeþmeleri'dir. Caminin bahçe duvarý ve çeþmelerin üzerindeki mermer levhada 1450 tarihi yazmaktadýr. Bu, caminin yapýldýðý tarih olup çeþmelerin de ayný tarihte yapýldýðý tereddüt uyandýrmaktadýr. Ama yine de çeþmelerin bu tarihe yakýn bir zamanda yapýldýðý tahmin olunmaktadýr. 1500'lü yýllarda yapýlan Umurbey Camii Çeþmesi de bu gün dahi ayakta duran, en eski çeþmelerdendir. 1630 da yapýlan, bu gün için ise yeri tam olarak belli olmayan Ulu Cami Hamam Çeþmesi, kayýp çeþmelerden biridir .Bunundan baþka kayýp, 1935 baský A. Memduh Turgut Koyunluoglu'nun 'Ýznik ve Bursa Tarihi' adlý eserinde belirttiði ve Bursa'nýn en eski çeþmelerinin olduðunu ifade ettiði, Abdal Kümbeti bitiþiðinde ki 1602 tarihli çeþme ile, 1065 yapým tarihini taþýyan Müftüönü Mahallesi Þehülislam Abdiilaziz Efendi'nin kendi konaðý önündeki çeþmede kayýptýr. Þehülislam Abdiilaziz Efendi, Kara Çelebizade lakabýyla anýlmaktadýr. (Kara Çelebizade Abdiilaziz Efendi ve çeþmeleri hakkýnda geniþ bilgi: Uludað Mecmuasý, 1939 Haziran sayý 22 sayfa 57) Bu zat, Uludað'dan Müftü Suyunu (Kara Çelebizade, Þehülislam olduðu için bu suya. Müftü Suyu ismi Geçmiþten Günümüze Bursa Çeþmeleri

verilmiþtir) Bursa'ya getirmiþ ve þehrin muhtelif mahallelerine kýrk kadar çeþcme yapmýþtýr. Bu çeþmelerden birtanesi Setbaþýndaki konaðýnýn önündaki çeþme olup. kitabesi þöyledir:

Alemde ab-ý-hayvan ben bildiðim buder bes Namý cihan tutmuþ zahir deðilniiþam Ýskender'i seba siyar teþne gitti ahes Bir kotrasýný mý buldu keþt eyledi cihaný Tevfika mashar amma bir-fi-ledüni Ser çeþnýesineirdi zulmette buldu aný Bu ab-ý-tabýgördü çün farký yoktur andan Tarihini dedi buma-il-hayatý raný 1065 Kara Çelebizade'nin, Abdal-Mehmet cami'i yanýnda yaptýrdýðý çeþme kitabesi ise: Þihülismam aziz-i-alem Etti maðmur nice virane Çok eser etti Hûda ide kabul Hayýrdýr çün kalacak insancý Kýldý bu abý revan kim hem ta Teþneler nuþ ide kane Kane Hati-fi gayp elidi tarihin Nuþi can olsun içen atþene dýr. 1061 Kara Çelebizadenin diðer çeþmelerinde (Eseri Abdülazizülmüftü) yazýlý olup bütün bu çeþmeler zarif Bursa cinisi ile süslü imiþ. Setbaþý Camii'ni Kara Çelebizade Abdülaziz Efendinin babasý Mehmet Hicri Efendi yaptýrmýþtýr. Abdülaziz Efendi, babasýnýn yaptýrdýðý camii hem tamir ettirmiþ, hemde yanýna bir çeþme yaptýrmýþtýr. Sonradan yýkýlan bu çeþmenin yerine Büyükþehir Belediyesi Setbaþý'ný düzenlerken, Kara Çelebizade Abdülaziz Efendi anýsýna izafeten birde çeþme yapmýþtýr. Yukarýda bahsettiðimiz A. Memduh Turgut Koyunluoðlu'nun 'Ýznik ve Bursa Tarihi'adlý eserde Kavak Mahallesi Camii Çeþmesi'ninde 1065'de yapýldýðýný belirtir. Dr. Salih Pay 'Bursa Ývaz Paþa Külliyesi' adlý çalýþmasýnda, Valide Çeþmesi 1295 H- 1878 M, Muvakkýthane önünde 1306 H1888M bulunan çeþmelerden bahsettiði halde bu çeþmelere de rastlanamamýþtýr. Yine Kazým Baykal Hoca'nýn' Bursa Ve Anýtlarý' adlý eserinin 36. sayfasýnda Mürekkepçi Camiini anlatýrken' Avlusunda 981 tarihli bir mezar taþý ile eski çeþme durmaktadýr' dediði halde bu gün bu çeþmeden eser yoktur. Kanuni Sultan Süleyman'ýn Bursa Kadýsý Nakkaþ Ali Paþa'nýn torunu Lami Çelebi; Ab-ý Hayat, Ab-ý Kevser, Ab-ý Lebdenlebe çeþmelerinin daha o zaman çok harap olduðundan bahseder, tabiki günümüze bu çeþmeler eriþmemiþtir. 12

Geçmiþten Günümüze Bursa Çeþmeleri

Bursa'daki tarihi çeþmelerin büyük bir kýsmý, 1700'lü yýllarýn ikinci yarýsýndan sonra yapýlmýþtýr. Bu tarihten sonra yapýlan çeþmelerin ekserisi kuru veya sulu olarak halen ayaktadýr. Bursa'da yukarda belirttiðimiz gibi Bitinya Krallýðý'ndan beri çeþme yapýlmaktadýr. Türk örf ve adetlerine göre hayýr yapmak bir anane halini almýþtýr. Bilindiði gibi cami, okul, yol ve çeþme yapmak, bu hayýr iþlerinin baþlýcalarýdýr. Hayýr iþi, bir insanýn öldükten sonra anýlmak için dünyada býraktýðý en büyük kutsal miraslardan biridir. Bundan baþka plansýz olarak, yeni teþekkül eden mahalle ve sokaklardaki evlere, su baðlanamadýðýndan, vatandaþýn ihtiyacýný gidermek için yapýlan sokak çeþmeleri de, hayrat çeþme yapýlma nedenlerinden bir tanesidir. Bu ve buna benzer nedenlerden dolayý Bursa'da 2000 nin üzerinde hayrat çeþme mevcuttur. Halen az da olsa, çeþme yapýlmaya devam edilmektedir. Bunlarýn gayesi sevap iþlemek veya bir sokaðýn ihtiyacýný gidermek için olduðundan, genellikle estetik ve tarihi bir deðeri yoktur. Hayrat ve hayýr için yapýlanlarýn bir kýsmý ise güzel ve estetik olup, bu çeþmeler de, þehrin bir süsü, semtin bir mobilyasý ve bir nirengi noktasýdýr. Bu gün için Bursa'da, belediye hayratý veya sahipli hayrat, tarihi veya yeni, bir sanat abidesi, þehrin bir süsü veya bir çirkinlik numunesi olarak 2000 den fazla sokak çeþmesi vardýr. Bunlarýn içinde tarihi deðere sahip olanlarý ön planda tuttum. Bunun dýþýnda, ayný yerde mahalleliye hizmet etmiþ, fakat zaman zaman hayýr sahipleri tarafýndan þekil deðiþtiren çeþmeleri de kitabýn bünyesine aldým. Ayrýca, çeþitli kuruluþ ve þahýslar tarafýndan yapýlan, (oteller, belediyeler v.s. gibi,) bulunduðu ortama uyan, klasik, modern veya nostaljik bir görünüm saðlayan güzel çeþmeler yapýlmýþ olduðunu tesbit ettim. Meydanlarý veya bina önlerini süsleyen bu çeþmeleri de kitabýn bünyesine dahil ettim Bu görüþ altýnda, çalýþma þeklimi aþaðýdaki gibi sýralayabiliriz: 1- Tarihe geçmiþ ve tarihe malolmuþ çeþmeleri aradým. Bunlar: a-Halen ayakta dimdik duranlar: b-Yýkýlmýþ, yerine yenisi benzetilerek yapýlmýþ olanlar; c-Yýkýlmýþ, yerine yapýlan çeþmeye, orijinal eski çeþmeden bazý parçalar alýnýp (kitabe, fayans, yalak v.s. gibi, ) monte edilmiþ olanlar; d-Yýkýlmýþ, yerine eski

ile alakasý olmayan bambaþka bir çeþme yapýlmýþ olanlar;

e-Yýkýlmýþ, yerine hiçbir þey yapýlmamýþ olanlar. 2-Uzun seneler kullanýlan hayrat çeþmenin yeri ayný olup, 8-10 senede bir, bazý hayýrsever vatandaþlar tarafýndan çeþmeye yeni þekil verilmiþ olanlar. 3-Son senelerde yeni yerlere, yeni yapýlan çeþmeler. Bunlar da: a-Bir sanatkarýn elinden çýkýp çevresine uyum saðlayan, modern, veya klasik olanlar; b-Yeni yapýlan ama hiçbir özelliði olmayan, masrafdan da kaçýnýlmamýþ olanlar þeklinde seçilerek, resimlenmiþ ve kitabýn bünyesine alýnmýþtýr. Daha ziyade bahçe tanzim ve süslemesinde kullanýlan, çiçek ve yeþilliðin arasýna, suyun çeþitli yerlerden akýþlarý ile þekillendirilen, eski Ýstanbul bahçelerinde çok çeþidi bulunan selsebilin Bursa'da birtane olduðu öðrenildikten sonra yerine girildi. Uzun zaman evvel terkedilmiþ bir dokuma fabrikasý bahçesinde olan selsebilin, hem ot ve çalýlarýn sarýlý haliyle, hemde çalýlardan temizlenmiþ durumuyla resimler çekildi ve ayrýca daha iyi þekillendirilmesi için mümkün mertebe ölçüsünde plan ve kesitler hazýrlandý. Çeþitli eserlerden bir çok çeþme ismi tesbit ettim. Bu çeþmeler, mahalle, pýnar, cami, v.s. çeþmelerdir. Bunlarý araþtýrdým, gibi isimleri de beraber içeren soruþturdum fakat hiçbirinin ne yerini Geçmiþten Günümüze Bursa Çeþmeleri

bilene rasladým ne de ismini hatýrlýyana. Bu çeþmeler madem ki kýymetli, tarihe ve Bursa'ya gönül vermiþ araþtýrmacý ve yazarlarýn eserlerinde geçtiðine göre bunlarýn herhangi bir nedenle yýkýlmýþ veya kaybolmuþ kanaati hasýl oldu. Yeri dahi hatýrlanmayan bu çeþmelerden bahsetmemek, bu derleme için çok büyük eksiklik olacaðýndan, Kazým Baykal ve Raif Kaplanoðlu'nun kitaplarýnda bahsettikleri kadar bir þeyler yazmak veya onlarýn kitaplarýndakileri aktarmanýn çok yararlý olacaðý kanýsýna vardým . Raif Kaplanoðlu 'Bursa Yer Adlarý Ansiklopedisi'nde (sayfa 142-143), Gökdere Suyu'nu, 1553 tarihli kayýtlara göre Sadrettin Paþa'nýn Bursa'ya getirdiðini belirtir. Yazar bu suyun Bursa'nýn çeþitli semtlere daðýlýþýný yazarken '... Eski Tahtakale yanýndaki Kuþcukýzcak çeþmesine akmaktaydý. Derenin Arapçelebi kolu da Tahtakale yanýndaki Paþa Çelebi Medresesi civarýndaki çeþmeye ve Acem Reis Mahallesideki mescidin solunda bulunan çeþmeye .... akmaktaydý,' demektedir. Ayný kitabýn 258. sayfasýnda yazar. Sütlüce Suyu'ndan bahsederken. Badeli Bahçe'de duvar aralarýnda bu su ile beslenen çeþmelerin olduðunu yazmakla, yine ayný kitabýn 75. sayfasýnda. Karamazakla çýkan Ayrancý Suyu'nun, Çýnarönü civarýnda ve köprü yakýnlarýnda bulunan bir çeþmeden aktýðýný belirtmektedir. Karakadý Mahallesinde, bu gün yeri dahi bilinmeyen ve 1582 yýlýnda yapýldýðý söylenen çeþmeden akan suyun menbaðýnýn, Aðýz Suyu olduðunu. Raif Kaplanoðlu, 'Bursa Yer Adlarý Ansiklopedisi'. sayfa 55 de belirtmiþtir. Bu çeþme, Cafer Çelebi Vakfý olup, Uluyola da künkle isale edildiðini, yazar kitabýnda belirtmektedir. Kazým Baykal, 'Bursa Ve Anýtlarý' adlý kitabýnýn 36. sayfasýnda Mürekkepçi Mahallesi'nde camiev karýþýmý bir mescidin bulunduðunu ve bunun avlusunda 981 tarihli bir mezar taþý ile eski bir çeþmenin olduðunu belirtmektedir. Yapýlan aramada eski çeþmeye raslanmamýþtýr. Ayný yazarýn ayný eserinin 49. sayfasýnda Yahudilikteki üç havrayý anlatýr ve þöyle devam eder, 'Mabedin yanýnda üç fýrýn ile büyük bir çeþme bulunduðu, þer'i mahkeme kararlarýnda iþaret edilmekle ise de bu gün görülmüyor,' demektedir. Raif Kaplanoðlu, 'Bursa Anýtlar Ansiklopedisi', 125. sayfada Sultan Osman'ýn, bir kol Pýnarbaþý Suyu'nu Yahudilere vakfettiðini yazar. Yine Raif Kaplanoðlu'nun 'Bursa Anýtlar Ansiklopedisi' 73. sayfasýnda Ýshak Þah (Kabaçý) Camii karþýsýnda 1889 da yapýlmýþ bir çeþmenin varlýðýndan bahseder. Bu çeþme de bulunamamýþtýr. Yine yazarýn, ayný kitabýnýn 122. sayfasýnda, Üftade Camii karþýsýndaki gömütlükte, selvilerle zarif çeþmeler bulunduðunu belirtmektedir. Bunlara da rastlanmamýþtýr. Bu da, zaman içinde bir çok çeþmenin yýkýldýðý veya farkedilemeyecek kadar harap olduðunu gösteriyor. Kazým Baykal Hoca'nýn 'Bursa Ve Anýtlarý' adlý eserinde, Armutlu ve Eski Kaplýca'yý anlatýrken kaplýca sýcak su kaynaðý deposu önünde bir çeþmenin olduðunu belirtmiþtir. Bursa Eski Eserleri Sev enler Derneði üyesi Sayýn Mimar Þaziye Sezginer'den, bir sohbet esnasýnda da , Çekirge Armutlu Bekar Hamamý'nýn olduðu yerde Sýra Çeþmeler ismi altýnda bir dizi çeþmenin olduðundan bahsetmiþti. Bulunduklarý yerin tarifi itibariyle ayný olan bu çeþmelerin, farklý çeþme mi yoksa ayný çeþme mi olduðu pek anlaþýlamamýþ yerinde yapýlan aramada bu birtaneden baþka çeþme bulunmamýþtýr. Ayrýca son zamanlarda Armutlu Bekar Hamamý ve civarýnýn büyük deðiþikliðede uðradýðý görülmüþtür. Bunun dýþýnda, Yücel Çifçi ile Güney Marmara Turistik Otelciler ve Ýþletmeciler Bursa Sanayi Odasý ve Bursa Ticaret Borsasý'nýn iþbirliði ile hazýrlanan 'Bursa' isimli broþürün 38. sayfasýnda çok güzel tipik bir Anadolu çeþmesi resmi olup, alnýnda 1939 yazmakta ve bunun altýnda da 'Ýstanbul da Mukim Filibeli Hacý Ahmet Hamdý ve Teallükatý hayratýdýr 15-10-1939' yazýlý bir çeþme resmi vardýr. Bu çeþme bulunamamýþ ve yeni hali resimlenememiþtir. Acemler Caddesi üzerindeki Pembe Köþk olarak bilinen bina, son yýllarda büyük restorasyon geçirmiþ olup, içine de güzel bir çeþme yapýldýðý öðrenilmiþtir. Malsahibi ile temasa geçilemediðinden resim çekilip, derlemeye dahil edilememiþtir. 14

Geçmiþten Günümüze Bursa Çeþmeleri

BURSA ÇEÞMELERÝ Kýrkodalar Anibal Çeþmesi : Kazým Baykal, '2000 Yýllýk Bursa'nýn Belediyesi' adlý eserinin 24. sayfasýnda, 'Þehrin alt yapý tesisleri bugün yeni inþaat sýrasýnda çýkmaktadýr. Pýnarbaþý Suyu 'nu getirmiþler; Kýrk Odalar Mahallesi'nde iki evde 13 basamakla inilen yer altý çeþmesi Anibal'in yapýsýdýr,' yazmaktadýr. Kýrkodalar Anibal Çeþmesi araþtýrýlmasý bundan sonra baþladý. Evvela, yerinde yapýlan aramalarda, mahalle (Üftade, Kavaklý ve Alaattin) muhtarlarý ve yaþlýlarla yapýlan görüþmeler neticesinde, öyle bir çeþmenin olduðunu bilmediklerini ifade ettiler. Muayyen bir zaman sonra Üftade Mahallesi Muhtarý bir karþýlaþmamýzda, Yerkapý Caddesi'nde bir evin bahçesinde böyle bir çeþmenin olduðunu, ev sahiplerinin isimlerini vererek söyledi. Bundan sonra ev sahipleri Nuri ve Hüsnü Beylerle temasa geçtim. Kendileri gerekli bütün kolaylýðý göstererek, annelerinin oturduðu evi açarak bahçede bulunan bu çeþmeye ulaþma imkanýný saðladýlar.

Kýrkodalar Anibal Çeþmesi içi hazne ve set 11.02.1998

Anibal Çeþmesi içerden çýkýþ merdiveni 11.02.1998

Çeþme, tahmini 1,5-2 dönümlük bahçenin hemen hemen ortasýnda olup, on üç basamak merdivenle iniliyor. Merdivenin sonunda, suyun biriktiði yaklaþýk 0,70X1,5X1,5 metre ebadýnda bir hazne bulunmaktadýr. Haznenin sonunda dipde iki adet delik mevcuttur (bu delikler, çeþmenin içini, hazne ve setti gösteren resimde, haznenin dibinde görünen iki taþ ile üstü örtülmüþtür). Haznenin merdiven iniþine göre saðýnda, haznenin boyu kadar uzunlukta ve 0,60-0,70 metre.eninde bir set bulunmaktadýr. Settin duvarýnda ise gömme bir lambalýk veya mumluk yapýlmýþtýr. Bütün bu hazne, set ve merdivenlerin son kýsmýnýn üzeri kemerle örtülerek gömülü hale gelmiþtir. Merdivenlerin iniþe göre sol tarafýnda, 20 santimetre kadar eninde bir yer, 8-10 santimetre kadar yükseklikle ayrýlmýþ ve baþ tarafýna da 5 santimetre çaplý, merdivenlere doðru bir su giriþi vardýr. Bunun sonradan, bahçede toplanan suyun tahliyesi için yapýldýðý tahmin olunmaktadýr. Merdivenler beton olup diðer kýsýmlar yassý Kayan Taþý ile kaplanmýþtýr. Çeþmenin gelir ve giderinin, yukarýda bahsettiðimiz iki delikten, birinin gelir, diðerinin ise gider olup, bileþik kaplar veya su terazisi sistemine göre çalýþtýðý ve bu þekilde hazneyi doldurduðu tahmin olunmaktadýr. Böylece, aþaðýda ev sahibi hanýmýn da belirttiði gibi haznede daima taze su temin edilmiþ olunur.

Geçmiþten Günümüze Bursa Çeþmeleri

Anibal Çeþmesi hazne içi lambalýk 11.02.1998

Anibal Çeþmesi iniþ ve genel görünüm 11.02.1998

Ev sahibi haným, bu çeþmenin Kazým Baykal hocanýn da kitabýnda belirttiði gibi Pýnarbaþý Menbaðý'ndan beslendiðini ve zamanýnda haznenin taze su ile dolu olduðunu, menbaðýn boruya alýnmasýndan sonra suyun kesildiðini ve çeþmenin içinin de çok serin olduðunu, bu nedenle de burasýný zamanýnda buzdolabý gibi kullandýklarýný belirtmiþlerdir. Kazým Baykal Hoca'nýn kitabýnda bahsettiði ikinci yeraltý çeþmesinin yine Yerkapý Caddesi'nde olduðu öðrenildi, fakat evin yeri tesbit edilemedi.

Veled-i Yanýç Camii çeþmesi : Hisar içinde Zindankapý Sokaðýndaki ayný isimli mescidin duvarýndadýr. Bu çeþmenin orijinalliði, mescidin minaresinin, çeþmenin üzerinde olmasýdýr. Kazým Baykal, 'Bursa Ve Anýtlarý' adlý kitabýnýn 62. sayfasýnda, '....þehrimizde bu tip kule veya minare yoktur,' demekte ve minare her ne kadar bir çan kulesine benziyorsa da, buralarda kilise veya manastýra benzer kayýt veya kalýntýsýna raslanmadýðýndan, çan kulesi olmadýðýný yazar. Raif Kaplanoðlu, 'Bursa Anýtlar Ansiklopedisi' sayfa 124 de ayný þekilde bahsetmektedir. Her iki yazar da, çeþme kitabesinden hiçbir kelam etmemiþlerdir. Bu mescitle ilgili kitabeler K.Baykal'ýn 'Bursa Ve Anýtlarý' kitabýnýn 178. sayfasýnda 38 kitabe numarasý ile verilmiþtir. Kitabede mescidin yapýlýþý, Sultan Murat zamanýnda olup ve yaptýranýn Yaniçoðlu Hayreddin'nin oðlu Mahmut Çelebi olduðunu, 844 H senesi Sefer ayýnda bittiðini yazar.

Veled-i Yaniç Camii Çeþmesi 21.05.1997

Geçmiþten Günümüze Bursa Çeþmeleri

1951 Veled-i Yaýýiç Camii Çeþmesi Albert GABRÎEL albümünden

Hasan Turyan, 'Bursa Evliyalarý Ve Tarihi Eserleri' adlý eserinin 367. sayfasýnda, çeþme ve minaresinin resmini vererek, resimaltý yazýsýnda, deðiþik ve ilginç bir minare olduðunu belirtir. Mescidi tarif eden yazýsýnda da, minareyi tarif ederken 'çeþmenin üzerinde yandan merdivenle çýkýlan' diyerek, sadece çeþmenin varlýðýný belirtmiþtir.

Veled-i Yaniç Çeþmesi alýn ve kitabesi 21.05.1997

Veled-i Yaniç Camii Çeþmesi eski hali Hasan TURYAN ýn BURSA Evliyalarý ve Tarihi Eserleri adlý kitabýndan

Fransýz araþtýrmacý yazar Albert Gabriel 1951 de bu çeþmeyi resimlemiþ ve 'Une Capitale Turque Brousse' adlý iki ciltli eserinde yayýnlamýþtýr. Gerek Hasan Turyan'nýn, gerekse Albert Gabriel'in kitaplarýndaki resimlerde, çeþme minarenin üzerine oturduðu kemerin altýnda, ortada, etrafý boþ vaziyettedir. Bizim aldýðýmýz resimde ise çeþme yine minarenin altýnda fakat içiçe geçmiþ iki kemerin ortasýnda ve etrafý doldurulmuþtur. Ýki set ve arasýnda bulunan yalak köfeke taþýndan yapýlmýþtýr. Çeþme kemeri ve minarenin giriþ kapýsý, kesme taþ ve tuðla karýþýk olarak inþaa edilmiþtir. Minare, dört ayak ve bunlarý birbirine baðlýyan dört kemerden ibaret olup, tamamý tuðladan yapýlmýþtýr. Minarenin çatýsý iki sýra kirpi saçaklý ve üstü ters kiremit kaplýdýr. Çeþme tek musluklu olup, musluðun hemen üstünde ayna taþýnda yarým daireye yakýn þekilde bir kitabe vardýr. Kitabede 1331 tarihi okunmaktadýr.

Selçuk Hatun Camii Çeþmeleri : Setbaþý Köprüsü'nden Kayhan'a inen Selçukhatun Caddesi ile, bu caddeyi Ýrganlý Köprüsü'ne baðlayan Selçukhatun Sokaðý'nýn kesiþtiði yerdeki, caminin güney batý köþesini teþkil eden, yerde yanyana iki çeþmedir. Çeþmelerin üzerine asýlan levhadan, 1450 de cami ile birlikte yapýldýðý anlaþýlmaktadýr. Raif Kaplanoðlu, 'Bursa Anýtlar Ansiklopedisi' kitabýnda bu mescitten bahsederken, avluda iki adet çeþmenin olduðunu belitmiþtir. Kazým Baykal, 'Bursa Ve Anýtlarý' kitabýnda, (sayfa 128) çeþmelerin yerini ve yapýlýþýný tarif ettikten sonra 'çeþmelerden biri yok, diðeri terkos olmuþ,' demektedir. Bu cümlesi ile Baykal Hoca'nýn ne demek istediði anlaþýlmamýþtýr. Bursa Eski Eserleri Sevenler Kurumu'nun 1946-1985 yýllarý Hizmet Albümü'nün 17. sayýsýnýn 71. sayfasýndaki 153. resim, bu çeþmelerin restorasyondan evvelki halini göstermektedir. Hasan Turyan, 'Bursa Evliyalarý Ve Tarihi Eserleri' adlý kitabýnýn 331. sayfasýnda, caminin en son 1966 da; çeþmenin ise 1977 de tamir edildiðini belirtir. Geçmiþten Günümüze Bursa Çeþmeleri

Her iki çeþme de, kesme köfeke taþ ve iki sýra tuðla ile iþlenmiþtir. Sivri Osmanlý kemeri üzerinde de, iki sýra kirpi saçak, en üstte de ters kiremitle çatý örtülmüþtür. I- Batýya bakan Selçukhatun Caddesi cepheli Çeþme: Mermer bir yalak ve yanlarda daha alçak iki seti vardýr. Yalaðýn üzerinde, köfeke ayna taþý ve musluk bulunmaktadýr. Çeþme bu hizaya kadar tuðla ile iþlenmiþtir. Alýn ve çeþmenin dýþ cephesi, içiçe geçmiþ iki kemerden ibarettir. Ýçteki kemerin altý, taþ ve tuðla ile doldurularak çeþmenin alnýný meydana getirmiþtir.

Selçuk Hatun Camii Çeþmeleri 1966 tarihindeki durumu Bursa Eski Eserleri Sevenler Kurumu Hizmet Albümü 1946-1985

Selçuk Hatun Camii Güney cephesindeki çeþme 12.06.1997

II- Güneye, Selçukhatun Sokaðý'na bakan çeþme: Bu çeþmede setler mermer yalakla ayný seviyededir. Musluk yine köfeke ayna taþýndandýr. Çeþmenin alýn duvarý tamamen tuðla iþlenmiþ, ortasýna zincir bir motif konmuþtur. Ayna taþýnýn üzerinde, ahþap havasý verilen köfeke çerçeve içerisinde alýn, baklava þeklinde, ikisi dörtlü, ikisi beþli olmak üzere lacivert çini, dört sýra levhacýklarla süslenmiþtir.

Geçmiþten Günümüze Bursa Çeþmeleri

Mollaarap Camii Çeþmesi: Mollaarap Camii hakkýnda çeþitli yazarlar, muhtelif eserlerinde detaylý bilgi verdikleri halde (Kazým Baykal, 'Bursa Ve Anýtlarý' sayfa: 130, Raif Kaplanoðlu, 'Bursa Anýtlar Ansiklopedisi' sayfa: 90, Hasan Turyan, 'Bursa Evliyalarý Ve Tarihi Eserleri' sayfa: 311, gibi) çeþmeden hiç bahsetmemiþlerdir. Bundan da çeþmenin cami kadar eski olmadýðý kanýsýna varýlmýþtýr. Nitekim, Bursa Eski Eserleri Sevenler Kurumu'nun 1954 yýlýnda caminin minaresinin kubbe tamiri esnasýnda "önüne bir de çeþme yapýldý,' denmektedir (Bursa Eski Eserleri Sevenler Kurumu Hizmet Albümü 1946-1985, sayfa 19).

Molla Arap Camii Çeþmesi 11.02.1998 görünüm

Molla Arap Camii Çeþmesi genel 11.02.1998

Çeþme, cami avlu duvarýnýn kuzey-doðu köþesinde ve sokaða cephelidir. Çeþmede yalak ve ayna hariç, diðer kýsýmlar köfeke taþý arasýna tuðla iþleyerek yapýlmýþtýr. Bahçe duvarýna gömülü olan çeþmenin kemeri de köfeke taþlarýnýn arasýna bir sýra tuðla konarak örülmüþtür. Kemerin altý, çeþmenin alný yine taþ ve tuðla karýþýmý olarak yapýlmýþ, yalaðý ise oyma beyaz mermerdendir. Çeþme aynasý ise ayný yalakdaki gibi beyaz mermer olup, tepesine yarým oval þekil verilmiþtir. Bu oval þekil ise, sanki güneþin doðuþunu temsil eder þekilde ýþýnsal olarak mermer oyularak þekillendirilmiþtir.

1954'deki Molla Arap Camii Çeþmesi Bursa Eski Eserleri Sevenler Kurumu Hizmet Albümü 1946-1985

Geçmiþten Günümüze Bursa Çeþmeleri

Ressam Julea Laurens 1840 Yýlýnda çizmiþ olduðu Bey Sarayý Kapýsý ve iki çeþme

Bey Sarayý Çeþmesi Osmanlýlar Bursa'yý aldýktan sonra, Osmanlý Beyleri, halen Ordu evinin bulunduðu yerde oturmuþlardýr. Bu nedenle bu mevkii Bey Sarayý olarak isimlendirmiþtir. Ressam Jules Laurens 1840 yýlýnda Bey Sarayý kapýsýnýn resmini yapmýþtýr. Gravür olarak yapýlan bu resinde, kapýnýn her iki tarafýnda deðiþik özellikte iki çeþme görülmektedir. Bu çeþmelerden kapýya göre saðdaki çeþmenin aynasý, alný, saçaðý, biri hayvanlarýn su içmesini saðlamak için çeþmenin dýþýnda , diðeri de çeþmenin önünde olmak üzere iki yalaðý vardýr. Diðer çeþmenin ise sade bir yalaðý olup yalaðýn hemen üzerinden su oluðu bulunmaktadýr. Raif Kaplanoðlu'nun yer adlarý ansiklopedisi sayfa 227 de Naal Delikli suyunu anlatýrken "bu suyun saray suyu adýyla anýlan bir kolu vardýr. Bu suyu Sultan I. Murat vakýf etmiþtir" demektedir. Maksemden daðýtýlan bu su zannýmca ve adýndan çýkardýðýma göre bu çeþmelerden aktýðý tahmin olunmaktadýr.

Geçmiþten Günümüze Bursa Çeþmeleri

Eski Kaplýca veya Armutlu Meydaný Çeþmesi: Çekirge meydanýnda eski kaplýcaya inen merdivenlerin batýsýnda kuzeye cephelidir. Kazým Baykal Hoca "Bursa ve Anýtlarý" adlý eserinin 32. Sayfasýnda, "hamamýn güney karþýsýndaki düzlük kaplýcanýn kaynaðý ve deposunun altýndaki zarif kemerli çeþme en eski çeþmelerdir, suyu akmaktadýr" demektedir.

Armutlu meydaný çeþmesi genel görünüm 27.01.1999

Armuttu meydaný Çeþmesi 27.01.1999

Yukarýda adýný verdiðimiz kitabýn yazýldýðý 1949 yýllarda suyu akan bu çeþme halen kuru ve harap durumdadýr. Köfeke taþý ve üç sýra tuðla nöbetleþmesiyle inþaa edilen çeþmenin zarif bir sivri kemeri vardýr. Alýnda ayný þekilde taþ ve üç sýra tuðlu karýþýmý olarak inþaa edilmiþtir. Bütün cephe boyunca olan yalaðýn yarýdan fazlasý yolu gömülmüþtür. Yalaðýn cephesi mermer ve göründüðü kadarýyla çiçek ve yýldýz motifleriyle bezenmiþtir. Yalaðýn içide moloz ve toprakla doludur.

Armutlu meydaný çeþmesinin meydandaki konumu 27.01.1999

Geçmiþten Günümüze Bursa Çeþmeleri

Ýpeker Fabrikasý Selsebili: Dr. Y. Mimar Engin Yenal'dan, eski Ýpeker Fabrikasý'nýn bahçesinde, 1800'lü yýllarýn baþlarýnda yapýldýðý tahmin olunan bir selsebilin olduðunu öðrendim. Hemen yerine giderek gerekli incelemeyi yaptým.

Selsebilin üst platformdan genel görünüþ 12.10.1998

Selsebil, Umurbey Mahallesi'nde ve Umurbey Camii'nin güneyinde eski bir ipek dokuma fabrikasýnýn bahçesindedir. Selsebil; fabrika, bahçe kapýsýndan girince beton plaklarla kaplý, güney-doðu istikametine giden yolun güney tarafýnda olup, bahçeyle beraber selsebil de çok harap durumdadýr. Çeþmeler kurumuþ, her tarafý otlar ve çalýlar sarmýþ, taþlar kýrýlmýþ ve daðýlmýþ durumdadýr.

Selsebilin bulunduðu ilk havuz seviyesindeki platforma çýkýþ merdiveni, kemeri ve kemer altýndaki çeþme

Geçmiþten Günümüze Bursa Çeþmeleri

Aðaçlarla kaplý olan bahçenin güney- doðu tarafýnda, tahminen zeminden üç metre kadar yüksek olan platformun hemen hemen ortasýnda yaklaþýk 120-130 m3 hacminde bir havuz bulunmaktadýr. Havuz dikdörtgen görünümünde olup, köþeleri yuvarlatýlmýþ ve oldukça derindir. Havuzun ortasýnda kalýn bir dikme (kolon) bulunmaktadýr.

Havuz seviyesinden üst platforma çýkýþ merdivenleri ve cephesi 12.10.1998

Havuzun güneyinde bulunan istinat duvarýnda ve havuz kenarýnýn ortasýnda ve üst seviyesinden yaklaþýk 1,5 metre yukarýda, zamanýnda havuza bir menbaðdan su getiren ve halen kuru olan, üstüste tahmini on cm. çapýnda iki boru bulunmaktadýr. Bu borular,duvarýn içinde bulunan küçük bir boþluðun ortasýndadýr. Bunun altýnda bir yalak ile üstü yýlankavi olarak oyulmuþ bir taþ, havuzla duvar arasýnda yerde yatmaktadýr. Bu yýlankavi oyulu olan taþ, zamanýnda çeþmenin suyunu havuza ulaþtýran bir su yolu görevi yaptýðý tahmin olunmaktadýr.

Kemerin altýndaki Çeþme 12.10.1998

Geçmiþten Günümüze Bursa Çeþmeleri

Havuzun batýsýnda, havuzu adeta bir hilal gibi kucaklýyan ve havuza bakan cephe tarafýndan, her iki yandan, döner 11-12 basamak merdivenle üstüne çýkýlan, merdivenlerin ortasýndan, selsebilin arka kýsmýna, kemerli bir geçit veren bir yapý vardýr. Geçitin merdivenlerle arasýnda kalan kýsým, kefeke taþlarý ile çeþitli þekiller verilerek süslenmiþtir.

Üst platformun arkadan görünüþü 12.10.1998

Havuza su veren çeþme ve önündeki helezon oyuklu taþ ve yalak 12.10.1998

Bu kemerli kýsmýn tabanýn da 50 cm kadar yalaðýmsý bir düþüklük olup, her iki yan iç duvarlarýnda ( kuzey- güney istikameti) 60-70 cm derinlikte iki girinti bulunmaktadýr. Havuzla bu yapýnýn arasýnda, içi balýk pulu gibi oyulmuþ ve havuz tarafýnda akar delikleri olan, su baðlantýsý için hafif derinliði olan mermer levha ile sanki bir þeyi çerçeveliyecekmiþ gibi köþeleri kýrkbeþ derece kesilmiþ mermer kenarlýklar bulunmaktadýr. 24

Geçmiþten Günümüze Bursa Çeþmeleri

Helezon (Yýlan kavi) oyulmuþ taþ 12.10.1998

Havuzun kuzey duvarýnýn ortasýnda, taban seviyesine çok yakýn üç delik bulunmaktadýr. Bu deliklerin ikisi tabanýn hemen üstünde,üçüncüsü ise, bu iki deliðin 25-30 cm orta üstünde çýkýþ deliði bulunmaktadýr. Bu deliklerin hizasýnda, dýþýnda ve havuzun üst seviyesinden baþlayýp, üç metre yüksek olan platform taban seviyesine hatta biraz daha altýna kadar inen, bir ucu platform duvarýna dayalý, diðer ucu yere basan, tamamý kesme taþtan yapýlan, iki metre kadar eninde dörtte bir kemer bulunmaktadýr. Bu kemerin üstünden, 18-19 adet basamakla havuzun üstüne çýkýlmaktadýr. Tam kemerin altýnda, havuz duvarýna dayalý, bir kemer çeþme vardýr. Yukarýda belirttiðimiz, havuz duvarýnda ki üç deliðin, diðer ucu bu çeþmenin aynasýnda görülmektedir.

Üst platform a çýkýþ merdivenleri ile havuz arasýndaki balýk pulu görünümündeki mermer su yolu 12.10.1998

Geçmiþten Günümüze Bursa Çeþmeleri

Yukarýda bahsettiðimiz bütün bu selsebilin, birçok yeri toplama taþ ile, baðzý kýsýmlarý kesme taþ, çeþme ve küçük kemerler, tuðla veya tuðla ile taþ karýþýmý olarak inþaa edilmiþtir. Selsebilin planý ve kesitler çizilmiþ, resimlerle beraber,daha anlaþýlabilir olur düþüncesi kitaba ilave edilmiþtir.

Havuz seviyesine ilk platforma çýkan kemerin üzerindeki merdivenler 12.10.1998 '

Üst platformun içinde bulunan geçit yerindeki (koridor) boþ hacimlerden biri 12.10.1998

Üst platforma çýkýþýn çalý çýrpýnýn temizliðinden evvel ki arka cephe 12.10.1998

Geçmiþten Günümüze Bursa Çeþmeleri

Umur Bey Camii Çeþmesi: Ayný isimli mahalledeki caminin Kapýcý Caddesi tarafýndaki avlu duvarýndadýr. Sade görünümlü, iddiasýz ve zarif bir çeþmedir. Kitabesinde 'Hacý Omur Bey Bin Timurtaþ. Sene 931' (1524M) yazmaktadýr. Kazým Baykal, 'Bursa Ve Anýtlarý' sayfa 135, Raif Kaplanoðlu 'Bursa Anýtlar Ansiklopedisi' 98. sayfasýnda Umur Bey Camii'nden bahsederken, '.............................. köþesinde tarihi bir çeþme vardýr,' demektedirler.

Umurbey Camii Çeþmesi 01.07.1997

Umurbey Camii Çeþmesil951 'de Albert GABRÝEL albümünden

Bu çeþmenin, 1951 yýlýnda, Fransýz araþtýrmacý yazar Albert Gabriel'in yazmýþ olduðu 'Une Captale Turque Brousse' adlý kitabýnda bir resmi bulunmaktadýr. Çeþme, kesme taþ ve aralarýna üç ve iki sýra tuðla iþleyerek yapýlmýþtýr. Yalak oval þekilde ve mermerdendir. Ayna taþý mermer olup, üç yarým daire motifinin birleþmesinden meydana gelen þeklin ortasýnda musluk bulunmaktadýr. Bu ayna taþýný küçük bir kemer çevrelemiþtir. Kemerin dýþý tek sýra tuðla ile sýnýrlandýrýlmýþtýr. Kemerin en üst seviyesine mermer kitabe konmuþ ve tuðla ile çerçevelenmiþtir. Çeþmenin düz üstüne birkaç sýra tuðla ile hafif bir saçak verildikten sonra normal yerli kiremitle örtülmüþtür

Ulucami Hamam Kapýsý karþýsý çeþme: Þeyhülislam Kara Çelebizade Adülaziz Efendi, 1040H (1630M) yýlýnda Ulucami kapýsýnýn karþýsýna, iki kagir çeþme yaptýrmýþtýr. Bu gün bunlar mevcut olmadýðý gibi detaylý baþka bilgi de bulunamamýþtýr (Kazým Baykal, 'Bursa'da Ulucami', sayfa 16).

Abdal Camii Çeþmesi:

Abdal Camii Çeþmesi 11.02.1998

Geçmiþten Günümüze Bursa Çeþmeleri

Eski Sebze Hali'nin batýsýnda Abdal Camii'nin müþtemilatý olan türbenin doðu bitiþiðindedir. Çeþmenin üzerindeki kitabeden 1062H-1658M yýlýnda yapýldýðý öðrenilmektedir (Kazým Baykal, 'Bursa ve Anýtlarý' sayfa 113, kitabe ayný kitap sayfa 193 no: 84). Kitabesi Baþlangýç Kýsmýnda verilmiþtir. Tarihi olan bu çeþme yýkýlmýþ, yerine caminin avlu duvarýna çeþitli renkte mermerden, sokaða ve kuzeye cepheli resimdeki çeþme yapýlmýþtýr. Türbenin doðu bitiþiðinde olduðu belirtilen çeþmenin kalýntýsý dahi kalmamýþtýr.

Ýsmail Hakký Tekkesi Çeþmesi: Ayný isimli caddenin doðusunda olan tekkenin çeþmesidir. Kazým Baykal, 'Bursa Ve Anýtlarý' kitabýnýn 120. sayfasýnda kitabe, musluk, ayna taþý ve parmaklýðýn aynen bozulmadan durduðunu belirtmektedir. O tarihden sonra çeþmenin musluðu deðiþmiþ ve zannedersem kitabe de yeþile boyanmýþ.

Ýsmail Hakký Tekkesi Çesmesi genel görünüm 21.06.1997

Çeþme, tekkeye iki yandan çýkan merdiveninin altýnda ve ortadadýr. Merdiven tuðla taþ karýþýmý yapýldýðý halde çeþme yalnýz tuðladan yapýlmýþtýr. Merdiven altýna gömülü olan çeþme, biri büyük diðeri çok küçük, iki tuðla kemerden meydana gelmiþtir. Küçük kemer, musluðun aynasýný teþkil etmektedir. Alýnda, ayna kemerinin üzerinde kitabe taþý yerleþtirilmiþtir. Kitabede Ýsmail Hakký'nýn bir þiiri olup, son mýsranýn sonunda 1135 tarihini düþmüþtür (ayný kitap sayfa 195). (1135 Hicri, 1722 Miladi'ye tekabül eder). Yalak, iki setin ortasýnda mermerdendir. Ayrýca çeþmenin yan duvarlarýnda kemerli küçük girintiler, eþya koyma yerleri vardýr.

Beþir Aða Çeþmesi Emirsultan mezarlýðýna girerken giriþ kapýsýnýn batýsýnda ortasý mermer plaklýdýr. Kazým Baykal 'Bursa ve Anýtlarý' kitabýnýn 145 sayfasý B bendinde, 'kitabe çok güzel hattat yazýlý tarihi kitabedir.' demektedir. Çeþme, Hicri 1156 (Miladi 1743) de Beþir Bin - Ýbrahim isimli bir zat tarafýndan yapýlmýþtýr. (Kitabesi K. Baykal, Bursa ve Anýtlarý Kitabý sayfa 206 kitabe no 108) Raif Kaplanoðlu ise Bursa Anýtlar Ansiklopedisi sayfa 51 de bu çeþmenin 'Gömüt giriþinde' diye bahseder. Bedri Yalman 'Bursa' adlý kitabýnýn 37-38 ci sayfalarýnda bu çeþme hakkýnda mütemmim malumat ile yapýmcýsýnýn adýný vererek 'Beþir Aða Çeþmesi' demiþtir. Çeþme 4x2,2x1,25 metre ebadmdadýr. Ayna taþý parçalý olmasýna raðmen yalak taþý yekpare mermerdendir. Ortada kaide üzerine yükselen iki ince ve çok zarif sütun birbirine oymalarla baðlanmýþtýr. Bunun üzerinde ince oyma mermer iþçiliði vardýr. Musluðun çepeçevre bir çerçeve ile çevrilmiþ olup, yanlarda tas koymak için iki taslýk bulunmaktadýr. Bedri Yalman kitabýnda bu çeþmeyi çok güzel tarif etmiþtir. Belediye Sular Ýdaresi ilk Müdürü Ýhsan Uzer tarafýndan 21.5.1938 de çekilen bu çeþmenin resmi, eski resimler arasýnda bulunmuþtur. Eski resmiyle bugünkü hali karþýlaþtýrýldýðý zaman aradaki farklar aþaðýda sýralanmýþtýr: Geçmiþten Günümüze Bursa Çeþmeleri

Beþir Aða Çeþmesi 29.04.1997

21.05.1938'deki hali ile Beþir Aða Çeþmesi BUSKÝ albümü Ýhsan ÜZER

A- Çeþme eski haline göre 25-30 cm gömülmüþtür. B-Çeþmenin her iki yanýndaki sütunlar kalýnlaþmýþtýr. C- Çeþmenin alnýndaki kitabelerle aynayý ayýran mermer, 1938 deki resimde üç bölüm halindedir. Her bir bölümün içinde ya bir yazýt veya kabartma süs vardýr. Yeni resimde ise burasý düz bir mermer plaktýr. D-Kitabenin üzerindeki saçak, eski resimde daha ince ve zariftir. E-Yeni resimde, çeþmenin en üstünde bulunan mermer, üçgen þekilde eski resimde ise çýkan ve inen merdiven basamaðý þeklindedir. Bu da gösteriyor ki, en son yapýlan restorasyonda tam olarak aslýna sadýk kalýnmamýþ.

Hisar içinde, Helvacýoðlu (Veled-i Hevai) sokakta bulunan, ayný isimli mescidin duvarýndadýr. Kazým Baykal, 'Bursa Ve Anýtlarý' adlý kitabýnda Veled-i Helvai mescidini, 'Þeyh Sami Çeþmesi yanýnda,' diyerek yerini tarif eder (sayfa 67). Sokak sakinleri ise çeþmeyi, mescidin adýyla anarlar. Raif Kaplanoðlu, 'Bursa Yer Adlarý Ansiklopedisi' adlý eserinde, Gökdere Suyu'nun beslediði alan ve çeþmelerden bahsederken 'Hisar'da Helvacý Mahallesi'nde Sultan Mahmut çeþmesine,' diye yazmaktadýr (sayfa 143). Bu civarda baþka tarihi bir çeþmeye rastlanmadýðýndan, bu çeþmenin iki isimle, hatta üç isimle anýldýðý tahmin olunmaktadýr.

Þeyh Sami (Helvacýoðlu) Çeþmesi 06.11.1997

Geçmiþten Günümüze Bursa Çeþmeleri

Kazým Baykal yukarýda ismini verdiðimiz kitabýnýn 68. sayfasýnda 'Mescidin önünde büyük bir çeþme yalaðý var. Üzerindeki haçlardan bir Rum lahdi olduðu anlaþýlýr. Büyük kemerin ortasýndaki kitabe (no: 43), Þeyh Sami Suyu'nun yollarýnýn tamirini gösterir, ebcet hesabýyel 1282-1865 tarihini gösterir,' demektedir .

Çeþme çok harap bir durumdadýr. Sadece çeþmenin, duvarýnýn içinde aynasý ile bunu çevreleyen kemeri belli olmakta ve bunlarda çok periþan durumdadýr. Öyle ki, çeþmenin aynasýnda otlar bile yeþermiþtir. Bu sokakda ömrünü geçirmiþ olan sokak sakinlerinden öðrendiðimize göre çeþmenin mermerden oyma bir yalaðý ve yanýnda bir de binme taþý (merkep veya ata binmek için üzerine çýkýlan taþ) varmýþ. Adý geçen yalaðýn, yukarda Kazým Baykal Hoca'nm bahsettiði 'Rum lahdi' olduðu tahmin olunmaktadýr.

Emirsultan Camii kýble (güney) giriþinde ve cami duvarýna gömülüdür. Kazým Baykal 'Bursa Ve Anýtlarý' adlý eserinin 145. sayfa F bendinde, 1156H -1743M yýlýnda camii tamir eden Darüs'saade tarafýndan yapýldýðýný yazmaktadýr. Kitabesi, ayný kitabýn 208. sayfasýnda 112 numaradýr. Raif Kaplanoðlu 'Bursa Anýtlar Ansiklopedisi' 51. sayfada çeþmenin 1738M yýlýnda yapýldýðýný yazar. Bedri Yalman 'Bursa' adlý kitabýnýn 35. sayfasýnda, çeþmeyi yapanýn adý ile isimlendirerek, Darüs'saade Aðasý çeþmesi demiþtir. Yazar, kitabýnda çeþme hakkýnda çok geniþ bilgi verir.

Darüs'saade Aðasý Çeþmesi arkasý abdest alma Çeþmesi 2708.1997

Darüs'saade Aðasý Çeþmesi 29.04.1997

Çeþme yaklaþýk 2,5x1,30 metre ebadýndadýr. Yalak taþanýn her iki yanýnda setleri olup, yalaðýn ortasýnda birbirinin içinden çýkan yýldýzlar kümesiyle süslemiþ olan sanatkar, ayna mermerini de, musluðun iki yanýnda ululuðu temsil eden birer selvi aðacý ile bezemiþtir. Musluðun üzerinde bir kupa yeri ve onun üzerinde istiridye kabuðuna benzeyen þekille çeþmeye kemer havasý verilmiþtir. Bütün bu þekillerin üstü dantel gibi bir mermer iþçiliði ve çýkýntýlý kenar hatlarý ile çeþmeyi çerçevelemiþtir. Kitabe bunlarýn üzerine oturmuþ altý satirli ve on sekiz bölümlüdür. Çeþmenin arkasýnda abdes almayý saðlayan üç musluklu diðer bir çeþme kalýntýsý vardýr. Bu çeþmenin abdes alýnan çeþme olduðunu Bedri Yalman kitabýnda belirtmektedir. Çeþmenin, kitabesinin son satýrýnýn bir kýsmý kýrýlmýþ, ayna mermerinin ise yarýsý yoktur. Yine bu Darüs'saade Aðasý Çeþmesi karþýsýnda bulunan hamamýn duvarýnda bir çeþme kalýntýsý daha vardýr. Emirsultan mahallesi Muhtarýndan alýnan bilgiye göre, bu çeþme kalýntýsýnýn, hamamýn bitiþiðindeki istimlak edilen evin, iç bahçe çeþmesi olduðu ve zamanýnda hamamýn þadýrvaný ile müþterek aktýðý belirtilmiþtir. Geçmiþten Günümüze Bursa Çeþmeleri

Darüs saade Katipi Çeþmesi : Emirsultan Camii'nin güney giriþi karþýsýnda Hamam Sokaðýn köþesinde olduðu belirtilmektedir. Bugün yýkýlmýþ olan bu çeþme hakkýnda Kazým Baykal 'Bursa Ve Anýtlarý' adlý kitabýnýn 145. sayfa E bendinde 1156 H-1743M yýlýnda yapýldýðýný belirtmekte ve ayný kitabýn 209. sayfasý 111 nolu kitabede daha geniþ bilgi vermektedir. Raif Kaplanoðlu 'Bursa Anýtlar Ansiklopedisi' 51. sayfasýnda çeþmenin beþ sene evvel 1738M de yapýldýðýný yazmaktadýr. Bedri Yalman 'Bursa' adlý eserinin sayfa 36 da ,'Darüs'saade Katibi Çeþmesi: Emirsultan Camiinin güneyinde köþededir. Etrafý kesme küfekiden örülmüþtür. Mermer yalaðý oval þekildedir. Beþ satýrlýk mermer kitabesinde 1743 yýlýnda Darüs'saade katipi tarafýndan yapýldýðý yazýlýdýr. Kitabenin iki yanýnda kabartma stilistik bitki motifleri vardýr. Ayna taþý kemer motiflidir. Köþelerde altýþar yapraklý rozetler ve üçerli, dörderli stilistik yapraklý bezemeler görülmektedir. Çeþme 1,9 m yüksekliðinde 2,4 m geniþliðe sahiptir. Günümüzde köreltilmiþ bulunmaktadýr,' demektedir.

Hacýlar Camii Çeþmesi: Hacýlar Camiinin yanýndadýr. Cami 1467-1468M yýllarýnda yapýlmasýna raðmen çeþme 1749M da Þiblezade Mehmet Efendi tarafýndan yapýlmýþtýr. (Kazým Baykal, 'Bursa Ve Anýtlarý' sayfa 91, kitabe ayný kitabýn 187. sayfasýnda 65 noludur. Raif Kaplanoðlu, 'Bursa Anýtlar Ansiklopedisi' sayfa 61.) Bu çeþme ayrýca 1951 yýlýnda Fransýz araþtýrmacý yazar Albert Gabriel tarafýndan resimlenmiþ ve Une Captale Turque Brousse adlý eserinde yayýnlamýþtýr. Bedri Yalman 'Bursa' adlý eserinin 99 ve 100. sayfalarýnda 'Hacýlar Camiinin giriþ kýsmýnýn batýsýnda, avlu duvarýna dayalýdýr,' dedikten sonra yapýldýðý seneyi ve yapanýn adýný verir. Yazar, çeþmenin daha önce Atatürk Meydaný'nm kuzeydoðusunda bulunan ahþap bir caminin yanýnda olduðunu, yol çalýþmalarý sýrasýnda buradan kaldýrýlarak þimdiki yerine monte edildiðini bildirmektedir. Dr. Y. Mimar Engin Yenal'dan temin edilen resimde, çeþme Heykelinin (Cumhuriyet alaný) doðusunda, þimdiki Halk Bankasý'nýn olduðu yerde bulunan caminin önünde görülmektedir. Yine, Dr. Y. Mimar Engin Yenal'dan öðrendiðimize göre, 1930'lu yýllarýn baþýnda Vakýflar Genel Müdürlüðü, Türkiye çapýnda baðzý camii, hamam, medrese v.s. için

Hacýlar Camii Çeþmesi Kitabesi 29.04.1997 Hacýlar Camii Çeþmesi 29.04.1997

Geçmiþten Günümüze Bursa Çeþmeleri

çok eski ve harap düþüncesi ile bunlarýn yýkýlmasý, enkazlarý ve arsalarýnýn satýlýp, elde edilen paranýn, diðer cami hamam medresenin tamirinde kullanýlmasý için karar almýþtýr. Bu karar çerçevesinde bu cami yýkýlmýþ çok güzel olan çeþmesi Hacýlar Camii duvarýna nakledilmiþtir. Daha sonraki yýllarda da Bursa Eski Eserleri Sevenler Kurumu tarafýndan Hacýlar Camii onarýlýrken çeþme þimdiki yerine alýnmýþtýr. Bursa Eski Eserleri Sevenler Kurumu'nun çýkardýðý 1946-1985 Hizmet Albümü'nün 17. sayý, sayfa 18, resim 23 de Hacýlar Camii'nin tamirden önceki resmi bulunmakta olup çeþme de camiin önünde görülmektedir. Demek ki çeþme, üçüncü bir yer deðiþtirerek þimdiki yerine taþýnmýþtýr.

Hacýlar Camii Çeþmesinin ilk yerindeki büyük resimden büyütülmüþ daha yakýndan görünümü

Geçmiþten Günümüze Bursa Çeþmeleri

Hacýlar Camii Çeþmesinin ilk bulunduðu yer ve Heykelin (Cumhuriyet alaný) eski konumu Dr. Y. Mimar Engin Yenal kolleksiyonýýndan

Çeþmenin yalaðý iki adet setin ortasýndadýr. Yalak taþý, üç adet yuvarlak rozet þeklinde kabartma motiflidir. Setlerin üzerinde iki adet, baþlýk ve kaidesi olan köþeli sütunlar mevcuttur. Bu sütunlar birbirine hoþ bir kemerle baðlanmýþtýr. Sütunlarýn üstünde köþeli vazo þeklinde iki küçük sütun daha vardýr. Bunlarýn arasý, kemerin üstü, mermer kabartma simetrik bir þekille baðlanmýþtýr. Kitabe, bu sütunlar ve kemerle baðlanmýþ kaide üzerine oturmuþtur. Helozonik kabartma mermerlerle çevrili olan kitabenin orta üstünde içbükey istiridye kabuðu þeklinde bir motif bulunur. Bu çerçevenin içinde aralarýnda kabartma süsleri olan beþ satýrlýk kitabe vardýr. Çeþmenin iþçiliðini, güzelliðini ve þeklini, Bedri Yalman kitabýnda, çok güzel tarif ederek, bir tabloya benzetmektedir.

Geçmiþten Günümüze Bursa Çeþmeleri

2953 yýlýnda Hacýlar Camii Çeþmesi konumu Bursa Eski Eserleri Sevenler Kurumu Hizmet Albümü 1946-1985

1951 'de Hacýlar Camii Çeþmesi Albert GABRÝEL albümünden

Batpazarý Davut Paþa Hamamý Geçmesi : Batpazarý'nda eskiden hamam, þimdi ise iþ yeri olarak kullanýlan yerin karþýsýndadýr. Çeþme, dikdörtgen gömme bir yalaðýn içine oturtulmuþ, yine dikdörtgen tabanlý, dört cephelidir. Çeþme, mermer kaplý ve altý muslukludur. Üstü renkli cam-alüminyum karýþýmý üçgen kesitli bir kapakla, çatý þekli verilerek kapanmýþtýr. Raif Kaplanoðlu, 'Bursa Anýtlar Ansiklopedisi' sayfa 46 da ve Kazým Baykal, 'Bursa Ve Anýtlarý' sayfa 126 da, hamamýn karþýsýnda kuru bir çeþmenin olduðunu belirtmektedirler. Kazým Baykal, sebil þeklinde olan bu çeþmenin, her iki tarafýnda kitabenin olduðunu ve 1173H-1759M tarihinde yapýldýðýný yazmaktadýr (Kitabe ayný kitabýn 195. sayfa no:91).

Bat Pazarý Davut Paþa Hamamý Çeþmesi 12.06.1997

Bat Pazarý Çýnar dibi Çeþmesi 22.06.1997

Geçmiþten Günümüze Bursa Çeþmeleri

Civar esnaftan öðrendiðimize göre, eskiden betondan olan çeþme, bir don olayý sonunda patlamýþ; uzun süre kuru olarak kalmýþtýr. Sonradan, yine esnafýn ifadesine göre aslýna uygun olarak bu þekilde yapýlmýþtýr. Batpazarý'daki ikinci çeþme, meydandaki çýnarýn dibindedir. Çýnarýn topraðýný tutan seramik kaplý duvarýn içinde, bir yalak ve ayna mermeri ile iki musluktan ibarettir.

Yerkapý Kara Ali Camii Çeþmesi: Cami dibindeki çeþme, yeni ve estetik görünümü olmadýðýndan, resim çekilmemiþtir. Kazým Baykal 'Bursa Ve Anýtlarý' adlý eserinde yol ortasýnda bir çeþmenin olduðunu belirtir (sayfa 59). Mermer kitabesinde 1195H-1780M tarihini gösterir (ayný kitabýn 176. sayfasý, kitabe no:34).

Ümmügülsüm Çeþmesi: Emirsultan Camiine giderken Memiþ Sokaðýn baþýnda Ummügülsüm tarafýndan 1237H-1821M yýlýnda yapýlmýþ bir çeþmenin olduðunu Kazým Baykal ve Raif Kaplanoðlu belirtmektedir. Bütün arama ve taramalarýmýza raðmen bu çeþme de bulunamamýþtýr. Kitabesi, Kazým Baykal'ýn 'Bursa Ve Anýtlarý' kitabýnýn 206. sayfa, kitabe no 107 sinde olup, çeþme için de ayný kitabýn 145. sayfasýnda gerekli bilgi verilmektedir. Raif Kaplanoðlu ise 'Bursa Anýtlar Ansiklopedisi' sayfa 51 de Memiþ Sokaðýn baþýnda bir çeþmenin mevcudiyetinden bahsetmektedir. Bursa Eski Eserleri Sevenler Kurumu'nun çýkarttýðý 1946-1985 Hizmet Albümü sayý 17, sayfa 98 de, resim 220 nin alt yazýsýnda 'Emirsultan yolunda çeþme'denmektedir. Yol üzerinde olmasý nedeni ile bu çeþmenin Ummügülsüm Çeþmesi olduðu tahmin olunmaktadýr. Aþaðýdaki Bedri Yalman'm tarifi ile resmi karþýlaþtýrýrsanýz, resimde bariz olan: 1-Çeþmenin bir sokaðýn köþesinde olmasý, 2-Ayna taþýnýn mezar taþý þeklinde olmasý, 3-Aynanm yanýnda iki adet niþin bulunmasý, bu resmin Ummügülsüm Çeþmesi'nin resmi olma ihtimalini çok güçlendirmektedir.

Ummügülsüm çeþmesi 1974'tcki durumu Bursa Eski Eserleri Sevenler Kurumu Hizmet Albümü 1946-1985

Bedri Yalman 'Bursa' adlý kitabý 38. sayfasýnda çok geniþ bilgi vermektedir. 'Ummügülsüm Çeþmesi' diye adlandýrdýðý çeþme için: 'Emirsultan Caddesi ile Memiþ Sokaðýn birleþtiði köþede, cadde üzerindedir. Bahçe duvarýna açýlmýþ niþ içindedir. Yalaðýn cephesi mermerdendir. Kabartma olarak iþlenen perde kademeli þekilde asýlmýþtýr. Ortada gövdesi dilimli, kaideli bir kap içinde meyve ve sebzeler birlikte iþlenmiþtir. Bu, suyun oluþturduðu bereketi anlatmaktadýr Ayna taþýnýn bir kýsmýný Selçuk stilinde eski bir mezar taþý oluþturmaktadýr. Mihrap þeklinde iþlenen çeþitli rozet motifleri ile adeta ince bir oya gibi bezenen bu taþýn arkasý da ayný þekilde bezemeli olmalýdýr.

Geçmiþten Günümüze Bursa Çeþmeleri

Ayna taþýnýn iki yanýnda ufak birer niþ vardýr. Üstte ise 0,5x0,4 m boyutlu, küçük boy nesih harflerle yazýlmýþ, üç satýrlýk kitabesinde 1821 yýlýnda Ümmügülsüm adýna yapýldýðý kayýtlýdýr,' diyerek geniþ bir þekilde çeþmeyi tarif etmektedir.

Kayabaþý Caddesi Çeþmesi: Koca Naib türbesinin altýnda Kayabaþý Caddesi'nin baþýnda, Romangel fabrikasýnýn duvarýndadýr. Dýþa bombeli yalaðýn iki yanýnda set vardýr. Çeþme tamamen taþtan yapýlmýþ ve kemerlidir. Alnýnda bir kitabe olup, ayna taþý yarým daire þeklinde ve bir su ile bezenmiþtir. Bu çeþme 1253H-1833M yýlýnda yapýlmýþtýr. Kitabesinde 'Aðanýn hayratýdýr. Sene 1253' yazmaktadýr (Kazým Baykal, 'Bursa Ve Anýtlarý' sayfa 45; kitabe, sayfa 170, no:21).

Kayabaþý Caddesi Kocanaip Türbesi Çeþmesi 21.05.1997

Hoca Alizade Camii Çeþmesi 21.05.1997

Hoca Ali Zade Çeþmesi: Çeþme, sývalý duvarla kaplandýðýndan adeta duvara gömülmüþtür. Çeþme, 1261H de yapýlmýþtýr. Kazým Baykal, 'Bursa Ve Anýtlarý' adlý kitabýnýn 88. sayfasýnda 'Caminin dýþ kapý bitiþiðindeki çeþme, sonradan yenilenmiþ, mermer bir plakaya kitabe yazýlmýþtýr (ayný kitabýn 185. sayfa, no:61). (Hüdavendigar eyaleti müþiri paþanýn zevcesine ait olduðu) bildirilmektedir.' Raif Kaplanoðlu, 'Bursa Anýtlar Ansiklopedisinde, sadece tarihi bir çeþme oduðunu yazmaktadýr (sayfa 67). En geniþ bilgiyi Bedri Yalman, 'Bursa' isimli eserinde vermektedir. Çeþmenin yerini tariften sonra 'Tekne kýsmý mermerdendir. Cephesi hafif dýþa bombeli ve üzerinde iri tarak izinden baþka herhangi bir iz görülmemektedir,''demektedir. Resimde görüldüðü gibi sýva ile örtüldüðünden bombe belli olmamaktadýr ve yalaðýn içi fayans kaplanmýþtýr. Bedri Yalman devamla 'köþeli sütunlarla sýnýrlandýrýlmýþtýr. Üzerinde kabartma olarak iþlenmiþ, kaideli, yuvarlak ayna taþýnýn iki yanýnda köþeli kaidelerin üzerinde yükselen ve dýþarý çýkýk setlerle belirlenmiþ baþlýklarý taþýyan gövdeli ve dýþa doðru dönük ve kýrýktý aðýz kenarý olan bir vazo vardýr. Bunun içinde ise simetrik volüt ve hatlarla belirlenmiþ, iri bir yaprak ile beþer motif görülmektedir. Ayna taþýnýn üzerindeki düz hattýn altýnda bol dikey kývrýmlý ve uçlarý bazý yerde katlanmýþ, perdenin iki yanýnda, pencere perdesi gibi ortasýndan ikiye ayýrýp, alttan bir kýsmý kurdele ile sýkýlmýþtýr. Bu perdeler simetrik bir görünüþe sahiptir,' diyerek çeþmenin en güzel tarifini yapmýþtýr. Geçmiþten Günümüze Bursa Çeþmeleri

Yeþil Türbesinin Duvarýndaki Çeþme:

Eski bir zamanýn diliminde Yeþil türbesinin duvarýndaki çeþme Büyükþehir Belediyesi fotoðraf kolleksiyonu

Dr. Y. Mimar Engin Yenal'dan temin edilen resimde görülen bu çeþme Yeþil Türbesinin yol üzerindeki bahçe duvarýna gömülüdür. Ayný çeþmenin Büyükþehir fotoðraf kollleksiyonunda bulunan görünüm çeþmenin daha eski halini göstermektedir. Çeþmenin mermer gömme bir yalaðý, mermer bir aynasý olup, alýnda taslýk olduðu tahmin olunan bir boþluk bulunmaktadýr. Tabandan ayna üstüne kadar taþ duvar olarak devam eden yan duvarlarýn üstüne tuðla iþlenmiþtir. Tuðla taþ karýþýmý bir kemerle çeþmenin üstü örtülmüþtür. Çeþmenin eski halinde kubbe yoktur. Bahçe duvarý bile çeþmenin bir tarafýndan çeþme duvarýnýn yarýsýnda bitmektedir. Sonradan yapýlan bahçe duvarý onarýmý esnasýnda hem duvarlar yükseltilmiþ, hem duvarlara demir parmaklýk konmuþ, hem de çeþmeye kubbe ilave edilmiþtir.

Yeþil Türbesi duvarýndaki çeþme, Bahçe duvarlarý yapýlmadan evvelki hali. Arkeoloð Erkin EMÝROÐLU tarafýndan Ýstanbul Alýnan Konsolosluðundan temin edilmiþtir.

Geçmiþten Günümüze Bursa Çeþmeleri

Yeþil Türbesinin duvarýndaki çeþme Dr. Y. Mimar Engin Yenal kolleksiyonundan

Geçmiþten Günümüze Bursa Çeþmeleri

Emirsultan Camii'nin batý giriþ merdivenlerinin solunda, üç lüleli bir çeþmedir. 1284H-1838M yýlýnda Beytül Harem Sürresi Emiri Hacý Mustafa, zevcesi Zehra adýna Fatma tarafýndan yaptýrýlmýþtýr (Kazým Baykal, 'Bursa Ve Anýtlarý' sayfa 145 D bendi). Bu çeþmenin kitabesi ayný kitabýn 207. sayfasýnda, 110 numaralý kitabedir. Raif Kaplanoðlu 'Bursa Ve Anýtlar Ansiklopedisin'de bu çeþmenin 1838 de yapýldýðýný kitabýn 51. sayfasýnda belirtmiþtir.

Fatma Haným Çeþmesi 29.04.1997

Fatma Haným Çeþmesi'nin 1951 'deki durumu Alber Gabriel Albümünden

Ayrýca Fransýz araþtýrmacý yazar Albert Gabriel 'Une. Captale Turque Boursse' adlý kitap ve albümünde bu çeþmenin resmi olup, resimde yalaðýnýn üstünde (hazne) çok zarif bir demir muhafaza ile örtülüdür. Eskiden su, aþaðýda yalaktaki, þimdi týkalý olan iki musluktan veya lüleden akmakta ve oradan da kullanýlmaktaymýþ. Bedri Yalman 'Bursa' adlý kitabýnýn 37. sayfasýnda Fatma Haným Çeþmesi olarak bahsetmekte ve çeþme hakkýnda detaylý bilgi vermektedir. Çeþmenin yalaðýnýn iki yanýnda setler bulunmaktadýr. Setlerin cephesi, oval þekildeki çerçeve içinde yapraklý dallarla iþlenmiþtir. Ortada yalak taþý cephesi ise, karanfil motifiyle, yanlarý da ayný dallarla bezenmiþtir. Aynada üç adet bronz lülenin üzerine oya gibi iþlenmiþ bir taç oturtturulmuþtur. Kitabe, bunlarýn üzerinde dört satýr ve on iki bölümden ibarettir. Alýn taþýný, kitabe dahil, çepeçevre, birbirinin içine geçme bir su çevrelemiþtir.Yanlar da düþey oluklu, alt ve üstleri baþlýklý, iki sütunla çatý mermeri ile örtülmüþtür. Çatý mermerinin üstünde üçgen þeklinde ýþýnsal, yarým modalyonu andýran bir motifli mermer daha olup, bu da yan mermerlerle örtülmüþtür. Zamanýnda çok bol suyu olan bu çeþme, 1970 yýlýndan sonra on beþ sene kadar akmadý. Buna da 1984 senesinde þebekeden su baðlandý.

Geçmiþten Günümüze Bursa Çeþmeleri

Kurtbasan Çeþmesi: Emirsultan Camiine merdivenli batý giriþinin sað tarafýndadýr. Kazým Baykal 'Bursa Ve Anýtlarý' adlý kitabýnda (sayfa 145-C) 1268H-1851M tarihinde yapýldýðýný belirtir. Raif Kaplanoðlu 'Bursa Anýtlar Ansiklopedisi' adlý eserinin 51. sayfasýnda da ayný çeþmeden bahsetmektedir Ayrýca Bedri Yalman 'Bursa' adlý kitabýnýn sayfa 36 da Kurtbasan Çeþmesi ismiyle halk arasýnda bilindiðini yazmakta ve çeþmenin özellikleri hakkýnda geniþ bilgi vermektedir. Yalak, dýþa bombeli olup ortasýnda madalyon görünümünde bir motif iþlenmiþtir. Ayna mermerinin ortasýnda bakýrla kaplý geniþ bir lüle bulunmaktadýr. Lülenin üstü perde görünümündedir ve tam ortasýna bir yýldýz konmuþtur. Bu motifin her iki tarafýna madalyon þekilli köþe süsü konup, bütün bu görünümü çerçeve içine alýnmýþtýr. Her iki yanda asma dallarý ile iþlenmiþ iki sütunla çeþmenin görünümü sýnýrlanmýþtýr. Kitabe, yukarýda tarif edilen mermerlerin ortasýnda üç satýrdan meydana gelmiþ, bunun da üstünde ortada 'Maaþallah' ibaresi bulunmaktadýr. Bu çeþme 1970 in ortalarýna kadar devamlý akmakta idi. O tarihden sonra her nedense kesildi. 15 sene sonra 1984 yýlýnda, çeþme onarýldý; tavan ve yan mermerleri deðiþtirildi ve þebekeden su baðlandý. Kurtbasan Çeþmesi 29.04.1997

Kitabesi, Kazým Baykal'ýn 'Bursa Ve Anýtlarý' adlý kitabýnýn 207. sayfasýnda ve 107 no ile kayýtlýdýr.

Kavaklý Camii Çeþmesi: Ayný isimli caminin batýsýnda, mevcut tarihi çýnarýn güneyindedir. Kara Çelebioðlu Abdülaziz'e ait tarihsiz bir kitabe vardýr. (Kazým Baykal, 'Bursa Ve Anýtlarý', sayfa 58; kitabe ayný kitabýn 174. sayfasýnda, no:30) Bu çeþmenin kitabesi 1971 yýlýnda yok edilmiþ olup buraya baþka bir kitabe konmuþtur (Raif Kaplanoðlu, 'Bursa Anýtlar Ansiklopedisi', sayfa 81). Ayný yazarýn 'Yer Adlarý Ansiklopedisi'nin 143. sayfasýnda, bu çeþmenin Gök Dere'den getirilen su ile beslendiði yazýlmaktadýr.

Kavak Camii Çeþmesi 21.05.1997

Bedri Yalman 'Bursa' isimli eserinin 124. sayfasýnda eni boyu ve yüksekliði hakkýnda bilgi verdikten sonra þöyle demektedir: 'Yalak kýsmýný oluþturan mermer levhalar baþka yapýlardan getirildiðinden herhangi bir estetiði yoktur. Bunlarýn üzerinde ayna taþýnda görülen delikler, taþýn ve lülelerin demir kafes içine alýndýðýný belirtmektedir. Geçmiþten Günümüze Bursa Çeþmeleri

Ayna taþý girift geçme stilistik bitki motifi ile bezenmiþtir. Kitabesinde orta boy nesih harfleriyle yazýlmýþ Abdülaziz el-müfti, diðerinde Nesibe Hatun H.1274, en yenisinde Ekmekci Mehmet Aða H.1336 tarihleri okunmaktadýr Çeþme, ilk yapýldýðý zaman üç Hileli iken sorudan iki yandakiler iptal edilip, delikleri kapatýlmýþtýr. Ortadakine ise bir pirinç musluk takýlmýþtýr.' Kavak Camii abdest alma yeri 21.05.1997

A.Memduh Turgut Koyunluoðlu 'Ýznik ve Bursa Tarihi' isimli eserinde bu çeþme için: 'Hisardaki Kavaklý Mahallesi Camii önü çeþmesi 1065 tarihini taþýr, Þehülislam Abdülaziz Efendiye aittir' demektedir. Abdes alma yeri kirpi saçaklý olan çatýsý, altý mermer kaplama, üstü tuðla olan sütunlarýn üzerindedir. Sütunlarýn arasý tuðla bir kemerle birleþmiþtir. Abdes musluklarý mermer aynalarýn ortasýnda olup üsteki duvar orijinal olduðu söylenen çinilerle kaplýdýr.

Tatarlar Camii Çeþmesi: Tatarlar Camii'nin duvarýndadýr. Ayný Selimzade Camii Çeþmesi gibidir. Aynadaki yazý ve yapýlýþ tarihleri ayný olup, en son onarýlýþý 1994 dür. Çevrede buna benzer, Resülzade tarafýndan onarýlan bir çok çeþme daha mevcuttur. Kazým Baykal, Tatarlar Camii ve civarý için, 'Bursa Ve Anýtlarý' adlý kitabýnýn 157. sayfasýnda 'Cami hizasýnda þosenin karþý tarafýnda eski bir çeþme üzerinde 1149H tarihi yazýlýdýr,'demekte ve ayrýca yine ayný kitabýn 158. sayfasýnda 'Þosenin biraz altýnda saðda iki oluklu bir çeþme daha vardýr. Kitabesinde (Þeyh Ali 1284H) yazýlýdýr,' diye belirttiði halde bu gün bu çeþmeler bütün aramalara raðmen bulunamamýþtýr.

Yoðurtçu Baba Çeþmesi: Çekirge Caddesi'nde Süleyman Çelebi Türbesi arkasýnda, Yoðurtçu Baba Yatýrý bulunmaktadýr. Kazým Baykal'ýn 'Bursa Ve Anýtlarý' kitabýnýn 32. sayfasýnda bu çeþmeden bahsetmekte ve 1312H1894M tarihli olduðunu bildirmekte olup, aynen þöyle demektedir: 'Mezarlýðýn üzerindeki mahalle yenidir, 1312-1894 tarihli bir çeþme bulunmaktadýr'. Çeþme, bütün aramalara raðmen bulunamamýþtýr. Kitabesi ayný kitabýn 165. sayfasýnda ve 10 numara ile verilmiþtir. Kitabe aynen: "1- Sahib-ül hayrat ve-l-hasenat 2- (bir kelime kýrýk) Galip Paþa'nýn 3- Kerimesi Hasan Fehmi Paþa'nýn Haremi Feride, 4- Hanýmefendi hayratýdýr. Riza-ilillah içün Haziran 1321'

Yoðurtçu Baba Çeþmesi 08.10.1997

Yoðurtçu Baba Türbesi güneyinde ve üstündeki mahallede bir cami (Süleyman Çelebi Camii) ve çeþme görülmüþtür. Fakat resimde görüldüðü gibi, çeþmede kitabe veya herhangi bir yazýt yoktur. 42

Geçmiþten Günümüze Bursa Çeþmeleri

Münir Paþa(Ulucami Avlusu) Çeþmeleri: Valiliði esnasýnda Ahmet Münir Paþa tarafýndan (1891-1897) Ulucami'ye üç adet çeþme yaptýrdýðý Kazým Baykal ve Bedri Yalman'nýn kitaplarýndan öðrenilmiþtir. Ýkisi caminin doðu, biri ise kuzey tarafýnda olan çeþmelerden, doðu cephesinde ki çeþmenin biri yýkýlmýþ,diðerleri ise halen mevcuttur.

I-Ulucami Doðu cephesindeki Çeþmeler: Kazým Baykal 'Bursa'da Ulucami' adlý eserinin 18. sayfasýnda 'Gerek bu kapýnýn (batý) ve gerekse doðu kapýsýnýn dýþýnda duvara bitiþik ve her biri çift musluklu birer çift çeþme vardýr. Ayna taþlarý etrafýna daðýnýk olarak yerleþtirilmiþ olan çiniler, Yeþil dev ri Çinilerindendir, 'demektedir.

Münür Paþa Çeþmesi Batý Cephesi 21.04.1997

Yapýlan aramada sadece doðu giriþinde, bahçe duvarýnda meydana ve Ulucami bahçesine olmak üzere iki cepheli bir çeþme mevcuttur. K. Baykal'ýn bahsettiði gibi duvara bitiþik birer çift çeþme, bütün aramalara raðmen bir türlü bulunamamýþtýr. Ayrýca Hasan Turyan, 'Bursa Evliyalarý Ve Tarihi Eserleri' kitabýnda, yalnýz caminin doðusundaki bir çeþmeden bahsetmektedir (sayfa 352). Bedri Yalman 'Bursa' adlý kitabýnda Münir Paþa Çeþmesi olarak isimlendirdiði, Vali Münir Paþa tarafýndan, Ulucami'nin doðusunda birbirine simetrik, arka ve ön yüzleri benzer iki çeþme (resimdekiler), 1895 yýlýnda yaptýrýlmýþtýr. 1982 yýlýnda, cadde tarafýnda bulunaný, Belediye tarafýndan otobüs duraðý yapýmý sýrasýnda yýkýlmýþtýr. Þimdi sadece yalak taþý, Ulucami'nin musalla taþlan giriþinin hemen saðýnda, saksý yerine kullanýlmaktadýr. Bu çeþme hakkýnda çok geniþ bilgi, ayný kitabýn 96-97. sayfasýnda vardýr. Münür Paþa Çeþmesi Doðu Cephesi 21.04.1997

Çeþmenin her iki cephesinde yalaklar düþey oluklu ayaklar üzerine oturmuþ, içi, oval dikdörtgen prizma þeklinde ve çeþmenin dýþýndadýr. Her iki cephede bulunan dört sütun, tipik sütun ayaðý üzerine oturmuþ, köþelidir. Yanlardaki sütunlar boyluboyunca, ortasý silindir görünümünde oyularak þekil verilmiþtir. Sütunun baþlarýna ise birer çift yapraklý, küçük dal oyulmuþtur. Sütunlarýn arasýndaki aynanýn doðu cephesinde üç adet bronz pim yeri olup,

Geçmiþten Günümüze Bursa Çeþmeleri

pimlerin ikisi mevcut, biri kaybolmuþtur. Batý cephesinde de pimler kaybolduðundan, izleri beyaz bir madde ile kapatýlmýþtýr. Ayna taþýnýn etrafý, doðu cephesinde mavi, batý cephesinde yeþil olmak üzere, çinilerle kaplýdýr. Bunlarýn dýþýnda da mavi çinilerle çevrilmiþtir. Üstü düz mermerle, saçaklý olarak örtülmüþtür. Tepeye de, üzerine mermer bir güllenin oturduðu bir kaide yapýlmýþtýr.

Yýkýlan Münür Paþa Çeþmesi Yalaðý 28.08.1997

1938'deki haliyle Münür Paþa Çeþmesi

II-Ulucami Kuzey Cephesindeki Çeþme:Kazým Baykal yine 'Bursa'da Ulucami' adlý eserinin 14 -15. sayfalarýmda þadýrvanlardan bahsederken 'Bu iki büyük þadýrvanýn arasýnda küçük ve fakat gayet zarif mermer iþçiliðinin güzel bir örneði olan bir þadýrvan daha vardýr.' diye bahsettiði 'çeþme hakikaten bir mermer iþçiliði harikasýdýr.

Ulucamii Kuzey Kapýsý Çeþmesi eski hali Ulucamii Kuzey Kapýsý Çeþmesi 24.04.1998

Geçmiþten Günümüze Bursa Çeþmeleri

Kenarlarýnýn ortasý bir yarým daire þeklinde getirtilmiþ bir kare yalaðýn içine oturtulmuþ dört cepheli bir çeþmedir. Yalaðýn etrafý yine bir mermer basamakla çevrelenmiþ bu þekilde yalak muhafaza altýna alýnmýþtýr. Çeþme aynalarý, çevresine ve camiye uyumlu olarak oyulmuþ ve bir çeþit tel kafesle kapatýlmýþ ve oyuklar kabartma mermer çýta ile çevrelenmiþtir Kitabelerin altý, mermer çerçevenin içi balýk pulu gibi bir þekille süslenmiþtir. Çeþmenin üstü ince zarif bir mermer plakla saçak vererek örtülmüþ ve saçaðýn üstü, satrançtaki þah taþýna benziyen motifle çepeçevre çevrilmiþtir. K. Baykal Hocanýn kitabýndaki resimde ise, çeþmenin üstü ,kendisi ile orantýlý bir kubbe ile kapanmýþtýr. Çeþme üzerindeki zarif kubbe her nedense, tamir veya bakým esnasýnda kaldýrýlmýþtýr. Çeþme üzerindeki kitabelerden, çeþmenin, 1313 H -1895 M tarihinde Vali Münir Paþa tarafýndan yaptýrýldýðý anlaþýlmaktadýr. Adýný verdiðimiz kitapta Kazým Hoca, çeþme ve kitabeler hakkýnda çok detaylý bilgi vermekte ve biri çeþmenin gene] görünümünü,diðer üçü ise kitabeleri gösteren dört adet de fotoðraf bulunmaktadýr. Kazým Baykal'ýn kitaplarýnda bahsettiði duvardaki çeþmeler, bahçe duvarýný kastetmiyor,cami duvarýný kastediyorsa baþka çeþme bulunamamýþtýr. Eðer baþka çeþme varsa, herhangi bir nedenle yýkýldýðý tahmin olunmaktadýr.

Veled-i Vezir (Üç Kurnalý) Camii Çeþmesi:

Veled-i Vezir Üç Kurnalý Çeþmenin 1976 daki genel görünüþü arkeoloji Erkin EMÝROÐLU tarafýndan Alman Konsolosluðu ndan temin etmiþtir.

Veled-i Vezir Camii Çeþmesi (Üç Kurnalý) 21.05.1997

Veziri Camii'nin batýsýnda, iki mezarlýktan doðudakinin alt ucundaki çeþmedir. Zamanýnda üç büyük kurnadan (lüleden) bol miktarda su akarmýþ (kurnalarýn, mermerde izleri olup, resimde yosunlu olduðu için çýkmamýþtýr). Þimdi ise resimde görüldüðü gibi sadece ortada tek musluk bulunmaktadýr. Mermerinde kitabe yoktur. Kazým Baykal, 'Bursa Ve Anýtlarý' (sayfa 82-83) adlý kitabýnda çeþme hakkýnda detaylý bilgi vermektedir. Raif Kaplanoðlu, 'Bursa Anýtlar Ansiklopedisi' sayfa 124-125 de, çeþmenin yerini tarif ettikten sonra, camiye de Üç Kurnalý denmesinin nedeninin bu çeþmeden kaynaklandýðýný belirtmiþtir.

Geçmiþten Günümüze Bursa Çeþmeleri

Köfeciler Çarþýsý Çeþmesi: Çeþme, Atatürk Caddesi'nden Bakýrcýlar Çarþýsý'na girildiðinde, solda hemen dükkanlarýn dibinde imiþ. Hüdavendiðar Valisi Ahmet Münür Paþa, 1313H-1897M yýlýnda yaptýrmýþtýr. Kitabesinde 'Hüdavendiðar Valisi Ahmet Münür Paþa hayratýdýr sene 1313' yazýlýdýr (Kazým Baykal, 'Bursa Ve Anýtlarý', sayfa 95 ve 189). Çeþme yýkýlmýþ, onun yerine karþýsýndaki küçük alana þadýrvanhavuz karýþýmý bir þey yapýlmýþtý. Bu nedenle resim çekilmekten sarfý nazar edilmiþtir.

Hamidiye Caddesi Çeþmeleri:

Saye-i Ömrü Envaye-i Cenab-ý Cihanibinde Ahyaren Bursa'da Küþat ve Nami-i Taci-Dariye Þeref-i Edeple yad olunan caddenin Mebder-i Garbiyesinde inþa olunan Çeþme ile Karakolhane (eski türkçenin yeni türkçeye çevriliþi)

Cumhuriyet Caddesi (Hamidiye Caddesi ) Batýsýndaki Karakol ve Çeþme Buski eski ayniyat saymam Mehmet Bayram vasýtasý ile temin edilen bu resimlerdeki çeþmelerin yapýlýþ tarihleri kesin bilinmiyor 1900-1905 tarihleri arasýnda yapýldýðý tahmin olunmuþtur. Ulucami Çinili çeþmeden esinlendiði belli olmaktadýr. Hamidiye Caddesi, þimdiki Cumhuriyet Caddesinin eski adýdýr. Bu caddenin doðusundaki çeþme ve karakol Y. Ýnþaat Mühendisi Yüksel Ýþleyenden öðrendiðinize göre Cumhuriyet Caddesi ile Ýnönü Caddesinin kesiþtiði yerde Saman Pazarý denilen mevkiide ve caddesinin kuzeydoðu köþesindeymiþ. Cumhuriyet Caddesinin batýsýndaki çeþme ve karakol ise Dr. Y.

Geçmiþten Günümüze Bursa Çeþmeleri

Mimar Engin Yenal'ýn tahmini ise Ticaret ve Sanayi odasý ile eski itfaiye binasýnýn arasýnda bir yerde olduðudur. Bu çeþmeler hatta Karakol binalarý çoktan yýkýlmýþ ve yerine yenileri yapýlmýþtýr. Saman Pazarý mevkiindeki Karakol evvela Setbaþýna "Çarþý Karakolu adýyla itfaiyenin altýna taþýnmýþtýr.

Bursa'da Hamidiye Cadesinin Mebde-i Þarkiuyesinde Mecdeden inþa olunan Çeþme ve Karakol (eski türkçenin yeni türkçeye çevrilmesi)

Cumhuriyet Caddesi (Hamidiye Caddesi ) Doðusundaki Saman Pazarý mevkii denilen yerdeki çeþme ve karakol Geçmiþten Günümüze Bursa Çeþmeleri

Ulu Camii'nin güney batý köþesinde bulunan bu çeþme, ilk defa 1321H - 1903M yýlýnda yapýlmýþtýr (Kazým Baykal 'Bursa'da Ulu Cami' sayfa 19; yine ayný yazarýn 'Bursa Ve Anýtlarý' sayfa 101). Zamanla dökülen bu çeþmenin çinileri, Kütahya'dan getirtilerek, yenileri ile 1952 yýlýnda deðiþtirilmiþtir (Bursa Eski Eserleri Sevenler Kurumu Hizmet Albümü, sayfa 16). Sonradan bu çeþme, 1959 yýlýnda camide yapýlan büyük onarým esnasýnda 'muhdestir' kararý alýnarak yýktýrýlmýþtýr. Ayný eserin, sayfa 17 de çeþmenin o zamana ait bir de resmi bulunmaktadýr (Raif Kaplanoðlu 'Bursa Anýtlar Ansiklopedisi', sayfa 120) Yazar R. Kaplanoðlu bu mevzuuda yukarýda adý geçen kitabýnda: 'Çinili Çeþme adýný alan bu çeþme, 1905 yýlýnda yapýlmýþ olup, 1960 yýlýnda kaldýrýlmýþtýr.

Çinili Çeþme (Ulucamii) Güney Cephesi 29.04.1997

Çinili Çeþme Ulucamii Batý Cephesi 29.04.1997

Bu yapý anýtsal bir yapý olmadýðý gibi tarihi de eski deðildir. Zaten bu nedenle oradan kaldýrýlmýþtýr. Altý asýrlýk ve Bursa'nýn en önemli anýtý olan Ulucami'nin bitiþiðinde bu gün, betondan bir yapý yapýlmasý, tarihe saygý deðil, saygýsýzlýktýr,' demektedir. Böylece yazar, 1960 da yýkýlmasýný uygun bulmuþ, yeniden 1993-1994 yýllarýnda, aslýna uygun yapýlmaya çalýþýlsa da, doðru bulmamaktadýr. Bu çeþmenin 1951 de bir genel görünüþü ile sade bir cephesinin görünümünü Fransýz araþtýrmacý Abert Gariel, 'Une Captale Turque Brousse' adlý eserinde yayýnlamýþtýr. Bu çeþmenin eski halinin resmi, baþka bir çok yayýnlarda çýkmýþtýr. Çeþme yukarýda da bahsettiðimiz gibi 1993-1994 yýllarýnda yeniden yapýlarak, aslýna benzeyen bu günkü halini almýþtýr. Kazým Baykal Hoca, çeþmenin ilk halinin bir resmi ile beraber, çok güzel tarifini yaparak, yukarýda bahsettiðimiz 'Bursa'da Ulucami' adlý kitabýnda vermiþtir Dr. Y. Mimar Engin Yenal'dan temin edilen resimde çinili çeþmenin Osmanlý dönemindeki ilk yapýldýðý yýllardaki durumu ve bir merasim anýna aittir. Resmin sol tarafýnda, üstü lambalý demir dökümden yapýlmýþ, dýþý beyaz veya çini kaplý bir çeþme görülmektedir..

Geçmiþten Günümüze Bursa Çeþmeleri

Çinili çeþme ile Abdülhamit Çeþmesi bir merasim anýndan Dr. Y. Mimar Engin Yenal albümünden

Dr. Y. Mimar Engin Yenal'dan alýnan bilgiye göre, Abdülhamit, bu çeþmeden tahta çýkýþýnýn 25. Yýlý anýsý için yaptýrýp bir çok vilayete daðýtmýþtýr. Bursa' yada verilen bu Abdülhamit çeþmesi çinili çeþmenin karþýsýna konulmuþtur. Ne zaman söküldüðü ve nerede olduðuna dair bir bilgi bulunamamýþtýr.

Geçmiþten Günümüze Bursa Çeþmeleri

Çinili ve Abdülhamit Çeþmesinin güneyinden tahminen eski postanenin yanýndan çekilmiþ resmi Büyük Þehir Belediyesi fotoðraf koleksiyonundan

Çinili Çeþme dört cephelidir. Doðu cephesinde, ayna tamamen mermer olup, yalaðý olmadýðý gibi, kitabe yerinde çeþme içine girmek için bir ahþap kapak vardýr. Diðer üç cephede, yalaklar, iki mermer ayak üzerine oturmaktadýr. Yalaklarýn arasý, cepheleri kabartma motifli, köþeleri, yuvarlak çubuklu, beyaz mermerle kaplanmýþtýr. Yalaklar, çatlaklý ve bazý yerleri yapýþtýrmalýdýr. Bu nedenle orijinal olduðu tahmin olunmaktadýr. Ayna taþýnýn etrafý kenarlarda su þeklinde, ortada motifli Kütahya çinisi ile kaplýdýr. Köþeler pembe ve beyaz mermerlerin münavebeli olarak üstüste konmuþ ve mermer sütun pembe baþlýkla bitmiþtir. Her bir sütunun üzerine adeta çatýyý taþýyan iki adet ahþap, köþesi yuvarlak payanda oturtulmuþtur. Çeþmenin alnýnda, güney ve kuzeye bakan cephelerinde farklý iki çini tabak ve ortada yapraklarla bezenmiþ taç içinde padiþah tuðrasý vardýr. Diðer batý cephesinde, dört satýrlýk kitabe bulunmaktadýr. Kitabenin ilk satýrýnýn iki yanýna kabartma süs konulmuþtur. Ahþap ayaklar üzerine oturan çatýnýn tavaný, kare þekli verilen çýtalarla süslenmiþ ve üstü bakýr ile kaplanmýþtýr.

Geçmiþten Günümüze Bursa Çeþmeleri

Ulucami'nin Batýsýnda bulunan bir diðer çeþmede caminin kuzeybatý köþesinde bulunan minarenin gövdesinde ve yerden 2-2,5 m. kadar yukardadýr.

Minarenin alt kýsmý sekizgen prizma þeklinde ve beyaz mermerdendir. Çeþme bu sekizgen prizmanýn batýya bakan tarafýndadýr. Ýçeri doðru farklý derinlikte üç kademeden ibarettir. Çeþmenin aynasý düz beyaz mermer olup, alnýnda ikiz kenar üçgen þeklinde ve ikiz kenarlarý mermerlere oymalý bir süs verilerek yapýlmýþtýr. Aynada musluk olmayýp sade deliði bulunmaktadýr. Çeþmede yalak yoktur.

Ulucami Minaresindeki Çeþmenin genel görünümü 26.12.1998

Ne zaman yapýldýðýna dair bir kayýt bulunamamýþtýr. Kazým Baykal "Bursa'da Ulucami" adlý kitabýnda minareden bahsettiði halde minaredeki bu çeþmeye hiç deðinmemiþtir. Bu nedenle minaredeki bu çeþmeye benzeyen þeklin minareye süs için yapýlmýþ bir figür olup olmadýðý tereddüt edilmektedir. Belediye Sular Ýþletmesinde (BUSKÝ) uzun seneler çalýþýp emekli olan eski ustalardan Þahin Tavrak 1950'li yýllarýn baþlarýnda Ulucamiye gelen Pýnarbaþý suyunun tamiri esnasýnda yine caminin batýsýnda cami duvarýna dayalý bir çeþme yýktýklarýný söylemiþtir. Bu yýkýlan çeþmenin, Münir Paþa çeþmeleri halisinde Kazým Baykal Hoca'nýn bahsettiði çeþme olsa gerek.

Ulucami Minaresindeki Çeþmesi 26.12.1998

Geçmiþten Günümüze Bursa Çeþmeleri

1951 'de Çinili Çeþmenin genel görünümü Albert Gabriel albümünden

Albert Gabrielin ayný eserinden bir cephenin yakýn çekimi

Zeyniler Camii Çeþmesi: Ayný isimli caminin avlusundadýr. Avlu iç duvarýnýn köþesinde olan bu çeþmenin, Hasan Turyan, 'Bursa Evliyalarý ve Tarihi Eserleri' kitabýnda (sayfa 383) bir resim vermiþtir. Bu resimde çeþme tek musluk ve tek yalaklýdýr. Sonradan yapýlan restorasyonla iki musluk ve iki yalak daha ilave edilmiþtir. Hasan Turyan, yukarýda adý geçen kitabýnda, bu çeþmenin resimaltý yazýsýnda, Fatih Sultan Mehmet Han'nýn fermaný ile su verildiðini belirtmiþtir.

Zeyniler Camii Çeþmesi 29.04.1997

Geçmiþten Günümüze Bursa Çeþmeleri

Bursa Eski Eserleri Sevenler Kurumu, 1957 yýlýnda, Zeyniler Camiine yapýlan onarým esnasýnda 'yeni bir çeþme yaptýk,' diyerek, 'Hizmet Albümü 1946-1985' de belirtmektedirler. Bu yeni çeþmeyi Belediye abone yapmýþ, fakat Kurum, Belediye'ye Fatih'in fermanýný gösterince aboneliði iptal olmuþtur.

1957 senesinde Zeyniler Camii Çeþmesi Bursa Eski Eserleri Sevenler Kurumu Hizmet Albümü 1946 1957 senesinde Zeyniler Camii Çeþmesi Bursa Eserleri Sevenler Kurumu Hizmetgömülüdür. Albümü 1946Çeþme, Eski üç yalaðýn üzerinde duvara

Son Halini almadan evvel Zeyniler Camii Çeþmesi Bursa Evliyalarý Hasan Turyan

Sonradan ilave edilen her iki yandaki yalaklar, düz bir ayna taþý ve musluktan ibarettir. Ortadaki, mermere beþ santim kadar oyularak üstü yuvarlak þekil verilmiþtir. Küçük dairesel bir motifin ortasýnda musluk bulunmaktadýr. Musluðun üzerinde yapýldýðý tarihi bildiren bir yazý ile 'Bursa Eski Eserleri Sevenler kurumu ihya etmiþtir' yazýlýdýr.

Aynasýnda 'Zeyniler Çeþmesi Suyu Fatih Sultan Mehmet'in fermanýyla verilmiþtir' kitabesi vardýr. En üste, üç sütun halindeki mermerde ise, orada gömülü olan zevatýn isim ve ölüm tarihleri yazýlmýþtýr. Çeþmenin iki yanýnda ikiþer bölümlük mermer üzerine yazýlmýþ yazýt bulunmaktadýr.

Ördekli Hamamý Çeþmesi:

Ördekli Hamamý Çeþmesi 29.04.1997

Ördekli Hamamý Çeþmesi genel görünüm 29.04.1997

Geçmiþten Günümüze Bursa Çeþmeleri

Ayný ismi taþýyan,Yýldýrým Bayazýt zamanýnda baþlayýp, Çelebi Mehmet zamanýnda bitirilen hamamýn duvarýndadýr (Kazým Baykal, 'Bursa Ve Anýtlarý', sayfa 114). Çeþmenin yapýlmasý, hamam kadar eski deðildir. Bu haliyle bile etrafýna ve hamama çok güzel uyum saðlamýþtýr. Bursa Eski Eserleri Sevenler Kurumu Hizmet Albümü 1946-1985 adlý kitabýn 111. sayfasýnda hamamýn onarýmý hakkýnda bilgi ile 112. sayfada hamamýn harap halde resmi verilmiþtir (resim 252). Bu resmin sol alt köþesinde çeþmenin kenarý görülmektedir.

Ali Paþa Camii Çeþmeleri: Ayný ismi taþýyan semtte bulunan caminin çeþmesidir. Yapým yýlý cami kadar eski deðildir. Kazým Baykal (Bursa Ve Anýtlarý, sayfa 79) ve Raif Kaplanoðlu (Bursa Anýtlar Ansiklopedisi sayfa 27), yazdýklarý eserlerinde bu çeþmeden hiç bahsetmemiþlerdir. Çeþme, çok kötü bir onarým geçirmiþtir. Tamirde sadece yalak ve alýn taþlarý kullanýlmýþtýr. Yalak, dýþa bombelidir. Cephesine, ayaklý bir kase içinde meyvamsý, yapraklý kabartma bir þekil verilmiþtir. Bu motifin iki yaný da lale yapraklarý ile bezenmiþtir. Bütün bu motifler mermer kabartma bir çerçeve ile çevrilmiþtir. Alýn mermeri üçlü paravan þeklinde olup, istiridye kabuðu biçiminde bir motifle daire þekli verilmiþtir. Çeþmenin üç lüleli olduðu deliklerden belli olup, iki yanlardaki týkalýdýr. S a d e o r t a d a k i n d e m u s l u k v a r d ý r.

Ali Paþa Camii Çeþmesi

Ahmet Paþa Fenari Camii Çeþmeleri: Ayný isimli caminin duvarýndadýr. Mozaik bir yalak üzerinde, aynasý fayans kaplý alnýnda kitabesi olan çeþmedir. Mozaik yalaðýn sadece bir tarafýnda set bulunmaktadýr. Kazým Baykal, 'Bursa Ve Anýtlarý' adlý kitabýnýn 48. sayfasýnda, caminin önünde, yanyana biri kitabeli, diðeri kitabesiz iki çeþme olduðunu belirtir; kitabede de: 'Týrnova muhacirlerinden Tabanlý Mustafa tarafýndan yapýldý. Sene 1328-1912 yazýlýdýr. (1328H1912M)' Raif Kaplanoðlu, 'Bursa Anýtlarý Ansiklopedisi'nde (sayfa 24) caminin önünde yanyana iki çeþmenin olduðunu yazmakta fakat bunun yýkýlýp yerine yenisinin yapýldýðýný beyan etmektedir. Ahmet Paþa Fenari Camii Çeþmesi 12.06.1997

Geçmiþten Günümüze Bursa Çeþmeleri

Üftade Camii Çeþmesi: Üftade Camii Aralýðý'nýn sonuna yakýn, tuvaletlere giden çýkmazýn baþýnda, kuran kursu karþýsýnda, yeni restore olmuþ, susuz bir çeþmedir. Duvara gömülü olan bu çeþmenin yalaðý yoktur. Ayna taþýnýn ortasýnda üstüste iki delik vardýr. Aynanýn iki yaný kagir taþ duvardýr. Üzerinde mermer bir raf ve ortada girintili bir taslýk bulunmaktadýr. Tuðla ve taþ iþlendikten sonra mermer plakla bu bölüm kapatýlarak üstüne tuðladan kemer yapýlmýþtýr. Kazým Baykal'ýn Bursa Ve Anýtlarý kitabýnýn 59. sayfasýnda bahsettiði 'Dondurma Tekkesi Bitiþiði' 1327H-1911M yýlýnda yapýlmýþ ve ayný kitabýn 175. sayfasýndaki 32 nolu kitabeli çeþmeye rastlanmamýþtýr. Ayrýca Raif Kaplanoðlu Bursa Anýtlarý Ansiklopedisi'nin 122. sayfasýnda belirttiði gibi gömütlük de, selvi aðaçlan arasýnda, herhalde yýkýlmýþ olacak ki herhangi bir Üftade Camii Çeþmesi 21.05.1997

Kiremitci Sinan Bey Camii Çeþmesi: Çeþme, ayný isimli mahallenin ortasýnda bulunan caminin avlu duvarýndadýr. Dýþa cepheli olan bu çeþme, 1330H-1913M yýlýnda yapýlmýþtýr (Kazým Baykal, 'Bursa Ve Anýtlarý' sayfa 116; Raif Kaplanoðlu, 'Bursa Anýtlar Ansiklopedisi' sayfa 83). Kazým Baykal, yukarýda adý geçen kitabýnda bu çeþme için 'Dýþ kapý önündeki çeþme, saçak ayna taþý ve tertibi ile eskiliði takliden 1330-1913 de yapýlmýþtýr,' demektedir. Raif Kaplanoðlu'nun kitabýnýn arka kapaðýnda bu çeþmenin bir de resmi bulunmaktadýr.

Hasan Turyan, 'Bursa Evliyalarý Ve Tarihi Eserleri' adlý eserinin 334. sayfasýnda camiden bahsederken 'Güney batýsýnda 1330-1913 tarihli kirpi saçaklý 2 musluklu ç e þ m e bulunmaktadýr,' diyerek saçaðýn resimdeki gibi düz beton plak olmadýðýný bildirmektedir.

Kiremitçi Sinan Bey Camii Çeþmesi 12.06.1997

Geçmiþten Günümüze Bursa Çeþmeleri

Ayrýca bu çeþmenin, Fransýz araþtýrmacý yazar Albert Gabriel tarafýndan 1951 yýlýnda resmi çekilerek, 'Une Captale Turque Brousse' adlý kitapta yayýnlanmýþtýr. Bu resimde çeþmenin çatýsý, kirpi saçakla çevrildiði ve üstü ahþap bir çatý ile kapalý olduðu görülmektedir.

Kiremitçi Sinan Bey Camii Çeþmesi aynasý 12.06.1997

Yukarda çeþitli yazarlarý bahsettiði ve iki tanesinin de resmini yayýnladýðý çeþme yýkýlmýþ, yerine resimdeki çeþme yapýlmýþtýr. Eski çeþmede, alýn taþýnda bulunan beþ adet çini, ayný þekilde alna konmaya çalýþýlmýþ, eski aynada bulunan taþ aynen yerine konmuþtur. Fakat Kütahya çinileri yeni çeþmede yoktur. Saçak ve çatýda, y u k a r ý d a da belirttiðimiz gibi, orijinal olaný atýlarak, yerine sadece beton plak konmuþtur.

Camiye ikinci bir çeþmenin daha sonradan yapýldýðý, Cami Koruma Derneði üyesinden öðrenilmiþtir. Bu ikincisi, çeþmenin olduðu yerde eskiden mevcut kapýya ilaveten bir kapý daha varmýþ. Yeni çeþme o kapýnýn yerine yapýlmýþtýr.

Kiremitçi Sinan Bey Camii giriþ kapýsý yerine yapýlan çeþme 12.06.1997

1951 'de Kiremitçi Sina Bey Camii Çeþmesi Albert Gabriel Albümünden

Geçmiþten Günümüze Bursa Çeþmeleri

Yeni çeþmenin, iki yanýnda setleri olan oval bir yalaðýn üzerinde iki musluklu düz ayna mermeri bulunmaktadýr. Çeþmenin alný, yeþil bir zemin üçgen þekilde yerleþtirilmiþ, üç çini tabak ve bunlarýn ortasýnda Kütahya çinisinden bir motif ile süslemiþtir. Bütün bu alýn ve aynanýn etrafý ise tuðla iþlenerek, kemerle kapanmýþtýr. Çeþmenin çatýsý bir beton plakdan ibarettir.

Numaniye Tekkesi Çeþmeleri: Tekke, Cemal Nadir Caddesi baþýnda, ortada bulunan caminin karþýsýndaki Çiçekçýkmazý (eskiden çýkmaz olan sokak, þimdi çýkar duruma gelmiþtir) sokaðýnýn dönüþ köþesindedir. Raif Kaplanoðlu, 'Bursa Anýtlar Ansiklopedisi'nde (sayfa 98), zamanýnda tekkede üç çeþmenin olduðunu, bugün ise iki tanesinin bulunduðunu yazmaktadýr. Bu gün için tekkedeki çeþmeleri þöyle sýralayabiliriz :

Numaniye Tekkesi Batýya Cepheli Çeþme 12.06/1997

Numaniye Tekkesi tuvalet duvarýndaki Doðuya ' Cepheli Çeþme 12.06.1997

I- Tekke avlusunda ve binanýn batýsýnda, arkasý binaya dayalý bir çeþme mevcuttur. Bu çeþmenin aynasý mihrap þeklinde yapýlmýþ, içi kývrýmlý þark motifleri ve tuðlarla bezenmiþtir. Çeþmede yalak hizasýnda pirinçten bir lüle vardýr. Yalaðýn üstü bir demir muhafaza ile örtülmüþ ve böylece yalak, hazne durumuna gelmiþtir. Hazneye de, yapýldýðý devire uygun bir musluk takýlýdýr. II-Yukarýda tarif edilen çeþmenin karþýsmdadýr. Aynasý tuvalet duvarýnda ayaklý bir mermer lavaboyu andýran bir yalaðý vardýr. Çeþmenin ayaðý ve yalaðýnýn yeni yapý olmadýðý bellidir. III-Tekkenin güneyinde selamlýk veya mutfaðýn karþýsýnda hazneli bir üçüncü çeþme daha vardýr. Haznenin üstü açýk olup, hazne alýn mermeri ortasýnda yýldýzlý, çiçekli kabartma motifi konmuþtur. Bunun etrafý yapraklarla süslenmiþtir. Musluk ortada olmayýp hafif sola kaymýþ ve pirinçtendir. Hazne mermerinde týkalý bir delik bulunmaktadýr. Bu da burada ikinci bir musluðun daha olduðu kanýsýna vardýrmýþtýr.

Geçmiþten Günümüze Bursa Çeþmeleri

Numaniye Tekkesi Güneyindeki Selamlýk veya mutfaðýn karþýsýndaki çeþme 12.06.1997

Numaniye Tekkesinde bulunan ayna yalaktan örnekler 12.06.1997

Numaniye tekkesinde bulunan ayna ve yalaktan örnekler 12.06.1997

Numaniye Tekkesi Çeþme aynasý ve dibek taþý 12.06.1997

IV- Dergahda ayrýca bir çok çeþme, ayna taþý, yalak, çeþme ayaðý ve dibek bulunmaktadýr. Ayrýca bunlarýn da resimleri verilmiþtir.

Geçmiþten Günümüze Bursa Çeþmeleri

Þerafettin Paþa Camii Çeþmeleri: Biri Býçakcýlar (Okcular) Çarþýsýnda, diðeri ara sokakda olan iki çeþmedir. Cami giriþi yanýnda ve sokak içindeki çeþme, her tarafý mozaik, sýradan bir çeþmedir. Okçular Çarþýsý'ndaki ise tarihi bir deðer taþýr.

Kazým Baykal, 'Bursa Ve Anýtlarý' adlý eserinin 109. sayfasýnda çeþmeyi, 1336H1916M yýlýnda Ahmed Faik isimli bir zatýn yaptýrdýðýný, bildirmektedir. Ayný eserin 191. sayfasýnda, 80 nolu kitabede: 1-17 muharremül-haram 1335. 14 teþrinisani 1916 2- Tuz pazarýnda tüccardan merhum Ahmed Faik Efendi'nin hayratýdýr, yazmaktadýr. Raif Kaplanoðlu, 'Bursa Anýtlar Ansiklopedisi'nde Þerafettin Paþa gömütünü yazarken çeþmeden de bahsetmektedir.

Þerafettin Paþa Camii Çeþmesi 12.06.1997

Þerafettin Paþa Çeþmesi aynasý 12.061997

Çeþme, yekpare mermer iki yalak üzerine oturtulmuþ, iþlemeli ve kitabeli ayna taþý ve iki musluktan meydana gelmiþtir. Ayna taþýn üstü bir mermer plakla raf þeklinde kapanmýþtýr. Bununda üzerinde etrafý ve tavaný ahþap, ortasý demir parmaklýklý bir çerçeve ile çeþme tamamlanmýþtýr.

Geçmiþten Günümüze Bursa Çeþmeleri

Medresenin batýsýnda, Kaplýca Caddesine bakan köþededir. Raif Kaplanoðlu, 'Bursa Anýtlar Ansiklopedisi' sayfa 94 de, Kazým Baykal, 'Bursa Ve Anýtlarý' sayfa 39 da bu çeþmeye yer vermiþlerdir. Fransýz Albert Gabriel, 'Une Captale Turque Brousse'de, 1951 deki haliyle bir resmini koymuþtur.

1951 yýlýnda Muradiye Medrese Çeþmesi Albert Gabriel albümü

Muradiye Medrese Çeþmesi 21.05.1997

Çeþme bir tuðla iþçiliði harikasýdýr. Yalaðý hariç geri kalan her tarafý tuðladandýr. Gömme köfeke taþýndan oldukça büyük bir yalaðý vardýr. Yalaðýn ortasýnda küçük bir ayna taþý ile ortasýnda tek bir musluk bulunmaktadýr. Çeþmenin aynasý tuðla ile yatay ve düþey þekilli olarak örülüdür. Aynaya iki adet simetrik taslýk konmuþtur. Bütün bunlarý Osmanlý sivri tepeli kemer çevrelendirmiþtir. Çeþmenin alný ise, tuðlalara çeþitli desen verilerek örülmüþtür. Üstü iki sýra kirpi saçakla kapanmýþ, en üste de ters kiremit konmuþtur.

Muradiye Camii Çeþmesi: Muradiye Camii'nin doðu giriþinin hemen yanýnda, kuzeydedir. Cami avlu duvarýnýn dibinde ve dýþa cephelidir. Kýymetli araþtýrmacý ve yazarlar, Kazým Baykal ve Raif Kaplanoðlu, yazdýklarý kitaplarda deðerli bir eser olan cami hakkýnda çok detaylý bilgi verdikleri halde çeþmeden hiç bahsetmemiþlerdir. Bu da çeþmenin cami kadar eski olmadýðýný göstermektedir. Muradiye Camii Çeþmesi 21.05.1997

Geçmiþten Günümüze Bursa Çeþmeleri

Muradiye Camii Çeþmesi Osmanlýlar zamanýnda Dr. Y. Mimar Engin Yenal kolleksiyonundan

Geçmiþten Günümüze Bursa Çeþmeleri

Fransýz yazar Albert Gabriel kitabýnýn albüm kýsmýnda çeþmenin bir fotoðrafýný vermiþtir. Ayný çeþmenin Cumhuriyetten evvelki halinin resmi, Dr. Y. Mimar Engin Yenal'dan temin edilmiþtir. Sonradan yapýlan badana boya veya sýva ile silinen, resimde görülen çeþmedeki süs yazý ve motifleri içeren bu fotoðraf çeþmenin orijinal halinin resmi olduðu tahmin olunmaktadýr. Çeþmenin arkasý düz ve sývalýdýr. Ön tarafý ise, yanlardakiler dar, ortadaki geniþ, üç cephelidir. Yan dar cephelerde ince uzun, ortadaki geniþ ve büyük cephede mihraba benziyen üç adet girinti mevcuttur. Yanlardaki girintiler boþ olup, ortadakinde camiye giriþ merdivenleri seviyesinde bir su haznesi vardýr. Bu haznenin ortasýnda, kaldýrým üzerinde çeþmenin yalaðý yerleþtirilmiþtir. Hazneden, yalaðýn üzerine iki tane lüle þeklinde demir boru konmuþtur. Çünkü bu çeþmenin suyu, þebekeye baðlý olmayýp Demirkapý'dan gelmektedir. Çeþme, tavaný ahþap olup oyma ve çýtalarla bezenmiþtir. Çatý ise kurþun levha ile kaplýdýr.

Muradiye Camii Çeþmesi 1951 'deki durumu Albert Gabriel Albümü

Muradiye Camii ve Çeþmesinin Cumhuriyetin ilk yýllarýndaki genel görünümü Arkeolog Erkin EMÝROÐLU tarafýndan Alman Konsoloslu ðundan temin edilmiþtir.

Geçmiþten Günümüze Bursa Çeþmeleri

Muradiye Çeþmesi: Çeþme, Fransýz, yazar ve araþtýrmacý Albert Gabriel'in 'Une Captales Turque Brousse' adlý kitap ve albümünde bu isimle geçmektedir. Yerinde yapýlan araþtýrmada böyle bir çeþme bulunamadý. En son mahalle muhtarý ile yapýlan görüþmede, Kaplýca Caddesi üzerinde ve Okul Sokaðýn karþýsýnda, bu resme benzer bir çeþmenin olduðunu hatýrlamýþ ve çeþmenin 1955-1960 yýllarý arasýnda, bir gece bir kamyonun çarpmasý ile yýkýldýðýný söylemiþtir.

Muradiye Çeþmesi 1951 'deki durumuu Albert Gabriel Albümünden

Çeþme, resimden anlaþýldýðýna göre, Muradiye Medresesi köþesindeki çeþmeye benzemektedir. Çeþmede, ayný tip kemer, ayný iþçilik ve ayný kirpi saçak mevcuttur. Fransýz müellifinin verdiði isim ve mahalle muhtarýnýn yer ve olay tarifinden Muradiye Çeþmesi'nin bu olduðu kanaatýna varýlmýþtýr

Hüdavendigar Camii Çeþmesi: Çeþme, Hüdavendigar Külliyesi'nin bir parçasýdýr. Çekirge'ye çýkýþ yolu üzerinde ve ayný isimli caminin güney batý köþesinde olup, camiye bitiþiktir. Kazým Baykal, 'Bursa Ve Anýtlarý' isimli kitabýnda Hüdavendigar Külliyesi'ni anlatýrken çeþmeden 29. sayfada aynen 'Çeþme: Caminin batý bitiþiðindedir, cami yapýsýnýn eskiliðini gösterirdi, son zamanlardaki tamir bu vasfým örttü,' diyerek, çeþmenin cami kadar eski olduðunu, bu konuda otorite olan bir zat tarafýndan ifade edilmiþtir. Çeþmenin tamirden evvelki þeklinin ve yapýsýnýn nasýl olduðuna dair bilgi temin edilemedi. Ayrýca, Raif Kaplanoðlu, 'Bursa Anýtlar Ansiklopedisi' 92. sayfasýnda caminin hemen yanýnda tarihi bir çeþmenin olduðunu belirtir.

Hüdavendigar Camii Çeþmesi 08.10.1997

Geçmiþten Günümüze Bursa Çeþmeleri

Çeþme, kaldýrýmýn üzerinde bahçe duvarý hizasýndadýr. Çeþmede, kaldýrýma taþan, taþtan büyük bir yalak ile tek taraflý bir seti vardýr. Çeþmenin, duvarý ve aynasý kesme taþ ve iki sýra tuðla ile iþlenmiþtir. Kemer ise sivri Osmanlý kemeri olup üç sýra tuðla ve kesme taþdan yapýlmýþtýr. Çeþmenin üstü iki sýra kirpi saçak ve arasý tek sýra tuðla ile örtülmüþtür. Saçaðýn üstü tek sýra kiremitle kaplýdýr.

Yýldýrým Külliyesi Cümle Kapýsý Çeþmesi: Yýldýrým Camii ve Külliyesi'nin kuzey batýsýndaki Cümle Kapsý'ndan girildiðinde 100 metre kadar ileride, saðda duvar içindedir. Çeþme hakkýnda kayýtlý herhangi bir bilgiye rastlanmamýþtýr. Ne zaman yapýldýðý bilinmemekle beraber çok eski olduðu tahmin olunmaktadýr. Çeþme, cami ve medresenin bahçesinin istinat duvarýnýn içindedir. Yalaðý ve yanlardaki setleri mermerdir. Kemer ve ayna kesme taþtan yapýlmýþtýr. Duvar toplama taþtan ve derzli çok güzel bir iþçilikle yapýldýðýndan çeþme adeta duvarda bir tablo gibi durmaktadýr. Çeþmede küçük bir sivri Osmanlý kemeri mevcut olup, kuru ve musluksuzdur.

Yýldýrým Külliyesi Cümle Kapýsý Çeþmesi 01.08.1998

Kýzyakup Camii Çeþmesi: Kýz Yakup Mahallesi'nde bulunan caminin avlusunda, sokaða cephelidir. Raif Kaplanoðlu, 'Bursa Yer Adlarý Ansiklopedisi' 61. sayfada, Akpýnar menbaðýnýn, Bursa'nm hangi semtlerinde aktýðýný belirtirken 'Kýzyakup Çeþmesi'ýýe de bu su akmaktaymýþ' demektedir. Çeþme, bir sýra taþ, üç sýra tuðla olarak inþaa edilmiþtir. Yalnýz kemeri, sivri Osmanlý kemeri olup, tamamý tuðladan yapýlmýþtýr. Yalak iki set arasýnda düz mermer cephelidir. Çatýsý, iki sýra kirpi saçakla kapanmýþtýr.

Kýzyakup Camii Çeþmesi 12.06.1997

Geçmiþten Günümüze Bursa Çeþmeleri

Süleyman Paþa Çeþmesi: Raif Kaplanoðlu, 'Bursa Yer Adlarý Ansiklopedisi' adlý eserinin 143. sayfasýnda, Gökdere Suyu'nu ve beslediði bölge ve çeþmeleri yazarken, 'Maksem'den sonra, Süleyman Paþa Çeþmesi'ne, Muallimzade'nin Alboyacýlar'daki Koca Ýbrahim'in ailesinin yaptýrdýðý çeþmeye....' diyerek bu çeþmeden bahsetmektedir. Yapýlan bütün aramalara raðmen bu çeþme bulunamamýþtýr. Süleyman Paþa Çeþmesi diye Maksem'den Gökdere Su Deposuna giderken çýkýlan yokuþun ortasýnda ve saðda, biraz beton ve bir musluktan ibaret bir çeþme gösterildiyse de, kitapda adý geçenin bu olmadýðý kanýsýna varýldý.

Bedrettin Camii Çeþmesi: Çeþme, ayný isimli mahallede, Boyacý Kulluðu Köprüsü batýsýnda, caminin avlu duvarýnda, sokaða cephelidir. Cami hakkýnda çeþitli kitaplarda detaylý bilgi olmasýna raðmen, hiçbiri çeþmeden bahsetmemiþtir. Çeþme, kesme taþ ve üç sýra tuðla karýþýmý ile inþaa edilmiþtir. Yalaða, boyuna oluklu kurna þekli verilmiþtir. Yalaðýn üstünde, farklý boylarda, üstüste iki adet ayna taþý mevcuttur. Musluk, alttaki küçük ayna taþma takýlmýþtýr. Mermerlerin üstünde gömme bir kemer mevcut olup, mermerle kemer arasý yatay ve düþey ikiþer adet tuðla iþlenerek doldurulmuþtur. Bütün bu þekil, büyük bir kemerle çevrelenerek çeþmeyi meydana getirmiþtir. Çeþmenin üstü iki sýra kirpi saçak ve üç sýra düz tuðla örülerek kapatýlmýþtýr.

Bedrettin Camii Çeþmesi 12.06.1997

Yeþil Camii Kuzeyindeki Çeþme: Çeþme yeþil Camiinin kuzeyinde bulunan ve þimdi otopark olarak kullanýlan alanda ve tuvaletin karþýsýndadýr. Resim Cumhuriyetin ilk yýllarýna aittir. Çeþme yýkýlmýþtýr.

Yeþil Camiinin kuzeyindeki alanda bulunan bir Bursa Çeþmesi. Arkeoloð Erkin EMÝROÐLU tarafýndan Alman Konsolosluðu'ndan temin edilmiþtir. Geçmiþten Günümüze Bursa Çeþmeleri

Kayhan Camii Çeþmesi: Cami, kendi içinde bir kasaba havasý olan (bitpazarý dahil) Kayan Çarþýsý ve civarýnýn en büyük camiidir. Kazým Baykal, 'Bursa Ve Anýtlarý' adlý kitabýnýn 127. sayfasýnda 'Cami avlusunun batý dýþ köþesinde bir çeþme var, ayna taþý kitabesinde sadece 'Müftü Abdülaziz' yazýlýdýr,' demektedir. Raif Kaplanoðlu ise 'Bursa Anýtlar Ansiklopedisi' sayfa 82 de 'Caminin avlusunda tarihi bir çýnar ve bir çeþme vardýr,' diyerek çeþmenin varlýðýný belirtmektedir.

Kayhan Camii Çeþmesi 1954'teki durumu yapan Reþat Özek kara kalem çalýþmasý Taner Özek'in kolleksiyonundan

Halen, ne K. Baykal'ýn bahsettiði gibi batý köþesinde, ne de R. Kaplanoðlu'nun yazdýðý gibi avluda, çeþme yoktur. Kitabeli tarihi çeþme yýkýlmýþ, yerine bir þadýrvan yapýlmýþtýr. Bundan baþka caminin doðusunda avlu ve avlu duvarýnýn dýþýnda kuru ve köhne bir çeþmeye rastlanmýþtýr. Kayhan Camii çeþmesine ait yukardaki bilgiler dýþýnda, Iþýklar Askeri Lisesi müzik öðretmeni Reþat Özek'in yaptýðý karakalem resim oðlu Dr. Taner Özek'ten alýnarak kitaba konmuþtur. Resim çeþmenin 1954'reki halini göstermektedir.

Geçmiþten Günümüze Bursa Çeþmeleri

Hüsamettin Tekke Çeþmesi: Hünkar Köþkünün Kuzeyinde ve aþaðýsýnda bulunan Hüsamettin Tekke Sokakta ve Tekkenin önünde ve Tekkeye Cephelidir. Kazým Baykal "Bursa ve Anýtlarý" adlý eserinde Hüsamettin Tekkeden bahsederken "Dergah olan mescidin önünde o devirden kalma kemerli çeþmenin suyu akmaktadýr" diyerek þimdi kuru olan çeþmenin kitabýn yazýldýðý tarihte suyunun aktýðýn belirtmektedir, (sayfa 125) Raif Kap1anoð1u "Bursa Anýtlar ansiklopedisi" sayfa 69'da mescidin önünde kemerli bir çeþme olduðunu yazar.

Hüsamettin Tekke Çeþmesi 26.12.1998

Çeþmede yalak yoktur. Zeminden 1 m. kadar taþ duvar yükseldikten sonra, sivri Osmanlý kemeri ile çeþme kapanmýþtýr. Kemer kesme taþ ve aralarýnda üç sýra tuðladan yapýlmýþtýr. Kemerin dýþý bir sýra tuðla ile çevrelenmiþtir. Onunda dýþý kesme taþ ile kaplanmýþtýr. Kesme taþlarýn aralarýnda tuðla bantlarýn olup olmadýðý, cephe tahrip olduðundan anlaþýlmamýþtýr. Kemer sivrisinin üstünde üç sýra (görünen) tuðla iþlenmiþtir. Aynada iki adet taslýk olup, çeþme kurudur. Alýn ise kesme taþtandýr. Zamanýnda çeþmeden Hünkar Köþkü Çeþmesinden akan gümüþ suyunun aktýðý sokak sakinleri tarafýndan ifade edilmiþtir.

Hüsamettin Tekke Çeþmesi genel görünümü 26.12.1998

Geçmiþten Günümüze Bursa Çeþmeleri

Çeþme, Maksem Köprüsü'nün doðusunda, Hünkar Köþküne çýkarken yolun saðýndadýr. Çeþmenin cephesi kuzeye, ovaya doðrudur. Resimde de görüldüðü gibi harap durumdadýr,.Sultan II. Abdülhamit'in Tahta (Saltanatý 31. Aðustos.1876 -27. Nisan.1909) çýkýþýnýn 25. yýl dönümü münasebeti ile 1901 yýlýnda yapýlmýþtýr. Ýlk yapýldýðý zaman muazzam ve heybetli olan bu çeþme zamanla yýpranmýþtýr. Resimde de görüldüðü gibi bu abidevi çeþme çok harap durumdadýr. Kesme taþtan inþa edilmiþtir. Büyük bir kemeri ve bu büyük kemere yakýþýr, çeþmenin iç hacmi vardýr. Çeþmede ayna veya ayna taþý diye bir þey kalmamýþ; hepsi sökülmüþ ve yok olmuþtur. Çeþmenin arka dip duvarýnda, küçük bir iç hacim daha olup, bunun arka duvarýnda isale edilen suyun künk izleri iki sýra halinde hala mevcuttur. Bu künk izlerinin doðu tarafýndakinin içinde, eski galvaniz boru dahi bulunmaktadýr. Taban, çöp, pislik ve molozla kaplýdýr. Dýþ cephesi: Çeþme, taraklý, kesme taþla kaplý, kalýn iki duvar üzerine yükselmiþtir. Bu duvarýn üzerine, yerden l,5-2metre seviyede yine kesme taraklý taþla örülen kemer oturtulmuþtur. Kemerin baþladýðý seviyede sanki bir sütun baþý konmuþtur. Çeþmenin her iki yanýnda kesme taþ, kemerin üst seviyesine kadar devam etmektedir. Burada oluklu ve þekilli ayný taþtan saçak gibi bir bölüm vardýr. Çeþmenin alný bunun üzerindedir. Alýnda, ortada bir kitabe taþý yanlarda da tuðra izi olduðu tahmin olunan üç iz bulunmaktadýr. Alýn üçgen þekilde olup, oluklu ve þekilli kesme ve taraklý taþla çevrelenmiþtir. Bu heybetli çeþmeyi böyle kendi halinde býrakmak BUSKÝ sorumlularýnýn gönlü razý olmadýðýndan 2001 yýlýndan sonra restore etmiþlerdir. Böylece çeþmenin yüz yýl içerisinde geçirmiþ olduðu üç evreyi bir arada görünüyor.

Maksem Hünkar Köþkü Yolu Üzerindeki Çeþme 01.07.1997

Geçmiþten Günümüze Bursa Çeþmeleri

Çeþmenin alný bunun üzerindedir. Alýnda, ortada bir kitabe taþý yanlarda da tuðra izi olduðu tahmin olunan üç iz bulunmaktadýr. Alýn üçgen þekilde olup, oluklu ve þekilli kesme ve taraklý taþla çevrelenmiþtir.

Hünkar Köþkü yolundaki Çeþmenin aynasý 01.07.1997

Piremir Mahallesi Çeþmeleri: Yerinde yapýlan incelemede, K. Baykal ve Raif Kaplanoðlu'nun kitaplarýnda bahsetmelerine raðmen, Piremir Camii yanýndaki çeþmenin dýþýnda kayda deðer bir çeþmenin olmadýðý ve diðerlerinin yýkýldýðý tahmin olundu. Fakat tetkikten sonra aþaðýdaki çeþmeler bulundu. Kazým Baykal 'Bursa Ve Anýtlarý' isimli kitabýnýn, 148. sayfasýnda, mahallede üç çeþmenin bulunduðunu, giriþteki ilk çeþmenin kitabesiz, ikincisinin kitabesinde 'Akçaðlayan suyudur. Sene 1341', üçüncü çeþmede ise 'Kaplukaya suyudur 3 ?' yazmakta olduðunu belirtir. Raif Kaplanoðlu, 'Bursa Anýtlar Ansiklopedisi'nde, mahallede üç çeþmenin bulunduðunu belirtmiþtir.

Piremir Camii Çeþmesi

01.07.1997

Geçmiþten Günümüze Bursa Çeþmeleri

I- Iþýklar Askeri Lisesi'nin güney duvarým takiben Piremir Camii'ne giderken, yol üzerinde mozaik yalak ve aynalý yerinden doðal kaynaklý bir çeþme vardýr. Bu, yukarda bahsedilen çeþmelerden her hangi biri olmadýðý her halinden bellidir. II-Piremir Camii'nin duvarýnda, Cami Sokaðý'na cepheli, kuzeye bakan, 1961 de yapýlmýþ veya restore olmuþ bir çeþme mevcuttur. Kesme taþ ve arasý iki sýra tuðla iþlemeli, küçük sivri kemerlidir. Yalak ve ayna taþý mermer olup, aynada yapým yýlý yazýlýdýr. Çeþmenin çatýsý iki sýra kirpi saçak ve beton plakla örtülmüþtür. III-Bu çeþmeden 150-200 metre güneyde, yine Cami Sokak'ta olup, kitabe yazýlý alýn mermerine kadar yola gömülü bir çeþme kalýntýsý vardýr. Çeþme tipik, Bursa hazneli çeþme tipidir. Civardan alman bilgiye göre, bu çeþmeden zamanýnda Akçaðlayan Suyu akmaktaymýþ.

Piremir Camii Çeþmesi 01.07.1997

IV- Yine Cami Sokaðýn Iþýklar Caddesi ile birleþtiði yerde bir kuru çeþme daha vardýr. Yalaðý kýrýk ve ayna taþýnýn etrafý sonradan betonla kaplanmýþtýr. Aynada lülenin üzerinde kitabesi olan bu çeþmeden de zamanýnda Akçaðlayan Suyu'nun aktýðý ifade edilmiþtir. Kazým Baykal'ýn kitabýnda bahsettiði çeþmelerin bunlar olduðu tahmin olunmaktadýr. Fakat hangisinden Akçaðlayan Suyu, hangisinden Kaplýkaya Suyu'nun aktýðý tesbit olunamamýþtýr. V-K. Baykal Hocanýn biraz daha doðuda bulunduðunu yazdýðý bir diðer çeþme bulunamamýþtýr. Mahalle sakinleri, bir binayý göstererek, 'Burada bir çeþmenin olduðunu, zamanla yýkýlýp yerine bu bina yapýldýðýný' söylemiþlerdir.

Piremir Mahallesi Cami Sokak Çeþmesi IV 01.07.1997

Geçmiþten Günümüze Bursa Çeþmeleri

Hünkar Köþkü, Maksem Köprüsü'nün doðusunda ve köþke çýkan yolun sonundadýr. Çeþme, büyük bir bahçe içerisinde olan köþkün, giriþinin tam karþýsýndadýr. Köþk, þehrin en üst kotlarýnda ve bütün Bursa'ya hakim durumdadýr. Çeþme için gidildiðinde, köþkte restorasyon çalýþmalarý vardý.

Hünkar Köþkü Çeþmesi genel görünümü 01.07.1997

Kazým Baykal, 'Bursa Ve Anýtlarý' adlý kitabýnda, köþkten bahsederken (sayfa 124), 'Bahçedeki havuz ve ayna taþý yerine Kütahya çinisi ile yapýlmýþ zarif bir duvardaki musluk ve fýskiyelerde þehrin en güzel suyu olan (Gümüþ Suyu) akmaktadýr,' diyerek çeþmeyi ve zamanýnda akan suyu tarif etmiþtir. Bu þekilde K. Baykal Hoca, yalaðýn fýskiyeli olduðunu belirtmiþtir. Yine Kazým Baykal Hoca'nm '2000 Yýllýk Bursa'nýn Belediyesi' adlý kitabýnýn 67. sayfasýnda bu çeþme ve suyundan sitayiþle bakseder ve 68. sayfasýnda da bir de resminin vermiþtir. Bedri Yalman, 'Bursa' adlý eseri 109. sayfa ve devamýnda köþkü, çeþmeyi ise sayfa 114 de anlatmaktadýr. Geçmiþten Günümüze Bursa Çeþmeleri

Hünkar Köþkü Çeþmesi Cephesi 01.07.1997

1970'te Hünkar Köþkü Çeþmesi

Çeþme, bahçenin güneyinde ve binaya giriþ kapýsýnýn karþýsýndadýr. Çeþmenin boyutlarý, 4x2,5x1.1 metredir. Bahçeden bir iki basamakla, iki tarafý setli yalaða (þadýrvan) çýkýlýr. Yalaðýn ortasýnda demir bir boru dik olarak durmaktadýr (10 santimetre çapýnda). Hiç musluk olmadýðýna göre, Gümüþ Suyu buradan artezyen þeklinde akmakta imiþ. Çeþmenin aynasý mermer çubuklarla çerçevelenmiþ. Aynanýn etrafý ve bütün alýn, çepeçevre, zemini lacivert, mavi, kýrmýzý ve yeþil renkli, yaprak ve karanfilin birbirine geçme motiflerle bezeli bordur çini ile çevrelenmiþtir. Ortasýnda zemin, açýksarý renktedir. Bu zemin üzerinde çeþitli çiçek (karanfil, lale gibi) saplarý birbirinin içinden geçerek yine lacivert, mavi, kýrmýzý ve yeþil renkli çiçeklerle Kütahya çinisinin en güzel örneði ile çeþmenin alný meydana gelmiþtir. Tavan, ahþaptan beyaz boyalý ve çýtalarla geometrik þekil verilmiþtir. Sanki çatýyý, çeþmenin iki yanýndaki kolonlara dayalý merdiven korkuluðu þeklinde, ikiþerli dört payanda tutmaktadýr. Üstü ise kiremit kaplýdýr.

Iþýklar Askeri Lisesi Güney - Doðu Duvarýndaki Çeþmeler: Iþýklar Askeri Lisesi'nin güney duvarý parmaklýklarý arasýnda sokaða ve doðuya cepheli, sarý badana boyalý ve kuru bir çeþmedir. Yapýlýþ yýlýnýn lise ile ayný olduðu rivayet olunmaktadýr. Bariz bir yalaðý yoktur. Sivri çok deðiþik bir kemer yapýsýna sahiptir. Resimde de görüldüðü gibi kemer, karþýlýklý ikiþer adet, saðlý ve sollu olacak þekilde ayný kývrým verilerek oyulan kesme taþlardan ve kemer þekli verilerek monte edilmiþtir. Kemerin üstü, aslýnda taþ duvar dolgudur. Bu duvar yýkýlýnca da (çeþmenin güney üst köþesinde olduðu gibi) betonla doldurulmuþtur.

Geçmiþten Günümüze Bursa Çeþmeleri

Iþýklar Askeri Lisesi Güneydoðu duvarýndaki Çeþme 01.07.1997

Davutkadý ( Muallimzade Hamamý) Çeþmesi: Davutkadý Muhtarýmdan alýnan bilgiye göre bu çeþme Ýncirli Caddesi, 140 nolu evin olduðu yerde imiþ. Kazým Baykal'ýn 'Bursa Ve Anýtlarý' adlý eserinin 153. sayfasýnda Muallimzade Hamamý'ndan bahsederken 'Kuzeydeki çeþmenin kemeri üzerindeki rozetler pek zariftir, suyu hamamdan gelir, önünde bir de çýnar vardýr,' diyerek burada birden fazla çeþmenin olduðunu belirtmiþtir. Nitekim Davutkadý Muhtarý da, Ýnanç Sokaðýn baþýnda ikinci bir çeþmenin daha olduðunu bildirmiþtir. Ýncirli Caddesi yol geniþletme çalýþmalarýnda (1984-1985), yýkýlan bu çeþmelerin suyunun Akçalar Suyu'ndan geldiðini de ayrýca ilave etmiþtir. Kazým Baykal'ýn kitabýnda bahsettiði çeþmenin bir resmi, 'Bursa Eski Eserleri Sevenler Kurumu Hizmet Albümü 1946-1985 adlý mecmuanýn 17. sayýsý, sayfa 98 de bulunmaktadýr. Ýnanç Sokaðýn baþýndaki çeþme hakkýnda, muhtarýn söylediðinden baþka hiçbir bilgi bulunamamýþtýr.

Davutkadý (Muamlim zade Hamamý) Çeþmesi Bursa Eski Eserleri Sevenler Kurumu 1946-1985 Geçmiþten Günümüze Bursa Çeþmeleri

Þeyh Paþa Dibekli Camii Çeþmesi: Cami, Hisar Þahin Sokakta'dýr. Raif Kaplanoðlu, 'Bursa Anýtlar Ansiklopedisi' isimli eserinin 115. sayfasýnda, 'Cami'nin kapýsýnda bir tarihi çeþme vardýr,' diye yazmýþ ve Kazým Baykal Hoca da 'Bursa Ve Anýtlarý' adlý eserinin 64. sayfasýnda 'Camiin kapýsý karþýsýnda eski bir çeþmecik vardýr,' diyerek, þimdi yerinde bulunmayan çeþmenin mevcudiyetini iki üsdat da ayrý ayrý belirtmiþlerdir. Halen cami giriþinin batýsýnda abdest alma yeri ile caminin doðu köþesinde ise yarý kýrýk, pik Paunt Amoutson marka (Fransýz çeþmesi) çeþme bulunmaktadýr.

Alaca Hýrka Naip Dere Sokak Asa Suyu Çeþmesi:

Alaca Hýrka Naip Dere Sokak Asa Suyu Çeþmesi 08.10.1997

Naip Dere Sokak'tadýr. Çeþme, sokak zemininden 1,5 metre kadar aþaðýdadýr. Çeþmenin lülelerine birkaç basamak merdivenle inilmektedir. Çeþmenin menbaðý arkasýndadýr. Dört adet lüleden su yalaða akmaktadýr. Lülelerin arasý ve çeþmenin aynasý karo mozaikle kaplanmýþtýr. Bir sýra karomozaik yol hizasýna da döþenmiþ olup, bu karolarýn arasýna 'Temiz Ol, Doðru Ol, Çalýþkan Ol' yazan mermer plaklar konulmuþtur. Bu çeþmenin de mevcudiyeti çok eski olup, Alaca Hýrka'lýlar tarafýndan senelerdir kullanýlmakta olup, sýksýk þekil deðiþtirmektedir.

Alaca Hýrka Asa Suyu Çeþmesi: Alaca Hýrka Muhtarlýk binasýnýn hemen yanýndadýr. Çeþmenin mevcudiyeti çok eski olmakla beraber, sýksýk hayýr severler tarafýndan yeniden yaptýrýlan bir çeþmedir. Þebekeye baðlý olmayýp Naip Dere'deki Asa Suyu'ndan beslenmektedir.

Geçmiþten Günümüze Bursa Çeþmeleri

Çeþme, bir bahçenin duvarýna dayalýdýr. Aynasý ve yalaðý mermer olup, etraflarý da seramikle kaplanmýþtýr. Aynasýnda Asa Suyu 1988' yazmaktadýr. Bu çeþmenin mevcudiyeti çok eski olup, görünümü eskidikçe þekil deðiþtirmektedir. En son 1988 de bu görünümü almýþtýr.

Alacahýrka Asa Suyu Çeþmesi 08.10.1997

Pýnarbaþý Parký Çeþmesi: Bursa þehrinin ilk kurulduðu, Bitinya Krallýðýndan günümüze kadar þehrin, içme ve kullanma suyunu karþýlayan Pýnarbaþý menbaðýmn bulunduðu yerdeki park çeþmesidir. Çeþmenin suyu da bu pýnarýn suyudur. Bu parkýn batýdaki giriþinde bulunan merdivenlerin hemen dibindedir. Çeþmenin cephesi kuzeye, parka doðru olup çeþmenin arkasýnda (güneyinde) Pýnarbaþý menbaðlanndan biri bulunmaktadýr. Çeþme de bu kaynaðýn çevre muhafaza duvarýnýn bir kýsmýný teþkil eder.

Pýnar Baþý Parký Çeþmesi 08.10.1997

Geçmiþten Günümüze Bursa Çeþmeleri

Çeþme, dört cepheli ve sadece kuzey cephesinde bulunan üç lüleden su akmaktadýr. Bu, üç lülenin önünde uzun mozaik bir yalak ile her lülenin kendisine ait, cepheye göre biraz içerlek aynasý bulunmaktadýr. Ortadaki ayna kemerli, diðerleri ise düzdür. Çeþmenin diðer üç cephesinde de, ortadaki aynanýn kemerli þekli aynen mevcut olup, yalnýz bunlarda lüle yoktur. Çeþmenin her tarafý sývalý ve sarý badana boyalýdýr. Yalnýz dört tarafýndaki kemerler kýrmýzý ile boyalýdýr. Çeþmenin kuzey cephesinin alnýnda, mermer plak üzerine yazýlmýþ bir kitabe bulunmaktadýr. Kýz lisesi 1 Çeþmesi 16.07.1998 Günümüze Bursa Çeþmeleri

Bursa Kýz Lisesi Bahçesinde, giriþ kapýsýnýn onbeþ metre kadar doðusunda ve batýsýnda iki adet çeþme bulunmaktadýr. Bu çeþmelerden batýdaki çeþmenin resmini Emekli Öðretmen Yýldýrým Doðan Beyde gördüm ve yerini ondan öðrendim.(Yýdýrým Doðan Bey, Yerel Gündem 21 adýna, eski çeþmeleri bulmak, orijinal olarak ilk yapýldýðý yerde yeniden yapmak, ve bu çeþmeler hakkýnda teknik ve tarihi bilgi vermek için araþtýrma yapmaktadýr.)

Kýz lisesi 1 Çeþmesi 16.07.1998

Geçmiþten Günümüze Bursa Çeþmeleri

I-Kýz Lisesi Bahçesindeki, giriþ kapýsýna göre batýdaki çeþme: Çeþme,kapýya 8-1Om mesafede olup, tuðla bir duvarýn önüne mermer ve çini parçalarýn montajýndan meydana gelmiþtir. Okula, onyedi sene gibi uzun yýllarýný vermiþ olan muavin beyden öðrendiðimize göre, eski yýkýlan lise binasýnýn civarýnda bir yerde, bu taþ ve çiniden oluþan çeþme mevcut imiþ. Yýkýlan bina ile beraber çeþmede yýkýlmýþ ve taþlarý okul bahçesindeki lojman binasýnýn arkasýna býrakýlmýþ. Geçmiþe saygýlý olan Okul Ýdaresi, öðrendiðimize göre, Okul Müdürü Melahat Çakýr, bu taþ ve çinileri toplayýp eski çeþmeyi orijinal haline yakýn þekilde, halen bulunduðu yere, monte ederek eski eseri ayaða kaldýrmýþtýr. Çeþmede Çok güzel bir mermer iþçiliði olup, her iki yanda, altta oluklu mermer sütun,üst tarafta ise, sanki vazo içiresinde çiçek þekli verilmiþ baþlýklar bulunmaktadýr. Çeþmenin aynasý: Baþlýklý, iki yuvarlak sütun arasýna da, üstte, mavi ve beyaz çini zemin ortasýnda, altýgen þekilde iki motifli çini plak olup,altýnda ise, ortada musluðu olan oyma mermer ayna taþý bulunmaktadýr. Aynadaki, yuvarlak sütunlarýn üzerinde,1323 tarihi olan, tahminime göre küfi yazý ile yazýlmýþ olan bir kitabe bulunmaktadýr. Yalak ise yekpare, oyma mermerden ve kurna tipi yalaklardandýr .Bir mermer ayak üzerine oturmuþtur.

Kýz Lisesi Çeþmesi 11 16.07.1998

II- Kýz Lisesi Bahçesin deki giriþ kapýsýna göre doðudaki çeþme: Kapýya 7-8m mesafede olan bu çeþme, yine ayný muavin beyden öðrendiðimize, yeni montaj olmayýp uzun senelerden beri ayný yerde bulunmaktaymýþ. Çeþmenin aynasý,ortasmda musluðu olan düz bir mermer plak olup, alýnda, yine küfi yazý ile yazýlmýþ bir kitabe vel323 tarihi olan bir mermer plak bulunmaktadýr. Yalak, iki tarafýnda set olup,iç ve dýþ taraflarý, kalýn mermer plaklardan meydana gelmiþtir. Yalaðý meydana getiren

Geçmiþten Günümüze Bursa Çeþmeleri

mermerlerin hem iç hemde dýþ cephesinde üçer tane yuvarlak kabartma motif olup, yanlardaki dört tanesi ve ortadaki iki tanesi birbirlerinin aynýdýr. Bu iki çeþme tahminime göre tek bir çeþme olup, II nolu çeþmenin yalaðý, I nolu çeþmenin yalaðý olup, I nolu çeþmenin yalaðý sonradan konmuþ, yine II nolu çeþmenin kitabesi, sanki I nolu çeþmenin alnýnda bulunan kitabenin üzeride bulunmasý lazým gelen, bir kitabe taþýymýþ zanný uyandýrmaktadýr. Ayrýca Kazým Baykal hoca Bursa ve Anýtlarý kitabýnda, þimdi bulunmayan, Mahkeme Hamamý önündeki çýnarýn dibinde yenilenen bir çeþmeden bahsetmektedir. Acaba, bu Kýz Lisesi çeþmeleri ile, þimdi bulunmayan Mahkeme Hamamý çeþmesi arasýnda bir ilgi olabilirimi þüphesi insanýn aklýna getirmektedir.

Þahabettin Paþa Camii Çeþmesi: Altýparmak Caddesi'nde Yahudiliðin üzerinde bulunan camidir. Kazým Baykal, 'Bursa Ve Anýtlarý' adlý kitabýnýn 50. sayfasýnda 'Þahabeddin Paþa'nm burada bir çeþmesi de görülmektedir, o da bu gün yok, 'diye yazmaktadýr. Bu cami ve etrafýna 1990 dan sonra çevre düzenlemesi yapýlmýþ, bu esnada camiye, yok olan çeþme yerine bir þadýrvan inþaa edilmiþtir.

Ýnebey Medresesi Yazma Eserler Kütüphanesi Duvarýndaki Çeþme: Medrese, 1961 den evvel konserve fabrikasý iken, bu tarihden sonra, Bursa Eski Eserleri Sevenler Kurumu tarafýndan satýn alýnýp onarýlarak, kütüphaneye çevrilmiþtir. Çeþme de bu arada onarýlmýþtýr (Kurumun yayýnladýðý 1946-1985 Hizmet Albümü, sayfa 53-54).

Ýnebey Medresesi Duvarýndaki Çeþmenin 1961'deki hali

Geçmiþten Günümüze Bursa Çeþmeleri

Ýnebey Medresesi (Yazma Eserler Kütüphanesi) duvarýndaki Çeþme 21.05.19997

Çeþme, Makseme çýkarken, bu caddeyi Tahtakale'ye baðlayan Küçük Taal Sokak'tadýr. Kemer, tuðla iþlemeli, alýn taþýnýn üstü kagir taþ duvar, altý düz, çevresi dýþa çýkýntýlý oluklarla çevrili mermerdendir. Yalak köfeke taþýnda olup, önünde bir geometrik þekil vardýr. Çeþme kuru olup, bakýma muhtaçtýr.

Meydancýk Çatal Çeþme(Süt Çeþmesi) Meydancýk'ýn güneyinde, Yeþil Ýmam Hatip Lisesi karþýsýndadýr. Köfeke taþý ve tuðla karýþýmý, ortasý sivri kemer þeklindedir. Kemerin etrafý kirpi saçak þeklinde süslenmiþtir. Kemerin orkasýnda mermer kitabe vardýr. Çeþmenin hem alnýnda hem de yalak kýsmýnda saç kapak bulunmaktadýr. Bu saç kapaklar, çeþmenin tipik Bursa hazneli çeþme olduðu kanýsýna vardýrmýþtýr.

Meydancýk Çatal Çeþme ( Süt Çeþmesi) 11.08.1996

Adýnýn Çatal Çeþme olduðunu, muhtarlarýn en eski ve yaþlýsý olan Meydancýk muhtarýndan öðrendik. Ayrýca Yýldýrým'da ömrü geçmiþ olan Harita Mühendisi Mehmet Ýlker, bu çeþmeye 'Süt Çeþmesi' de denildiðini ifade etmiþtir. Raif Kaplanoðlu, 'Bursa Yer Adlarý Ansiklopedisi' adlý eserinin 240. sayfasýnda, Pýnarbaþý Suyu'ndan bahsederken, 'Meydancýk Mahallesi'nde Çatal Çeþme'ye, Alboyacýlar Hamamý'na, Alaaddin Paþa Mahallesi'ndeki Mehmet Sarayý denilen eve bu kaynaktan su verilirdi,' demektedir.

Aksu Köyü Çeþmesi: Bursa'dan 20-25 kilometre doðuda eski Ankara -Bursa yolu üzerinde bulunan Aksu Köyündedir. Köyün ortasýnda ve ulu bir çýnarýn dibinde olup, köylüler tarafýndan çok güzel korunarak bugüne kadar gelmiþtir. Tuðrasý, birkaç sefer çalýnmaya teþebbüs edildiðinden, demir parmaklýk arkasýna alýnarak muhafaza edilmiþtir.

Geçmiþten Günümüze Bursa Çeþmeleri

Aksu Köyü Çeþmesi genel görünüm 06.11.1996

Aksu Köyü Çeþmesi Cepheden 06.11.1996

Yalaðýn iki tarafýndaki kaide taþlan üzerinde altý ve üstü baþlýklý pembe mermer sütunlar yükselmektedir. Sütunlar yine ayný renk mermerle kemer þeklinde birleþmiþtir. Ayna, sütunlara göre içerlek olup ayný mermerdendir. Pirinç bir muhafazanýn ortasýnda yine pirinçten bir lülesi vardýr. Bu gün için lüle kurudur.

Aksu Köyü Çeþmesi Kitabe, ve Tuðrasý 06.11.1996

Geçmiþten Günümüze Bursa Çeþmeleri

Aksu Köyü Çeþmesi cepheden yakýn görünüm 06.11.1996

Çeþmenin suyu, dýþardan yapýlan tesisatla akýtýlmýþtýr. Lülenin üzerinde beþ satýr, on bölümlük kitabesi ve bunun üzerinde de pirinçten yapýlmýþ bir tuðra bulunmaktadýr. Tuðra, sanki ortasý oyulmuþ bir sini ile çepeçevre çevrilmiþtir. Bursa dýþýnda olmasýna raðmen bu çeþmeyi dahil etmemin nedeni: Þeklinin çok güzel olmasý ve köylüler tarafýndan iyi muhafaza edilmesidir.

Beþikçiler Camii Çeþmesi: Cami, Beþikciler Caddesi ile Cem sokaðýn birleþtiði köþededir. Çeþme, caminin Beþikciler Caddesine bakan cephesinde duvara gömülüdür. Taþdan inþaa edilmiþ olup küçük bir kemeri mevcuttur. Yalaðýn yarýsý asfaltýn altýnda kalmýþtýr. Görünen kýþýma göre, yalak dýþa bombeli ve cephesi kabartma çiçek ve yaprak motif i ile süslenmiþtir.

Beþikçiler Camii Çeþmesi 21.05.1997

Geçmiþten Günümüze Bursa Çeþmeleri

Azap Bey Camii Çeþmesi: Muradiye Okul Sokak'ta bulunan ayný isimli caminin yanýnda imiþ. Kazým Baykal, 'Bursa Ve Anýtlarý' adlý eserinin 43. sayfasýnda, büyük bir kemerinin olduðunu yazar. Ayrýca cephe ve kemerin üstünün daðýnýk çinilerle süslendiði ve tuðla kemerinin ise Murat devri eseri olduðunu belirtilmiþtir. Bugün ise çeþme tamamen yýkýlmýþtýr. Onun yerine, Okul sokak üzerinde, çýnarýn dibine, köfeke taþlarýndan resimdeki çeþme yapýlmýþtýr.

Azap Bey Camii Çeþmesi 03.10.1997

Karakadý Mescidi Çeþmesi: Mescidin, Seyyid Hüseyin Hüsameddin Karakadý tarafýndan Fatih devrinde yapýldýðýný Raif Kaplanoðlu, 'Bursa Anýtlar Ansiklopedisi' sayfa 79 da belirtmiþtir. Çeþmenin yapýlýþ tarihi hakkýnda bilgi temin edilememiþtir. Yeni restore olduðu her halinden belli olan çeþme, evvela üç, devamý iki sýra tuðla ve köfeke taþýndan yapýlmýþ bir kemerden ibarettir. Kemerin ortasý boþtur. Üstü ise bir sýra tuðla ile saçak þekli verilerek kapanmýþtýr. Kemerin alt açýklýðý kadar, mermer aynaya, iki musluk yerleþtirilmiþtir. Yine ayný açýklýkta mermer yalak bulunmaktadýr.

Karakadý Camii Çeþmesi 12.06.1997

Geçmiþten Günümüze Bursa Çeþmeleri

Alaaddin Paþa Camii Çeþmesi: Cami Devlet Hastahanesi'nin arkasýnda Alaaddin Caddesi'nin sonundadýr. Hem Kazým Baykal 'Bursa Ve Anýtlarý' kitabýnda (sayfa 67), hem de Raif Kaplanoðlu, 'Bursa Anýtlar Ansiklopidisi'nde (sayfa 26) camiden bahsederken 'büyük Osmanlý kemeri altýnda çeþme'demektedirler. Hasan Turyan, 'Bursa Evliyalarý Ve Tarihi Eserleri' adlý kitabýnda (sayfa 256), çeþmenin 1960 yýlýnda ihata duvarlarý ile birlikte tamir olduðunu yazmakta olup çeþmenin kemerindeki testere diþin orjinal olduðunu bildirmektedir .

Bursa Eski Eserleri Sevenler Kurumu, 1959 yýlýnda yaptýðý onarýmlar arasýnda Alaaddin (Kurum kitabýnda Alaüddin Camii diye ifade eder) Camii'nin bazý kýsýmlarýný onarýrken 'Orijinalliðini kaybetmemiþ olan çeþmenin bozuk taþlarýný çýkarýp yenilerini koyduk, derzleri ile tamamladýk,' diyerek yakýn tarihte çeþmenin bir onarým geçirdiði anlaþýlmýþtýr (ayný isimli Kurumun 19461985 Hizmet Albümü sayfa 86).

1959 senesinde Alaaddin Paþa camii Çeþmesi

Geçmiþten Günümüze Bursa Çeþmeleri

Köfeke taþýndan yapýlmýþ olan yalaðýn iki yanýndaki setler mermer kaplýdýr. Taþ ve üçer sýralý tuðla ile iþlenmiþ büyük Osmanlý kemeri, kirpi görünümlü bir þekille çevrelenmiþtir. Çeþmenin alný yine taþ ve üç sýra tuðla kaplý olup küçük bir ayna taþýnýn ortasýnda musluðu bulunmaktadýr.

Ýsa Bey Fenari Camii Çeþmesi: Alaaddin Caddesi'nin batýsýndadýr. Güdük Minare de denilen camidir. Yapýlýþý hakkýnda çeþitli kitaplarda bilgiler olduðu halde, çeþmelerden hiç bahsedilmemektedir. Camide, biri avlu duvarýnda sokaða ve diðeri avluya cepheli sýrt sýrta, bir diðeri de minarenin hemen dibinde, avluda olmak üzere üç adet çeþme vardýr. I- Sokaða cepheli çeþme duvara gömülüdür. Yalaðý mermer olup duvarla ayný hizadadýr. Çeþmenin aynasýnýn yarýsý, mermerin yalaðýndan kaplanmýþ, aynanýn ortasýna baþka taþtan bir pencere motifi konmuþ; bunun ortasýnda musluk deliði býrakýlmýþtýr. Aynanýn ortasý alýnda, 1986 tarihi bulunmaktadýr. Çeþmenin üstü iki sýra tuðla, arasý kesme köfeke taþýndan sivri bir kemerle kapatýlmýþtýr. Kemerin dýþý bir sýra tuðla ile adeta çerçevelendirilmiþtir.

Ýsabey Fenari Camii (Güdük Minare) Sokaða cepheli Çeþme 21.05.1997

Ýsabey Fenari Camii avludaki Çeþmeler 21.05.1997

II- Avlu içinde ve minare dibindeki çeþme: Çeþme minareye çýkan merdivenlerin altýnda olup, tek sýra tuðla ve kesme köfeke taþýndan meydana gelen bir kemerden ibarettir. Yalak gömme olup, mermerdir. Bu çeþmenin kemeri dýþardakine nazaran daha küçüktür. Bu kemer de bir sýra tuðla ile çerçevelenmiþtir. Aynanýn yarýsý mermer, yarýsý iri derzli taþ duvardýr. Musluk sonradan takýlmýþ aynanýn dýþýndadýr

Geçmiþten Günümüze Bursa Çeþmeleri

III- Sokaða cepheli çeþmenin tam arkasýndadýr. Ýki beton ayak üzerine konmuþ mermer, oval bir yalak ile mermer bir ayna taþý ve tek musluktan ibarettir.

Ýncirli Caddesi üzerinde bulunan ayný isimli caminin avlusunun köþesindedir. Cami, Vakýflar Genel Müdürlüðü ile Bursa Eski Eserleri Sevenler Kurumu tarafýndan 1986 yýlýnda tamir edilmiþtir (Raif Kaplanoðlu, 'Bursa Anýtlar Ansiklopedisi' sayfa 70 ). Bu onarýmdan çeþme de nasibini almýþtýr. Cami avlusunun köþesindedir. Bütün avlu duvarýyla beraber çeþme de kesme taþ ile arasý iki sýra tuðla iþlenerek yapýlmýþtýr. Çeþme köþededir. Yerden biraz yüksekte, mermer bir yalak vardýr. Çeþmenin aynasý da duvar gibi ayný malzemeden yapýlmýþtýr. Küçük bir Osmanlý sivri kemeri olup, yalnýz kilit taþýnýn iki yanýndaki tuðlalar üç sýralýdýr. Kemerin dýþý bir sýra tuðla ile çevrelenmiþtir.

Ýbni Bezzaz Camii Çeþmesi 01.08.1997

Sedinasýr Caddesinin güneyinde, Böcek ve Üftade Sokaklarýnýn birleþtiði yerdedir. Tipik bir hazneli Bursa çeþmesidir. Bilindiði gibi eskiden Bursa'da sular evden eve, çeþmelerin arkasýnda bulunan hazneye (küçük depo) akmakta ve su, hazne veya yalaðýn dýþýna alýnarak, orada kullanýlýrdý. Yalak veya hazne hiçbir zaman kirletilmezdi. Ýþte bu çeþme de, bu tip bir sokak çeþmesi olduðundan, hazne kýsmý demir parmaklýkla kapanmýþtýr. Raif Kaplanoðlu, 'Bursa Yer Adlarý Ansiklopedisi' adlý eserinin 65. sayfasýnda Aliþar Suyu'nun Üçkuzlar Mahalle ve Tekkesi ile Üftade Tekkesine aktýðýný ve bu suyun, Mollafenari Mahallesi'nden Aliþar isimli bir zatýn, künklerle isale ettiðini belirtmektedir.

Seydinasýr Üçkuzlar Üftade Teknesi Çeþmesi 29.04.1997

Geçmiþten Günümüze Bursa Çeþmeleri

Tipik Bursa Çeþmesi: Bursa'nýn geleneksel su sisteminin dýþýnda özel bir su þebeke sistemi de bulunmaktadýr. almýþ olduðumuz duyumlara göre Pýnarbaþý kaynaðýndan baþlayarak Hisar içinde evden eve ulaþan, birleþik kaplar sistemi ile çalýþan bir kullanma suyu þebekesinin bulunduðudur. Fakat bu Hisardaki sisteme ulaþýlamadý. Yine ayný sistemde çalýþan ikinci bir þebekenin de Yeþil Camii ile Karýnca Dere arasýnda, Þible Mahallesinin kuzeyinde bulunan Beyazýt Paþa Camii önündeki Süt Çeþmesinden baþlayýp Ýncirli Caddesine doðru uzandýðý yolundadýr. Resimdeki daðar (yalak) içindeki yosundan anlaþýlacaðý üzere halen zaman zaman faal olan bu ikinci sistemden yalnýz bir çeþmeye ulaþýlarak resim çekilmiþtir. Suyun alýndýðý noktadan bu gün ulaþtýðý son noktaya kadar olan güzergah haritaya iþaretlenmiþtir. Süt Çeþmesi civarýnda yapýlan araþtýrmada bu þebekenin varlýðý görülmüþtür. Sistem bugün eskisi gibi çalýþmakta olup sadece bir evde þebeke borusunun ýslahý ile suyun aktýðý görülmüþtür.

Hüseyin Sokak numara 28'deki kullanma suyu çeþmesi giriþ çýkýþ ve daðarý 16,11.1998

Bileþik Kaplar esasýna göre kullanma sýn/unun bir evden diðer eve akýþ þemasý

Geçmiþten Günümüze Bursa Çeþmeleri

Bursa Çeþmesinin genel görünüþü 16.11.1998

Sistemin çalýþmasý teknik olarak þu þekilde gerçekleþmektedir. Kaynaktan alýnan su, piþmiþ topraktan yapýlan borular (künk) ile ilk eve akýtýlmaktý ve yine piþmiþ topraktan yapýlmýþ bir daðara dökülmektedir. Daðarýn üst konandaki giderden alýnan su yine borular ile bir alttaki kottaki binaya getirilmekte ve burada da bir üst kottaki daðarýn çýkýþ kotu ile uyumlu olarak hazneye dökülmektedir. Kullanma suyu böylece evden eve dolaþarak nihai noktaya ulaþmaktadýr. Her hangi bir evde su kullanýlmak istendiðinde uzun saplý maþrapalar veya suyun döküldüðü hazneye tenekenden yapýlmýþ bir ark dayayarak sistemden su alýnmaktadýr. Yapýlan araþtýrmada sistemin çalýþmasýnýn bir de sosyal boyutu olduðu anlaþýlmýþtýr. Bu boyut komþularýn birbirine olan sevgi ve saygýsýna dayanmaktadýr. Suyun geçtiði tüm evlerde, suyun bitiþik komþuda da kullanýldýðý bilinerek suyun biriktiði daðar veya hazneye hiçbir þekilde elin sokulmadýðý veya içine her hangi bir þey atýlmadýðý halen yaþayan kullanýcýlarý tarafýndan ifade edilmiþtir.

Bugün dahi akan eski su yolu güzergahý

Geçmiþten Günümüze Bursa Çeþmeleri

Emir Sultan Mezarlýðý Kuzey Duvarýndaki Çeþme: Çeþme Ýncirli Caddesi üzerinde, mezarlýk duvarýnýn içindedir. Yalaðýna kadar kaldýrýma gömülmüþtür. Aynadaki mermer iþçiliðinden oldukca eski olduðu tahmin olmaktadýr. Yalak ve yanlardaki setler, kaldýrýmla sýfýr seviyesine kadar gömülüdür. Ýçerisi yosun kaplamýþtýr. Ayna taþý mermer olup, musluðun altýnda ve üstünde madalyonvari kabartma motiflerle süslenmiþtir. Çok kötü bir onarým gördüðünden, betonlu ve sývalý kemerimsi bir þeyle çeþme çevrelenmiþtir.

Ýncirli Caddesi Emirsultan Mezarlýðý Kuzey duvarý Çeþmesi 01.08.1997

Baþcý Ýbrahim Camii Çeþmesi: Cami ve çeþme, Maksem Baþçý Ýbrahim Sokaðýndadýr. Cami, Fatih devrinden kalmadýr (Raif Kaplanoðlu, 'Bursa Anýtlar Ansiklopedisi' sayfa 35). Caminin bu kadar eski olmasýna raðmen, çeþmenin ayný yaþta olduðunu tahmin etmiyorum. Kazým Baykal, 'Bursa Ve Anýtlarý' kitabý, 84. sayfasýnda Baþcý Ýbrahim Camii, Medrese ve Hamamý'ndan detaylý olarak bahsettiði halde, bir çeþmenin olduðuna hiç deðinmemiþtir. Halen mevcut olan çeþme, yýkýlanýn yerine yapýlan çirkin bir örnektir. Mermer bir platform üzerine de yarý gömülü bir yalak ile mermer ayna taþýndan ibarettir. Aynanýn etrafý mermer çýta ile çevrilmiþtir.

Baþçý ibrahim Paþa Camii Çeþmesi 21.05.1997

Geçmiþten Günümüze Bursa Çeþmeleri

Üç Haným Kýz Türbesi Çeþmesi: Kaplýca Caddesi üzerinde ve Kocanaip Türbesi mevkiinde bulunan Üç Haným Kýz Türbesi'nin avlusundadýr. Çeþme köfeke taþýndan, dýþa bombeli oyma bir yalak ile, yarým elips þeklinde mermer ayna ve bir adet musluktan ibarettir. Aynanýn monte edildiði betonun ve elipsin tepesine, mezarlýkdan alýndýðý tahmin olunan bir adet mermer sarýk konmuþtur.

Üç hamýn Kýz Çeþmesi 08.10.1997

Alboyacýlar Çeþmesi: Yeni yapýlmýþ, tarihi ve estetik hiçbir özelliði kalmamýþtýr. Raif Kaplanoðlu, 'Bursa Yer Adlarý Ansiklopedisi'nde bu çeþmenin Gök Dereden beslendiðini yazmaktadýr (sayfa 143). Halen þebekeden beslenmektedir.

Lala Þahin Paþa (Medrese) Kütüphanesi Çeþmesi: Kütüphane, Kavaklý Caddesi ile Ortapazar Caddesinin birleþtiði köþede olup, çeþme ise, avluda ve binaya giriþ merdivenlerinin doðusundadýr. Bina hakkýnda çeþitli yayýnlar olmasýna raðmen, çeþmeden hiçbir yerde herhangi bir kayýt bulunamamýþtýr.

Lala Þahin Paþa Kütüphane Çeþmesi 08.10.1997 Geçmiþten Günümüze Bursa Çeþmeleri

Mermer oyma bir yalak beton bir kaide üzerinde oturmuþtur. Yalak eninde olan ayna,ýþýnsal bir motifle süslenmiþtir. Iþýnsal motifin merkezinde musluk deliði vardýr. Ne olduðu pek anlaþýlmayan, musluk deliðinin yanýnda kapatýlmýþ iki delik daha bulunmaktadýr.

Köylü Pazarý Giriþi Çeþmesi: (Nilüfer Pazarý) Büyükþehir Belediyesi kuzeyindeki alandadýr. Köylü Pazarý batý giriþinin saðýndadýr. Çeþmenin hemen bitiþiðindeki dükkan sahibi, eski Belediye Meclis Üyesi Faruk Topcugil'den alman bilgiye göre çeþme, en az 1948 den beri mevcutmuþ. Fakat sýksýk, her sekiz-on senede bir yeniden yapýlarak þekil deðiþtirmekte ve en son þekli fotoðrafda görüldüðü gibi olup, iki sene evvel yapýlmýþtýr. Görünen her tarafý mermer kaplýdýr. Yalak iki setin ortasýndadýr. Musluk aynanýn ortasýnda olup, çeþmenin sað üst köþesine yakýn bir yerde içerlek olarak tas veya maþrapa koymak için yer yapýlmýþtýr.

Köylü Pazarý (Nilüfer Çeþmesi 01.07.1997

Davut Kadý Mahalle Ortayol Sokak Çeþmesi: Davut Kadý Mahallesi, Ortayol Sokak'da, muhtarlýðýn yanýndadýr. Muhtarlýðýn köþesine, bulunan çeþmeyi sanki saklamak ister gibi, bir de telefon kulübesi konmuþtur (sonradan muhtarlýk tarafýndan kulübenin kaldýrýldýðý görüldü). Çeþmenin yapýlýþýnýn 4050 sene evveline dayandýðý, muhtarlýk tarafýndan ifade edilmiþtir. Çeþme, mermer bir yalak ile bazalt olduðu tahmin olunan kara bir taþtan yapýlmýþtýr. Kaide, siyah taþtan yapýlmýþ olup, üzerine beyaz mermerden yalak konulmuþtur. Ayný siyah taþtan çeþmenin gövdesi yükselmiþ ve çeþme köþeye çok güzel uyum saðlýyacak þekilde yerleþtirilmiþtir. Çeþmenin aynasý cepheye göre 5 santimetre kadar içerlektir. Ayný kara taþtan saçakla, çeþme örtülmüþtür. Davut Kadý Ortayol Çeþmesi 01.08.1997

Geçmiþten Günümüze Bursa Çeþmeleri

Selim Zade Eski Çýnar Dibi Çeþmesi: Selimzade Mahallesi Eski Sokak'ta bulunan çýnarýn dibindedir. Eskiden mahalle aralarýndaki çeþmelerin tipik örneðidir.Yaþýnýn 40-50 senenin üzerinde olduðu tahmin olunmaktadýr. Çeþme, oldukca geniþce, setlerin dýþýna taþan bir yalak ile, setlerin üzerinde güdük, baþlýklý, iki köþeli sütun ve bunlarý birleþtiren bir kemerden meydana gelmiþtir. Sütunlarýn üstüne, köþeli ve yarým küre þeklinde iki baþlýk konmuþtur. Sütunlarýn, çeþmeye göre soldakinde bir de taslýk bulunmaktadýr. Çeþme, sýva ve badana boyalýdýr.

Selimzade Eski Çýnar Dibi Çeþmesi 01.08.1997

Veled-i Vezir Camii Çeþmesi: Vezir-i Camii'nin doðusunda ki V e 1 e d - i Vezir Camii'nin duvarýndadýr. Sokaða ve batýya cephelidir. Bu çeþmede ilk suyun akmasý bayaðý eski olmasýna raðmen, çeþmenin görünümü sýksýk hayýr sever sahipleri tarafýndan yenilenmektedir. Yapýlýþ tarihi ve ilk þekli hakkýnda bilgi temin edilemedi. Bugün resimde görüldüðü gibi çeþmenin her tarafý krem renkte ve damarlý mermerle kaplanmýþtýr. Veled-i Vezir Camii Çeþmesi 04.07.1997

Geçmiþten Günümüze Bursa Çeþmeleri

Umurbey Hamamý Önü Çeþmesi: Umur Bey Mahallesi'nin alanýnda, büyük çýnarýn dibinde ve hamam kapýsýnýn karþýsýndadýr. Yeniden yapýldýðý her halinden bellidir. Beyaz mermerler arasýna siyah mermer çýtalarla þekillendirilmeye çalýþýlmýþtýr. Yalak, kaplama mermerlerine göre daha eskidir. Cephedeki kaplama mermerleri ise, dikdörtgen ve yamuk geometrik þekillerin simetrik olarak kaplanmasýyla oluþmuþtur.

Umurbey Hamam Önü Çeþmesi 01.07.1997

Akçaðlayan Camii Çeþmesi: Ayný isimli caminin avlu duvarýnda sokaða cepheli bir çeþmedir. En son cami avlu duvarýnýn tamiri ile onarým görmüþ, eski ayna taþý aynen konmuþtur. Mermer oyma kumarcýsý bir yalak üzerine ayna taþý konmuþtur. Ayna taþýnýn, üç tarafý dikdörtgen, üçgen ve altýgenden meydana gelen geometrik kabartma bir su ile çevrelenmiþtir. Alýnda, üsteki þeklin ortasýna çeþmenin kitabesi yazýlmýþtýr.

Akçaðlayan Camii Çeþmesi 04.07.1997

Geçmiþten Günümüze Bursa Çeþmeleri

Selimzade Camii Çeþmesi: Selimzade Camii'nin köþesinde olup en son 1994 de tamir geçirmiþ, halen de resimde görüldüðü gibi tamiratý devam etmektedir. Kazým Baykal'ýn 'Bursa Ve Anýtlarý' (sayfa 157), Raif Kaplanoðlu'nun 'Bursa Anýtlar Ansiklopedisi' (sayfa 108) kitaplarýnda caminin çeþitli tarihlerde tamirat gördüðü belirtilmiþdir. Yine Raif Kaplanoðlu'nun 'Bursa Yer Adlarý Ansiklopedisinde (sayfa 226) Müftü Suyu'ndan bahsederken, 'Bir kýsmý ise Selimzade Camii önündeki Ýkiburmalý Çeþme'ye akarmýþ,' denmektedir. Bundan da, bu çeþmenin zamanýnda iki burmalý olduðu öðrenilmektedir. Yukarýda bahsedilen onarýmlar esnasýnda da esas çeþmenin yýkýlýp, yerine bunun yapýldýðý anlaþýlmaktadýr. Halen mevcut olan çeþme, mermer kaplama, duvarýn dýþýna taþan bir yalak ve betondan küçük bir kemerden ibarettir. Kemerin ayaklarý mermer kaplanmýþ, kemer kýsmý ise mermersizdir. Çeþmenin ayna taþýnda Arap harfleri ile bir yazý, latin rakkamlarý ile de 1994 yazýlýdýr. Kagir duvarda, çeþmenin etrafý taraklý mozaikle çevrelenmiþtir.

Selim Zade Camii Çeþmesi 01.08.1997

Devlet Hatun Çeþmesi: Meydancýk Mahallesi Muhtarlýðýnýn arkasýnda, ayný ismi taþýyan türbenin bahçe duvarýnda ve sokaða cephelidir. Mahalle muhtarý ve civar sakinleri çeþmenin mevcudiyetinin eski olduðunu, son yýllarda suyunun kesildiðini söylemiþlerdir. Yapýlan bütün araþtýrmalarda, türbe hakkýnda bilgi mevcut olduðu halde, çeþmeden hiç bahsedilmemektedir. Çeþme, köfeke taþýndan bir kaide üzerinde, mermer kaplý küçük bir yalak ve bu yalaða uygun oranda ayna mermerinden ibarettir. Aynanýn yanlarý ve üstü mermer çýtalarla çevrilmiþtir. Alýnda 'Devlet Hatun Çeþmesidir' yazmaktadýr.

Devlet Hatun Çeþmesi 01.08.1997

Geçmiþten Günümüze Bursa Çeþmeleri

Tuz Pazarý Camii Çeþmesi: Büyükþehir Belediyesi'nin kuzey doðusunda bulunan Tuzpazarý Camii'nin yanýnda, çiçek pazarýnýn ortasýndadýr. Bursa Eski Eserleri Sevenler Kurumu 1972 de tamir etmiþtir. Kurumun 1946-1985 Hizmet Albümü sayfa 93 de 'Tuzpazarý Camii'nin bir kýsmýný biz, bir kýsmýný Vakýflar onardý; çeþme þadýrvan yenidir,' denmektedir. Bu çeþme sanki Ulucami avlusunda bulunan iki büyük þadýrvanýn arasýnda bulunan çeþmeden esinlenmiþ veya ona benzetilmeye çalýþýlmýþtýr.

Tuzpazarý Camii Çeþmesi 12.06.1997

Tuzpazarý Camii Çeþmesi orijinal cephesi 12.06.1997

Kenarlarýnýn ortasý yarým daire, havuz görünümlü köþeli bir yalaðýn içine oturtulmuþ, dört cepheli kare tabanlý, her cephede tek musluðu olan bir çeþmedir. Her tarafý mermer olan bu çeþmenin ayna mermerinin ortasý çeþmeye uygun þekil verilerek oyulmuþ ve bu oyuk kýsým kepenk kafesine benzeyen bir kafesle kapatýlmýþtýr. Kafesin arkasýnda ve çeþmenin içinde mermer hazne görünmektedir. Çeþmenin üstü düz mermer plakla saçak verilerek örtülmüþtür. Çeþmenin güney cephesinin, iki köþesinde helezonik bir sütun görünmektedir. Diðer köþeler düzdür. Çevre esnafýndan öðrendiðimize göre 8-10 sene evvel çeþmeye bir çöp kamyonu çarparak çeþmeyi yýkmýþ ve yine eski þekli verilerek yeniden yapýlmýþtýr. Yeniden yapým esnasýnda orijinal olan bu helezonik sütunlar bu cephede kullanýlmýþtýr. Bunun dýþýnda 1972 deki resimde çeþmenin üstü 15-20 santimetre eninde mermer plaklarla çevrilerek örtülmüþ iken, yenisinde ise yukarda da yazdýðýmýz gibi, 2-3 santimetrelik bir mermer plakla kapanmýþtýr.

Geçmiþten Günümüze Bursa Çeþmeleri

1973'te Tuz Pazarý Camii Çeþmesi

Belediyenin Yýldýrým Beyazýt Hayrat Çeþmesi: Yýldýrým Mahallesi Hamam Sokak'tadýr. Bursa Belediyesi tarafýndan daha Belediye Sular Ýdaresi kurulmadan, 1927 yýlýnda yapýlmýþtýr. Ayna taþýnda iki tane lülenin bulunmasýndan, bu çeþmenin bir çok deðiþim geçirdiði anlaþýlmaktadýr. Ayna mermeri kesilerek, sonradan þebekeden su baðlanmýþtýr. Kurnaya benzeyen bir yalak, tam çeþmenin altýndadýr. Ayna dýþa taþmýþ ve beton çerçeve ile çevrilerek muhafaza altýna alýnmýþtýr. Çeþmenin üstünde, alýn kýsmýnda, yeni Türkçe harflerle, yarým çember þeklinde 'Belediyenin Yýldýrým Beyazýt Hayratýdýr 1927' ibaresi vardýr. Bu ibarenin altýna ve ortasýna 'Bak þu çeþmenin taþma / Su içecek tasý yok / Kýrma kimsenin kalbini / Yapacak ustasý yok,' diye bir dörtlük yazýlmýþtýr.

Belediyenin Yýldýrým Beyazýt Hayratý 01.08.1997 Geçmiþten Günümüze Bursa Çeþmeleri

Eski pik çeþmeler ( Fransýz Çeþmesi): Bursa içme suyu þebekesi, Osmanlý Devleti'nin sonu ve Cumhuriyet ilk zamanlarýnda Fransa ve Ýngiltere'den ithal edilen borularla yapýlmýþtýr. Bu borularla beraber Fransýz Pont Amousson firmasýndan resimdeki pik çeþmeler de getirtilmiþtir. Bu çeþmeler üstten bastýrýnca su akýtan, býrakýnca suyu kesecek þekilde imal edilmiþtir. Bu þekilde su zaiyatý da önlenmiþ olur. Bu çeþmelerden 1911 yýlýnda Bursa'ya 150 adet yapýlmýþtýr. Bu gün, Bursa sokaklarmda saðlam vaziyette hiç kalmamýþtýr. Resimdeki çeþme BUSKÝ bahçesindeki olup, bir miktar onarým geçirmiþ halidir

Eski pik çeþmeler (Fransýz Çeþmesi) 27.08.1997

Tophane Bahçesi Giriþ Kapýsý Çeþmeler: Bursa'nýn ilk yerleþim alanlarýndan biri olan bu semt, Orhan ve Osman Gazi Türbelerini de içine alan büyük ve tarihi bir parktýr. Çeþmeler, parkýn giriþinde bulunan demir ve mermer karýþýmý yapýlmýþ klasik tarihi kapýnýn her iki yanýndadýr. Kazým Baykal ve Raif Kaplanoðlu, Tophane Bahçesinde bulunan türbe, saat kulesi, þadýrvan ve diðer bütün tarihi deðerler hakkýnda bilgi verdikleri halde, çeþmelerden hiç bahis etmemiþlerdir. Bunun nedeni tahminime göre, diðer tarihi deðerler kadar eski olmamasý veya kapýnýn bir müþtemilatý olmasýndandýr. Yalnýz Kazým Baykal 'Bursa Ve Anýtlarý 'adlý kitabýnýn 53.sayfasýnda Osmancýk Blokunu anlatýrken '....güneydeki kapýsý, iki tarafýnda Pýnarbaþý Suyu akan iki þadýrvanýn yanlarýnda mermer ve iþlemeli bir kapýdýr.'.diyerek bir nebze deðinmiþtir.' Bursa Eski Eserleri Sevenler Kurumu Hizmet Albümü 1946-1985 adlý eserde, 1952 yýlýnda kurum tarafýndan Tophane etrafýndaki ihata duvarlarý onarýmý ile beraber bütün çeþmelerin de onarýldýðýný sayfa 16 da belirtmiþ ve kapýnýn bir fotoðrafýný vermiþtir. Kapýnýn her iki tarafýnda bulunan çeþmeler, son zamanlarda Bursa'nýn çeþitli yerlerine yapýlan havuz çeþmelerin sanki bir esinlenme kaynaðý olmuþtur. Her iki taraftan da kullanýlacak

Geçmiþten Günümüze Bursa Çeþmeleri

þekilde yapýlmýþ olan çeþmeler, mermer bir kaide üzerine oturmuþ iki tarafa da bombeli birer mermer yalaða sahiptir. Yalaðýn diðer iki yanýndan, tabam kaideli ve baþlýklý iki adet mermer sütun yükselmektedir. Baþlýklý bu mermer sütunlar yine bir mermer kemerle birleþtirilmiþtir. Ön cephede ise çeþmeler, baþlýklý ve kaideli silindirik sütunlar bulunmaktadýr.

Tophane Parký Kapýsýndaki Çeþmeler ön cephe dýþardan görünüm 06.11.1997

Kemerin üstüne ikinci bir kýsým daha ilave ederek yükseltilmiþ ve böylece kapýya bir haþmet, bir azamet verilmiþtir. Yalaklarýn, tabanlarýnýn ortasýndan fýskiye gibi yükselen ve içinden su akan birer boru bulunmaktadýr. Yapýlan soruþturma ve konuþmalara göre, çeþmelerin ilk yapýldýðý zaman burada, boru yerine birer düþey mermer lüle varmýþ. Pýnarbaþý suyu, bu lülelerin içinden artezyen gibi akar ve eðilerek su içilirmiþ. Çeþmeler iki taraftanda kullanýlabilir durumda olduðundan, çeþmelerde ayna yoktur, bunun yerine kemerin altýndan sütun baþlýklarý hizasýna kadar, sanki güneþin doðuþunu temsil eden, demir ve saç karýþýmý bir þekil konmuþtur. Bunun altýna ise, bir insanýn rahatlýkla su içebileceði seviyeye kadar inen demir parmaklýk takýlmýþtýr.

Tophane Parký Kapýsý Çeþmeleri içerden arkadan görünüm 06.11.1997 Geçmiþten Günümüze Bursa Çeþmeleri

Tophane Bahçesi Ýçindeki Çeþmeler: Çeþmeler, Tophane Parkýnýn giriþ kapýsýndan 50 metre kadar kuzeyde, türbelerin bulunduðu zeminden bir üst zemine çýkan dört basamak merdivenin iki yanýndadýr.

Tophane Parký içerdeki Çeþmelerin genel görünüm 06.11.1997

Çeþmelerin yapýlýþ tarihi hakkýnda bilgi bulunamamýþtýr. Bu çeþmelerin yaþýnýn da, giriþ kapýsýndakilere yakýn olduðu tahmin olmaktadýr. Bu çeþmeler de diðeri gibi 1952 de bir onarým geçirmiþtir.

Tophane Parký içerdeki Çeþmelerden Güney Batýdaki çeþme 08.10.1997

Çeþmeler, alt zeminden baþlayýp ikinci basamaða kadar yükselen mermer bir yalak ve bu yalaðýn kuzeyinde ve hemen üstünde, yalaða akarý olan küçük havuzcukdan meydana gelmiþtir.

Havuzcuðun ortasý delik olup suyun artezyen yaptýðý yerdir. Bu çeþmeler de eðilerek su içilebilecek þekilde yapýlmýþtýr. Çeþmenin etrafý son basamak seviyesine kadar mermer i l e k a p l a n m ý þ v e b ö y l e c e ç e þ m e y e k ü ç ü k d e o l s a b i r a y n a k o n m u þ t u r.

Haþim Ýþcan Parký Çeþmesi Devlet Hastanesi karþýsýnda olan parkýn kapýsýndadýr. Park kapýsý kalýn kare kesitli, tepesinde fenerleri olan iki sütundan ibarettir. Bu sütunlar lama demir bir motifle baðlanmýþ ve parkýn adýnýn yazýlý olan bir tabela asýlýdýr. Çeþmeler ise bu sütunlarýn yanlarýndadýr.

Haþini Ýþcan Parký Giriþ Kapýsý dýþtan genel görünüm

Haþim Ýþcan (Bisaþ) Park, Çeþmelerinden Doðudaki

06.11.1997

Her iki çeþme de, dýþarý bombeli oyma mermer yalakdan ibarettir. Halen çeþmelerin ortasýndan, su akmasý için musluklu bir boru yükseltilmiþtir. Aslýnda bu yalaklarýn ortasýnda, mermerden kalýn birer lüle varmýþ. Su da bu lülenin içinden akarmýþ. Batýdaki yalaðýn tabanýnýn ortasýnda kýrýlmýþ vaziyette lüle kaidesi görülmektedir. Yalaklarýn her iki tarafýndaki farklý yükseklikte setler bulunmakta ve üstleri yerli kiremitle örtülüdür.

Hatýrladýðým kadarý ile 2001 yýlý içinde; þimdi ismini hatýrlamadýðým bir dost tarafýndan adeta þikâyet edercesine Haþim Ýþcan BÝSAÞ Parký (BÝSAÞ fabrikasý tarafýndan restore edildiðinden BÝSAÞ ismi eklenmiþtir.) giriþ kapýsýndaki çeþmelerin yýkýldýðýný söyledi. Ýlk fýrsatta gittim ve durumu resimledim. Hiçbir geçerli bir nedeni olmadan yýkýlan (yol geniþleme v.s. gibi) bu çeþmelerin; zaten lüleleri kýrýlmýþ olup yoktu. Hiç olmaz ise çok güzel mermer iþçiliði olan yalaklarý yerinden itina ile çýkartýlýp; parkýn içinde bir yerde sergilenebilirdi.

Geçmiþten Günümüze Bursa Çeþmeleri

Þaul Markos Hayratý Altýparmak Caddesi'nin güneyinde ve bu caddeye paralel giden Sakarya Caddesi'nin (Yahudilik Mevkiinde) hemen hemen ortasýnda bulunan Ýlk yapýlýþ tarihinin 105-1936 olduðu, aynasýndaki tarihten anlaþýlmaktadýr. Hayýr sever bir Musevi vatandaþ tarafýndan yapýlan bu çeþme, zaman içinde çok þekil deðiþtirdiði tahmin olmakta, en sonunda ise bu fotoðraftaki halini almýþtýr. Çeþme genel olarak yapanýn adý ve tarihi belirten bir alýn mermeri ile kurnadan bozma bir yalaktan ibarettir.

Þaýýl Markos Çeþmesi 11.02.1998

Merinos Çeþmesi

Merinos Çeþmesi 01.08.1997

100

Geçmiþten Günümüze Bursa Çeþmeleri

Ankara-Ýzmir yolu üzerinde ve Merinos Fabrikasý'nýn büyük giriþ kapýsýnýn yanýndadýr. Çeþmenin yapýlýþ tarihi 1938 olup, alýn mermerinde yazmaktadýr. Çeþme, sanki üst üste yaslanmýþ üç kademeli duvardan maydana gelmiþtir. En gerideki duvar, çeþmenin esas ana duvarýný teþkil etmektedir. Ara duvar çeþmenin aynasýný, öndeki duvar da cepheyi meydana getirmektedir. Yalak, dýþarý çýkýntýlý ve beþ parça mermerden meydana gelmiþtir. Yalaðýn üste yakýn kýsmý kabartma olarak mermerle kuþaklanmýþtýr. Yalak hizasýnda yanlarda setler vardýr. Aynayý teþkil eden orta duvarýn yüksekliði diðerlerine göre daha azdýr. Kemer þeklindeki dýþ duvarýn az daha yüksek olmasý, çeþmeye perspektif vermektedir. Bütün çeþme beyaz mermer kaplýdýr. Mermer kemerin üstünde yapýlýþ tarihi yazýlýdýr. Onun da üzerinde bir mermer plakta çeþmenin adý, 'Merinos Çeþmesi', yazmaktadýr. Çeþmenin üstü ise geniþ bir plakla örtülmüþtür

Yýldýrým Camii Duvarndaki Çeþme Yýldýrým Camii'nin güney duvarýndadýr. Çok eski olmamakla beraber en az 30-40 senelik bir geçmiþi olduðu tahmin olunmaktadýr. Çeþme, duvarýn dýþýnda ve duvardan ayrý olarak yapýlmýþtýr. Çeþmenin yalaðýnýn geniþ mermer plaklarla çevrelenmiþ ve adeta önde bir set meydana getirilmiþtir. Çeþmenin aynasý, cepheye göre 15 santimetre kadar içerlektir. Musluk yeri ortada olup, üzerinde birbirine bakan iki adet boyalý lale motifi ile ayna süslenmiþtir. Çeþmenin her tarafý beyaz mermer kaplýdýr. En üstü ise hafif saçak þeklinde, dýþarý çýkýntýlý köfeke taþý ile kapanmýþtýr.

Yýldýrým Camii (Güney) duvarýndaki Çeþme 27.08.1997

Havlucu Zakir Usta Çeþmesi Yýldýrým Okul Sokak'ta 1939 yýlýnda yapýlmýþ, susuz, harap bir çeþme kalýntýsý vardýr. Etrafý çöp ve molozlarla doludur. Sadece kitabesi okunmakta olup 'Merimin Havlucu Zakir Usta Hayratýdýr 1939' yazmaktadýr.

Geçmiþten Günümüze Bursa Çeþmeleri

101

Suna Çeþmesi : Çekirge'den Uludað'a giderken hemen Çekirge çýkýþýnda ve yolun saðýnda olup 1941 de. yapýlmýþtýr. Belediye Sular Ýþletmesi Ýlk Müdürü Ýhsan Uzer'in, müdürlüðü esnasýnda çektiði fotoðraflar arasýnda bu çeþmenin de resmi bulunmuþtur. Resmin arkasýnda aynen 'Çekirge yeni Uludað yolu üzerinde Suna Çeþmesi 20.8.943' yazlýdýr. Çeþmenin bu günkü hali ise oldukça geniþ bir yalak ile yalaðýn yanlarýnda yükselen iki kolon, ayna ve bunlarýn üzerinde de ince bir beton tahliyeden ibarettir. Ayna, kolonlarýn düþey ve yatay kenarlarý þerit halinde, tavan tahliyesinin ön ve yan kenarlarý ve önünde bulunduðu binanýn bahçe duvarlarý siyah, geriye kalan yalaðýn içi ve dýþý, kolonlarýn geri kalan kýsýmlarý ile tavan, sarý badana ile boyanmýþtýr.

Sýnýn Çeþmesi 08.10.1997

Ayna siyah olduðu için resimde görülmeyen, yalaðýn üzerinde bir lüle ile yanlarýnda iki kapanmýþ delik yeri bulunmaktadýr. Alýnda '............Çeþmesi 1941' yazýlý bir ibare, rengin koyuluðu nedeni ile zor okunmaktadýr. 1943 de çekilen fotoðrafta, çeþmenin taraklý mozaik ile kaplý olup, alýndaki yazýnýn oval mermer levhaya yazýldýðý görülmektedir. Ayrýca çeþmeyi yoldan geçen arabalarýn çarpmasýndan korumak için önüne, arasý iki demir çubukla birleþtirilen iki baba konmuþtur.

Suna Çeþmesi 1943 BUSKÝ Albümü Ýhsan ÜZER

102

Geçmiþten Günümüze Bursa Çeþmeleri

Maksem Köprüsü Çeþmeleri Maksem Köprüsü'nü geçince Buluþ Apartmaný'nýn karþýsýndadýr. Alýn taþý, oval ve oldukca iri bir yalaðýn üzerine oturmuþ, yekpare mermerdendir. Alýn taþýnýn iki yanýnda boyuna oluklu üst baþlarý lale motifli, altý ise alýþýla gelen þekildedir. Sütunlarýn arasýna ise geometrik bir þekil verilmiþtir. Bu mermer aynanýn yanlan ve üstü prese tuðla ile üçgen þekil verilerek muhafaza altýna alýnmýþtýr

Maksem Köprübaþý Çeþmesi 21.05.1997

Davut Dede Güreþ Caddesi Çeþmesi: Güreþ Caddesi üzerinde ve Yýldýrým Camii'nin doðusundadýr. Yeþillikler arasýnda bir bahçe çeþmesi görünümündedir. 1945 yýlýnda yapýldýðý, kazýlmýþ ve zar zor okunan kitabesinden anlaþýlmaktadýr.

Davýýtdede Güreþ Cad. Çeþmesi 01.08.1997

Geçmiþten Günümüze Bursa Çeþmeleri

103

Davýýt Dede Güreþ Cad. Çeþmesi Kitabesi 01.08.1997

Yalak yol hizasýndadýr. Yalaðýn hemen üstünde, aynada görülen iki delik, çeþmenin daha evvel iki adet lülesi olduðunun iþaretidir. Çeþmede ayna düz duvar þeklindedir. Aynada iki adet taþlýktan baþka sonradan takýlan bir musluk bulunmaktadýr. Çeþmede alýn, gövde üzerinde yükseltilmiþ ve kitabe yazýlmýþtýr. Kitabe adeta kazýndýðýndan bir þey okunamamaktadýr. Yalnýz sonradan kazýlarak yazýldýðý belli olan 'Hayrat.... 1-4- 945' yazýsý okunmaktadýr.

Atatürk Köþkü Çeþmesi: Çekirge Caddesi, Çelik Palas kavþaðýnda, caddeye cepheli ve köþkün duvarýna dayalýdýr. Eski Sular Ýþletmesi Müdürü Ýhsan Uzer'in 7.2.1948 de çektiði bir resmin arkasýnda 'Atatürk köþkündeki yeni yapýlan çeþme' demektedir. Bundan da çeþmenin bu tarihlerde yapýldýðý anlaþýlmaktadýr.

Atatürk Köþkü Çeþmesi 29,04,1997

104

Geçmiþten Günümüze Bursa Çeþmeleri

Çeþme, yanlarda bulunan iki sekinin arasýndadýr. Yalaðý beþ kenarlý olup, ayrýca beþ kenarlý çýkma ile kaplýdýr. Çeþmenin aynasý beþ santimetre kadar gömülüdür. Bu gömülü kýsmýn ana gövdeyle birleþtiði yer ile çeþmenin tavanýn oturduðu mermer altý, iki sýra kirpi saçakla süslenmiþtir. Tavan kaplamasý ahþap olup, çatý Marsilya kiremiti ile örtülüdür.

07.02.1948'de Atatürk Köþkü Çeþmesi BUSKÝ Albümü Ýhsan UZER

Askeri Lise Çeþmesi: Belediye Iþýklar Ýtfaiye Gurubu'nun 150-200 metre kadar doðusundadýr. Iþýklar Askeri Lisesi'nin batý duvarýna gömülü, sokaða cephelidir. Hemen arkasýnda bulunan kaynaktan beslenmektedir. Þekli, kalýn iki kolon üzerine oturtulmuþ, geniþ saçaklý beton tabliyeden ibarettir. Ayna ve kolonlar sýva ve badana boyalýdýr. Çeþmenin alnýndaki mermerde 'Askeri Lise Çeþmesi 24.8.1948' yazmaktadýr.

Askeri Lise Çeþmesi 01.07.1997 Geçmiþten Günümüze Bursa Çeþmeleri

105

Ýpekcilik- Eþrefileri Caddesi Çeþmesi: Ýpekcilik Caddesi'nin Eþrefiler Caddesi ile birleþtiði yerde Çocuk Esirgeme Yurdu'nun duvarýndadýr. Alýn taþýnda yapýldýðý tarihi belirten kýsým kýrýldýðýndan, yapýlýþ tarihi kesin belli deðildir. Fakat cumhuriyet döneminde ve harf devriminden sonra yapýldýðý kesindir. Ayna taþýnýn iki yanýnda oluklu sütunlar olup, sütunlarýn yalaða bastýðý yerler masif, üst uçlarý ise ters çevrilmiþ kale surlarý gibidir. Bu durum ayna taþýnda da devam etmektedir.

Ýpekçilik Eþrefçiler Caddesi Çeþmesi 21.05.1997

Ortasýnda musluðu olan ayna taþý adeta bir kaneviçe motifiyle simetrik olarak iþlenmiþtir. Bu taþ, sade bir yalaðýn üzerine oturmuþtur. Kitabesinde, 'Uludað menbað suyu Belediyenin þehir halkýna hediyesidir,' yazýlýdýr. Yapýlýþ tarihi kýrýlmýþ olup, baþta 24, sonda da 4 okunmaktadýr. Buradan da çeþmenin 1944 veya 1954 de yapýldýðý tahmin olunmaktadýr. Kitabe taþý, alttaki sütunlarýn üzerinde oturan iki küçük, baþý topuzlu sütunlar arasýnda yer alýr; üstü yarým daire þeklindedir ve ortasýnda ay yýldýz vardýr. Alýn taþý ve kitabe taþý ayrý ayrý yekparedir.

Yýldýrým Çeþmesi: Çeþme, Yýldýrým Camii ve Külliyesi'nin avlusunda ve avlunun güney batýsmdadýr. 1950 yýlýnda yapýmýþ olan bu anýtvari çeþme, büyüklüðü ve azameti açýsýndan caminin haþmetine yakýþmaktadýr. Çeþme, mermer bir platform üzerindedir. Çeþmenin kaidesini ise, yalaklar ile çepeçevre, dört bir yanýndaki set teþkil etmektedir. Kuzey ve güney tarafý düz beyaz mermerle kaplýdýr. Diðer iki, doðu ve batý cephelerinde birer musluk bulunmaktadýr. Çeþmelerin aynasý cepheye göre 10 santimetre kadar içerlek ve mermer kaplýdýr. Çeþmenin alnýnda ve cephe seviyesinde bulunan kitabesini sanki iki mermer payanda ile yan duvarlara tesbit etmiþlerdir.

106

Geçmiþten Günümüze Bursa Çeþmeleri

Yýldýrým Çeþmesi Doðu Cephesi 28.08.1997

Yýldýrým Çeþmesi Batý Cephesi 28.08.1997

20.07.1950'de Yýldýrým Çeþmesi BUSKÝ Albümü Ýhsan UZER

Kitabe de cepheye göre bir kaç santim içerlek olup, yalnýz doðu cephesinin ortasýnda 'YILDIRIM ÇEÞMESÝ', altýnda '1950', mermer üzerine kabartma olarak yazmaktadýr. Yazýnýn her iki ucunda ve tarihin iki kenarýnda kabartma gül ve çiçek þekli bulunmaktadýr. Çeþmenin çatýsý, geniþ bir saçakla çevrilmiþ ve çinko ile kaplanmýþtýr.

Geçmiþten Günümüze Bursa Çeþmeleri

107

Süleyman Çelebi Çeþmesi: Çekirge Caddesi üzerinde olup Süleyman Çelebi Türbesi'nin caddeye bakan cephesindedir. Eski Eserleri Sevenler ile Bursa Ýl ve Belediye Meclisleri bereber davranarak türbe ve çeþmeyi birlikte 1952 yýlýnda yapmýþlardýr.

Süleyman Çelebi Çeþmesi 27.08.1997

Çeþme, bahçe duvarýnýn dýþýna taþmýþ vaziyette yapýlmýþtýr. Çeþmenin tamamý köfeke taþýndan olup, yalak çeþmenin dýþýnda ve yaya kaldýrýmýndadýr. Yalaðýn dýþýndan kesme köfeke taþý ile sütun þeklinde yükselen çeþme, sivri Osmanlý kemeri ile sütunlarýn üstü kapanmýþ ve böylece Süleyman Çelebi'ye yakýþýr bir hale getirilmiþtir. Aynada bir musluk olup, musluðun biraz üstünde ve iki yanda iki adet taslýk bulunmaktadýr. Taslýklarýn üst kenarýna çeþmedeki kemer þekli verilmiþtir. Çeþmenin üstü ayný taþtan, saçak da yapýlarak örtülmüþtür.

Hacý Sevinç Camii ve Çeþmesi: Cami giriþ kapýsýnýn sað tarafýnda olan abdest almadan ziyade civar halkýn ihtiyacýný karþýlamaktadýr. Arkeoloð Erkin EMÝROÐLU tarafýndan Alman Konsolosluðundan resim temin edilmiþtir.

Hacý Sevinç Camii duvarýndaki Çeþme

108

Geçmiþten Günümüze Bursa Çeþmeleri

Gündoðdu Sokak Çeþmesi Zeyniler Camii'nin batýsýnda bulunan Gündoðdu Sokak'ýnýn üzerindeki gömütlüðün duvarý ile Zeyniler Camii arkasýndaki sokaðýn köþesindedir. Çeþme, kurnaya benzeyen bir yalak ve üzerinde musluk yeri boþ beyaz taþtan bir aynaya sahiptir. Yalaðýn ve aynanýn etrafý kesme taþ ile arasýnda yatay ve düþey tek sýra tuðla kullanarak döþenen bir duvarla çevrelenmiþtir. Aynada 1957 tarihi olup, üstü küçük sivri kemer ve kemerin tam üstüne tuðla köþeleri ile kemer þekli verilerek deðiþik, hoþ bir görünümle süslenmiþtir. Çeþmenin üstü kirpi saçakla örtülüdür.

Gündoðdu Sokak Çeþmesi 27.08.1997

Bakýrcýlar Çarþýsý Çeþmeleri: Bakýrcýlar Çarþýsý diye isimlendirilen çarþýda, bakýrýn dýþýnda giyim, kuþam, ev eþyasý, kýsaca kumaþla ilgili her çeþit dükkan vardýr. Çarþýda, biri çarþýnýn batý giriþ kapýsýnýn sol köþesinde, diðeri ise çarþýnýn ortasýnda, çarþýdan ara çýkýþýn köþesinde olmak üzere iki adet çeþme bulunmaktadýr. Resim, çarþýnýn ortasýndaki çeþmeye aittir. Çeþme, bir insanýn rahatça su içebileceði seviyeye kadar yükselten mermer bir kaide üzerine oturtulmuþ, yine mermer bir yalak ile bunlarýn arkasýnda, bir mermer ayna taþýndan ibarettir.

Bakýrcýlar Çarþýsý Çeþmesi 01.07.1997

Geçmiþten Günümüze Bursa Çeþmeleri

109

Kuyumcular Çarþýsý Çeþmesi: Ayný ismi taþýyan ve tamamen kuyumcularýn bulunduðu çarþýnýn ortasýndadýr. Kapalý Çarþý yangýnýndan sonra yapýlmýþtýr. Bu çeþmede, bu tip havuz çeþmelerin ilklerindendir.

Kuyumcular Çarþýsý Çeþmesi 01.07.1997

Kapalý Çarþý yangýnýndan sonra Kuyumcular Çarþýsý yapýlýrken bu çeþme de çarþýnýn ortasýna yapýlmýþtýr. Tabaný onaltý adet kaide mermerinin birleþmesinden meydana gelmiþtir. Her kaide mermerinin üzerine dýþý çerçevelenmiþ mermer plaklar oturtularak bir onaltýgen havuz meydana getirilmiþtir. Bu havuzun tabaný da mermer olup, havuzun ortasýnda yekpare mermer bir ayak üzerine yine onaltýgen bir küçük havuz oturtulmuþtur. Bu hazne havuza da, dört adet musluk takýlmýþtýr. Haznenin üstü de alüminyum çerçeve ve camla örtülmüþtür.

BSÝ Çeþmesi: Davutdede, Kamacý Sokak'tadýr. BUSKÝ daha kurulmadan, yani daha Bursa Sular Ýdaresi (BSÝ) iken yapýlmýþ bir çeþmedir. BSÝ de çalýþan Ýnþaat Mühendisi Varol Nural tarafýndan Kültür Parkta BSÝ pavyonu önü için dizayn edilen, aynasý yekpare mermer bir çeþmedir. Yalak, farklý büyüklükte altý parçanýn birleþmesinden meydana gelmiþtir. Çeþmenin üzerinde iri yazýlmýþ BSÝ harfleri ile en altta yapýlýþ senesi olan 1981 yazýlýdýr. Bunlarýn arasýnda yarým daire ortasýnda da musluk bulunmaktadýr.

110

Geçmiþten Günümüze Bursa Çeþmeleri

BSÝ Çeþmesi 01.08.1997

Alt Kapalý Çarþý Çeþmesi: Alt Kapalý Çarþý'nýn batý giriþindeki iniþ merdivenleri dibindedir. 1983 yýlýnda yapýlmýþtýr. Bursa'da yapýlmaya baþlanan havuz tipi çeþmelerin ilk uygulamalarýndan biridir. Bu tip çeþmeler genellikle yalaðýn büyütülerek, havuz haline getirilmesinden ibarettir. Çeþme, içi ve dýþý farklý tonlarda gri seramik döþeli, altýgen þekilde, derince bir havuz ve ortasýnda mermer ayak, üzerinde yine mermer su haznesinden ibarettir. Mermer hazne etrafýna açýlan küçük deliklerden havuza su akmaktadýr. Haznedeki suyun kirlenmesinin önlenmesi için, üstü cam altýgen prizma ile örtülmüþtür. Havuzun batýya, çýkýþ merdivenlerine bakan cephesinde mermer levha üzerinde 'Hayrat Çeþmesi 1983' yazmaktadýr.

Kapalý Çarþý alýmdaki çeþme 01.07.1997

Geçmiþten Günümüze Bursa Çeþmeleri

111

Çeþme Oteli Çeþmesi: Gümüþçeken Caddesin'den Tuz Pazarý'na inerken sað tarafta bulunan bir otelin duvarýnda olup, giriþ kapýsý yanýnda ve sokaða cephelidir. Yapýlýþý çok eski olmayýp, en fazla 15-20 sene kadardýr. Resimdeki son hali olup, eski hali daha küçük bir mermer kemer ve yalaðýn hizasýnda basma butonu ve fýþkýran bir musluktan ibaretti. Çeþmede, iki adet yalak olup, bunlarýn cephesi, köþeleri daire þeklinde kýrýlmýþ, ortasýnda, yapraklý yýldýz gibi kabartma bir motif konmuþ dik dörtgen bir mermerle kaplýdýr. Yalaklarýn iki tarafýnda içilebilecek seviyeye su fýþkýrtan iki adet çeþme konmuþtur. Bu çeþmelerin butonlarý ayakla çalýþýr vaziyette olup, kaldýrýmdadýr. Çeþme Oteli Çeþmesi 01.07.1997

Çeþme kaplama iki mermer oluklu sütunla yükseltilmiþ ve üzerine mermer kemer oturtulmuþtur. Çeþmenin alný yine kabartma geometrik þekillerle süslenmiþ ve Çeþmenin aynasý, üzüm salkýmý ve asma yapraklarý ile kabartma olarak süslerle bezenmiþtir.

Yüzüncü Yýl Anýtý ve Meydaný Park Çeþmesi: Kültür Park giriþ kapýsýnýn karþýsýndaki parkýn içindedir. Burasý park olmadan evvel benzin istasyonu olup, çeþme o zaman da mevcut idi. Park yapýldýktan sonra çeþmeye fotaðraftaki þekli 1980 li yýllarýn ortalarýnda verildi; açýlýþý da devrin Baþbakaný'nýn eþi tarafýndan yapýldý. Mermer kaplý bir kaide üzerinde, mermer bir yalak ile, bu yalaðýn üzerine seramik, düz ve ters (S) kývrýntýlý þekilli bir ayna yerleþtirilmiþtir. Aynanýn tepesine tavuskuþu kuyruðu þekli verilmiþtir. Bu ayna ve yalak bir beton perdeye dayandýrýlmýþtýr .

Yüzüncüyü Anýtý Parký Çeþmesi 01.07.1997

112

Geçmiþten Günümüze Bursa Çeþmeleri

Ahmet Paþa Mahallesi Çeþmeleri:

Ahmet paþa Mahallesi Aykut Sokak baþý çeþmesi 12.06.1997

Ahmet Paþa Mahallesi Andaç Sokak Baþý Çeþmesi 12.06.1997

Ahmet Paþa Mahallesi Arabayataðý caddesi baþý Çýnardibi Çeþmesi 12.06.1997

Ahmet Paþa Mahallesi'nde bulunan mezarlýðýn batý cephesi duvarýnda 200-300 metre ara ile iki adet çeþme vardýr. Bunlar genellikle seramik veya fayans kaplý olup alýnlarýnda eski Türkçe

Geçmiþten Günümüze Bursa Çeþmeleri

113

bir yazý mevcuttur. Bunlardan ikisi, Arabayataðý Caddesi ile Aykut Sokaðýn giriþinin karþýsýnda, diðeri ayný caddenin Andaç Sokakla birleþtiði yerdedir. Ayrýca Arabayaðý Caddesi baþýnda bulunan çýnarýn dibinde, alnýnda 18.9.1993 yazan yeni bir çeþme daha vardýr.

Çýnarönü Mevkii Çeþmesi: Ýncirli Caddesi üzerinde ve Davutkadý Çýnar Önü denilen mevkidedir. Son yýllarda yapýlan havuz ve çeþme kompozisyonunun iyi bir örneðidir. Küçük bir alanda ve oldukça genç bir çýnarýn dibinde yapýlmýþtýr. Sekizgen mermer taban üzerine yapýlmýþ yine sekizgen havuz, çeþmenin yalaðýný meydana getirmiþtir. Havuzun ortasýnda dört uzun, dört kýsa kenardan meydana gelen bir prizma, çeþmenin gövdesini teþkil etmektedir. Dört uzun kenarý meydana getiren mermerler, çeþmelerin aynasý olup üzerlerinde birer adet musluk bulunmaktadýr. Çeþme gövdesinin üzerinde ve ortasýnda havuzun fýskiyesi bulunmaktadýr. Fýskiye, tornayla iþlenmiþ, üst üste konmuþ, üç adet marpuç þeklinde mermer sütun ile aralarýnda çaplarý farklý iki mermer tabaktan meydana gelmiþtir.

Ýncirli caddesi Çýnarönü Çeþmesi 01.08.1997

Beþikçiler Çeþmesi: Çeþitli duyumlara göre Evliya Çelebi'nin yazmýþ olduðu Seyahatnamesi'nde bu çeþmeden bahsedilmekteymiþ. Bundan dolayý, bu çeþmenin mevcudiyeti o tarihlere kadar dayanmaktadýr. 1985 yýlýna kadar þekil itibariyle ayný olan çeþme, bu tarihten sonra Mimar Korhan Durusoy tarafýndan aslýna sadýk kalýnarak yeniden yapýlmýþtýr. Korhan Durusoy, çeþmenin orijinal yalaðýný Kültür Park Arkeoloji Müzesine teslim etmiþtir.

114

Geçmiþten Günümüze Bursa Çeþmeleri

Yalaðýn resmini çekmek için müzeye gidildiðinde, müze yetkilileri zamanla deðiþtiðinden, yalaðýn nerede olduðunu bilmediklerini ifade ettiler. Çeþmenin iki tarafýndaki seki ve yalak, yere oturmayýp, çeþmeye asýlý durumdadýr. Yalak ve sekiler siyah mermerden iki kuþakla çevrilmiþ olup, yalakta kuþaklarýn arasý, geometrik þekilli ayný mermerden süs yapýlmýþtýr. Aynada, ýþýnsal kabartma bir þeklin ortasýna musluk konmuþtur. Musluðun ve ayna taþýnýn ortasýnýn biraz üstünde halatkari bir þeklin ortasýnda 'Beþikciler Çeþmesi' ve en üstte de 'Dr.Raþit Durusoy' yazýsý bulunmaktadýr. Ayna taþý cepheye göre iki basamaklý kademe ile içerdedir. Bütün cephe iki sýra ayný siyah mermer çýta ile çevrilmiþtir. Tavan oyma ahþap, çatý ise bakýr ile kaplýdýr. Beþikçiler Çeþmesi 29.04.1997

Beþikçiler Çeþmesi 1940'daki genel görünümü. (Çeþmenin yeri okla gösterilmiþtir.)

Geçmiþten Günümüze Bursa Çeþmeleri

115

Beþikçiler Çeþmesi 1940'taki yeri Mahkeme Hamamý Çeþmesi

Mahkeme Hamamý Çeþmesi: Mahkeme Hamamý, Ýbrahim Paþa Mahallesi'nde ve Kýz Lisesi karþýsýndadýr. Ayný yerde lisenin giriþ kapýsýnýn karþýsýnda Ýbrahim Paþa Camii bulunmaktadýr. Bu caminin giriþ kapýsýnda bir çeþme bulunmaktadýr. Kazým Baykal 'Bursa Ve Anýtlarý' kitabý 86. sayfasýnda ' ...büyük çýnar aðacý dibindeki çeþme, eski ve tipik çeþme iken son zamanlarda yenileþtirildi,' demektedir. Bu gün, hamamýn önündeki çýnarýn dibinde çeþme yoktur. Kazým Baykal Hoca'nýn, 'son zamanlarda yenileþtirildi' dediði çeþme, daha sonra tamamen kaldýrýlarak yerine Ýbrahim Paþa Camii önüne yapýldýðý öðrenilmiþtir.

Mahkeme Hamamý Çeþmesi 10.10.1997

116

Geçmiþten Günümüze Bursa Çeþmeleri

Yýldýrým Saðlýk Ocaðý Çeþmesi: Saðlýk Ocaðý'nýn duvarýnda, cephesi caddeye doðrudur. Burada eskiden 'Bu su içilmez' yazan, yerinden kaynaklý, iki lüleli çeþme vardý. Bu çeþmenin herhalde onun yerine yapýldýðý tahmin olunmaktadýr. Çeþme, mermer bir platform üzerinde, beyaz mermer kaplama yalak ve yalak eninde bir ayna mermerinden ibarettir. Çeþmenin üstü çatý þeklinde kapanmýþ olup iki musluklu ve þebekeden beslenmektedir.

Yýldýrým Saðlýk Ocaðý Çeþmesi 01.08.1997

Sait Ete Çeþmesi: Acemler Yokuþu'nun Çekirge Meydaný ile birleþtiði yerde bulunan Anatolia Oteli'nin giriþindedir. Kubbesi, çinisi ve musluðu ile Eski Kaplýca'ya, Çekirge'ye çok güzel uyum saðlamýþtýr.

Her tarafý beyaz mermer kaplý, kare tabanlý bir kaide üzerine oturmuþtur. Kaide mermerleri farklý renkte, içiçe geçmiþ iki dikdörtgen geometrik þekille süslenmiþtir. Bu kare tabanýn ortasýndan yükselen çeþme, dört cephelidir. Cephelerden sadece güneydekinde musluk bulunmakta, diðerleri ise Kütahya çinisi ile kaplýdýr. Bu cephelerin üçünde de kaplý bulunan çinileri, kenarlardaki düþey çini su ile sýnýrlamýþtýr.

Sait Ete Çeþmesi genel görünüm 08.10.1997

Geçmiþten Günümüze Bursa Çeþmeleri

117

Güney cephesi ise, aynanýn yanlarda yine düþey su þeklinde çiniler bulunmaktadýr. Ayna ve alýn biraz içerlek olup kenarlarý kýrkbeþ derece meyilli mermer çýta ile kaplanmýþtýr. Ayna taþýnýn ortasýna, pirinç bir musluk ve musluk aynasý takýlmýþtýr. Alýn ile ayna ayný þekilde meyilli mermer çýta ile ayrýlmýþtýr. Alýnda, düþeyine, oval þekilde, kabartma defne yapraklarýndan yapýlan taçýn ortasýnda yine kabartma olarak 'Sait Ete Bitiþ 1985' yazýlýdýr. Çeþme, gövdeye göre çok geniþ, saçaklý kubbeli bir çatý ile örtülmüþtür. Çatý, saçak ve kubbe, bakýrla kaplý olup, kubbenin t e p e s i n d e a l e m b u l u n m a k t a d ý r.

Sait Ete Çeþmesi Güney Cephesi 08.10.1997

Fatma-Mehmet Þahin Çeþmesi: Büyükþehir Belediyesi'nin kuzeyinde, eskiden otopark olarak kullanýlan yere 1988 yýlýnda yapýlmýþ olan bir havuz çeþmedir.

Fatma-Mehmet Þahin Çeþmesi 01.08.1997

118

Geçmiþten Günümüze Bursa Çeþmeleri

Kuzey ve güney cepheli olan iki çeþmenin arasýnda havuz bulunmaktadýr. Çeþmelerin yalaklarý, havuzun içi ve dýþý her tarafý pembe damarlý mermer ile kaplýdýr. Çeþmelerin yalaðý havuzun eni kadardýr. Bu yalaðýn eninde, çeþmelerin aynasý yükselmektedir. Aynalarýn ortasýna da musluk konmuþtur. Güneydeki çeþmenin musluðunun üzerinde, aynada metal bir plak olup, üzerinde 'Boðazlýyan'lý Hacý Fatma Þahin Hayratýdýr. 20.6.1988', kuzeydeki çeþmenin ayný yerinde yine metal plak üzerine 'Boðazlýyanlý Hacý Mehmet Þahin (Elibüyük) hayratýdýr 20.6.1988' yazýlýdýr. Çeþmelerin doðu ve batý yanlarýnda, dýþý pres tuðla ile örülmüþ üstü beyaz mermer kaplý dört adet çiçeklik bulunmakta ve bu çiçekliklerin arasýna da iki adet oturma banký konmuþtur .

Etem Uðurtuð Çeþmesi: Çekirge'den Uludað'a çýkan yolun üzerindeki Büyük Yýldýz Oteli'nin giriþ kapýsýnýn yanýndadýr ve kuzeye cephelidir. 1990 yýlýnda yapýlmýþtýr. Yalaðý ve aynasý ayrý ayrý yekpare mermerden yapýlmýþtýr. Beton bir taban üzerine mermer oyma yalak oturtulmuþtur. Yekpare mermer çeþme aynasý, yalaðýn düz kenarýnýn üzerine dikilmiþtir. Aynanýn kenarlarý kývrýmlý þekiller verilerek bezenmiþtir. Cephede zeminden yükselen iki kabartma çubuk üzerine ters duran yelpaze þeklinde kabartma bir motif konmuþtur. Çeþmenin alnýnda ise kabartma olarak, 'Hacý Etem Uðurtuð Hayratýdýr' yazmaktadýr. Böylece çeþme, otelin modern görünümüne yarý klasik bir hava vermektedir.

Etem Uðurtuð Çeþmesi 08.10.1997

Kadýnlar El Sanatlarý Çarþýsý Çeþmesi: Nilüfer Pazarý'nýn kuzeyi, bir müddet evvel Büyükþehir Belediyesi tarafýndan istimlak edilerek, ev hanýmlarýnýn el sanatlarýný deðerlendirmeleri için yapýlan çarþýdýr. Bu çarþý veya Pazar yeri, 1990-1991 yýllarýnda çeþme ile birlikte inþaa edilmiþtir. Çeþme, çarþýnýn güney ucunda olup, yaklaþýk 120 derecelik açý ile birleþen üç duvarcýktan meydana gelmiþtir. Ortadaki duvar aynayý teþkil etmektedir. Çeþmenin yalaðý ise aynanýn karþýsýnda, ayný þekilde olup, yan duvarlara saplanmaktadýr. Çeþmenin cephesi ve yalaðýnýn tamamý mermer kaplý olup, iki adet de musluðu vardýr.

Geçmiþten Günümüze Bursa Çeþmeleri

119

Kadýnlar El Sanatlarý Çarþýsý Çeþmesi 27.08.1997

Ýnönü Caddesi Gül Sokaðý baþýndaki çesme: Ýnönü Caddesi'nde köprülü kavþak yapýlmadan evvel mevcut çýnarýn dibinde bir çeþme vardý. Bu çeþmenin suyunun Uludað Gazoz Fabrikasý tarafýndan getirtilen Devrengeç suyu olduðu halk arasýnda söylenmekteydi. Bu çeþme, köprülü kavþak yapýlýnca dolgu altýnda kalan eski çeþmenin yerine yapýlmýþtýr.

Dört cepheli ve cephelerin hepsi Kütahya çinileriyle bezenmiþ, sekizgen mermer yalaklýdýr. Çatýsý bakýr kaplama, tepesinde alemi olup çatýnýn altý ahþap lambri kaplanmýþtýr. Ýyi korunursa þehrin güzel bir mobilyasýdýr.

Gül Sokak Çeþmesi 29.04.1997

120

Geçmiþten Günümüze Bursa Çeþmeleri

Gül Sokak Çeþmesi genel görünüm 29.04.1997

Hamitler Parký Çeþmesi: Hamitler Mahallesi'nin mesire alaný, Büyükþehir Belediyesi tarafýndan, 1992-1993 yýllarýnda park ve dinlenme yerine çevrildi. Bu esnada parký ziyaret eden vatandaþlarýn içme su ihtiyacým karþýlamak için parkýn çeþitli yerlerine yapýlan çeþmelerden biridir. Bu çeþmeler gezi yollarýnýn kenarýna ve yeþilliðe doðru yapýlmýþtýr. Çeþme, bordur taþý seviyesinde bir kaide üzerine oturmuþ olup, yalak ve çeþme duvarý taþtan ve derzli yapýlmýþtýr. Çeþmenin üstü, taþ bir kemerle kapanmýþ olup, ayna harç ile sývalý ve tek muslukludur.

Hamitler Parký Çeþmesi 27.08.1997 Geçmiþten Günümüze Bursa Çeþmeleri

121

Eski Þehirler Arasý Otobüs Terminali Çeþmesi Eski otobüs terminali içinde, 1994-1995 te yapýldý. Daha evvel ayný yerin birkaç metre güneyinde bir duvara sýralý dört, beþ musluklu, yalaklý fayans kaplý bir çeþme mevcut idi. Onun yerine yapýlan bu çeþme, dört cepheli olup, her cephesi aynýdýr. Köþeli bir ayak üzerine oturan yalaðýn dört köþesinden kaidesiz fakat baþlýklý sütunlar çýkmaktadýr. Sütunlarýn baþlýðýna çatýyý tutan ahþap payandalar bulunmaktadýr. Çok koyu bir renkle kaplanan ayna, üçgen þekilde bitmektedir. Çeþmenin çatýsý bakýrla kaplý olup tam tepeye bakýr kaplý bir kubbe oturtulmuþtur.

Santral Garaj Çeþmesi 29.04.1997

Davut Kadý Türbesi Parký Çeþmesi:

Davut Kadý Türbe Parký Çeþmesi 01.08.1997

122

Geçmiþten Günümüze Bursa Çeþmeleri

Yýldýrým Belediyesi, içerisinde yatýr olan bir evi istimlak ederek, burayý yatýr ile beraber, park haline getirmiþtir. Bu parkýn içerisine de bir havuzlu çeþme yapmýþtýr. Havuz, daire þeklinde olup, küçük bir kýsmý yay þeklinde bir beton perde ile ayrýlmýþtýr. Perdenin içbükey tarafý güneye ve havuzun küçük bölümüne bakmaktadýr. Bu konkav beton perde çeþmenin aynasýný teþkil ettiðinden, ortasýna da musluk konmuþ, böylece de havuzdan ayrýlan küçük bölümde çeþmenin yalaðýný meydana getirmiþtir. Bütün havuz ve çeþme, betebe ile kaplýdýr.

Beyazýt Çeþmesi: Hacý Seyfettin Mahallesi Yýldýrým Beyazýt Caddesi üzerinde bulunan küçük bir alanýn ortasýndadýr. Civarýna uyum saðlayacak þekilde, modern bir görünüme sahiptir. Beyazýt Çeþmesi'nin bulunduðu yerin 15-20 metre güneyinde bulunan eski bir çeþmenin yerine yapýlmýþtýr. Eski çeþmenin kitabesi olduðu öðrenilmiþ fakat bulunamamýþtýr.

Beyazýt Çeþmesi 01.08.1997

Beyazýt Çeþmesi Genel Görünüm 01.08.1997

Çeþmenin batýsý düz duvar þeklindedir. Diðer üç cephede birer musluk olmak üzere çeþme üç muslukludur. Çeþmeye kuzeyden iki basamakla, diðer cephelerden tek basamakla çýkýlmaktadýr. Basamak cepheleri siyah, üstleri ve çeþmenin tabaný beyaz mermerle kaplýdýr. Tabanda çeþmenin etrafý siyah mermer þeritle çevrelenmiþtir. Çeþme, üçü musluklu, ikisi musluksuz olmak üzere beþ bölümden ibarettir. Boþ bölümler üçgen, diðerleri ise yamuk

Geçmiþten Günümüze Bursa Çeþmeleri

123

kesitlidir. Çeþmenin boþ kýsýmlarý yalak hizasýnda dolu olup, set görevi görmektedir. Yalaklara, dýþa doðru köþeli çýkýntý verilmiþtir. Bölümleri arasýnda bulunan beton perdelerin cepheleri, çeþmenin dibindeki süpürgelik gibi olan kýsým, yalaðýn ve setlerin üstü ve çeþmelerin aynalarý siyah mermerle; aynanýn etrafý dahil, diðer bütün cepheler beyaz mermerle kaplýdýr. Yalaklarýn orta bölümleri dairesel bir motifle süslenmiþtir. Çeþmenin tavaný lambri ile, çatý bakýrla kaplanmýþtýr. Saçaðýn doðu cephesi alnýnda, bakýr kabartma yazý ile 'BEYAZIT ÇEÞMESÝ' ibaresi yazmaktadýr. Diðer saçak alýnlarýnda ise bakýr kabartma çiçek motifi bulunmaktadýr.

Akdemir Sokaðý Çeþmesi: Büyükþehir Belediyesi 1995 de baþlayan ve halen devam eden çevre düzenlemeleri içinde yaptýðý çeþmelerden biridir. Setbaþýnda, Yeþil Caddesi'ni Namazgah Caddesine baðlýyan Akdemir Sokaðý trafiðe kapatýlarak park ve dinlenme yeri haline getirilmiþ ve havuz-çeþme de ortaya konmuþtur. Böylece çeþme, hem estetik, hem de geleneksel ihtiyacý giderici olmasý bakýmýndan iki görevi birden üstlenmiþtir.

Akdemir Sokak Çeþmesi 27.08.1997

Çeþmenin ana öðesini yuvarlak bir havuz teþtil etmektedir. Bu havuzun kuzey ve güneyine gelen taraflarý, havuzdan biraz daha yüksek iki yay ile bölünmüþtür. Bu yaylar çeþmelerin aynalarýný teþkil etmektedir. Bunlarýn ortalarýnda birer musluk takýlmýþtýr. Bu yay þeklindeki aynalarýn karþýsýna gelen havuzun kenarlarýnýn yüksekliði düþürülerek, yalaklar oluþturulmuþtur. Havuzun dýþý, içi, aynalarýn arkasý ve havuz tabaný beyaz mermerle; havuzun, yalaklarýn üstü ve çeþme aynalarýnýn üstü ile aynalar ise siyah mermerle kaplanmýþtýr.

Emirsultan Saðlýk Ocaðý Çeþmesi: Emirsultan Camii'nin doðusunda ve saðlýk ocaðýnýn karþýsmdadýr. Çeþme, saðlýk ocaðýnýn restorasyonundan evvel, kapýsýnýn yanýnda idi. Restorasyon esnasýnda þimdiki yerine, yani karþýsýna yeniden yapýldý. Çeþme, cami giriþinde köþede ve avlu duvarýndadýr.

124

Geçmiþten Günümüze Bursa Çeþmeleri

Emirsultan Saðlýk Ocaðý Çeþmesi 27.08.1997

Çeþmenin aynasý ve yalak üstü hariç, tamamý pres tuðladan yapýlmýþtýr. Çeþmenin önünde yarým dairevi bir basamak üzerine, yuvarlak bir köþe þekli verilerek, prese tuðla ile çeþme yükselmiþtir. Bahçe duvarlarý da tuðla ile yapýldýðýndan, duvarla çok güzel bir uyum saðlamýþtýr. Yalak, siyah mermerden oyulmuþ olup, yalak üstü ile beraber iki parçadan meydana gelmiþtir. Aynaya ise çeþmenin arkasý ile beraber sýva yapýlmýþtýr. Çeþme, içeriye doðru kemer kýsmýnda koniktir. Ayna siyah boya ile boyanmýþ ve üzerine boya ile yatay tuðla süsü verilmiþtir. Aynanýn ortasýnda pirinçten (H Ç) harfleri sývaya gömülü olarak konmuþtur. Çeþmenin üstü iki sýra ayný tuðladan yapýlan zarif bir kemerle kapanmýþtýr. Aynada bir musluk bulunmaktadýr. Kemerli bir yapýlýþ þekline sahip olan saðlýk ocaðý ile karþýsýnda bulunan çeþme, sanki birbirini tamamlayarak, bütün teþkil etmiþtir.

Ýmam Hatip Camii Çeþmesi: Þükraniye Mahallesi, Fatih Sokak, Ýmam Hatip Camii'nin köþesindedir. Burada bulunan eski çeþmenin yerine 1996 da yapýlmýþtýr. Çeþme, sokaða cepheli ve cami duvarýna dayalýdýr. Kahve renkli mermer bir platform üzerinde yükselmiþtir. Ýki musluðun altýnda iki ayrý yalaðý vardýr. Yalaðýn yanlarýndan yükselen kolonlar, sivri kemer þekli verilerek çeþmenin üstünü teþkil etmektedir. Çeþmenin cephesi, yan duvarlar, arkasý ve aynasý beyaz mermerle kaplanmýþtýr. Ayna duvarý ve iç yan duvarlarý da, üç sýra farklý renkte mermer þeritle süslenmiþtir. Çeþmenin aynasýnýn üstü, alnýn altýnda çerçeve içine alýnmýþ eski yazý, Arap harfleri ile yazýlmýþ kitabesi ve altýnda da 'Teyfik Aydýn 17.6.1996' yazmaktadýr. Çatýsý, iki kademeli mermer saçak ve üzeri bakýr kaplanmýþtýr. Ýmam Hatip Camii Çeþmesi 01.08.1997

Geçmiþten Günümüze Bursa Çeþmeleri

125

Parklar ve Yeþil alanlar için pik çeþmeler: 1994 den sonra þehrin çeþitli yerlerinde yapýlan yeþil alan ve çevre düzenlemeleri ile Kültür Park içine çeþitli yerlere konan çeþme tipidir. 1930 lu yýllarda kullanýlan pik hayrat çeþmeleri, anýmsatmasý bakýmýndan, elli yaþ üzerinde olan Bursa'lýlara nostalji yaþatmaktadýr.

Yeþil Alan ve Parklar için çeþmeler 27.08.1997

Merhum Reþat Yamankaradeniz Çeþmesi: Orta Pazar Caddesinin doðusunda ve Lala Þahin Paþa Kütüphanesi nin yanýndaki alandadýr. Yeni restore olmuþ eski mimariye sahip bir binanýn köþesindedir. Çeþmede yalak ve yalaðýn altýndaki kaide beyaz mermerdendir. Kaidenin içerisi boþtur. Yalak oyma olup, üstü ayný mermerle kaplýdýr. Ayna ve alýn beyaz mermerden yapýlmýþ ve etrafý altý zincir, üstü yaprak þeklinde mermer þerit halinde oyularak süslenmiþtir. Çeþmenin alnýnda 'Merhum Reþat Yamankaradeniz Hayratý' musluðun altýnda da 1996 yazmaktadýr.

Reþat Yaman Karadeniz Hayratý 08.10.1997

126

Geçmiþten Günümüze Bursa Çeþmeleri

Setbaþý Büyükþehir Kütüphanesi yanýndaki Çeþme: 1996 dan sonra, Eski Nikah Dairesi'nin olduðu yer, Büyükþehir Belediyesi tarafýndan kütüphane ve kültür merkezine çevrilip yanýna da Setbaþý Camiini de (Kara Çelebizade camii) kapsýyan bir çevre tanzimi yapýldý. Yukarýda da bahsettiðimiz gibi Kara Çelebizade Mehmet Hicri Efendi tarafýndan yaptýrýlan bu Setbaþý Cami, oðlu Abdülaziz Efendi tarafýndan onarýlmýþ ve onarým esnasýnda yanýna bir de çeþme yapmýþtýr. Yýkýldýðý tarihi hatýrlanmýyan, bu çeþmenin yerine yapýlan bu modern çeþmeyle, hem þehir çok güzel bir mobilya kazandý, hem de Bursa'ya Müftü suyunu kazandýran Kara Çelebizade Abdülaziz Efendi'nin anýsý yad edildi.

Setbaþý Kütüphanesi Yanýndaki Parkýn Çeþmesi son hali 26.05.1998

Çeþme, her tarafý beyaz mermer kaplý ve dört cephelidir. Yalaklar yekpare mermer görünümünde olup kalýn parçalardan ibarettir. Çeþmelerin aynalarý Kütahya Çinisi ile kaplý olup, zannýmca, bu çinilerle, Kara Çelebizade çeþmelerini anýmsatmak istenmiþtir.

Geçmiþten Günümüze Bursa Çeþmeleri

127

ESKÝ ÇEÞME RESÝMLERÝ

1930-1940 lý yýllarýda Bursa da bir çeþme BUSKÝ albümü Ýhsan Uzer

1930 la yýllara ait Ýhsan UZER tarafýndan resimi çekilmiþ bir Bursa çeþmesi kaynak BUSKÝ albümü

Çekirge yeni Uludað yolu (1943 yýlýnda) üzerinde Demirci Emin Artuna çeþmesi 20.08.1943 yazýlý Ýhsan Uzer BUSKÝ albümü

128

Geçmiþten Günümüze Bursa Çeþmeleri

1930-1940 yýllarý arasýnda Bursa çeþmesi BUSKÝ albümü Ýhsan Uzer

Bugün dahi yeni kurulan sokaklara tatbik edilen bir parça boru ve musluktan ibaret bir çeþme 21.05.1938 Ýhsan Uzer Sular Ýdaresi Müdürü Buski albümü

Þehreküstü Çýkmazý Kunduracý Mustafa'nýn Evindeki Çeþme 01.08.1942 Ýhsan Uzer Buski albümü

Geçmiþten Günümüze Bursa Çeþmeleri

129

KAYNAKLAR KAZIM BAYKAL

BURSA VE ANITLARI

KAZIM BAYKAL

2000 YILINDA BURSA BELEDÝYESÝ

KAZIM BAYKAL

BURSA'DA ULUDAÐ

RAÝF KAPLANOÐLU

BURSA YER ADLARI ANSÝKLOPEDÝSÝ

RAÝF KAPLANOÐLU

BURSA ANITLAR ANSÝKLOPEDÝSÝ

BEDRÝ YALMAN

BURSA

HASAN TURYAN

BURSA EVLÝYALARI VE TARÝHÝ ESERLERÝ

ALBERT GABRÝEL

UNE CAPTTALE TURQUE BROUSSE

ÝHSAN UZER

BUGÜNKÜ BURSA SULARI

BURSA ESKÝ ESERLERÝ SEVENLER KURUMU HÝZMET ALBÜMÜ 1946-1985

130

DR. MÝMAR ENGÝN YENAL'IN

ARÞÝVÝ

BÜYÜKÞEHÝR BELEDÝYESÝ

ESKÝ BURSA RESÝMLERÝ

DR. TANER ÖZEK

KOLLEKSÝYONU

ÝSTANBUL ALMAN KONSOLOSLUÐU

RESÝM ARÞÝVÝ

Geçmiþten Günümüze Bursa Çeþmeleri

Þubat 1935 de Ýstanbul da doðdu. Ýlkokulu Urfa, Kilis ve Ankara da, ortaokulu Çankýrý ve Mustafakemalpaþa da, liseyi Heybeliada Deniz Harp Okulu ve kolejinde okuyup, Ankara Atatürk lisesinden 1955 de mezun oldu. Ayný sene Ýstanbul Üniversitesi Fen Fakültesi Jeofizik Enstitüsüne girdi. 1960 da Ýstanbul Üniversitesinden, 1961 de Ýstanbul Teknik Üniversitesi, Hidrojeoloji Enstitüsünden mezun olup, DSÝ I. Bölge Müdürlüðünde göreve baþladý. 1962-1964 yýllarýnda askerliðini yapýp, evvela DSÝ Genel Müdürlüðü, sonra YSE II. Bölge Müdürlüðü ve 1972 den sonra Bursa Belediyesi Sular Ýþletmesi Müdürlüðünde görev aldý. Belediye Sular Ýþletmesi Müdürlüðünden sýra ile; Hidrojeolog, Baþmühendis ve 1982-1988 yýllarý arasýnda da Müdür Vekilliði yaptý. 1989 da emekli oldu. Bursa Büyükþehir Belediyesi tarafýndan 1990-1997 yýllarýnda BUSKÝ Yönetim Kurulu Üyeliðine getirildi. A.Selçuk ÖZER evli olup biri kýz üç çocuk babasýdýr.