Bursa’nın Su Kaynakları ve Sorunları
İsmail Hakkı ÇETİNAVCI Buski Genel Müdürü
KURULUŞ : 20.11.1981 tarih ve 2560 İSKİ Yasasına uygun olarak, 23.5.1984 tarih ve 3009 Sayılı Kanun ve 1989’da Bursa’nın Büyükşehir Belediyesi statüsü kazanması üzerine kurulmuştur. GÖREV VE YETKİLERİ (2560 Yasanın 2. Maddesi) a. Büyükşehir sınırları içindeki içme, kullanma ve endüstriyel su ihtiyaçlarını sağlamak ve dağıtmak; b. Kullanılmış sular ile yağış sularının toplanıp uzaklaştırılması; c. Gerekli tesisleri kurmak veya kurdurmak, kurulu olanları devralıp işletmek; tesislerin bakım ve onarımını yapmak veya yaptırmak; d. Su kaynaklarını korumak, kirlenmeyi önleyecek her türlü teknik, idari ve hukuki tedbirleri almak. 2560 Sayılı Yasa, Madde 25: Yağmursularının uzaklaştırılması ile ilgili tesislerin yapılması veya bu tip tesislerin işletilmesi, gerekli harcamalar ilgili belediyelerce karşılanmak şartıyla BUSKİ tarafından yerine getirilir. Bu tesislerin yapılması veya işletilmesine ilişkin harcamalar tarifelere dahil edilmez.
Eski ve Yeni Bursa Büyükşehir Belediyesi Sınırları 5216 yasa gereği genişleyen Bursa Büyükşehir Belediye Sınırları 11 kat büyümüştür
BURSA’DA SUYUN TARİHÇESİ Bursa’nın kuruluşu M.Ö. 200 yıllarına dayanmaktadır. Dönemin Kartaca kumandanı Hannibal, Hisar içinde yeni yapılan Bursa şehrine Pınarbaşı Suyunu getirmiştir. Bursa, kurulduğundan beri Pınarbaşı suyunu kullanmaktadır. Osmanlılar suya çok önem verdikleri için yalnız Pınarbaşı Membaı ile yetinmeyip Uludağ’dan da devamlı şehre su getirmişlerdir. 1650’li
yıllarda Karaçelebizade Abdülaziz Efendi’nin, Bursa’nın muhtelif mahallelerine yaptırdığı kırk adet çeşme ile oluşan şebeke, Uludağ menbaları ile yapılan ilk ve Anibal’den sonra da ikinci şebekedir.
Resim 1: 1960 Yılında Yıkılan Üç Kurnalardaki Anibal Su Deposu
Resim 2: Hisar Kırkodalar Mahallesi Anibal Çeşmesi Haznesi
Projesi 1905 yılında, dönemin Bursa Valisi Reşit Mümtaz Paşa tarafından yaptırılan 1500 m. Gökdere İsale Hattı, 1 filtre, 2 adet 1000 tonluk depo, 75 km. Şebeke hattı ve 150 adet sokak çeşmesi 1911 yılında tamamlanmıştır. 1960’lı yıllarda, Uludağ’dan gelen sular ile şehri beslemek yetersiz kaldığından, ilk defa Hürriyet ve İstiklal Mahallelerinde yer altı suyu kullanılmaya başlanmıştır. Evliya Çelebi’nin, ünlü Seyahatnamesi'nde; "Velhasıl Bursa, sudan ibarettir." diyerek içmeler ve kaplıcalar bakımından zengin olduğunu vurgulamıştır.
1915 yılında Fransızlar tarafından yapılan pınar kaynakları projesi
1945 yılında Kırkpınarlardan su temin edilmiştir. 1946 yılında Uludağın Kuzey yamaçlarındaki ve Kırkpınar yaylasındaki kaynaklar Cumhurbaşkanı İsmet İNÖNÜ, Başbakanı Recep PEKER ve onaltı bakan tarafından imzalanan kararname ile BURSA Belediyesine tahsis edilmiştir.
BURSA’MIZIN SU KAYNAKLARI 1.BARAJLARIMIZ; 2010 yılında suyumuzun % 93’ünü karşılamaktadır.
DOĞANCI BARAJI:
Nilüfer çayı üzerinde Doğancı Köyünün 3 km. menbahında bulunmaktadır. Yılda 110 milyon m3 su temini sağlanmaktadır.
NİLÜFER BARAJI:
Aralık 2007 yılında hizmete açılmıştır. Yılda 60 milyon m3 su temini sağlanmaktadır.
2.PINAR KAYNAKLARI
Yılda 15 milyon m3 su temini sağlanmaktadır.
3.YER ALTI KUYULARI
Yağışların azaldığı ve Doğancı Barajı su seviyesinin hızlı olarak düştüğü temmuz-kasım aylarında yer altı su kaynakları devreye alınmaktadır. Toplam 120 tane kuyu bulunmaktadır.
BURSA’MIZDA BUGÜNKÜ SU DURUMU
Doğancı Barajı Baraj Kret Kotu : 335,00 metre Maksimum Su Seviyesi : 333,30 metre , Toplam Hacim (Vtoplam) : Su Alınabilecek Minimum Seviye :
Nilüfer Barajı
, Ölü Hacim (Völü) :
305,00 metre
Kullanılabilir Hacim (Vkullanılabilir) :
41.267.105 m3 8.656.104 m3
32.611.001 m3
Baraj Kret Kotu :
764,50 metre
: 762,40 metre ,
Max. Hacim (Vmax) :
40.118.000 m3
Normal Su Seviyesi (Eşik Kotu) : 760,00 metre , Toplam Hacim (Vtoplam) :
36.378.000 m3
Maksimum Su Seviyesi
Su Alınabilecek Minimum Seviye :
720,00 metre ,
Kullanılabilir Hacim (Vkullanılabilir) : 19.03.2010
Ölü Hacim (Völü)
33.895.000 m3
:
2.483.000 m3
[ Vtoplam - Völü ]
tarihi (bugün) itibariyle ;
Doğancı Barajı su kotu :
326,58 metre
Bu seviyedeki kullanılabilir su hacmi :
22.068.494 m3
Doluluk oranı :
% 67,67
Bu seviyedeki kullanılabilir su hacmi :
34.075.000 m3
Doluluk oranı :
% 100,53
Toplam Kullanılabilir su hacmi :
56.143.494 m3
Ort. Doluluk :
% 84,42
Nilüfer Barajı su kotu :
760,12 metre
Doğancı Barajına gelen su miktarı :
1.613.088 m3 / gün ( 18,670 m3 / sn )
Nilüfer Barajına gelen su miktarı :
0 m3 / gün ( 0,000 m3 / sn )
Arıtma Tesislerinden şehre verilen su miktarı :
191.000 m3 / gün ( 2,211 m3 / sn )
Toplam şehre verilen ortalama günlük su miktarı Bunun
205.000 m3
olup
191.000 m3 / gün 'ü Barajdan,
14.000 m3 / gün 'ü Pınar Kaynaklarından, 0
m3 / gün 'ü Yer Altı Kuyularından temin edilmektedir.
Barajlara hiç su gelmez ise, bu koşullarda son gün
294 günlük su rezervi mevcut olup,
07.01.2011 dir. Ancak Doğancı Barajına giren su İçmesuyu Arıtma Tesislerinden
şehre verilenden fazla olup bu debi devam ettiği takdirde baraj dolmaya devam edecektir.
BARAJLARIN SU DURUMU
NİLÜFER BARAJI
MEVCUT İÇMESUYU HATLARI UZUNLUKLARI (ÇEVRE İLÇELER DAHİL ) YAPILAN ÇALIŞMALAR Y I L L A R
İLÇELER 1995 VE ÖNCESİ
1996 (km)
1997 (km)
1998 (km)
1999 (km)
2000 (km)
2001 (km)
2002 (km)
2003 (km)
TOPLAM (km) 2004 (km)
2005 (km)
2006 (km)
2007 (km)
2008 (km)
2009 (km)
2010 (km)
OSMANGAZİ
89
110
168
226
131
98
110
99
81
44
66
36
53
31
38
0,4
1.380,4
YILDIRIM
88
109
156
105
86
103
60
43
41
41
62
61
34
25
45
2,0
1.061,0
NİLÜFER
54
22
41
84
31
28
67
41
53
43
59
35
35
40
70
6,1
709,1
58
66
182
214
215
15,3
750,3
245
198
304
310
368
23,8
3.901
TAŞRALAR TOPLAM
231
241
365
415
248
229
237
183
175
128
1989 YILINDAN GÜNÜMÜZE KADAR YAPILAN ÇALIŞMALAR
ANA İSALE HATTI ÇALIŞMASI
ATA BULVARI - ANA İSALE HATTI ÇALIŞMASI
İHTİSAS KAVŞAĞI - ANA İSALE HATTI DEPLASE ÇALIŞMASI
İHTİSAS KAVŞAĞI - ANA İSALE HATTI DEPLASE ÇALIŞMASI
D0 – D12/2 ANA İSALE HATTI ÇALIŞMASI
ANA İSALE HATTI YATAY DELGİ ÇALIŞMASI
HAŞİM İŞCAN CD. ANA İLETİM HATTI ÇALIŞMASI
MUDANYA ANA İSALE HATTI
(ÇAĞRIŞAN POMPA İSTASYONU-SEÇTEPE SU DEPOSU)
MUDANYA ANA İSALE HATTI
(ÇAĞRIŞAN POMPA İSTASYONU-SEÇTEPE SU DEPOSU)
KAYAPA - ANA İSALE HATTI ÇALIŞMASI
İÇMESUYU ŞEBEKE REHABİLİTASYON ÇALIŞMASI
DC4-6 SU DEPOSU İNŞAATI (20.000 m3 )
D-0 İÇMESUYU DEPOSU (10.000m3)
ÇEPNİ KÖYÜ SU DEPOSU İNŞAATI (1.000 M3)
ORHANELİ İLÇESİ KOÇUKÖYÜ İÇMESUYU DEPO İNŞAATI (100 m3)
İÇME SUYU ŞEBEKE HATLARINDAKİ KAÇAKLAR Su şebekelerinin eski oluşu, plansızlık, kötü ve yanlış malzeme kullanımı ve şebekedeki sızıntılardan dolayı su kayıpları olmaktadır. Bu kapsamda Bursa’mızda 1995 yılında içme suyu şebekemizde % 65 oranında kaçak bulunmaktaydı. Yani su kaynağımızdan verdiğimiz 100 m3 suyun, evlere ulaşmadan önce 65 m3’ü şebekede kayıp olmaktaydı. Günümüzde bu oran % 23,85’e düşmüştür.
19 95 Ö
YILLAR
01 0
20 08
20 07
20 06
20 05
20 04
23,85
23,93
25,18
24,89
24,5
2452
2324
2149
3901
3509
3138
2771
2639
29,11
30,2
48,2
52,8
58,5
63,51
64,66
44,3 37,3 32,8
3000
20 03
20 02
1966
1729
1500
4000
20 01
20 00
19 99
1252
837
2000
19 98
19 97
472
231
1000
19 96
nc es i
5000
20 09 -2
ve
İMALAT MİKTARLARI (KM) 6000
İÇMESUYU HATTI İMALAT MİKTARLARI VE ŞEBEKEDEKİ SU KAYBINI ÖNLEMEDEKİ BAŞARI ORANLARI 70
0 60
50
40
30
20
10
0
2007 YILI VE BURSA’DA KURAKLIĞA KARŞI ALINAN ÖNLEMLER Bursa’mızda Ağustos 2007 tarihinde yaşanan kuraklık neticesinde yer altı suyundan faydalanmaya karar verilerek bu kapsamda; 70 adet derin kuyu, 18 km. isale hattı, 13 km. enerji nakil hattı ve 6 adet transfer pompa istasyonun planlama, projelendirme çalışmaları yapılmıştır. Bu kapsamda doğancı barajının 1,5 ay boyunca su kotu, minimum işletme kotunun altına düşmesine rağmen en kurak dönemde Bursa’da su kesintisi yaşanmamıştır.
DOĞANCI BARAJI 2007 YILINDAKİ DURUMU
DOĞANCI BARAJI SU ALMA YAPISI 35
2007 - DOĞANCI BARAJI 36
2040 YILI PROJEKSİYONU
37
Yılı
Kanalizasyon
Yağmursuyu
1989
27.356 m.
255 m.
1990
74.976 m.
116 m.
1991
85.828 m.
274 m.
1992
78.385 m.
71 m.
1993
110.442 m.
158 m.
1994
108.447 m.
1995
146.547 m.
171 m.
1996
71.281 m.
5.315 m.
1997
117.778 m.
43.013 m.
1998
133.526 m.
42.695 m.
1999
76.785 m.
17.483 m.
2000
55.390 m.
13.104 m.
2001
92.451 m.
32.309 m.
2002
99.382 m.
39.211 m.
2003
119.203 m.
60.447 m.
2004
113.993 m.
76.399 m.
2005
187.964 m.
131.773 m.
2006
105.552 m.
55.422 m.
2007
153.043 m.
71.657 m.
2008
161.755 m.
77.836 m.
2009
144.716 m.
63.597 m.
2010
17.098 m.
11.246 m.
Toplam
2.281.899 m.
742.554 m.
3*3.00*1.50 KUTU KESİT YAĞMURSUYU KOLLEKTÖRÜ
3*3.00*1.50 KUTU KESİT YAĞMURSUYU KOLLEKTÖRÜ
KUTU KESİT HATTA Ø2000 BETONARME BORU BAĞLANTISI
Ø1400-Ø2200 KANALİZASYON VE YAĞMURSUYU BORU İMALATLARI
Ø300-Ø1400 KANALİZASYON VE YAĞMURSUYU BORU İMALATLARI
KANALİZASYON VE YAĞMURSUYU BORU İMALATLARI 44
CİLİMBOZ DERESİNİN ISLAH ÖNCEKİ HALİ
CİLİMBOZ DERESİNİN ISLAH ÇALIŞMALARI
CİLİMBOZ DERESİNİN ISLAH ÇALIŞMALARI 47
12 Mt.ÇAPINDA KESON KUYU ÇALIŞMASI
İÇMESUYU ARITMA TESİSİ
Bursa’nın su ihtiyacını büyük oranda karşılayan İçmesuyu Arıtma Tesislerimizin I. Kademesi 1985 yılında, II. Kademesi ise 1994 yılında tamamlanarak devreye alınmıştır. İçmesuyu Arıtma Tesisi çıkışından şehre verilen SU, güvenle ve sağlıklı bir şekilde tüketilebilmesi için sürekli ve eksiksiz olarak biyolojik, kimyasal ve fiziksel analizlere tabi tutulmaktadır.
1. İÇMESUYU DENETİMİ BUSKİ İçmesuyu Arıtma Tesislerinde 24 saat boyunca laboratuvardaki numune musluklarından alınan su, haftalık, günlük ve ikişer saatte bir yapılan kimyasal ve mikrobiyolojik analizlerle incelenmekte ve denetim altında tutulmaktadır. Tüm bu önlemlere karşın güvenilirliği daha da üst sınıra çekmek amacı ile Doğancı Barajı suyu-tesis giriş suyu, kobay balıkların bulunduğu bir akvaryumdan geçirilmektedir. Böylece, her türlü kontrolden geçirilen BUSKİ - DOBRUCA İÇME SUYU Arıtma Tesislerinde üretilen Bursa kentinin suyu, TS 266 standardı ve İnsani Tüketim Amaçlı Sular Hakkında Yönetmelik şartlarına uygun sağlıklı ve güvenle içilmeye hazır olarak kent içme suyu şebekesine verilmektedir. Bursa İl Sağlık Müdürlüğünce içmesuyu şebeke suyumuz denetlenmektedir. 51
ATIKSU ARITMA TESİSLERİ BATI ATIKSU ARITMA TESİSLERİ DOĞU ATIKSU ARITMA TESİSLERİ
HAMİTLER KATI ATIK SÜZÜNTÜ SUYU ARITMA TESİSİ
ATIKSU DENETİMİ Atıksu denetimindeki başlıca görevlerimiz; Uygun atıksuların kanalizasyon sistemimize bağlanmalarını, • kanalizasyon sistemi bulunmayan evsel atıksuların sızdırmaz fosseptiklerde toplanarak vidanjör ve benzeri araçlar ile atıksu arıtma tesislerimize taşınmalarını, • sanayilerden kaynaklanan endüstriyel atıksuların çevre kirlenmesine ve atıksu altyapı tesislerimize zarar vermeyecek düzeyde arıtılmalarını, • şebekemizdeki her endüstriyel atıksu kaynağının bir izin belgesine bağlanmasını sağlamaktır. Atıksu Deşarj Yönetmeliğimizin şartlarını sağlayan iş yerlerine Atıksu Deşarj İzni Belgesi verilmektedir.
Bursa genelinde; evsel atıkların yaklaşık olarak %70’i Doğu Atıksu Arıtma Tesisinde, % 30’u ise Batı Atıksu Arıtma tesisinde arıtılarak, alıcı ortam olan Nilüfer deresinin kirletilmesinin önlenmesi sağlanmaktadır.
BUSKİ Genel Müdürüğünün, halkın kullanımına sunmuş olduğu içme suyu; Dünya Sağlık Örgütü ve Avrupa Birliği standartlarına uygun olup, Bursa’mız, musluğundan akan suyun güvenle ve lezzetle içilebildiği büyük şehirlerimizden biridir.
Dinlediğiniz İçin Teşekkür Ederim.