KONYA’NIN SU TEMİN KAYNAKLARI VE KOSKİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜNÜN TEMEL SU POLİTİKASI
Hazırlayan: Mehmet Nuri GÜVEN Su Tesisleri İşletme Şube Müdürü
Anadolu’nun ortasında, 1.000 m kotlarında, İlk yerleşim yerlerinden Çatal höyüğü içinde barındıran 37.543 km2 yüzey alanına sahip, İl Genelinde 2.500.000 nüfusun yaşadığı , Dünyanın 2. büyük tuz gölüne sahip,
Görüşleri Dünyaca kabul edilen düşünce ve din adamlarından birisi olan Mevlana Celaleddin-i Rumi ’nin yaşadığı, Konum itibariyle Küresel Isınmadan en fazla etkilenen ve Yüzeysel Su Kaynakları bakımından en fakir olan önemli bir şehirdir.
Konya tarihinde en önemli su kaynağı, şehir içinden geçen Meram Deresi , Mukbil, Beypınarı, Çayırbağı ve Dutlu memba suları olmuş ve yüzyıllar boyunca şehir içme ve sulama suyu ihtiyacını karşılamıştır. Selçuklular ve Osmanlılar zamanında artan nüfusla birlikte şehrin su ihtiyacının karşılanması amacıyla bu kaynaklar geliştirilmiş, yapılan isale hatları ve depolarla su dağıtımı gerçekleştirilmiştir.
Havzan Alaaddin SuSu Deposu Deposu (Selçuklu (Osmanlı Dönemi) Dönemi)
1956
yılına kadar şehrin içme ve kullanma suyu ihtiyacı yukarıda belirtilen tatlı su pınarlarından sağlanmış, bu tarihten itibaren artan su ihtiyacını karşılayabilmek için derin kuyular açılmaya başlanmış ve sondajla yeraltından elde edilen sular doğrudan dağıtım şebekesine pompalanarak kullanıma verilmiştir. Dağıtım şebekesi, depolama hacmi ,artan ihtiyaca göre zaman içinde genişletilmesine rağmen, bu geliştirme bir proje ve planlamaya dayalı olmadığından, kontrollü olarak işletilemeyen, ekonomik olmayan, sağlık ve yangın yönlerinden emniyetsiz ve yetersiz bir sistem ortaya çıkmış ve şehrin gelecekteki su ihtiyacını karşılayacak kapasitede olmamıştır.
Bu nedenle Konya’nın gelecekteki su ihtiyacını karşılayacak projeye 1981 yılında başlanmış ve 1984 yılında bitirilmiştir. Projeye göre şehrin 1985 –2015 yılları arasındaki su ihtiyaçlarının imar planına göre gelişme ve 5’er yıllık nüfus artışları dikkate alınarak Altınapa Barajı’ndan ve yer altı su seviyesi ve kalitesine göre 6 bölgede açılacak 95 adet sondaj kuyusundan karşılanacağı planlanmıştır. Bu projede yer alan pompa istasyonları, su depoları, sondaj kuyuları, ana isale ve terfi hatları, içme suyu arıtma tesisi, enerji üniteleri gibi büyük yapılar tamamlanmış olup su şebekelerin de büyük bir kısmı yapılmıştır. Konya da su kaynağı olarak yüzey suları, yeraltı suları ve pınar suları şehrin su ihtiyacını karşılamada kullanılmaktadır.
YÜZEY SULARI Konya İçme Suyu Arıtma Tesislerine su sağlayan Altınapa Barajı (1960 – 1967) şehrin 20 km batısındaki Dolav Deresi üzerinde yer almaktadır. Altınapa Barajı Drenaj Alanı : 589 km2 Gövde Tipi : Kaya ve toprak dolgu Kret Genişliği : 10 m Kret Uzunluğu : 252 m Kret Kotu : 1256.50 m Min. Su Kotu : 1239.50 m Max. Su Kotu : 1254.80 m Yıllık Ortalama Yağış : 315 mm
Baraj dip savak borusundan Ø 600 branşman hattından alınan su, 5178 m. Uzunluğundaki Ø 800 ÇB ile HES çevirme bendine ulaşmaktadır. Buradan enerji kırıcı vana sonrası 2700 m. Uzunluğundaki kutu kesit beton kanal (Macar Kanalı ) ile HES cebri boru yükleme havuzuna gelmektedir. ( 2004 yılında kayıp ve kaçakların önlenmesi amacıyla bu hattın 2112 m’lik kısmı Ø1000 ÇB yapılmıştır.) HES elektrik üretiminden sonra su, 7722 m. Uzunluğundaki Ø 1000 ÇB yardımıyla cazibeli olarak Arıtma Tesislerine ulaşmaktadır. Konya İçme Suyu Arıtma Tesisleri 200.000 m2 lik alana oturmuş olup tesisin maksimum kapasitesi 104.000 m3/gündür. Tesis 1995 yılında işletmeye alınmıştır.
YERALTI SULARI Şehrin muhtelif yerlerine açılmış 242 adet derin sondaj kuyusundan su temin edilmektedir. Bu kuyuların derinlikleri 100-300 metre arasında verimleri 5 -40 litre arasında değişmektedir. Yeraltından temin edilen suların sertlikleri temin edildikleri yerin litolojik değişimine bağlı olarak farklılık göstermekle birlikte 18 – 35 Frs ( Fransız Sertliği ) arasında değişmektedir.
Kuyularda temin edilen sular pompa istasyonlarından dağıtım depolarına iletilmektedir. Şehrin su ihtiyacına ve şebeke işletme basıncına göre kuyuların tamamı veya bir bölümü devreye alınmaktadır. Kuyuların üretim, dağıtım ve kumandası SCADA Merkezimizden yapılmaktadır. Bu sular temiz ve sıhhi olup herhangi bir işleme tabi tutulmamaktadır. Şebekede oluşabilecek kirliliklere karşı klorla dezenfekte edilmektedir.
PINAR SULARI
Geçmişte şehrin su ihtiyacını karşılayan Mukbil, Beypınarı, Dutlu ve Çayırbağı tatlı su kaynakları, 1989’da yapılan projeyle ayrı bir su şebekesi hattıyla, mahallelere yapılan tatlı su çeşmeleriyle ücretsiz bir şekilde halkın kullanımına sunulmuştur.
2009 yılı sonu itibariyle, şehrin muhtelif yerlerine toplam 419.935 metre şebeke hattı ile 810 adet tatlı su çeşmesi yapılmıştır.
Bu pınar sularının kullanımın olmadığı saatlerde boşa akmaması için Çayırbağı kaynağı hattı üzerine 2000 m3’lük, Dutlu kaynağı hattı üzerine de 3000 m3’lük gömme depo yapmak suretiyle fazla sular burada depolanmakta olup gündüz saatlerinde çeşmelerin daha basınçlı ve kesintisiz şekilde akması sağlanmaktadır. Pınar suları depo çıkışlarında otomatik klor dozlama pompalarıyla dezenfekte edilmektedir.
1985 - 2015 yılı proje hedefleri
Konya Nüfus
:
Hizmet Alanı
:
Kuyu Sayısı
:
1.300.000 kişi 77.600 hektar 95 adet
Depo Sayısı : 32 adet Ana Pompa İstasyonu Adedi : 8 adet
Terfi Merkezi Adedi
: 22 adet
Baraj Sayısı
:1 adet(Hacim 32milyonm3)
Depolama Hacmi :
182.000 m³/gün
Su ihtiyacı
130.000.000 m³/yıl
:
Yeraltından :
Barajdan
Kurulu güç
Enerji Tüketimi
: : :
100.000.000 m³/yıl 30.000.000 m³/yıl 35 MVA 70.000.000 kW /yıl
Ancak; Tasarruf bilincinin yeterli düzeyde olmaması, Şehir sınırlarının planlanandan daha hızlı genişlemesi, Sanayileşme, Kuraklık, Küresel ısınma, Yer altı sularının çekilmesi ve İklim dengesizlikleri neticesinde hedeflerin tutma ihtimali azalmıştır.
2010 yılı itibariyle
Konya Merkez Nüfusu: 1 003 373 kişi Hizmet Alanı : 204.498 hektar Depolama Hacmi : 225.000 m³/gün Kuyu Sayısı : 242 adet Depo Sayısı : 60 adet Pınar Sayısı : 5 adet Ana Pompa İstasyonu Adedi : 8 adet Terfi Merkezi Adedi : 22 adet
Baraj Sayısı :1 adet(Hacim 32milyonm3) Tatlı Su Çeşme Adedi : 810 adet İçme Suyu Arıtma Tesisi Sayısı : 1 adet (104.000 m3/gün kapasiteli ) Su Üretim miktarı: 2009 yılı sonu itibariyle Yeraltından : 46.603.852 m³/yıl Barajdan : 21.653.500 m³/yıl Pınarlardan : 2.500.174 m³/yıl Kurulu güç : 22 MVA Elektrik Tüketimi : 30.911.935 kW /yıl
2015 - 2050 yılı proje hedefleri 1985 – 2015 projesinin işlerliğini kaybetmesi ve şehrin ileriki zamanlarda su sıkıntısı yaşamaması için; Genel Müdürlüğümüz Konya kentinin uzun vadeli içme, kullanma ve endüstri suyu ihtiyacının karşılanması için çalışmalar başlatmıştır.
Bu çalışmalar neticesinde; DSİ Genel Müdürlüğü Yukarı Göksu havzasından Konya Kapalı havzasına derive edilecek toplam yıllık 414 milyon m³ suyun 100 milyon m³’nün KOP projesi kapsamında yapılan Mavi tünel çıkışından Konya kentinin içme, kullanma ve endüstri suyu temini için alınmasını uygun görmüştür. İdaremiz, havza dışından (Yukarı Göksu havzasından Konya Kapalı havzasına) getirilecek olan bu su ile şehrin 2050 yılına kadar ki su problemi çözümlenmiş olacaktır.
Bugünden gelecekte nereye ulaşmak istediğimizin bilinci içinde hizmetlerimizi sürdürüyoruz. Gelecek kaliteli hizmet verme ve alma dönemi olacaktır. Bu bakış açısıyla İdaremizi tüccar, idaremizden hizmet alan abonelerimizi ise müşteri olarak görmekteyiz. Müşterilerimize verilen tüm hizmetlerde insan odaklı, katılımcı, yenilikçi bir yönetim anlayışı çerçevesinde adaletli, verimli ve etkin bir şekilde hizmet sunmamaktayız. Sürekli iyileştirme anlayışı içerisinde İdaremiz, uluslar arası geçerliliği olan ve Türkiye’de İSO 9001 Kalite Belgesi, TS EN İSO 14001 Çevre Yönetim Sistemi Belgesi, TS 18001(OHSAS) İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetim Sistemi Belgesi, TS ENISO 22000 Gıda Güvenliği Yönetim Sistemi belgelerini alan tek Su ve Kanalizasyon İdaresidir.
İdaremiz kurumsallaşma sürecinde önemli bir yol almıştır. Hizmet Kalitesini ISO 9001 kalite yönetim modeliyle yürütmeye başlayan kurumumuz; iş, görev ve yetkinlikleri tanımlayarak işlerin kişilerin inisiyatifiyle değil sistemli bir şekilde yürütmeyi kendisine hedef edinmiştir.
İdaremiz, TS EN ISO 14001 Çevre Yönetim Sistemi ile "Tasarruf var, kesinti yok" sloganını güçlendirip, Su ve kanalizasyon hizmetinin sunarken, çevreye olan olumsuz etkileri en aza indirip ve gelecek nesiller için gereken önlemleri almayı hedeflemiştir.
Personeline önem veren İdaremiz bundan sonraki faaliyetlerini TS 18001 OHSAS İşçi Sağlığı Güvenliği Yönetim Sistemiyle yürütmektedir. KOSKİ Genel Müdürlüğünün İş güvenliği en önemli önceliğidir. Personeli için güvenli ve hedefi sıfır kaza olan bir çalışma ortamı oluşturmaktadır.
Ne içtiğimiz ve kendimizi nasıl hissettiğimiz endişelerinin yüksek olduğu bir dönemde TS EN ISO 22000 Gıda Güvenliği Yönetim Sistemiyle, gönül rahatlığı ile içilebilen musluk suyunun üretim aşamalarındaki olası riskler minimize edilip kritik kontrol noktalarında gerekli tetkiklerden geçen İçme suyu kalitesini tescillemiştir. Bu sebeple KOSKİ müşterileri bağımsız kuruluşlar tarafından denetlenen kaliteye sahip su almaktadır.
Altınapa Barajı besleme havzasının korunması için baraj mutlak koruma alanı içerisinde kalan Değirmenköy yerleşim alanı ile Küçükmuhsine, Sulutas ve Dere mahallelerinin sınırlarına giren yerler İdaremizce kamulaştırılmıştır. Bu alan içerisinde bulunan yapılar yıkılmış olup, herhangi bir yapılaşmaya da izin verilmemektedir. Barajın maksimum su seviyesi sınırları, İdaremizce tel çitle çevrilmiş ve bu alan içerisinde kirlenmeye karşı gerekli kontrolün yapılması için Özel Güvenli Ekibi oluşturulmuştur. Ayrıca barajı besleyen ana ve yan kol derelerinin mutlak koruma alanları (100 m mesafe ) içerisinde de herhangi bir yapılaşmaya müsaade edilmemektedir.
Türkiye’ye öncülük ettiğimiz ‘Su kullanımı Bilinçlendirme’ faaliyetleri kapsamında KOSKİ Genel Müdürlüğü olarak hizmet alanımızdaki özel ve tüzel kişilere ait su sondaj kuyularının envanter çalışması yapılmıştır. Bu çalışmada 577 adet ruhsatlı, 9423 adet ruhsatsız olmak üzere toplam 10.000 kuyu tespit edilmiştir. Şehir merkezinde içme ve kullanma suyunu, kaçak olarak açmış oldukları sondaj kuyularından temin eden apartman ve sitelerin kuyuları, İdaremiz ve DSİ 4.Bölge Müdürlüğü elemanlarınca oluşturulan ortak gezici ekiplerce kontrol yapılmakta ve yeni sondaj açımı engellenmektedir. Ancak çalışmaların daha etkin olabilmesi için kurumlar arası işbirliğine ihtiyaç vardır.
Şehrimiz, ülkemizin en az yağış alan Konya Kapalı Havzasında yer almaktadır. Bu nedenle su tasarrufuna yönelik çalışmalar yapmaktayız. KOSKİ Genel Müdürlüğü olarak su kullanımının yoğun olduğu ilköğretim okulları, liseler ve otellerde su tasarrufuyla ilgili eğitim programları düzenlenmiş ve tasarrufu özendirici çalışmalar yapılmış, afiş, kitap, film, çizgi film ve CD’ler dağıtılarak görsel ve basılı yayın organlarında reklâm kampanyaları düzenlenmiştir. Bu faaliyetler neticesinde 2007 yılında 20 000 su abonesi artışına rağmen %20’ ye yakın su tasarrufu sağlanmıştır.
Konya Büyükşehir Belediyesi KOSKİ Genel Müdürlüğü olarak bazı kamu-kurum ve kuruluşlarıyla birlikte 18–20 Ekim 2007 tarihlerinde Türkiye’de ilk defa Konya’da “Küresel İklim Değişikliği ve Çevresel Etkileri” konulu uluslararası bir kongre düzenlenmiştir.Başta Amerika olmak üzere Rusya, Danimarka, Avusturya, Azerbaycan ve Türkiye’den farklı (toplam 45) üniversite, kurum ve kuruluşlardan konusunda uzman, 119 bilim adamı üç gün süren kongrede 66 bildiri sunmuş ve toplam 1200 kişinin katıldığı geniş çaplı uluslararası bir kongreyle iklim değişikliği ve etkileri tartışılmıştır.
Konya’nın yarınını bugünden hazırlayan, sağlıklı ve yaşanabilir bir şehrin ötesinde, örnek olma iddiasını taşıyan çalışmalarımızı devam ettireceğiz. Mavi Tünel projesi kapsamında şehrin içme ve kullanma suyu ihtiyacı için KOSKİ Genel Müdürlüğü ile DSİ Genel Müdürlüğü arasında yapılan görüşmeler sonucunda toplam 100 milyon m³ suyun içme suyuna tahsis edilmesi konusunda anlaşmaya varılmıştır. DSİ Bölge Müdürlüğü’nün kaçak kuyularla olan mücadeleyi daha etkin bir şekilde yürütmesi için ekip ve ekipman konusunda güçlendirilmesinin sağlanması, Konya Kapalı Havzası’nda yapılan kuyu envanter çalışmasının diğer havzalarda da yapılması,
İskâna açılmış alanlar içinde kalan sulama kooperatiflerinin kapatılması ve kooperatiflere ait kuyuların tamamının KOSKİ Genel Müdürlüğü’ne devredilmesi, İdaremizin hizmet alanı içerisinde olup da imar sahası dışında kalan alanlardaki sulama kooperatiflerine ilave kuyu tahsis edilmemesi ve tahsis edilmiş kuyulara da sayaç takılmasının sağlanması, Konya Kapalı Havzası’nın yoğun bir şekilde ağaçlandırılmasının sağlanması için kampanyaların yapılması,