RISE - Verlichtingsconcept voor de Loof slaapkamer by caco create

VERLICHTINGSCONCEPT VOOR DE LOOF SLAAPKAMER

RISE 12-06-2018

AFSTUDEERSCRIPTIE SYTZE VAN DER ZEE 500664002 ESTER STEENWINKEL PRODUCT DESIGN HOGESCHOOL VAN AMSTERDAM

Afstudeerder Naam: Catharinus Cornelis (Sytze) van der Zee Studentnummer: 500664002 Email: sytzevdzee@gmail.com Telefoonnummer: +31(0)6 42 61 40 30 Adres Courbetstraat 34-3 1077 ZV, Amsterdam Begeleider Instelling, opleiding: Hogeschool van Amsterdam, Product Design Docente: Ester Steenwinkel Email: e.steenwinkel@hva.nl Telefoonnummer: +31(0)6 20 57 16 37 Adres: Weesperzijde 190 1097 DZ, Amsterdam Bedrijfsbegeleider Naam: Ward van Zandvoort Functie: Eigenaar, Loof Email: ward@loof.nl Telefoonnummer: +31 (0) 6 22 90 89 93

Inhoudsopgave Voorwoord 7 Samenvatting 8 1 Introductie 1.1 Loof 12 1.2 OriĂŤntatie 12 1.2 Probleemstelling 12 1.3 Opdrachtformulering 13 1.4 Hoofdvraag 13 1.5 Deelvragen 13 1.6 Basic Design Cycle 14 1.7 Werkwijze en methodes 14 1.8 Leerdoelen 15 1.9 Beoogde resultaten 15 1.10 Opbouw scriptie 15 2 Onderzoek 2.1 Merkindentiteit 18 2.2 Stijlkenmerken 19 2.3 De Loof slaapkamer 24 2.4 De Loof doelgroep 25 2.5 Maatschappelijke- & stijltrends 26 2.6 Activiteiten in de Loof slaapkamer 28 2.7 De rol van licht op de beleving van de activiteiten in de slaapkamer 29 2.8 Functionele en esthetische oplossingen op de huidige markt van slaapkamerverlichting 30 2.9 Innovatieve ontwikkelingen op gebied van verlichting 33 2.10 Ontwerp uitgangspunten 34 3 Ontwerp 3.1 Ideation - Brainwriting 38 3.2 Idee richtingen 39 3.3 Concept richtingen 47

4 Concepten 4.2 Concept HALF MOON 52 4.3 Concept HALO 54 4.4 Concept RISE 56 4.5 Concept keuze Harris profiel 58 5 Detaillering 5.1 Detaillering RISE 62 5.2 Versie 1 63 5.3 Versie 2 64 5.4 Versie 3 65 5.5 Proof of Principle 66 5.6 Versie 4 70 5.7 Versie 5 71 6 Eindconcept 6.1 Versie 6 - Eindconcept 74 6.2 Prodcutspecificaties 74 6.3 Assemblage 60 6.4 Kostprijs 60 7 Evaluatie 7.1 Evaluatie productconcept 82 7.3 Evaluatie persoonlijke ontwikkeling 84 7.5 Evaluatie proces 85 Conclusie 87 Bronnen 88 Bijlage 89

Afb. 1 - Pilet, Loof

Voorwoord Tijdens een brainstormsessie bij Loof, waarvoor ik was uitgenodigd door studievriend Justin Jorissen, werd ik meteen gepakt door de open wijze waarop Loof de sessie benaderde. Mijn input als buitenstaander werd gewaardeerd. Deze open houding kenmerkt hun bedrijfscultuur. Na de brainstorm is zowel bij Ward, de eigenaar van Loof, als bij mij het idee ontstaan om bij Loof af te studeren. De afgelopen maanden heeft hun open houding gemaakt dat ik me meteen een van hun voelde, wat mij inspireerde tijdens het afstuderen. In de tweede week sprak ook ik al in de ‘WIJ-vorm’ wanneer het over Loof gaat. Dit is tijdens mijn 18 weken afstuderen zo gebleven. Het resultaat is de RISE; een nieuw product concept ter aanvulling op de Loof collectie. Hiervoor bedank ik al mijn Loof collega’s, stagebegeleider Ester Steenwinkel, mijn studievrienden en familie voor input, hulp en ondersteuning tijdens mijn afstuderen.

Samenvatting Het verlichtingsconcept RISE is de uitkomst van een oriënterend onderzoek bij Loof, uitgevoerd door afstuderend product designer Sytze van der Zee. Vanuit de oriëntatie is een analyse opgesteld van het merk en de bijbehorende collectie, wat inzicht heeft gegeven in potentiële productrichtingen die complementerend zijn aan de huidige collectie. In overleg met het Loof team en afstudeerbegeleider is ervoor gekozen om in de verdere analysefase ‘slaapkamerverlichting’ te onderzoeken. Hierin is er zowel kwalitatief- als kwantitatief onderzoek gedaan naar de identiteit van Loof, haar huidige-/ potentiële doelgroep, de rol van verlichting binnen de slaapkamer en de huidige markt van slaapkamerverlichting. Dit heeft geresulteerd in ontwerp-uitgangspunten en een programma van eisen en wensen. Deze hebben gediend als richtlijnen binnen het ontwerpproces. Met een combinatie van iteratief en pragmatisch ontwerpen zijn drie conceptrichtingen geformuleerd. Hierbij is RISE gekozen als conceptrichting die als beste past binnen de Loof slaapkamer. RISE is een distinctieve lichtbron, geïnspireerd door het silhouet van de opkomende zon op het gordijn van de slaapkamer. Door de knop omhoog te schuiven, zal de lichtbron oplichten. Hoe hoger de lichtbron in de kap wordt gepositioneerd, hoe actiever de licht temperatuur. De vormgeving is minimalistisch, sereen en opgebouwd uit een geometrische vlakverdeling en complementerend aan de huidige collectie van Loof. Naast het formuleren van een productconcept, zijn er aanbevelingen gedaan voor ontwikkeling van RISE tot een produceerbaar product.

Afb. 2 - Visualisatie RISE actief

Afb. 3 - serene slaapkamer

INTRODUCTIE

1.1 Loof Loof is een eigentijds antwoord op drie generaties aan vakmanschap en deskundigheid op het gebied van slaapkamermeubilair. ‘Loof staat voor meubels gemaakt van eerlijke materialen met een natuurlijke afwerking en een serene geometrie, voor kwaliteit en voor tijdloze ontwerpen die je door de jaren heen zult blijven koesteren.’ Drie kernbegrippen van Loof zijn: Distinctief, Sereen & Nuchter. (Bijlage 1)

1.2 Oriëntatie Bij aanvang van het afstudeertraject bestond bij Loof geen concrete vraag of idee voor een mogelijk afstudeerproject, vandaar dat er eerst een oriënterend onderzoek is uitgevoerd. (bijlage 1) Aan de hand van een analyse van de collectie en brainstorm, zijn er drie potentiële ‘probleemrichtingen’ geformuleerd. In samenspraak met Loof is er voor een richting gekozen.

1.3 Probleemstelling Al ruim 10 jaar ontwerpt en produceert Loof slaapmeubilair, waarmee de slaapspeciaalzaken hun voornaamste verkoopkanaal is. Het blijkt dat de visie die Loof de afgelopen jaren over de slaapkamer ontwikkelt niet meer strookt met wat slaapzaken voor ogen hebben. Loof ziet de slaapkamer als een plek die meer is dan alleen een kamer waarin je in slaapt valt. Deze visie vraagt om andere producten, een andere benadering van slaapkamermeubilair, de ‘Loof slaapkamer’. Vanuit deze benadering is een nieuwe marktpotentie ontstaan; mannen en vrouwen (30 - 35 jaar), woonachtig in een stedelijke omgeving met een hoge mate van interesse in design. Deze doelgroep wordt nu nog niet optimaal bereikt. Om deze doelgroep te kunnen bereiken richt productontwikkeling binnen de Loof collectie zich op afzetkanalen die aansluiten op deze doelgroep. Dit zijn conceptstores, online retailers en woon/design winkels. De slaapcollectie, ‘Loof sleeping’, bestaat nu nog uitsluitend uit bedden en nachtkastjes. Binnen dit marktsegment is er behoefte aan producten die deze collectie kunnen complementeren. Producten die op zowel functioneel als esthetisch vlak een goede aanvulling zijn op de collectie en voor harmonie van het geheel zorgen. Uit deze behoefte is bij Loof de wens ontstaan naar slaapkamerverlichting om hun Loof Sleeping collectie en daarmee de ‘Loof slaapkamer’ beleving naar een hoger niveau te tillen.

1.4 Opdracht formulering Vanuit de probleemstelling van Loof is de volgende opdracht geformuleerd: ‘Ontwerp verlichting voor de Loof Sleeping collectie, afgestemd op de verschillende lichtbehoeftes van de gebruiker, waarmee de ‘Loof slaapkamer’ beleving naar een hoger niveau getild wordt.’ Kom binnen 20 weken tot een product concept dat voorziet in de behoefte van de doelgroep en de wens van Loof.

1.5 Hoofdvraag Afb. 4 - Bed Basket, Loof

Met wat voor verlichting kan Loof haar collectie op zowel functioneel als esthetisch vlak complementeren, inspelend op de benadering van de ‘Loof Slaapkamer’ en met inachtneming van de wensen van de doelgroep?

1.6 Deelvragen Merk analyse 1. Wat is de merkidentiteit van Loof en wat zijn de bijbehorende stijlkenmerken? Methodes: Deskresearch, mind mapping, interviews

2. Wat is de Loof slaapkamer? Methodes: Interviews, deskresearch

Doelgroep analyse 3. Wat is de Loof doelgroep, geformuleerd aan de hand van DESTEP? Methodes: Deskresearch, interviews, observatie

4. Welke style trends spelen er onder de doelgroep? Methodes: Deskresearch, interviews, observatie

Gebruik analyse

5. Voor welke activiteiten gebruikt de doelgroep de slaapkamer en wat voor verlichtingsbehoefte is daarbij nodig. Methodes: Observatie, interviews, enquete

6. Wat is de rol van licht op de beleving van de slaapkamer? Methodes: Contextmapping, deskresearch

7. Welke functionele en esthetische oplossingen zijn er al op de huidige markt van slaapkamerverlichting? Methodes: Deskresearch

Technische analyse 8. Welke innovatieve ontwikkelingen zijn er op gebied van verlichting die functioneel en/ of esthetisch interessant is voor slaapkamerverlichting? Methodes: Field-research, deskresearch

1.7 Basic Design Cycle Het afstudeertraject is op basis van de Basic Design Cycle ontwerp methodologie onderverdeeld in verschillende traject-fases, waarbij er binnen iedere fase vanuit een divergerend en convergerend iteratie, conclusies worden getrokken. De methode bevordert een structureel en inzichtelijk ontwerptraject. (Boeijen, Schoor, Daalhuizen, & Zijlstra, 2013) Voor de afstudeeropdracht is er gekozen om het traject in de volgende fases onder te verdelen: -

Analyse - fase Ontwerp - fase Ideation - fase Concept - fase Detaillering - fase Evaluatie - fase

1.8 Werkwijze en methodes Analysefase Voor het beantwoorden van de geformuleerde deelvragen, worden de volgende methodes toegepast: • Enquête: Gerichten vragen over het onderwerp, afgenomen bij de doelgroep via een communicatie kanaal waarmee doelgroep het beste bereikt wordt. • Interviews: Ter aanvulling van de enquete vragen, zullen er in een tweegesprek vragen worden afgenomen bij de doelgroep. • Deskresearch: Bestuderen van relevante artikelen, online informatie bronnen, trendvoorspellingen en concurrentie onderzoek. • Fieldresearch: Bezoek aan Material Xperience en leefomgeving doelgroep • Observatie: Bestuderen van interactie product en gebruiker.

Ontwerpfase Met de conclusies voortgekomen uit de analysefase, is er een ontwerp kader vastgesteld. De ontwerp uitgangspunten zijn toetsbaar gemaakt aan de hand van een programma van eisen en wensen. Vanuit de ontwerp uitgangspunten is er een ontwerp ideation gedaan vanuit verschillende ontwerpmethodes. Naast 2D schetsen, is er ook pragmatisch ontworpen. Hierbij zijn, aan de hand van ruimtelijke modellen, verschillende vorm en functie studies gedaan. Vanuit de ontwerp ideation zijn drie gelijkwaardige concepten ontworpen. Aan de hand van het Harris profiel, gepaard aan een concepten presentatie voor de docentbegeleider, de bedrijfsbegeleider en het Loof team, is het concept met de meeste potentie gekozen.

Detailleringfase Binnen de detailleringfase zijn de verschillende mogelijkheden voor de onderdelen, materialen en afwerkingen van het product concept onderzocht. Hieruit wordt een definitief product concept vastgesteld.

Evaluatiefase In de evaluatie fase is er niet alleen gereflecteerd op het afstudeertraject, ook zijn er aanbevelingen gedaan over het productconcept. Daarnaast is bepaald welke stappen gezet moeten worden om na het afstudeertraject tot verkoopwaardig product te komen. Hiervoor is onder andere gekeken naar de optimale product-life-cycle* (Boeijen, Schoor, Daalhuizen, & Zijlstra, 2013).

1.9 Leerdoelen Voor het afstudeer traject zijn de volgende persoonlijke leerdoelen geformuleerd: Persuasive Design Methode Tijdens de ontwerpfase wil ik verkennen hoe de gebruiker tot zijn beslissingen komt. Binnen dit leerdoel wil ik ontdekken of ik de methode kan inzetten om de gebruiker vrijblijvend te sturen, zonder hierbij belerend te zijn. Door te onderzoeken wat de rol van het product op gedragsverandering is, wil ik ontdekken of de beleving van het product positief te beïnvloeden is. Pragmatisch ontwerpen Naast 2D schetsen, wil ik ook in een eerder stadium van het ontwerp proces ruimtelijke modellen maken. Ik verwacht daarmee sneller conclusies te kunnen trekken over het handelen van de gebruiker. De tool heeft raakvlakken met ‘Interactie Prototyping’, een tool die in een later stadium (concept fase) binnen Persuasive Design Methode wordt toegepast. Missie bedrijf + visie ontwerper Als ontwerper sta ik voor de uitdaging om zowel de missie van Loof, als mijn eigen visie op ontwerpen terug te laten komen in een product concept. Analytische werkhouding Met een analytische houding het ontwerpproces planmatiger indelen. Vanuit een analytische benadering worden er ‘problemen’ met een iteratie benaderd. Door problemen op deze manier te benaderen, worden alle lagen van het probleem belicht. Een methode die hierbij kan helpen is de Basic Design Cycle, waarin een probleem volgens een systematische opbouw wordt ontleed. (Boeijen, Schoor, Daalhuizen, & Zijlstra, 2013)

1.0 Beoogde resultaten Het afstudeer traject resulteert in een product concept, welke antwoord geeft op de geformuleerde probleemstelling en opdrachtformulering. Er is een 1:1 werkend zicht model vervaardigd welke een realistische weergave is van het product concept. Daarnaast zijn er aanbevelingen gedaan over de verdere ontwikkeling en realisatie van het product concept.

1.11 Opbouw scriptie De scriptie geeft inzicht in de verschillende fases van het ontwerptraject, structureel onderverdeeld aan de hand van de Basic Design Cycle. In hoofdstuk 2 worden de belangrijkste inzichten voorgekomen uit de analyse fase beschreven. Daarnaast worden er in de ontwerp-uitgangspunten conclusies getrokken, resulterend in een programma van eisen en wensen. Het PvE en PvW is als aanvulling op de initiële ontwerpopdracht, geformuleerd in het Plan van Aanpak. Hoofdstuk 3 en hoofdstuk 4 behandelen de belangrijkste inzichten gedurende het ontwerpproces, onderverdeeld in ideation-fase en concept-fase. Binnen hoofdstuk 5 wordt de detaillering van het gekozen product concept behandeld. In hoofdstuk 6 wordt er aanbeveling gedaan op verdere ontwikkeling van het productconcept en wordt het ontwerpen afstudeertraject geëvalueerd. In de scriptie wordt verwezen naar het bijlage document. Deze bevat bronnen, onderzoeksresultaten en verdiepende documentatie van het onderzoek.

Afb. 5 - Inspiratie structuur + materiaal

ONDERZOEK

2.1 Merkindentiteit 2.1.1 Terug naar de wortels Vanuit haar wortels in de beddenwereld heeft Loof zich weten te ontpoppen tot een meubelmerk. Dit uit zich in de verbrede collectie, sinds 2016 voert Loof naast slaapkamer georiënteerde producten zoals bedden en nachtkastjes eveneens producten voor woon- en werkkamer, bijvoorbeeld de tafel Node die zowel in de uitvoering van eetkamertafel als kantoortafel komt. Door het gebrek aan focus binnen de collectie is het verlangen in het voorjaar van 2018 ontstaan om de slaapkameromgeving wederom een centrale plek te geven binnen de collectie. Hierdoor wordt de ontwikkeling van producten die een aanvulling zijn op deze omgeving nog urgenter.

2.1.2 Meer dan alleen slapen Loof omringt zich graag met merken die qua materiaalgebruik, vormentaal en communicatie op één lijn zitten om zo het merkverhaal beter over te brengen, om gezamenlijk met deze complementerende merken te kunnen voorzien in de beleving van een sereen, distinctief en nuchter (kernwaarden) interieur. De gebundelde communicatie is ondermeer te zien op de social media kanalen van Loof. Zo wordt op het Instagram account van Loof niet alleen productfotografie van de Loof collectie gedeeld, eveneens van complementerende merken zoals bijvoorbeeld Not Only White (zie afbeelding 6). Loof richt zich op een stedelijk georiënteerde doelgroep van begin dertig (deelvraag 3) die op een moment in hun leven zijn waarin carrière maken centraal staat maar langzaam maar zeker ook het gezinsleven om de hoek komt kijken. Het zijn doorgaans genomen ambitieuze mensen die er een drukbezet leven op nahouden en waarbij de slaapkamer een prominente rol kan spelen in de ontsnapping aan dit drukke bestaan. De doelgroep snakt namelijk naar rustmomenten. De beleving die Loof met haar collectie nastreeft voorziet vanuit haar kernwaarden in de behoefte aan het creëren van rustmomenten. Naar aanleiding van de nieuwe koers die Loof wil doorzetten binnen haar bedrijf, hebben zij een kwalitatief marktonderzoek uitgevoerd. (bijlage 2) De resultaten van het onderzoek bevestigen de associatie van de Loof collectie en communicatie. Begrippen als degelijkheid, kwaliteit en puurheid worden geassocieerd met ‘rust’. Loof wordt daarnaast geassocieerd met een Volvostationcar, wat symbool staat voor kwaliteit, veiligheid en betrouwbaarheid, en sinaasappelsap, symbool voor puurheid, vitaliteit en zondagochtenden.

Afb. 7 - Close Up Stack, Loof x Not Only White

2.2 Stijlkenmerken Om de stijlkenmerken van Loof vast te stellen zijn er drie methodes toegepast. Er is allereerst een tweegesprek gevoerd en daarnaast is de collectie geanalyseerd op basis van materiaalgebruik en vormgeving. Met de vanuit deze methode gewonnen informatie is een stijlkaart gemaakt waarin de stijl van Loof wordt gevat.

2.2.1 Jargon - Tweegesprek In het tweegesprek (bijlage 4) is zowel aan mensen die bekend zijn met het merk, als mensen die nog niet bekend zijn met Loof de vraag gesteld om het merk aan de hand van productfotografie te omschrijven. Termen die hieruit voortgekomen zijn: Scandinavisch-design, minimalistisch en puur. Afb. 6 - Loof + Not Only White Instagram

Scandinavisch-design Scandinavisch-design is een stijlaanduiding die in het huidige trendbeeld veel wordt gebruikt, ondanks dat deze stijl aanduiding al midden jaren 50 werd geïntroduceerd. De term ‘Scandinavian-Design’ werd voor het eerst gebruikt voor een designshow die in de periode 1954-1957 door de Verenigde Staten en Canada reisde. Het promootte simplistische manieren van leven en toonde verschillende werken van ontwerpers afkomstig uit de vijf Scandinavische landen. Volgens de ontwerpprincipes van Scandinavisch design moet men in harmonie zijn met zijn / haar omgeving, waarbij de ontwerpers zich hebben laten inspireren door de Scandinavische natuur en klimaat. Producten moeten worden gemaakt om te blijven in plaats van te worden vervangen. Als aanvulling op de kunst van goed leven, bevordert/ bevorderde de ontwerpfilosofie een eenvoudige thuisomgeving die een onbezwaarde levensstijl verbetert, die voor iedereen beschikbaar moet/ moest zijn. (Fiell, 2005) Minimalistisch Minimalistisch is een term die veel gebruikt wordt in zowel de ontwerpals de kunstwereld en eveneens stromingen hierbinnen definieert. De gemene deler wanneer het gaat om de aanduiding van dit stijlkenmerk, is het weglaten van ‘het overbodige’. Alle elementen binnen het ontwerp, compositie of creatie vervullen een doel en daarmee functie. (Obendorf, 2009) Puur Als er naar de letterlijke definitie gekeken wordt van het stijlkenmerk puur, slaat het in zekere zin terug op minimalistisch, namelijk zonder externe en onnodige elementen (Oxford Dictionary, 2010). Maar pure wordt eveneens als synoniem gebruikt voor natuurlijk, wat bevestigd wordt in het tweegesprek. Hierin kwam naar voren dat de stijlkenmerken van pure betrekking hebben op het gebruik van organische materialen zoals hout en marmer en een kleurpallet met betrekkelijk veel aardse kleuren.

2.2.2 Vormgeving & Materiaal

Afb. 8 - Collage afwerking Loof collectie

De ontwerpen van de Loof collectie zijn gebaseerd op geometrische verhoudingen en hebben een gedefinieerde vlakverdeling. Een terugkerende vormtaal in de ontwerpen van Loof zijn de radius en verjonging op hoeken en randen. (Afbeelding 8) In de huidige collectie wordt er gebruik gemaakt van een aantal verschillende materialen en materiaal afwerking, weergegeven in schema 1:

2.2.3 Stijlkaart In de stijlkaart zijn de stijlkenmerken van Loof visueel weergegeven. Er is gebruik gemaakt van bestaande vormgevingskenmerken en materialen. Eveneens zijn er materialen en materiaalafwerkingen toegevoegd die momenteel nog niet worden gebruikt in de Loof collectie. Hiermee is de stijlkaart eveneens een middel om in het verdere ontwerpproces een materiaalkeuze vanuit esthetisch perspectief te beoordelen en baseren.

Conclusie Het ontwerp zal toegevoegde waarden moeten hebben binnen de lifestyle waar Loof onderdeel van uit maakt. Hierbij is het belangrijk dat het ontwerp zowel past binnen de stijlkenmerken van Loof, toetsbaar aan de hand van de stijlkaart (stijlkaart 1.6), maar eveneens aansluit bij de complementerende merken (zie deelvraag 7).

2.3 De Loof Slaapkamer Om de visie van Loof op de slaapkamer te herleiden is er gezamenlijk met Nina Klijs, marketing en communicatie medewerker bij Loof, gebrainstormd. (bijlage 5) Hierbij zijn de conclusies uit de focus groep sessie meegenomen als referentie. Eveneens is er nagegaan hoe Loof zich onderscheidt van merken met een focus op de slaapkamer, zoals Coco-mat en Auping. Uit de brainstormsessie is de volgende conclusie getrokken: De Loofslaapkamer is een rustpunt in het ‘hectische leven’ van de doelgroep.

De doelgroep komt uitgeteld thuis na een drukke werkdag en is toe aan een omgeving waarin hij/zij volledig tot rust kan komen om de volgende dag weer opgewekt aan de slag te kunnen gaan. Kernwaarden als distinctief, sereen en nuchter, en termen als fris, puur, natuurlijk staan centraal in de Loof Slaapkamer. Denk hierbij aan een verkoelend briesje, deinende gordijnen, zonlicht dat tussen de gordijnen door piept, witte/ linnen lakens… De visie van Loof op de slaapkamer is eveneens vertaald naar een film-visualisatie bijgevoegd op de bijalge USB.

Afb. 9 - Collage sfeer afbeeldingen ‘Loof slaapkamer’

2.4 Doelgroep Loof De Loof doelgroep is onderzocht aan de hand van een marktsegmentatie. Hierbij is de huidige doelgroep onderzocht, maar er is ook gekeken waar kansen liggen om de doelgroep specifieker aan te spreken en/of een specifiekere groep te bereiken. Uit deze methode (bijlage 6) is een kansrijke segmentatie geformuleerd. Vanuit de kans is een potentiële doelgroep bepaald, geformuleerd aan de hand van DESTEP, een marktanalyse methode waarbij de doelgroep in kaart wordt gebracht aan de hand van Demografische, Ecologische, Sociaal-maatschappelijke, Technologische, Economische en Politiek/juridische invloeden. (Kotler, Armstrong, 2012) Met de conclusie voortgekomen uit DESTEP (bijlage 6) en de inzichten verkregen met betrekking tot de visie van Loof is de volgende persona opgesteld:

BIN

34 jaar Amsterdam Samenwonend Studio appartement Werkzaam in creative industrie

“

De slaapkamer is voor mij een plek die meer is dan een ruimte waar alleen geslapen wordt, maar dat krijg je al snel met een tweekamerappartement. Toch probeer ik de ruimte wel voorbestemd te houden aan rust en relaxen. Er zijn soms zondagen dat ik de slaapkamer amper verlaat. Lekker met een boek en een kop thee op bed en dan ’s avonds ‘dom’ Netflix’en. Overigens betrap ik mezelf er weleens op dat wanneer ik met mijn laptop op bed zit, toch af en toe verlies in het beantwoorden van werk mailtjes… vandaar dat ik overweeg om al die apparaten uit de slaapkamer te verweren… schijnt ook wel een beetje een trend te zijn.

Service Ambacht

“

Mijn merken:

Duurzaamheid Storytelling

Product + Lifestyle beleving

2.5 Maatschappelijke- & stijltrends Uit deskresearch zijn drie maatschappelijke trends geformuleerd die van invloed zijn op het leven van de doelgroep, vanuit deze trends is de link gelegd met stijltrends die aansluiten bij de doelgroep. De bronnen gedurende de deskresearch zijn ondermeer verkregen via mediakanalen die aansluiten bij de doelgroep, mediabedrijven Het Parool, De Volkskrant en De Correspondent, blogs als April-and-May en lifestyle magazines zoals bijvoorbeeld WOTH magazine.

2.5.1 Gender-less Gender-neutraliteit is een maatschappelijke trend die zich steeds vaker uit. In 2017 hebben Amsterdam en de Nationale Spoorwegen besloten om genderneutraal te spreken, heeft Hema besloten kinderkleding niet meer te voorzien van geslachtsaanduiding en worden gender-neutrale toiletten steeds meer de norm. Overigens wordt niet alleen kinderkleding genderneutraal gelabeld. Het Amsterdamse Bonne-Suit ontwerpt en maakt alleen gender-less kleding. Volgens een artikel van Georgie Thompson is deze trend ook zichtbaar in productdesign. Producten worden ontworpen vanuit een androgene vormtaal, waarbij overduidelijke mannelijke en vrouwelijke esthetische eigenschappen minder zichtbaar zijn. (Thompson, 2017)

2.5.2 Compacter wonen - Essentialisme De keuze voor compact wonen is een aanhoudende trend, wat zich uit in een blijvende urbanisatie en opkomst van de ‘tiny house beweging’. Er zijn meerdere aanleidingen voor de trend. “Het aantal eenpersoonshuishoudens neemt toe. Inmiddels is een op de drie huishoudens eenpersoons. Naast deze ontwikkeling is er nog iets aan de hand: een veranderende leefstijl. Een groeiende groep met name jonge, hoogopgeleide huishoudens kiest voor ervaringen in plaats van bezit: zij besteden liever hun geld aan reizen, festivals of horeca dan aan een dure auto of een groot huis. Ze leven flexibel, vaak alleen en wisselen gemakkelijk van baan.” Esther Geuting van Stec Groep. (Geuting, 2017) Als gevolg van deze trend is er een toenemende vraag naar producten die inspelen op de compacte woning, waarbij ruimtes multifunctioneel worden gebruikt. Een indirect gevolg van deze trend is de terugkeer van producten uit de ‘Goed Wonen’ periode in het interieur anno 2018, zo is de Pastoe wandrek wederom verkrijgbaar bij de Blokker. De visie van Stichting Goed Wonen ligt in directe lijn met de trend compact wonen. (Letswaart & De Vreeze, 2014).

Afb. 10 - Bonne-Suit collectie White and Blue

2.5.3 Offline

Afb. 11 - Woonkamer volgens richtlijnen ‘Goed Wonen”

Uit het doelgroep interview is naar voren gekomen dat juist de slaapkamer als plek wordt gezien om je in terug te trekken en jezelf af te sluiten van de buitenwereld. Een maatschappelijke trend is de behoefte om je af en toe niet alleen fysiek te willen afsluiten van de buitenwereld, maar ook digitaal. ‘Going offline’. Deze trend komt indirect voort uit de perceptie van de doelgroep van een toenemend gevoel van stress en werkdruk, wat een percentuele stijging van burn-out klachten -één op de zeven werknemersonder de doelgroep tot gevolg heeft. (CBS, 2015) De keuze voor offline is niet alleen te verklaren vanuit werkdruk, de doelgroep is eveneens meer ‘fysiek’ contact ten opzichte van ‘digitaal’ sociaal contact gaan herwaarderen. (Helpen, 2017) Eveneens in lijn met de ‘going offline’ trend, is de waardering van de doelgroep voor analoge handelingen/ technieken t.o.v. digitale technieken. Digitale oplossingen worden door de doelgroep ervaren als abstract en als strijdig met de behoefte aan transparantie. (Arratia, 2012) Daarnaast blijkt dat deze trend ook vanuit de invalshoek gezondheid directe invloed heeft op de slaapkamer. Volgens UvA-onderzoeker Gerald Kerkhof is er een direct verband met een toenemend aantal patiënten met slaapstoornissen en het gebruik van een smartphone, tablet en laptop in de slaapkamer. Dit is te verklaren door de uitstraling van blauw licht (deelvraag 6) door deze apparaten. (vanGelder, 2014)

Conclusie Maatschappelijke trends hebben een direct gevolg op stijltrends, vandaar dat de stijltrends zullen worden opgenomen in het programma van wensen en daarmee ontwerp-uitgangspunten worden. Het ontwerp van de verlichting heeft bij voorkeur geen overduidelijke feminiene of masculiene vormgeving en sluit daarmee aan op de gender-less trend. In de vormgeving kan inspiratie worden gehaald uit de producten daterend uit de ‘goed wonen’ periode, wat past bij de trend ‘essentialisme’. Daarnaast zullen aansluitend bij de off-line trend, in het gebruik en functionaliteit van de verlichting ‘analoge’ technieken als uitgangspunt gebruikt worden.

2.6 Activiteiten in de Loof slaapkamer Vanuit de deelvraag; ‘Voor welke activiteiten gebruikt de doelgroep de slaapkamer?’ is er een Hypothese opgesteld van activiteiten die in en om bed plaatsvinden. Deze is getest aan de hand van een enquete, afgenomen onder de doelgroep. Om de doelgroep te bereiken is de enquete afgenomen via een belangrijk communicatiekanaal van Loof, namelijk Instagram. De Instagram-poll is in een tijdspanne van drie dagen ingevuld door 101 Instagram gebruikers. De verkregen resultaten zijn vergeleken met al bestaande data omtrent het gedrag in de slaapkamer. In de Instagrampoll is er gevraagd naar de volgende activiteiten: 2.6.1 Lezen in bed Volgens het landelijk slaaponderzoek (NSWO, 2017) leest gemiddeld 43% van de Nederlanders in bed. Bij de Instagram-poll is dit percentage verdubbeld. 84% van de ondervraagden geeft aan te lezen in bed. (bijlage 7) 2.6.2 Eten in bed Het consumeren in bed blijkt voor een meerderheid van de Instagram-poll een terugkerende activiteit. 56% geeft aan te eten in bed. Landelijk gezien eet gemiddeld 37% van de Nederlanders noten en chips in bed en 32% koek en snoep. 60% geeft aan dat het consumeren van water voor het slapen tot een dagelijks slaapritueel behoort. 2.6.3 Studeren en/of werken in bed Werken in bed lijkt volgens het onderzoek van NSWO een niche te zijn. Volgens het onderzoek werkt 6% in bed. In de Instagram-poll geeft 43% van de doelgroep aan dat zij werkt in bed. 2.6.4 Actief op smartphone of andere elektronische apparaten Het gebruik van smartphone en andere elektronische apparaten in bed is voor 85% van de Instagram-poll gebruikelijk. In het onderzoek uitgevoerd door NSWO blijkt dat 47% van de ondervraagden de telefoon gebruikt voor het slapen gaan, 40% tv kijkt in bed, 35% surft op internet en 29% gebruik maakt van social media in het uur voor het slapen. 2.6.5 Ander activiteiten voortgekomen uit onderzoek Naast de hypothese activiteiten is er in het Instagram onderzoek eveneens de open vraag gesteld welke activiteiten de doelgroep verricht in/om het bed. Opvallende antwoorden zijn; Yoga (landelijk doet gemiddeld 5% aan yoga in de slaapkamer), luisteren van muziek, ‘uitkateren’ en verzorgen van zieke naasten.

Conclusie Waneer de resultaten van de Instagram-poll en landelijke resultaten van het NSWO slaaponderzoek met elkaar vergeleken worden, is hieruit te concluderen dat de Loof doelgroep de slaapkamer in grotere mate veelzijdiger gebruikt. De slaapkamer maakt daarmee een prominenter deel uit van de leefruimte in huis, waarmee de hypothese (probleemstelling) en visie van de Loof slaapkamer wordt bevestigd.

Afb. 12 - Activiteiten in de Loof Slaapkamer

2.7 De rol van licht op de beleving van de activiteiten in de slaapkamer Gebaseerd op antwoorden afkomstig uit Instagram-poll en interviews met de doelgroep is er met deskresearch onderzocht wat de rol van lichttemperatuur en lichtintensiteit is op de beleving van activiteiten in de slaapkamer. 2.7.1 When getting ready for bed and When waking up In het Instagram onderzoek wordt door 81% gekozen voor het gele licht bij naar bed gaan. Deze keuze is niet alleen subjectief te onderbouwen, eveneens is dit theoretisch gezien de beste keuze. Vanuit onderzoek van de gezondheidsraad wordt aangeraden om blauw licht, licht met golflengtes tussen de 440 en 480 nm, te vermijden vlak voor het slapen. Blauw licht remt de aanmaak van melatonine. (Hendriks, 2015) Het hormoon melatonine geeft het lichaam en de hersenen het signaal dat het tijd is om te slapen. (Kerkhof, 2014) Naast de aanmaak van melatonine stijgt de lichaamstemperatuur om de nachtrust te bevorderen. In onderzoek naar de rol van licht met betrekking tot nachtrust is voortgekomen dat bij metingen met geel licht, 570 - 590 nm (Phillips, 2016), de lichaamstemperatuur hoger ligt en bij geel licht een daling van de melatonineconcentratie voorkwam. (Kerkhof, 2014). Hieruit is te concluderen dat voor het slapen gaan geel licht een positief effect heeft en bij het opstaan blauw licht. 60% van de Instagrampoll heeft eveneens aangegeven te kiezen voor blauw licht in de ochtend. Naast dat blauw licht de melatonine aanmaak vermindert, wat het lichaam actiever maakt, stimuleert blauw het biologische ritme. Zestig procent van de kandidaten die meedeed aan het lichtonderzoek van het VUmc gaf als positief neveneffect aan zich na enkele dagen minder depressief en futloos te voelen bij blootstelling aan blauwlicht in de ochtend (VUmc, 2010) Eveneens is in het onderzoek van het VUmc beschreven dat het lichaam in geval van langere periode blootstellen aan kunstlicht, de licht temperatuur idealiter zo dicht mogelijk in de buurt komt van de licht temperatuur van de zon. Op deze wijze wordt het biologische ritme van het lichaam het minst verstoord, wat bevorderlijk is voor de gemoedstoestand en daarmee gezondheid. De licht temperatuur cyclus van de zon is weergeven in afbeelding 13.

Afbl. 13 - Licht temepratuur cyclus zon

2.7.2 Lezen & Relaxen In de Instagram poll is eveneens de vraag gesteld welke lichtsoort de voorkeur heeft bij het uitvoeren van de activiteiten lezen en relaxen. 65% geeft hierbij aan een voorkeur te geven aan ‘actief’ blauw licht bij het lezen ten opzichte van geel licht. Landelijk gezien leest 43% van de Nederlander in het uur voor het slapen gaan. (NSWO, 2017) Juist in de periode voor het slapen zal blauw licht vermeden moeten worden, wat in strijd is met de voorkeuren van de doelgroep. Voor relaxen geldt het tegenovergestelde. 74% geeft de voorkeur aan geel licht bij relaxen, wat het biologische ritme stimuleert waarmee het lichaam tot rust komt. (Kerkhof, 2014)

2.7.3 Positie van verlichting in slaapkamer In het tweegesprek interview met de doelgroep (bijlage 4) is gevraagd naar de ideale positie van verlichting in de slaapkamer. Hieruit is onder andere naar voren gekomen dat de verlichting bediend moet kunnen worden vanuit het bed en bij voorkeur gepositioneerd is in een straal van 40 cm, gemeten vanaf het hoofdkussen. Eveneens is uit het interview naar voren gekomen dat de keuze van slaapkamerverlichting niet primair vanuit een functioneel oogpunt wordt gedaan, maar esthetische waarde en samenhang met het gehele interieur de keuze kunnen beïnvloeden.

2.7.4 Dimbaarheid De lichtintensiteit en daarmee licht beleving is eveneens aan te passen door de lichtbron te dimmen. Uit het doelgroep interview (bijlage 4) is naar voren gekomen dat er behoefte is aan dimbare verlichting in de slaapkamer. Gedimde verlichting wordt geassocieerd met ‘cozy’ en comfort.

Conclusie De optimale lichtvoorzieningen in de slaapkamer zijn afhankelijk van de activiteit en moment van de dag. Voor het slapen gaan en tijdens het relaxen is 2800 kelvin geel licht (570 - 590 nm) bevorderlijk en sluit het beste aan bij de wens van de doelgroep, bij het opstaan en actieve activiteiten zoals lezen is 6000 kelvin blauw licht (440 en 480 nm) bevorderlijk en het meest in lijn met de wens van de doelgroep. Naast de werking van de twee specifieke licht tinten, is het bevordelijk voor het biologische ritme om met licht temperatuur van kunstlicht zo dicht mogelijk in de buurt te blijven van de lichttemperatuur van de zon op het specifieke tijdstip. In het geval van slaapkamerverlichting zouden de lichttemperaturen, afgebeeld in afbeelding 14, passen bij de activiteiten van de doelgroep in de slaapkamer. Bij voorkeur kan de verlichting vanuit bed worden bediend en is deze gepositioneerd in een straal van 40 cm gemeten vanaf het hoofdkussen. Naast de twee licht temperaturen is er bij de doelgroep eveneens vanuit verstelbaarheid in comfort- en actieve verlichting een behoefte aan een dimbare lichtbron.

Afbl. 14 - Voorgestelde licht temepratuur cyclus slaapkamerverlichting

2.8 Functionele en esthetische oplossingen op de huidige markt van slaapkamerverlichting Om te onderzoeken waarmee Loof zich op het gebied van verlichting kan onderscheiden, is er een concurrentie-onderzoek gedaan (zie bijlage 8) naar slaapkamerverlichting aan de hand van vier assen; Esthetischewaarde / Functionele-waarde en Actieve-verlichting / Comfort-verlichting. De concurrerende producten sluiten aan bij de Loof merkindentiteit en/of stijlkenmerken en/of beoogde (deel) functie. Daarnaast zijn de producten onderverdeeld per soort verlichting (zie figuur 1).

Esthetische waarden

10 7

Actieve verlichting

Comfort verlichting

16 13 11

12 2

Functionele waarden

Figuur 1

Figuur 2

Loof kan zich met verlichting onderscheiden door een balans te vinden tussen esthetische waarde en functionele waarde. Met een balans tussen beide waarden kan Loof voorzien in een behoefte aan actieve verlichting en comfort verlichting. Door zich met het product in het midden van het concurrentie spectrum te begeven, wordt de behoefte van de doelgroep aan producten die passen bij een multifunctionele leefruimte vervuld.

2.8.1 Functioneel vs Esthetisch Zichtbaar in figuur 1 is dat de producten die binnen het spectrum actieveverlichting + functioneel gebruik wordt gemaakt van een verstelbaar armatuur met een gerichte lichtbron. Eveneens wordt er gekozen voor het gebruik van metaal en een vormgeving die de nadruk legt op de lichtbron. De verlichting die valt binnen het comfort-verlichting + esthetische spectrum heeft een aaneengesloten vormgeving, waarbij de meerderheid van het armatuur is opgebouwd uit fosforescerend materiaal. Hierbij wordt gebruik gemaakt van materialen als opaalglas en vezel opgebouwde materialen.

2.8.2 Positie van verlichting in slaapkamer De verlichting voortgekomen uit het concurrentie onderzoek is in figuur 1 gecategoriseerd op basis van soort verlichting maar eveneens de positie in de slaapkamer. De posities zijn onder te verdelen in; bevestiging aan muur/ hoofdbord, bevestiging plafond en positioneren op nachtkastje. Opvallend hierbij is dat de verlichting die zich het meest rechts in het ‘comfort-verlichting + esthetische spectrum’ bevindt (figuur 2), ontworpen is als tafellamp (nachtkast) en de verlichting in het ‘actieve-verlichting + functioneel spectrum’ bevestigd is aan muur/ hoofdbord of plafond. Hieruit is te concluderen dat de comfort-verlichting vaak gepositioneerd wordt op hoogte van nachtkastje, wat de lichtbron lager of op gelijke hoogte brengt van het hoofdkussen, actieve-verlichting is vaak hoger gepositioneerd ten opzichte van het hoofdkussen.

2.8.3 Verkoopprijs De gemiddelde verkoopprijs van de verlichting binnen het actieveverlichting + functioneel spectrum ligt met €421,70 (bijlage 8) gemiddeld hoger dan de gemiddelde verkoopprijs van €374,50 (bijlage 6) voor de verlichting binnen het comfort-verlichting + esthetische spectrum. Het prijs verschil is te verklaren door het verschil in technische complexiteit van het armatuur. De gemiddelde verkoopprijs voor het gehele concurrentie spectrum ligt op €404,-. In tweegesprek met de doelgroep is eveneens de vraag gesteld wat zij bereid is om te betalen voor Loof slaapkamer verlichting. Hieruit is een gemiddelde verkoopprijs van €232,- uit voort gekomen. In het programma van eisen zal een gemiddelde verkoopprijs van €318,- worden opgenomen. Dit is een gemiddelde van de verkoopprijs van de concurrerende verlichting en verkoopprijs voortgekomen uit het doelgroep onderzoek.

Conclusie Loof kan zich met verlichting onderscheiden door een balans te vinden tussen esthetische- en functionele waarde. Met een balans tussen beide waarden kan Loof voorzien in een behoefte aan actieve verlichting en comfort verlichting. Concurrerende comfort verlichting is vaak gepositioneerd op nachtkast met een lichtbron lager of op gelijke hoogte van het hoofdkussen, functionele verlichting is vaak boven het hoofdkussen gepositioneerd. Ten opzichte van de concurrerende verlichting zal de verkooprijs van de verlichting van Loof rond de €318 euro komen te liggen.

2.9 Innovatieve ontwikkelingen op gebied van verlichting 2.9.1 Material Xperience 2018 Voor het beantwoorden van de deelvraag; ‘Welke innovatieve ontwikkelingen zijn er op het gebied van verlichting die functioneel en/ of esthetisch interessant is voor slaapkamerverlichting?’ is er field research verricht tijdens de Material Xperience beurs 2018, georganiseerd door Materia in Ahoy Rotterdam. LED en OLED Veel licht armaturen zijn ontworpen, gedacht vanuit de vorm van een gloeilamp. Met de ontwikkeling op het gebied van LED-techniek is er meer vormvrijheid ontstaan in de vormgeving van armaturen. Daarnaast maakt de OLED-techniek dat er zelfs niet altijd een armatuur nodig is voor verlichting, maar dat de lichtbron en armatuur één worden. OLED maakt gebruik van geïoniseerde polymeren, waarbij de oppervlakte van het materiaal de lichtbron vormt. (OLED-info, 2017) De ontwikkeling van OLED staat nog in de kinderschoenen, wat de techniek momenteel nog kostbaar maakt ten opzichte van LED. Sample 1 in collaga Material Xperience. Smart materials Lumiscopic (PLA1102) Lumiscopic is een dichroïsch folie dat is opgebouwd uit twee kleurtinten. Afhankelijk van de kijkhoek of lichtverandering kan de kleur van het materiaal voor de kijker veranderen. Het folie is aan te brengen op glas acryl of plastic. (Materia, 2018) Sample 2 in collaga Material Xperience. Re-used materials Glaskeramiek Glaskeramiek is 100% geproduceerd uit afvalglas, wat een kristallijne en troebele structuur tot gevolg heeft. De structuur van het materiaal komt het beste tot uiting in combinatie met licht, waarmee glaskeramiek een zeer geschikt materiaal voor verlichting is. (Magna, 2018) Sample 3 in collaga Material Xperience.

Afbl. 14 - Collage Material Xperience 2018

Biomimicry Cocoon Biomimicry betekend inspiratie halen uit de natuur. Duitse producent Eglo heeft zich laten inspireren door cocoon techniek van de zijdeworm en een materiaal ontwikkeld die een vergelijkbare veerkrachtige structuur kan vormen als de cocoon van een zijderups. De klit-weef structuur geeft het materiaal veel vorm vrijheid en maakt het materiaal zeer geschikt voor organische vormen. (Materia, 2018) Sample 4 in collaga Material Xperience. Light diffusers PyraSied Xtreme Acrylic Het Nederlandse PyraSied is gespecificeerd in het ontwikkelen van kunststoffen van acryl die zowel functioneel als esthetisch een lichtbron diffuus kunnen omkappen. Het door het bedrijf nieuw ontwikkelde materiaal Versato Myst geeft acryl de esthetische waarde van glas, maar de technische voordelen van kunststof. Denk aan produceerbaarheid en een minder poreus karakter. (Materia, 2018) Sample 4 in collaga Material Xperience.

Conclusie LED-techniek creëert veel vormvrijheid, daarmee is deze techniek een interessant ontwerp uitgangspunt voor de lichtbron. Daarnaast zullen in de detailleringsfase verschillende materiaal opties worden onderzocht, hierin zullen de omschreven materialen worden meegenomen.

2.10 Ontwerp uitgangspunten Uitgaande van de bevindingen en conclusies die voortkwamen uit het onderzoek kan er met een ontwerp antwoord worden gegeven op de hoofdvraag. Het ontwerp zal toegevoegde waarde moeten hebben binnen de beleving die Loof binnen de slaapkamer wil creëren. Hierbij is het belangrijk dat het ontwerp zowel past binnen de stijlkenmerken van Loof, toetsbaar aan de hand van de stijlkaart, maar eveneens aansluit bij de complementerende merken (deelvraag 1). De vormtaal van het ontwerp is sereen, nuchter en distinctief en ligt daarmee in directe lijn met de benadering van de ‘Loof Slaapkamer’ (deelvraag 2). De doelgroep (deelvraag 3) gebruikt de slaapkamer voor meer activiteiten dan alleen slapen. De diverse activiteiten vragen om diverse soorten verlichting (deelvraag 5 & 6). Voor het ontwerp zal comfort-verlichting, 2800 K, en actieve-verlichting, 6000 K, als uitgangspunt genomen worden. Door beide vormen verlichting in één armatuur samen te brengen, kan Loof zich onderscheiden van concurrerende slaapkamer verlichting (deelvraag 7). Uit het trendonderzoek is naar voren gekomen dat het ontwerp van de verlichting bij voorkeur geen overduidelijke feminiene of masculiene vormgeving heeft en daarmee aansluit op de gender-less trend. In de vormgeving kan inspiratie worden gehaald uit de producten daterend uit de ‘goed wonen’ periode, wat past bij de trend ‘essentialisme’. Daarnaast zullen aansluitend bij de off-line trend, in het gebruik en functionaliteit van de verlichting ‘analoge’ technieken als uitgangspunt gebruikt worden. De lichtbron in het ontwerp zal een geïntegreerde LED zijn. De keuze voor LED ten opzichte van een fitting-lamp is de vormvrijheid die gecreëerd wordt door de LED techniek. Gedurende het ontwerpproces zal er uitspraak worden gedaan over materialisering, desondanks zullen er in de detailleringsfase verschillende materiaal opties worden onderzocht, hierin zullen de in deelvraag 8 omschreven materialen worden meegenomen. .

2.10.1 Programma van Eisen

2.10.2 Programma van Wensen

Ontwerp • Vormtaal is in lijn met stijlkenmerken Loof, meetbaar aan stijlkaart Loof

Ontwerp • Ontwerp is complementerend aan de Loof collectie (zie bijlage 1 voor collage overzicht Loof collectie) • Ontwerp past binnen kernwaarden Loof; Sereen, Distinctief en Nuchter • Ontwerp is in lijn met de doelgroep trends; Gender-less, Essentialisme en Offline • In het ontwerp wordt gebruik gemaakt van innovatieve materialen/ technieken

Functie • Product voorziet in actief licht, 6000 Kelvin • Product voorziet in comfort licht, 2800 Kelvin • LED lichtbron is geïntegreerd in ontwerp

Gebruik • Product is met één hand te bedienen door de doelgroep in een straal van 40 cm, gemeten vanaf het hoofdkussen • Bediening van product is voor beide kanten van het bed gelijk.

Gebruik • Bediening van het product heeft een analoog karakter • Werking van product is binnen enkele seconden te begrijpen en te bedienen • De lichtbron is met een analoge handeling dimbaar (deelvraag 6) Aanschaf • Het product heeft een verkoopprijs van maximaal 318 euro (deelvraag 7)

Afbl. 15 - Inspiratie silhouet ochtendzon op gordijn

Afb. 16 - Inspiratie zonsopgang

ONTWERP

3.1 Ideation - Brainwriting Vanuit de ontwerp uitgangspunten is de ideation fase gestart. Om het ontwerpproces op te starten, is er een brainwriting georganiseerd. Hiervoor zijn Product Design afstudeerstudenten van de Hogeschool van Amsterdam benaderd. Met zes studenten zijn in zes rondes telkens drie mogelijke antwoorden gegeven op de opgestelde ‘Hoe kun je’ vraag, waarbij iedere ronde twee minuten duurde. Deze sessie heeft o.a. de volgende inzichten opgeleverd:

Dimmen

Met het dimmen van de lichtbron is de intensiteit te beïnvloeden. Dit kan doormiddel van het aanbrengen van een dimmer in de stroomschakeling. Mechanisch dimmen Door mechanisch te dimmen wordt de handeling analoger ervaren. Mechanisch dimmen zou bijvoorbeeld kunnen door het plaatsen van een schijf met diverse formaten inkepingen voor de lichtbron. Diafragma Een andere methode om de lichtintensiteit aan te passen is door het diafragma techniek te gebruiken. Met een diafragma is het licht eveneens door een analoge handeling dimbaar.

Lichtfilter

Door verschillende lagen aan te brengen om of op de licht bron is de licht temperatuur en intensiteit aan te passen. Een manier om intensiteit aan te passen is door het aanbrengen van een gradiënt kleur verloop in een materiaal.

Omhoog verplaatsen van lichtbron

Door de lichtbron te verplaatsen is de beleving van het licht te beïnvloeden. Door de lichtbron in positie 1 te omringen met een diffuus materiaal, dient het als comfort ligt. Door de lichtbron uit het omhulsel omhoog te brengen ontstaat er een actieve lichtbron.

Conclusie De uit de brainwritting voortgekomen idee-richtingen ‘lichtfilter’ en ‘verplaatsen van de lichtbron’ liggen het meest in lijn met de ontwerpuitgangspunten, deze zullen daarmee o.a. terug gaan komen in een de verdere uitwerking van de ideation.

3.2 Idee-richtingen Met de ideeën voortgekomen uit de brainwriting sessie zijn er door middel van ideation 2D- en 3D schetsen, idee-richtingen geformuleerd. (Leerdoel: Pragmatisch ontwerpen) Bij iedere idee richting zijn Proof of Principle modellen gemaakt. De modellen zijn vanuit de persuasive design methode (Leerdoel: Persuasive Design) getest door de gebruiker. Hieruit zijn conclusies getrokken over functionaliteit en gebruiksvriendelijkheid van een idee richting. Uit de ideation zijn zeven idee-richtingen voortgekomen: • • • • • • •

LAYER DAWN TILL NOON DAWN TILL DUSK TILT RISE HALO HALF MOON

3.2.1 LAYER In de layer idee-richting wordt uitgegaan van een lichtbron van 6000 K, actieve verlichting, die door een verplaatsbare omhulsel wordt afgedekt. Het omhulsel zal bestaat uit een fosforescerend materiaal die de lichtbron aanpast tot comfort verlichting, 2800 K. De werking van het POP-model (proof of principle) wordt door de gebruiker pas na toelichting begrepen en daarmee niet volledig instinctief.

3.2.2 DAWN TILL NOON Voor de idee-richting Dawn Till Noon is de zonnecyclus als inspiratie bron gebruikt. Bij ochtend comfort licht is het reflectie vlak dicht bij de lichtbron geplaatst. Om het licht aan te passen tot actief licht, wordt de afstand tussen lichtbron en reflectie vlak verplaatst. Uit deelvraag 7 is eveneens naar voren gekomen dat actief licht vaak hoger t.o.v. het hoofdkussen is geplaatst en comfort lager. Met het POP-model is de hypothese van de werking ontkracht. Het ingeschoven licht wordt actiever ervaren dan het uitgeschoven licht.

3.2.3 DAWN TILL DUSK Vanuit idee-richting Dawn Till Noon is er eveneens gebruik gemaakt van de positie van de zon als uitgangspunt, maar is de lichtbron verplaatsbaar gemaakt. De werking van het POP-model wordt door de gebruiker zonder toelichting begrepen, desondanks wordt niet direct de link gelegd met actief of comfort verlichting.

3.2.4 TILT Het ontwerp van tilt is gebaseerd op een gradiĂŤnt gekleurde kap die op een as te verplaatsen is. Wanneer de kap omhoog getrokken wordt, kantelt de kap en transporteert het semitransparante materiaal het actieve licht. In de omlaag positief verkleurd de kap de lichtbron tot comfort verlichting. De werking van het POP-model werd direct begrepen door de gebruiker. Om te bepalen of de functie volledig tot zijn recht komt, zullen er meer materiaal testen gedaan moeten worden.

3.2.5 RISE De idee-richting van de RISE is eveneens voortgekomen uit inspiratie van de zon. De verlichting wordt van comfort verlichting veranderd tot actieve verlichting door middel van het omhoog verplaatsen van de lichtbron en daarmee te ontdoen van omhulsel of het ontmantelen van de lichtbron van een omhulsel. De omhulsel is van een semi transparant materiaal die de lichttemperatuur van de lichtbron verandert tot 2800 K. De gebruiker weet het POP-model direct te bedienen zonder enige vorm van toelichting.

3.2.5 HALO Halo kringen rondom de zon vormen de inspiratie voor de idee-richting. Het ontwerp bestaat uit een draaibare schijf die van comfort stand te draaien is tot actieve stand. De schijf zal bestaan uit een transparant materiaal met aan de ene zijde een licht blauwe afwerking en aan de andere zijde een gele afwerking om de lichttemperatuur te beĂŻnvloeden. Het POP-model gaf de gebruiker te weinig informatie om de werking direct te interpreteren. De functie werking wordt door het POP-model bevestigd.

3.2.5 HALF MOON De idee richting van de HALF MOON is ontstaan vanuit een model proefje. Door het materiaal rondom de lichtbron met de cirkel mee op te rollen, wordt de lichtbon gradiĂŤntwijs ingerold van een actieve lichtbron naar een comfort lichtbron. Het inrollen van het POP-model wordt door de gebruiker zonder toelichting niet geĂŻnterpreteerd. Dit zal met een gedetailleerder model in het verdere ontwerp traject wellicht ontkracht kunnen worden

3.3 Concept richtingen Na een korte idee-richting pitch, aan de hand van schetsen en POPmodellen zijn er drie idee-richtingen uitgekozen om uit te werken tot concept richtingen. Uit iedere concept richting zal een gelijkwaardig concept ontworpen worden, toetsbaar aan het programma van eisen en wensen. De gekozen idee-richtingen zijn: HALF MOON • • • •

Unieke werking Conceptueel Ingetogen (comfort) en opgetogen (actief) beeldspraak verwerkt binnen één product Helder onderscheid tussen twee soorten lichtbehoefte

Aandachtspunten voor doorontwerp • Subtieler in vormtaal en materiaal gebruik. Meer aansluiten bij kernwaarden sereen • Hoe zit het draaibare onderdeel gefixeerd? Moet geen complexe handeling worden om verlichting aan te passen HALO • • •

Conceptueel, niet direct duidelijk verlichting Handeling van aanpassen verlichting is een mooi gebaar (aaiende beweging met hand) Vormgeving sluit erg aan bij hedendaags interieur-mode beeld

Aandachtspunten voor doorontwerp • Is ontwerp stabiel genoeg voor op nachtkastje? • Hoe wordt de gebruiker gestimuleerd om schijf te draaien? • Vormgeving serener -> maar aansluiting met stijlkaart RISE • • •

Knuffelbaar Subtiel en ingetogen Handeling van zon op laten kopen is een mooi en begrijpelijk gebaar

Aandachtspunten voor doorontwerp • Voorkomen dat ontwerp niet te knuffelbaar en daarmee ‘kinderachtig’ wordt • Hoe wordt de lichtbron zowel verplaatsbaar als fixeerbaar, zonder dat het een complexe handeling wordt • Vormgeving meer aansluiting met stijlkaart

3.4 Concept ideation Naar aanleiding van de verschillende conceptrichtingen is er voor gekozen om de concepten HALO en RISE in een ideation verder te divergeren, om zo tot een volwaardiger concept te komen dat voldoet aan het programma van eisen en wensen. De HALF MOON is binnen de idee-richting al meer op concept niveau en zal daarom niet worden meegenomen in de conceptideation fase.

3.4.1 Concept ideation HALO Met de concept ideation is er gezocht naar een vormgeving die meer aansluiting heeft met de Loof stijlkaart. Daarnaast is de werking van het concept verder gedefinieerd. Tevens zijn verschillende opties voor de â&#x20AC;&#x2DC;dragerâ&#x20AC;&#x2122; van de schijf tegen elkaar afgewogen. Het ontwerp voortgekomen uit de idee richting dient als tafel lamp, met een voet als drager voor de schijf. In de ideation is eveneens een andere interpretatie weergeven, waarbij de schijf wordt bevestigd aan de muur.

3.4.2 Concept ideation RISE De oorspronkelijke vormgeving van de idee richting voor het concept RISE heeft een knuffelbaar, maar daarmee ook een licht kinderlijk karakter. Om tot een meer volwassen en nuchtere vormgeving te komen, zijn er verschillende vormgeving- en werkingsopties tegen elkaar afgewogen.

Afb. 17 - Inspiratie WONDERGLASS Milan 2018

CONCEPTEN

4.1 Concept HALF MOON

2 3

De HALF MOON is opgebouwd uit een gradiĂŤnt geel gekleurde schijf polypropyleen (4) die, deels gefixeerd, aan de muur bevestigd is met een eikenhouten lat (3). Aan de bovenen onderzijde van de lat zitten magneetjes die de kap (1) in een actieve- en een comfortstand kunnen positioneren. Waaneer de kap in de comfort stand gedraaid wordt, zal de lichttemperatuur, gecreĂŤerd door een led spot (2) in de onderzijde van de kap, door het gekleurde polypropyleen veranderen naar een warme en comfort tint.

POP-MODEL

â&#x20AC;&#x2DC;S AVONDS

OVERDAG

4.2 Concept HALO Door aan de semi-transparante gradiënt gekleurde schijf met de hand te draaien (1), is de weerkaatsingoppervlakte van de lichtbron (gepositioneerd in de eikenhouten base, 3) aan te passen, en daarmee de licht temperatuur te veranderen van actief tot comfort. Het ingraveerde patroon in de glazen/ kunststof schijf zorgt voor een verschil in hoeveelheid lichtweerkaatsing, waarmee de ‘actieve’ kant meer licht intensiteit lijkt te hebben dan de ‘comfort’ kant. De lichtbron is aan/ uit te zetten met de knop aan de voorzijde (4). In het draaipunt (2) zit een lager met een keerstop, zodat de schijf niet halverwege altijd stopt.

3 4

POP-MODEL

â&#x20AC;&#x2DC;S AVONDS

OVERDAG

4.3 Concept RISE De in hoogte verstelbare kunststof bol (1) omkapt de led lichtbron van de RISE. Door de bol met de knoppen aan de zijkant (2) onderin de opaalglazen kap (3) te schuiven, word de actieve lichttemperatuur van de lichtbron door de kleur van het glas warm van tint. Wanneer de bol in de bovenste positie wordt geplaatst, zorgt de inkeping in het glas voor een actieve lichtbron. De kunststof bol schuift in een metalen frame (4), die eveneens de stroom levert voor de lichtbron. De massief eikenhouten base (5) zorgt voor stabiliteit. Daarnaast houdt de base electronica uit het zicht, voor een serener geheel.

1 2

POP-MODEL

â&#x20AC;&#x2DC;S AVONDS

OVERDAG

4.4 Concept richtingen Voor de conceptkeuze wordt het Harris profiel als raadgevende methode toegepast. De concepten worden in het Harris profiel op basis vanuit het programma van wensen geformuleerde onderscheidende criteria, gerangschikt op urgentie, tegen elkaar afgewogen. Naast een concept keuze kan de waardebepaling eveneens aanleiding geven tot verdere uitwerking of doorontwikkeling van criteria.

4.4.1 Criteria Harris profiel

gerangschikt op urgentie

Ontwerp • Ontwerp is complementerend aan de Loof collectie • Ontwerp past binnen kernwaarden Loof; Sereen, Distinctief en Nuchter • Ontwerp is in lijn met de doelgroep trends; Gender-less, Essentialisme en Offline • In het ontwerp wordt gebruik gemaakt van innovatieve materialen/ technieken Gebruik • Bediening van product heeft een analoog karakter • Werking van product is binnen enkele seconden te begrijpen en te bedienen • De lichtbron is met een analoge handeling dimbaar (deelvraag 6) Aanschaf • Het product heeft een verkoopprijs van 318 euro (deelvraag 7)

4.4.2 Harris profiel

Conclusie concept keuze Uit het Harris profiel valt te concluderen dat het concept RISE de meeste potentie heeft voor Loof. Daarnaast heeft Loof eveneens voorkeur uitgesproken voor RISE als zijnde het concept die het beste aansluit bij de Loof collectie. Loof vindt de RISE een ingetogen en ‘knuffelbare’ ontwerp en past daarom binnen de beleving van de Loof slaapkamer.

Render gekozen concept: RISE

Rise render in Loof slaapkamer setting

D E TA I L L E R I N G

5.1 Detaillering RISE

In de detailleringsfase wordt de werking, produceerbaarheid en afwerking van het gekozen productconcept RISE onderzocht. Hiervoor is een hypothese opgesteld voor variaties van de onderdelen. Door het toepassen van de morfologische kaart methode, zijn er drie versies voor het productconcept ontworpen. Aan de hand van proof of principle test modellen wordt er uiteindelijk één productconcept bepaald.

2 3

De morfologische kaart is opgesteld aan de hand van de vier hoofdonderdelen van RISE: 1. 2. 3. 4.

SHELL - Semi transparante buitenzijde SUN - Verplaatsbare Lichtbron GUIDANCE - Geleiding + fixeren van SUN BASE - Voet van RISE

Onderdeel

Materiaal

Productietechniek

Producent/ Expert

SHELL

Glas

Gieten

Van Tetterode

€€€€

Blazen

Van Tetterode

€€€

Spuitgieten

AWA molding

€€

Thermovormen

Greijn Forming Technics

€€

Acryl Versato

Vacuüm vormen

Greijn Forming Technics

€

Polycarbonaat

Thermovormen

Greijn Forming Technics

Inkooponderdeel

Rotatie-gieten

Pentas Moulding b.v.

Spuitgieten

AWA molding

Vacuüm vormen

Greijn Forming Technics

Eiken (multiplex)

Draaien

Lockwood

Eiken (massief)

CNC-frezen

Lockwood

ABS

Spuitgieten

AWA molding

Nylon

SLS (3D) printen

3D HUBS

Eiken (massief)

CNC-frezen

Lockwood

PMMA

SUN

BASE

Beuken (massief) GUIDANCE

Versie

Inverstringskosten

5.2 VERSIE 1 Voor versie 1 is er gekozen voor een SHELL gemaakt van gegoten glas, de SUN vervaardigd door thermovormen van polycarbonaat en BASE vervaardigd door CNC frezen van massief eiken. De geleiding van de SUN gaat via een metalen frame, dat eveneens de stroomvoorziening is voor de led, gepositioneerd in de SUN. Gegoten glas heeft ten opzichte van geblazen glas een grove structuur. De onderrand van SHELL steunt deels op het ingefreesde deel van BASE.

De kappen van de SUN worden ingesloten door een afdekdop. Aan de buitenzijde van de geleiding zit een veer, die de SUN fixeert na verandering van positie. Dit onderdeel wordt geproduceerd dmv spuitgieten van ABS.

De geleiding van stroom door het metalen frame naar de LED, wordt aan de onderzijde van frame onderbroken. Wanneer SUN in beneden positie is gebracht, wordt de stroomkring van de LED onderbroken en gaat daarmee uit.

Evaluatie versie 1 Uit de evaluatie is geconcludeerd dat de stroomvoorziening via het frame te gevaarlijk is. De bovenzijde van RISE is open, waarmee het frame met de hand te bereiken is. Daarnaast is vanuit technisch oogpunt glas in de huidige vorm te complex om te produceren. Mocht een esthetisch vergelijkbaar materiaal in de huidige vorm wel produceerbaar zijn, dan krijgt deze de voorkeur.

De onderdelen SHELL en BASE zijn met elkaar verbonden met een bout-moer verbinding. Hiervoor zijn vier rampamoeren aangebracht in de zijde van de base

5.3 VERSIE 2 De SHELL van versie 2 is vervaardigd uit PMMA, met een grove opalen structuur, geproduceerd door middel van spuitgieten. De polycarbonaat SUN is geproduceerd door rotatiegieren. Het metalen frame is vervangen door een holle buis, waarin de bedrading van de lichtbron is weggewerkt. De BASE is vervaardigd uit massief eiken. Het opalen PMMA heeft ten opzichte van glas een fijnere structuur, oogt daarmee rustiger. Daarnaast heeft het materiaal meer vormvrijheid dan gegoten glas.

De stroomvoorziening van de lichtbron loopt weg via de binnenzijde van de SUN en de holle buis. Eveneens is de buis de geleiding van de SUN. Fixeren blijft in versie 2 gelijk aan versie 1.

Vanwege de gesloten holle vorm van de SUN, zal bij assembleren de lichtbron via de gaten aan de zijkant van de SUN worden gepositioneerd. De lichtbron zal hierdoor een cilindervormig inkoop LED armatuur zijn.

Evaluatie versie 2 Vanuit Loof is de feedback dat het ontwerp door de buizen overbodig complex oogt. Vanwege het opalen materiaal van de SHELL is het niet nodig om met veel moeite de bedrading weg te werken. Loof heeft voorkeur voor een subtiele draad aan onderzijde SUN boven een systeem waarmee het stroomdraad naar de lichtbron wordt weggewerkt.

5.4 VERSIE 3 De SHELL is vervaardigd met gegoten acryl, de SUN is vervaardigd uit rotatiegegoten polycarbonaat. In versie 3 in het geleidingsframe opgelost binnen de SUN en de knop. Aan de voorzijde van BASE is een aan/uit schakelaar geplaatst, ter vervanging van het ‘onderbreken van de stroomkring’ principe uit versie 1. Het bovenoppervlak van de base is deels uitgefreesd om ruimte te bieden voor de kabel wanneer de SUN in de laagste positie is geplaatst.

Versato acryl heeft een matte look en binnen het opaal een subtiele structuur.

De met de radius mee-vormende vorm van de uitstekende delen van de SUN zorgen voor een goede soepele geleiding tussen de SUN en SHELL.

Aan de onderzijde van de SHELL is een uitsparing aangebracht voor de aan/ uit knop. De diameter van de knop komt overeen met de diameter van de geleidingsknoppen. Dit geldt eveneens voor de vormgeving van de knop. Op deze wijze blijft de vormentaal van RISE gelijk.

Evaluatie versie 3 Voor de haalbaarheid van dit model zal het weglaten van een geleidingsframe getest moeten worden. Bij evaluatie van het ontwerp wordt er verondersteld dat er in gebruik (met één hand) schranken optreedt. Het toevoegen van een schakelaar aan de voorzijde van RISE, heeft vanuit Loof niet de voorkeur.

5.5 Proof of Principles 5.5.1 Schranken Schranken is een de technische benaming voor het scheef aanlopen van twee geleidende oppervlakten, veroorzaakt door een conflicterend draaimoment (Hibbeler, 2012) In de ontwerpen van versie 1 en versie 2 van RISE is er in beide gevallen sprake van schranken. Dit blijkt uit de popmodellen (Bijlage 10) Het schranken is op te heffen door het oppervlak te vergroten, het gevolg hiervan is dat er een groter lichtlek ontstaat aan de zijkant van de SHELL. Eveneens heeft dit invloed op de vormgeving van de SUN, waarbij zo min mogelijk toevoeging van vormen op het oppervlakte van de bolvorm de voorkeur heeft. Eveneens is er voor versie 2 getest met verschillende afrondingen en tot het maximale vergroten van de geleidingsoppervlaktes, hierdoor neemt de schrank af maar is niet volledig op te heffen. Wanneer er één zijde wordt ingesloten, is er in de pop-model geen sprake van schrank. Ter bevordering van een soepele geleiding en daarmee bediening van de lamp, zou één geleidingsknop tov van geleidingsknoppen aan beide zijden bevorderlijk zijn, zoals afgebeeld in pop-model hieronder.

Bout SUN geleiding Vilt ring Drukveer Stelknop

5.5.2 Verhoudingen In de ideationfase zijn de globale verhoudingen van RISE vastgesteld. Om afmetingen vast te stellen zijn er modeleer schuimmodellen gemaakt. Aan de hand van drie varianten is de doelgroep gevraagd welke variant de voorkeur heeft. Van de vijf ondervraagden, kiezen vier voor de middelste variant. Afmetingen modellen: Hoogte: +/- 220 mm - 250 mm - 270 mm Diameter: +/- 110 mm - 120 mm - 140 mm Naast de maat van de globale vorm van RISE is het formaat van de knop getest. De knop is naar aanleiding van het schranken onderzoek gepositioneerd aan de voorzijde van RISE. Van de vijf testpersonen, prefereren drie de grootste, één de middelste en één de kleinste knop. De positie wordt door de doelgroep als ‘logisch’ ervaren. (bijlage 11) Afmetingen knoppen: Diameter: 15 mm - 20 mm - 30 mm

5.5.3 Materiaal SHELL & SUN Het idee was om de SHELL van glas te maken. Na contact met Van Tetterode, producent van geblazen- en gegoten glas, is vanwege de technische minpunten van het materiaal, haalbaarheid van productie en logistieke complicatie, voor een alternatief materiaal met dezelfde esthetische waarde gekozen. De vormgeving van de RISE zou met de keuze voor glas teveel veranderen en daarmee te ver van het oorspronkelijke concept af komen te staan. Bij bezoek aan het Material Xperience 2018 is een aantal potentieel interessante materialen gevonden, beschreven in deelvraag 8, waaronder het materiaal Myst. Myst is een acryl van Versato, onder andere geproduceerd door de Nederlandse producent Pyrasied. Voor de SUN is vanuit produceerbaarheid eveneens gekozen voor een kunststof, polycarbonaat of polymethylmethacrylaat. Na contact met Pyrasied, zijn een aantal opties voor zowel de SUN als de SHELL vastgesteld. Hiervoor zijn met materiaalsamples combinatietesten gedaan. (bijlage 12) De combinatie van Versato 51217 acryl voor de SHELL en PMMA-G AR030, met een lichtdoorlatendheid van 37%, voor de SUN is op esthetisch en functioneel vlak het meest geschikt voor het productconcept RISE. Om productiekosten te drukken is een optie om het SUN onderdeel deels in te kopen en te modificeren. De Chinese leverancier Jinan Yulong Acrylic Co. biedt op alibab.com een opalen PMMA bol van 100mm, met een uitsparing aan onderzijde van 40 mm, aan. Volgens de productspecificaties is de lichtdoorlatendheid vrijwel gelijk aan de PMMA-G AR030.

BASE De materiaal keuze voor de BASE kwam voort uit analyse van materiaalgebruik bij Loof (deelvraag1). Hieruit zijn massief beuken of massief eiken als opties naar voren gekomen. De BASE wordt gedraaid en/of CNC gefreesd. Voor beide bewerkingstechnieken zijn beuken en eiken zeer geschikt. Esthetisch heeft eiken de voorkeur t.o.v. beuken. De grovere vlam van eiken geeft de RISE meer body en karakter, mede door het gecreĂŤerde contrast tussen de opalen matte look van de SHELL en de gedetailleerde nerf van de BASE. De houtnerf loopt in verticale richting en wordt vanaf de kopse-kant bewerkt. Het eikenhout wordt niet gebeitst of gelakt en vergrijst, afhankelijk van blootstellen aan UV-licht, na verloop van tijd.

5.6 VERSIE 4 Met versie 4 is een drastische verandering in vormgeving ontstaan. De geleiding, d.m.v. een buis, is aan de achterzijde geplaatst. De knop is aan de voorzijde geplaatst. Hierdoor is eveneens de inkeping in SHELL aan de voorzijde gepositioneerd. De SUN is hierdoor eveneens van vorm veranderd. Voor de SHELL en SUN is gebruik gemaakt van de in het vorige hoofdstuk omschreven materialen. Versato 51217 acryl heeft een matte look en binnen het opaal een subtiele structuur. De SHELL heeft in versie 4 een wanddikte van 3 mm, vergelijkbaar met de sample van Pyrasied.

De geleiding van de SUN is verwerkt in de vorm van de SUN. In de uitsparing wordt eveneens de power led lichtbron gepositioneerd.

Door de geleiding in de onderste positie te brengen, wordt de lichtbron d.m.v. een drukschakelaar uitgeschakeld. Wanneer de geleiding omhoog bewogen wordt, zal de led aan gaan.

Evaluatie versie 4 Loof heeft bij voorkeur zo min mogelijk zichtbare constructieve toevoegingen in het ontwerp van RISE. De verplaatsing van de geleiding van de zij- naar voorzijde is bevorderlijk voor de serene uitstraling. Het heeft de voorkeur van Loof om nog minder constructieve begeleiding te zien.

5.7 VERSIE 5 Bij versie 5 is eveneens de geleiding van de SUN aan de voorzijde gepositioneerd. Voor de SUN is grotendeels gebruik gemaakt van inkoop onderdelen; PMMA bol, powerled, drukveer, viltringen, bout en knop met schroefdraad. De twee overige onderdelen zijn te produceren d.m.v. spuitgieten, maar bij kleine oplage eveneens te 3D printen. Voor Versie 5 is eveneens Versato 51217 acryl toegepast. Ten opzichte van versie 4 is de wanddikte vergroot naar 5 mm, om de lichtdoorlatendheid te verkleinen.

De SUN is aan één zijde ingeklemd door een bout-moer verbinding, met vijf mm speling die onder druk wordt gezet door een drukveer, waarmee de SUN gefixeerd blijft.

Evaluatie versie 5 Voor de haalbaarheid van dit model zal het weglaten van een geleidingsframe getest moeten worden. Bij evaluatie van het ontwerp wordt er verondersteld dat er in gebruik (met één hand) schranken optreedt. Het toevoegen van een schakelaar aan de voorzijde van RISE, heeft vanuit Loof niet de voorkeur.

De RISE wordt aan en uit gezet door een drukschakelaar ingedrukt door het omhoog en omlaag bewegen van de SUN.

Render RISE eindconcept in Loof slaapkamer

EINDCONCEPT

6.1 VERSIE 6 - EINDCONCEPT Bij versie 6 zijn naar aanleiding van gesprekken met specialisten en offertes van mogelijke producenten, de laatste aanpassingen doorgevoerd op het product-concept voor de RISE. De SHELL, BASE en SUN zijn gelijk aan versie 5. De lichtbron is aangepast naar een retro-fit led (6.5 lichtbron). Om het gebruiksgemak te bevorderen is de vorm van de geleidingknop verder gedefinieerd. (6.6 geleiding) 15

1 16

11 17

13 12

4 6 5

8 9

6.2 Productspecificaties Het eindconcept voor de RISE is geschikt voor een productieoplage van 500 stuks. Om investeringskosten zo laag mogelijk te houden, is er waar mogelijk gebruik gemaakt van inkoop onderdelen. Verdere specificaties van inkoop onderdelen is bijgevoegd in bijlage 17. Inkoop onderdelen:

Productie onderdelen:

1 Bol 100 mm SUN 2 LED G4 fitting 3 G4 fitting 4 Krimpkous 5 Druktoets 6 12V Transformator 7 Snoer 8 M4 Rampamoer BASE (2X) 9 M4 x 10 bout (2x) 10 M3 x 25 bout 11 M20 filt ring (2x) 12 M3 Rampamoer geleiding 13 Drukveer 14 Snoer netstroom

15 16 17 18 19 20

SHELL linker helft SHELL rechter helft BASE Fitting houder SUN geleiding Stel knop SUN

6.2.1 Lichtbron Vanuit deskresearch is een power led inkooponderdeel naar voren gekomen als geschikte lichtbron voor de RISE (bijlage 13). Om de lichtbron geschikt te maken voor de SUN is in versie 5 een houder ontworpen om de ronde printplaat van de power led te positioneren. De licht temperatuur van de led wordt gemeten vanaf de kern van de led. Hoe verder de rand van de lichthoek gemeten wordt, hoe warmer (< 2700 K) de lichttemperatuur. Om de lichttemperatuur van de power led egaal te verdelen over de SUN, wordt een lens aan de power led toegevoegd. Naar aanleiding van de afspraak met Quasar (bijlage 14) is er een andere optie voor de lichtbron naar voren gekomen, namelijk het gebruik maken van een retro-fit. Bij deze optie vormen de fitting en de led twee aparte onderdelen. Wat bij een oplage van 300 stuks voordelen heeft op technisch-vlak, tijdens assemblage en onderhoud.

Exploded view RISE

Voor de RISE zou een 12V G4 (retro) fitting zeer geschikt zijn. Bij de power led is het toevoegen van koeling, bijvoorbeeld in de vorm van een aluminium onderdeel noodzakelijk. In een G4 fitting dient de fitting als koeling. Daarnaast zijn er voor de G4 inkoop ledjes beschikbaar met een 320 graden weerkaatsing-hoek, waarmee de SUN van binnen uit egaal kan worden verlicht. De G4 fitting is als inkoop onderdeel voorzien van een draadeind en gestandaardiseerde bevestigingsonderdelen, waarmee de assemblage t.o.v. de power led minder complex is. Dit geldt eveneens voor het onderhoud. Wanneer de led defect raakt, is deze met de G4 fitting door de gebruiker te vervangen. Ledâ&#x20AC;&#x2122;s geschikt voor de G4 fitting zijn verkrijgbaar bij een electronica speciaalzaak of bouwmarkt, waarmee de consument op het gebeid van onderhoud niet direct afhankelijk is van Loof. De G4 fitting wordt direct aangesloten op een druktoets en 12V transformator, gepositioneerd in de BASE. Vanuit de BASE loopt een snoer waarmee de RISE is aangesloten op 230V netstroom. De fitting is gefixeerd in de houder, gepositioneerd aan onderzijde SUN (zie 6.3 Assemblage).

SHELL - linker helft

Restmateriaal

Mal vacuüm vormen

6.2.2 SHELL Voor productieadvies en offertes voor de SHELL is Greijn Forming Solutions BV benaderd. Hieruit zijn twee mogelijke productieopties gekomen. De eerste optie is om de SHELL in de lengterichting vanuit een 5 mm acryl plaat te vacuümvormen. Hierbij zal de SHELL uit één onderdeel bestaan. Het nadeel van deze optie is dat de wanddikte aan de onderzijde tot wel 2 mm kan verschillen met de bovenzijde. Dit heeft invloed op de lichtdoorlatendheid. Voor de functionaliteit van de RISE is de lichtbron onderin de SHELL meer gedimd dan bovenin, de eerste productieoptie heeft een averechts effect. De tweede optie is het vacuüm vormen van twee afzonderlijke helften. (zoals weergegeven in de lijntekening hierboven) Deze worden vervolgens met een pen-gat verbinding met elkaar verbonden. De randen en inkeping van beide kappen worden na het frezen gepolijst, waarmee de oppervlakte structuur en daarmee lichtdoorlatendheid van de gehele SHELL zo egaal mogelijk is. De maattekeningen voor de SHELL en verdere toelichting op productie is bijgevoegd in bijlage 18.

6.2.3 BASE De BASE zal worden geproduceerd bij Lockwood in Bosnië. Lockwood is de huidige producent van de massief houten producten uit de Loof collectie. De BASE wordt uit massief eiken CNC gefreesd. Dat zal gebeuren met een 5 assige CNC frees. Hiermee worden de uitsparing aan de binnenzijde en de verjongingen in de rand aangebracht. Ook worden de gaten voor de rampamoeren en snoer gefreesd. De radius aan de onderzijde wordt aangebracht met een vlakfrees. Maattekeningen en verdere toelichting op productie is bijgevoegd in bijlage 18.

6.2.4 Geleiding In het gebruikers onderzoek naar de bediening van RISE (bijlage 15) is naar voren gekomen dat de ronde knop aan de voorzijde (zoals gevisualiseerd in versie 5) wordt geassocieerd met draaien. Vanuit dit inzicht is er een iteratie gedaan voor de vorm van de geleiding knop. De knop heeft zoals het huidige ontwerp een cirkel als hoofdvorm. Vanuit het midden is de bovenzijde van het oppervlak van de cirkel onder een lichte hoek gezet. Hiermee wordt de schuifrichting van de knop gecommuniceerd. Vanaf zijaanzicht zijn de graden hoek van de knop, BASE en SHELL gelijk. Het opzetstuk voor de geleiding de SUN aan de binnenzijde van de SHELL heeft een radius gelijk aan de binnenradius van de SHELL, wat bevorderlijk is voor het soepel op en neer bewegen van de SUN (5.5.1 Schranken). Beide onderdelen worden SLS-3D geprint met een nylon filament, maar zijn eveneens ontworpen om bij opschaling te produceren d.m.v. spuitgieten. Om nabewerking tot het minimale te doceren, wordt geprint met een RAL 7032 kleur filament, vastgesteld aan de hand van het 2.2.2 vormgeving en materiaal, en een minimale laag hoogte. Zoals beschreven bij â&#x20AC;&#x2DC;5.7 Versie 5â&#x20AC;&#x2122; wordt de geleiding gefixeerd d.m.v. een drukveer en een vilt ring. Uit een proof of principle test model met verschillende veerconstanten is een drukveer met een lengte van 4 mm, binnendiameter van 3 mm en een draaddikte van 0,4 mm naar voren gekomen. (bijlage 10)

POP-model met vormstudie stelknop

6.3 Assemblage De assemblage van de RISE wordt uitgevoerd door IBN productie, een Nederlands bedrijf wat gespecificeerd is in het opzetten van een assemblage lijn voor kleine en grote series van oa. technische producten. De assemblage van RISE ziet er als volgt uit: 1

Snoer door gat achterzijde BASE

Snoer bevestigen aan transformator

Positioneren van transformator in BASE (d.m.v. schroefjes)

Draad druktoets verbinden met transformator

Druktoets positioneren (d.m.v. schroefjes)

Positioneren van G4 fitting in houder

Draad G4 verbinden met transformator en druktoets

Positioneren G4 LED in fitting

Bout positioneren in PMMA bol

Geleiding onderdeel + vilt positioneren om bout

11 Bevestigen G4 fitting houder in gat bol (d.m.v. klikverbinding)

SHELL bevestigen aan BASE (dmv bout)

Positioneren van vilt + drukveer + knop om uiteinde bout.

Aandraaien van knop tot schuine zijde naar boven is gericht.

6.4 Kostprijs De kostprijs is berekend op basis van offertes vastgesteld op basis van het product concept en inkooponderdelen voorgekomen uit deskresearch. (bijlage 16) De vastgestelde kostprijs is een indicatie en zal afhankelijk van de doorontwikkeling, oplage en producenten veranderen. Voor de kostprijs indicatie is een oplage van 300 stuks vastgesteld. Met de voorgestelde porductie methodes zal de kostprijs €118,32 zijn. Wanneer de marge van de Loof webshop en indiactie transportkosten, zal de RISE met de hudige kostprijs indicatie een verkoopprijs hebben van €395,00. Deze verkoopprijs is €77,- hoger dan de voorgestelde verkoopprijs van €318,-, voortgekomen uit het concurentie- en gebruiker onderzoek.

Visualisatie RISE + Sight in Loof slaapkamer

E VA LU AT I E

7.1 Evaluatie productconcept Het productconcept RISE is naar inzicht van zowel Loof als afstuderend-student een complementerend ontwerp voor de Loof collectie en beleving van de Loof slaapkamer. Hiermee is het productconcept een antwoord op de geformuleerde probleemstelling en hoofdvraag.

7.1.1 Toetsing aan Programma van Eisen Eis; Vormtaal is in lijn met stijlkenmerken Loof, meetbaar aan stijlkaart Loof. In het ontwerp van RISE zijn duidelijk direct herkenbare verwijzingen te herleiden naar de stijlkaart, bijvoorbeeld de radiussen in de SHELL en BASE. Eveneens is het massief eiken voortgekomen uit de stijlkaart. Daarnaast is de RISE voortgekomen uit inspiratie uit de natuur, namelijk de opkomende zon. Ontwerpen met de natuur als inspiratiebron is geheel binnen de traditie met ‘Scandinavisch-design’, een stijlkenmerk van Loof (deelvraag 1). Eisen; Product voorziet in actief licht (+/- 6000 K) en in comfort licht (+/- 2800 K) + LED lichtbron is geïntegreerd in ontwerp. De LED lichtbron is geïntegreerd in de SUN en levert een lichttemperatuur van 6300 K. Door de SUN dieper in SHELL te verplaatsen zorgt het acryl van SHELL voor een licht temperatuur van +/- 2800 K. Eisen; Product is met één hand te bedienen door de doelgroep in een straal van 40 cm, gemeten vanaf het hoofdkussen + Bediening van product is voor beide kanten van het bed gelijk. Uit gebruikersonderzoek, aan de hand van een POP-model, is te concluderen dat de handeling van aan/uit zetten van de RISE vanuit het bed mogelijk is. Door de positie van de knop midden op het de SHELL is de bediening voor beide zijden van het bed gelijk.

7.1.2 Aanbeveling doorontwikkeling productconcept Binnen het afstudeertraject is een productconcept geformuleerd. Bij doorontwikkeling van het productconcept tot produceerbaar product, moet verder onderzoek verricht worden op de volgende punten: Analyse Prototype Het afstudeertraject heeft een zichtmodel van het productconcept opgeleverd en diverse POP-modellen. Desondanks is het niet mogelijk gebleken een prototype te produceren met de voorgestelde productie technieken. Vanuit een analyse van het prototype kan advies worden opgesteld over technische aanpassingen, doorontwikkeling en alternatieve productievoorstellen van de diverse onderdelen. Lichtbron en electronica Visualisatie RISE + Pilet, Loof

In het productconcept is een optie voorgesteld voor de lichtbron en electronica. Dit voorstel is niet gecheckt aan de hand van certificeringen, veiligheidsnormeringen en efficiĂŤntie van gekozen onderdelen. Slijtage, onderhoud en afdanken Onderzoek naar het slijtage-effect van de viltringen op het acryl, verkleuring materiaal, demonteren bij vervanging van onderdelen en product-levenscyclus van RISE. Opschalen Wanneer de oplage van het productconcept wordt vergroot, is het mogelijk om vanuit het behalen van een break-even grotere investeringskosten te doen. Hiermee wordt het produceren van de geleidingsonderdelen en eventueel de SHELL d.m.v. spuitgieten mogelijk. Daarnaast is hiermee de kostprijs te verlagen, waarmee de verkoopprijs kan worden verlaagd naar de voorgestelde verkoopprijs van â&#x201A;Ź318,-. In het huidige team van Loof is geen medewerker met expertise op het gebied van engineering/ productie van de productcategorie waar RISE binnen valt. Hiervoor kan Loof een extern engineering-bureau benaderen.

7.3 Evaluatie persoonlijke ontwikkeling Ondanks het afsluitende karakter van een afstudeertraject, blijft het ook een leerproces. In het plan van aanpak zijn leerdoelen geformuleerd die tijdens het proces extra aandacht krijgen, daarnaast ben ik gedurende het afstudeertraject gegroeid binnen de volgende beroepscompetenties.

7.3.1 Leerdoelen Persuasive Design Methode + Pragmatisch ontwerpen Al snel realiseerde ik mij dat de ontwerpopdracht op veel vlakken ondergeschikt is aan de methode. Bij persuasive design stuurt het product het gedrag van de gebruiker, vanuit de ontwerp uitgangspunten kwam naar voren dat het productconcept voor Loof in dienst is van de beleving van de gebruiker. Desondanks heb ik toch elementen van de methode toegepast binnen de afstudeerproject, bijvoorbeeld het testen van POP-modellen bij de gebruiker en het sturen van een handeling door het aanpassen van vormgeving aan de hand van associatie van gebruiker, zoals in de vormgeving van de geleiding knop. Hierbij kwam eveneens het leerdoel â&#x20AC;&#x2DC;pragmatisch ontwerpenâ&#x20AC;&#x2122; aan de orde. Door gedurende het ontwerptraject simultaan aan schetsen, POP-modellen te maken, kwam ik sneller tot conclusies die niet direct inzichtelijk werden bij 2D schetsen. Missie bedrijf + visie ontwerper Het behalen van het leerdoel om in het productconcept zowel mijn eigen visie als de missie van het bedrijf terug te laten komen, is volledig behaald. Dit kwam mede door het open karakter en de bedrijfsvoering van Loof. Naast diverse brainstormsessies en pitch momenten, ging het ook tijdens de gezamenlijke lunch of het forensen over de missie van Loof en mijn visie op ontwerpen. Deze gesprekken hebben zich direct en indirect vertaald in het product concept. Analytische werkhouding Het nastreven van een analytische werkhouding ging mij niet in elke fase even gemakkelijk af. Gedurende de analyse fase gaf mij dit leerdoel veel structuur en overzicht. In de ideation- en detailleringsfase is een analytische werkhouding gevoelsmatig soms belemmerend. Desondanks heeft het mij wel geholpen om mijn gedachtensprongen inzichtelijker te communiceren met Loof of externen.

7.3.2 Beroepscompetenties Communicatieve- en Sociale vaardigheden Tijdens het afstuderen binnen Loof heb ik geleerd aan te geven wat ik van betrokken partijen verwacht en te vragen wat er van mij verwacht wordt. Hierbij ben ik gegroeid in het durven aangeven van mijn onzekerheden en het vragen van hulp of verduidelijking. Omgevingsbewustheid In de analyse-fase heb ik mijn focus verbreed buiten het product design beroepsveld en Loof, door bijvoorbeeld onderzoek te doen naar maatschappelijke trends en deze te vertalen tot stijltrends. Besluitvaardigheid Gedurende het afstudeertraject heb ik per besluitvorming ingeschat waneer ik mijn expertise als ontwerper leidend kan laten zijn boven de overwegingen/ expertise van andere betrokken partijen en vice versa. Reflectie In mijn enthousiasme is het voor mij soms lastig om objectief te reflecteren. Ik heb gedurende het proces zoveel mogelijk alle partijen proberen te betrekken in mijn overwegingen en ideeën. Door mijn overwegingen en ideeën te communiceren kon ik sneller tot nieuwe inzichten komen. Analytisch vermogen Door dat ik te maken had met een nieuwe productrichting binnen Loof en daardoor, in zekere zin, ‘het wiel’ voor hen moest uitvinden, heb ik inzicht gekregen in het koppelen van verschillende expertises en partijen, om gezamenlijk tot een goed product te komen.

7.4 Evaluatie proces De verbondenheid met het Loof team en visie van het bedrijf zorgden voor een vliegende start van het afstudeertraject. De brede opzet van de analyse-fase resulteerde in een grote kwantiteit aan informatie. Hierbij was het soms lastig om randinformatie te scheiden van ontwerp-definiërende bevindingen. Desondanks zijn er uit de analyse-fase concrete ontwerp uitgangspunten geformuleerd, waarbij in de ideationfase een diversiteit aan ideeën voortkwam. De afwisseling van 2D en 3D (leerdoel) ontwerpen resulteerde, een ruime week eerder dan volgens de planning, in drie gelijkwaardige concepten. De gewonnen tijd in de conceptfase bleek geen overbodige luxe. De productrichting verlichting is geheel nieuw voor Loof, ook zijn er geen vergelijkbare productrichtingen binnen de Loof collectie. Gedurende de detailleringsfase waren Loof en ik aangewezen op de kennis verkregen van externe partijen, wat soms een vertragend effect had. Overigens is hiermee bij aanvang van het afstudeertraject rekening gehouden door de beoogde resultaten reëel in te schatten, een 1:1 zichtmodel van een productconcept t.o.v. een productie gereed prototype.

Opgewerkte-schets RISE

Conclusie Mijn kracht als ontwerper ligt in het vertalen van een diversiteit aan informatie, zoals de wensen en verlangens van gebruiker en producent, naar uiteenlopende doch relevante concepten. Vanuit mijn eigen expertise en kennis op het gebied van product design, partijen met elkaar in contact te brengen, om gezamenlijk tot een tastbaar, treffend product-concept te komen.

Bronnen Literatuur • • • • • •

Boeijen, Schoor, Daalhuizen, & Zijlstra, (2013), Delft Design Guide, BIS Publishers Fiell, Charlotte (2005), Scandinavian Design, Taschen Obendorf, Hartmut (2009), Minimalism: Designing Simplicity, Springer Letswaart & De Vreeze, (2014), Goed Wonen, Thoth Oxford Dictionaries (2010), Oxford Dictionary, Oxford University Press Hibbeler, Russel C. (2012), Sterkteleer, Pearson Benelux B.V.

Artikelen • • • • •

Thompson, Georgie (2017), Gender-less or Gender-more? Addressing gender in product branding, It’s Nice That, September 2017 Bolluijt, Marieke (2010), De omgeving telt, Brightsite VUmc: care en comfort door ruimte verbinden, VU medisch centrum Ryberg, K. (1991), De geheime kracht van kleuren, VBK Media Philips Lighting. (2017), Rol van design in de circulaire economie. Philips Lighting BV. NSWO (2017), Notionale Slaapweek; Slaapgewoontes in Nederland, Nationale Vereniging voor Slaap/ Waak Onderzoek

Digitale bronnen • • • • •

de Groot, Natasja (2017, 17 juli), Wonen in een piepklein huisje: het wordt steeds populairder. Geraadpleegd van https://www.ad.nl/economie/wonenin-een-piepklein-huisje-het-wordt-steeds-populairder~a1e18bd0/ ANP (2010, 15 juni), Waarom we allemaal in de grote stad willen wonen. Geraadpleegd van: https://nos.nl/op3/artikel/2178292-waarom-we-allemaalin-de-grote-stad-willen-wonen.html GGZ nieuws (2017, 10 juli), Driekwart van de jongeren heeft last van stress en burn-out klachten. Geraadpleegd van https://www.ggznieuws.nl/home/ driekwart-van-de-jongeren-heeft-last-van-stress-en-burn-out-klachten/ CBS & TNO (2015, 16 november), Een op de zeven https://www.cbs.nl/ nl-nl/nieuws/2015/47/cbs-en-tno-een-op-de-zeven-werknemers-heeft-burnoutklachten werknemers heeft burn-outklachten. Geraadpleegd van Hendriks, Robert Jan (2016, 21 november), Invloed van blauw licht op je nachtrust. Geraadpleegd van https://www.optimalegezondheid.com/blauwlicht-en-je-nachtrust/

Afbeeldingen Visualisatie zonder bron vermelding zijn zelfgemaakt of rechtmatig verkregen via Loof. • • • • • • •

Afb. 3 - Serene slaapkamer, Verkregen via mujiglobal.com Afb. 5 - Inspiratie structuur + materiaal, verkregen via lelie.ca Afb. 10 - Bonne-Suit collectie White and Blue, verkregen via bonnelife.com Afb. 11 - Woonkamer volgens richtlijnen ‘Goed Wonen’, verkregen via stichting Goed Wonen Afb. 15 - Inspiratie silhouet ochtendzon op gordijn, verkregen via pxhere.com Afb. 16 - Inspiratie zonsopgang, verkregen via designinspiration.com Afb. 17 - Inspiratie WONDERGLASS Milan 2018, verkregen via wonderglass. com

Begrippen CNC frezen

Computergestuurde freesmachine

Complementeren

Tot een geheel aanvullen. Versterkend effect.

Convergerend

Naar elkaar toe bewegen. Vanuit een brede oriĂŤntatie tot geselecteerde conclusies.

Detaillering

DefiniĂŤren van specifieke product onderdelen. Bijvoorbeeld de keuze van productie techniek en/ of materiaal.

Divergerend

Manieren bedenken om een probleem op te lossen of een doel te bereiken

Ideation

Ideevorming

Interactieve prototyping

Ontwerpen aan de hand van tastbare 3D vormstudies en de gebruiker

Kelvin-waarde (K)

Eenheid om de kleurtemperatuur van licht aan te geven. De zon-cyclus heeft een Kelvin-spectrum tussen de 2300 K en de 6500 K

Kleurtemperatuur

De kleurwaarde van licht, aan de hand van een Kelvin-waarde.

LED

Light Emitting Diode, een elektronische halfgeleidercomponent, die bij stroomdoorgang in de doorlaatrichting licht uitstraalt.

M(..)

Metrische maataanduiding voor bouten en moeren

nanometer; de golflengte van het licht

Rampamoer

Moer met schroefdraad aan buitenzijde. Deze wordt in een voorgeboord gat in het hout bevestigd, zodat er een metrische bout bevestigd kan worden.

Verjonging

Afname van dikte