Εργαλείο 1 Κατεύθυνση & Σχεδιασμός Αναπτύσσοντας μια σαφή στρατηγική για υποστήριξη των ανέργων με χαμηλή ειδίκευση
1
qualifyproject.eu
Περιεχόμενα Περιεχόμενα Περιεχόμενα...............................................................................................................2 Δήλωση πνευματικών δικαιωμάτων του υλικού....................................................................3 Εισαγωγή...................................................................................................................4 Άνεργοι Ενήλικες με Χαμηλή ειδίκευση στην Ευρωπαϊκή Ένωση.............................................5 Μεθοδολογία.............................................................................................................8 Στρατηγική για την υποστήριξη των ανέργων με χαμηλή ειδίκευση..........................................9 Ποσοστά ανεργίας των ενηλίκων με χαμηλή ειδίκευση.........................................................9 Οργανισμός Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ)...........................................................9 Υπηρεσίες πληροφόρησης και επαγγελματικής καθοδήγησης...............................................13 Συνεχιζόμενη εκπαίδευση και εκπαιδευτικές πρωτοβουλίες.................................................17 Αξιολόγηση και αναγνώριση ικανοτήτων.........................................................................21 Συμπεράσματα...........................................................................................................25 Αναφορές.................................................................................................................26
2
Δήλωση πνευματικών δικαιωμάτων του υλικού Το υλικό αυτό έχει αναπτυχθεί από τον οργανισμό Fundación Coremsa στο πλαίσιο του συγχρηματοδοτούμενου από την Ε.Ε. έργου «Επαγγελματικοί Σύμβουλοι για Ενήλικες με Χαμηλή ειδίκευση – QUALIFY».
Το υλικό είναι ανοικτό και διαθέσιμο για όλους τους ενδιαφερόμενους.
Εισαγωγή Οι ενήλικες με χαμηλή ειδίκευση είναι μια κοινωνική ομάδα που μπορεί να ενδυναμωθεί ώστε να εξασφαλίσει θέσεις εργασίας με υψηλότερες απαιτήσεις. Ωστόσο, τα άτομα αυτά δεν αντιμετωπίζουν μόνο υψηλότερο κίνδυνο ανεργίας αλλά και κοινωνική περιθωριοποίηση ή κοινωνικό αποκλεισμό λόγω των επιδεινούμενων συνθηκών εργασίας και ζωής. Δυστυχώς, η ανεργία επηρεάζει τους εργαζομένους με χαμηλή ειδίκευση με δυσανάλογο τρόπο από ό,τι τις υπόλοιπες κοινωνικές ομάδες.
Το έργο «Επαγγελματικοί Σύμβουλοι για Ενήλικες με Χαμηλή ειδίκευση» (Career Coaches for LowSkilled
Adults)
υλοποιεί
μια
εξειδικευμένη
εκπαίδευση
για
επαγγελματίες
επαγγελματικού
προσανατολισμού (του ιδιωτικού και δημόσιου τομέα) ώστε να λειτουργήσουν ως Επαγγελματικοί Σύμβουλοι, παρέχοντάς τους χρήσιμα συμπληρωματικά εργαλεία ΤΠΕ, τα οποία θα τους υποστηρίξουν στην καθημερινή τους πρακτική για ενδυνάμωση και ανάπτυξη των δεξιοτήτων των ανέργων με χαμηλή ειδίκευση.
Το έργο αποσκοπεί στη ριζική αλλαγή της επαγγελματικής καθοδήγησης και στην εξερεύνηση της καθοδήγησης ως εργαλείου υποστήριξης των ανέργων με χαμηλή ειδίκευση, καθώς και στην διερεύνηση των φραγμών και των εμποδίων που μπορεί να έχουν τα άτομα αυτά στη διαδικασία λήψης αποφάσεων. Επιπλέον, θα συμβάλει στον εντοπισμό προτύπων συμπεριφοράς από το παρελθόν που ενδέχεται να επηρεάσουν τις μελλοντικές επιλογές και θα λειτουργήσει ως καταλύτης που θα τους βοηθήσει να καθορίσουν τη δική τους πορεία προς τα εμπρός.
Στο πλαίσιο του συγκεκριμένου έργου Erasmus+, το οποίο συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, έχουν αναπτυχθεί σύγχρονα εργαλεία ΤΠΕ που στοχεύουν στην υποστήριξη του επαγγελματικού προσανατολισμού των ανέργων με χαμηλή ειδίκευση. Τα εργαλεία αυτά είναι το αποτέλεσμα του τρίτου παραδοτέου του έργου, το οποίο αποσκοπεί στην ανάπτυξη ελκυστικών εργαλείων υποστήριξης του έργου των επαγγελματιών προσανατολισμού με ανέργους χαμηλών δεξιοτήτων. Το εν λόγω παραδοτέο θα αποτελείται από τρία διαφορετικά εργαλεία.
Το πρώτο εργαλείο, με τίτλο «Κατεύθυνση και Σχεδιασμός», έχει τη μορφή ενός ηλεκτρονικού βιβλίου και αποσκοπεί στην ανάπτυξη μιας σαφούς στρατηγικής για την υποστήριξη ανέργων με χαμηλή ειδίκευση.
Άνεργοι Ενήλικες με Χαμηλή Ειδίκευση στην Ευρωπαϊκή Ένωση Τα τελευταία χρόνια, οι συνεχείς αλλαγές στην αγορά εργασίας έχουν επηρεάσει τις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες. Η επανένταξη των εργαζομένων με χαμηλή ειδίκευση στην αγορά εργασίας και η αναβάθμιση των δεξιοτήτων τους αποτελεί βασική πρόκληση πολιτικής για τις ευρωπαϊκές οικονομίες. Ο αυξανόμενος αριθμός των άνεργων ενηλίκων με χαμηλό μορφωτικό επίπεδο και χαμηλή ειδίκευση που εργάζονται στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες είναι ένα θέμα που απαιτεί ιδιαίτερη προσοχή.
Η βελτίωση και η διατήρηση των δεξιοτήτων και ικανοτήτων υψηλού επιπέδου του εργατικού δυναμικού είναι ουσιαστικής σημασίας για να διασφαλιστεί ότι η Ευρώπη παραμένει ανταγωνιστική και καινοτόμος και ότι μπορεί να ανταπεξέλθει στις ταχέως μεταβαλλόμενες ανάγκες της αγοράς εργασίας.
Σύμφωνα με την έρευνα του Ευρωπαϊκού Κέντρου για την Ανάπτυξη της Επαγγελματικής Κατάρτισης (CEDEFOP) «Investing in skills pays off: the economic and social cost of low- skilled adults in the EU» (Luxembourg: Publications Office. Cedefop research paper, No 60 http://dx.doi.org/10.2801/23250), ο ορισμός των ατόμων με χαμηλή ειδίκευση ως άτομα των οποίων η σχολική φοίτηση είναι κάτω από οποιοδήποτε επίπεδο δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης που αντιστοιχεί στα επίπεδα 0 -2 της Διεθνούς Πρότυπης Ταξινόμησης της Εκπαίδευσης (ISCED) είναι απλουστευτική και δεν λαμβάνει υπόψη τους διάφορους τύπους δεξιοτήτων και ικανοτήτων και τους παράγοντες που μπορούν να οδηγήσουν σε κατάταση χαμηλών δεξιοτήτων, όπως:
μακροχρόνια ανεργία ή/και αποδέσμευση από την αγορά εργασίας
απαξίωση των δεξιοτήτων λόγω της γήρανσης, των τεχνολογικών αλλαγών, των αλλαγών στις διαδικασίες παραγωγής και/ή της οργάνωσης της εργασίας
παρωχημένες δεξιότητες λόγω προχωρημένης ηλικίας, τεχνολογικών αλλαγών, αλλαγών στις διαδικασίες παραγωγής και/ή της οργάνωσης της εργασίας
χάσμα μεταξύ των ατομικών δεξιοτήτων εργασίας και των μεταβαλλόμενων απαιτήσεων της αγοράς εργασίας
κοινωνικοοικονομικοί παράγοντες, όπως το μεταναστευτικό υπόβαθρο και το φύλο
Οι ενήλικες με χαμηλό επίπεδο εκπαίδευσης είναι πιθανότερο να απασχολούνται σε επαγγέλματα με χαμηλή ειδίκευση. Τα άτομα αυτά τείνουν επίσης να εργάζονται σε πιο επισφαλείς θέσεις εργασίας από ό,τι οι ενήλικες με υψηλότερο επίπεδο δεξιοτήτων. Είναι πιο πιθανό να είναι αυτοεργοδοτούμενοι σε σύγκριση με άτομα με μέσο ή υψηλό επίπεδο εκπαίδευσης και πιο πιθανό να απασχολούνται με προσωρινή σύμβαση. Οι εργαζόμενοι σε θέσεις εργασίας χαμηλής ειδίκευσης αντιμετωπίζουν συνήθως χειρότερες συνθήκες εργασίας σε σύγκριση με άτομα με μεσαίο και υψηλό επίπεδο δεξιοτήτων.
Είναι λιγότερο ικανοποιημένοι από τις αμοιβές και τις επαγγελματικές τους προοπτικές, λαμβάνουν λιγότερα οφέλη όπως επιπλέον αμοιβές, πρόσθετες παροχές και μπόνους επίδοσης, ενώ είναι επίσης πιο πιθανό να απασχολούνται σε επικίνδυνα επαγγέλματα και να αναφέρουν υψηλότερα ποσοστά ατυχημάτων.
Άτομα με χαμηλή ειδίκευση
Χαμηλό μορφωτικό επίπεδο Μειονεκτικό υπόβαθρο Άνεργοι και αδρανείς Παγιδευμένοι σε επαγγέλματα χαμηλής ειδίκευσης Επισφαλείς εργασίες Κακές εργασιακές συνθήκες Λιγότερη συμμετοχή στη διά βίου μάθηση
Αν και οι ενήλικες με χαμηλή ειδίκευση είναι η ομάδα που έχει τις μεγαλύτερες ανάγκες εκπαίδευσης, κατάρτισης και αναβάθμισης των δεξιοτήτων της, εμπειρικά στοιχεία μας λένε ότι είναι λιγότερο πιθανό να συμμετάσχουν σε μαθησιακές δραστηριότητες. Η άνιση συμμετοχή στις μαθησιακές δραστηριότητες αποκαλύπτει έντονες ανισότητες στα ποσοστά συμμετοχής διαφόρων κατηγοριών ενηλίκων στη δια βίου μάθηση.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει επίγνωση της παρούσας κατάστασης στην Ευρώπη όσον αφορά τους ενήλικες χαμηλών δεξιοτήτων και την ανεργία. Για τον λόγο αυτό, αναπτύχθηκε η στρατηγική για την Εκπαίδεσυη Ενηλίκων στην Ευρώπη 2020. Περιλαμβάνει τα ακόλουθα στοιχεία:
-
Ένωση Καινοτομίας
-
Νεολαία σε Κίνηση
-
Ψηφιακό Θεματολόγιο για την Ευρώπη
-
Μια Βιομηχανική Πολιτική για την Εποχή υης Παγκοσμιοποίησης
-
Ατζέντα για Νέες Δεξιότητες και Θέσεις Εργασίας
-
Ευρωπαϊκή Πλατφόρμα για την Καταπολέμηση της Φτώχειας
Επίσης, σύμφωνα με την παρουσίαση του Επικεφαλής της Μονάδας Επαγγελματικής Κατάρτισης και Εκπαίδευσης Ενηλίκων (Δεκέμβριος 2013, Βίλνιους) το όραμα της Ευρωπαϊκής Ατζέντας 2020 για την Εκπαίδευση Ενηλίκων επικεντρώνεται στην ενίσχυση των ευκαιριών μάθησης υψηλής ποιότητας και στην αυτονομία και υπευθυνότητα του εκπαιδευόμενου.
Το Εργαλείο 1, που αναπτύχθηκε στο πλαίσιο του Παραδοτέου 3 «Σύγχρονα Εργαλεία ΤΠΕ για την Υποστήριξη της Διαχείρισης της Επαγγελματικής Σταδιοδρομίας Ατόμων με Χαμηλή ειδίκευση», αποσκοπεί στον σχεδιασμό μιας σαφούς στρατηγικής για την υποστήριξη των ανέργων με χαμηλή ειδίκευση μέσω ενεργών πολιτικών απασχόλησης οι οποίες αναπτύχθηκαν πρόσφατα στο τρέχον οικονομικό πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η σωστή λειτουργία αυτών των πολιτικών όσον αφορά την προώθηση της απασχόλησης και τη δημιουργία θέσεων απασχόλησης είναι βασικός παράγοντας για να γίνει πιο δυναμική η αγορά εργασίας στην Ευρώπη.
Μεθοδολογία Η μεθοδολογία που ακολουθήθηκε βασίστηκε σε διεξοδική και συγκριτική ανάλυση σε ευρωπαϊκό επίπεδο όσον αφορά τις πολιτικές απασχόλησης. Για το σκοπό αυτό, βασιστήκαμε σε εκθέσεις για την οικονομική πολιτική που δημοσιεύονται ετησίως από τα διάφορα κράτη μέλη. Αυτό σήμαινε τη συλλογή και διεξοδική ανάλυση των μέτρων ενεργής πολιτικής για την απασχόληση που εφαρμόστηκαν στις χώρες της ΕΕ κατά την περίοδο της οικονομικής κρίσης 2008-2014 και τα οποία συνεχίζονται μέχρι και σήμερα. Το αποτέλεσμα ήταν μια εμπεριστατωμένη ανάλυση των μέτρων ενεργής πολιτικής για την απασχόληση τα οποία εφαρμόζονται γενικά από όλα τα κράτη μέλη: υπηρεσίες πληροφόρησης και επαγγελματικού προσανατολισμού, επαγγελματικά και εκπαιδευτικά προγράμματα κατάρτισης, αξιολόγηση και αναγνώριση των ικανοτήτων.
Στρατηγική για την υποστήριξη των ανέργων με χαμηλή ειδίκευση Ποσοστά ανεργίας των ενηλίκων με χαμηλή ειδίκευση Το ποσοστό ανεργίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση αυξήθηκε κατά τη διάρκεια της περιόδου της οικονομικής κρίσης μεταξύ 2008 και 2014 σε όλες τις χώρες εκτός της Γερμανίας. Τα ποσοστά ανεργίας έχουν αυξηθεί περισσότερο σε ορισμένες ευρωπαϊκές χώρες από ό, τι σε άλλες. Τα ποσοστά κυμάνθηκαν από 5% στην Αυστρία, τη Γερμανία, τη Μάλτα και το Λουξεμβούργο σε περίπου 25% στην Ισπανία και την Ελλάδα. Οργανισμός Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ)
Η χρηματοπιστωτική και οικονομική κρίση ανέτρεψε την προσπάθεια της Στρατηγικής της Λισαβόνας να αυξήσει το ποσοστό απασχόλησης της ΕΕ στο 70% μεταξύ των ατόμων ηλικίας 15-64 ετών έως το 2010. Η νέα στρατηγική «Ευρώπη 2020» οραματίζεται ένα ποσοστό απασχόλησης ενηλίκων που να φτάνει το 75% έως το 2020. Ωστόσο, ούτε αυτός ο στόχος μοιάζει ρεαλιστικός, λόγω της οικονομικής κρίσης που προκάλεσε την πτώση του ποσοστού απασχόλησης της ΕΕ αρκετά κάτω από το 70%. Το κρίσιμο ερώτημα τώρα είναι κατά πόσο μια αναβάθμιση των δεξιοτήτων του ευρωπαϊκού εργατικού δυναμικού θα συμβάλει στην αύξηση του ποσοστού απασχόλησης.
Λόγω αυτής της κατάστασης, οι σημαντικότερες προσπάθειες που επικεντρώθηκαν στους ενήλικες με χαμηλή ειδίκευση ήταν, μεταξύ άλλων, οι εξής:
•
Αύξηση της συμμετοχής του πληθυσμού άνω των 55 ετών στην αγορά εργασίας. Τα ποσοστά ανεργίας του πληθυσμού άνω των 55 ετών διαφέρουν μεταξύ των ευρωπαϊκών χωρών, με το ποσοστό να είναι 60% σε χώρες όπως η Σουηδία, η Γερμανία, η Εσθονία, η Δανία, το Ηνωμένο Βασίλειο και η Ολλανδία και λιγότερο από 45% σε χώρες όπως η Ελλάδα, η Σλοβενία, το Βέλγιο, η Ρουμανία, η Ισπανία και η Σλοβακία.
•
Αύξηση του ποσοστού απασχόλησης των ενηλίκων χαμηλής ειδίκευσης. Το ποσοστό απασχόλησης ατόμων με χαμηλό μορφωτικό επίπεδο (πρωτοβάθμιο ή δευτεροβάθμιο) κυμαίνεται στο 57%-17%, σε αντίθεση με το ποσοστό απασχόλησης των ατόμων με υψηλό μορφωτικό επίπεδο που κυμαίνεται στο 89%-67%.
•
Η έρευνα για τις Δεξιότητες Ενηλίκων (PIAAC) (EC DG EAC, 2013b) τονίζει ότι:
•
Το 20% του πληθυσμού σε ηλικία εργασίας στην ΕΕ έχει χαμηλό επίπεδο δεξιοτήτων στην ανάγνωση, γραφή και αριθμητική.
•
Το 25% των ενηλίκων δεν έχουν τις δεξιότητες για να χρησιμοποιήσουν αποτελεσματικά τις ΤΠΕ.
•
Τα άτομα με υψηλές δεξιότητες εξελίσσονται μέσω της εκπαίδευσης ενηλίκων, ενώ τα άτομα με χαμηλή ειδίκευση μπορούν εύκολα να μείνουν ‘παγιδευμένοι’ στις χαμηλή ειδίκευση,
καθώς
είναι
λιγότερο
πιθανό
να
συμμετάσχουν
σε
εκπαιδευτικές
δραστηριότητες.
•
Η εκπαίδευση και οι δεξιότητες αυξάνουν την απασχολησιμότητα: αυτό αποτελεί πρόκληση για τον έναν στους τέσσερις ανέργους που έχουν χαμηλή ειδίκευση γραμματισμού και αριθμητικής.
•
Αύξηση της συμμετοχής ανέργων με χαμηλή ειδίκευση στη διά βίου μάθηση/συνεχιζόμενη εκπαίδευση. Η έρευνα PIAAC (EC, DG EAC 2013α) κατέδεξε ότι, συνήθως, η συμμετοχή στην εκπαίδευση κατά την ενήλικη ηλικία γίνεται από νεαρούς ενήλικες και άτομα με υψηλό μορφωτικό επίπεδο, σε αντίθεση με μεγαλύτερους ενήλικες ή ενήλικες με χαμηλότερες δεξιότητες οι οποίοι δε συμμετέχουν. Επιπλέον, υπάρχει διαφορά στη συμμετοχή στην εκπαίδευση και την κατάρτιση ανά ηλικιακή ομάδα. Λιγότερο από το 6% όλων των ατόμων 5564 ετών συμμετείχε σε εκπαίδευση και κατάρτιση το 2013, σε σύγκριση με το 17% των ατόμων 25-34 ετών. Η έρευνα διαπίστωσε επίσης ότι τα άτομα που εργάζονταν είχαν περισσότερες πιθανότητες πρόσβασης σε δραστηριότητες μη τυπικής μάθησης σε σύγκριση με ανέργους (45% έναντι 23% αντίστοιχα). Επιπλέον, το ποσοστό πρόσβασης στην άτυπη εκπαίδευση είναι σαφώς χαμηλότερο από ό,τι στην επίσημη κατάρτιση (38% σε αντίθεση με 2,4%), με έντονες διαφορές μεταξύ των χωρών.
Οι τελευταίες προβλέψεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης σχετικά με την προσφορά και τη ζήτηση, που εκπονήθηκαν από το Ευρωπαϊκό Κέντρο για την Ανάπτυξη της Επαγγελματικής Κατάρτισης (CEDEFOP) για την περίοδο 2010-2020, αναφέρουν ότι ο αριθμός των ατόμων με υψηλό επίπεδο προσόντων θα αυξηθεί, ξεπερνώντας το ένα τρίτο του ενεργού πληθυσμού. Τα άτομα με μεσαίο επίπεδο προσόντων θα αντιπροσωπεύουν σχεδόν το μισό του εργατικού δυναμικού. Επιπλέον, τα επαγγέλματα που παραδοσιακά απαιτούν χαμηλό επίπεδο δεξιοτήτων θα απαιτούν μεσαίο ή υψηλό επίπεδο. Αυτό σημαίνει ότι οι εργαζόμενοι με χαμηλό επίπεδο τυπικών προσόντων ή χωρίς κανένα προσόν θα δυσκολευτούν πολύ να βρουν δουλειά στο μέλλον. Δεδομένου ότι σήμερα η αγορά εργασίας απαιτεί περισσότερες γνώσεις και δεξιότητες, είναι απαραίτητη η συνεχής επένδυση στην κατάρτιση και την εκπαίδευση, καθώς και η καλύτερη αξιοποίηση των δυνατοτήτων των εργαζομένων και η αναγνώριση των δεξιοτήτων που αποκτώνται στον χώρο εργασίας. Σύμφωνα με τη μελέτη που διεξήγαγε το CEDEFOP με τίτλο «Κατάρτιση των ευάλωτων ενηλίκων για την αντιμετώπιση των προκλήσεων της αγοράς εργασίας» (Training vulnerable adults to face the challenges of the labour market) (CEDEFOP (2013), οι αποτελεσματικότερες δράσεις υποστήριξης για ενήλικες με χαμηλή ειδίκευση είναι οι εξής:
•
Υπηρεσίες πληροφόρησης και επαγγελματικής καθοδήγησης. Η επαγγελματική καθοδήγηση δεν είναι τόσο γνωστή έννοια σε κάποιες χώρες, ιδίως στη Σλοβακία, την Κύπρο και την Ισπανία. Στις χώρες όπου είναι γνωστή η επαγγελματική καθοδήγηση, όπως το Ηνωμένο Βασίλειο, υπάρχουν ανάμικτα συναισθήματα σχετικά με τη χρησιμότητα της. Σε ορισμένες περιπτώσεις, η έννοια
της καθοδήγησης συσχετίζεται με τα
τεστ επαγγγελματικού
προσανατολισμού που γίνονται μερικές φορές στο σχολείο, κάτι που έχει αρνητικές συνδηλώσεις. Σε άλλες περιπτώσεις, η αντικειμενική αξιολόγηση των δυνατοτήτων ενός ατόμου θεωρείται ότι μπορεί να βοηθήσει στον καθορισμό ρεαλιστικών εκπαιδευτικών στόχων. Η τυπική επαγγελματική καθοδήγηση είναι πιο πιθανόν να προσφέρεται σε όσους έχουν μείνει άνεργοι σε χώρες με εκτεταμένες δημόσιες υπηρεσίες παροχής υπηρεσιών απασχόλησης, όπως η Δανία, η Γερμανία και το Ηνωμένο Βασίλειο.
•
Συνεχιζόμενη εκπαίδευση και εκπαιδευτικές πρωτοβουλίες. Όπως και η επαγγελματική καθοδήγηση και συμβουλευτική, έτσι και η συνεχής εκπαίδευση είναι ένας πολύτιμος πόρος που μπορεί να προωθήσει την ένταξη στην αγορά εργασίας και στην κοινωνία, μειώνοντας παράλληλα τον κίνδυνο ανεργίας ή υποαπασχόλησης. Η στοχευμένη υποστήριξη αυξάνει τις πιθανότητες για ενεργή διαχείριση της επαγγελματικής σταδιοδρομίας και για επανένταξη των ατόμων με χαμηλή ειδίκευση στην εκπαίδευση. Ωστόσο, το πρώτο βήμα για την επιτυχή
ενσωμάτωση αυτής της ομάδας στην αγορά εργασίας και στην κοινωνία είναι, πολλές φορές, η ανασύσταση της ταυτότητάς τους ως εργαζομένων και εκπαιδευόμενων. Συνεπώς, η συνεχής εκπαίδευση και επανεκπαίδευση πρέπει να λαμβάνει υπόψη τις ανάγκες των ατόμων καθώς και τις προηγούμενες, συχνά βασισμένες στην εμπειρία γνώσεις τους, τις οποίες έχουν αποκτήσει από περιβάλλοντα μάθησης που δίνουν έμφαση στη σχέση της μάθησης με την εργασία.
• Αξιολόγηση και αναγνώριση των ικανοτήτων.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση στηρίζει τη
διαφάνεια και την αναγνώριση των γνώσεων, των δεξιοτήτων και των ικανοτήτων με διάφορους τρόπους, ώστε να είναι πιο εύκολο να σπουδάσει και να εργαστεί κάποιος οπουδήποτε στην Ευρώπη. Μία από τις συνεισφορές της είναι το Ευρωπαϊκό Πλαίσιο Επαγγελματικών Προσόντων (EFQ), το οποίο καθιστά ευκολότερη τη σύγκριση των Εθνικών Πλαισίων Επαγγελματικών Προσόντων (NFQ) των διαφόρων χωρών της Ευρώπης. To EFQ και το NFQ δεν περιορίζονται στην επίσημη εκπαίδευση, αφού καλύπτουν τα προσόντα όλων των επιπέδων και υποσυστημάτων εκπαίδευσης και κατάρτισης. Στην επίσημη εκπαίδευση, τα συστήματα πιστοποίησης της ανώτερης εκπαίδευσης (ECTS) και της επαγγελματικής εκπαίδευσης και κατάρτισης (ECVET) βασίστηκαν στο EFQ και σήμερα χρησιμοποιούνται και αναπτύσσονται ευρέως σε όλη την Ευρώπη για την επικύρωση και αναγνώριση των μαθησιακών
αποτελεσμάτων,
συμπεριλαμβανομένων
των
εγκάρσιων
δεξιοτήτων
και
ικανοτήτων. Ως εκ τούτου, η Σύσταση του Συμβουλίου του 2012 ενθαρρύνει τα κράτη μέλη να εργαστούν για εθνικές ρυθμίσεις για την επικύρωση της μη τυπικής και άτυπης μάθησης έως το 2018. Ένα από τα οφέλη της επικύρωσης της μη τυπικής και άτυπης μάθησης είναι ότι βοηθά στην καταπολέμηση του κοινωνικού αποκλεισμού, παρέχοντας έναν τρόπο για τα άτομα που εγκαταλείπουν πρόωρα το σχολείο, τους ανέργους και άλλα άτομα που διατρέχουν κίνδυνο να επικυρώσουν τις δεξιότητές τους. Οι αρχές σε εθνικό και περιφερειακό επίπεδο, καθώς και άλλοι φορείς, αναγνωρίζουν τη σημασία της και έχουν εισαγάγει πολλές ρυθμίσεις για την επικύρωση της μη τυπικής και άτυπης μάθησης. Επί του παρόντος, 17 χώρες έχουν θεσπίσει ρυθμίσεις επικύρωσης για την αξιολόγηση δεξιοτήτων και ικανοτήτων που αποκτήθηκαν μέσω μη τυπικής ή άτυπης εκπαίδευσης, οι οποίες βασίζονται σε πρότυπα που χρησιμοποιήθηκαν στην επίσημη εκπαίδευση.
Υπηρεσίες πληροφόρησης και επαγγελματικής καθοδήγησης Η σημασία της επαγγελματικής καθοδήγησης στην υποστήριξη της επαγγελματικής ανάπτυξης των ενηλίκων Οι εργαζόμενοι με χαμηλή ειδίκευση και προσόντα πρέπει να αναπτύξουν τις δεξιότητές τους για να βρουν πιο μακροπρόθεσμες και πιο σταθερές μορφές απασχόλησης. Η επαγγελματική καθοδήγηση μπορεί να διαδραματίσει σημαντικό ρόλο, βοηθώντας τους να καθορίσουν τόσο τα είδη δεξιοτήτων και γνώσεων που επιθυμούν να αναπτύξουν όσο και τα πλαίσια εκπαίδευσης, κατάρτισης ή απασχόλησης στα οποία μπορούν να αναπτυχθούν αυτές οι δεξιότητες και γνώσεις (CEDEFOP, 2008b, 2011a, 2011b). Σε άλλες περιπτώσεις, η επαγγελματική καθοδήγηση μπορεί να βοηθήσει τους εργαζόμενους να αναστοχαστούν για τις δεξιότητές τους και για το κατά πόσο η εναλλαγή μεταξύ εργασιακών πλαισίων χαμηλής εξειδίκευσης θα μπορούσε, παρά ταύτα, να τους βοηθήσει να βελτιώσουν την προσαρμοστικότητα και την απασχολησιμότητά τους. Μπορεί επίσης να βοηθήσει τους εργαζόμενους σε επαγγέλματα χαμηλής ειδίκευσης να αλλάξουν την οπτική τους απέναντι σε διάφορες διαστάσεις της μάθησης, της κατάρτισης και της εργασίας. Αυτό μπορεί να τους βοηθήσει να αποκτήσουν μεγαλύτερη ευελιξία στον τρόπο με τον οποίο βλέπουν τις ευκαιρίες, τον εαυτό τους και τα δίκτυα υποστήριξής τους, καθώς και να αποκτήσουν ένα αίσθημα κατεύθυνσης και να συμμετάσχουν πιο ενεργά στην ανάπτυξη της επαγγελματικής τους σταδιοδρομίας. Γενικά, η επαγγελματική καθοδήγηση μπορεί να βοηθήσει
τους
εργαζόμενους
σε
θέσεις
εργασίας
χαμηλής
ειδίκευσης
να
εξετάσουν
πιο
αποτελεσματικούς τρόπους με τους οποίους μπορούν να αξιοποιήσουν και να αναπτύξουν τις δεξιότητές, τις γνώσεις και την αντίληψή τους, μέσω ενός φάσματος πλαισίων απασχόλησης, εκπαίδευσης και κατάρτισης. Πρέπει να δοθεί έμφαση στην ποιότητα και τη φύση των υπηρεσιών επαγγελματικής καθοδήγησης. Απαιτούνται καλά καταρτισμένοι επαγγελματίες για την παροχή υπηρεσιών, οι οποίοι να διαθέτουν επαρκείς πόρους. Η απόκτηση πρόσβασης σε κατάλληλη επαγγελματική καθοδήγηση για τη διευκόλυνση της επαγγελματικής ανάπτυξης απαιτεί συνδυασμό ατομικής δράσης και κατάλληλης διαρθρωτικής στήριξης. Παροχή πληροφοριών για την αγορά εργασίας σχετικά με τα πλεονεκτήματα της ανάπτυξης δεξιοτήτων Οι πληροφορίες για την αγορά εργασίας θα πρέπει να είναι πιο εύκολα προσβάσιμες και να καταδεικνύουν την αξία της ανάπτυξης δεξιοτήτων για άτομα με χαμηλή ειδίκευση. Η σύσταση αυτή είναι σύμφωνη με την πρόταση του ΟΟΣΑ (2013), η οποία υποστηρίζει ότι είναι σημαντικό να «δείξουμε πώς μπορούν οι ενήλικες να επωφεληθούν από καλύτερες δεξιότητες». Περισσότεροι ενήλικες θα θελήσουν να επενδύσουν στην εκπαίδευση και την κατάρτιση αν γίνουν εμφανή σε αυτούς τα οφέλη από τη βελτίωση των δεξιοτήτων τους.
Οι κυβερνήσεις μπορούν να παράσχουν καλύτερη πληροφόρηση σχετικά με τα οικονομικά οφέλη της εκπαίδευσης ενηλίκων, συμπεριλαμβανομένου του ακαθάριστου μισθού, της απασχόλησης και της παραγωγικότητας, καθώς και με τα μη οικονομικά οφέλη, συμπεριλαμβανομένης της αύξησης της αυτοπεποίθησης και της κοινωνικής αλληλεπίδρασης (ΟΟΣΑ, 2013, σελ. 18). Πρέπει να καταβληθούν προσπάθειες για την παροχή δωρεάν πληροφοριών που να είναι πρόσφατες και εύκολα προσβάσιμες. Πολιτικές ενημέρωσης και παροχής συμβουλών Στόχος των πολιτικών ενημέρωσης και παροχής συμβουλών είναι να βελτιωθούν οι υπηρεσίες διαμεσολάβησης
μεταξύ
προσφοράς
και
ζήτησης
εργασίας.
Σκοπός
είναι
να
καταστεί
αποτελεσματικότερη η διαδικασία αντιστοίχισης των κενών θέσεων εργασίας με τους υποψηφίους για εργασία. Όσον αφορά τις υπηρεσίες διαμεσολάβησης στον τομέα της εργασίας, θα πρέπει να δοθεί έμφαση στα μέτρα που αφορούν τις δημόσιες υπηρεσίες απασχόλησης στην Ευρώπη, καθώς ένας από τους 135 στόχους είναι να διευκολυνθεί η επαφή μεταξύ προσφοράς και ζήτησης εργασίας. Μεταξύ των βασικών λειτουργιών των δημόσιων υπηρεσιών απασχόλησης, συμπεριλαμβάνονται οι εξής:
-
Πρώτον, όσον αφορά το ρόλο τους ως διαμεσολαβητές στον τομέα της εργασίας, πρέπει να κατανέμουν αποτελεσματικά τους πόρους. Αυτό έχει να κάνει με τη σωστή λειτουργία ενός προγράμματος ανταλλαγής θέσεων απασχόλησης.
•
Από τη μια, το πρόγραμμα αυτό αντιμετωπίζει προκλήσεις σχετικές με την έλλειψη πληροφόρησης και την ασύμμετρη πληροφόρηση, που εμποδίζουν τη σωστή αντιστοίχιση των ατόμων που αναζητούν εργασία με τις τρέχουσες κενές θέσεις εργασίας. Αυτή η έλλειψη πληροφοριών δυσχεραίνει την αποτελεσματική αναζήτηση εργασίας.
•
Από την άλλη, επιτρέπει τη μείωση του κόστους. Για τα άτομα που ψάχνουν δουλειά σημαίνει αναζήτηση θέσεων εργασίας, ενώ για τους εργοδότες σημαίνει αναζήτηση διαθέσιμου εργατικού δυναμικού. Αυτός θεωρείται ο καλύτερος τρόπος για τη διαχείριση του ανθρώπινου κεφαλαίου.
-
Δεύτερον, οι δημόσιες υπηρεσίες απασχόλησης πρέπει να πετύχουν μια δίκαιη κατανομή του βάρους της ανεργίας, δεδομένου ότι η βασική τους ομάδα στόχος είναι οι μειονεκτούντες και ευάλωτοι αιτούντες εργασία ως άτομα με χαμηλή ειδίκευση.
-
Τέλος, πρέπει να αναφερθεί ότι οι δημόσιες υπηρεσίες απασχόλησης τείνουν να συνδέουν παθητικές με ενεργές πολιτικές, προκειμένου να ενθαρρύνουν την αυτόνομη αναζήτηση εργασίας, όταν οι συμμετέχοντες έχουν φθάσει σε ένα ορισμένο στάδιο της περιόδου αποζημίωσης της ανεργίας.
Δημόσιες και Ιδιωτικές Υπηρεσίες Απασχόλησης Η πρωτοβουλία PARES (Eταιρική Σχέση μεταξύ Υπηρεσιών Απασχόλησης) αποτελεί μέρος της στρατηγικής «Ευρώπη 2020». Η πρωτοβουλία στηρίζει τον διάλογο σε επίπεδο ΕΕ για προώθηση της συνεργασίας μεταξύ των διάφορων μορφών υπηρεσιών απασχόλησης (δημόσιων, ιδιωτικών και μη κερδοσκοπικών) και για εντοπισμό των τομέων στους οποίους μπορεί να παρέχει συμπληρωματικές υπηρεσίες, με τελικό στόχο τη βελτίωση της λειτουργίας της αγοράς εργασίας στην Ευρώπη. Οι ιδιωτικές υπηρεσίες απασχόλησης συνεργάζονται με τις δημόσιες υπηρεσίες απασχόλησης στο πλαίσιο ενεργών πολιτικών για την αγορά εργασίας, κοινοποιώντας βάσεις δεδομένων για υποψηφίους και κενές θέσεις εργασίας, αξιολογώντας τις δεξιότητες των ατόμων που αναζητούν εργασία, διευκολύνοντας την πρόσβαση σε εκπαιδεύσεις και παρέχοντας υπηρεσίες επανένταξης για να βοηθήσουν τα άνεργα άτομα να μπουν στην αγορά εργασίας. Από το 2000, η προσωρινή απασχόληση καθιερώθηκε ως μία από τις τομεακές επιτροπές κοινωνικού διαλόγου σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Η
Παγκόσμια
Συνομοσπονδία
Απασχόλησης-Ευρώπη
(World
Employment
Confederation)
αναγνωρίστηκε ως ο επίσημος κοινωνικός εταίρος, εκπροσωπώντας την πλευρά των εργοδοτών, με την UNI Europa να είναι ο ομόλογός της που εκπροσωπεί την πλευρά των εργαζομένων. Το Πρόγραμμα Εργασίας 2019-2020 που υιοθετήθηκε από την Παγκόσμια Συνομοσπονδία Απασχόλησης-Ευρώπη και την UNI Europa στοχεύει στην πολιτική για την αγορά εργασίας και την απασχόληση και συμβάλλει στις συζητήσεις σε επίπεδο ΕΕ σχετικά τις πολιτικές απασχόλησης και αγοράς εργασίας, με ιδιαίτερη έμφαση στα εξής: α) Στις πολιτικές της ΕΕ και τις εθνικές πολιτικές για την προώθηση της μαθητείας και της διττής μάθησης. Οι συζητήσεις θα επικεντρωθούν στον ρόλο της προσωρινής απασχόλησης στην προαγωγή της τυπικής και άτυπης μάθησης και στην ανάπτυξη των μη τεχνικών δεξιοτήτων των εργαζομένων και των υποψηφίων. β) Στον σχεδιασμό μιας νέας Στρατηγικής της ΕΕ για την Απασχόληση και την Ανάπτυξη μετά το 2020, τους σχετικούς στόχους απασχόλησης, τις κατευθυντήριες γραμμές της ΕΕ για την απασχόληση και τα ετήσια εθνικά προγράμματα μεταρρυθμίσεων. γ) Σε εθνικές και ευρωπαϊκές προσεγγίσεις πολιτικής που θα διασφαλίζουν τη δυνατότητα μεταφοράς και μεταβίβασης των δικαιωμάτων των εργαζόμενων στον τομέα της προσωρινής απασχόλησης. Η δυνατότητα μεταβίβασης και μεταφοράς των δικαιωμάτων στον τομέα της
προσωρινής εργασίας μπορεί να εξασφαλιστεί μέσω διμερών κεφαλαίων που έχουν συσταθεί από τους Τομεακούς Κοινωνικούς Εταίρους και/ή που βασίζονται σε ατομικούς λογαριασμούς. Συνήθη μεταβιβάσιμα δικαιώματα περιλαμβάνουν την πρόσβαση στην εκπαίδευση, τις συμπληρωματικές κοινωνικές παροχές, την υγειονομική περίθαλψη και/ή τα συμπληρωματικά συνταξιοδοτικά συστήματα (3ος πυλώνας). Η Παγκόσμια Συνομοσπονδία ΑπασχόλησηςΕυρώπη και η UNI-Europa θα επιδιώξουν να οργανώσουν την ανταλλαγή βέλτιστων πρακτικών στον τομέα αυτό, μέσα από παρουσιάσεις των εθνικών κοινωνικών εταίρων, την οργάνωση εργαστηρίων και/ή εκπαιδευτικών συνεδρίων κατά τη διάρκεια του 2019/2020. δ) Σε συνέχεια του κοινού έργου του 2017/2018 για τις διαδικτυακές πλατφόρμες ταλέντων, τους μεσολαβητές της αγοράς εργασίας και τον μεταβαλλόμενο κόσμο της εργασίας, η Παγκόσμια Συνομοσπονδία Απασχόλησης-Ευρώπη και η UNI-Europa θα συνεχίσουν να παρακολουθούν τις συζητήσεις πολιτικής σε επίπεδο ΕΕ και σε εθνικό επίπεδο σχετικά με τις πλατφόρμες ταλέντων, ώστε να καταλήξουν σε μια κοινή οπτική για το θέμα αυτό. ε) Σε πολιτικές της ΕΕ για την πρόληψη και την αντιμετώπιση της αδήλωτης εργασίας, αποδεικνύοντας ότι η ύπαρξη κατάλληλων κανονισμών στον τομέα της προσωρινής απασχόλησης συμβάλλει στη μείωση της αδήλωτης εργασίας, μετατρέποντας τις διαθέσιμες θέσεις εργασίας σε επίσημες θέσεις εργασίας. Η Παγκόσμια Συνομοσπονδία ΑπασχόλησηςΕυρώπη και η UNI Europa θα ασχοληθούν επίσης με τη διασυνοριακή διάσταση της αδήλωτης εργασίας, με στόχο την καθιέρωση επαφών με την Ευρωπαϊκή Αρχή Εργασίας που θα συσταθεί έως το 2019. Στ) Στην παρακολούθηση του Ευρωπαϊκού Πυλώνα Κοινωνικών Δικαιωμάτων, που συζητήθηκε και συμφωνήθηκε σε επίπεδο ΕΕ το 2017 και στις
βασικές διαστάσεις του, δηλαδή στις ίσες
ευκαιρίες και στην ίση πρόσβαση στην αγορά εργασίας, στις δίκαιες συνθήκες εργασίας, στην κοινωνική προστασία και ένταξη.
Συνεχιζόμενη εκπαίδευση και εκπαιδευτικές πρωτοβουλίες Οι πολιτικές εκπαίδευσης και κατάρτισης στοχεύουν στη βελτίωση της εκπαίδευσης και της κατάρτισης των άνεργων ατόμων και στην εκπαίδευση εργαζομένων που αντιμετωπίζουν τον κίνδυνο ανεργίας, προκειμένου να επιτευχθεί η αύξηση και βελτίωση της απασχολησιμότητας. Οι πολιτικές κατάρτισης μπορούν να αφορούν την κατάρτιση ζήτησης, την κατάρτιση προσφοράς ή την εναλλασσόμενη κατάρτιση εντός της εργασίας. Τα μέτρα κατάρτισης και εκπαίδευσης στοχεύουν στη βελτίωση των προσόντων των εργαζομένων και στην ανάπυξη των ικανοτήτων και των δεξιοτήτων τόσο των ανέργων όσο και των ατόμων που βρίσκονται σε απασχόληση, ώστε να αυξηθεί η απασχολησιμότητά τους. Στο πλαίσιο αυτών των μέτρων, μπορούμε να επισημάνουμε τρία είδη βασικών δράσεων: 1. Κατάρτιση ζήτησης: επιδιώκει να ανταποκριθεί στις συγκεκριμένες ανάγκες κατάρτισης των επιχειρήσεων και των εργαζομένων τους. Οι δράσεις που αποτελούν μέρος του συγκεκριμένου
προγράμματος
στοχεύουν
στην
απόκτηση
προσόντων
από
τους
εργαζομένους, με στόχο την αποδοτικότητα και ανταγωνιστικότητα των εταιρειών. (Για παράδειγμα, οι επιχειρήσεις υλοποιούν εκπαιδευτικές δραστηριότητες με βάση τις ανάγκες των εργαζομένων, για να ανταποκριθούν στις συγκεκριμένες ανάγκες κατάρτισης που έχουν θέσει οι εταιρείες και οι εργαζόμενοι τους). 2. Κατάρτιση προσφοράς: αποτελεί βασικό στοιχείο για την προώθηση της απασχολησιμότητας των εργαζομένων, καθώς και για την εξασφάλιση κατάλληλου ανθρώπινου δυναμικού και ικανοτήτων
(για
παράδειγμα,
σχέδια
κατάρτισης
για
τους
απασχολούμενους
και
δραστηριότητες για τους ανέργους, για βελτίωση των δεξιοτήτων και των προσόντων τους προκειμένου να ενταχθούν στην αγορά εργασίας). 3. Εναλλασόμενη κατάρτιση: προκύπτει από το συνδυασμό της κατάρτισης προσφοράς και της κατάρτισης ζήτησης (για παράδειγμα, εκπαιδευτικές δραστηριότητες μετά από συμφωνία μεταξύ εργαζομένων και εταιρείας και δημόσια προγράμματα απασχόλησης και κατάρτισης).
Τα τρία είδη δράσεων άρχισαν να εφαρμόζονται ήδη από την αρχή της κρίσης λόγω του συνεχιζόμενου και υψηλού επιπέδου ανεργίας στις ευρωπαϊκές χώρες, το οποίο δημιουργήθηκε από την ανισορροπία μεταξύ προσφοράς και ζήτησης προσόντων. Με άλλα λόγια, υπήρχε αναντιστοιχία μεταξύ των προσόντων που ζητούσε η αγορά εργασίας και των προσόντων που προσέφεραν οι υποψήφιοι εργαζόμενοι. Στο πλαίσιο αυτό, υπάρχει μια σειρά προβλημάτων που σχετίζονται με την κατάρτιση και εκπαίδευση τα οποία πρέπει η πολιτική για την απασχόληση να αντιμετωπίσει:
•
Υπερειδίκευση: Όταν άτομα με υψηλό επίπεδο προσόντων αναλαμβάνουν θέσεις εργασίας χαμηλότερου επιπέδου για να αποφύγουν την ανεργία. Σε αυτή την περίπτωση, οι εταιρείες που προσλαμβάνουν άτομα με υψηλότερα προσόντα από αυτά που απαιτεί μια συγκεκριμένη δουλειά έχουν κάποια πλεονεκτήματα. Παρ’ όλα αυτά, οι εργαζόμενοι αισθάνονται παγιδευμένοι και ανικανοποίητοι σε θέσεις εργασίας χαμηλότερου επιπέδου από τα προσόντα τους. Όχι μόνο δεν μπορούν να επιδείξουν τις ικανότητές τους, αλλά αποκλείουν από την αγορά εργασίας άτομα με χαμηλότερο επίπεδο προσόντων. Αξίζει να αναφερθεί η μη αξιοποίηση του ανθρώπινου κεφαλαίου των μεταναστών λόγω του ότι τα προσόντα που αποκτώνται στη χώρα τους συνήθως δεν αναγνωρίζονται στη χώρα υποδοχής, καθώς και λόγω του ότι δεν έχουν αρκετή γνώση της γλώσσας της χώρας υποδοχής.
•
Έλλειμμα ικανοτήτων: αναφέρεται στην έλλειψη συγκεκριμένων ικανοτήτων που απαιτούνται στις επιχειρήσεις. Το έλλειμμα των ικανοτήτων μπορεί να προκύψει ως αποτελέσμα των τεχνολογικών αλλαγών, όπως για παράδειγμα της αυξανόμενης ζήτησης «οικολογικών» ικανοτήτων, ή ως αποτέλεσμα εισαγωγής νομικών προτύπων ή διαδικασιών. Στο πλαίσιο της οικονομικής κρίσης,
το έλλειμμα
ικανοτήτων επιτάχυνε τον
ρυθμό της οικονομικής
αναδιάρθρωσης, καταδικάζοντας σε ανεργία τους εργαζομένους των κλάδων που βρίσκονται σε παρακμή, οι οποίοι δε διαθέτουν τα προσόντα που απαιτούν πιο σύγχρονοι τομείς απασχόλησης. Αυτό αποδεικνύεται από το γεγονός ότι υπάρχει ένα συνεχιζόμενο και υψηλό επίπεδο ανεργίας και ταυτόχρονα μια έλλειψη εργατικού δυναμικού σε ορισμένα επαγγέλματα, καθώς και από το γεγονός ότι τα επίπεδα ανεργίας διαφέρουν σημαντικά ανά επάγγελμα.
•
Απαξίωση δεξιοτήτων: είναι μια διαδικασία που λαμβάνει χώρα όταν οι ικανότητες απαξιώνονται λόγω της γήρανσης, της έλλειψης χρησιμότητας στον χώρο εργασίας εξαιτίας της μακροχρόνιας ανεργίας ή της μη αναγκαιότητάς τους λόγω τεχνολογικών αλλαγών. Οι μεγαλύτεροι σε ηλικία εργαζόμενοι επηρεάζονται σε μεγαλύτερο βαθμό από την απαξίωση των φυσικών και τεχνικών ικανοτήτων, καθώς η ηλικία μπορεί να μειώσει τις ικανότητες και τις σωματικές και πνευματικές δεξιότητες.
Ποιοι είναι οι βασικοί παράγοντες για τη συνεχιζόμενη εκπαίδευση και τις εκπαιδευτικές πρωτοβουλίες;
Η αξία ειδικά σχεδιασμένων προγραμμάτων εκπαίδευσης και κατάρτισης για ενήλικες χωρίς εξειδικευμένη κατάρτιση ή εξειδικευμένη εργασιακή εμπειρία. Η επαγγελματική κατάρτιση για ενήλικες είναι μια εκπαιδευτική ευκαιρία για ενήλικες χωρίς εξειδικευμένη κατάρτιση ή εμπειρία. Ταυτόχρονα, θα πρέπει να λαμβάνεται υπόψη η προηγούμενη μάθηση των ατόμων με χαμηλή ειδίκευση οι οποίοι έχουν επαγγελματική εμπειρία.
•
Τα προγράμματα που υποστηρίζουν την ανάπτυξη βασικών δεξιοτήτων εκτιμώνται από τους εκπαιδευόμενους, αλλά απαιτείται συνεχής υποστήριξη.
•
Η σημασία της οικονομικής στήριξης. Οι οικονομικοί παράγοντες είναι σημαντικοί για τη συμμετοχή των ενηλίκων στην εκπαίδευση.
•
Η σημασία των εκπαιδευτικών υποδομών στην υποστήριξη της εκπαίδευσης ενηλίκων.
•
Η σημασία της αυτονομίας των εργαζομένων στην υποστήριξη της εκπαίδευσης ενηλίκων.
•
Η σημασία του ελέγχου των δεξιοτήτων στην υποστήριξη της εκπαίδευσης ενηλίκων.
•
Κοινωνική εργασία για την υποστήριξη της συμμετοχής των ατόμων με χαμηλή ειδίκευση στην εκπαίδευση. Τα προσωπικά και κοινωνικά εμπόδια που σχετίζονται με την εργασία και την οικογένεια φαίνεται να εξηγούν την έλλειψη κινήτρου για αναβάθμιση των προσόντων. Η κοινωνική εργασία μπορεί να πραγματοποιηθεί με πολλές διαφορετικές μορφές, όπως με τη συμμετοχή ενηλίκων σε κοινοτικές ή σχολικές δραστηριότητες, καθώς και με τη δημιουργία επαφών με ηγετικούς φορείς που συμμετέχουν σε κοινοτικές δραστηριότητες και λειτουργούν ως πρότυπα και φορείς παροχής ιδεών.
•
Πρόσβαση σε κατάρτιση (ημι-)εξειδικευμένης εργασίας για ευάλωτους ενήλικες. Τα συστήματα μαθητείας αποτελούν αποτελεσματικό τρόπο για μια αρχική διαμόρφωση δεξιοτήτων, αλλά τα πιο σύντομα προγράμματα κατάρτισης (ημι-)εξειδικευμένης εργασίας μπορούν να παρέχουν σε άτομα που βρίσκονται σε μειονεκτική θέση πρόσβαση σε προσόντα, εργασιακή εμπειρία και ευκαιρίες απασχόλησης.
•
Εντοπισμός των ατόμων που αντιμετωπίζουν μεγαλύτερο κίνδυνο λόγω φτωχών δεξιοτήτων. Οι ανεπαρκώς αναπτυγμένες δεξιότητες συνδέονται με μια σειρά προβλημάτων στην αγορά εργασίας και άλλα προβλήματα, οπότε είναι σημαντικό να εντοπιστούν τα άτομα που διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο λόγω ανεπαρκώς αναπτυγμένων δεξιοτήτων. Οι πλέον ευάλωτοι ενήλικες πρέπει όχι μόνο να λαμβάνουν υποστήριξη, αλλά και να ενθαρρύνονται να βελτιώσουν τις ικανότητές τους. Αυτό σημαίνει ότι πρέπει να εντοπίζονται οι ενήλικες με χαμηλή ειδίκευση στα κέντρα προσλήψεων, στα κέντρα επαγγελματικού προσανατολισμού και στους χώρους εργασίας και να τους παρέχεται βοήθεια (π.χ.γλωσσική και συναισθηματική υποστήριξη ή βοήθεια για απόκτηση βασικών δεξιοτήτων). Η εκπαιδευτική υποστήριξη και οι ευκαιρίες μάθησης πρέπει να είναι προσαρμοσμένες στις ανάγκες τους.
•
Προσπάθειες για εξάλειψη του στίγματος που συνοδεύει τα άτομα με χαμηλά επίπεδα εκπαίδευσης. Οι πολιτικές θα πρέπει επίσης να αποσκοπούν στην άρση του στίγματος που μερικές φορές συνοδεύει τα άτομα με χαμηλότερα επίπεδα εκπαίδευσης. Αυτό που κάποιος καταφέρνει ως έφηβος, δεν πρέπει να καθορίζει τις ευκαιρίες του για μάθηση, και ακόμα λιγότερο την αξία του. Η εκπαίδευση των εκπαιδευτικών στη διαχείριση της διαφορετικότητας,
καθώς και η ανάπτυξη παιδαγωγικών εργαλείων για εκπαίδευση των μαθητών σε θέματα διαφορετικότητας θα συνέβαλλε στην ευαισθητοποίηση και την αλλαγή νοοτροπίας και στάσεων.
Αξιολόγηση και αναγνώριση ικανοτήτων Σύμφωνα με έρευνες, 70 εκατομμύρια Ευρωπαίοι δε διαθέτουν επαρκείς δεξιότητες ανάγνωσης και γραφής, ενώ ακόμη περισσότεροι έχουν φτωχές αριθμητικές και ψηφιακές δεξιότητες. Αυτό τους βάζει σε κίνδυνο ανεργίας, φτώχειας και κοινωνικού αποκλεισμού. Από την άλλη πλευρά, ένας μεγάλος αριθμός Ευρωπαίων, ιδιαίτερα οι νέοι με υψηλή εξειδίκευση, εργάζονται σε θέσεις εργασίας που δεν ταιριάζουν με τα ταλέντα και τις φιλοδοξίες τους. Ταυτόχρονα, το 40% των ευρωπαίων εργοδοτών αναφέρουν ότι δεν μπορούν να βρουν άτομα με τις κατάλληλες δεξιότητες, ώστε να αναπτυχθούν και να καινοτομήσουν. Τέλος, πολύ λίγοι άνθρωποι έχουν την επιχειρηματική νοοτροπία και τις ικανότητες να ξεκινήσουν τη δική τους επιχείρηση ή να προσαρμοστούν στις εξελισσόμενες απαιτήσεις της αγοράς εργασίας. Η αύξηση του επιπέδου των δεξιοτήτων, η προώθηση των εγκάρσιων δεξιοτήτων και η εξεύρεση τρόπων για καλύτερη πρόβλεψη των αναγκών της αγοράς εργασίας, συμπεριλαμβανομένου του διαλόγου με τη βιομηχανία, είναι επομένως απαραίτητα για τη βελτίωση των ευκαιριών των ανθρώπων και για τη δημιουργία μιας δίκαιης, βιώσιμης και χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξης, καθώς και συνεκτικών κοινωνιών. Για να αντιμετωπιστούν οι προκλήσεις όσον αφορά τις δεξιότητες, η Επιτροπή ενέκρινε το 2016 10 δράσεις που αντιμετωπίζουν αυτά τα ζητήματα, καθιστώντας πιο ορατές τις δεξιότητες και βελτιώνοντας την αναγνώρισή τους σε τοπικό, εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο, από τα σχολεία και τα πανεπιστήμια μέχρι την αγορά εργασίας:
1. Μια Εγγύηση Δεξιοτήτων που θα βοηθήσει τους ενήλικες με χαμηλή ειδίκευση να αποκτήσουν ένα ελάχιστο επίπεδο δεξιοτήτων γραμματισμού, αριθμητικής και ψηφιακών δεξιοτήτων και να προχωρήσουν προς την κατεύθυνση της ανώτερης δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης.
2. Αναθεώρηση του Ευρωπαϊκού Πλαισίου Επαγγελματικών Προσόντων για καλύτερη κατανόηση των προσόντων και καλύτερη αξιοποίηση όλων των διαθέσιμων δεξιοτήτων στην ευρωπαϊκή αγορά εργασίας.
3. Ο «Συνασπισμός για τις Ψηφιακές Δεξιότητες και Θέσεις Εργασίας» φέρνει κοντά τα κράτη μέλη και τους ενδιαφερόμενους φορείς στον τομέα της εκπαίδευσης, της απασχόλησης και της βιομηχανίας, ώστε να αναπτύξουν μια μεγάλη ψηφιακή βάση ταλέντων και να εξασφαλίσουν ότι τα άτομα και το εργατικό δυναμικό στην Ευρώπη διαθέτουν τις κατάλληλες ψηφιακές δεξιότητες.
4. Το «Σχέδιο Στρατηγικής για τη διατομεακή συνεργασία στον τομέα των δεξιοτήτων» για τη βελτίωση της πληροφόρησης σχετικά με τις δεξιότητες και την αντιμετώπιση της έλλειψης δεξιοτήτων σε συγκεκριμένους οικονομικούς τομείς.
5. Ένα «Εργαλείο κατάρτισης προφίλ δεξιοτήτων για υπηκόους τρίτων χωρών» που συμβάλλει στον έγκαιρο εντοπισμό και ανάλυση των δεξιοτήτων και των προσόντων των αιτούντων άσυλο, των προσφύγων και άλλων μεταναστών.
6. Αναθεώρηση του πλαισίου Europass, προσφέροντας στα άτομα καλύτερα και πιο εύχρηστα εργαλεία για να παρουσιάσουν τις δεξιότητές τους και για να αποκτήσουν χρήσιμες πληροφορίες σε πραγματικό χρόνο σχετικά με τις ανάγκες και τις τάσεις δεξιοτήτων, τα οποία μπορούν να βοηθήσουν στις επαγγελματικές και εκπαιδευτικές τους επιλογές.
7. Να καταστεί η επαγγελματική εκπαίδευση και κατάρτιση μια πρώτη επιλογή για τα άτομα με χαμηλή ειδίκευση, με την ενίσχυση των ευκαιριών για τους μαθητές της ΕΕΚ να συμμετέχουν σε μαθησιακές εμπειρίες σε εργασιακό περιβάλλον και με την προώθηση των θετικών αποτελεσμάτων που έχει η ΕΕΚ στην αγορά εργασίας.
8. Αναθεώρηση της Σύστασης σχετικά με τις Βασικές Ικανότητες, ώστε περισσότεροι άνθρωποι να αποκτήσουν το βασικό σύνολο δεξιοτήτων που απαιτούνται για να εργαστούν και να ζήσουν στον 21ο αιώνα, με ιδιαίτερη έμφαση στην προώθηση επιχειρηματικών νοοτροπιών και δεξιοτήτων που είναι προσανατολισμένες στην καινοτομία.
9. Πρωτοβουλία για την παρακολούθηση της πορείας των αποφοίτων πανεπιστημίων, ώστε να βελτιωθεί η πληροφόρηση σχετικά με την πρόοδο των πτυχιούχων στην αγορά εργασίας.
10. Πρόταση για περαιτέρω ανάλυση και ανταλλαγή βέλτιστων πρακτικών σχετικά με αποτελεσματικούς τρόπους αντιμετώπισης της ‘διαρροής εγκεφάλων’.
Κάνοντας τις δεξιότητες και τα προσόντα ορατά και συγκρίσιμα Τα πιστοποιητικά προσόντων υποδεικνύουν στους εργοδότες τι γνωρίζουν και τι μπορούν να κάνουν τα άτομα, σπάνια όμως αντικατοπτρίζουν τις δεξιότητες που αποκτούνται εκτός των επίσημων εκπαιδευτικών φορέων, οι οποίες υποτιμούνται. Ο προσδιορισμός και η επικύρωση αυτών των δεξιοτήτων είναι ιδιαίτερα σημαντικός για τα άτομα με χαμηλότερα προσόντα, για τους ανέργους ή τα άτομα που βρίσκονται σε κίνδυνο ανεργίας, για όσους πρέπει να αλλάξουν επάγγελμα και για τους μετανάστες. Βοηθά τους ανθρώπους να προβάλουν και να χρησιμοποιούν καλύτερα την εμπειρία και το ταλέντο τους, να εντοπίζουν τις ανάγκες για περαιτέρω κατάρτιση και να αναλαμβάνουν ευκαιρίες για απόκτηση νέων επαγγελματικών προσόντων. Ωστόσο, οι διαφορές μεταξύ των συστημάτων εκπαίδευσης και κατάρτισης στην ΕΕ δυσκολεύουν τους εργοδότες στην αξιολόγηση της γνώσης και των δεξιοτήτων των ατόμων με προσόντα που αποκτήθηκαν σε άλλη χώρα από τη δική τους.
Η διασυνοριακή κινητικότητα μπορεί να βοηθήσει τις αγορές εργασίας να λειτουργήσουν σωστά και να διευρύνουν τις ευκαιρίες των ανθρώπων. Ωστόσο, η περιορισμένη κατανόηση και αναγνώριση των προσόντων τους, σημαίνει ότι οι εργαζόμενοι από χώρες εντός και εκτός ΕΕ που μετακινούνται στην ΕΕ συχνά αντιμετωπίζουν περισσότερα εμπόδια στην εξεύρεση εργασίας ή πληρώνονται λιγότερο από τους εργαζομένους με παρόμοια προσόντα που αποκτήθηκαν στη χώρα υποδοχής.
Βελτιώνοντας τη διαφάνεια και τη συγκρισιμότητα των προσόντων Σε επίπεδο ΕΕ, η Οδηγία 2005/36/ΕΚ διευκολύνει την αμοιβαία αναγνώριση των επαγγελματικών προσόντων και βοηθά στην πρόσβαση σε νομοθετικά κατοχυρωμένα επαγγέλματα, ενώ από τον Ιανουάριο του 2016 προβλέπει την πρώτη ηλεκτρονική διαδικασία για αναγνώριση των επαγγελματικών προσόντων (η λεγόμενη Ευρωπαϊκή Επαγγελματική Κάρτα) για πέντε επαγγέλματα. Επίσης, θεσπίστηκε το Ευρωπαϊκό Πλαίσιο Επαγγελματικών Προσόντων (EQF) για τη διά βίου μάθηση, που καθιστά ευκολότερη την κατανόηση και τη σύγκριση αυτών που έχουν μάθει πραγματικά τα άτομα («μαθησιακά αποτελέσματα») καθώς αποκτούσαν τα προσόντα τους. Το EQF ενθάρρυνε φορείς από διάφορους εθνικούς εκπαιδευτικούς τομείς να συνεργαστούν για τον σχεδιασμό συνεκτικών εθνικών πλαισίων επαγγελματικών προσόντων με βάση τα «μαθησιακά αποτελέσματα». Εντούτοις, χρειάζονται και άλλες προσπάθειες, ώστε το EQF να προσεγγίσει πλήρως τα άτομα και τους οργανισμούς και να χρησιμεύσει ως βάση για την καθημερινή λήψη αποφάσεων σχετικά με τις προσλήψεις ή την πρόσβαση στη μάθηση, μεταξύ άλλων μέσω αναστοχασμού των διαφόρων τρόπων με τους οποίους λαμβάνει χώρα η μάθηση. Πολλές μη ευρωπαϊκές χώρες εξέφρασαν το ενδιαφέρον τους για το EFQ, ώστε να καταστεί δυνατή η σύγκριση των προσόντων τους με τα ευρωπαϊκά προσόντα. Αυτό θα βοηθούσε στην προσέλκυση ερευνητών και επαγγελματιών υψηλής εξειδίκευσης από χώρες εκτός της ΕΕ για την εξασφάλιση των απαιτούμενων δεξιοτήτων που απαιτεί η οικονομία της ΕΕ και, αντιστρόφως, θα διευκόλυνε τους ερευνητές και τους επαγγελματίες της ΕΕ να εργαστούν εκτός ΕΕ. Αυτό συμβαδίζει με τη φιλοδοξία να υπάρξει μια πιο έξυπνη και άρτια διαχειριζόμενη πολιτική νόμιμης μετανάστευσης. Η αναθεώρηση της οδηγίας για την μπλε κάρτα είναι ιδιαίτερα σημαντική από την άποψη αυτή. Ένα αναθεωρημένο EFQ θα βελτίωνε την κατανόηση των προσόντων που αποκτήθηκαν στο εξωτερικό και θα διευκόλυνε την ένταξη των μεταναστών - τόσο των νεοεισερχομένων όσο και αυτών που διαμένουν ήδη στην ΕΕ στην αγορά εργασίας της ΕΕ. Έγκαιρη αναγνώριση των δεξιοτήτων και των προσόντων των μεταναστών Από τους πολίτες που διαμένουν στην ΕΕ, οι περισσότεροι από αυτούς που έχουν ανώτερη (ή ακόμη και κατώτερη) δευτεροβάθμια εκπαίδευση είναι πολίτες από χώρα της ΕΕ· είναι λιγότεροι οι υπήκοοι
χώρας εκτός ΕΕ οι οποίοι έχουν την αντίστοιχη εκπαίδευση. Περίπου το 25% των υπηκόων τρίτων χωρών έχει υψηλή εξειδίκευση. Εντούτοις, στην ομάδα των ατόμων με υψηλές δεξιότητες, περίπου τα δύο τρίτα είναι ανενεργοί, άνεργοι ή έχουν πιο πολλά προσόντα για την εργασία τους. Επιπλέον, ορισμένοι μετανάστες που διαμένουν ήδη στην ΕΕ, καθώς και όσοι έφθασαν πρόσφατα, συμπεριλαμβανομένων των προσφύγων, ενδέχεται να έχουν περιορισμένη γνώση της γλώσσας της χώρας υποδοχής. Η κατανόηση των δεξιοτήτων, των προσόντων και της επαγγελματικής πείρας των νεοαφιχθέντων μεταναστών αποτελεί πρόκληση για πολλές χώρες της ΕΕ. Τα εργαλεία που αναπτύσσονται μέσω του Europass, του EQF και της ανταλλαγής απόψεων μεταξύ των κρατών μελών και των αρμόδιων αρχών μπορούν να υποστηρίξουν την αναγνώριση των δεξιοτήτων και την ενσωμάτωση των μεταναστών. Ο έγκαιρος προσδιορισμός των δεξιοτήτων των μεταναστών μπορεί να συμβάλει στον καθορισμό των πρώτων βημάτων που απαιτούνται για την ένταξή τους στην κοινωνία υποδοχής και στην αγορά εργασίας. Αυτό μπορεί να συνεπάγεται την παραπομπή τους σε κατάλληλη εκπαίδευση (συμπεριλαμβανομένης της γλωσσικής κατάρτισης, της επαγγελματικής κατάρτισης ή της μαθητείας που διατίθεται μέσω της Ευρωπαϊκής Συμμαχίας για Θέσεις Μαθητείας) ή σε υπηρεσίες απασχόλησης.
Συμπεράσματα Τα βασικά αποτελέσματα που προέκυψαν δείχνουν ότι υπάρχει μεγάλη απόκλιση μεταξύ των ενεργών πολιτικών που εφαρμόζουν οι ευρωπαϊκές χώρες κατά τη διάρκεια των ετών της κρίσης. Η κοινοτική πολιτική για την απασχόληση, ως απάντηση στις διακυμάνσεις της οικονομίας και της ανεργίας, διαμορφώνεται χωρίς αποτελεσματικό συντονισμό των κρατών μελών, καθιστώντας δύσκολη την επίτευξη μιας αποτελεσματικής κοινής πολιτικής για την απασχόληση στην ΕΕ. Η μακροχρόνια ανεργία εξακολουθεί να έχει καταστροφικές συνέπειες για τα άτομα και τις κοινότητες. Ωστόσο, η παρούσα έκθεση επιβεβαιώνει ότι θα μπορούσαν να εφαρμοστούν πολλές στρατηγικές για την αποτελεσματική επιστροφή στην εργασία των ατόμων με χαμηλή ειδίκευση και των μακροχρόνια άνεργων ενηλίκων.
Αναφορές •
European Union (2012) Luxembourg. Publications Office of the European Union, 2012. European Guide Strategies for improving participation in and awareness of adult learning. ISBN 978-92-7923152-0 DOI: 10.2766/26886.
•
Adult Learning in Europe – Challenges and responses (2013). Dana Bachmann, DG EAC. Head of Unit: Vocational training and adult education.
•
Tackling Long-Term Unemployment Amongst Vulnerable Groups (2013). Secretary-General of the OECD.
•
CEDEFOP (2013). Capacitar a adultos vulnerables para afrontar los desafíos del mercado de trabajo. Luxemburgo: Oficina de Publicaciones de la Unión Europea, 2013 ISBN 978-92-8961159-6 doi:10.2801/14022
•
Cedefop (2016). Improving career prospects for the low-educated: the role of guidance and lifelong learning. Luxembourg: Publications Office. Cedefop research paper; No 54. http://dx.doi.org/10.2801/794545
•
Cedefop (2017). Investing in skills pays off: the economic and social cost of low-skilled adults in the EU.
Luxembourg:
Publications
Office.
Cedefop
research
paper;
No
60.
http://dx.doi.org/10.2801/23250point two
•
The World Employment Confederation-Europe and UNI Europa (2019). European Sectoral Social Dialogue on Temporary agency work. Work Programme 2019 2020.
•
European Commission (2019). Council recommendation on upskilling pathways: new opportunities for adults taking stock of implementation measures. Brussels