AntologĂa de microcuentos traducidos al albanĂŠs
Traducción a cargo de / Përkthim nga
Los traductores salvajes grupo de traducción de la Asociación Cultural Casa de España en Tirana. Diseño y maquetación: Isabel Leal Esta obra está publicada bajo una licencia de Creative Commons Reconocimiento - NoComercial Compartir con la misma licencia. Prohibida su venta.
Í ND I CE TR E G U E S Presentación Prezantim Microcuentos, minicuentos, microrrelatos, minificciones... ¿qué son? Mikrotregimet, minitregimet, mikrorrefimet, minifiksionet... Çfare janë?
(Espido Freire) (Mª José Barrios) (Aster Navas) (Augusto Monterroso) (Luis Mateo Díez) (Isabel Leal) (Alejandro Jodorovski) (Isabel González) (José Leandro Urbina) (Enrique Anderson Imbert)
Ángeles Engjëj Anuncio Lajmërim Cuéntanos el de caperucita Na trego për kësulëkuqen El dinosaurio Dinozauri La carta Letra La torre de Babel Kulla e Babelit Misterios del Tiempo Misteret e kohës Numeración incorrecta Numërimi i parregullt Padre nuestro que estás en el cielo Ati ynë që je në qiell Zangolotino Callangur
P re s e n t a c i ó n Esta pequeña antología de microcuentos que tienes entre las manos es el fruto del empeño común de un puñado de jóvenes albaneses. Estos chicos y chicas, antes de reunirse en la Casa de España en Tirana y convertirse en Los traductores salvajes, no tenían en común más que su interés por la lengua española. Los traductores salvajes se llaman así por capricho de la impulsora del grupo, en homenaje a la novela de Roberto Bolaño, Los detectives salvajes, inédita todavía en albanés. Tal vez algún día alguno de los integrantes de este grupo de traducción nos soprenda "albanizando" textos literarios más extensos. Sirvan de aperitivo estos diez microcuentos.
*** Los minicuentos brotan en todo el mundo. Son un redescubrimiento que ensancha la literatura a través de la experimentación. Jose María Merino
M i c ro c u e n t o s , m i n i c u e n t o s , m i c ro rre l a t o s , m i n i f i c c i o n e s . . . ¿Q u é s o n ? Un microcuento es un cuento breve. Pero en la brevedad no acaba su definición. “La noción de brevedad ronda siempre las consideraciones sobre la minificción. Aunque la brevedad no sea, ni con mucho, el único rasgo que es necesario observar en estas brillantes construcciones verbales, resulta lógico que para el lector común, e inclusive en cierta medida para el escritor, resalte de manera especial. Fue, en efecto, la primera característica que llamó la atención de lectores y críticos de esta forma literaria: la que primero produjo desconcierto y, a partir de allí, admiración”, explica el escritor argentino David Lagmanovich en su artículo “La extrema brevedad: microrrelatos de una y dos líneas”.
2
P re z a n t i m Kjo antologji e vogël që gjendet në dorën tënde është produkt i një angazhimi te përbashkët të një grupi te rinjsh shqiptarë. Këta djem e vajza, para së të takoheshin te Casa de España en Tirana dhe të bëheshin Los Traductores Salvajes (shq. Përkthyesit e egër), nuk kishin të përbashkët veçse interesin e tyre per gjuhën spanjolle. Los Traductores Salvajes quhen kështu për shkak të një teke te nxitëses së grupit, në nder të romanit së Roberto Bolaño, Los detectives salvajes (Detektivët e egër), ende i pabotuar në shqip. Ndoshta, ndonjë ditë, dikush nga pjestarët e këtij grupi përkthimi, do na habisë duke “shqipëruar” tekste letrare më të gjata. Këto dhjetë minitregime shërbejnë si aperitivë.
*** Tregimet e shkurtra bujisin në të gjithë botën. Ato janë një ri-zbulim, i cili përmes eksperimentimit, po i jep frymëmarrje letërsisë. Jose María Merino
M i k ro t re g i m e t , m i n i t re g i m e t , m i k ro rre f i m e t , m i n i f i k s i o n e t … Ç f a re j a n ë ? Një mikrotregim është një tregim i shkurtër. Por nuk përfundon përcaktimi i tij në shkurtësi. “Kuptimi i “shkurtësisë” tejkalon gjithnjë rëndësinë e minifiksioneve. Edhe pse “shkurtësia” nuk është, gjithaq, tipari i vetëm që nevojitet të këqyret në këso ndërtimesh shprehimore brilante, rezulton e logjikshme që për lexuesin e zakonshëm, deri diku edhe për shkrimtarin, të spikasë në mënyrë speciale. Në të vërtetë, kjo ishte veçoria që tërhoqi vëmëndjen e lexuesve dhe shkrimtarëve, te kjo forme letrare; e cila fillimisht shkaktoi hutim, e më pas, admirim”, shpjegon shkrimtari argjentinas David Lagmanovich në artikullin e tij “ Shkurtësia ekstreme; mikrotregime me një ose dy rreshta”.
3
El microcuento más célebre escrito en español es El dinosaurio de Augusto Monterroso, traducido en estas páginas. Sólo siete palabras. ¿Siete? No exactamente. Son nueve, porque hay que sumar también las dos del título. El título en un microcuento es tan importante como el cuento mismo. Cumple una función de focalización y, haciéndolo, completa el significado del cuento, desvela la intención del autor y hace cómplice al lector quiere. Esa es otra de las características de las minificciones. El microrrelato deja al lector una parte importantísima del trabajo, debe involucrarse para terminar la historia. En esta antología hemos recogido y traducido por primera vez al albanés diez microcuentos. Algunos de ellos aparecieron publicados en 2009 en la segunda entrega de la antología Por favor, sea breve, de la editorial Páginas de Espuma, que ha hecho del género su buque insignia: La carta, Numeración incorrecta o Ángeles. Otros circulan y nos han llegado a través de internet, tal vez el ecosistema donde más esté prosperando la minificción. 10 microcuentos y 10 autores. Unos consagrados, otros jóvenes prometedores. Españoles: Luis Mateo Díez, Espido Freire, Isabel González, Maria José Barrios, Aster Navas e Isabel Leal; e hispanoamericanos: Enrique Anderson Imbert (Argentina), Augusto Monterroso (Guatemala-México), Alejandro Jodorowski (Chile) y José Leandro Urbina (Chile).
4
Mikrotregimi më i famshëm i shkruar në spanjisht është Dinozauri i Augusto Monterrosos, i cili është i përkthyer në këto faqe. Vetëm shtatë fjalë. Shtatë? Jo saktësisht. Janë nëntë, sepse duhet të llogarisim edhe dy fjalët e titullit. Titulli i një mikrotregimi është po aq i rëndësishëm sa edhe vet tregimi. Ai kryen një rol fokusues, i cili nga ana tjetër plotëson kuptimin e tregimit, zbulon qëllimin e autorit dhe bën bashkëpunëtor lexuesin. Kjo është një tjetër veçori e mikrofiksioneve. Tregimi i lë lexuesit një pjesë të rëndësishme të punës, duke “e detyruar” te përfshihet në përfundimin e historisë. Në këtë antologji kemi mbledhur dhe përkthyer, për herë të parë ne shqip, dhjetë mikrotregime. Disa nga ato panë dritën e botimit në 2009, në numrin e dytë të antologjise Ju lutem, bjerini shkurt, të shtëpisë botuese Paginas de Espuma e cila e ka bërë këtë gjini letrare “anijen e admiralit”: Letra, Numërim i parregullt dhe Engjëj. Të tjerë qarkullojnë dhe na kanë mbërritur përmes internetit, ndoshta ekosistemi në të cilin mikrofiksioni po zhvillohet më mirë. Dhjetë mikrotregime dhe dhjetë autorë. Disa nga këta të njohur, të tjerët premtues. Spanjollët: Luis Mateo Diez, Espido Freire, Isabel Gonzalez, Maria Jose Barrios, Aster Navas, Isabel Leal; dhe amerikanolatinët: Enrique Anderson Imbert (Argjentine), Augusto Monterroso (Guatemala- Meksike), Alejandro Jodorovski (Kili), Jose Leandro Urbina (Kili).
5
Án g e le s Apostados cada uno en una esquina de la cama le veían cada noche rezar y dormir. Una vez quisieron mostrarse. El niño rompió a gritar y su madre trató de convencerle de que los monstruos no existían. Ellos bajaron la cabeza, avergonzados, y ocultaron su fealdad tras sus alas.
6
En g jë j Të ulur secili në një cep të krevatit të tij, e shikonin çdo natë tek lutej e flinte. Një herë vendosën që ti shfaqeshin. Vogëlushi shpërtheu ne britma dhe nëna e tij u mundua ta bindte që gogolët nuk ekzistonin. Ata ulën kokat të turpëruar dhe fshehën shëmtinë pas krahëve të tyre.
7
Av i s o Estimados clientes: He salido un momento a pedir la mano de Rosaura, la hija del sastre. Llevo demasiado tiempo solo. Si acepta, huiremos juntos de la ciudad, nos casaremos en la primera iglesia que encontremos en el camino, y tendremos dos hijos. Al mayor lo llamaremos Anselmo, por mi abuelo. De lo contrario, volverĂŠ en cinco minutos. Gracias y disculpen las molestias.
8
L a j m ë ri m Të nderuar klientë! Kam dalë një moment për të kërkuar dorën e Rozaurës, të bijës së rrobaqepësit. Po bëj shumë kohë vetëm. Nëse pranon, do arratisemi bashkë nga qyteti, do martohemi ne kishën e parë që do hasim rrugës, dhe do bëjmë dy fëmijë. Të parin do ta quajmë Anselmo, si gjyshin tim. Në të kundërt, kthehem për pesë minuta. Faleminderit dhe më falni për shqetësimin.
9
C u é n t a n o s e l d e c a p e ru c i t a – Caperucita era una niña muy, pero que muy mala, que tenía aterrorizados a los animales del bosque – empezó a contar la loba a sus cachorros.
10
N a t re g o p ë r k ë s u l ë k u q e n – Kësulëkuqja ishte një vogëlushe shumë, shumë e prapë që i fuste tmerrin kafshëve të pyllit – nisi t'u rrëfente ulkonja të vegjëlve të saj.
E l d i n o s a u ri o
Cuando despertó, el dinosaurio todavía estaba allí.
12
D i n o z a u ri Kur u zgjua, dinozauri ende ndodhej aty.
L a c a rt a Todas las mañanas llego a la oficina, me siento, enciendo la lámpara, abro el portafolios y, antes de comenzar la tarea diaria, escribo una línea en la larga carta donde, desde hace catorce años, explico minuciosamente las razones de mi suicidio.
14
L e t ra Çdo mëngjes mbërrij në zyrë, ulem, ndez llampën, hap dosjen dhe, para se të filloj punën e përditshme, shkruaj një rresht në letrën e gjatë ku, që prej katërmbëdhjetë vitesh, shpjegoj imtësisht arsyet e vetëvrasjes time.
15
L a t o rre d e B a b e l Hace mucho tiempo en Babel se empezó a construir una vez una torre muy alta. Los hombres querían llegar al cielo con ella. Pero los dioses les castigaron, haciendo que cada uno hablara una lengua distinta, pensando que así no podrían entenderse y las obras pararían. Por fortuna no fue así. La torre se terminó y en el último piso, por encima de las nubes, hicieron una gran biblioteca en la que recogieron los cuentos y los poemas escritos en todas las lenguas del mundo.
16
K u lla e B a b e li t Shumë kohë më parë, në Babel nisi të ndërtohej një kullë shumë e lartë. Njerëzit donin të arrinin qiellin me anë të saj. Por, zotat i ndëshkuan duke bërë që secili të fliste nje gjuhë të ndryshme, me qëllim që të mos kuptoheshin dhe që veprat e tyre të ndalonin. Për fat nuk ndodhi ashtu. Kulla mbaroi dhe në katin e fundit, mbi re, ngritën një bibliotekë të madhe në të cilën mblodhën tregimet dhe poemat e shkruara në të gjitha gjuhët e botës.
17
M i s t e ri o s d e l t i e m p o Cuando el viajero miró hacia atrás y vio que el camino estaba intacto, se dio cuenta de que sus huellas no lo seguían, sino que lo precedían.
18
M i s t e re t e k o h ë s Kur udhëtari hodhi vështrimin prapa dhe pa se rruga ishte e pashkelur, e kuptoi që gjurmët e tij nuk ndiqnin, por e paraprinin.
19
N u m e ra c i ó n i n c o rre c t a "Un día me compraré un caballo de éstos. Rosa y con alas", dice la niña y señala, en el libro abierto sobre sus muslos, la foto de un flamenco. El hombre, alentado por tanta inocencia, se quita la chaqueta, estrecha su acercanza y escarba los bordes de la hoja sesgada mientras le explica que alguien arrancó una página entre definición e imagen, que después del doce no viene el quince y que imagínate si Genghis Khan hubiera dominado Mongolia sobre un ave de tan frágiles patas. Como si la niña no supiera. Como si no apretara en su puño la hoja extirpada. Como si las cosas no pudieran ser de otra forma.
20
N u m ë ri m i p a rre g u l l t "Nje ditë do të blej një kalë të tillë. Rozë dhe me krahë", tha vajza duke treguar me gisht, në librin e hapur në prehër, foton e një flamenkoje. Burri, i shtyrë nga kjo pafajësi, heq xhaketën, afrohet pranë saj dhe shkëput pjesët e faqes së grisur duke i shpjeguar vajzës se dikush duhet të ketë shqyer fletën midis përkufizimit dhe pamjes, se pas dymbëdhjetës nuk vjen pesëmbëdhjeta dhe imagjino sikur Xhengis Kani të kishte sunduar Mongolinë sipër një zogu me këmbë kaq të brishta. A thua se vajza nuk e dinte. A thua se nuk ishte ajo që e mbante fletën e grisur në grushtin e dorës. A thua se gjërat nuk mund të ishin ndryshe.
21
P a d re n u e s t ro q u e e s t á s e n e l c i e l o Mientras el sargento interrogaba a su madre y su hermana, el capitán se llevó al niño, de una mano, a la otra pieza… - ¿Dónde está tu padre? – preguntó - Está en el cielo – susurró él. - ¿Cómo? ¿Ha muerto? – preguntó asombrado el capitán. - No – dijo el niño -. Todas las noches baja del cielo a comer con nosotros. El capitán alzó la vista y descubrió la puertecilla que daba al entretecho. 22
A t i yn ë q ë j e n ë q i e l l Ndërkohë që rreshteri pyeste nënën dhe motrën e djalit, kapiteni e mori atë përdore, në dhomën tjetër.... -Ku është babai yt?- e pyeti ai. -Ndodhet ne qiell - mërmëriti djaloshi. -Si?! Paska vdekur?!- pyeti i habitur kapiteni. -Jo- vazhdoi djali. Çdo natë ai zbret nga qielli për të darkuar me ne. Kapiteni ngriti vështrimin lart dhe zbuloi deriçkën që të nxirrte në nënçati. 23
Z a n g o lo t i n o El ángel de la guarda le susurró a Fabián, por detrás del hombro: - ¡Cuidado, Fabián! Está dispuesto que mueras en cuanto pronuncies la palabra zangolotino. -¿Zangolotino? – Pregunta Fabián azorado. Y muere.
24
C a lla n g u r Engjëlli mbrojtës i pëshpëriti Fabianit, nga mbrapa supit: - Kujdes, Fabian! Është vendosur që do të vdesësh sapo të shqiptosh fjalën callangur. - Callangur?- pyeti Fabiani i shashtisur. Dhe vdes.
25
Los traductores salvajes son: Albi Kaloci, Flavia Shkreta, Edlira Gabili, Lorela Garruli, Migena Mecaj, Xhil Pepa, Romina Zaçe, las hermanas Karaj, Arta Musaraj, Anxhelika Hodo, Elsa Habilaliaj, Spartak Sokoli e Isabel Leal. Queremos darle las gracias a Lorida Demiraqi, por sus consejos, y al escritor Aster Navas, por los ánimos que nos hizo llegar a través del correo electrónico.
Tirana 2012.