5. ORZECZENIA EUROPEJSKIEGO TRUBUNA£U SPRAWIEDLIWO CI Sprawa 150/85 z dnia 24 czerwca 1986 r. JACQUELINE DRAKE v. CHIEF ADJUDICATION OFFICER [ECR, 1986, 1995] TRE Æ: ZASI£EK NA PIELÊGNACJÊ CHOREGO (ART. 3 UST. 1 LIT. A) I ART. 4 UST. 1 DYREKTYWY RADY 79/7/EWG Z 19 GRUDNIA 1978 ROKU). 1. STAN FAKTYCZNY Pani Drake zamieszkiwa³a ze swoim mê¿em. Do po³owy roku 1984 podejmowa³a siê ró¿nych prac w pe³nym i niepe³nym wymiarze czasowym. W czerwcu 1984 r. jej matka, osoba w znacznym stopniu niepe³nosprawna, która otrzyma³a rentê na podstawie par. 35 ustawy o ubezpieczeniu spo³ecznym z 1975 r., zdecydowa³a siê zamieszkaæ z córk¹, w zwi¹zku z czym pani Drake musia³a zrezygnowaæ z pracy, aby zaopiekowaæ siê matk¹. 5 lutego 1985 r. pani Drake zwróci³a siê z wnioskiem o przyznanie renty na pielêgnacjê osoby niepe³nosprawnej na podstawie par. 37 ustawy o ubezpieczeniu spo³ecznym z 1975 r. Chief Adjudication Officer (naczelnik wydzia³u) zwróci³ uwagê na fakt, ¿e na podstawie par. 37. ust. 3 lit. a), i) zamê¿ne kobiety, które mieszkaj¹ ze swoimi mê¿ami, nie s¹ uprawnione do uzyskania takiego zasi³ku, ale w celu usprawnienia procedury przekaza³ sprawê Trybuna³owi Apelacyjnemu ds. Ubezpieczeñ Spo³ecznych. 1 marca 1985 r. Trybuna³ orzek³, i¿ przywo³any przepis stanowi dyskryminacjê ze wzglêdu na p³eæ i jest sprzeczny z dyrektyw¹ 79/7. Od tego orzeczenia naczelnik z³o¿y³ apelacjê do G³ównego Komisarza Ubezpieczeñ Spo³ecznych. 2. PYTANIA SKIEROWANE DO TRYBUNA£U W decyzji z 15 maja 1985 r. Komisarz przedstawi³ Trybuna³owi dwa pytania z wnioskiem o wydanie wstêpnego orzeczenia w trybie art. 177 Traktatu ustanawiaj¹cego Europejsk¹ Wspólnotê Gospodarcz¹: 1. Je li pañstwo cz³onkowskie zapewnia wiadczenie (zak³adaj¹c, ¿e spe³nione s¹ warunki dotycz¹ce miejsca zamieszkania i inne) p³atne osobie, która nie wykonuje pracy zarobkowej, a regularnie i faktycznie sprawuje opiekê nad osob¹, której wyp³acane jest wiadczenie z powodu ciê¿kiej niepe³nosprawno ci powoduj¹cej potrzebê sta³ej opieki i nadzoru (zak³adaj¹c, ¿e spe³nione s¹ warunki dotycz¹ce miejsca zamieszkania i inne), to czy wiadczenie wyp³acane pierwszej z tych osób jest zgodne w ca³o ci lub w czê ci z ustawowym systemem ochrony niepe³nosprawnych, której dotyczy art. 3 ust. 1 lit. a) dyrektywy 79/7/ EWG? 2. Je li odpowied na pierwsze pytanie jest twierdz¹ca, to czy przepis, ¿e zamê¿na kobieta nie jest uprawniona do tego wiadczenia, je li mieszka z mê¿em, lub je li m¹¿ ³o¿y na jej utrzymanie, stanowi dyskryminacjê sprzeczn¹ z art. 4 ust. 1 tej dyrektywy w sytuacji, gdy ¿onaty mê¿czyzna nie musi spe³niaæ takich warunków? 3.
ORZECZENIE TRYBUNA£U
W odpowiedzi na pytanie pierwsze Trybuna³ wskaza³, ¿e wed³ug art. 3 ust.1 dyrektywa 79/7 ma zastosowanie do ustawowych systemów obejmuj¹cych pomoc socjaln¹ i ochronê m.in. przed ryzykiem inwalidztwa (lit. a) w zakresie, w jakim mia³a ona uzupe³niæ lub zast¹piæ przepisy systemu ubezpieczenia od inwalidztwa (lit. b). Dlatego wiadczenie wchodz¹ce w zakres tej dyrektywy musi stanowiæ ca³o æ lub czê æ ustawowego systemu ubezpieczeniowego, który zapewnia ochronê przed jednym z wyszczególnionych rodzajów ryzyka lub stanowi formê pomocy socjalnej. Trybuna³ stwierdzi³, ¿e zawarta w art. 2 definicja terminu spo³eczno æ pracuj¹cych , która okre la zakres stosowania dyrektywy, wytycza szeroki sposób rozumienia tego terminu. Przepis ten oparto na za³o¿eniu, i¿ osoba, której praca zosta³a przerwana w wyniku zaistnienia jednego z rodzajów ryzyka, o których mowa w art. 3, nale¿y do spo³eczno ci pracuj¹cych. Trybuna³ uzna³, ¿e taki jest w³a nie przypadek Pani Drake, która zrezygnowa³a z pracy wy³¹cznie dlatego, ¿e zaistnia³a jedna z sytuacji ryzyka przewidzianego w art. 3, mianowicie inwalidztwo jej matki. Dlatego powinna ona byæ uznana za cz³onka spo³eczno ci pracuj¹cych w rozumieniu dyrektywy. Ponadto, poniewa¿ pañstwa cz³onkowskie mog³y zapewniæ ochronê przed konsekwencjami inwalidztwa na ró¿ne sposoby, art. 3 ust. 1 powinien byæ interpretowany w sposób obejmuj¹cy wszelkie wiadczenia, które w szerokim znaczeniu tego s³owa stanowi³y czê æ jednego ze wspomnianych tu ustawowych systemów lub przepisów dotycz¹cych pomocy socjalnej, które mia³y uzupe³niæ lub zast¹piæ te systemy, gdy¿ w przeciwnym przy-
120
padku by³oby mo¿liwe usuniêcie przewidzianych w dyrektywie wiadczeñ z jej zakresu stosowania przez dokonanie w nich zmian formalnych. Ponadto Trybuna³ doda³, ¿e wyp³ata wiadczenia osobie, która dostarcza opieki, zale¿y od zaistnienia inwalidztwa w tym samym stopniu, w jakim zaistnienie inwalidztwa by³o warunkiem sine qua non wyp³aty wiadczenia. Trybuna³ podkre li³ równie¿, ¿e istnieje prosty zwi¹zek ekonomiczny pomiêdzy wiadczeniem i osob¹ niepe³nosprawn¹, jako ¿e osoba ta korzysta z faktu, i¿ komu , kto siê ni¹ opiekuje, wyp³acany jest zasi³ek. Wynika st¹d, ¿e fakt, i¿ wiadczenie stanowi¹ce czê æ ustawowego systemu ubezpieczenia od inwalidztwa wyp³acane by³o osobie trzeciej, a nie bezpo rednio osobie niepe³nosprawnej, nie powoduje wy³¹czenia go z zakresu zastosowania dyrektywy. W odpowiedzi na drugie pytanie Trybuna³ stwierdzi³, ¿e art. 4 ust.1 dyrektywy 79/7 uciele ni³ jej cel, zawarty w art. 1, tj. wdro¿enie w dziedzinie ubezpieczenia spo³ecznego mê¿czyzn i kobiet zasady równego traktowania - zasady, któr¹ Trybuna³ wielokrotnie uzna³ za fundamentaln¹. Z powy¿szego wynika, ¿e postanowienia prawa wewnêtrznego, takie jak te, które s¹ przedmiotem tych rozwa¿añ, s¹ sprzeczne z celem dyrektywy, która na mocy art. 189. Traktatu jest wi¹¿¹ca dla pañstw cz³onkowskich w zakresie skutków, do których powinno prowadziæ jej stosowanie. W ODPOWIEDZI NA SKIEROWANE DO NIEGO PYTANIA TRYBUNA£ ORZEK£, CO NASTÊPUJE: 1. wiadczenie zapewniane przez pañstwo cz³onkowskie i wyp³acane osobie sprawuj¹cej opiekê nad osob¹ niepe³nosprawn¹ stanowi czê æ ustawowego systemu ubezpieczenia od inwalidztwa i wchodzi w zakres stosowania dyrektywy 79/7/ EWG, zgodnie z art. 3 ust. 1 lit. a) tej dyrektywy. 2. Wystêpuje dyskryminacja ze wzglêdu na p³eæ, sprzeczna z art. 4 ust. 1 dyrektywy 79/7/ EWG, je li ustawodawstwo przewiduje, ¿e wiadczenie, stanowi¹ce czê æ systemu ubezpieczeniowego, o którym mowa w art. 3 tej dyrektywy, nie nale¿y siê kobiecie, która mieszka z mê¿em lub jest przez niego utrzymywana, a jednocze nie nale¿y siê ¿onatemu mê¿czy nie w analogicznych okoliczno ciach.
121