Sprawa C-109/91 z dnia 6 pa dziernika 1993 r. GERARDUS CORNELIS TEN OEVER V. STICHTING BEDRIJFSPENSIOENFONDS VOOR HET GLAZENWASSERS-EN SCHOONMAAKBEDRIJF [ECR, 1993, I-4879] TRE Æ: RÓWNA P£ACA DLA MʯCZYZN I KOBIET RENTA RODZINNA OGRANICZENIE W CZASIE SKUTKÓW ORZECZENIA W SPRAWIE BARBER 1. FAKTY I PROCEDURA Do chwili mierci w dniu 13 pa dziernika 1988 roku ¿ona pana Ten Oever by³a cz³onkiem zak³adowego systemu emerytalno-rentowego, finansowanego przez pracodawców i pracowników. W owym czasie regulamin systemu przewidywa³ rentê rodzinn¹ wy³¹cznie dla wdów. Dopiero 1 stycznia 1989 roku uprawnienie to rozszerzono na wdowców. Po mierci ¿ony pan Ten Oever wniós³ o przyznanie mu renty wdowca. Fundusz emerytalny odmówi³, uzasadniaj¹c odmowê tym, i¿ w chwili mierci pani Ten Oever regulamin systemu nie przewidywa³ takiej renty. W odpowiedzi na argumentacjê pana Ten Oever, opart¹ na orzeczeniu w sprawie Barber, wedle którego renta, o któr¹ wnosi ma byæ traktowana jako wynagrodzenie w rozumieniu art. 119 Traktatu i w zwi¹zku z tym niedozwolona jest dyskryminacja mê¿czyzn i kobiet, fundusz emerytalny stwierdzi³, ¿e orzeczenie w sprawie Barber wydano ju¿ po mierci pani Ten Oever i jego skutki s¹ ograniczone w czasie. 2. PYTANIA SKIEROWANE DO TRYBUNA£U 1. Czy wynagrodzenie w rozumieniu art. 119 Traktatu ustanawiaj¹cego Europejsk¹ Wspólnotê Gospodarcz¹ musi byæ rozumiane jako wyp³acanie nieustawowych wiadczeñ ¿yj¹cym cz³onkom rodziny (takim jak w niniejszym przypadku renta wdowca?) 2. W przypadku, je li odpowied na pytanie 1 jest twierdz¹ca, czy art. 119 Traktatu EWG ma zastosowanie do powoda z takim skutkiem, i¿ mo¿e on ¿¹daæ wyp³acania renty wdowca: a) od dnia mierci swej ¿ony (13 pa dziernika 1988); czy b) od dnia wydania orzeczenia przez Trybuna³, czyli od 17 maja 1990; czy te¿ c) nie ma on takiego prawa, poniewa¿ jego ¿ona zmar³a przed 17 maja 1990? 3. ORZECZENIE TRYBUNA£U W odniesieniu do pierwszego pytania, jest prawnie ustalone, i¿ pojêcie wynagrodzenia w rozumieniu art. 119 ust. 2 Traktatu o EWG obejmuje wszelkie korzy ci w gotówce lub w naturze, wiadczone bezpo rednio lub w przysz³o ci, pod warunkiem, i¿ pracownik otrzymuje je, nawet po rednio, z tytu³u zatrudnienia u pracodawcy. Fakt, i¿ pewne wiadczenia s¹ p³atne po zakoñczeniu stosunku pracy nie przeszkadza, by stanowi³y one wynagrodzenie w rozumieniu art. 119 (patrz w szczególno ci orzeczenie w sprawie Barber, punkt 12). Jednak tak zdefiniowane pojêcie wynagrodzenia nie mo¿e obejmowaæ systemów zabezpieczenia spo³ecznego lub wiadczeñ, takich jak na przyk³ad, emerytury, które s¹ regulowane bezpo rednio przez ustawodawstwo bez ¿adnego elementu umowy w ramach przedsiêbiorstwa lub sektora zawodowego i które stosuje siê obowi¹zkowo do ogólnych kategorii pracowników. Systemy te zapewniaj¹ korzystanie z dobrodziejstw systemów ustawowych, do których finansowania przyczyniaj¹ siê pracownicy, pracodawcy i w miarê mo¿liwo ci w³adze publiczne, w sposób okre lany w mniejszym stopniu przez stosunek pracy miêdzy pracodawc¹ i pracownikiem, a bardziej przez wzgl¹d na politykê spo³eczn¹ (orzeczenie z dnia 25 maja 1971 r. w sprawie Defrenne, 80/70 (ECR, 1971, 445, punkty 7 i 8). W niniejszej sprawie z dokumentów znajduj¹cych siê w posiadaniu Trybuna³u wyra nie wynika, ¿e regulamin rzeczonego systemu emerytalnego nie by³ bezpo rednio okre lony przez ustawê, ale by³ wynikiem umowy zawartej pomiêdzy danym pracodawc¹ a pracownikiem. W³adze publiczne, na wniosek przedstawicieli partnerów spo³ecznych, o wiadczy³y jedynie, i¿ system ten jest obowi¹zkowy dla ca³ej odno nej bran¿y. Stwierdzono równie¿, i¿ ten system emerytalny jest finansowany w ca³o ci przez pracodawców i pracowników danego sektora, z wy³¹czeniem wszelkich nak³adów finansowych z funduszy publicznych. W konsekwencji Trybuna³ stwierdzi³, i¿ odno na renta rodzinna mie ci siê w zakresie art. 119. Traktatu, bez wzglêdu na fakt, i¿ z definicji renta rodzinna jest
132
wyp³acana nie pracownikowi, lecz jego rodzinie. Je li chodzi o pytanie drugie, dotycz¹ce dok³adnego zakresu ograniczenia dzia³ania w czasie orzeczenia w sprawie Barber, Trybuna³ wskaza³, i¿ dok³adny kontekst, w którym to ograniczenie by³o na³o¿one, dotyczy³ wiadczeñ (w szczególno ci rent) przewidzianych przez prywatne systemy emerytalno-rentowe, które s¹ traktowane jako wynagrodzenie w rozumieniu art. 119 Traktatu. Orzeczenie to uwzglêdnia³o fakt, i¿ cech¹ charakterystyczn¹ tej formy wynagrodzenia jest odstêp czasowy pomiêdzy narastaniem uprawnieñ do emerytury, które odbywa siê stopniowo w okresie kariery zawodowej pracownika, a jej rzeczywistym wyp³acaniem, które jest odroczone do czasu osi¹gniêcia okre lonego wieku. Trybuna³ wzi¹³ równie¿ pod uwagê sposób, w jaki fundusze systemów emerytalnych s¹ finansowane, a w zwi¹zku z tym i kwestie dotycz¹ce w ka¿dym indywidualnym przypadku zwi¹zku miêdzy okresowymi sk³adkami i kwot¹, która ma byæ w przysz³o ci wyp³acana. Trybuna³ o wiadczy³, i¿ wzi¹wszy pod uwagê przyczyny wyja nione w orzeczeniu w sprawie Barber, dotycz¹ce ograniczenia jego dzia³ania w czasie, nale¿y jasno powiedzieæ, ¿e równo ci traktowania w kwestii rent zak³adowych mo¿na dochodziæ tylko w odniesieniu do okresów zatrudnienia po 17 maja 1990 roku, dniu orzeczenia w sprawie Barber, z zastrze¿eniem wyj¹tków na korzy æ pracowników lub osób wnosz¹cych roszczenia zamiast pracowników, które przed t¹ dat¹ wszczê³y postêpowanie s¹dowe lud wnios³y odpowiednie roszczenie na mocy maj¹cego zastosowanie prawa krajowego. TRYBUNA£ NINIEJSZYM POSTANAWIA: 1. Renta rodzinna, przewidziana przez system emerytalno-rentowy tego rodzaju, jak bêd¹cy przedmiotem sprawy g³ównej, mie ci siê w zakresie art. 119. Traktatu, ustanawiaj¹cego Europejsk¹ Wspólnotê Gospodarcz¹. 2. Na mocy orzeczenia z dnia 19 maja 1990 roku w sprawie C-262/88, Barber, na bezpo rednie dzia³anie art. 119. Traktatu mo¿na siê powo³ywaæ w celu domagania siê równego traktowania w kwestii rent zak³adowych tylko w odniesieniu do okresów zatrudnienia po 17 maja 1990 roku, dniu orzeczenia w sprawie Barber, z zastrze¿eniem wyj¹tków na korzy æ pracowników lub osób, wnosz¹cych roszczenia zamiast pracowników, które przed t¹ dat¹ wszczê³y postêpowanie s¹dowe lud wnios³y odpowiednie roszczenie na mocy maj¹cego zastosowanie prawa krajowego.
133