Sprawa C - 28/93 z dnia 28 wrze nia 1994 r. MARIA GERDA VAN DEN AKKER I INNI v. STICHTING SHELL PENSIOENFONDS [ECR, 1994, I - 4527] TRE Æ: RÓWNE WYNAGRODZENIE DLA KOBIET I MʯCZYZN - PRACOWNICZE SYSTEMY EMERYTALNE ZRÓ¯NICOWANY WIEK EMERYTALNY W ZALE¯NO CI OD P£CI ZRÓWNANIE PRAW 1. STAN FAKTYCZNY I PROCEDURA Uczestniczki g³ównego postêpowania s¹ pracownicami jednostek organizacyjnych wchodz¹cych w sk³ad Royal Shell Group i z tytu³u tego zatrudnienia s¹ cz³onkami Stichting Shell Pensioenfonds systemu pracowniczego ubezpieczenia emerytalnego prowadzonego przez RS Group. Do 31 grudnia 1984 r. przepisy tego systemu emerytalnego uwzglêdnia³y ró¿nicê miêdzy zatrudnionymi mê¿czyznami a kobietami, ustalaj¹c wiek emerytalny na poziomie 60 lat dla mê¿czyzn i 55 lat dla kobiet. To zró¿nicowanie zosta³o zniesione z dniem 1 stycznia 1985 r., gdy ustanowiono jednakowy wiek, wynosz¹cy 60 lat dla obu p³ci. Tej zmianie towarzyszy³y nastêpuj¹ce postanowienia przej ciowe. Pracownice, które by³y cz³onkami systemu pracowniczego ubezpieczenia emerytalnego ju¿ w dniu 1 stycznia 1985 r., mia³y mo¿liwo æ wyboru miêdzy akceptacj¹ zmiany wieku emerytalnego z 55 do 60 lat lub utrzymaniem wieku emerytalnego 55 lat. Wybór musia³ byæ dokonany najpó niej 31 grudnia 1986 r., a dodatkowe postanowienia przewidywa³y, ¿e w przypadku nie podjêcia jednoznacznej decyzji o podniesieniu wieku emerytalnego 60 lat, bêdzie siê uwa¿aæ, ¿e osoby, o których mowa zdecydowa³y siê pozostaæ przy wieku emerytalnym 55 lat. Wszystkie uczestniczki postêpowania wybra³y wyra nie lub w sposób dorozumiany wiek 55 lat. W wyniku orzeczenia w sprawie Barber, w którym Trybuna³ uzna³, i¿ zró¿nicowanie wieku emerytalnego w zale¿no ci od p³ci w zakresie prawa do emerytury w systemach pracowniczych ubezpieczeñ emerytalnych jest sprzeczne z art. 119 Traktatu EWG, fundusz emerytalny uzna³ za konieczne wniesienie poprawek do postanowieñ dotycz¹cych ubezpieczenia emerytalnego poprzez zniesienie, ze skutkiem od dnia 1 czerwca 1991 r., mo¿liwo ci utrzymania wieku emerytalnego 55 lat dla kobiet. Uczestniczki g³ównego postêpowania sprzeciwi³y siê nowym przepisom, nie zgadzaj¹c siê z argumentem , i¿ zmiana ta by³a konieczna w wietle orzeczenia w sprawie Barber. 2. PYTANIA SKIEROWANE DO TRYBUNA£U A. Czy w wietle przepisów systemu emerytalnego, przyjêtych w postanowieniach uk³adu pracowniczego w Royal Shell Group, w my l których po dniu 1 stycznia 1985 r. wiek emerytalny zosta³ ustalony dla pracowników obu p³ci na 60 lat - zachowanie przez ograniczon¹ liczbê kobiet wieku emerytalnego na poziomie 55 lat po 17 maja 1990 r. jest sprzeczne z art. 119 Traktatu o EWG, gdy: a) wynika to z postanowieñ przej ciowych, które wesz³y w ¿ycie ze skutkiem od dnia 1 stycznia 1985 r. ( kiedy, jako rezultat wprowadzonej poprawki, wiek emerytalny pocz¹tkowo ustanowiony dla mê¿czyzn na 60 lat, a dla kobiet na 55 lat, zosta³ zmieniony i ustalony jednakowo w wysoko ci 60 lat dla obu p³ci ); i b) postanowienia przej ciowe maj¹ zastosowanie wy³¹cznie do kobiet bêd¹cych cz³onkami lub przysz³ymi cz³onkami systemu, które zarówno 31 grudnia 1984 r., jak i 1 stycznia 1985 r., by³y zatrudnione przez jakiegokolwiek pracodawcê zwi¹zanego z pozwanym (osoby pokrzywdzone); i c) w my l postanowieñ przej ciowych osoby pokrzywdzone mog³y wybraæ swój wiek emerytalny i ustaliæ go na 55 lat lub 60 lat, który to wybór musia³ byæ dokonany w ci¹gu okresu, który up³yn¹³ z dniem 31 grudnia 1986 r. B. Czy dla uzyskania odpowiedzi na w/w pytanie ma jakiekolwiek znaczenie to, czy postanowienia przej ciowe ustalaj¹, ¿e w przypadkach , w których kobiety nie dokona³y wyra nego wyboru wieku emerytalnego w
144
przewidzianym w tym celu okresie, bêdzie mia³ zastosowanie wiek 55 lat b¹d te¿, ¿e bêdzie mia³a zastosowanie generalna zasada i wiek emerytalny bêdzie wynosi³ 60 lat ? 3.
ORZECZENIE TRYBUNA£U W odpowiedzi na pierwsze pytanie, bior¹c pod uwagê orzeczenie w sprawie Barber, Trybuna³ Sprawiedliwo ci odsy³a do swojego wyroku z dnia 6 pa dziernika 1993 r., w sprawie Ten Oever, (C 109 / 91, ECR 1993, I- 4879). W odpowiedzi na drugie pytanie Trybuna³ uzna³ za wystarczaj¹ce wskazanie, ¿e od czasu, kiedy regu³a ustalona w art. 119 Traktatu, dotycz¹ca wymogu równego traktowania w zakresie wynagrodzenia jest obligatoryjna, system ubezpieczenia pracowniczego nie mo¿e uchyliæ tego obowi¹zku tylko dlatego, ¿e sytuacja dyskryminacji powsta³a w wyniku wyboru dokonanego (dos³ownie lub domy lnie) przez pracowników, którym taka mo¿liwo æ wyboru zosta³a zagwarantowana. TRYBUNA£ NINIEJSZYM POSTANAWIA:
1.
Artyku³ 119 Traktatu nie dopuszcza mo¿liwo ci, aby system ubezpieczenia pracowniczego, który powo³uj¹c siê na orzeczenie w sprawie Barber z 17 maja 1990 r. (C-262/88), ustala jednakowy wiek emerytalny dla wszystkich swoich cz³onków, móg³ utrzymaæ, z korzy ci¹ dla kobiet i w odniesieniu do wiadczeñ p³atnych za okresy zatrudnienia wype³nione po wej ciu w ¿ycie nowych zasad, wiek emerytalny kobiet na poziomie ni¿szym od mê¿czyzn, nawet je li to zró¿nicowanie jest wynikiem wyboru dokonanego przez same kobiety jeszcze przed orzeczeniem Barber. W odniesieniu do okresów zatrudnienia wype³nionych pomiêdzy dat¹ 17 maja 1990 r. a dat¹ wej cia w ¿ycie zasad, wg których system ustali³ jednakowy wiek emerytalny, art. 119 nie dopuszcza mo¿liwo ci osi¹gniêcia równouprawnienia inaczej, ni¿ w drodze zastosowania w stosunku do zatrudnionych mê¿czyzn tych samych przywilejów, z których korzysta³y zatrudnione kobiety.
2.
Dla odpowiedzi na pierwsze pytanie nie ma znaczenia fakt, ¿e w sprawie takiej jak ta, w sytuacji braku wyra nej deklaracji kobiet co do preferowanego wieku emerytalnego, uznano, ¿e wola³y one pozostaæ przy wieku emerytalnym ustalonym na poziomie poprzedzaj¹cym zrównanie wieku emerytalnego kobiet i mê¿czyzn.
145