attach_191

poznaj swoje prawa

...o egzekucji poradnik prawny dla kobiet

stan prawny na dzień 1 września 2006

Warszawa 2006

Centrum Praw Kobiet ul. Wilcza 60/ 19 00 – 679 Warszawa |tel. (48 22) 652 01 17 tel./ fax: (48 22) 622 25 17 e-mail: temida@cpk.org.pl http://www.cpk.org.pl © Women’s Rights Center

Przygotowała: Marta Witek Redakcja i korekta: Magdalena Potocka

Wydanie pierwsze

Niniejszy poradnik został opublikowany dzięki pomocy finansowej Funduszu Inicjatyw Obywatelskich. Za treść tego poradnika odpowiada Centrum Praw Kobiet.

ISBN 83-89888-31-9

Egzemplarz bezpłatny

Skład i łamanie: Sławomir Dąbrowski, Druk: Krismark

Spis treści: Wstęp . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4 1. Fakty i mity . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4 2. Egzekucja – wiadomości podstawowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5 2.1. Strony postępowania egzekucyjnego . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5 2.2 Rodzaje i sposoby egzekucji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6 3. Komornik i jego właściwość . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7 4. Warunki dopuszczalności egzekucji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8 4.1. Tytuły egzekucyjne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9 4.2 Natychmiastowa wykonalność . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10 4.3. Klauzula wykonalności . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12 5. Ograniczenia egzekucji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13 6. Przebieg postępowania egzekucyjnego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15 6.1. Wszczęcie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15 7. Egzekucja świadczeń pieniężnych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17 7.1. Egzekucja z ruchomości . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17 7.2. Egzekucja z wynagrodzenia za pracę . . . . . . . . . . . . . . . . . 23 7.3. Egzekucja z rachunków bankowych . . . . . . . . . . . . . . . . . 26 7.4. Egzekucja z innych wierzytelności . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29 7.5. Wyjawienie majątku . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30 7.6. Egzekucja z nieruchomości . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31 7.7. Egzekucja z własnościowego prawa do lokalu spółdzielczego, miejsca postojowego w garażu wielostanowiskowym oraz z lokali stanowiących odrębne nieruchomości . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34 8. Podział sumy uzyskanej z egzekucji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34 9. Egzekucja świadczeń alimentacyjnych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36 10. Egzekucja w celu zniesienia współwłasności . . . . . . . . . . . . . 39 11. Koszty egzekucji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40 12. Powództwa przeciwegzekucyjne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 43 12.1. Powództwo opozycyjne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 43 12.2. Powództwo ekscydencyjne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44 13. Środki zaskarżenia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 46 14. Wzory pism . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 50

Wstęp Publikacja „o egzekucji” to kolejny poradnik z serii „Poznaj swoje prawa”, tym razem dotyczący postępowania egzekucyjnego. Poradnik ten nie jest pełnym wykładem procedury egzekucyjnej. Chcemy raczej naszym czytelniczkom przybliżyć sposoby przymusowego ściągania należności od dłużnika. W poradniku ujęte, więc zostały tematy według nas najważniejsze. Przy ich wyborze kierowałyśmy się pytaniami dotyczącymi egzekucji, jakie najczęściej słyszymy od klientek Centrum Praw Kobiet.

1. Fakty i mity FAKT: Aby rozpocząć postępowanie egzekucyjne konieczne jest złożenie do komornika odpowiedniego wniosku wraz z tytułem wykonawczym.

MIT: Przy egzekucji świadczeń alimentacyjnych muszę wskazać miejsce pracy dłużnika i jego majątek.

FAKT: Komornik zobowiązany jest z urzędu do przeprowadzenia dochodzenie w celu ustalenia zarobków i stanu majątkowego dłużnika oraz jego miejsca zamieszkania.

MIT: Koszty postępowania egzekucyjnego zawsze ponosi wierzyciel.

FAKT: Koszty postępowania egzekucyjnego zostaną ściągnięte od dłużnika wraz z egzekwowaną należnością. Egzekucja świadczeń alimentacyjnych zwolniona jest z kosztów egzekucyjnych.

2. Egzekucja – wiadomości podstawowe Postępowanie egzekucyjne odgrywa istotną rolę w systemie postępowania cywilnego. Bez niego wykonanie orzeczenia wydanego przez sąd byłoby w wielu przypadkach po prostu niemożliwe. Wyrok zasądzający alimenty na rzecz dziecka pozostałby martwym zapisem, gdyby ojciec dziecka nie chciał ich dobrowolnie płacić nie istniałaby żadna możliwość prawna przymusowego ściągnięcia od niego zasądzonej przez sąd kwoty. Możliwość taką oferuje właśnie postępowanie egzekucyjne. Dzięki postępowaniu egzekucyjnemu prowadzonemu przez komornika i sąd rejonowy, wierzyciel, czyli osoba, która może żądać spełnienia określonego świadczenia od innej osoby – dłużnika, jest w stanie skutecznie świadczenie to uzyskać.

Postępowaniem egzekucyjnym nazywamy czynności podejmowane przez organy egzekucyjne w celu przymusowego ściągnięcia należności pieniężnej od dłużnika lub przymuszenie go do wykonania innej określonej czynności. Postępowanie egzekucyjne często określane jest w skrócie mianem „egzekucji”. Choć nie jest to do końca prawidłowe, dla większej jasności w poradniku tym pojęcia te będą używane zamiennie.

Postępowanie egzekucyjne w sprawach cywilnych regulowane jest przez przepisy Kodeksu postępowania cywilnego (k.p.c.), a zwłaszcza jego część zatytułowana „Postępowanie egzekucyjne”, Ustawę o komornikach sądowych i egzekucji oraz liczne rozporządzenia dotyczące m.in.: czynności komorników, sposobu prowadzenia egzekucji grzywien, kar pieniężnych, opłat sądowych i kosztów postępowania, wyłączenia spod egzekucji niektórych składników majątku dłużnika, klauzuli wykonalności.

2.1. Strony postępowania egzekucyjnego

Podmiotami biorącymi udział w postępowaniu egzekucyjnym są: organy egzekucyjne i uczestnicy tego postępowania.

Organami egzekucyjnymi są: sąd rejonowy i komornik.

Uczestnikami postępowania są: strony, czyli wierzyciel i dłużnik oraz inni uczestnicy, np. osoby uczestniczące w przetargu przy egzekucji z ruchomości, nabywca ruchomości lub nieruchomości.

Zasadniczym organem egzekucyjnym jest komornik, gdyż to on wykonuje wszystkie czynności egzekucyjne, z wyjątkiem czynności zastrzeżonych dla sądu rejonowego. W gestii sądu rejonowego leżą natomiast, m.in. pewne czynności przy egzekucji świadczeń pieniężnych nieruchomości (nadzór nad licytacją, przybicie, przysądzenie własności), a także egzekucja świadczeń polegających na wykonaniu czynności, zaniechaniu i nie przeszkadzaniu. Ponadto sąd może z urzędu wydać komornikowi zarządzenie zmierzające do należytego wykonania egzekucji.

2.2. Rodzaje i sposoby egzekucji

W zależności o charakteru świadczenia, które ma być przymusowo wykonane, wyróżnia się trzy rodzaje egzekucji: 1) egzekucję świadczeń pieniężnych (w tym świadczeń alimentacyjnych, choć ze względu na ich, egzekucja alimentów została uregulowana nieco odmiennie od egzekucji pozostałych świadczeń pieniężnych); 2) egzekucję świadczeń niepieniężnych; 3) egzekucja celem zniesienia współwłasności.

Przedstawiony podział na rodzaje egzekucji ma decydujące znaczenie dla określenia sposobów egzekucji.

Egzekucja świadczeń pieniężnych jest skierowana bezpośrednio do majątku dłużnika, który ma stanowić źródło zaspokojenia roszczeń wierzyciela. Celem tej egzekucji jest spieniężenie mienia dłużnika (np., poprzez sprzedaż należącej do dłużnika ruchomości – samochodu, komputera, sprzętu RTV) lub inne zrealizowanie praw i wierzytelności przysługujących dłużnikowi w celu pokrycia egzekwowanej należności. Skuteczność egzekucji świadczeń pieniężnych uzależniona jest od sytuacji majątkowej dłużnika. Egzekucja ta może być skierowana tylko do poszczególnych obiektów majątkowych dłużnika. W związku z tym, wyróżniamy następujące sposoby jej przeprowadzania: egzekucję z ruchomości (zajęcie i sprzedaż rzeczy należących do dłużnika); egzekucję z wynagrodzenia za pracę dłużnika; egzekucję z innych wierzytelności i innych praw majątkowych dłużnika; egzekucję z rachunków bankowych dłużnika; egzekucję z nieruchomości (zajęcie i sprzedaż działku i domu należących do dłużnika); egze-

kucję przez zarząd tymczasowy. Pomocniczym sposobem egzekucji świadczeń pieniężnych jest wyjawienie majątku przez dłużnika.

Egzekucja świadczeń niepieniężnych zmierza do zaspokojenia roszczeń wierzyciela przez uzyskanie od dłużnika określonych rzeczy (np. wydanie określonego przedmiotu) lub określonego zachowania się przez zastosowanie wobec niego środków przymusu Egzekucja świadczeń niepieniężnych zależy od rodzaju roszczenia wierzyciela i obowiązku świadczenia dłużnika, i może być skierowana na: wydanie rzeczy ruchomych przez dłużnika; wydanie nieruchomości, statku lub opróżnienie pomieszczenia (tzw. eksmisja) przez dłużnika; wykonanie określonej czynności przez dłużnika; zaniechanie pewnej czynności przez dłużnika lub nie przeszkadzanie wierzycielowi w wykonywaniu określonej czynności.

Egzekucja celem zniesienia współwłasności nie jest typową egzekucją. Jest to sposób zniesienia współwłasności nieruchomości (np. działki, domu) przy zastosowaniu z pewnymi modyfikacjami przepisów o egzekucji z nieruchomości. Ta forma egzekucji ma zastosowania przy podzielne majątku wspólnego małżonków.

W dalszej części poradnika omówione zostaną tylko najpopularniejsze sposoby egzekucji świadczeń pieniężnych. Najczęściej spotykanym sposobem egzekucji świadczeń niepieniężnych jest eksmisja z zajmowanego lokalu. Osoby zainteresowane tą problematyką mogą więcej się o niej dowiedzieć z poradnika Fundacji Centrum Praw Kobiet pt. „Sprawy mieszkaniowe”.

3. Komornik i jego właściwość Komornik sądowy jest funkcjonariuszem działającym przy sądzie rejonowym. Komornik działa na obszarze tzw. rewiru komorniczego, który obejmuje obszar właściwości sądu rejonowego lub jego część. Może również być tak, że rewir komorniczy obejmuje swoim zasięgiem obszar właściwości kilku sądów rejonowych.

Jeżeli decydujemy się na dochodzenie naszych praw na drodze egzekucji sądowej, pojawia się ważne pytanie: „Którego komornika wybrać?”.

Jako, że komornicy są funkcjonariuszami działającymi przy sądach rejonowych, możemy tak jak w przypadku sądów mówić o ich właściwości do prowadzenia spraw egzekucyjnych. Przepisy postępowania egzekucyjnego nie podają jednej generalnej zasady, co do właściwości miejscowej komornika. Jest ona określana przez przepisy szczególne regulujące poszczególne sposoby egzekucji.

Najczęściej jest ona określana wg kryterium położenia rzeczy, z której prowadzona jest egzekucja, np. przy egzekucji świadczeń pieniężnych z nieruchomości sprawą zajmie się komornik, na którego obszarze działania znajduje się nieruchomość. Właściwość miejscową komornika można określić także według ogólnej właściwości dłużnika, czyli ze względu na miejsce zamieszkania czy siedzibę dłużnika, wówczas sprawę poprowadzi komornik, w którego rewirze działania mieszka lub ma siedzibę dłużnik. Tak jest np. przy egzekucji z wynagrodzenia za pracę.

W przypadkach niektórych sposobów egzekucji jak zobaczymy wierzyciel ma prawo wyboru innego komornika wskazanego przez przepisy lub działającego w granicach właściwości tego samego sądu apelacyjnego.

Przy omawianiu określonych sposobów egzekucji będziemy wskazywać, który wg przepisów komornik jest właściwy do poprowadzenia danego sposobu egzekucji.

4. Warunki dopuszczalności egzekucji Wszczęcie postępowania egzekucyjnego jest uzależnione od spełnienia określonych warunków,takich jak: 1) istnienie ważnego tytułu egzekucyjnego; 2) nadanie tytułowi egzekucyjnemu klauzuli wykonalności; 3) wystąpienia do właściwego organu egzekucyjnego z wnioskiem o wszczęcie egzekucji.

4.1 Tytuły egzekucyjne

Tytuł egzekucyjny – orzeczenie sądowe lub inny dokument urzędowy stwierdzający istnienie i zakres roszczenia wierzyciela oraz istnienie i zakres obowiązku świadczenia dłużnika.

Według przepisu art. 777 k.p.c. tytułami egzekucyjnymi są: 1) prawomocne lub podlegające natychmiastowemu wykonaniu orzeczenie sądu; 2) ugoda zawarta przed sądem; 3) wyrok sądu polubownego lub ugoda zawarta przed takim sądem; 4) inne orzeczenia, ugody i akty, które z mocy ustawy podlegają wykonaniu w drodze egzekucji sądowej; 5) akty notarialne szczególnej treści.

Ad.1 Do orzeczeń sądu należą prawomocne lub natychmiast wykonalne wyroki, postanowienia i nakazy zapłaty wydane w postępowaniu cywilnym i karnym.

Większość orzeczeń staje się wykonalna po uprawomocnieniu się.

Orzeczenia zaś stają się prawomocne, jeżeli nie można się od nich odwołać. Powstaje wówczas stan pewności, że zasądzone orzeczeniem świadczenie istnieje i przysługuje wierzycielowi od dłużnika.

Istnieją jednak orzeczenia sądu, które są natychmiast wykonalne bez konieczności uprawomocnienia się. (Więcej na ten temat w dalszej części tego rozdziału).

Jeszcze raz należy podkreślić, że tytuł egzekucyjny stanowią tylko prawomocne lub natychmiast wykonalne orzeczenia sądu, w których sformułowany został obowiązek świadczenia przez dłużnika na rzecz wierzyciela. Nie będą, więc tytułami egzekucyjnymi orzeczenia sądu, które ustalają istnienie jakiegoś prawa lub stosunku prawnego.

Ad.2 Ugoda sądowa zostanie uznana za tytuł egzekucyjny, jeżeli odpowiada wszystkim wymaganiom określonym przez prawo procesowe. Treść takiej ugody powinna być zapisana w protokole sądowym i podpisana przez strony. Oczywiście musi to być ugoda, która ze względu na swoją treść nadaje się do egzekucji, gdyż zawiera obowiązek świadczenia.

Ad.3 Prawomocny wyrok sądu polubownego lub ugoda zawarta przed takim sądem są tytułami egzekucyjnymi dopiero po stwier-

dzeniu przez sąd państwowy ich wykonalności, co następuje w toku postępowania o nadanie klauzuli wykonalności. Sąd odmówi takiego stwierdzenia przez odmowę nadania klauzuli wykonalności, jeżeli ze złożonych akt sądu polubownego wynika, że wyrok lub ugoda swą treścią uchybiają praworządności lub dobrym obyczajom.

Ad.4 Zaliczmy do nich m.in.: orzeczenia sądów zagranicznych oraz zawarte przed nimi ugody, których wykonalność stwierdził sąd polski, ugody zawarte przed komisją pojednawczą powołaną do załatwienia sporów o roszczenia pracowników ze stosunku pracy (na podstawie przepisów kodeksu pracy), bankowe tytuły egzekucyjne, ugody zawarte przed geodetą w sprawie rozgraniczenia nieruchomości (na podstawie prawa geodezyjnego).

Istotne praktyczne znaczenie mają tu bankowe tytuły egzekucyjne, które mogą wystawiać banki na podstawie ksiąg banków bądź innych dokumentów związanych z dokonywaniem czynności bankowych (art. 96 prawa bankowego). Dzieje się tak w przypadku zaprzestania spłacania zaciągniętego kredytu. Banki nie muszą w takich sytuacjach prowadzić długiego postępowania sądowego.

Ad.5 Dotyczy to aktów notarialnych, w których dłużnik poddaje się egzekucji i zobowiązuje się do zapłaty oznaczonej sumy, wydania lokalu, nieruchomości, poddaje się egzekucji z obciążonej nieruchomości, której jest właścicielem w celu zaspokojenia wierzyciela hipotecznego np. banku.

Z tytułu egzekucyjnego musi wynikać, kto jest wierzycielem, a kto dłużnikiem a także istnienie i zakres obowiązku świadczenia.

4.2. Natychmiastowa wykonalność

Oznacza, że orzeczenie sądowe, mimo, że nie jest jeszcze prawomocne staje się wykonalne i stanowi tytuł egzekucyjny. Ma to umożliwić wierzycielowi wykonanie orzeczenia przed jego uprawomocnieniem się, a z drugiej strony zapobiegać temu, aby dłużnik zakładał środki odwoławcze jedynie w tym celu, aby odwlec wykonanie orzeczenia.

Możemy mówić o natychmiastowej wykonalności: 1) z mocy ustawy 2) nadawanej przez sąd w drodze osobnego orzeczenia

10

Ad.1) To tej grupy należą wszystkie postanowienia sądowe wydawane w pierwszej instancji, podlegające zaskarżeniu w drodze zażalenia. Tak, więc samo wniesienie zażalenia nie wstrzyma możliwości wykonania tego orzeczenia na drodze egzekucji. Sąd jednak ma możliwość wstrzymania wykonania zaskarżonego postanowienia. (art. 396 k.p.c.). Natychmiast wykonalne z mocy ustawy będą również nakazy zapłaty wydane przez sąd na podstawie weksla lub czeku.

Ad.2) Wypadki, kiedy to sąd nadaje rygor natychmiastowej wykonalności możemy podzielić na dwie grupy: a) gdy sąd nadaje ten rygor z urzędu b) na wniosek powoda, prokuratora lub innego podmiotu, który na podstawie przepisów jest do tego uprawniony.

Ad.a) W tej grupie mieszczą się wypadki, w których sąd powinien nadać ten rygor oraz wypadki, w których sąd może go nadać.

Sąd z urzędu nada, (czyli powinien nadać) wyrokowi rygor wykonalności, jeżeli:  zasądza alimenty,  zasądza roszczenie uznane przez pozwanego,  wyrok uwzględniający powództwo jest zaoczny,  zasądza należność pracownika w sprawach z zakresu prawa pracy w części nieprzekraczającej pełnego jednomiesięcznego wynagrodzenia pracownika.

Sąd może nadać (zależy to od uznania sądu) rygor natychmiastowej wykonalności, jeżeli:  zasądza należność z weksla, czeku, dokumentu urzędowego lub dokumentu prywatnego, którego prawdziwość nie jest kwestionowana,  uwzględnia powództwo o naruszenie posiadania.

Postanowienie o natychmiastowej wykonalności zamieszczane jest w sentencji wyroku.

Ad.b) Na wniosek rygor nadawany jest w przypadkach, gdyby opóźnienie uniemożliwiło lub znacznie utrudniło wykonanie wyroku lub narażało powoda na szkodę (art. 333§3 k.p.c.)

11

4.3. Klauzula wykonalności

Klauzula wykonalności jest aktem sądowym zawierającym stwierdzenie sądu, że tytuł egzekucyjny uprawnia do egzekucji oraz oznaczającym w razie potrzeby zakres tej egzekucji.

Klauzula wykonalności wydawana jest na wniosek wierzyciela.

Wydaje ją sąd pierwszej instancji, w którym toczy się sprawa. Z urzędu sąd nadaje klauzulę wykonalności tytułowi egzekucyjnemu zasądzającemu alimenty, a także tym wydanym w postępowaniach, które mogły być wszczęte z urzędu.

Nadając klauzulę wykonalności sąd musi zbadać czy przedstawiony tytuł egzekucyjny nadaje się do wykonania w drodze egzekucji. Przy orzeczeniu sądowym nie wystarcza stwierdzenie, że jest prawomocny lub natychmiast wykonalny.

Jeżeli sprawa w wyniku zaskarżenia rozpatrywana była przez sąd drugiej instancji, wówczas wyda ją ten sąd, pod warunkiem, że akta sprawy jeszcze się w nim znajdują.

Tytułom egzekucyjnym takim jak akt notarialny, klauzulę wykonalności nadaje sąd rejonowy właściwy ze względu na miejsce zamieszkania dłużnika.

Wyrokowi sądu polubownego lub ugodzie zawartej przed takim sądem, klauzulę wykonalności nadaje sąd, w którym złożone są akta sprawy rozpoznawanej przez sąd polubowny.

Sąd rozpatrzy wniosek nie później niż w terminie 3 dni od jego złożenia.

Na postanowienie sądu, co do nadania klauzuli wykonalności służy zażalenie.

Przepisy przewidują przypadki, kiedy klauzula wykonalności może być nadana przeciwko osobie, która jest niewymieniona w tytule wykonawczym. Taką osobą jest małżonek dłużnika.

Art. 787 k.p.c. mówi, że w przypadku gdy dłużnik wskazany w tytule egzekucyjnym pozostaje w związku małżeńskim, to sąd nada klauzulę wykonalności, także przeciwko jego małżonkowi z ograniczeniem jego odpowiedzialności do majątku objętego wspólnością majątkową, jeżeli wierzyciel wykaże, że stwierdzona tytułem egzekucyjnym wierzytelność powstała z czynności prawnej, która została dokonana za zgodą współmałżonka dłużnika, (art. 787 k.p.c.).

12

Tak samo będzie w przypadku wierzytelności powstałych w związku z prowadzeniem przez dłużnika przedsiębiorstwa wchodzącego w skład majątku wspólnego małżonków. Sąd nada klauzulę wykonalności także, przeciwko współmałżonkowi ograniczając jego odpowiedzialność do majątku przedsiębiorstwa (art. 787 ze zn 1).

Wierzycielowi prawo, aby dochodzić swojej należności z majątku wspólnego małżonków daje art. 41 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, według którego wierzyciel, którego dłużnikiem jest jeden z małżonków może żądać zaspokojenia z ich majątku wspólnego jeżeli zobowiązanie to zostało zaciągnięte za zgodą drugiego małżonka.

Zawarcie umowy majątkowej małżeńskiej nie jest przeszkodą do nadania klauzuli wykonalności według przytoczonych przepisów oraz prowadzenia egzekucji z tych składników majątku, które wchodziłyby w skład majątku wspólnego małżonków, gdyby umowy nie zawarto.

Małżonek, który nie jest dłużnikiem może oczywiście bronić się przed egzekucją z majątku wspólnego. Temu służy powództwo przeciwegzekucyjne, o którym będzie mowa w dalszej części poradnika.

5. Ograniczenia egzekucji Przepisy egzekucyjne regulują również, jakie przedmioty lub prawa należące do majątku dłużnika nie podlegają egzekucji. Najczęściej podyktowane jest to względami społecznymi i humanitarnymi.

Nie podlegają egzekucji: 1) Przedmioty niezbędne dla dłużnika i jego rodziny zapewniające mu egzystencję i wykonywanie zawodu, a także przedmioty, których pozbawienie naruszyłoby jego uczucia. (art. 829 k.p.c.). Chodzi tu o urządzenia domowe, pościel, odzież, zapasy żywności na okres jednego miesiąca, narzędzia pracy, przedmioty niezbędne do nauki, przedmioty codziennego użytku, których wartość przypadku sprzedaży jest znikoma, a dla dłużnika mają znaczną wartość użytkową np. stara lodówka. Wyłączone spod egzekucji są również dokumenty osobiste, odznaczenia, przedmioty służące do wykonywania praktyk religijnych;

13

2) Świadczenia alimentacyjne oraz zasiłki i dodatki rodzinne, pielęgnacyjne, porodowe i przeznaczone dla sierot zupełnych (art.

833 §6 k.p.c.); 3) Sumy i świadczenia w naturze przekazane dłużnikowi na pokrycie wydatków lub wyjazdów w sprawach służbowych, przyznane przez Skarb Państwa na specjalne cele jak np. stypendia, chyba że wierzytelność powstała w związku z realizacją tych celów lub obowiązku alimentacyjnego (wtedy mogą być zajęte), wierzytelności przypadające dłużnikowi przed zakończeniem robót, dostawy czy usług (suma otrzymana po ich wykonaniu podlega egzekucji) (art.

831 k.p.c.); 4) Niektóre przedmioty należące do rolnika prowadzącego gospodarstwo rolne. Minister Sprawiedliwości w rozporządzeniu z dnia 16 maja 1996 roku szczegółowo określił, jakie zwierzęta gospodarskie, i w jakiej ilości nie podlegają zajęciu; ilości paszy, nawozów a także zboża i innych ziemiopłodów potrzebnych do zasiewów. Egzekucji nie podlega również ciągnik i inne narzędzia gospodarskie zapewniające ciągłość produkcji.

Ograniczeniom egzekucji by zapewnić dłużnikowi minimum egzystencji podlegają: 1) Wynagrodzenia dłużnika. Kodeks pracy szczegółowo reguluje, do jakiej wysokości wynagrodzenie pracownika podlega egzekucji. (art. 87 k.p.).

Do trzech piątych – w razie egzekucji alimentów.

Do połowy wynagrodzenia – w przypadku egzekucji innych należności lub potrącenia zaliczek pieniężnych. Te same zasady stosuje się do diet posłów, należności członków rolniczych spółdzielni produkcyjnych, ich domowników z tytułu pracy w spółdzielni, wynagrodzeń członków spółdzielni oraz wszystkich świadczeń powtarzających się, których celem jest zapewnienie utrzymania; 2) Emerytury i renty w określonej przez ustawę części.

14

6. Przebieg postępowania egzekucyjnego 6.1. Wszczęcie

Wszczęcie postępowania egzekucyjnego następuje w zasadzie na wniosek wierzyciela posiadającego ważny tytuł egzekucyjny opatrzony klauzulą wykonalności.

Jednak w sprawach, które w postępowaniu nieprocesowym mogą być wszczęte z urzędu i w sprawach alimentacyjnych, egzekucja może być wszczęta z urzędu na żądanie sądu pierwszej instancji, który sprawę rozpoznał skierowane do właściwego sądu lub komornika.

Egzekucja taka może być wszczęta również na wniosek prokuratora czy organizacji społecznej.

Konieczne jest aby we wniosku wskazać świadczenie, które ma być spełnione oraz sposób egzekucji. Należy również załączyć tytuł wykonawczy (art. 797 k.p.c.).

Jeżeli we wniosku powinna się znaleźć informacja o sposobie egzekucji, oznacza to, że na wierzycielu spoczywa obowiązek wskazania, z jakich składników majątku dłużnika ma być prowadzona egzekucja. Jest to utrudnione w przypadku egzekucji świadczeń pieniężnych, kiedy dłużnik nie pracuje i ukrywa swój majątek. W takiej sytuacji, gdy wierzyciel lub sąd zarządzający egzekucję z urzędu nie mogą wskazać przedmiotów służących do zaspokojenia, komornik wezwie dłużnika do złożenia wyjaśnień. Gdy dłużnik nie stawia się w celu złożenia wyjaśnień lub składa wyjaśnienia niezgodne z prawdą komornik ma prawo ukarać go grzywną. Wierzyciel może również zlecić komornikowi szukanie majątku dłużnika, ale za to zostanie przez komornika pobrane wynagrodzenie. Trochę inaczej przedstawia się sytuacja w przypadku egzekucji świadczeń alimentacyjnych, ale o tym powiemy później.

Wniosek lub żądanie wszczęcia egzekucji prowadzi do rozpoczęcia działalności organu egzekucyjnego. Organ egzekucyjny bada tytuł wykonawczy tylko pod kontem formalnym, czyli czy posiada wszystkie potrzebne elementy. Nie jest jednak uprawniony do badania zasadności i wymagalności obowiązku objętego tytułem wykonawczym (art.804 k.p.c.).

15

Nie ma żadnych ograniczeń, co do ilości sposobów egzekucji wskazanych we wniosku. Wierzyciel w jednym wniosku może wymienić kilka sposobów egzekucji przeciwko temu samemu dłużnikowi. Zastosowany powinien być najmniej uciążliwy dla dłużnika.

Jeżeli egzekucja z jednej części majątku wystarcza na zaspokojenie wierzyciela, dłużnik ma prawo żądać zawieszenia egzekucji z pozostałej części majątku.

Najczęściej tytuł egzekucyjny stanowi podstawę do prowadzenia egzekucji o całe objęte nim świadczenie, i ze wszystkich części majątku dłużnika. Z treści tytułu egzekucyjnego może jednak wynikać coś innego.

Jak już zostało wspominane, postępowanie egzekucyjne nie jest naturalnym następstwem postępowania rozpoznawczego. Wszczęcie egzekucji nie pozbawia dłużnika możliwości dobrowolnego spełnienia świadczenia na rzecz wierzyciela w toku egzekucji. Dłużnik może je spełnić do rąk wierzyciela lub do rąk komornika. Jeżeli wierzyciel otrzymał należne mu świadczenie, powinien złożyć wniosek o umorzenie egzekucji. Jeżeli tego nie zrobił, to komornik wstrzyma się z dokonywaniem egzekucji, jeżeli dłużnik złoży dowód na piśmie nie budzący wątpliwości, że obowiązku swego dopełnił albo, że wierzyciel udzielił mu zwłoki czyli wyznaczył dłuższy termin do spełnienia świadczenia.

Wierzyciel i dłużnik mają prawo być obecni przy każdej czynności, aby w ten sposób bronić swoich praw. Jeżeli strona nie była zawiadomiona o terminie czynności, komornik zawiadamia o jej dokonaniu i na żądanie strony udziela wyjaśnień o stanie sprawy.

Każda czynność komornika stwierdzona jest protokołem, który powinien odpowiadać wymogom określonym przez kodeks (art. 809 k.p.c.)

Przedstawiliśmy regulacje właściwe dla wszczęcia każdego rodzaju egzekucji. Dalszy tok czynności po wszczęciu postępowania zależy od rodzaju i sposobu egzekucji.

16

7. Egzekucja świadczeń pieniężnych 7.1 Egzekucja z ruchomości

Ruchomościami nazywany wszystko, co według kodeksu cywilnego nie jest nieruchomością. Będzie to np. samochód, sprzęt komputerowy, kolekcja broni zabytkowej itp. W tym trybie egzekucji podlegają też zwierzęta.

Egzekucja taka należy do właściwości komornika sądu, w którego okręgu znajdują się ruchomości, chyba, że wierzyciel wybierze innego komornika, ale w granicach właściwości sądu apelacyjnego. Komornik, który wszczął egzekucję z niektórych ruchomości dłużnika jest właściwy do prowadzenia egzekucji z pozostałych ruchomości, nawet gdy znajdują się one w okręgu innego sądu.

Na egzekucję z ruchomości składają się dwa etapy: zajęcie i sprzedaż ruchomości.

Zajęcie

Komornik dokonuje zajęcia przez wpisanie ruchomości do protokołu zajęcia, oznacza w nim również wartość każdej zajętej ruchomości (art. 847, 853 §1 k.p.c.). Komornik nie może w protokole oznaczyć globalnie wartości wszystkich ruchomości.

Do oszacowania wartości może być wezwany biegły, jeżeli komornik uzna to za konieczne. Biegły jest wzywany zawsze w następujących przypadkach:  gdy wierzyciel lub dłużnik wnieśli skargę na oszacowanie wartości przez komornika;  do oszacowania zajętych przedmiotów o wartości historycznej lub artystycznej;  do oszacowania wyrobów ze złota i platyny.

Odpis protokołu z zajęcia powinien zostać doręczony dłużnikowi, innym współwłaścicielom ruchomości oraz dozorcy, jeżeli został taki wyznaczony do przechowania ruchomości.

Wierzyciel ma prawo żądać, aby zajęcie odbyło się w jego obecności, a jeżeli nie był zawiadomiony o tej czynności, ma prawo żądać sprawdzenia zajęcia z jego udziałem (art. 850 k.p.c.).

Zajęciu podlegają ruchomości dłużnika będące: a) we władaniu dłużnika;

17

b) we władaniu wierzyciela, który skierował do tych przedmiotów egzekucję; c) we władaniu osoby trzeciej.

Ad.a) Przez władanie rozumiemy faktyczne dysponowanie ruchomością, bez względu na prawo własności. Komornik może więc zająć przedmioty znajdujące się w mieszkaniu, warsztacie, pracowni, garażu czy magazynie dłużnika, i nie ma tu znaczenia czy jest on ich właścicielem czy tylko użytkownikiem. Nie oznacza to, że egzekucja na pewno będzie prowadzona z tych rzeczy, których dłużnik nie jest właścicielem. Dopuszczalne jest więc również zajęcie ruchomości znajdującej się we współposiadaniu dłużnika i jego małżonka. W celu ochrony praw osób trzecich dłużnik zobowiązany jest podać komornikowi, które z zajmowanych rzeczy nie są jego własnością. Dłużnik musi wskazać również osoby będące ich właścicielami wraz adresami ich zamieszkania, którym przysługuje prawo żądania zwolnienia tych rzeczy spod egzekucji. Wtedy komornik zawiadamia te osoby o zajęciu (art.847§2, 852§2 k.p.c.). Osoby zawiadomione mogą bronić swych praw za pomocą powództwa o zwolnienie zajętego przedmiotu od egzekucji (art. 841 k.p.c.). Więcej o tym powództwie powiemy w rozdziale „Powództwa przeciwegzekucyjne”.

Ad.b) Wierzyciel może władać ruchomością dłużnika jako jej użytkownik, zastawnik (osoba, która przejęła rzecz jako zabezpieczenie np. pożyczki), dzierżawca albo np. nieformalny nabywca. Najczęściej wierzyciel kieruje egzekucję do rzeczy, w posiadaniu której jest z tytułu zastawu. Jeżeli wierzyciel może być zaspokojony z rzeczy, która jest u niego w zastawie, to egzekucja skierowana do innych składników majątku dłużnika zostanie umorzona (art. 825 k.p.c.).

Ad.c) Zajęcie ruchomości dłużnika, będącej we władaniu osoby trzeciej wymaga jej zgody albo przyznania, że stanowią one własność dłużnika. Zajęcie dokonane wbrew tym warunkom może zostać uchylone jako niedopuszczalne za pomocą skargi na czynności komornika. Zgoda osoby trzeciej nie będzie potrzebna jeżeli na zajęcie zezwalają przepisy szczególne.

Na zewnątrz każdego zajętego przedmiotu komornik umieszcza znak ujawniający jego zajęcie poprzez nalepienie kartki z pieczęcią komornika albo przymocowanie jej sznurkiem, pieczęcią lakową, a jeżeli jest

18

to niemożliwe ujawnia zajęcie w inny stosowny do okoliczności sposób (§66 r.czynn.kom). Te same ruchomości mogą być zajęte na rzecz kilku wierzycieli. Komornik ujawnia na nich kolejne zajęcia.

Nie należy zajmować więcej ruchomości ponad te, które są potrzebne do zaspokojenia należności i kosztów egzekucyjnych. Jeżeli zasada ta zostanie przekroczona, dłużnik ma prawo żądać zawieszenia postępowania egzekucyjnego w części przekraczającej potrzeby egzekucji (art.799§2 k.p.c.).

Przez zajęcie dłużnik nie traci jeszcze prawa własności do zajętych ruchomości. Zajęcie skutkuje tym, że np. zbycie zajętych ruchomości nie ma wpływu na dalszy bieg postępowania egzekucyjnego. Jest więc ono skuteczne także przeciwko nabywcy zajętej ruchomości, czyli może być dalej prowadzone bez potrzeby nadawania klauzuli wykonalności przeciwko nabywcy zajętej ruchomości. Nie narusza to jednak przepisów o ochronie nabywcy w dobrej wierze (art.848 k.p.c.).

Zajęte ruchomości najczęściej pozostawiane są przez komornika we władaniu u osób, u których zostały zajęte. Z ważnych przyczyn (np. obawa przed ich zniszczeniem lub ukryciem) na każdym etapie postępowania, komornik może oddać zajęte ruchomości pod dozór innej osobie, także wierzycielowi. Osoby te stają się wówczas dozorcami. Doręcza się im również protokół zajęcia (art.855 k.p.c.). Prawa i obowiązki dozorców uregulowane zostały w art. 856 – 863 k.p.c.

Nie podlegają oddaniu pod dozór pieniądze, z których komornik od razu zaspakaja wierzycieli. Jeżeli jednak zajęte pieniądze nie wystarczają na zaspokojenie wszystkich wierzycieli, to składa się je do depozytu sądowego w celu podziału. Będą one również złożone do depozytu, jeżeli zostanie zgłoszony zarzut, że osobie trzeciej przysługuje do nich prawo. Sąd wyda pieniądze wierzycielowi, jeżeli w ciągu miesiące nie zostanie mu przedstawione orzeczenie właściwego sądu zwalniające od zajęcia lub wstrzymujące wydanie pieniędzy (np. przez zabezpieczenie powództwa). Na postanowienie sądu, co do wydania pieniędzy przysługuje zażalenie (art. 852 k.p.c.).

Sprzedaż

Drugim etapem egzekucji z ruchomości jest ich sprzedaż, która co do zasady nie może nastąpić wcześniej niż siódmego dnia od daty za-

19

jęcia. Wyjątkiem są ruchomości ulegające szybkiemu zepsuciu albo powodujące nadmierne koszty przechowania oraz inwentarz żywy, jeżeli dłużnik odmówił zgody na przyjęcie go pod dozór. Te ruchomości mogą być sprzedane natychmiast (art.864 k.p.c.).

Sprzedaż może mieć charakter nielicytacyjny lub licytacyjny.

1) Sprzedaż nielicytacyjna może polegać na sprzedaży zajętych ruchomości: a) z wolnej ręki; b) przedsiębiorcy prowadzącemu obrót takimi ruchomościami lub bankowi; c) w drodze komisu.

Ad. a) Sprzedaż z wolnej ręki wymaga zgody dłużnika i określenia przez niego minimalnej ceny zbycia. Na taką sprzedaż wierzyciele również muszą wyrazić zgodę. Sprzedaż taka może być dokonana nie wcześniej jak po 14 dniach od oszacowania.

Ad. b) Ruchomości nieużywane, które mogą być przedmiotem w obrocie handlowym sprzedawane są przedsiębiorcy, który prowadzi obrót takimi rzeczami. Bankowi sprzedawane są zajęte dewizy.

Ad. c) Sprzedaży komisowej podlegają ruchomości używane nie stanowiące przedmiotu obrotu handlowego oraz ruchomości nieużywane stanowiące przedmiot obrotu lecz nie sprzedane przedsiębiorcy.

Sprzedaż komisowa następuje na wniosek wierzyciela przed sprzedażą tych ruchomości w drodze licytacji publicznej. Ceną tych ruchomości jest wartość szacunkowa. Jeżeli w ciągu miesiąca nie zostanie sprzedana, osoba, która przyjęła w komis może obniżyć cenę o 25%.

Z uzyskanej ceny potrącana jest prowizja komisowa.

2) Sprzedaż w drodze licytacji Zajęte ruchomości, których nie udało się sprzedaż w sposób nielicytacyjny, komornik sprzedaje w drodze licytacji publicznej (art.867 k.p.c.).

Cena wywołania w pierwszym terminie licytacji wynosi ¾ wartości szacunkowej. Jeżeli w pierwszym terminie ruchomości nie zostaną sprzedane, w drugim terminie cena wynosi połowę wartości szacunkowej. Sprzedaż licytacyjna nie może nastąpić za cenę niższą niż cena wywołania.

20

Licytację komornik ogłasza przez obwieszczenie, w którym wymienione są: miejsce i czas licytacji, ruchomości, które mają być sprzedane, sumy ich oszacowania oraz miejsce i czas, w których ruchomości te mogą być oglądane (§84 r.czyn.kom.). Obwieszczenie komornik wywiesza w budynku sądu rejonowego właściwego ze względu na miejsce sprzedaży i doręcza je stronom postępowania egzekucyjnego oraz dozorcy, jeżeli taki został ustanowiony.

O terminie licytacji dłużnik powinien być zawiadomiony najpóźniej na trzy dni przed jej terminem, a jeżeli sprzedaż następuje natychmiast po zajęciu zawiadomienie doręczane jest mu przed rozpoczęciem licytacji.

Zasadniczą częścią licytacji jest przetarg, który prowadzi komornik. Do odbycia przetargu wystarcza obecność jednej osoby licytujacej (licytanta). W przetargu nie mogą uczestniczyć: dłużnik, komornik, ich małżonkowie, dzieci komornika, personel sklepu komisowego, w którym odbywa się licytacja oraz osoby obecne na licytacji w charakterze urzędowym.

Przetarg odbywa się ustnie. Na początku komornik informuje zebranych, że nabywcą będzie ten, kto zaoferuje najwyższą cenę. Komornik ma obowiązek poinformować zebranych o warunkach zapłaty ceny nabycia, należnym podatku od nabycia prawa własności oraz o skutkach nieuiszczenia wylicytowanej ceny. Dłużnik może żądać, aby ruchomości były wystawione na sprzedaż w kolejności przez niego wskazanej, co przy osiągnięciu kwot wystarczających na zaspokojenie wierzyciela z przedmiotów wystawionych wcześniej może pozwolić mu na zachowanie przedmiotów najbardziej dla niego cennych. Przetarg rozpoczyna się od wymienienia przez komornika ceny wywołania. Jest to najniższa cena, za którą można zbyć ruchomość na licytacji.

Następnie komornik wzywa do postąpień (podbijania ceny) przez trzykrotne powiedzenie ceny ostatnio zaproponowanej z jednoczesnym zapytaniem, „kto da więcej?”. Brak dalszych postąpień komornik stwierdza przez wypowiedzenie słowa „nikt”(§91-99 r.czyn.kom.).

Jeżeli po wywołaniu ceny nikt nie zaoferował przynajmniej ceny wywołania, komornik stwierdza w protokole, że licytacja nie doszła do skutku. Jeżeli suma osiągnięta ze sprzedaży części zajętych rucho-

21

mości wystarcza na zaspokojenie egzekwowanych należności i kosztów egzekucyjnych, komornik przerwie licytację i zwolni pozostałe ruchomości spod zajęcia. (§91-102 r.czyn.kom.)

Przepisy regulują, jaką cześć wylicytowanej ceny nabywca musi zapłacić natychmiast po nabyciu a w jakim terminie pozostałą cześć.

Nieuiszczenie wymaganej kwoty powoduje, że komornik wznawia licytację tej samej ruchomości rozpoczynając od ceny wywołania. Osoba, ta nie ma prawa brać udziału w drugiej licytacji. (art. 872 k.p.c.).

Przybicie ceny jest końcowym aktem licytacji. Z chwilą uprawomocnienia się przybicia i zapłaceniu całej ceny nabywca staje się właścicielem wylicytowanej ruchomości.

Przybicie staje się prawomocne z chwilą upływu terminu do wniesienia skargi na przybicie albo, gdy wniesiona skarga nie doprowadziła do uchylenia przybicia. Skarga na udzielenie przybicia przysługuje tylko wierzycielowi i dłużnikowi. Może być wniesiona tylko z powodu naruszenia przepisów o publicznym charakterze licytacji, o najniższej cenie nabycia i o wyłączeniu udziału w przetargu. Skarga nie przysługuje na udzielenie przybicia w przypadku ruchomości szybko psujących się. Skargę składa się do protokołu. Sąd zobowiązany jest to rozpoznania skargi w ciągu 2 tygodni od licytacji. Jeżeli sąd przekroczy ten termin, nabywca może w ciągu dalszego tygodnia zrzec się nabycia i odebrać cała zapłaconą sumę. Jeżeli ją odbierze licytację uważa się za niedoszłą do skutku.

Jeżeli licytacja nie doszła do skutku, wierzyciel może w ciągu dwóch tygodni od otrzymania zawiadomienia komornika: a) żądać wyznaczenia drugiej licytacji; b) przejąć na własność ruchomości wystawione na sprzedaż albo niektóre z nich.

Jeżeli jest kilku wierzycieli i jedni żądają licytacji a inni przejęcia, to komornik wyznacza drugą licytację.

Druga licytacja przebiega według takich samych zasad jak pierwsza, z tym, że cena wywołania jest niższa i wynosi połowę wartości szacunkowej.

Przejęcie na własność ruchomości może nastąpić po cenie nie niższej od ceny wywołania. Jeżeli egzekucję prowadzi kilku wierzycie-

22

li, to pierwszeństwo nabycia przysługuje temu z nich, który ofiarował najwyższą cenę, przy równej cenie temu, na którego żądanie wcześniej dokonano zajęcia. Oświadczenie o przejęciu będzie przyjęte, jeżeli wierzyciel wraz z wnioskiem złoży całą cenę. Jeżeli nabywca jest jedynym wierzycielem albo jeżeli cena nabycia wystarcza na zaspokojenie wszystkich wierzycieli egzekwujących kosztów egzekucji, nabywca może zaliczyć swoją egzekwowaną wierzytelność na cenę nabycia. W innym przypadku jego wierzytelność będzie zaspokojona w drodze podziału sumy uzyskanej ze sprzedaży między wierzycieli wg przepisów.

W razie niezgłoszenia w określonym czasie wniosku o przeprowadzenie drugiej licytacji bądź oświadczenia o przejęciu ruchomości na własność, komornik umarza postępowanie, co do niesprzedanych ruchomości (art. 875-876 k.p.c.)

Jeżeli druga licytacja nie dojdzie do skutku, to wierzycielowi w ciągu 2 tygodni od otrzymania zawiadomienia przysługuje prawo przejęcia ruchomości na własność w sposób opisany wyżej.

Kto nabywa rzecz w trybie egzekucji z ruchomości i staje się jej właścicielem bez żadnych obciążeń powinien ją natychmiast odebrać. Nabywcy nie przysługują roszczenia z tytułu rękojmi za wady rzeczy.

7.2 Egzekucja z wynagrodzenia za pracę

W rozumieniu przepisów kodeksu postępowania cywilnego wynagrodzeniem za pracę są w szczególności periodyczne wynagrodzenie za pracę i wynagrodzenie za prace zlecone oraz nagrody i premie przysługujące dłużnikowi za okres jego zatrudnienia, jak również związany ze stosunkiem pracy zysk lub udział w funduszu zakładowym oraz wszelkich innych funduszach pozostających w związku ze stosunkiem pracy (art. 881§2 k.p.c.). Tak więc w rozumieniu przepisów o egzekucji, wynagrodzenie obejmuje wszelkie dochody, jakie dłużnik uzyskuje od pracodawcy w związku z pozostawaniem w stosunku pracy. Wynagrodzenie za prace zlecone należy do wynagrodzenia za pracę w świetle k.p.c., tylko gdy przypada pracownikowi od jego pracodawcy.

Wynagrodzenie za pracę wykonywaną na podstawie umowy zlecenia, umowy o dzieło lub innej umowy cywilnoprawnej zawartej nie

23

z pracodawcą podlega egzekucji w trybie właściwym dla egzekucji z innych wierzytelności.

Egzekucja z wynagrodzenia za pracę jest egzekucją z wynagrodzenia niedobranego (komornik zajmuje wynagrodzenie jeszcze niewypłacone dłużnikowi), czyli jest egzekucją z wierzytelności o wynagrodzenie za pracę przysługującej dłużnikowi jako pracownikowi od pracodawcy. Jeżeli zaś wynagrodzenie jest już wypłacone, to egzekucja z niego będzie prowadzona jako egzekucja z ruchomości (z kwoty pieniędzy) albo jako egzekucja z rachunku bankowego, w zależności od formy wypłacania wynagrodzenia.

Egzekucja z wynagrodzenia podlega szczególnym ograniczeniom przewidzianym w kodeksie pracy.

Właściwy do przeprowadzenia egzekucji z wynagrodzenia jest komornik przy sądzie rejonowym właściwym ze względu na miejsce zamieszkania dłużnika, chyba, że wierzyciel wybierze innego, ale w granicach właściwości sądu apelacyjnego.

Komornik przystępuje do egzekucji z wynagrodzenia przez jego zajęcie. Zajęcie dokonywane jest przez: 1) zawiadomienie dłużnika, że do wysokości egzekwowanego świadczenia, i aż do pełnego pokrycia długu nie wolno mu odbierać wynagrodzenia poza częścią wolna od zajęcia ani rozporządzać nim w żaden inny sposób (art. 881§2 k.p.c.); 2) wezwanie pracodawcy, aby w granicach zajęcia nie wypłacał dłużnikowi poza częścią wolną od zajęcia żadnego wynagrodzenia lecz:  przekazywał zajęte wynagrodzenie bezpośrednio wierzycielowi zawiadamiając komornika o pierwszej wpłacie albo,  przekazywał zajęte wynagrodzenie komornikowi, w wypadku gdy do wynagrodzenia jest lub zostanie skierowana jeszcze inna egzekucja, a wynagrodzenie w części zajętej nie wystarcza na pokrycie wszystkich egzekwowanych świadczeń wymagalnych oraz w innych przypadkach określonych przez komornika (art. 881 §3 i 4 k.p.c.).

Wraz z wezwaniem komornik poucza pracodawcę o skutkach niezastosowania się do wezwania. Zajęcie jest dokonane z chwilą doręczenia tego wezwania pracodawcy. Zajęcie obowiązuje nadal, choćby po zajęciu dłużnik rozwiązał stosunek pracy i nawiązał nowy.

Zajęcie wynagrodzenia o pracę wywołuje wiele skutków zarówno dla dłużnika, pracodawcy jak i wierzyciela.

24

Pracodawca obowiązany jest:  nie wypłacać dłużnikowi wynagrodzenia poza kwotą wolna od zajęcia, zajętą zaś część przekazywać wierzycielowi albo komornikowi;  złożyć w ciągu tygodnia wszystkie żądane przez komornika informacje dotyczące wynagrodzenia dłużnika;  w razie rozwiązania stosunku pracy z dłużnikiem umieścić o tym adnotację na świadectwie pracy;  przesłać nowemu pracodawcy dłużnika, jeżeli jest znany, wszystkie dokumenty dotyczące zajęcia wynagrodzenia.

Pracodawca może być ukarany grzywną w wysokości 500 zł, jeżeli zaniedba powyższe obowiązki. Niezależnie od kary grzywny, może być pociągnięty przez wierzyciela do odpowiedzialności cywilnej, za wyrządzoną przez to wierzycielowi szkodę (art. 886§3 k.p.c.).

Dłużnik obowiązany jest:  pod groźbą grzywny zawiadomić komornika o zmianie pracodawcy;  pod rygorem odpowiedzialności za szkodę udzielić wierzycielowi wszystkich informacji potrzebnych do dochodzenia praw przeciwko pracodawcy.

Dłużnik nie może odbierać zajętego wynagrodzenia w granicach zajęcia ani rozporządzać nim w żaden inny sposób. Rozporządzenie wynagrodzeniem przekraczającym cześć wolną jest nieważne w stosunku do wierzyciela.

Dłużnik może żądać umorzenia postępowania egzekucyjnego, co do świadczeń okresowych wymagalnych w przyszłości (takich jak alimenty, renta), jeżeli ureguluje wszystkie wymagalne już świadczenia i złoży do depozytu sumę odpowiadającą świadczeniom za sześć miesięcy z jednoczesnym pełnomocnictwem dla komornika do podejmowania tej sumy. Ma to stanowić rodzaj zabezpieczenia. Komornik skorzysta z tego, jeżeli stwierdzi, że dłużnik zwleka z uiszczaniem świadczeń, a także równocześnie rozpocznie egzekucję z wynagrodzenia, bez wniosku wierzyciela. (wszczęcie z urzędu).

Wierzyciel z mocy samego zajęcia może wykonywać wszelkie prawa i roszczenia dłużnika (art. 887§1 k.p.c.). Dotyczy to w szczególności możliwości wytoczenia powództwa przeciwko pracodawcy

25

o zasądzenie na rzecz dłużnika zajętego wynagrodzenia za pracę, gdy pracodawca odmawia jego wypłaty. Wierzyciel, który wytacza powództwo przeciwko pracodawcy powinien pozwać również dłużnika, przeciwko któremu toczy się postępowanie egzekucyjne.

Po dokonaniu zajęcia wynagrodzenia, komornik dokonuje wszystkich dalszych czynności w celu jej skutecznego zakończenia. Komornik jest zobowiązany w szczególności: 1) nadzorować dokonywanie potrąceń wynagrodzenia za pracę i uiszczanie wpłat przez pracodawcę; 2) wydać wierzycielowi na żądanie zaświadczenie o zajęciu wynagrodzenia za pracę w celu wykonywania przez niego praw dłużnika; 3) sporządzić plan podziału sumy uzyskanej z egzekucji, jeżeli suma ta nie wystarcza na zaspokojenie wszystkich wierzycieli.

Egzekucja z wynagrodzenia za pracę jest zasadniczym modelem egzekucji z wierzytelności, co przejawia się w tym, że wiele przepisów o egzekucji z wynagrodzenia za pracę ma odpowiednie zastosowanie do egzekucji z rachunków bankowych i do egzekucji z innych wierzytelności.

Wyegzekwowanie zobowiązań alimentacyjnych z wynagrodzenia za pracę może także nastąpić poza postępowaniem egzekucyjnym, o czym będziemy mówić później.

7.3 Egzekucja z rachunków bankowych

Jest to egzekucja z wierzytelności polegającej na wypłacie pieniędzy zgromadzonych na rachunku, jaką posiadacz rachunku bankowego ma wobec banku.

Egzekucja z rachunku bankowego należy do komornika ogólnej właściwości dłużnika.

Komornik przystępuje do egzekucji przez zajęcie wierzytelności dłużnika wobec banku. Zajęcie to i dalszy przebieg egzekucji przebiegają różnie w zależności od rodzaju rachunku bankowego. Przepisy postępowania egzekucyjnego (art.889-891 §1 k.p.c.) wyróżniają: a) rachunki zwykłe; b) rachunki wspólne; c) rachunki obejmujące wkłady oszczędnościowe, na które wystawiono książeczki oszczędnościowe lub inne dokumenty, dotyczy to ra-

26

chunków oszczędnościowych, rachunków oszczędnościowo – rozliczeniowych oraz rachunków terminowej lokaty oszczędnościowej.

Ad. a) Komornik dokonuje zajęcia rachunku bankowego poprzez:1) zawiadomienie banku o zajęciu rachunku do wysokości należności będącej przedmiotem egzekucji wraz z kosztami egzekucyjnymi oraz wezwanie banku, aby ten bez zgody komornika nie dokonywał wypłat do wysokości zajętej wierzytelności, lecz przekazywał bezzwłocznie zajęta kwotę na pokrycie należności albo by zawiadomił komornika o przeszkodzie w przekazaniu zajętej kwoty. Zawiadomienie jest skuteczne nawet jeżeli nie został podany numer rachunku bankowego; 2) zawiadomienie dłużnika o zajęciu rachunku bankowego przez doręczenie mu odpisu tytułu wykonawczego i odpisu zawiadomienia skierowanego do banku o zakazie wypłat z rachunku bankowego (art. 889 § 1 k.p.c.).

Odpis zawiadomienia przesłanego do banku przesyłany jest również do wierzyciela.

Zajęcie jest dokonane z chwilą doręczenia zawiadomienia bankowi i obejmuje również kwoty, które nie znajdowały się na rachunku w chwili jego zajęcia, a zostały wpłacone na ten rachunek po dokonaniu zajęcia.

Wynikający z zajęcia zakaz wypłat z rachunku nie dotyczy wypłat na wynagrodzenia za pracę pracowników zatrudnionych u dłużnika będącego przedsiębiorcą, jeżeli na wypłaty te zezwoli sąd.

Bank, który naruszył przepisy dotyczące obowiązków banku w zakresie egzekucji odpowiada za wyrządzoną przez to wierzycielowi szkodę. Pracownicy winni tej sytuacji podlegają ukaraniu grzywną.

Ad.b) Egzekucja z rachunku wspólnego przebiega wg zasad przewidzianych dla rachunku zwykłego z następującymi odrębnościami: 1) zajęcie wierzytelności z rachunku wspólnego prowadzonego dla dłużnika i osób trzecich może być dokonane na podstawie tytułu wykonawczego wystawionego wyłącznie przeciwko dłużnikowi.

Jednakże dalsze czynności egzekucyjne mogą być prowadzone tylko do przypadającego dłużnikowi udziału w rachunku wspólnym, stosownie do treści umowy regulującej prowadzenie rachunku. Umowę taką dłużnik powinien przedstawić komornikowi w terminie tygodnia od daty zajęcia rachunku wspólnego. Jeżeli umowa nie określa udzia-

27

łu dłużnika w rachunku wspólnym albo gdy dłużnik nie przedłoży umowy, domniemywa się, że udziały współwłaścicieli w rachunku są równe. Po ustaleniu udziału dłużnika w rachunku wspólnym, komornik zwalnia pozostałe udziały od zajęcia; 2) Na podstawie tytułu wykonawczego wystawionego przeciwko dłużnikowi pozostającemu w związku małżeńskim można nie tylko dokonać zajęcia rachunku wspólnego małżonków, ale i prowadzić dalszą egzekucję. Nie wyłącza to możliwości obrony małżonka dłużnika w drodze powództwa o zwolnienie od egzekucji (art.841 k.p.c.), jeżeli na rachunku małżonków zgromadzono środki, które nie wchodzą do majątku osobistego dłużnika, albo też środki, które nie pochodzą z pobranego przez dłużnika wynagrodzenia za pracę, dochodów uzyskanych przez dłużnika z innej działalności zarobkowej, jak również z korzyści uzyskanych z jego praw autorskich i praw pokrewnych, praw własności przemysłowej oraz innych praw twórcy.

Ad.c) Egzekucję z rachunku bankowego obejmującego wkład oszczędnościowy, na który wystawiono książeczkę oszczędnościową albo inny dokument imienny lub na okaziciela, prowadzi się w trybie przewidzianym dla egzekucji z wierzytelności związanej z posiadaniem dokumentu (art.901 k.p.c.). W tym przypadku zajęcie polega na odebraniu dokumentu dłużnikowi lub osobie trzeciej. Uchylenie się dłużnika od wydania książeczki oszczędnościowej lub innego odpowiedniego dowodu powoduje takie skutki jak odmowa złożenia wykazu albo udzielenia odpowiedzi na pytanie w postępowaniu o wyjawienie majątku.

Jeżeli egzekucja nie daje się przeprowadzić w tym trybie z powodu niemożności odebrania dokumentu, komornik sporządza protokół na ten temat i dokonuje zajęcia wkładu oszczędnościowego przez skierowanie do właściwego oddziału banku zawiadomienia o zajęciu.

Na skutek zajęcia dokonanego w ten sposób, bank wstrzymuje wszelkie wypłaty z zajętego wkładu i zawiadamia o tym placówki banku, urzędy pocztowo – telekomunikacyjne i inne placówki wykonujące czynności w powyższym zakresie.

Zawiadomienie o zajęciu wkładu oszczędnościowego komornik doręcza niezwłocznie:

28

1) dłużnikowi z pouczeniem o odpowiedzialności karnej jak za usunięcie mienia spod egzekucji w razie podjęcia kwoty z zajętego wkładu; 2) wierzycielowi z pouczeniem, że w terminie dwóch tygodni od daty zajęcia wkładu powinien wystąpić do sądu o umorzenie książeczki oszczędnościowej lub innego dokumentu stwierdzającego wkład i zawiadomić o tym właściwy oddział banku, przez doręczenie odpisu wniosku do sądu o umorzenie.

W razie niedotrzymania tego zawiadomienia, bank po upływie trzech tygodni od daty zajęcia wkładu oszczędnościowego, odwoła wstrzymanie wypłat z tego wkładu, o czym zawiadomi właściciela książeczki lub innego dokumentu.

Sąd rozpatrzy wniosek o umorzenie w postępowaniu o umorzeniu utraconych dokumentów. W postępowaniu tym nie mogą być zgłaszane zarzuty dotyczące zasadności roszczenia wierzyciela. Koszty postępowania obciążają właściciela książeczki (dokumentu). Wypis prawomocnego postanowienia sąd przesyła bankowi. W razie umorzenia bank wystawia nową książeczkę, którą po odpisaniu kwoty zajętej wraz z kosztami egzekucyjnymi wydaje właścicielowi.

7.4 Egzekucja z innych wierzytelności i praw majątkowych

Do kategorii innych wierzytelności zaliczać będziemy między innymi wierzytelność o zapłatę wynagrodzenia z tytułu umowy o dzieło, umowy zlecenia, umowy o roboty budowlane, a także wierzytelności o zapłatę czynszu z tytułu umowy najmu lub dzierżawy. Będą to również wierzytelności z tytułu emerytury, renty, zasiłku dla bezrobotnych.

Przeprowadza ją komornik sądu właściwości ogólnej dłużnika, a w przypadku niemożliwości jej oznaczenia, komornik sądu właściwego dla osoby zobowiązanej względem dłużnika. W dalszej kolejności właściwy jest komornik sądu, w którego okręgu znajduje się przedmiot świadczenia lub prawa. Wierzyciel może też dokonać wyboru innego komornika w obrębie właściwości sądu apelacyjnego.

Tak jak w przypadku już opisywanych sposobów, komornik przystępuje do egzekucji przez zajęcie wierzytelności. Komornik powiadamia o zajęciu dłużnika oraz wzywa dłużnika wierzytelności (osobę zobowiązaną wobec dłużnika, przeciwko któremu prowadzona jest egzekucja), aby

29

świadczenia, do którego jest zobowiązany nie świadczył na rzecz dłużnika, ale złożył je komornikowi lub do depozytu sądowego.

W przypadku wierzytelności, które zabezpieczone są poprzez wpis do księgi wieczystej, dodatkowo komornik przesyła sądowi prowadzącemu księgę wieczystą wniosek o dokonanie w niej wpisu o zajęciu.

Drugim etapem egzekucji z wierzytelności jest realizacja zajętej wierzytelności. Chodzi o przekształcenie zajętej wierzytelności w odpowiednią do jej wartości sumę pieniężną. Może to polegać na spełnieniu świadczenia przez dłużnika zajętej wierzytelności albo przez sprzedaż wierzytelności. Dłużnik zajętej wierzytelności powinien spełnić należne od niego świadczenie poprzez złożenie go komornikowi lub do depozytu sądowego.

Sprzedaż zajętej wierzytelności może nastąpić na wniosek wierzyciela lub z urzędu (zarządzona przez komornika). Sprzedaż dokonywana jest w drodze licytacji lub z wolnej ręki według przepisów o egzekucji z ruchomości z odrębnościami dotyczącymi ceny. Przy licytacji cena wywołania wynosi połowę sumy, stanowiącej wartość zajętej wierzytelności oraz należne od niej odsetki liczone od dnia ich wymagalności do dnia licytacji.

Przy sprzedaży z „wolnej ręki” cena zbycia nie może być niższa od 60% oszacowania wraz z odsetkami liczonymi od dnia sprzedaży (art. 904 1§3 k.p.c.).

Zajęte papiery wartościowe niedopuszczone do publicznego obrotu sprzedawane są za pośrednictwem domu maklerskiego lub banku prowadzącego taką działalność.

Przez inne prawa majątkowe rozumiemy prawa majątkowe inne niż wierzytelność, prawo własności i prawo użytkowania wieczystego. Będą to np. prawo z patentu, prawo ochronne na wzór użytkowy, udział wspólnika w spółce handlowej, ekspektatywa własnościowego prawa do lokalu.

Egzekucja odbywa się w na podstawie przepisów o egzekucji z wierzytelności.

7.5 Wyjawienie majątku

Jest to pomocniczy środek egzekucyjny zmierzający do uzyskania od dłużnika informacji o jego majątku, w celu zapewnienia skuteczności egzekucji świadczeń pieniężnych.

30

Wyjawienie majątku może być zastosowane w następujących przypadkach:  jeżeli wierzyciel wykaże, że na skutek prowadzonej egzekucji nie uzyskał w pełni zaspokojenia swej wierzytelności;  jeżeli zajęty majątek dłużnika nie rokuje zaspokojenia egzekwowanych należności.

W tych sytuacjach wierzyciel może żądać zobowiązania dłużnika do złożenia wykazu majątku, w którym wymienione będą rzeczy i miejsca gdzie się znajdują, przypadające mu wierzytelności i inne prawa majątkowe oraz zobowiązania go do złożenia przyrzeczenia, że złożony przez niego wykaz majątku jest prawdziwy i zupełny (art. 913 k.p.c.).

Wniosek o wyjawienie majątku przez dłużnika składa się w sądzie.

Załącza się do niego odpis protokołu zajęcia lub inne dokumenty uzasadniające obowiązek dłużnika wyjawienia majątku, a jeżeli wniosek składany jest przed wszczęciem egzekucji także tytuł wykonawczy.

Sąd rozpozna wniosek po wezwaniu i wysłuchaniu stron, jeżeli się stawią, dlatego dłużnikowi wezwanie należy doręczyć do rąk własnych.

Na tej podstawie sąd wyda postanowienie, na które służy zażalenie.

Wykaz i przyrzeczenie sąd odbiera od dłużnika niezwłocznie. W uzasadnionych wypadkach sąd może wyznaczyć dłużnikowi termin, nie dłuższy jednak niż tydzień.

Jeżeli dłużnik nie stawi się bez usprawiedliwienia do sądu w celu złożenia wykazu i przyrzeczenia albo odmówi ich złożenia, sąd może ukarać go grzywną, przymusowym doprowadzeniem, oraz może zastosować areszt nie przekraczający miesiąca. O takich skutkach swojego zachowania dłużnik powinien być pouczony przez sąd w wezwaniu na posiedzenie.

7.6 Egzekucja z nieruchomości

Egzekucja z nieruchomości składa się z następujących etapów: 1) zajęcia nieruchomości; 2) opisu i oszacowania nieruchomości; 3) sprzedaży licytacyjnej; 4) przysądzenia własności; 5) podziału sumy uzyskanej z egzekucji.

31

Ad. 1) Zajęcie nieruchomości następuje przez doręczenie wezwania dłużnikowi, aby zapłacił dług w ciągu dwóch tygodni pod rygorem przystąpienia do opisu i oszacowania nieruchomości (art. 923 k.p.c.). Jednocześnie komornik przesyła do sądu prowadzącego księgę wieczystą dla nieruchomości wniosek o dokonanie w księdze wieczystej wpisu o wszczęciu egzekucji.

W stosunku do dłużnika, nieruchomość zajęta jest z chwilą doręczenia wezwania. W stosunku do innych osób z chwilą dokonania wpisu w księdze wieczystej lub z chwilą uzyskania informacji o zajęciu w inny sposób.

Zajęcie nieruchomości pozbawia dłużnika możliwości rozporządzenia rzeczami podlegającymi zajęciu razem z nieruchomością, a ewentualne takie czynności niw wywołują skutków prawnych. Rozporządzenie zaś samą nieruchomością po jej zajęciu nie ma wpływu na dalsze postępowanie (art. 930 k.p.c.).

Zajęta nieruchomość najczęściej pozostawiona jest w zarządzie dłużnikowi.

Ad.2) Po upływie terminu określonego w wezwaniu dłużnika do zapłaty długu, komornik na wniosek wierzyciela dokonuje opisu i oszacowania zajętej nieruchomości. Do oszacowania powołanych może być kilku biegłych. Z czynności tych sporządzany jest protokół.

Ad.3) Przepisy kodeksu przywiązują dużą wagę do należytego dokonania ogłoszenia o licytacji i określają dokładnie jego treść.

Ma to bowiem duże znaczenie przy licytacji nieruchomości wchodzących w skład gospodarstwa rolnego. Współwłaściciele nie będący dłużnikami mają bowiem aż do trzeciego dnia przed licytacją prawo przejęcia nieruchomości na własność w cenie nie niższej od sumy oszacowania. Pierwszeństwo mają współwłaściciele prowadzący gospodarstwo rolne lub pracujący w nim (art. 958 i 959 k.p.c.).

Kodeks określa także szczegółowo warunki licytacyjne wskazujące, kto może brać udział w przetargu i w jaki sposób ma być uiszczona cena nabycia. Przede wszystkim przystępujący do przetargu, musi złożyć tzw. rękojmię w wysokości 1/10 części sumy oszacowania.

Licytacja odbywa się publicznie w obecności i pod nadzorem sędziego, który na bieżąco rozpatruje skargi na czynności komornika

32

podczas licytacji. Przetarg odbywa się ustnie. Najniższa suma, za którą nieruchomość może być sprzedana na pierwszej licytacji (cena wywołania) wynosi trzy czwarte sumy oszacowania (art.965 k.p.c.).

Jeżeli na licytacji nikt nie przystąpił do przetargu, komornik wyznacza drugą licytację, na której cena wywołania wynosi 2/3 sumy oszacowania. Jeżeli również na drugiej licytacji nikt nie przystąpi do przetargu, to wierzyciel egzekwujący i każdy wierzyciel hipoteczny, jak i współwłaściciel może przejąć nieruchomość na własność w cenie nie niższej od 2/3 sumy oszacowania. Jeżeli to nie nastąpi, to postępowanie egzekucyjne umarza się i nowa egzekucja z tej nieruchomości nie może być wszczęta wcześniej jak po upływie roku (art.

984-985 k.p.c.).

Gdy przetarg doszedł do skutku, sędzia pod którego nadzorem, odbywa się licytacja wydaje postanowienie, co do przybicia na rzecz licytanta, który zaoferował najwyższą cenę, po wysłuchaniu jego i innych uczestników. Osoba, na rzecz której udzielono przybicia uzyskuje prawo do przysądzenia własności nieruchomości pod warunkiem, że zapłaciła zaoferowaną cenę. Po uprawomocnieniu się postanowienia, sąd wzywa licytanta, który uzyskał przybicie (czyli nabywcę) aby w ciągu dwóch tygodni od otrzymania wezwania złożył na rachunek depozytowy sądu cenę nabycia z potrąceniem rękojmi.

Nabywca może prosić sąd o wyznaczenie dłuższego terminu, który jednak nie może przekraczać miesiąca.

Ad.4) Po uprawomocnieniu się przybicia i wpłaceniu ceny, bądź uprawomocnieniu się postanowienia o ustaleniu ceny nabycia w przypadku skorzystania z prawa pierwokupu, sąd wydaje postanowienie o przysądzeniu własności (art. 998 k.p.c.).

Prawomocne postanowienie o przysądzeniu własności przenosi własność nieruchomości na nabywcę i jest podstawą ujawnienia prawa własności w księdze wieczystej. Jest również tytułem egzekucyjnym do wprowadzenia nabywcy w posiadanie nieruchomości. Można wiec na jego podstawie prowadzić egzekucję, gdyby np. dłużnik nie chciał wydać nieruchomości.

Ad.5) Plan podziału sumy uzyskanej z egzekucji sporządza sąd niezwłocznie po uprawomocnieniu się postanowienia o przysądzeniu.

33

Art. 1036 k.p.c. wskazuje nam, kto jeszcze oprócz wierzyciela prowadzącego egzekucję bierze udział w podziale tej sumy.

W ramach egzekucji z nieruchomości możemy wyróżnić uproszczoną egzekucje z nieruchomości gruntowej oraz nieruchomości zabudowanej budynkiem, jeżeli w chwili złożenia wniosku o wszczęcie egzekucji nie dokonano zawiadomienia o zakończeniu budowy. Szybkość tej egzekucji polega na możliwości sprzedaży z tzw. „wolnej ręki”, który to sposób opisywany był przy egzekucji z ruchomości. Jeżeli nieruchomość nie zostanie sprzedana w ten sposób ulega sprzedaży według przepisów o licytacji ruchomości (art. 1013 1-6 k.p.c.).

7.7 Egzekucja z własnościowego prawa do lokalu spółdzielczego, miejsca postojowego w garażu wielostanowiskowym oraz z lokali stanowiących odrębne nieruchomości

Zgodnie z ustawą o spółdzielniach mieszkaniowych, do tego sposobu egzekucji stosuje się odpowiednio przepisy o zwykłej egzekucji z nieruchomości. Nie zostały wprowadzone żadne odrębne rozwiązania właściwe tylko dla egzekucji ze spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu. Przepisy te stosowane są również do miejsc postojowych w garażach wielostanowiskowych.

Przepisy o egzekucji z nieruchomości są również podstawą do prowadzenia egzekucji z lokali stanowiących odrębne nieruchomości.

Ponadto według art.16 ustawy o własności lokali, jeżeli właściciel zalega długotrwale z zapłata należnych od niego opłat lub w sposób rażący narusza porządek domowy albo swym zachowaniem czyni korzystanie z innych lokali lub nieruchomości wspólnej uciążliwym, wspólnota mieszkaniowa może w trybie procesu żądać sprzedaży lokalu w drodze licytacji na podstawie przepisów k.p.c.

8. Podział sumy uzyskanej z egzekucji Podział sumy uzyskanej z egzekucji jest to podział dokonany na podstawie planu podziału.

34

Plan taki jest sporządzany w trzech wypadkach: 1) zawsze przy egzekucji z nieruchomości oraz egzekucjach, przy których odpowiednio stosuje się przepisy o egzekucji z nieruchomości; 2) przy egzekucji z ruchomości, z wynagrodzenia za pracę, z rachunków bankowych oraz z innych wierzytelności i innych praw majątkowych, jeżeli suma uzyskana z egzekucji nie wystarcza na zaspokojenie wszystkich wierzycieli (art. 1023 k.p.c.); 3) zawsze przy egzekucji przez zarząd tymczasowy.

Plan podziału sporządza z urzędu komornik. Przy egzekucji z nieruchomości komornik sporządza projekt i przedkłada go sądowi, który go zatwierdza, a w razie potrzeby uzupełnia i wprowadza zmiany.

Przy egzekucji przez zarząd tymczasowy jest on sporządzany przez zarządcę a dalej procedura przebiega jak w przypadku planu przy egzekucji z nieruchomości.

Należności podlegające zaspokojeniu z sumy uzyskanej z egzekucji są podzielone według kolejności zaspokojenia na kategorie. Każda kolejna kategoria zaspakajana jest po całkowitym zaspokojeniu kategorii bardziej uprzywilejowanej. Tak więc nie wszystkie należności traktowane są jednakowo. O uprzywilejowaniu jednych należności względem innych muszą decydować szczególne ważne względy.

W pierwszej kategorii znajdują się koszty egzekucyjne, co jest usprawiedliwione. Pierwszeństwo tych kosztów daje wierzycielowi, który rozpoczął procedurę egzekucyjną pewność, że z uzyskanej z egzekucji kwoty pokryte zostaną poniesione przez niego koszty, a nie zostanie ona uszczuplona na rzecz wierzycieli, którzy dopiero na etapie podziału kwoty przyłączyli się do postępowania. Drugie w kolejności zaspokojenia są należności alimentacyjne , co również wydaje się w pełni uzasadnione ze względów społecznych. Kategorie zaspokojenia zostały szczegółowo uregulowane przez przepisy. Art. 1025 §1 k.p.c. wymienia 10 takich kategorii:1) koszty egzekucyjne, 2) należności alimentacyjne, 3) należności za pracę za okres 3 miesięcy do wysokości najniższego wynagrodzenia za pracę oraz renty z tytułu odszkodowania za wywołanie choroby, niezdolności do pracy, kalectwa lub śmierci i koszty zwykłego pogrzebu dłużnika, 4) należności wynika-

35

jące z wierzytelności zabezpieczonych hipoteką morską, 5) należności zabezpieczone hipotecznie lub zastawem rejestrowym albo zabezpieczone przez wpisanie do innego rejestru, 6) należności za pracę nie zaspokojone w kolejności 3, 7) należności podatkowe, które nie zostały zaspokojone w kategorii 5, 8) należności zabezpieczone prawem zastawu lub które korzystały z ustawowego pierwszeństwa nie wymienionego wcześniej, 9) należności wierzycieli, którzy prowadzili egzekucję; 10) inne należności.

Po zaspokojeniu wszystkich należności zaspakajane są kary pieniężne oraz grzywny sądowe i administracyjne. W równym stopniu z każdą wierzytelnością zaspakajane są odsetki i koszty postępowania.

O sporządzeniu planu podziału zawiadamia się dłużnika i osoby uczestniczące w podziale. Podmioty te mogą w ciągu 2 tygodni od daty zawiadomienia organu egzekucyjnego wnieść zarzuty przeciwko planowi podziału sumy uzyskanej z egzekucji (art. 1027§2 k.p.c.).

Prawomocny plan podziału podlega wykonaniu z urzędu. Wykonanie polega przede wszystkim na wypłaceniu uczestnikom podziału należnych im sum.

Jeżeli w podziale uczestniczyli wierzyciele, którzy nie maja jeszcze tytułu wykonawczego, a uczestniczyli w podziale z tytułu zabezpieczenia powództwa, to należną im kwotę pozostawia się na rachunku depozytowym sądu. Jeżeli w ciągu miesiąca od uprawomocnienia się planu podziału, wierzyciel taki nie przedstawi dowodu wytoczenia powództwa o zasądzenie mu roszczenia, to traci prawo do sumy pozostawionej

9. Egzekucja świadczeń alimentacyjnych Egzekucja świadczeń alimentacyjnych w zasadzie jest egzekucją świadczeń pieniężnych i prowadzona jest za pomocą sposobów przewidzianych dla egzekucji tego typu świadczeń. Wykazuje ona jednak wiele odrębności, które dyktowane względami społecznymi mają zapewnić egzekucji alimentów szybkie i skuteczne przeprowadzenie.

Dlatego też regulowana jest przez przepisy odrębnie. Omówimy więc

36

odrębności postępowania egzekucyjnego świadczeń alimentacyjnych w stosunku do pozostałych świadczeń pieniężnych: 1) Tytułowi egzekucyjnemu (wyrokowi sądu) zasądzającemu świadczenia alimentacyjne sąd nadaje klauzulę wykonalności z urzędu. Tak więc tytuł wykonawczy wierzyciel otrzymuje z urzędu i nie ma potrzeby prowadzenia odrębnego postępowania o nadanie klauzuli wykonalności (art. 1082 k.p.c.); 2) Egzekucja może być wszczęta z urzędu na żądanie sądu pierwszej instancji, który sprawę rozpoznał. Żądanie takie sąd kieruje do właściwego komornika( art. 1085 k.p.c.); 3) W przypadku wszczęcia egzekucji świadczeń alimentacyjnych z wynagrodzenia za pracę dłużnika, wierzyciel może złożyć wniosek także do komornika sądu właściwego, ze względu na swoje miejsce zamieszkania. W takim przypadku komornik ten informuje komornika sądu właściwości ogólnej dłużnika. Jeżeli tam toczy się postępowanie egzekucyjne przeciwko dłużnikowi z tytułu innych wierzytelności, komornik może zażądać przekazania mu sprawy, jeżeli suma ze wszystkich egzekucji nie starcza na zaspokojenie wszystkich wierzycieli (art. 1081 k.p.c.); 4) Komornik zobowiązany jest z urzędu do przeprowadzenia dochodzenie w celu ustalenia zarobków i stanu majątkowego dłużnika oraz jego miejsca zamieszkania. Jeżeli sam nie jest w stanie uzyskać takich informacji prosi o pomoc policję i gminny ośrodek pomocy społecznej. Policja na wniosek komornika przeprowadza dochodzenie w celu ustalenia miejsca zamieszkania i miejsca pracy dłużnika, a ośrodek pomocy społecznej dochodzenie w celu ustalenia majątku i dochodów dłużnika. Dochodzenia te powinny być przeprowadzane okresowo nie rzadziej niż raz w roku. Bezskuteczność egzekucji nie stanowi podstawy umorzenia postępowania (art. 1086 k.p.c.); 5) Mniejsze są również ograniczenia dotyczące należności przypadających dłużnikowi, które mogą być zajęte w przypadku egzekucji alimentów. Wynagrodzenie za pracę oraz wszelkie inne świadczenia powtarzające się, których celem jest zapewnienie utrzymania oraz sumy przyznane przez Skarb Państwa na specjalne cele (stypendia, wsparcia) podlegają egzekucji do wysokości 3/5 bez względu na ich

37

wysokość (art. 87 k.p.). Egzekucji świadczeń alimentacyjnych podlegają również świadczenia z ubezpieczeń majątkowych oraz odszkodowania z ubezpieczeń majątkowych jakie otrzymał dłużnik, które wyłączone są spod egzekucji innych należności (art.831§1 k.p.c.).

Nagroda z zakładowego funduszu nagród oraz należności przysługujące pracownikom z tytułu udziału w zysku lub nadwyżce bilansowej, a także wierzytelności z rachunku bankowego stanowiącego wkład oszczędnościowy podlegają egzekucji świadczeń alimentacyjnych w pełnej wysokości (art.87 k.p. art. 1083); 6) Jeżeli dłużnik zatrudniony jest u osoby bliskiej, a egzekucję świadczeń alimentacyjnych skierowano do wynagrodzenia za pracę, osoba ta nie może zasłaniać się zarzutem, że wypłaciła dłużnikowi wynagrodzenie z góry, ani zarzutami, że dłużnik pracuje bez wynagrodzenia lub za wynagrodzeniem niższym od przeciętnego albo, że przysługuje jej wierzytelność od dłużnika nadająca się do potrącenia z jego wynagrodzenia (art. 1087 k.p.c.); 7) Świadczenia alimentacyjne korzystają z przywileju pierwszeństwa zaspokojenia przy podziale sumy uzyskanej z egzekucji zaraz po kosztach egzekucyjnych; 8) Wierzyciel może uzyskać zaspokojenie świadczeń alimentacyjnych stwierdzonych tytułem wykonawczym, z wynagrodzenia za pracę dłużnika, z należnej emerytury oraz innych należności określonych ustawą (np. pieniądze dłużnika znajdujące się w depozycie zakładu karnego) bez wszczynania postępowania egzekucyjnego, W tzw. pozaegzekucyjnym trybie zaspakajania wierzycieli.

Art. 87 k.p pozwala pracodawcy potrącać z wynagrodzenia sumy na zaspokojenie roszczeń alimentacyjnych stwierdzonych tytułem wykonawczym. Nie jest więc konieczne egzekwowanie ich przez komornika. Wniosek o wypłatę alimentów możemy złożyć bezpośrednio do pracodawcy dłużnika Jako, że sprawy alimentacyjne zwolnione są z kosztów sądowych, dlatego też osoba chcąca je egzekwować przez komornika nie ponosi żadnych kosztów.

38

10. Egzekucja w celu zniesienia współwłasności nieruchomości Egzekucja ta, będąca trzecim rodzajem egzekucji, ma na celu przymusowe wykonanie orzeczenia sadowego nakazującego sprzedaż nieruchomości w celu zniesienia jej współwłasności. Może ona znaleźć zastosowanie np. przy dziale spadku albo podziale majątku byłych małżonków, w skład którego wchodzi nieruchomość lub spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu.

Przebiega według zasad właściwych dla egzekucji świadczeń pieniężnych z nieruchomości z następującymi odrębnościami: 1) wszczęcie egzekucji może nastąpić z urzędu lub na wniosek każdego ze współwłaścicieli wymienionych w tytule wykonawczym, nakazującym zniesienie współwłasności nieruchomości w drodze sprzedaży publicznej (art.1067 k.p.c.). Wszczęcie egzekucji z urzędu oznacza jej wszczęcie na żądanie sądu pierwszej instancji, który postanowił o zniesieniu współwłasności.; 2) komornik przystępuje do egzekucji przez przesłanie do sądu prowadzącego księgę wieczysta dla nieruchomości wniosku o ujawnienie wszczęcia egzekucji. Z charakteru tej egzekucji oczywiste jest, że komornik nie wzywa do uiszczenia należności jak ma to miejsce przy egzekucji świadczeń pieniężnych z nieruchomości; 3) we wpisie do księgi wieczystej oraz w obwieszczeniu o licytacji nieruchomości należy podać, że egzekucja ma na celu zniesienie współwłasności; 4) jeżeli według przepisów szczególnych współwłaścicielowi lub osobie trzeciej przysługuje prawo pierwokupu nieruchomości rolnej wchodzącej w skład gospodarstwa rolnego, prawomocne postanowienie sądu o przybiciu doręcza się tej osobie. W takim wypadku bieg terminu do wykonania przez nabywcę warunków licytacyjnych rozpoczyna się z chwilą bezskutecznego upływu terminu do wykonania prawa pierwokupu (art. 1069 k.p.c.); 5) egzekucja w celu zniesienia współwłasności i egzekucja świadczeń pieniężnych z nieruchomości mogą toczyć się jednocześnie. W razie sprzedaży nieruchomości w toku jednej z tych egzekucji- drugie postępo-

39

wanie egzekucyjne zawiesza się, a po uprawomocnieniu się postanowienia o przysądzeniu własności umarza się go (art. 1070 k.p.c.).

11. Koszty egzekucji Koszty egzekucji są to koszty ponoszone przez uczestnika, niekiedy przez Skarb Państwa lub komornika w związku z właściwym postępowaniem egzekucyjnym.

Można je podzielić na: 1) koszty sądowe; 2) koszty działania pełnomocnika; 3) koszty działania uczestnika.

My zajmiemy się tylko omówieniem generalnych zasad dotyczących kosztów sądowych.

Ad.1) Koszty sądowe to koszty ponoszone przez uczestnika postępowania egzekucyjnego na rzecz organu egzekucyjnego (komornika lub sądu), w związku z postępowaniem egzekucyjnym. Obejmują one: wpis, opłaty egzekucyjne, zwrot wydatków.

Wpis – to opłata pobierana przez sąd rejonowy od różnego rodzaju wniosków egzekucyjnych kierowanych do sądu. Może być stały lub stosunkowy.

Opłaty egzekucyjne – to opłaty pobierane przez komornika za prowadzenie egzekucji i innych czynności określonych ustawowo.

Są to opłaty stosunkowe (wyliczane od wartości egzekwowanego lub wyegzekwowanego świadczenia), albo stałe (oznaczone ryczałtową suma pieniężną). Opłaty stałe są związane z egzekucją świadczeń niepieniężnych, a opłaty stosunkowe są charakterystyczne dla egzekucji świadczeń pieniężnych. Wg art. 49 u.k.s.e. cała opłata stosunkowa wynosi 15% wartości egzekwowanego świadczenia, nie może być jednak niższa niż 1/10 i wyższa niż trzydziestokrotna wysokość przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia. W szczególnie uzasadnionych wypadkach sąd może zmniejszyć wysokość tej opłaty stosunkowej. Gdy wierzyciel we wniosku wskazał więcej niż

40

jeden sposób egzekucji, opłata stosunkowa ulega podwyższeniu o 1/ część za każdy następny sposób egzekucji.

10 Do wartości egzekwowanego roszczenia, stanowiącej podstawę ustalenia wysokości stosunkowej opłaty egzekucyjnej zalicza się też odsetki, koszty i inne należności podlegające egzekucji wraz ze świadczeniem głównym.

Stałe opłaty egzekucyjne od poszczególnych czynności wynoszą od 4 do 50% przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego.

Wydatki – w ich skład wchodzą wydatki gotówkowe komornika oraz wydatki sądowe np. należności biegłych, koszty ogłoszeń w pismach, diety i koszty dla sędziów i pracowników sądowych biorących udział w dokonywaniu oględzin nieruchomości.

Do opłacania kosztów sądowych obowiązany jest uczestnik postępowania (najczęściej wierzyciel), który składa wniosek podlegający wpisowi lub opłacie egzekucyjnej, albo wniosek o dokonanie czynności powodującej wydatki. Dotyczy to przede wszystkim wpisów i wydatków. Nie dotyczy to opłaty stosunkowej w egzekucji świadczeń pieniężnych, które nie są pobierane od wierzyciela, lecz komornik ściąga je od dłużnika. Stałą opłatę egzekucyjną wierzyciel ma obowiązek uiścić w całości przed rozpoczęciem egzekucji (art. 45 i 49 u.k.s.e.).

Zwolnienie od kosztów sądowych w postępowaniu egzekucyjnym Art. 771 k.p.c. wskazuje, że zwolnienie od kosztów sądowych przyznane stronie przez sąd w postępowaniu rozpoznawczym lub z którego strona korzysta z mocy ustawy, rozciąga się też na postępowanie egzekucyjne. Oznacza to, że osoba, która nie ponosiła kosztów sądowych w postępowaniu rozpoznawczym przed sądem, nie będzie ich uiszczała również w postępowaniu egzekucyjnym.

Zgodnie z ustawą zwolnieni z kosztów sądowych są między innymi:  wierzyciel dochodzący roszczeń alimentacyjnych;  pracownik dochodzący roszczeń z zakresu prawa pracy;  ubezpieczony w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych.

Sądowe zwolnienie od kosztów sądowych możemy uzyskać też w postępowaniu egzekucyjnym, jeżeli nie korzystałyśmy ze zwol-

41

nienia w postępowaniu rozpoznawczym. Orzeka o tym sąd rejonowy na podstawie przepisów k.p.c. o zwolnieniu z kosztów sądowych. W czasie trwania postępowania egzekucyjnego może również dojść do cofnięcia zwolnienia od kosztów sądowych uzyskanego w toku postępowania rozpoznawczego. W takim przypadku wierzyciel będzie obowiązany zapłacić wszystkie przewidziane opłaty.

Zasady zwrotu kosztów sądowych 1) Dłużnik powinien zwrócić wierzycielowi koszty egzekucji niezależnie od jej wyniku (art. 770 k.p.c.). Dłużnik zwraca również opłaty egzekucyjne, które w związku z egzekucją tymczasowo poniósł Skarb Państwa np. ze względu na zwolnienie wierzyciela od kosztów sądowych; 2) Zwrotowi podlegają tylko koszty niezbędne do celowego przeprowadzenia egzekucji (art. 770 k.p.c.). Ustala się je według zasad właściwych dla ustalenia niezbędnych kosztów procesu (art.98 § 2 i3 k.p.c.). Do kosztów niezbędnych należeć będą koszty sądowe w postaci wpisu, opłaty egzekucyjne, koszty przejazdu wierzyciela, wynagrodzenie i wydatki jednego adwokata lub radcy prawnego reprezentującego wierzyciela; 3) Koszty egzekucji podlegają ściągnięciu wraz z egzekwowanym roszczeniem (art. 770 k.p.c.). Niedopuszczalne jest więc prowadzenie odrębnej egzekucji wyłącznie w celu ściągnięcia kosztów. Koszty egzekucji powinny zostać ściągnięte w postępowaniu egzekucyjnym, w którym powstały. Jeżeli więc jest oczywiste, że z egzekucji nie uzyska się sumy wyższej od kosztów egzekucyjnych postępowanie umarza się (art. 824 k.p.c.). Nie dotyczy to oczywiście kosztów egzekucji świadczeń niepieniężnych, także opłaty egzekucyjnej w razie umorzenia postępowania na wniosek wierzyciela oraz na podstawie art.

823 k.p.c. W tych przypadkach komornik w celu egzekucji tych opłat wydaje postanowienie, w którym wzywa dłużnika do uiszczenia należności z tytułu opłat w terminie 14 dni od dnia doręczenia. Postanowienie to podlega wykonaniu w drodze egzekucji po uprawomocnieniu się, bez zaopatrywania w klauzulę wykonalności.

Koszty egzekucyjne ustalane są przez organ egzekucyjny (komornika lub sąd). Komornik ustalając wysokość kosztów egzekucyjnych,

42

powinien wskazać podstawę obliczenia kosztów przez wymienienie tytułu ich pobrania wraz z przytoczeniem odpowiednich przepisów. (§32 r.czyn.kom). Od tego postanowienia przysługuje skarga, a na postanowienie sądu komornikowi i stronom zażalenie.

12. Powództwa przeciwegzekucyjne Powództwa przeciwegzekucyjne stanowią środki obrony merytorycznej przeciwko niezgodnej z prawem egzekucji. Kodeks przewiduje dwa takie powództwa: 1) Powództwo opozycyjne, które jest środkiem obrony dłużnika; 2) Powództwo ekscydencyjne przysługujące osobie trzeciej, której prawa narusza egzekucja.

Wnosi się je do sądu, w którego okręgu prowadzi się egzekucję.

Jeżeli jej jeszcze nie wszczęto do sądu właściwego według przepisów ogólnych.

12.1. Powództwo opozycyjne

Przysługuje dłużnikowi. Może ono mieć następujące postacie: 1) powództwo o pozbawienie tytułu wykonawczego wykonalności w całości lub części; 2) powództwo o ustalenie nieistnienia należności; 3) powództwo o umorzenie postępowania egzekucyjnego.

Skoncentrujemy się na pierwszym z nich.

Powództwo o pozbawienie tytułu wykonawczego wykonalności ma zastosowanie w następujących przypadkach (art. 840 k.p.c.): a) Gdy dłużnik przeczy zdarzeniom, na których oparto wydanie klauzuli wykonalności, a w szczególności, gdy kwestionuje istnienie stwierdzonego tytułem egzekucyjnym obowiązku, albo gdy kwestionuje przejście obowiązku mimo istnienia dokumentu stwierdzającego to przejście. Dłużnik zaprzecza więc, że ma wobec wierzyciela obowiązek spełnienia jakiegoś świadczenia albo zaprzecza innych zdarzeniom, które miały wpływ na wydanie klauzuli wykonalności np. kwestionuje

43

termin, w jakim miał spełnić świadczenie. Może też nie uznawać przejścia na niego określonych obowiązków; b) Gdy po powstaniu tytułu egzekucyjnego nastąpiło zdarzenie, wskutek którego zobowiązanie wygasło albo nie może być egzekwowane. Gdy tytułem egzekucyjnym jest orzeczenie sądowe, dłużnik może w tym powództwie wskazywać zdarzenia, które nastąpiły po zamknięciu rozprawy, a także powoływać się na spełnienie świadczenia, jeżeli zarzut ten nie był przedmiotem rozpoznania w sprawie. Do takich sytuacji należeć będzie wykonanie przez dłużnika zobowiązania, niemożliwość świadczenia z przyczyn niezależnych od dłużnika, zwolnienie dłużnika z długu przez wierzyciela; c) Gdy małżonek dłużnika przeciwko któremu sąd nadal klauzulę wykonalności na podstawie art. 787 k.p.c. wykaże, że egzekwowane świadczenie nie należy się wierzycielowi. Przy czym małżonkowi temu przysługują zarzuty nie tylko z własnego prawa, lecz także zarzuty, których jego małżonek wcześniej nie mógł przedstawić.

Art. 787 k.p.c. jest podstawą, aby klauzula wykonalności wydana została również przeciwko małżonkowie dłużnika. Chodzi przede wszystkim o umożliwienie małżonkowie dłużnika obrony przed roszczeniami wierzyciela. Wytaczając takie powództwo małżonek może wykazać, że świadczenie wymienione w tytule egzekucyjnym nie należy się wierzycielowi, gdyż np. w chwili powstawania zobowiązania obowiązywała małżeńska rozdzielność majątkowa.

Powództwo to wytacza się przeciwko wierzycielowi. Może być wytoczone gdy egzekucja już została wszczęta wtedy prawomocny wyrok sądu pozbawiający tytuł wykonawczy wykonalności jest podstawą do umorzenia postępowania egzekucyjnego na wniosek wierzyciela (art. 825). Może być również wytoczone jeszcze przed jej wszczęciem gdy dłużnik chce jej zapobiec.

12.2. Powództwo ekscydencyjne (interwencyjne)

Powództwo ekscydencyjne przysługuje osobie trzeciej, której prawa, szczególnie prawo własności, zostały naruszone na skutek skierowania do nich egzekucji. Naruszeniem takim będzie np. prowadzenie egzekucji z ruchomości, która była w posiadaniu dłużnika, ale jest własnością oso-

44

by trzeciej. Nie chodzi więc o naruszenie spowodowane niezgodnymi z prawem czynnościami egzekucyjnymi komornika, gdyż w takiej sytuacji osoba broni swoich praw składając skargę na czynności komornika.

Może mieć następujące postacie: a) powództwo o zwolnienie zajętego przedmiotu od egzekucji sądowej; b) powództwo o ustalenie, że tytuł wykonawczy nie może być w stosunku do niej wykonywany.

Ad..a). Zgodnie z treścią art. 841 k.p.c. osoba trzecia może w drodze powództwa żądać zwolnienia zajętego przedmiotu od egzekucji, jeżeli skierowanie do niego egzekucji narusza jej prawa. Powództwo to jest najczęściej aktualne w wypadku skierowania egzekucji do rzeczy ruchomej będącej we władaniu dłużnika, a stanowiącej własność osoby trzeciej. Tą drogą ochronie podlega też prawo własności i współwłasności, użytkowanie wieczyste oraz spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu.

Wytoczenie powództwa możliwe jest dopiero po wszczęciu egzekucji, gdyż wtedy dochodzi się zwolnienia zajętego przedmiotu od egzekucji.

Powinno być wniesione w terminie miesiąca od dnia dowiedzenia się o naruszeniu prawa, chyba, że inny termin jest przewidziany w przepisach odrębnych. Nie ma możliwości przywrócenia terminu.

Mogą je wytoczyć osoba trzecia, czyli nie będąca stroną postępowania egzekucyjnego oraz małżonek dłużnika. Małżonek może je wytoczyć w następujących przypadkach: 1) w razie skierowania egzekucji do jego majątku osobistego na podstawie tytułu wykonawczego przewidującego ograniczoną odpowiedzialność małżonka dłużnika do majątku wspólnego; 2) w razie skierowania egzekucji do majątku wspólnego na podstawie tytułu wykonawczego wydanego wyłącznie przeciwko dłużnikowi Powództwo powinno być wytoczone przeciwko wierzycielowi, a jeżeli dłużnik zaprzecza prawu osoby trzeciej także przeciwko dłużnikowi.

Ad.b) Jest to powództwo związane z egzekucją tytułu wykonawczego zobowiązującego do wydania ruchomości indywidualnie oznaczonej, nieruchomości albo opróżnienia lokalu. Wiemy bowiem, że w przypadku kiedy rzeczą włada inna osoba niż dłużnik, egzekucja może być prowadzona też przeciwko niej (art. 791 k.p.c.) Jeżeli osoba

45

trzecia wykaże, że włada tymi rzeczami na podstawie tytułu nie pochodzącego od dłużnika, komornik wstrzyma się z czynnościami egzekucyjnymi pouczając władającego

13. Skarga na czynności komornika Jest to najbardziej charakterystyczny dla sądowego postępowania egzekucyjnego środek zaskarżenia. Służy on eliminacji czynności egzekucyjnych komornika dokonanych z naruszeniem przepisów proceduralnych. Nie jest to sposób mający na celu uchylenie czynności komornika naruszającej wprawdzie prawa stron osób trzecich, ale wykonanej zgodnie z obowiązującą procedurą.

Jak już było wspomniane, komornik nie jest władny do badania zasadności wystawionego tytułu wykonawczego, dlatego na tej podstawie nie możemy opierać swojej skargi na dokonane przez niego czynności. Temu służą opisane wcześniej powództwa.

Skarga przysługuje na każdą czynność komornika, czyli decyzyjną podejmowaną w postaci postanowienia lub zarządzenia (zarządzenie o ukaraniu grzywną) i faktyczną (przeszukanie odzieży przez osobę płci odmiennej niż dłużnik), a także na zaniechanie dokonania czynności przez komornika, czyli niewykonanie czynności, do której był zobowiązany (np. niezawiadomienie dłużnika o terminie licytacji, nie doręczenie zawiadomienia o wszczęciu egzekucji przy dokonywaniu pierwszej czynności).

Skarga nie dotyczy bezczynności komornika powodującej przewlekłość postępowania. Takie zachowanie komornika może być zwalczane na drodze nadzoru korporacyjnego nad komornikiem. W tym celu można złożyć skargę do odpowiedniej rady komorniczej.

Zaskarżeniu skargą nie podlegają tylko te czynności, w stosunku, do których w przepisach jest wyraźne stwierdzenie, że podlegają zaskarżeniu w inny sposób. (np. skarga na plan podziału sumy uzyskanej z egzekucji).

Uprawnionymi do wniesienia skargi są strony i każda osoba, której prawa zostały przez daną czynność naruszone bądź zagrożone naruszeniem (art. 767 k.p.c.).

46

Na wniesienie skarg przysługuje tydzień, który biegnie: od dnia, w którym czynność była dokonana (gdy strona lub inna osoba była o czynności zawiadomiona); od dnia zawiadomienia o dokonanej czynności (gdy nie była wcześniej o niej powiadomiona); od kiedy osoba ta dowiedziała się o dokonaniu czynności (gdy nie było zawiadomienia ani przed ani po czynności). W kodeksie przewidziano kilka szczególnych unormowań, co do terminu wniesienia skargi na niektóre czynności komornika. Dotyczy to niektórych czynności przy egzekucji z ruchomości i nieruchomości, np. czynności komornika w toku licytacji nieruchomości można zaskarżyć natychmiast po ich dokonaniu, zgłaszając skargę do sędziego nadzorującego licytację.

Skarga na czynność komornika powinna być wniesiona na piśmie.

Poza wyjątkami, kiedy to jak w przypadku skargi składanej do protokołu licytacji, może ona być zgłoszona ustnie. Skarga musi:  odpowiadać wszystkim wymogom, jakie prawo stawia pismom procesowym (art.126 k.p.c.);  określać zaskarżoną czynność lub czynność, której komornik zaniechał;  zawierać wniosek o uchylenie, zmianę lub dokonanie zaskarżonej czynności;  zawierać uzasadnienie.

W sprawach o egzekucję świadczeń pieniężnych trzeba dodatkowo wskazać wartość egzekwowanego roszczenia, co ma wpływ na wysokość wpisu stałego od skargi (§52 rozp.wpis).

Skargę wnosi się do sądu rejonowego, przy którym działa komornik. Jeżeli do egzekucji został wybrany komornik poza właściwością ogólną dla danej egzekucji, skargę wnosi się do sądu, który byłby właściwy na zasadach ogólnych.

Wniesienie skargi nie wstrzymuje postępowania egzekucyjnego ani wykonania zaskarżonej czynności, chyba że sąd w całości lub części zawiesi postępowanie egzekucyjne lub wstrzyma wykonanie czynności (art.767 ze Zn??? 2,821 k.p.c.).

Sąd rozpoznaje skargę w terminie tygodniowym od dnia jej wpłynięcia do sądu.

Po rozpoznaniu skargi sąd wydaje postanowienie. Na postanowienie to przysługuje zażalenie.

47

Wykaz skrótów:

k.p.c. –

k.p. – r. czyn. kom. –

u.k.s.e –

Kodeks postępowania cywilnego Kodeks pracy rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 9 marca 1968 r. w sprawie czynności komorników ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. o komornikach sądowych i egzekucji

48

14. Wzory pism 14.1. Wniosek o egzekucję Kraków, dnia 2 czerwca 2005 roku Do Komornika Sądowego Rewiru przy Sądzie Rejonowym w Warszawie

Wierzyciel: małoletni Łukasz Nowak reprezentowany przez matkę Annę Nowak – przedstawiciela ustawowego, Zam. Kraków, Główna 5 m 14

Dłużnik: Krzysztof Nowak, Zam. Kraków ul. Kołobrzeska 6 m 8 Wniosek o wszczęcie egzekucji z wynagrodzenia za pracę Załączając tytuł wykonawczy, obejmujący wyrok Sądu Rejonowego w Krakowie z 12 lutego 2001 r., sygn. akt: II C 345/00, opatrzony klauzulą wykonalności tegoż Sądu z 12 lutego 2001 r. w imieniu małoletniego wnoszę o: 1. wszczęcie egzekucji z wynagrodzenia za pracę dłużnika Krzysztofa Nowaka otrzymywanego w ........, Warszawa, ul. ......... poprzez zajęcie podlegającej egzekucji części wynagrodzenia za pracę w celu wyegzekwowania następujących kwot: – po 800 zł miesięcznie począwszy od dnia 1 marca 2001 r., płatnych do 10 każdego miesiąca za dany miesiąc z ustawowymi odsetkami z tytułu zwłoki w płatności każdej z rat.

Ponadto wnoszę o: 2. ustalenie oraz ściągnięcie wraz z egzekwowanym roszczeniem kosztów egzekucji według norm przepisanych, 3. doręczenie przedstawicielowi ustawowemu małoletniego wierzyciela odpisu wezwania skierowanego do zakładu pracy dłużnika.

Anna Nowak Załączniki: Tytuł wykonawczy

49

14.2. Wniosek o nadanie wyrokowi klauzuli wykonalności Warszawa, dnia 25 czerwca 2005 roku Sąd Rejonowy w Radomiu Wydział Cywilny Wierzyciel: Anna Nowak, zam. w Radomiu, ul. Mazowiecka 15/3 Dłużnik: Leonard Górzyński, zam. w Radomiu, ul. Podlaska 23/4 Sygn. akt IIC 204/98 Wniosek o nadanie wyrokowi klauzuli wykonalności Wnoszę: 1. O nadanie klauzuli wykonalności wyrokowi Sądu Rejonowemu w Radomiu z dnia 10 kwietnia 1998 roku sygn. akt IIC 204/98.

2. O doręczenie wierzycielowi tytułu wykonawczego, obejmującego odpis wyroku opatrzonego klauzulą wykonalności.

Anna Nowak

50

14.3. Skarga na czynności komornika Gniezno, dnia 26 stycznia 2006 r.

Do Sądu Rejonowego Wydział Cywilny w Gnieźnie Sygn.akt Km....../05 Wierzyciel: Anna Nowak, zam: 03-543 Gniezno, ul. Owocowa 25 m 17 Dłużnik: Grzegorz Białek zam. 23-234 Gniezno, ul. Wałowa 5 m 6 Skarga dłużnika na postanowienie Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w Gnieźnie, z 20.01.2006, sygn.akt Km 95/97 W imieniu własnym składam skargę na wyżej opisane postanowienie doręczone dłużnikowi 24.01.2006 roku oraz wnoszę o: 1. uchylenie zaskarżonego postanowienia, 2. zasądzenie od wierzyciela na rzecz skarżącego kosztów postępowania według norm przepisanych.

Uzasadnienie Wyżej opisanym postanowieniem komornik, na podstawie art. 860 k.p.c. zwolnił dotychczasowego dozorcę zajętych ruchomości dłużnika i ustanowił innego w osobie wierzyciela. Zarządzając zmianę dozorcy komornik nie wysłuchał stron.

Dowód: postanowienie] Ponieważ w niniejszej sprawie nie zachodzą okoliczności powodujące konieczność natychmiastowej zmiany dozorcy, a tylko w takim wypadku komornik może zwolnić dozorcę i ustanowić nowego bez wysłuchania stron, dokonana przez komornika czynność w sposób rażący narusza dyrektywy art.860 k.p.c.

Grzegorz Białek Załączniki: - odpis skargi

51

Wybrane publikacje Fundacji Centrum Praw Kobiet 1. Poradniki z serii „Poznaj swoje prawa...”

Jeśli jesteś ofiarą przemocy Jeśli jesteś ofiarą gwałtu Zanim powiesz „tak” Jeśli chcesz się rozwieść Rodzice i dzieci Wszystko o alimentach i …

Konkubinat… i co dalej?

Majątek wspólny i jego podział Wszystko o dziedziczeniu Przed sądem cywilnym Na rynku pracy Sprawy mieszkaniowe 2. Poradniki z serii „Poznaj siebie i swój związek” Jak dogadać się we dwoje 3. Ulotki Przemoc w rodzinie – przerwijmy zmowę milczenia Przemoc w rodzinie – powiedz „Nie” Przemoc w rodzinie – mężczyźni mówią „Nie” Przemoc w rodzinie – masz prawo Gwałt – to nie ty jesteś winna Dyskryminacja – nie musisz się na to godzić Molestowanie w pracy Alkoholizm – gdy on pije Bądź rozważna – pieniądze w małżeństwie 4. Publikacje z serii „Prawo dziś i jutro” Przemoc w rodzinie wobec kobiet i dzieci Przemoc w rodzinie a wymiar sprawiedliwości 5. Kobiety w latach 90. – raport, (wersja polska i angielska) 6. Kobiety w Polsce 2003 – raport 7. Równość praw kobiet i mężczyzn. Ustawodawstwo Unii Europejskiej i Rady Europy. Orzecznictwo Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości oraz Europejskiego Trybunału Praw Człowieka. Teksty i komentarze 8. Żywoty kobiet 9. Kobiety rozmawiają z kobietami – przewodnik dla doradczyń 10. Razem w Europie – informatorka równościowa 11. Przemoc w rodzinie wobec kobiet i dzieci z serii Prawo dziś i jutro 12. Prawo i Płeć – czasopismo Fundacji Centrum Praw Kobiet

52