Tel. STOP (22)
621 35 37
Fundacja Centrum Praw Kobiet oferuje: bezpłatne porady prawne i psychologiczne pomoc w kontaktach z policją, prokuraturą i sądami bezpłatne poradniki i ulotki prawne możliwość pobytu w schronisku dla kobiet i dzieci ofiar przemocy
ul. Wilcza 60, lok. 19 00 – 679 Warszawa tel./ fax (022) 652 01 17 e-mail: temida@cpk.org.pl www.cpk.org.pl Nr konta: 24 1020 1156 0000 7302 0008 70 31 Oddział CPK w Krakowie ul. Brodzińskiego 8 30–506 Kraków tel. (0 12) 296 13 70
Oddział CPK w Łodzi ul. Piotrkowska 115 90–430 Łódź. tel. (0 42) 633 34 11
Oddział CPK w Gdańsku ul. Gen. de Gaulle’a 1 b/15 80–261 Gdańsk tel. (0 58) 341 79 15
Filia CPK w Grójcu ul. Piłsudskiego 59B 05–600 Grójec tel. (0 48) 624 07 17
Publikacja została wydana dzięki pomocy finansowej Unii Europejskiej. Za jej treść odpowiada Centrum Praw Kobiet, poglądy w niej wyrażone w żadnym razie nie odzwierciedlają oficjalnego stanowiska Unii Europejskiej.
Mężczyźni mówią
nie
Przemoc wobec kobiet
8
Przemoc
JESTEŚMY PO TO, ŻEBY CI POMÓC!
Sprawdź, czy ty lub znany ci mężczyzna stosuje przemoc Wypełnij poniższy kwestionariusz, udzielając odpowiedzi postaw krzyżyk przy każdym zdaniu, które mówi o sytuacji, jakiej byłeś uczestnikiem lub świadkiem: Moja żona (partnerka) boi się mnie;
Większość decyzji dotyczących naszej rodziny (związku) podejmuję sam i nawet jeśli konsultuję je z partnerką, ostatecznie mój głos jest rozstrzygający;
Czasami mówię jej, że jeśli nie będzie zachowywała się jak potrzeba, to oberwie;
Nie zgadzam się, aby żona pracowała zawodowo, ponieważ
mamy małe dzieci i powinna się nimi zajmować, a poza tym uważam, że miejsce kobiety jest w domu – przy dzieciach i w kuchni;
Uważam, że kobieta ma obowiązek współżyć z mężem i nie może mu odmawiać;
Żona jest na moim utrzymaniu, dlatego mam prawo kontrolować jej wydatki i oczekiwać, że będzie mi wdzięczna i posłuszna;
Zdarza mi się rzucać przedmiotami o ścianę w czasie kłótni lub zniszczyć rzecz, która jest dla żony (partnerki) ważna;
Czasami używam wobec niej wulgarnych słów, mówię, że jest chora psychicznie, głupia i nic nie warta;
W czasie sprzeczki popychałem i szarpałem partnerkę, Czasami myślę, że ona zasługuje na to, by być bita; Uderzyłem ją, bo za dużo wypiłem, byłem zestresowany, miałem problemy;
Mężczyźni nie muszą pytać, jakie są seksualne oczekiwania kobiet, ponieważ wiedzą lepiej, czego im potrzeba;
Jeżeli kobieta odmawia stosunku, to robi to tylko dlatego, że nie chce być uważana za łatwą;
Jeśli kobieta zgadza się na pieszczoty, pocałunki, musi zdawać sobie sprawę, że dojdzie do stosunku;
Kobietom nie można ufać, dlatego muszę ją kontrolować. Jeżeli postawiłeś krzyżyk przy kilku zdaniach, oznacza to, że zrobiłeś pierwszy krok. Musisz mieć świadomość, że kiedy mężczyzna zaczyna stosować przemoc wobec swojej partnerki, problem sam się nie rozwiąże, może być tylko gorzej. Zastanów się, co możesz zrobić, aby powstrzymać przemoc. Szukaj pomocy. Jeśli sam nie stosujesz przemocy, ale znasz mężczyzn, którzy to robią, zareaguj!
Przemoc wobec kobiet Przemoc nie jest neutralna ze względu na płeć. Ofiarami przemocy w rodzinie oraz przemocy seksualnej są w przeważającej większości kobiety (90-98%). Przemoc, jakiej doznają, ma bezpośredni związek z ich płcią, doznają przemocy tylko dlatego, że są kobietami. ONZ w 1993 roku uznała, że przemoc wobec kobiet, również ta popełniana przez osoby najbliższe, stanowi naruszenie praw człowieka. Przemoc wobec kobiet jest zarazem przyczyną i skutkiem braku równości pomiędzy kobietami i mężczyznami. Od zarania dziejów była – najpierw zwyczajowo, a potem prawnie –usankcjonowanym sposobem sprawowania władzy nad kobietami. Kobieta przez długie tysiąclecia była własnością mężczyzny. Bicie żony w Europie było legalne jeszcze w pierwszych dekadach ubiegłego stulecia. W naszych czasach, choć w większości krajów przemoc wobec kobiet została w końcu uznana za przestępstwo i naruszenie praw człowieka, wielu mężczyzn wciąż uważa, że ma prawo do jej stosowania. Przemoc wobec kobiet przybrała rozmiary prawdziwej epidemii i ma różne formy (przemoc fizyczna, psychiczna, seksualna, ekonomiczna). Wbrew powszechnemu przekonaniu sprawcami większości zabójstw, zgwałceń i ciężkich uszkodzeń ciała nie są kryjący się w ciemnych zaułkach bandyci, lecz członkowie najbliższej rodziny. 87% aktów przemocy, jakiej doznają kobiety, to przemoc popełniana przez mężów i partnerów. Fizyczna agresja z ich rąk jest częściej przyczyną zranień i innych uszko dzeń ciała kobiet niż wszystkie inne powody – wypadki samochodowe, napady i zgwałcenia ze strony obcych napastników – razem wzięte. Szacuje się, że w Polsce jedna trzecia kobiet na jakimś etapie swojego życia była ofiarą męskiej przemocy, a jedna czwarta wszystkich odnotowywanych aktów przemocy to przemoc skierowana przeciwko kobietom ze strony osób najbliższych. Znęcanie się nad rodziną jest najczęściej popełnianym przestępstwem w Polsce, po przestępstwach przeciwko mieniu i życiu. W słynącej z wysokich standardów w zakresie równouprawnienia Szwecji co dwadzieścia minut mężczyzna bije kobietę Badania prowadzone w USA przez FBI wykazały, że wśród kobiet, które padły ofiarą zabójstwa, 1/3 została zamordowana przez swoich partnerów. W Polsce na ogólną liczbę nieco ponad tysiąca zabójstw rocznie około 300 to zabójstwa na tle tzw. nieporozumień rodzinnych. W Rosji 14 tysięcy kobiet rocznie jest zabijanych przez swoich partnerów. W Polsce pomimo że przemoc fizyczna, seksualna, psychiczna oraz ekonomiczna popełniana na szkodę osób najbliższych od wielu lat jest przestępstwem, często się ją usprawiedliwia: zupa była za słona, spódnica za krótka, spacerowała w nieodpowiednim miejscu, zadawała się z nieodpowiednimi ludźmi, wybrała nieodpowiedniego partnera. Mamy skłonność do doszukiwania się odpowiedzialności za przemoc po stronie ofiar. Gdyby się inaczej zachowywały, lepiej wywiązywały z roli żony i matki, nie przebywały w nieodpowiednich miejscach, mogłyby uniknąć przemocy. Musimy skończyć z oskarżaniem ofiar za przemoc, jakiej doznały. Osobą odpowiedzialną jest sprawca, nie ofiara. Nic nie usprawiedliwia przemocy.
Formy przemocy wobec kobiet Przemoc fizyczna to każde zachowanie, którego celem jest zadanie ofierze bólu fizycznego wbrew jej woli, uszkodzenie jej ciała, pogorszenie jej zdrowia lub pozbawienie ją życia. Przykłady: bicie, policzkowanie, popychanie, ciągnięcie za włosy, wykręcanie rąk, kopanie, duszenie, zadawanie ran kłutych i szarpanych, odmawianie koniecznej pomocy medycznej, pozbawianie jedzenia, picia, snu, zmuszanie do zażywania alkoholu, narkotyków. Przemoc seksualna to każde zachowanie mające na celu zmuszenie ofiary do podjęcia niechcianych zachowań o charakterze seksualnym lub zdeprecjonowanie jej seksualności. Przykłady: obmacywanie, gwałcenie, zmuszanie do uprawiania nieakceptowanych form seksu (seks oralny, analny, seks homoseksualny, sodomia, sadomasochizm), zmuszanie do współżycia z innymi osobami, wyśmiewanie preferencji seksualnych. Przemoc psychiczna to każde zachowanie, którego celem jest umniejszanie poczucia własnej wartości ofiary, wzbudzenie w ofierze strachu oraz pozbawianie jej poczucia bezpieczeństwa i kontroli nad własnym życiem. Przykłady: ciągłe bezpodstawne krytykowanie (powtarzanie, że jest głupia, brzydka i do niczego), oskarżanie, grożenie, upokarzanie, poniżanie, wyzwiska, celowe wywoływanie poczucia winy, wmawianie choroby psychicznej, grożenie pozbawieniem władzy rodzicielskiej, zastraszanie, ciągłe oszukiwanie, szantażowanie, izolowanie poprzez kontrolowanie kontaktów z rodziną i przyjaciółmi, wrogie nastawianie dzieci, zakazywanie opuszczania domu, zabranianie dostępu do telefonu, samochodu, stałe kontrolowanie i nadzorowanie, pozbawianie intymności i prywatności, uniemożliwianie podejmowanie decyzji. Przemoc ekonomiczna to każde zachowanie, którego celem jest ekonomiczne uzależnienie ofiary od sprawcy wbrew jej woli. Przykłady: zabieranie zarobków, zabieranie kart kredytowych, zakazywanie podjęcia pracy lub chodzenia do niej, niszczenie rzeczy osobistych, odmawianie pieniędzy na dom, kontrolowanie wydatków, uniemożliwianie uzyskania informacji o stanie finansów rodzinnych, zmuszanie do zawierania zobowiązań finansowych (kredyt, pożyczka, weksel, poręczenie). Jako mężczyzna możesz odegrać ważną rolę w powstrzymaniu przemocy wobec kobiet. Jeśli jesteś sprawcą przemocy, możesz i powinieneś coś z tym zrobić, zmienić ten stan rzeczy. Jeśli byłeś lub jesteś świadkiem przemocy wobec kobiet, nie bądź obojętny, zareaguj. To pierwszy krok. Tylko działając razem i przerywając zmowę milczenia wokół przemocy wobec kobiet możemy budować świat wolny od przemocy, oparty na partnerstwie kobiet i mężczyzn.
Jeśli masz problem z przemocą
Powstrzymaj swą agresję!
Uczucia gniewu, jakich doświadczamy, są rzeczą naturalną. Nie masz jednak prawa wyładowywać swojego gniewu i złości na innych, krzywdzić osób, które kochasz lub kochałeś. Zamiast wyładowywać złość na bliskich poczekaj, aż opadną emocje, odreaguj gniew bez agresji, porozmawiaj z przyjacielem i spróbuj na spokojnie rozwiązać problem, który był przyczyną Twojej złości. Mężczyźni mają często problem z okazywaniem uczuć, bo od dziecka wmawia się im, że okazanie emocji jest niemęskie. U chłopców wzmacnia się postawy oparte na sile i dominacji, nie na okazywaniu uczuć i empatii innym, a agresja i przemoc wciąż są u mężczyzn akceptowaną formą wyrażania siebie. Być może i ty jesteś ofiarą takiego wychowania. Pamiętaj jednak, że jak każdy człowiek masz wolną wolę i możesz powstrzymać swoją agresję.
Porozmawiajmy o seksie
Mężczyznom często wydaje się, że nie muszą pytać swoich partnerek o zgodę na seks ani o ich seksualne potrzeby – sami wiedzą lepiej, czego im potrzeba, a przełamanie oporu kobiety traktują jako rodzaj gry miłosnej. Uważają, że konsekwencją pieszczot i pocałunków musi być stosunek seksualny, a żona ma obowiązek zaspokajać męża. Prawda jest taka, że jeżeli nie spytasz swojej partnerki, nie dowiesz się, czy ma ochotę na seks. Nie możesz polegać na swojej „intuicji” i „doświadczeniu” w tych sprawach. Musisz się upewnić i przyjąć, że kiedy kobieta mówi „nie”, to znaczy „nie”. Twoja partnerka ma prawo nie zgadzać się na seks lub określone formy jego uprawiania. Jeżeli nie posłuchasz jej i dopniesz swego, będziesz sprawcą przemocy. Pamiętaj, kobieta ma prawo zmienić zdanie nawet wtedy, kiedy jesteście już w łóżku i wcześniej godziła się na daleko idące pieszczoty. Nie nalegaj. To także jest forma przemocy.
Odpowiadasz za swoje zachowanie
Nie możesz usprawiedliwiać swojej agresji alkoholem, trudnym dzieciństwem, niepowodzeniami w pracy ani żadną inną przyczyną. Twoja żona lub partnerka ma prawo mieć odrębne zdanie, inną wizję rozwiązania problemu lub swojej roli w związku. Nie próbuj zatem tłumaczyć swojej agresji ani przemocy zachowaniem żony (partnerki) mówiąc, że Cię sprowokowała. Nie mów, że to nie Ty, tylko alkohol, albo że wszystkiemu winne jest Twoje trudne dzieciństwo. Pamiętaj, nic nie usprawiedliwia przemocy i to nie inni, ale Ty jesteś odpowiedzialny za swoje zachowanie.
Przemyśl swój stosunek do kobiet i szukaj pomocy
Zastanów się, czy twój stosunek do kobiet jest właściwy. Pamiętaj, że prawo gwarantuje kobiecie i mężczyźnie równe prawa i obowiązki. Jeśli sam nie potrafisz poradzić sobie z przemocą, zgłoś się do psychologa, seksuologa, porozmawiaj o swoich problemach – oni mogą ci pomóc. Pamiętaj jednak, że podstawą zmiany jest wzięcie odpowiedzialności za swoje zachowanie i praca nad sobą.
Nie toleruj przemocy w swoim otoczeniu
Niektóre mity na temat przemocy wobec kobiet
Zareaguj, gdy inny mężczyzna poniża kobietę lub stosuje wobec niej przemoc. Nie udawaj, że nic się nie dzieje, nie odwracaj głowy, chociaż nie zawsze jest łatwo interweniować. Ale być może dlatego tak wielu mężczyzn poniża i bije kobiety, ponieważ my, świadkowie nie reagujemy. Kobiety przychodzą posiniaczone do pracy, są molestowane seksualnie – współpracownicy udają, że tego nie widzą. Uważają, że interweniować powinien ktoś inny. Nie czekaj na innych, zareaguj! Pamiętaj jednak, że kiedy staniesz w obronie kobiety, może ona spotkać się z eskalacją agresji. Nie zostawiaj jej samej. Powiedz, że może na Ciebie liczyć, tak aby agresor miał tego świadomość. Jeśli sądzisz, że Twoja reakcja wzbudzi większą agresję, zadzwoń na policję lub pomóż kobiecie znaleźć bezpieczne schronienie. Nie śmiej się z seksistowskich dowcipów Wielu mężczyzn opowiada dowcipy, które są obraźliwe i poniżają kobiety. Przedstawiają kobiety jako osoby niekompetentne, histeryczne lub jako obiekty seksualne, a nawet gloryfikują przemoc. Nie śmiej się, powiedz, że to wcale nie śmieszne. Zapytaj kolegów, jak by się czuli, gdyby ich żony, córki lub matki były narażone na tego typu sytuacje. Przeciwstawienie się, szczególnie w męskim towarzystwie, tego typu lub uwagom wygłaszanym pod adresem kobiet może nie być łatwe, ale też jest duża szansa, że znajdziesz sojuszników lub chociażby wzbudzisz w nich refleksję. Zaoferuj pomoc krzywdzonej kobiecie Chociaż nie jest to łatwe, jeżeli widzisz, że kobieta jest w niebezpieczeństwie, lub mówi, że ktoś ją skrzywdził, zapytaj, jak możesz jej pomóc. Zachęć ją, by skontaktowała się z organizacją, która może jej pomóc. Powiedz, że może na Ciebie liczyć. Czasami samo zaoferowanie pomocy bitej kobiecie i jasne zakomunikowanie sprawcy, że to, co robi, jest społecznie nieakceptowane i jest przestępstwem, może okazać się pomocne. Izolacja ofiary i poczucie bezkarności u sprawcy podsycają przemoc. Rozmawiaj z mężczyznami na temat przemocy wobec kobiet Porusz ten temat zarówno z dorastającymi chłopcami, np. ze swoim synem, dla którego jesteś autorytetem, i w miejscu pracy, w kręgach znajomych, kościele. Bądź wzorem nie tylko dla swoich dzieci, ale również dla tych, którym brakuje w życiu pozytywnego męskiego wzorca. Daj przykład innym mężczyznom, powiedz im, że nie akceptujesz żadnej formy przemocy wobec kobiet. Twój głos może mieć duży wpływ na zmianę norm społecznych i stereotypów dotyczących przemocy wobec kobiet oraz roli kobiety i mężczyzny w rodzinie i w życiu publicznym. Wspieraj organizacje pomagające krzywdzonym kobietom Popieraj działania organizacji i instytucji zajmujących się przeciwdziałaniem i zwalczaniem przemocy wobec kobiet. Wiele z organizacji pozarządowych udzielających pomocy i bezpiecznego schronienia kobietom-ofiarom przemocy boryka się z brakiem funduszy.
Przemoc domowa to problem niższych warstw społecznych. Przemoc domowa może dotyczyć każdego. Badania pokazują, iż mężczyźni, którzy są sprawcami przemocy, pochodzą ze zróżnicowanych ekonomicznie i społecznie środowisk. Akt przemocy był jednorazowym incydentem. To się więcej nie powtórzy. Akt przemocy w rodzinie rzadko jest jednorazowym incydentem. Zazwyczaj jest tylko pierwszym ogniwem w łańcuchu nasilającej się przemocy. Ponad jedna czwarta bitych kobiet staje się ofiarą przemocy częściej niż pięć razy w roku. Mężczyźni będący sprawcami przemocy domowej są z natury agresywni. Większość mężczyzn, którzy są sprawcami przemocy w stosunku do swoich partnerek, nie jest agresywna poza domem. Przyczyną przemocy domowej jest nadużywanie alkoholu. Wielu mężczyzn jest agresywnych w stosunku do partnerki, kiedy są trzeźwi. Powoływanie się przez sprawcę na alkohol jako przyczynę stosowania przemocy jest formą usprawiedliwiania się w celu uniknięcia odpowiedzialności. Kobieta musiała zrobić coś, czym zasłużyła na przemoc. Nikt nie zasługuje na to, aby być wykorzystywanym czy bitym. Wielu sprawców przemocy stawia swoim partnerkom irracjonalne wymagania i oczekuje od nich rzeczy niewykonalnych. Każdy pretekst jest dobry. Jeżeli przemoc byłaby naprawdę poważna, kobieta zdecydowałaby się odejść. Strach, zależność ekonomiczna, brak innych możliwości zamieszkania, obawa przed zakłócaniem życia dzieciom to tylko niektóre z czynników powstrzymujących kobiety od porzucenia partnera, który stosuje wobec nich przemoc. Wszyscy wiedzą, że gdy kobieta mówi „nie”, często myśli „tak”. Do powszechnie panujących mitów na temat gwałtu należy ten, że kobiety w gruncie rzeczy „lubią” być gwałcone, a choć mówią „nie”, w rzeczywistości myślą „tak”; co więcej, niektóre kobiety poprzez swoje zachowanie i ubiór „same się o to proszą”, a poza tym często oskarżają mężczyzn o gwałt z zemsty lub złośliwości. Kiedy kobieta mówi „nie”, ma na myśli „nie”. Gdy mężczyzna jest seksualnie pobudzony, musi odbyć stosunek. Gwałt jest aktem przemocy, a nie zaspokojeniem seksualnym. Mężczyzna gwałci lub w inny sposób wykorzystuje seksualnie kobietę z chęci upokorzenia jej, pokazania jej swojej władzy i kontroli nad nią.