DYREKTYWA RADY z dnia 24 lipca 1986 r. w sprawie realizacji zasady równego traktowania kobiet i mê¿czyzn w zawodowych systemach zabezpieczenia spo³ecznego (86/378/EWG) RADA WSPÓLNOT EUROPEJSKICH, uwzglêdniaj¹c Traktat ustanawiaj¹cy Europejsk¹ Wspólnotê Gospodarcz¹, a w szczególno ci jego art.100 i 235, uwzglêdniaj¹c wniosek Komisji1, uwzglêdniaj¹c opiniê Parlamentu Europejskiego2, oraz opiniê Komitetu Ekonomicznego i Spo³ecznego3, a tak¿e maj¹c na uwadze, ¿e: na mocy postanowieñ Traktatu pañstwo cz³onkowskie zapewnia stosowanie zasady równego wynagradzania pracuj¹cych kobiet i mê¿czyzn za tak¹ sam¹ pracê; oraz ¿e jako wynagrodzenie nale¿y rozumieæ zwyk³¹ podstawow¹ lub minimaln¹ p³acê lub uposa¿enie oraz wszystkie inne wiadczenia pieniê¿ne lub rzeczowe wyp³acane bezpo rednio lub po rednio przez pracodawcê z tytu³u zatrudnienia pracownika; chocia¿ zasada równego wynagradzania stosuje siê bezpo rednio w przypadkach, w których dyskryminacja mo¿e byæ stwierdzona tylko na podstawie kryteriów równego traktowania i równego wynagradzania to wystêpuj¹ równie¿ przypadki, gdy realizacja tej zasady wymaga przyjêcia rodków uzupe³niaj¹cych, które lepiej precyzuj¹ jej zakres; art. 1 ust. 2 dyrektywy Rady 76/207/EWG z dnia 9 lutego 1976 roku w sprawie realizacji zasady równego traktowania kobiet i mê¿czyzn w zakresie dostêpu do zatrudnienia, szkoleñ zawodowych i awansów oraz w zakresie warunków pracy4 przewiduje, ¿e Rada, w celu zapewnienia stopniowej realizacji zasady równego traktowania w zakresie zabezpieczenia spo³ecznego wyda na podstawie wniosku Komisji przepisy, które w szczególno ci ustal¹ przedmiot, zakres i warunki jej stosowania; maj¹c tak¿e na uwadze, ¿e Rada przyjê³a w tym celu dyrektywê 79/7/EWG z 19 grudnia 1978 roku, dotycz¹c¹ stopniowej realizacji zasady równego traktowania kobiet i mê¿czyzn w zakresie zabezpieczenia spo³ecznego5; art. 3 ust. 3 dyrektywy 79/7/EWG przewiduje, i¿ w celu zapewnienia realizacji zasady równego traktowania w systemach zawodowych Rada, na wniosek Komisji, wyda przepisy, które ustal¹ przedmiot, zakres i warunki jej stosowania; zasada równego traktowania powinna byæ stosowana w zawodowych systemach zabezpieczenia spo³ecznego, które zapewniaj¹ ochronê przed rodzajami ryzyka przewidzianymi w art. 3 ust. 1 dyrektywy 79/7/EWG, podobnie jak systemy, które przewiduj¹ w odniesieniu do pracowników wszelkie inne wiadczenia pieniê¿ne lub rzeczowe w rozumieniu Traktatu; realizacja zasady równego traktowania w zakresie zabezpieczenia spo³ecznego nie narusza przepisów dotycz¹cych ochrony kobiety z tytu³u macierzyñstwa. PRZYJMUJE NINIEJSZ¥ DYREKTYWÊ:
Artyku³ 1
Celem niniejszej dyrektywy jest stosowanie w zawodowych systemach zabezpieczenia spo³ecznego zasady równego traktowania kobiet i mê¿czyzn, zwanej dalej zasad¹ równego traktowania . Artyku³ 2 1.
Okre lenie zawodowe systemy zabezpieczenia spo³ecznego oznacza systemy nie objête dyrektyw¹ 79/7/ EWG, które maj¹ na celu zapewnienie pracownikom najemnym i pracuj¹cym na w³asny rachunek w przedsiêbiorstwie lub grupie przedsiêbiorstw, w zakresie dzia³alno ci gospodarczej lub nale¿¹cym do zawodu, lub grupy zawodów, wiadczeñ uzupe³niaj¹cych wiadczenia wyp³acane w ramach systemów opieki spo³ecznej lub zastêpuj¹cych je, bez wzglêdu na to, czy cz³onkostwo w tych systemach jest obowi¹zkowe czy dobrowolne.
48
2.
Niniejsza dyrektywa nie ma zastosowania do: (a) umów indywidualnych; (b) systemów maj¹cych tylko jednego cz³onka; (c) systemów ubezpieczeniowych, które w przypadku pracowników oferuj¹ uczestnikom indywidualne umowy gwarantuj¹ce im: - wiadczenia dodatkowe lub: - mo¿liwo æ wyboru daty, od której maj¹ byæ wyp³acane zwyk³e wiadczenia lub mo¿liwo æ wyboru miêdzykilkoma wiadczeniami. Artyku³ 3
Niniejsza dyrektywa stosuje siê do osób czynnych zawodowo, w tym do osób pracuj¹cych na w³asny rachunek i pracowników, których praca przerwana zosta³a z powodu choroby, macierzyñstwa, wypadku lub niezawinionego bezrobocia oraz do osób poszukuj¹cych pracy, a tak¿e do pracowników bêd¹cych emerytami i inwalidami. Artyku³ 4 Niniejsza dyrektywa ma zastosowanie do: (a) systemów zawodowych zapewniaj¹cych ochronê przed nastêpuj¹cymi rodzajami ryzyka: - chorob¹, - inwalidztwem, - staro ci¹, w tym wcze niejszym zaprzestaniem pracy, - wypadkami przy pracy i chorob¹ zawodow¹, - bezrobociem; (b) systemów zawodowych przewiduj¹cych inne wiadczenia socjalne, rzeczowe lub pieniê¿ne, a zw³aszcza renty i zasi³ki rodzinne, je¿eli wiadczenia te przyznawane s¹ osobom zatrudnionym i z tego wzglêdu stanowi¹ wiadczenia wyp³acane przez pracodawcê pracownikowi z tytu³u zatrudniania. Artyku³ 5 1.
Pod warunkami okre lonymi w poni¿szych przepisach zasada równego traktowania oznacza brak dyskryminacji ze wzglêdu na p³eæ, bezpo rednio lub po rednio, w szczególno ci ze wzglêdu na stan cywilny lub sytuacjê rodzinn¹, zw³aszcza w zakresie: - stosowania systemów i warunków objêcia systemami; - obowi¹zku op³acania i obliczania wysoko ci sk³adek; - obliczania wysoko ci wiadczeñ, w tym wiadczeñ dodatkowych przys³uguj¹cych ma³¿onkowi i osobom pozostaj¹cym na utrzymaniu oraz warunków dotycz¹cych okresu wyp³aty wiadczeñ i zachowania do nich prawa. 2. Zasada równego traktowania nie narusza przepisów dotycz¹cych ochrony kobiety z tytu³u macierzyñstwa. Artyku³ 6
1.
Sprzeczne z zasad¹ równego traktowania s¹ przepisy, które bezpo rednio lub po rednio bior¹ pod uwagê p³eæ, w szczególno ci poprzez odniesienie do stanu cywilnego lub sytuacji rodzinnej, w celu: (a) okre lenia osób, które mog¹ byæ objête systemem zawodowym; (b) okre lenia obowi¹zkowego lub dobrowolnego charakteru uczestnictwa w systemie zawodowym; (c) ustalenia ró¿nych warunków dotycz¹cych wieku objêcia systemem lub minimalnej d³ugo ci okresu zatrudnienia lub podlegania systemowi w celu uzyskania wiadczeñ; (d) ustanowienia ró¿nych zasad, z wyj¹tkami przewidzianymi w lit. h) oraz i), w odniesieniu do zwrotu sk³adek w momencie, gdy pracownik opuszcza system bez wype³nienia warunków umo¿liwiaj¹cych mu uzyskanie odroczonego prawa do wiadczeñ d³ugookresowych; (e) ustalenia ró¿nych warunków przyznania wiadczeñ lub ograniczenie ich do pracowników jednej lub drugiej p³ci; (f) ustanowienia ró¿nego wieku emerytalnego; (g) zawieszenia prawa do zachowania lub nabycia praw w okresach urlopu macierzyñskiego lub urlopu rodzinnego udzielonego na mocy ustawy lub umowy i p³atnego przez pracodawcê; (h) okre lenia ró¿nej wysoko ci wiadczeñ, z wyj¹tkiem i w zakresie, w którym nale¿y wzi¹æ pod uwagê wspó³czynniki rachunku aktuarialnego, ró¿ne dla obu p³ci w odniesieniu do wiadczeñ uznanych za sk³adkowe;
49
(i) ustalenia ró¿nych wysoko ci sk³adek nale¿nych od pracowników; (j) ustalenia ró¿nych wysoko ci sk³adek nale¿nych od pracodawców w przypadkach wiadczeñ uznanych za sk³adkowe, chyba ¿e zró¿nicowanie zmierza to zbli¿enia wysoko ci tych wiadczeñ; (k) ustalenia ró¿nych norm lub norm stosuj¹cych siê tylko do pracowników okre lonej p³ci, z wyj¹tkiem przepisów lit. h) oraz i), odnosz¹cych siê do zagwarantowania lub zachowania prawa do wiadczeñ odroczonych, kiedy pracownik przestaje byæ uczestnikiem systemu. 2.
Je¿eli przyznanie wiadczeñ objêtych niniejsz¹ dyrektyw¹ pozostawione jest do uznania organów zarz¹dzaj¹cych systemem, organy te musz¹ braæ pod uwagê zasadê równego traktowania. Artyku³ 7
Pañstwa cz³onkowskie podejm¹ niezbêdne dzia³ania i wprowadz¹ rodki prawne w celu zapewnienia: (a) uniewa¿nienia, og³oszenia za niewa¿ne lub zmiany postanowieñ naruszaj¹cych zasadê równego traktowania, które zawarte s¹ w obowi¹zkowych uk³adach zbiorowych pracy, regulaminach zak³adowych i innych porozumieniach dotycz¹cych systemów zawodowych; (b) uniemo¿liwienia dzia³añ administracyjnych, maj¹cych na celu zatwierdzenie lub rozszerzenie systemów zawieraj¹cych takie przepisy. Artyku³ 8 1. 2.
Pañstwa cz³onkowskie podejm¹ niezbêdne dzia³ania w celu zmiany, najpó niej do 1 stycznia 1993 roku, przepisów systemów zawodowych sprzecznych z zasad¹ równego traktowania. Niniejsza dyrektywa nie stoi na przeszkodzie, aby prawa i obowi¹zki dotycz¹ce okresu objêcia systemem zawodowym, uprzednie w stosunku do zmiany systemu, podlega³y nadal przepisom obowi¹zuj¹cym w tamtym okresie. Artyku³ 9
Pañstwa cz³onkowskie mog¹ opó niæ obowi¹zkowe wprowadzenie w ¿ycie zasady równego taktowania w odniesieniu do: (a) ustalenia wysoko ci wieku emerytalnego dla celów emerytalnych i rentowych oraz dla wynikaj¹cych st¹d mo¿liwych skutków dla innych wiadczeñ: - do czasu, kiedy równo æ ta zostanie wprowadzona w systemach ustawowych, - lub najpó niej do czasu, gdy dyrektywa wprowadzi tê równo æ, (b) rent rodzinnych, do czasu, gdy dyrektywa wprowadzi zasadê równego traktowania w ustawowych systemach zabezpieczenia spo³ecznego dotycz¹cych tego ryzyka; (c) stosowania art. 6 ust.1 lit. i), w celu uwzglêdnienia ró¿nych dla ka¿dej p³ci wspó³czynników rachunku aktuarialnego, najpó niej w ci¹gu trzynastu lat od notyfikacji niniejszej dyrektywy. Artyku³ 10 Pañstwa cz³onkowskie wprowadz¹ do krajowego systemu prawnego rozwi¹zania niezbêdne do umo¿liwienia ka¿dej osobie, która czuje siê poszkodowana z powodu niezastosowania wobec niej zasady równego traktowania, dochodzenia swoich praw przed s¹dem po ewentualnym odwo³aniu siê do innych w³a ciwych w³adz. Artyku³ 11 Pañstwa cz³onkowskie podejm¹ dzia³ania i wprowadz¹ rodki prawne niezbêdne do uchronienia pracowników przed wypowiedzeniem przez pracodawcê pracy w reakcji na skargê z³o¿on¹ na szczeblu przedsiêbiorstwa lub na skargê s¹dow¹, której celem jest wymuszenie przestrzegania zasady równego traktowania. Artyku³ 12 1. 2.
W ci¹gu trzech lat od notyfikacji niniejszej dyrektywy6 pañstwa cz³onkowskie wprowadz¹ w ¿ycie ustawy, akty wykonawcze i administracyjne niezbêdne do jej wykonania. Pañstwa poinformuj¹ o tym niezw³ocznie Komisjê. Najpó niej w ci¹gu piêciu lat od notyfikacji niniejszej dyrektywy, pañstwa cz³onkowskie przeka¿¹ Komisji wszelkie
50
niezbêdne informacje, umo¿liwiaj¹ce jej sporz¹dzenie raportu na temat stosowania niniejszej dyrektywy w celu przedstawienia go Radzie. Artyku³ 13 Niniejsza dyrektywa skierowana jest do pañstw cz³onkowskich. Sporz¹dzono w Brukseli, 11 grudnia 1986 r. W imieniu Rady A. CLARKE Przewodnicz¹cy
1
Dz.U. WE nr C 134, z 21.05.1983, str. 7. Dz.U. WE nr C 117, z 30.04.1984, str. 169. 3 Dz.U. WE nr C 35, z 09.02.1984, str. 7. 4 Dz.U. WE nr L 39 ,z 14.02.1976, str. 40. 5 Dz.U. WE nr L 6, z 10.01.1976, str.24. 6 Niniejsz¹ dyrektywê notyfikowano pañstwom cz³onkowskim w dniu 30 lipca 1986 r.. 2
51