DYREKTYWA RADY z dnia 20 grudnia 1996 r. zmieniaj¹ca dyrektywê 86/378/EWG w sprawie realizacji zasady równego traktowania mê¿czyzn i kobiet w zawodowych systemach zabezpieczenia spo³ecznego (96/97/WE) RADA UNII EUROPEJSKIEJ, uwzglêdniaj¹c Traktat ustanawiaj¹cy Wspólnotê Europejsk¹, a w szczególno ci jego art. 100, uwzglêdniaj¹c wniosek Komisji1 , uwzglêdniaj¹c opiniê Parlamentu Europejskiego2 , oraz opiniê Komitetu Ekonomiczno-Spo³ecznego 3 , a tak¿e maj¹c na uwadze, ¿e: art. 119 Traktatu przewiduje, i¿ ka¿de pañstwo cz³onkowskie ma obowi¹zek zapewniæ stosowanie zasady równego wynagradzania dla mê¿czyzn i kobiet wykonuj¹cych równ¹ pracê; maj¹c tak¿e na uwadze, ¿e przez wynagrodzenie nale¿y rozumieæ podstawow¹ lub minimaln¹ pensjê lub uposa¿enie oraz wszelkie inne dodatki wyp³acane bezpo rednio lub po rednio, w formie pieniê¿nej lub rzeczowej, pracownikowi przez pracodawcê w zwi¹zku z zatrudnianiem tego pracownika; w orzeczeniu z 17 maja 1990 r. w sprawie 262/83, Barber v. Royal Exchange Assurance4 , Trybuna³ Sprawiedliwo ci Wspólnot Europejskich uzna³, ¿e wszelkie formy wyp³at z tytu³u wykonywania pracy stanowi¹ wynagrodzenie w rozumieniu art. 119 Traktatu; w wy¿ej cytowanym orzeczeniu, w interpretacji wyja niaj¹cej, zawartej w orzeczeniu z 14 grudnia 1993 r. w sprawie C-110/ 91, Moroni v. Collo GMBH5 , Trybuna³ zinterpretowa³ art. 119 Traktatu w taki sposób, ¿e stanowi on, i¿ dyskryminacja mê¿czyzn i kobiet w zawodowych systemach zabezpieczenia spo³ecznego jest generalnie zabroniona nie tylko w zakresie zasad ustalania wieku emerytalnego, ale równie¿ w tych przypadkach, gdy emerytura zawodowa jest przyznawana jako rekompensata w chwili dokonywania zwolnienia z przyczyn ekonomicznych; zgodnie z Protoko³em 2 dotycz¹cym art.119 Traktatu, do³¹czonym do Traktatu ustanawiaj¹cego Wspólnotê Europejsk¹, wiadczenia wyp³acane z tytu³u zawodowego systemu zabezpieczenia spo³ecznego nie s¹ uwa¿ane za wynagrodzenie, je¿eli i o ile mog¹ byæ one przyznane z tytu³u okresów zatrudnienia sprzed 17 maja 1990 r., z wyj¹tkiem pracowników lub osób uprawnionych z ich tytu³u, które wszczê³y przed t¹ dat¹ postêpowanie s¹dowe lub wnios³y równowa¿n¹ skargê zgodnie z w³a ciwym prawem krajowym; w orzeczeniach z 28 wrze nia 1984 r.6 w sprawie C-57/93, Vroege v. NCIV Instituut voor Volkshuisvesting BV i w sprawie C-128/93, Fisscher v. Voorhuis Hengelo BV, Trybuna³ stwierdzi³, co do normy, ¿e wymieniony wcze niej protokó³ nie ma ¿adnego wp³ywu na prawo do przyst¹pienia do zawodowego systemu emerytalnego, którego dotyczy orzeczenie z 13 maja 1986 r., w sprawie 170/84, Bilka Kaufnaus GmbH v. Hartz7 , i stwierdzi³, ¿e ograniczenie w czasie skutków orzeczenia z 17 maja 1990 r. w sprawie C-26S /88, Barber v. Guardian Royat Excnange Assurance Group, nie stosuje siê do prawa do uczestnictwa w zawodowym systemie emerytalnym; maj¹c tak¿e na uwadze, ¿e Trybuna³ wypowiedzia³ siê równie¿ co do zasady, ¿e krajowe zasady dotycz¹ce terminów sk³adania odwo³añ przewidzianych w prawie wewnêtrznym obowi¹zuj¹ pracowników, którzy dochodz¹ swego prawa do uczestnictwa w zawodowych systemach emerytalnych, pod warunkiem, ¿e nie s¹ one mniej korzystne w odniesieniu do tego typu odwo³ania ni¿ w odniesieniu do podobnych odwo³añ o charakterze wewnêtrznym, i ¿e nie uniemo¿liwiaj¹ one w praktyce wykonywania prawa wspólnotowego; maj¹c ponadto na uwadze, ¿e Trybuna³ wskaza³, i¿ posiadanie przez pracownika prawa do objêcia zawodowym systemem emerytalnym z moc¹ wsteczn¹ nie oznacza przyzwolenia na uchylenie siê od op³acania sk³adek nale¿nych za ten okres objêcia ubezpieczeniem; maj¹c ponadto na uwadze, ¿e wykluczenie, z powodów zwi¹zanych z rodzajem umowy o pracê, pracowników z dostêpu do systemu zabezpieczenia spo³ecznego stosowanego w przedsiêbiorstwie lub w danej ga³êzi dzia³alno ci mo¿e stanowiæ po redni¹ dyskryminacjê kobiet; w orzeczeniu z 9 listopada 1993 r. w sprawie C-132/92, Birds Eye Walls Ltd v. Friedel M. Roberts8 , Trybuna³ stwierdzi³ równie¿, ¿e art. 119 Traktatu nie stoi na przeszkodzie, by przy obliczaniu wysoko ci emerytury pomostowej , wyp³acanej przez pracodawcê pracownikom i pracownicom, którzy przeszli na wcze niejsz¹ emeryturê ze wzglêdu na stan zdrowia, maj¹cej na celu zrekompensowanie, w szczególno ci, utraty dochodu wynikaj¹cej z faktu nieosi¹gniêcia wieku wymaganego do uzyskania emerytury ustawowej, uwzglêdniaæ wysoko æ emerytury ustawowej, która bêdzie wyp³acana w przysz³o ci oraz by wysoko æ emerytury pomostowej zosta³a w konsekwencji obni¿ona, nawet je¿eli w grupie osób w wieku 60-65 lat powoduje
28
to, ¿e by³a pracownica najemna otrzymuje emeryturê pomostow¹ ni¿sz¹ ni¿ ta, któr¹ otrzymuje mê¿czyzna spe³niaj¹cy te same warunki co ona, przy czym ró¿nica ta równa jest wysoko ci emerytury ustawowej, o której przyznanie kobieta mog³aby wyst¹piæ po ukoñczeniu 60 r. ¿ycia z powodu wype³nienia okresu zatrudnienia u tego pracodawcy; w orzeczeniu z 6 pa dziernika 1993 r. w sprawie C-109/91, Ter Oever v. Stichting Bedrijfpensioenfonds voor het Glazenwassers en Schoonmaakbedrijf9 oraz w orzeczeniach z 14 grudnia 19S3 r. w sprawie C-110/91, Moroni, z 22 grudnia 1993 r., w sprawie C-125/91, Neath v. Hugh Steeper Ltd10 , i z 28 wrze nia 1394 r. w sprawie C-200/91, Coloroll Pension Trustees Limited v. Russell i inni11 , Trybuna³ potwierdzi³, ¿e na mocy orzeczenia z 17 maja 1990 r. w sprawie C-262/88, Barber v. Guardian Royal Exchange Assurance Group, zasada bezpo redniej skuteczno ci art. 119 Traktatu mo¿e byæ powo³ywana w celu wymuszenia przestrzegania zasady równego traktowania w sprawach emerytur zawodowych tylko w odniesieniu do wiadczeñ nale¿nych z tytu³u okresów zatrudnienia wype³nionych po 17 maja 1990 r., z wyj¹tkiem pracowników lub osób dochodz¹cych roszczeñ na ich podstawie, które wszczê³y przed t¹ dat¹ postêpowanie s¹dowe lub wnios³y równowa¿n¹ skargê zgodnie z w³a ciwym prawem krajowym; w wymienionych wy¿ej orzeczeniach w sprawach C-109/91, Ten Oever, i C-200/91, Coloroll12 , Trybuna³ stwierdzi³, ¿e ograniczenie w czasie skutków orzeczenia Barber stosuje siê do rent rodzinnych, i ¿e w zwi¹zku z tym równo æ traktowania w tym zakresie mog³aby byæ wymagana tylko w odniesieniu do okresów zatrudnienia wype³nionych po 17 maja 1990 r., z zastrze¿eniem wyj¹tku przewidzianego na rzecz osób, które wszczê³y przed t¹ dat¹ postêpowanie s¹dowe lub z³o¿y³y za¿alenie o równowa¿nym skutku zgodnie z w³a ciwym prawem krajowym; maj¹c ponadto na uwadze, ¿e w wymienionych wy¿ej orzeczeniach w sprawach C-152/91 i C-200/91 Trybuna³ stwierdzi³, ¿e sk³adki op³acane przez pracowników najemnych na system emerytalny o ustalonej wysoko ci wiadczenia musz¹ mieæ tê sam¹ wysoko æ dla pracowników i pracownic, poniewa¿ wchodz¹ w zakres dzia³ania art.119 Traktatu; maj¹c tak¿e na uwadze, ¿e nierówna wysoko æ sk³adek op³acanych przez pracodawcê w ramach systemów o ustalonej wysoko ci wiadczenia, wynikaj¹ca z pos³ugiwania siê ró¿nymi dla ka¿dej p³ci wspó³czynnikami rachunków aktuarialnych, nie mo¿e byæ oceniana w wietle tego samego postanowienia; w orzeczeniu z 28 wrze nia 1994 r.13 w sprawie C-408/92, Smith v. Advel Systems i w sprawie C-28/83, Van den Akker v. Stichting Shell Pensioenfonds, Trybuna³ wskaza³, ¿e art. 119 Traktatu nie zezwala pracodawcy, który wprowadza rozwi¹zania niezbêdne do zachowania zgodno ci z orzeczeniem z 17 maja 1990 r. w sprawie Barber (C-262/88), na podniesienie wieku emerytalnego kobiet do poziomu wieku emerytalnego mê¿czyzn, w odniesieniu do okresów zatrudnienia miêdzy 17 maja 1990 r., a dat¹ wej cia w ¿ycie tych rozwi¹zañ; z drugiej jednak strony, w odniesieniu do okresów zatrudnienia nastêpuj¹cych po tej drugiej dacie, art. 119 nie zakazuje pracodawcy podjêcia tych kroków; w odniesieniu za do okresów zatrudnienia sprzed 17 maja 1990 rêku prawo wspólnotowe nie narzuca ¿adnych zobowi¹zañ mog¹cych uzasadniæ ograniczenia, z moc¹ wsteczn¹, uprawnieñ, z których korzysta³y kobiety; w wymienionym wy¿ej orzeczeniu w sprawie C-200/91, Coloroll, Trybuna³ uzna³, ¿e wiadczenia dodatkowe pochodz¹ce z dobrowolnych sk³adek pracowniczych nie wchodz¹ w zakres zastosowania art. 119 Traktatu; w ród dzia³añ wymienionych w trzecim rednioterminowym programie dzia³ania na rzecz równo ci szans dla kobiet i mê¿czyzn (1991 do 1995)14 , Komisja jeszcze raz podkre li³a konieczno æ podjêcia odpowiednich dzia³añ i wprowadzenia rodków prawnych umo¿liwiaj¹cych uwzglêdnienie skutków orzeczenia w sprawie 262/88, Barber; orzeczenie to automatycznie uniewa¿nia niektóre postanowienia przyjêtej przez Radê dyrektywy 88/378/EWG z dnia 24 lipca 1986 r. dotycz¹cej realizacji zasady równego traktowania kobiet i mê¿czyzn w zawodowych systemach zabezpieczenia spo³ecznego w zakresie, w jakim chodzi o pracowników najemnych; art. 119 Traktatu stosuje siê bezpo rednio i mo¿e byæ podstaw¹ postêpowania przed s¹dami krajowymi przeciw ka¿demu pracodawcy, bez wzglêdu na to, czy jest on osob¹ prywatn¹ czy prawn¹; maj¹c tak¿e na uwadze, ¿e ochrona praw przyznanych jednostkom na mocy tego postanowienia nale¿y do s¹dów; przez wzgl¹d na pewno æ prawa niezbêdna jest zmiana dyrektywy 36/378/EWG, maj¹ca na celu dostosowanie postanowieñ, których dotyczy orzeczenie w sprawie Barber, PRZYJMUJE NINIEJSZ¥ DYREKTYWÊ: Artyku³ 1 W dyrektywie 86/378/EWG wprowadza siê nastêpuj¹ce zmiany: (1) Art. 2 otrzymuje nastêpuj¹ce brzmienie:
29
Artyku³ 2 1. Za zawodowe systemy zabezpieczenia spo³ecznego uwa¿a siê systemy nie objête zakresem dzia³ania dyrektywy 79/ 7/EWG, której celem jest udzielenie pracownikom najemnym lub osobom pracuj¹cym na w³asny rachunek w ramach przedsiêbiorstwa lub grupy przedsiêbiorstw, ga³êzi dzia³alno ci, sektora zawodowego lub grupy takich sektorów, wiadczeñ przeznaczonych dla uzupe³nienia wiadczeñ przyznawanych z tytu³u ustawowych systemów zabezpieczenia spo³ecznego lub przeznaczonych dla ich zast¹pienia, bez wzglêdu na to, czy cz³onkostwo w tych systemach jest obowi¹zkowe czy dobrowolne . 2. Niniejsza dyrektywa nie ma zastosowania do: (a) indywidualnych umów zawartych przez osoby pracuj¹ce na w³asny rachunek; (b) systemów przeznaczonych dla osób pracuj¹cych na w³asny rachunek, maj¹cych tylko jednego cz³onka; (c) w przypadku pracowników najemnych, do umów ubezpieczenia, których stron¹ nie jest pracodawca; (d) dobrowolnych postanowieñ w ramach systemów zawodowych, które oferowane s¹ indywidualnie uczestnikom, w celu zagwarantowania im: (e) b¹d wiadczeñ uzupe³niaj¹cych, (f) b¹d swobody wyboru daty, od kiedy udzielane bêd¹ zwyk³e wiadczenia osobom pracuj¹cym na w³asny rachunek, b¹d swobody wyboru miêdzy ró¿nymi wiadczeniami; (g) systemów zawodowych, w zakresie, w jakim wiadczenia, które udzielane s¹ z ich tytu³u, finansowani s¹ z dobrowolnych sk³adek op³acanych przez pracowników. 3. Postanowienia niniejszej dyrektywy nie stoj¹ na przeszkodzie, by pracodawca przyzna³ osobom, które osi¹gnê³y wiek emerytalny wymagany dla przyznania emerytury na mocy systemu zawodowego, ale jeszcze nie osi¹gnê³y wieku emerytalnego wymaganego dla przyznania emerytury ustawowej, dodatku do emerytury, zmierzaj¹cego do wyrównania lub zbli¿enia wysoko ci ³¹cznych wiadczeñ do wysoko ci wiadczeñ udzielanych osobom innej p³ci, znajduj¹cym siê w takiej samej sytuacji, a które osi¹gnê³y ju¿ wiek wymagany dla przyznania emerytury ustawowej, dodatek do emerytury wyp³acany bêdzie a¿ do czasu, kiedy osoby otrzymuj¹ce dodatek osi¹gn¹ wiek wymagany dla przyznania emerytury ustawowej. (2) Art. 3 otrzymuje nastêpuj¹ce brzmienie: Artyku³ 3 Niniejsza dyrektywa stosuje siê do ludno ci zawodowo czynnej, w tym do osób pracuj¹cych na w³asny rachunek, do pracowników, których praca zostaje przerwana z powodu choroby, macierzyñstwa, wypadku lub przymusowego bezrobocia oraz do osób poszukuj¹cych pracy, do pracowników emerytowanych, do pracowników bêd¹cych inwalidami, jak i do osób uprawnionych z tytu³u tych pracowników zgodnie z ustawodawstwem i/lub praktyk¹ krajów¹. (3) Art. 6 otrzymuje nastêpuj¹ce brzmienie: Artyku³ 6 1. Do przepisów niezgodnych z zasad¹ równego traktowania nale¿¹ te, które opieraj¹ siê na rozró¿nieniu p³ci, bezpo rednio lub po rednio, a zw³aszcza poprzez odwo³anie siê do stanu cywilnego lub do sytuacji rodzinnej, w celu: (a) okre lenia osób, które mog¹ uczestniczyæ w systemie zawodowym; (b) ustalenia obowi¹zkowego lub dobrowolnego charakteru udzia³u w systemie zawodowym; (c) ustanowienia ró¿nych zasad okre laj¹cych wiek przyst¹pienia do systemu, minimaln¹ d³ugo æ okresu zatrudnienia lub uczestnictwa w systemie, wymagan¹ dla uzyskania wiadczeñ; (d) ustanowienia ró¿nych zasad, z wyj¹tkiem rodków wskazanych w lit. h) oraz i), w odniesieniu do zwrotu sk³adek, gdy pracownik wystêpuje z systemu, nie spe³niwszy warunków gwarantuj¹cych mu przyznanie odroczonego prawa do wiadczeñ d³ugoterminowych; (e) ustalenia zró¿nicowanych warunków przyznania wiadczeñ lub zastrze¿enie ich w odniesieniu do pracowników jednej z p³ci; (f) ustalenia ró¿nego wieku emerytalnego; (g) zawieszenia zachowania lub nabycia praw w okresie urlopu macierzyñskiego lub urlopu z powodów rodzinnych, przyznanych ustawowo lub w drodze porozumienia, których koszty pokrywa pracodawca; (h) ustalenia ró¿nych poziomów wiadczeñ, z wyj¹tkiem rodków niezbêdnych dla uwzglêdnienia wspó³czynników rachunku aktuarialnego, które s¹ ró¿ne dla ka¿dej z p³ci w przypadku systemów z ustalonymi sk³adkami. W przypadkach systemów o ustalonych wiadczeniach finansowanych w drodze kapitalizacji niektóre elementy, (których przyk³ady zamieszczone zosta³y w za³¹czniku) mog¹ byæ zró¿nicowane w zale¿no ci od p³ci w zakresie, w jakim nierówno æ wysoko ci wynika z wykorzystywania ró¿nych dla ka¿dej p³ci wspó³czynników rachunku aktuarialnego w chwili ustanawiania zasad finansowania systemu; (i) ustalenia ró¿nych wysoko ci sk³adek nale¿nych od pracowników; ustalenia ró¿nych wysoko ci sk³adek nale¿nych od pracodawców, z wyj¹tkiem: - systemów o ustalonej wysoko ci sk³adek, je¿eli celem jest zrównanie lub zbli¿enie wysoko æ wiadczeñ emerytalnych opartych na tych sk³adach,
30
- systemów o ustalonych wiadczeniach finansowanych w drodze kapitalizacji, o ile sk³adki nale¿ne od pracodawcy s¹ przeznaczone na uzupe³nienie rodków finansowych niezbêdnych dla pokrycia kosztów udzielania ustalonych wiadczeñ, (j) ustanowienia zró¿nicowanych norm lub norm stosowanych tylko w odniesieniu do pracowników okre lonej p³ci, z wyj¹tkiem przewidzianym w lit. h, oraz i, w odniesieniu do gwarancji lub zachowania prawa do odroczonych wiadczeñ w sytuacji, gdy pracownik przestaje podlegaæ systemowi. 2. Je¿eli przyznanie wiadczeñ objêtych zakresem niniejszej dyrektywy pozostawione jest do uznania organów zarz¹dzaj¹cych systemem, musz¹ one przestrzegaæ zasady równego traktowania. (4) Art. 8 otrzymuje nastêpuj¹ce brzmienie: Artyku³ 8 1. Pañstwa cz³onkowskie podejm¹ kroki niezbêdne do zapewnienia, ¿e sprzeczne z zasad¹ równego traktowania przepisy w systemach zawodowych dla osób pracuj¹cych na w³asny rachunek bêd¹ zmienione ze skutkiem najpó niej do 1 stycznia 1893 r. 2. Niniejsza dyrektywa nie stanowi przeszkody, by prawa i obowi¹zki odnosz¹ce siê do okresów uczestnictwa w zawodowym systemie dla osób pracuj¹cych na w³asny rachunek, które by³y w mocy przed rewizj¹ systemu, podlega³y w dalszym ci¹gu przepisom systemu, które obowi¹zywa³y w tamtym okresie. (5) Art. 9 otrzymuje nastêpuj¹ce brzmienie: Artyku³ 9 W odniesieniu do systemów obejmuj¹cych osoby pracuj¹ce na w³asny rachunek pañstwa cz³onkowskie mog¹ odroczyæ obowi¹zkowe stosowanie zasady równego traktowania w zakresie: (a) ustalania wieku emerytalnego wymaganego dla przyznania renty starczej lub emerytury oraz w zakresie skutków, które mog¹ st¹d wynikaæ dla innych wiadczeñ: - albo do dnia, w którym równo æ bêdzie zagwarantowana w ustawach, - albo, najpó niej, do czasu, gdy równo æ bêdzie wprowadzona dyrektyw¹; (b) renty rodzinnej, do czasu, gdy prawo wspólnotowe narzuci zasadê równego traktowania w ustawowych systemach zabezpieczenia spo³ecznego w tym zakresie; (c) stosowania pierwszego akapitu lit. i) art. 6. ust. 1, z uwzglêdnieniem zró¿nicowanych wspó³czynników rachunków aktuarialnych, najpó niej do 1 stycznia 1999 r. (6) Do dyrektywy wprowadza siê nastêpuj¹cy artyku³: Artyku³ 9a Przypadki, w których mê¿czy ni i kobiety mog¹ domagaæ siê wprowadzenia, na tych samych warunkach, elastycznego wieku emerytalnego, nie bêd¹ uwa¿ane za sprzeczne z postanowieniami niniejszej dyrektywy. (7) Do dyrektywy dodaje siê nastêpuj¹cy za³¹cznik: ZA£¥CZNIK Artyku³ 2 1.
Wszelkie rodki wdra¿ania i transpozycji niniejszej dyrektywy dotycz¹ce pracowników najemnych musz¹ obejmowaæ wszystkie wiadczenia przyznawane z tytu³u okresów zatrudnienia wype³nionych po 17 maja 1990 r. i bêd¹ wywieraæ skutek wsteczny od tej daty, nie naruszaj¹c praw pracowników lub osób uprawnionych po nich, które Przyk³ady elementów, w zakresie których dopuszczona jest nierówno æ w systemach emerytalnych o ustalonej wysoko ci wiadczeñ, finansowanych w drodze kapitalizacji, o których mowa w art. 6 lit h): - kapitalizacja czê ci emerytury wyp³acanej okresowo, - przeniesienie praw do emerytury, - emerytura zastêpcza, wyp³acana uprawnionemu w zamian za rezygnacjê z czê ci emerytury, - emerytura zmniejszona, o ile pracownik decyduje siê na przej cie na wcze niejsz¹ emeryturê.
2.
przed t¹ dat¹ wszczê³y postêpowanie s¹dowe lub z³o¿y³y za¿alenie o równowa¿nym skutku zgodnie z w³a ciwym prawem krajowym. W takich przypadkach rodki wdra¿ania i transpozycji musz¹ mieæ skutek dzia³aj¹cy wstecz do 8 kwietnia 1976 r. i musz¹ obejmowaæ wszystkie wiadczenia przyznane z tytu³u okresów zatrudnienia wype³nionych po tej dacie. W odniesieniu do pañstw cz³onkowskich, które przyst¹pi³y do Wspólnoty po 8 kwietnia 1976 r., data ta zostaje zast¹piona dat¹ wej cia w ¿ycie art. 119 Traktatu na terytorium danego pañstwa. Drugie zdanie ust. 1 nie stoi na przeszkodzie, by krajowe zasady dotycz¹ce terminu sk³adania odwo³añ na mocy prawa wewnêtrznego obowi¹zywa³y pracowników lub osoby uprawnione z ich tytu³u, które wszczê³y postêpowanie s¹dowe lub z³o¿y³y za¿alenie o równowa¿nym skutku zgodnie z w³a ciwym prawem krajowym przed 17 maja 1930 r., pod warunkiem, ¿e nie s¹ one mniej korzystne w odniesieniu do tego typu odwo³añ ni¿ zasady innych podobnych
31
3.
odwo³añ o charakterze wewnêtrznym, i ¿e nie bêd¹ one uniemo¿liwiaæ w praktyce stosowania prawa wspólnotowego. W odniesieniu do pañstw cz³onkowskich, których przyst¹pienie do Wspólnoty nast¹pi³o po 17 maja 1990 r. i które, 1 stycznia 1994 r. by³y uk³adaj¹cymi siê stronami umowy o Europejskiej Przestrzeni Gospodarczej, data 17 maja 1990 r., zamieszczona w ust. 1 i 2 niniejszej dyrektywy zast¹piona zostaje dat¹ 1 stycznia 1984 r. Artyku³ 3
1. 2. 3.
Pañstwa cz³onkowskie wprowadz¹ w ¿ycie ustawy, akty wykonawcze i administracyjne niezbêdne dla osi¹gniêcia zgodno ci z niniejsz¹ dyrektyw¹ najpó niej do 1 lipca 1997 r., o czym bezzw³ocznie poinformuj¹ Komisjê. Przyjmuj¹c te przepisy, pañstwa cz³onkowskie zamieszcz¹ odsy³acze do niniejszej dyrektywy lub zamieszcz¹ wzmiankê z odsy³aczem przy okazji ich urzêdowej publikacji. Pañstwa cz³onkowskie okre l¹ formê i miejsce zamieszczenia takiego odsy³acza. Najpó niej dwa lata od daty wej cia w ¿ycie niniejszej dyrektywy pañstwa cz³onkowskie przeka¿¹ Komisji wszelkie informacje niezbêdne Komisji do opracowania raportu dla Parlamentu Europejskiego i Rady na temat stosowania niniejszej dyrektywy. Artyku³ 4
Niniejsza dyrektywa wchodzi w ¿ycie dwudziestego dnia od daty jej opublikowania w Dzienniku Urzêdowym Wspólnot Europejskich. Artyku³ 5 Niniejsza dyrektywa skierowana jest do pañstw cz³onkowskich. Sporz¹dzono w Brukseli, 20 grudnia 1996 r. W imieniu Rady S. BARRET Przewodnicz¹cy
1
Dz.U. WE nr C 218, z 23.08.1995, str. 5. Opinia przedstawiona 12 listopada 1996 (Dz.U. WE nr C 362, z 2.12.1996) 3 Dz.U. WE nr C 18, z 22.1.1996, str.132. 4 [1990] ECR I-1889 5 1993] ECR I-6591 6 [1994] ECR I-4541 oraz ([1994] ECR I-4583 odpowiednio 7 [1986] ECR I-1607 8 [1993] ECR I-5579 9 [1993] ECR I-4879 10 [1993] ECR I-6953 11 [1994] ECR I-4389 12 [1994] ECR I-4435 oraz ([1994] ECR I-4527 odpowiednio 13 Dz.U. WE nr C 142, z 31.5.1991, str.1. 14 Dz.U. WE nr L 225, z 12.8.1986, str.40. 2
32