4. KARTA PODSTAWOWYCH PRAW UNII EUROPEJSKIEJ Przyjêta w Nicei, 7 grudnia 2000 r. PREAMBU£A Narody Europy w procesie tworzenia miêdzy sob¹ coraz ci lejszej unii s¹ zdecydowane dzieliæ pokojow¹ przysz³o æ opart¹ na wspólnych warto ciach. Czerpi¹c inspiracjê ze swego dziedzictwa duchowego i moralnego, Unia jest zbudowana na nierozdzielnych, powszechnych zasadach ludzkiej godno ci, wolno ci, równo ci i solidarno ci; jej podstaw¹ s¹ zasady demokracji i rz¹dów prawa. Stawia ona jednostkê w centrum swoich dzia³añ przez ustanowienie obywatelstwa Unii i stworzenie strefy wolno ci, bezpieczeñstwa i sprawiedliwo ci. Unia przyczynia siê do zachowania i rozwoju tych wspólnych warto ci z poszanowaniem ró¿norodno ci kultur i tradycji narodów Europy, jak równie¿ to¿samo ci narodowych pañstw cz³onkowskich oraz organizacji ich w³adz publicznych na szczeblu krajowym, regionalnym i lokalnym; d¹¿y do pobudzania zrównowa¿onego i sta³ego rozwoju oraz zapewnia swobodny przep³yw osób, dóbr, kapita³u i us³ug oraz wolno æ przedsiêbiorczo ci. W tym celu, w obliczu zmian w spo³eczeñstwie, postêpu spo³ecznego oraz rozwoju naukowego i technologicznego, konieczne jest wzmocnienie ochrony podstawowych praw przez zawarcie ich w Karcie i spowodowanie w ten sposób, i¿ stan¹ siê bardziej widoczne. Niniejsza Karta potwierdza, z w³a ciwym uwzglêdnieniem uprawnieñ i zadañ Wspólnoty i Unii oraz zasady subsydiarno ci, prawa wynikaj¹ce zw³aszcza z konstytucyjnych tradycji i zobowi¹zañ miêdzynarodowych i wspólnych pañstwom cz³onkowskim, traktatu o Unii Europejskiej, traktatów wspólnotowych, europejskiej konwencji o ochronie praw cz³owieka i podstawowych wolno ci, kart spo³ecznych przyjêtych przez Wspólnotê i Radê Europy oraz orzecznictwa Trybuna³u Sprawiedliwo ci Wspólnot Europejskich i Europejskiego Trybuna³u Praw Cz³owieka. Korzystanie z tych praw obejmuje odpowiedzialno æ i obowi¹zki wobec innych osób, wspólnoty ludzkiej i przysz³ych generacji. Unia uznaje wiêc wymienione poni¿ej prawa, wolno ci i zasady.
Rozdzia³ I Godno æ Artyku³ 1 Godno æ cz³owieka Godno æ cz³owieka jest nienaruszalna. Nale¿y j¹ szanowaæ i chroniæ. Artyku³ 2 Prawo do ¿ycia 1. Ka¿dy ma prawo do ¿ycia. 2. Nikt nie mo¿e byæ skazany na karê mierci ani nie mo¿e nast¹piæ jej wykonanie. Artyku³ 3 Prawo do integralno ci osoby ludzkiej 1. Ka¿dy ma prawo do poszanowania swojej integralno ci fizycznej i psychicznej. 2. W dziedzinie medycyny i biologii musz¹ byæ szanowane w szczególno ci: - swobodna i wiadoma zgoda osoby zainteresowanej, wyra¿ona zgodnie z procedur¹ okre lon¹ przez prawo, - zakaz praktyk eugenicznych, w szczególno ci maj¹cych na celu selekcjê osób,
111
- zakaz wykorzystywania ludzkiego cia³a i jego poszczególnych czê ci jako ród³a korzy ci finansowych, - zakaz klonowania istot ludzkich w celu prokreacji. Artyku³ 4 Zakaz tortur i nieludzkiego lub poni¿aj¹cego traktowania albo karania Nikt nie bêdzie poddany torturom ani nieludzkiemu lub poni¿aj¹cemu traktowaniu albo karaniu. Artyku³ 5 Zakaz niewolnictwa i pracy przymusowej 1. Nikt nie bêdzie trzymany w niewoli lub poddañstwie. 2. Nikt nie bêdzie zmuszony do wiadczenia pracy przymusowej lub obowi¹zkowej. 3. Handel istotami ludzkimi jest zakazany.
Rozdzia³ II Wolno ci Artyku³ 6 Prawo do wolno ci i bezpieczeñstwa Ka¿dy ma prawo do wolno ci i bezpieczeñstwa osobistego. Artyku³ 7 Poszanowanie ¿ycia prywatnego i rodzinnego Ka¿dy ma prawo do poszanowania swojego ¿ycia prywatnego i rodzinnego, domu i komunikowania siê. Artyku³ 8 Ochrona danych osobowych 1. Ka¿dy ma prawo do ochrony dotycz¹cych go danych osobowych. 2. Dane takie musz¹ byæ rzetelnie przetwarzane w okre lonych celach za zgod¹ osoby zainteresowanej lub na innej uzasadnionej podstawie prawnej. Ka¿dy ma prawo dostêpu do zebranych danych, które go dotycz¹, i prawo do spowodowania ich skorygowania. 3. Przestrzeganie tych zasad podlega kontroli niezale¿nego organu. Artyku³ 9 Prawo do zawarcia ma³¿eñstwa i prawo do za³o¿enia rodziny Gwarantuje siê prawo do zawarcia ma³¿eñstwa i prawo do za³o¿enia rodziny zgodnie z ustawami krajowymi reguluj¹cymi korzystanie z tych praw. Artyku³ 10 Wolno æ my li, sumienia i wyznania 1. Ka¿dy ma prawo do wolno ci my li, sumienia i wyznania; prawo to obejmuje wolno æ zmiany wyznania lub przekonañ oraz wolno æ uzewnêtrzniania indywidualnie lub wspólnie z innymi, publicznie lub prywatnie, swego wyznania lub przekonañ przez uprawianie kultu, nauczanie, praktykowanie i czynno ci rytualne. 2. Uznaje siê prawo do odmowy s³u¿by wojskowej ze wzglêdów sumienia, zgodnie z ustawami krajowymi reguluj¹cymi korzystanie z tego prawa. Artyku³ 11 Wolno æ wypowiedzi i informacji 1. Ka¿dy ma prawo do wolno ci wypowiedzi. Prawo to obejmuje wolno æ posiadania pogl¹dów oraz otrzymywania i przekazywania informacji i idei bez ingerencji w³adz publicznych i bez wzglêdu na granice pañstwowe. 2. Szanowana jest wolno æ mediów i ich pluralizm.
112
Artyku³ 12 Wolno æ zgromadzania siê i stowarzyszania siê 1. Ka¿dy ma prawo do swobodnego, pokojowego zgromadzania siê i swobodnego stowarzyszania siê na wszystkich poziomach, zw³aszcza w sprawach politycznych, zwi¹zkowych i obywatelskich, z którego wynika prawo ka¿dego do tworzenia i przystêpowania do zwi¹zków zawodowych dla ochrony swoich interesów. 2. Partie polityczne na szczeblu europejskim przyczyniaj¹ siê do wyra¿ania opinii politycznych obywateli Unii. Artyku³ 13 Wolno æ sztuk i nauk Sztuki i badania naukowe s¹ wolne od ograniczeñ. Szanowana jest wolno æ akademicka. Artyku³ 14 Prawo do nauki 1. Ka¿dy ma prawo do nauki i dostêpu do szkolenia zawodowego i ustawicznego. 2. Prawo to obejmuje prawo do nieodp³atnej nauki obowi¹zkowej. 3. Szanowana jest wolno æ tworzenia placówek o wiatowych z w³a ciwym poszanowaniem demokratycznych zasad i prawo rodziców do zapewnienia wychowania i nauczania dzieci zgodnie z w³asnymi przekonaniami religijnymi, filozoficznymi i pedagogicznymi, zgodnie z ustawami krajowymi reguluj¹cymi korzystanie z takiej wolno ci i prawa. Artyku³ 15 Wolno æ wyboru zawodu i prawo do zatrudnienia 1. Ka¿dy ma prawo do zatrudnienia i wykonywania zawodu swobodnie wybranego lub zaakceptowanego. 2. Ka¿dy obywatel Unii ma swobodê poszukiwania zatrudnienia, wykonywania pracy, korzystania z prawa przedsiêbiorczo ci oraz wiadczenia us³ug w ka¿dym pañstwie cz³onkowskim. 3. Obywatele krajów trzecich posiadaj¹cy zezwolenie na pracê na terytorium pañstw cz³onkowskich s¹ uprawnieni do takich samych warunków pracy jak obywatele Unii. Artyku³ 16 Wolno æ prowadzenia dzia³alno ci gospodarczej Uznaje siê swobodê prowadzenia dzia³alno ci gospodarczej zgodnie z prawem wspólnotowym oraz prawem i praktyk¹ krajow¹. Artyku³ 17 Prawo do w³asno ci 1. Ka¿da osoba ma prawo do w³adania, u¿ywania, dysponowania i przekazania w drodze spadku swego mienia nabytego zgodnie z prawem. Nikt nie mo¿e byæ pozbawiony swego mienia, chyba ¿e w interesie publicznym, w przypadkach i na warunkach przewidzianych przez prawo, za uczciwym odszkodowaniem wyp³aconym w rozs¹dnym terminie. Korzystanie z w³asno ci mo¿e podlegaæ regulacji, je li jest to konieczne ze wzglêdu na interes ogólny. 2. W³asno æ intelektualna podlega ochronie. Artyku³ 18 Prawo do azylu Gwarantuje siê prawo do azylu z w³a ciwym poszanowaniem postanowieñ konwencji genewskiej z 28 lipca 1951 r. i Protoko³u z 31 stycznia 1967 r. dotycz¹cych statusu uchod ców oraz zgodnie z traktatem ustanawiaj¹cym Wspólnotê Europejsk¹.
113
Artyku³ 19 Ochrona w razie usuniêcia z terytorium pañstwa, wydalenia lub ekstradycji 1. Wydalenia zbiorowe s¹ zakazane. 2. Nikt nie mo¿e byæ usuniêty z terytorium pañstwa, wydalony lub wydany w drodze ekstradycji do pañstwa, w którym istnieje powa¿ne ryzyko, i¿ mo¿e byæ poddany karze mierci, torturom lub innemu nieludzkiemu lub poni¿aj¹cemu traktowaniu albo karaniu.
Rozdzia³ III Równo æ Artyku³ 20 Równo æ wobec prawa Ka¿dy jest równy wobec prawa. Artyku³ 21 Niedyskryminacja 1. Zakazuje siê jakiejkolwiek dyskryminacji z takich powodów jak: p³eæ, rasa, kolor skóry, pochodzenie etniczne lub spo³eczne, cechy genetyczne, jêzyk, religia lub przekonania, opinie polityczne lub wszelkie inne, przynale¿no æ do mniejszo ci narodowej, maj¹tek, urodzenie, niepe³nosprawno æ, wiek lub orientacja seksualna. 2. W granicach stosowania traktatu ustanawiaj¹cego Wspólnotê Europejsk¹ i Traktatu o Unii Europejskiej, oraz bez szkody dla szczegó³owych ich postanowieñ, zakazana jest jakakolwiek dyskryminacja ze wzglêdu na obywatelstwo. Artyku³ 22 Zró¿nicowanie kulturowe, religijne i jêzykowe Unia szanuje zró¿nicowanie kulturowe, religijne i jêzykowe Artyku³ 23 Równo æ mê¿czyzn i kobiet Nale¿y zapewniæ równo æ mê¿czyzn i kobiet we wszystkich dziedzinach, ³¹cznie z zatrudnieniem, wykonywaniem pracy i wynagrodzeniem. Zasada równo ci nie stanowi przeszkody w utrzymywaniu lub przyjmowaniu rodków zapewniaj¹cych okre lone korzy ci dla p³ci niedostatecznie reprezentowanej. Artyku³ 24 Prawa dziecka 1. Dzieci maj¹ prawo do takiej ochrony i opieki, jaka jest konieczna dla ich dobra. Mog¹ one swobodnie wyra¿aæ swoje pogl¹dy. Pogl¹dy te nale¿y braæ pod uwagê w sprawach ich dotycz¹cych, z uwzglêdnieniem ich wieku i stopnia dojrza³o ci. 2. We wszystkich dzia³aniach dotycz¹cych dzieci, podejmowanych przez w³adze publiczne lub instytucje prywatne, pierwszeñstwo musz¹ mieæ najlepsze interesy dziecka. 3. Ka¿de dziecko ma prawo utrzymywania regularnie osobistych stosunków i bezpo redniego kontaktu z obojgiem rodziców, chyba ¿e jest to sprzeczne z jego interesami.
114
Artyku³ 25 Prawa osoby w podesz³ym wieku Unia uznaje i szanuje prawa osoby w podesz³ym wieku do godnego i niezale¿nego ¿ycia i uczestnictwa w ¿yciu spo³ecznym i kulturalnym. Artyku³ 26 Integracja osób niepe³nosprawnych Unia uznaje i szanuje prawo osób niepe³nosprawnych do korzystania ze rodków maj¹cych zapewniæ im niezale¿no æ, integracjê spo³eczn¹ i zawodow¹ oraz udzia³ w ¿yciu spo³eczno ci.
Rozdzia³ IV Solidarno æ Artyku³ 27 Prawo pracowników do informacji i konsultacji w przedsiêbiorstwie Pracownikom lub ich przedstawicielom nale¿y zagwarantowaæ, na odpowiednich poziomach, informacjê i konsultacjê we w³a ciwym czasie w wypadkach i zgodnie z warunkami przewidzianymi w prawie wspólnotowym oraz w ustawach i praktyce krajowej. Artyku³ 28 Prawo do rokowañ i dzia³añ zbiorowych Pracownicy i pracodawcy lub ich organizacje maj¹, zgodnie z prawem wspólnotowym oraz ustawami i praktyk¹ krajow¹, prawo do negocjowania i zawierania uk³adów zbiorowych pracy na odpowiednich poziomach oraz, w razie konfliktu interesów, do podejmowania dzia³añ zbiorowych w obronie swoich interesów, ³¹cznie z akcj¹ strajkow¹. Artyku³ 29 Prawo dostêpu do s³u¿b zatrudnienia Ka¿dy ma prawo dostêpu do bezp³atnej s³u¿by zatrudnienia. Artyku³ 30 Ochrona w razie nieuzasadnionego zwolnienia z pracy Ka¿dy pracownik ma prawo, zgodnie z prawem wspólnotowym oraz ustawami i praktyk¹ krajow¹, do ochrony przed nieuzasadnionym zwolnieniem z pracy. Artyku³ 31 Sprawiedliwe i godne warunki pracy 1. Ka¿dy pracownik ma prawo do higienicznych, bezpiecznych i godnych warunków pracy. 2. Ka¿dy pracownik ma prawo do okre lonego maksymalnego wymiaru czasu pracy, dziennych i tygodniowych okresów wypoczynku oraz do corocznego p³atnego urlopu. Artyku³ 32 Zakaz pracy dzieci i ochrona m³odocianych w miejscu pracy Zatrudnianie dzieci jest zakazane. Minimalny wiek dopuszczenia do zatrudnienia nie mo¿e byæ ni¿szy od minimalnego wieku zakoñczenia obowi¹zku szkolnego, bez szkody dla uregulowañ, które mog¹ byæ bardziej korzystne dla m³odocia-
115
nych, i z zastrze¿eniem ograniczonych wyj¹tków. M³odociani dopuszczeni do pracy musz¹ mieæ warunki pracy odpowiednie ze wzglêdu na ich wiek i byæ chronieni przed eksploatacj¹ ekonomiczn¹ oraz jak¹kolwiek prac¹ mog¹c¹ naraziæ na szkodê ich bezpieczeñstwo, zdrowie lub rozwój fizyczny, psychiczny, moralny i spo³eczny albo utrudniaj¹c¹ im naukê. Artyku³ 33 ¯ycie rodzinne i zawodowe 1. Rodzina korzysta z ochrony prawnej, ekonomicznej i spo³ecznej. 2. W celu pogodzenia ¿ycia rodzinnego z zawodowym ka¿dy ma prawo do ochrony przed zwolnieniem z pracy z powodów zwi¹zanych z macierzyñstwem i prawo do p³atnego urlopu macierzyñskiego oraz do urlopu wychowawczego po urodzeniu lub adopcji dziecka. Artyku³ 34 Zabezpieczenie spo³eczne i pomoc spo³eczna 1. Unia uznaje i szanuje uprawnienia do wiadczeñ z ubezpieczenia spo³ecznego oraz do opieki spo³ecznej zapewniaj¹ce ochronê w takich wypadkach jak: macierzyñstwo, choroba, wypadki przy pracy, zale¿no æ lub podesz³y wiek, oraz w razie utraty zatrudnienia, zgodnie z zasadami okre lonymi w prawie wspólnotowym, ustawach i praktyce krajowej. 2. Ka¿da osoba zamieszka³a i poruszaj¹ca siê legalnie na terytorium Unii Europejskiej ma prawo do wiadczeñ z zabezpieczenia spo³ecznego i korzy ci socjalnych zgodnie z prawem wspólnotowym oraz ustawami i praktyk¹ krajow¹. 3. W celu zwalczania spo³ecznej marginalizacji i ubóstwa Unia uznaje i szanuje prawo do pomocy spo³ecznej i pomocy mieszkaniowej dla zapewnienia, zgodnie z procedurami okre lonymi w prawie wspólnotowym oraz ustawach i praktyce krajowej, godnej egzystencji wszystkim osobom pozbawionym wystarczaj¹cych rodków. Artyku³ 35 Ochrona zdrowia Ka¿dy ma prawo dostêpu do profilaktycznej opieki medycznej i prawo do korzystania z leczenia na warunkach ustalonych w ustawach i praktyce krajowej. Przy okre laniu i wprowadzaniu w ¿ycie wszystkich polityk Unii i jej dzia³añ zapewnia siê wysoki poziom ochrony zdrowia ludzkiego. Artyku³ 36 Dostêp do us³ug wiadczonych w ogólnym interesie gospodarczym Unia uznaje i szanuje zapewnienie dostêpu do us³ug wiadczonych w ogólnym interesie gospodarczym na podstawie ustaw i praktyki krajowej zgodnie z postanowieniami traktatu ustanawiaj¹cego Wspólnotê Europejsk¹ dla popierania spójno ci spo³ecznej i terytorialnej Unii. Artyku³ 37 Ochrona rodowiska Wysoki poziom ochrony rodowiska i poprawa jego jako ci musz¹ staæ siê czê ci¹ sk³adow¹ polityk Unii i zapewnione zgodnie z zasad¹ sta³ego rozwoju. Artyku³ 38 Ochrona konsumentów Polityka Unii zapewni wysoki poziom ochrony konsumentów.
Rozdzia³ V Prawa obywateli Artyku³ 39 Prawo g³osowania i kandydowania w wyborach do Parlamentu Europejskiego 1. Ka¿dy obywatel Unii ma prawo g³osowania i kandydowania w wyborach do Parlamentu Europejskiego w pañstwie
116
cz³onkowskim, w którym zamieszkuje, na takich samych zasadach jak jego obywatele. 2. Cz³onkowie Parlamentu Europejskiego wybierani s¹ w powszechnych i bezpo rednich wyborach, w g³osowaniu wolnym i tajnym. Artyku³ 40 Prawo g³osowania i kandydowania w wyborach lokalnych Ka¿dy obywatel Unii ma prawo g³osowania i kandydowania w wyborach lokalnych w pañstwie cz³onkowskim, w którym zamieszkuje, na takich samych zasadach jak jego obywatele. Artyku³ 41 Prawo do dobrej administracji 1. Ka¿da osoba ma prawo do tego, aby jej sprawy by³y za³atwiane przez instytucje i organa Unii bezstronnie, rzetelnie i w rozs¹dnym terminie. 2. Prawo to obejmuje: - prawo ka¿dej osoby do osobistego przedstawienia sprawy, zanim zostanie podjêty indywidualny rodek mog¹cy negatywnie wp³yn¹æ na jej sytuacjê; - prawo ka¿dej osoby dostêpu do akt jej sprawy, z zastrze¿eniem poszanowania uprawnionych interesów poufno ci i tajemnicy zawodowej i handlowej; - obowi¹zek administracji uzasadniania swoich decyzji. 3. Ka¿da osoba ma prawo do tego, aby Wspólnota naprawi³a, zgodnie z zasadami ogólnymi wspólnymi dla prawa pañstw cz³onkowskich, wszelkie szkody wyrz¹dzone przez jej instytucje lub jej funkcjonariuszy przy wykonywaniu ich funkcji. 4. Ka¿da osoba mo¿e pisaæ do instytucji Unii w jednym z jêzyków traktatów i musi otrzymaæ odpowied w tym samym jêzyku. Artyku³ 42 Prawo dostêpu do dokumentów Ka¿dy obywatel Unii i ka¿da osoba fizyczna lub prawna zamieszka³a lub maj¹ca siedzibê zarejestrowan¹ w pañstwie cz³onkowskim ma prawo dostêpu do dokumentów Parlamentu Europejskiego, Rady i Komisji. Artyku³ 43 Ombudsman Ka¿dy obywatel Unii i ka¿da osoba fizyczna lub prawna zamieszka³a lub maj¹ca siedzibê zarejestrowan¹ w pañstwie cz³onkowskim ma prawo zwracaæ siê do rzecznika praw obywatelskich Unii w wypadkach z³ego zarz¹dzania w dzia³alno ci instytucji lub organów Wspólnoty, z wyj¹tkiem Trybuna³u Sprawiedliwo ci i Trybuna³u Pierwszej Instancji w odniesieniu do ich funkcji s¹dowej. Artyku³ 44 Prawo petycji Ka¿dy obywatel Unii i ka¿da osoba fizyczna lub prawna zamieszka³a lub maj¹ca siedzibê zarejestrowan¹ w pañstwie cz³onkowskim ma prawo petycji do Parlamentu Europejskiego. Artyku³ 45 Wolno æ przemieszczania siê i zamieszkania 1. Ka¿dy obywatel Unii ma prawo do swobodnego poruszania siê i zamieszkania na terytorium pañstw cz³onkowskich. 2. Wolno æ poruszania siê i zamieszkania mo¿e byæ przyznana, zgodnie z traktatem ustanawiaj¹cym Wspólnotê Europejsk¹, obywatelom krajów trzecich legalnie zamieszka³ym na terytorium pañstwa cz³onkowskiego. Artyku³ 46 Ochrona dyplomatyczna i konsularna Ka¿dy obywatel Unii korzysta na terytorium pañstwa trzeciego, gdzie pañstwo cz³onkowskie, którego jest obywatelem, nie ma swojego przedstawicielstwa, z ochrony przez s³u¿by dyplomatyczne i konsularne ka¿dego pañstwa cz³onkowskiego na takich samych zasadach jak jego obywatele.
117
Rozdzia³ VI Wymiar sprawiedliwo ci Artyku³ 47 Prawo do skutecznego rodka prawnego i do rzetelnego procesu s¹dowego 1. Ka¿dy, czyje prawa i wolno ci zagwarantowane przez prawo Unii zosta³y naruszone, ma prawo do skutecznego rodka prawnego przed s¹dem zgodnie z warunkami okre lonymi w niniejszym artykule. 2. Ka¿dy jest uprawniony do rzetelnego i publicznego procesu w rozs¹dnym terminie przed niezawis³ym i bezstronnym s¹dem ustanowionym wcze niej ustaw¹. Ka¿demu nale¿y zapewniæ mo¿liwo æ uzyskania porady prawnej, obrony i reprezentacji prawnej. 3. Zapewnia siê dostêp do pomocy prawnej osobom, które nie posiadaj¹ wystarczaj¹cych rodków, je li jest ona konieczna dla zapewnienia skutecznego dostêpu do wymiaru sprawiedliwo ci. Artyku³ 48 Domniemanie niewinno ci i prawo do obrony 1. Ka¿dy oskar¿ony korzysta z domniemania niewinno ci a¿ do udowodnienia mu winy zgodnie z ustaw¹. 2. Ka¿demu oskar¿onemu gwarantuje siê poszanowanie prawa do obrony. Artyku³ 49 Zasady legalno ci i proporcjonalno ci czynów zagro¿onych kar¹ i kar 1. Nikt nie mo¿e byæ uznany za winnego pope³nienia czynu polegaj¹cego na dzia³aniu lub zaniechaniu dzia³ania, które wed³ug prawa krajowego lub prawa miêdzynarodowego nie stanowi³o czynu zagro¿onego kar¹ w czasie jego pope³nienia. Nie bêdzie równie¿ wymierzona kara surowsza od tej, któr¹ mo¿na by³o wymierzyæ w czasie, gdy czyn zagro¿ony kar¹ zosta³ pope³niony. Je li prawo, które wesz³o w ¿ycie po pope³nieniu tego czynu, przewiduje karê ³agodniejsz¹, ta w³a nie kara ma zastosowanie. 2. Niniejszy przepis nie stanowi przeszkody w s¹dzeniu i karaniu jakiejkolwiek osoby za dzia³anie lub zaniechanie, które w czasie jego pope³nienia stanowi³o czyn zagro¿ony kar¹ zgodnie z ogólnymi zasadami uznanymi przez wspólnotê narodów. 3. Surowo æ kar nie mo¿e byæ nieproporcjonalna do czynu zagro¿onego kar¹. Artyku³ 50 Zakaz ponownego s¹dzenia lub karania w postêpowaniu karnym za ten sam czyn karalny Nikt nie bêdzie podlega³ ponownemu s¹dzeniu lub karaniu w postêpowaniu karnym za ten sam czyn karalny, w zwi¹zku z którym zosta³ ju¿ uprzednio na terytorium Unii Europejskiej zgodnie z ustaw¹ uniewinniony lub skazany prawomocnym wyrokiem.
Rozdzia³ VII Postanowienia ogólne Artyku³ 51 Zakres 1. Postanowienia niniejszej Karty maj¹ zastosowanie do instytucji i organów Unii z w³a ciwym uwzglêdnieniem zasady subsydiarno ci oraz do pañstw cz³onkowskich wy³¹cznie w zakresie, w jakim stosuj¹ prawo Unii. Maj¹ one wiêc obowi¹zek szanowaæ prawa, przestrzegaæ zasad i popieraæ ich stosowanie w granicach swoich uprawnieñ. 2. Niniejsza Karta nie ustanawia ¿adnego nowego uprawnienia ani zadania dla Wspólnoty lub Unii ani nie zmienia uprawnieñ i zadañ okre lonych w traktatach. Artyku³ 52 Zakres zagwarantowanych praw 1. Ka¿de ograniczenie korzystania z praw i wolno ci uznanych w niniejszej Karcie musi byæ przewidziane przez ustawê z poszanowaniem istoty ich tre ci. Z zastrze¿eniem zasady proporcjonalno ci ograniczenia mog¹ byæ wprowadzone wy³¹cznie wtedy, gdy s¹ konieczne i rzeczywi cie realizuj¹ cele wynikaj¹ce z ogólnego interesu, uznane przez Uniê, lub wynikaj¹ z potrzeby ochrony praw i wolno ci innych osób.
118
2. Prawa uznane w niniejszej Karcie, których podstaw¹ s¹ traktaty Wspólnoty lub traktat o Unii Europejskiej, realizowane s¹ na warunkach i w granicach okre lonych w tych traktatach. 3. W zakresie, w jakim niniejsza Karta zawiera prawa, które odpowiadaj¹ prawom zagwarantowanym w konwencji o ochronie praw cz³owieka i podstawowych wolno ci, znaczenie i zakres tych praw s¹ zgodne z nadanymi im przez tê konwencjê. Artyku³ ten nie stoi na przeszkodzie, aby prawo Unii zapewnia³o szersz¹ ochronê. Artyku³ 53 Stopieñ ochrony ¯adne z postanowieñ niniejszej Karty nie bêdzie interpretowane jako ograniczaj¹ce lub podwa¿aj¹ce prawa cz³owieka i podstawowe wolno ci uznane, we w³a ciwych im obszarach zastosowania, przez prawo Unii i prawo miêdzynarodowe oraz umowy miêdzynarodowe, których Unia, Wspólnota lub wszystkie pañstwa cz³onkowskie s¹ stronami, ³¹cznie z europejsk¹ konwencj¹ o ochronie praw cz³owieka i podstawowych wolno ci, oraz przez konstytucje pañstw cz³onkowskich. Artyku³ 54 Zakaz nadu¿ycia praw ¯adne z postanowieñ niniejszej Karty nie bêdzie interpretowane jako przyznaj¹ce prawo do podejmowania jakiejkolwiek dzia³alno ci lub realizacji jakiegokolwiek aktu maj¹cego na celu zniweczenie któregokolwiek z praw i wolno ci uznanych w niniejszej Karcie lub do ich ograniczenia w wiêkszym stopniu ni¿ jest to w niej przewidziane.
119