1. KONWENCJA O OCHRONIE PRAW CZ£OWIEKA I PODSTAWOWYCH WOLNO CI Rz¹dy Pañstw-Sygnatariuszy niniejszej Konwencji, cz³onkowie Rady Europy, zwa¿ywszy na Powszechn¹ Deklaracjê Praw Cz³owieka, uchwalon¹ 10 grudnia 1948 r. przez Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych; zwa¿ywszy, ¿e owa Deklaracja zmierza do zapewnienia powszechnego i efektywnego stosowania zawartych w niej praw; zwa¿ywszy, ¿e celem Rady Europy jest osi¹gniêcie wiêkszej jedno ci jej cz³onków i ¿e jednym ze sposobów osi¹gniêcia tego celu jest ochrona oraz rozwój praw cz³owieka i podstawowych wolno ci; potwierdzaj¹c swoj¹ g³êbok¹ wiarê w te podstawowe wolno ci, które s¹ fundamentem sprawiedliwo ci i pokoju na wiecie i których zachowanie opiera siê g³ównie z jednej strony na rzeczywi cie demokratycznym ustroju politycznym, a z drugiej - na jednolitym pojmowaniu i wspólnym poszanowaniu praw cz³owieka, do których siê one odwo³uj¹; zdecydowane jako Rz¹dy pañstw europejskich, dzia³aj¹cych w tym samym duchu i posiadaj¹cych wspólne dziedzictwo idea³ów i tradycji politycznych, poszanowania wolno ci i rz¹dów prawa, podj¹æ pierwsze kroki w celu zbiorowego zagwarantowania niektórych praw wymienionych w Powszechnej Deklaracji, uzgodni³y, co nastêpuje: Artyku³ 1 Obowi¹zek przestrzegania praw cz³owieka Wysokie Uk³adaj¹ce siê Strony zapewniaj¹ ka¿demu cz³owiekowi podlegaj¹cemu ich jurysdykcji prawa i wolno ci okre lone w rozdziale I niniejszej Konwencji.
ROZDZIA£ I PRAWA I WOLNO CI Artyku³ 2 Prawo do ¿ycia 1. Prawo ka¿dego cz³owieka do ¿ycia jest chronione przez ustawê. Nikt nie mo¿e byæ umy lnie pozbawiony ¿ycia, wyj¹wszy przypadki wykonania wyroku s¹dowego skazuj¹cego za przestêpstwo, za które ustawa przewiduje tak¹ karê. 2. Pozbawienie ¿ycia nie bêdzie uznane za sprzeczne z tym artyku³em, je¿eli nast¹pi w wyniku bezwzglêdnie koniecznego u¿ycia si³y: a) w obronie jakiejkolwiek osoby przed bezprawn¹ przemoc¹; b) w celu wykonania zgodnego z prawem zatrzymania lub uniemo¿liwienia ucieczki osobie pozbawionej wolno ci zgodnie z prawem, c) w dzia³aniach podjêtych zgodnie z prawem w celu st³umienia zamieszek lub powstania. Artyku³ 3 Zakaz tortur Nikt nie mo¿e byæ poddany torturom ani nieludzkiemu lub poni¿aj¹cemu traktowaniu albo karaniu. Artyku³ 4 Zakaz niewolnictwa i pracy przymusowej 1. Nikt nie mo¿e byæ trzymany w niewoli lub w poddañstwie. 2. Nikt nie mo¿e byæ zmuszony do wiadczenia pracy przymusowej lub obowi¹zkowej. 3. W rozumieniu tego artyku³u pojêcie praca przymusowa lub obowi¹zkowa nie obejmuje: a) ¿adnej pracy, jakiej wymaga siê zwykle w ramach wykonywania kary pozbawienia wolno ci orzeczonej zgodnie z postanowieniami art. 5 niniejszej Konwencji lub w okresie warunkowego zwolnienia; b) ¿adnej s³u¿by o charakterze wojskowym b¹d s³u¿by wymaganej zamiast obowi¹zkowej s³u¿by wojskowej w tych krajach, które uznaj¹ odmowê s³u¿by wojskowej ze wzglêdu na przekonania; c) ¿adnych wiadczeñ wymaganych w stanach nadzwyczajnych lub klêsk zagra¿aj¹cych ¿yciu lub dobru spo³eczeñstwa;
202
d) ¿adnej pracy ani wiadczeñ stanowi¹cych czê æ zwyk³ych obowi¹zków obywatelskich. Artyku³ 5 Prawo do wolno ci i bezpieczeñstwa osobistego 1. Ka¿dy ma prawo do wolno ci i bezpieczeñstwa osobistego. Nikt nie mo¿e byæ pozbawiony wolno ci, z wyj¹tkiem nastêpuj¹cych przypadków i w trybie ustalonym przez prawo: a) zgodnego z prawem pozbawienia wolno ci w wyniku skazania przez w³a ciwy s¹d; b) zgodnego z prawem zatrzymania lub aresztowania w przypadku niepodporz¹dkowania siê wydanemu zgodnie z prawem orzeczeniu s¹du lub w celu zapewnienia wykonania okre lonego w ustawie obowi¹zku; c) zgodnego z prawem zatrzymania lub aresztowania w celu postawienia przed w³a ciwym organem, je¿eli istnieje uzasadnione podejrzenie pope³nienia czynu zagro¿onego kar¹, lub, je li jest to konieczne, w celu zapobie¿enia pope³nieniu takiego czynu lub uniemo¿liwienia ucieczki po jego dokonaniu; d) pozbawienia nieletniego wolno ci na podstawie zgodnego z prawem orzeczenia w celu ustanowienia nadzoru wychowawczego lub zgodnego z prawem pozbawienia nieletniego wolno ci w celu postawienia go przed w³a ciwym organem; e) zgodnego z prawem pozbawienia wolno ci osoby w celu zapobie¿enia szerzeniu przez ni¹ choroby zaka nej, osoby umys³owo chorej, alkoholika, narkomana lub w³óczêgi; f) zgodnego z prawem zatrzymania lub aresztowania osoby w celu zapobie¿enia jej nielegalnemu wkroczeniu na terytorium pañstwa lub osoby, przeciwko której toczy siê postêpowanie o wydalenie lub ekstradycjê. 2. Ka¿dy, kto zosta³ zatrzymany, powinien zostaæ niezw³ocznie i w zrozumia³ym dla niego jêzyku poinformowany o przyczynach zatrzymania i o stawianych mu zarzutach. 3. Ka¿dy zatrzymany lub aresztowany zgodnie z postanowieniami ustêpu 1 lit. c) niniejszego artyku³u powinien zostaæ niezw³ocznie postawiony przed sêdzi¹ lub innym urzêdnikiem uprawnionym przez ustawê do wykonywania w³adzy s¹dowej i ma prawo byæ s¹dzony w rozs¹dnym terminie albo zwolniony na czas postêpowania. Zwolnienie mo¿e zostaæ uzale¿nione od udzielenia gwarancji zapewniaj¹cych stawienie siê na rozprawê. 4. Ka¿dy, kto zosta³ pozbawiony wolno ci przez zatrzymanie lub aresztowanie, ma prawo odwo³ania siê do s¹du w celu ustalenia bezzw³ocznie przez s¹d legalno ci pozbawienia wolno ci i zarz¹dzenia zwolnienia, je¿eli pozbawienie wolno ci jest niezgodne z prawem. 5. Ka¿dy, kto zosta³ pokrzywdzony przez niezgodne z tre ci¹ tego artyku³u zatrzymanie lub aresztowanie, ma prawo do odszkodowania. Artyku³ 6 Prawo do rzetelnego procesu s¹dowego 1. Ka¿dy ma prawo do sprawiedliwego i publicznego rozpatrzenia jego sprawy w rozs¹dnym terminie przez niezawis³y i bezstronny s¹d ustanowiony ustaw¹ przy rozstrzyganiu o jego prawach i obowi¹zkach o charakterze cywilnym albo o zasadno ci ka¿dego oskar¿enia w wytoczonej przeciwko niemu sprawie karnej. Postêpowanie przed s¹dem jest jawne, jednak prasa i publiczno æ mog¹ byæ wy³¹czone z ca³o ci lub czê ci rozprawy s¹dowej ze wzglêdów obyczajowych, z uwagi na porz¹dek publiczny lub bezpieczeñstwo pañstwowe w spo³eczeñstwie demokratycznym, gdy wymaga tego dobro ma³oletnich lub gdy s³u¿y to ochronie ¿ycia prywatnego stron albo te¿ w okoliczno ciach szczególnych, w granicach uznanych przez s¹d za bezwzglêdnie konieczne, kiedy jawno æ mog³aby przynie æ szkodê interesom wymiaru sprawiedliwo ci. 2. Ka¿dego oskar¿onego o pope³nienie czynu zagro¿onego kar¹ uwa¿a siê za niewinnego do czasu udowodnienia mu winy zgodnie z ustaw¹. 3. Ka¿dy oskar¿ony o pope³nienie czynu zagro¿onego kar¹ ma co najmniej prawo do: a) niezw³ocznego otrzymania szczegó³owej informacji w jêzyku dla niego zrozumia³ym o istocie i przyczynie skierowanego przeciwko niemu oskar¿enia; b) posiadania odpowiedniego czasu i mo¿liwo ci do przygotowania obrony; c) bronienia siê osobi cie lub przez ustanowionego przez siebie obroñcê, a je li nie ma wystarczaj¹cych rodków na pokrycie kosztów obrony - do bezp³atnego korzystania z pomocy obroñcy wyznaczonego z urzêdu, gdy wymaga tego dobro wymiaru sprawiedliwo ci; d) przes³uchania lub spowodowania przes³uchania wiadków oskar¿enia oraz ¿¹dania obecno ci i przes³uchania wiadków obrony na takich samych warunkach jak wiadków oskar¿enia; e) korzystania z bezp³atnej pomocy t³umacza, je¿eli nie rozumie lub nie mówi jêzykiem u¿ywanym w s¹dzie. Artyku³ 7 Zakaz karania bez podstawy prawnej 1. Nikt nie mo¿e byæ uznany za winnego pope³nienia czynu polegaj¹cego na dzia³aniu lub zaniechaniu dzia³ania, który wed³ug prawa wewnêtrznego lub miêdzynarodowego nie stanowi³ czynu zagro¿onego kar¹ w czasie jego pope³nienia.
203
Nie bêdzie równie¿ wymierzona kara surowsza od tej, któr¹ mo¿na by³o wymierzyæ w czasie, gdy czyn zagro¿ony kar¹ zosta³ pope³niony. 2. Niniejszy artyku³ nie stanowi przeszkody w s¹dzeniu i karaniu osoby winnej dzia³ania lub zaniechania, które w czasie pope³nienia stanowi³y czyn zagro¿ony kar¹ wed³ug ogólnych zasad uznanych przez narody cywilizowane. Artyku³ 8 Prawo do poszanowania ¿ycia prywatnego i rodzinnego 1. Ka¿dy ma prawo do poszanowania swojego ¿ycia prywatnego i rodzinnego, swojego mieszkania i swojej korespondencji. 2. Niedopuszczalna jest ingerencja w³adzy publicznej w korzystanie z tego prawa, z wyj¹tkiem przypadków przewidzianych przez ustawê i koniecznych w demokratycznym spo³eczeñstwie z uwagi na bezpieczeñstwo pañstwowe, bezpieczeñstwo publiczne lub dobrobyt gospodarczy kraju, ochronê porz¹dku i zapobieganie przestêpstwom, ochronê zdrowia i moralno ci lub ochronê praw i wolno ci innych osób. Artyku³ 9 Wolno æ my li, sumienia i wyznania 1. Ka¿dy ma prawo do wolno ci my li, sumienia i wyznania; prawo to obejmuje wolno æ zmiany wyznania lub przekonañ oraz wolno æ uzewnêtrzniania indywidualnie lub wspólnie z innymi, publicznie lub prywatnie, swego wyznania lub przekonañ przez uprawianie kultu, nauczanie, praktykowanie i czynno ci rytualne. 2. Wolno æ uzewnêtrzniania wyznania lub przekonañ mo¿e podlegaæ jedynie takim ograniczeniom, które s¹ przewidziane przez ustawê i konieczne w spo³eczeñstwie demokratycznym z uwagi na interesy bezpieczeñstwa publicznego, ochronê porz¹dku publicznego, zdrowia i moralno ci lub ochronê praw i wolno ci innych osób. Artyku³ 10 Wolno æ wyra¿ania opinii 1. Ka¿dy ma prawo do wolno ci wyra¿ania opinii. Prawo to obejmuje wolno æ posiadania pogl¹dów oraz otrzymywania i przekazywania informacji i idei bez ingerencji w³adz publicznych i bez wzglêdu na granice pañstwowe. Niniejszy przepis nie wyklucza prawa pañstw do poddania procedurze zezwoleñ przedsiêbiorstw radiowych, telewizyjnych lub kinematograficznych. 2. Korzystanie z tych wolno ci, poci¹gaj¹cych za sob¹ obowi¹zki i odpowiedzialno æ, mo¿e podlegaæ takim wymogom formalnym, warunkom, ograniczeniom i sankcjom, jakie s¹ przewidziane przez ustawê i niezbêdne w spo³eczeñstwie demokratycznym w interesie bezpieczeñstwa pañstwowego, integralno ci terytorialnej lub bezpieczeñstwa publicznego, ze wzglêdu na konieczno æ zapobie¿enia zak³óceniu porz¹dku lub przestêpstwu, z uwagi na ochronê zdrowia i moralno ci, ochronê dobrego imienia i praw innych osób oraz ze wzglêdu na zapobie¿enie ujawnieniu informacji poufnych lub na zagwarantowanie powagi i bezstronno ci w³adzy s¹dowej. Artyku³ 11 Wolno æ zgromadzania siê i stowarzyszania siê 1. Ka¿dy ma prawo do swobodnego, pokojowego zgromadzania siê oraz do swobodnego stowarzyszania siê, w³¹cznie z prawem tworzenia zwi¹zków zawodowych i przystêpowania do nich dla ochrony swoich interesów. 2. Wykonywanie tych praw nie mo¿e podlegaæ innym ograniczeniom ni¿ te, które okre la ustawa i które s¹ konieczne w spo³eczeñstwie demokratycznym z uwagi na interesy bezpieczeñstwa pañstwowego lub publicznego, ochronê porz¹dku i zapobieganie przestêpstwu, ochronê zdrowia i moralno ci lub ochronê praw i wolno ci innych osób. Niniejszy przepis nie stanowi przeszkody w nak³adaniu zgodnych z prawem ograniczeñ w korzystaniu z tych praw przez cz³onków si³ zbrojnych, policji lub administracji pañstwowej. Artyku³ 12 Prawo do zawarcia ma³¿eñstwa Mê¿czy ni i kobiety w wieku ma³¿eñskim maj¹ prawo do zawarcia ma³¿eñstwa i za³o¿enia rodziny, zgodnie z ustawami krajowymi reguluj¹cymi korzystanie z tego prawa.
204
Artyku³ 13 Prawo do skutecznego rodka odwo³awczego Ka¿dy, czyje prawa i wolno ci zawarte w niniejszej Konwencji zosta³y naruszone, ma prawo do skutecznego rodka odwo³awczego do w³a ciwego organu pañstwowego tak¿e wówczas, gdy naruszenia dokona³y osoby wykonuj¹ce swoje funkcje urzêdowe. Artyku³ 14 Zakaz dyskryminacji Korzystanie z praw i wolno ci wymienionych w niniejszej Konwencji powinno byæ zapewnione bez dyskryminacji wynikaj¹cej z takich powodów, jak p³eæ, rasa, kolor skóry, jêzyk, religia, przekonania polityczne i inne, pochodzenie narodowe lub spo³eczne, przynale¿no æ do mniejszo ci narodowej, maj¹tek, urodzenie b¹d z jakichkolwiek innych przyczyn. Artyku³ 15 Uchylanie stosowania zobowi¹zañ w stanie niebezpieczeñstwa publicznego 1. W przypadku wojny lub innego niebezpieczeñstwa publicznego zagra¿aj¹cego ¿yciu narodu, ka¿da z Wysokich Uk³adaj¹cych siê Stron mo¿e podj¹æ rodki uchylaj¹ce stosowanie zobowi¹zañ wynikaj¹cych z niniejszej Konwencji w zakresie ci le odpowiadaj¹cym wymogom sytuacji, pod warunkiem ¿e rodki te nie s¹ sprzeczne z innymi zobowi¹zaniami wynikaj¹cymi z prawa miêdzynarodowego. 2. Na podstawie powy¿szego przepisu nie mo¿na uchyliæ zobowi¹zañ wynikaj¹cych z artyku³u 2, z wyj¹tkiem przypadków mierci bêd¹cych wynikiem zgodnych z prawem dzia³añ wojennych, oraz zobowi¹zañ zawartych w artyku³ach 3, 4 (ustêp 1) i 7. 3. Ka¿da z Wysokich Uk³adaj¹cych siê Stron, korzystaj¹c z prawa do uchylenia zobowi¹zañ, poinformuje wyczerpuj¹co Sekretarza Generalnego Rady Europy o rodkach, które podjê³a, oraz powodach ich zastosowania. Informowaæ bêdzie równie¿ Sekretarza Generalnego Rady Europy, kiedy podjête rodki przestan¹ dzia³aæ, a przepisy Konwencji bêd¹ ponownie w pe³ni stosowane. Artyku³ 16 Ograniczenia dzia³alno ci politycznej cudzoziemców ¯adnego z postanowieñ artyku³ów 10, 11 i 14 nie mo¿na uznaæ za wy³¹czaj¹ce prawo Wysokiej Uk³adaj¹cej siê Strony do ograniczenia dzia³alno ci politycznej cudzoziemców. Artyku³ 17 Zakaz nadu¿ycia praw ¯adne z postanowieñ niniejszej Konwencji nie mo¿e byæ interpretowane jako przyznanie jakiemukolwiek pañstwu, grupie lub osobie prawa do podjêcia dzia³añ lub dokonania aktu zmierzaj¹cego do zniweczenia praw i wolno ci wymienionych w niniejszej Konwencji albo ich ograniczenia w wiêkszym stopniu, ni¿ to przewiduje Konwencja. Artyku³ 18 Granice stosowania ograniczeñ praw Ograniczenia praw i wolno ci, na które zezwala niniejsza Konwencja, nie bêd¹ stosowane w innych celach ni¿ te, dla których je wprowadzono.
ROZDZIA£ II EUROPEJSKI TRYBUNA£ PRAW CZ£OWIEKA Artyku³ 19 Utworzenie Trybuna³u W celu zapewnienia przestrzegania zobowi¹zañ wynikaj¹cych dla Wysokich Uk³adaj¹cych siê Stron z Konwencji i jej protoko³ów tworzy siê Europejski Trybuna³ Praw Cz³owieka, zwany dalej Trybuna³em . Dzia³a on w sposób sta³y.
205
Artyku³ 20 Liczba sêdziów Trybuna³ sk³ada siê z sêdziów, których liczba równa jest liczbie Wysokich Uk³adaj¹cych siê Stron. Artyku³ 21 Wymogi sprawowania urzêdu 1. Sêdziowie powinni byæ lud mi o najwy¿szym poziomie moralnym i musz¹ albo posiadaæ kwalifikacje do sprawowania wysokiego urzêdu sêdziowskiego, albo byæ prawnikami o uznanej kompetencji. 2. Sêdziowie zasiadaj¹ w Trybunale we w³asnym imieniu. 3. W okresie sprawowania urzêdu sêdziowie nie mog¹ braæ udzia³u w ¿adnej dzia³alno ci, która nie daje siê pogodziæ z niezawis³o ci¹, bezstronno ci¹ oraz z wymaganiami piastowania urzêdu w pe³nym wymiarze czasu; wszelkie kwestie wynikaj¹ce ze stosowania niniejszego ustêpu rozstrzyga sam Trybuna³. Artyku³ 22 Wybór sêdziów 1. Sêdziów wybiera Zgromadzenie Parlamentarne w odniesieniu do ka¿dej Wysokiej Uk³adaj¹cej siê Strony, wiêkszo ci¹ g³osów, z listy trzech kandydatów przedstawionych przez Wysok¹ Uk³adaj¹c¹ siê Stronê. 2. Tak¹ sam¹ procedurê stosuje siê w celu uzupe³nienia sk³adu Trybuna³u w przypadku przyst¹pienia nowych Wysokich Uk³adaj¹cych siê Stron oraz przy obsadzaniu wakuj¹cych miejsc. Artyku³ 23 Kadencja 1. Sêdziowie s¹ wybierani na okres sze ciu lat. Mog¹ oni byæ wybierani ponownie. Jednak kadencja po³owy sêdziów wybranych w pierwszych wyborach up³ywa po trzech latach. 2. Sêdziowie, których kadencja ma up³yn¹æ z koñcem pocz¹tkowego okresu trzech lat, s¹ wyznaczeni w drodze losowania przez Sekretarza Generalnego Rady Europy bezpo rednio po ich wyborze. 3. Celem zapewnienia - w stopniu, w jakim jest to mo¿liwe - ¿e nast¹pi odnowienie kadencji po³owy sk³adu sêdziowskiego co trzy lata, Zgromadzenie Parlamentarne mo¿e przed rozpoczêciem procedury ka¿dych kolejnych wyborów postanowiæ, ¿e kadencja lub kadencje jednego lub wiêkszej liczby sêdziów, którzy maj¹ zostaæ wybrani, bêdzie inna ni¿ sze cioletnia, jednak nie d³u¿sza ni¿ dziewiêæ lat i nie krótsza ni¿ trzy lata. 4. W przypadkach, w których chodzi o wiêcej ni¿ jeden mandat i gdy Zgromadzenie Parlamentarne zastosuje poprzedni ustêp, przydzia³ mandatów zostanie dokonany w drodze losowania przez Sekretarza Generalnego Rady Europy bezpo rednio po zakoñczeniu wyborów. 5. Sêdzia wybrany na miejsce sêdziego, którego kadencja jeszcze nie up³ynê³a, sprawuje swój urz¹d przez okres pozostaj¹cy do zakoñczenia kadencji swego poprzednika. 6. Kadencja sêdziów up³ywa z chwil¹ osi¹gniêcia przez nich wieku 70 lat. 7. Sêdziowie sprawuj¹ swój urz¹d do czasu ich zast¹pienia. Zajmuj¹ siê oni jednak nadal sprawami, które zaczêli rozpoznawaæ. Artyku³ 24 Odwo³ywanie ¯aden sêdzia nie mo¿e byæ odwo³any ze swojego urzêdu, chyba ¿e pozostali sêdziowie postanowi¹ wiêkszo ci¹ dwóch trzecich g³osów, ¿e przesta³ on spe³niaæ stawiane wymogi. Artyku³ 25 Kancelaria i sekretarze prawni Trybuna³ posiada Kancelariê, której funkcje i organizacjê okre la regulamin Trybuna³u. Trybuna³ korzysta z pomocy sekretarzy prawnych.
206
Artyku³ 26 Zgromadzenie plenarne Trybuna³u Zgromadzenie plenarne Trybuna³u: a) wybiera swojego Przewodnicz¹cego i jednego lub dwóch wiceprzewodnicz¹cych na okres trzech lat; mog¹ oni byæ wybrani ponownie; b) tworzy Izby ustanowione na czas wyznaczony; c) wybiera Przewodnicz¹cych Izb Trybuna³u; mog¹ oni byæ wybrani ponownie; d) uchwala regulamin Trybuna³u oraz e) wybiera Szefa Kancelarii i jednego lub wiêcej zastêpców Szefa Kancelarii. Artyku³ 27 Komitety, Izby i Wielka Izba 1. W celu rozpatrzenia wniesionych spraw Trybuna³ zasiada w Komitetach w sk³adzie trzech sêdziów, w Izbach w sk³adzie siedmiu sêdziów i w Wielkiej Izbie w sk³adzie siedemnastu sêdziów. Komitety tworzone s¹ przez Izby Trybuna³u na czas wyznaczony. 2. W sk³adzie Izby i Wielkiej Izby zasiada z urzêdu sêdzia wybrany w odniesieniu do zainteresowanego PañstwaStrony lub, w braku takiego sêdziego albo gdy nie jest on w stanie zasiadaæ, inna osoba wybrana przez zainteresowane Pañstwo do pe³nienia funkcji sêdziego. 3. W sk³adzie Wielkiej Izby zasiada tak¿e Przewodnicz¹cy Trybuna³u, Wiceprzewodnicz¹cy, Przewodnicz¹cy Izby oraz inni sêdziowie wybrani zgodnie z regulaminem Trybuna³u. W przypadku przekazania sprawy do Wielkiej Izby w trybie art. 43 ¿aden sêdzia ze sk³adu Izby, która wyda³a wyrok, nie zasiada w sk³adzie Wielkiej Izby, z wyj¹tkiem Przewodnicz¹cego Izby i sêdziego, który zasiada³ w sk³adzie Izby jako sêdzia wybrany w odniesieniu do zainteresowanego Pañstwa-Strony. Artyku³ 28 Uznanie niedopuszczalno ci przez komitety Komitet mo¿e, g³osuj¹c jednomy lnie, uznaæ za niedopuszczaln¹ lub skre liæ z listy spraw skargê indywidualn¹ wniesion¹ na podstawie art. 34, je li taka decyzja mo¿e zostaæ podjêta bez dalszego rozpatrywania. Decyzja taka jest ostateczna. Artyku³ 29 Decyzje Izby w sprawie dopuszczalno ci i przedmiotu 1. Je¿eli ¿adna decyzja nie zosta³a podjêta na podstawie art. 28, decyzjê w sprawie dopuszczalno ci i przedmiotu skargi indywidualnej wniesionej w trybie art. 34 podejmuje Izba. 2. W sprawie dopuszczalno ci i przedmiotu skarg miêdzypañstwowych wniesionych w trybie art. 33 decyduje Izba. 3. Decyzjê w sprawie dopuszczalno ci podejmuje siê odrêbnie, chyba ¿e Trybuna³, w wyj¹tkowych przypadkach, postanowi inaczej. Artyku³ 30 Zrzeczenie siê w³a ciwo ci na rzecz Wielkiej Izby Je li w sprawie tocz¹cej siê przed Izb¹ pojawia siê powa¿ne zagadnienie dotycz¹ce interpretacji Konwencji lub jej protoko³ów, lub je li rozstrzygniêcie takiego zagadnienia mo¿e doprowadziæ do sprzeczno ci z wyrokiem wydanym wcze niej przez Trybuna³, Izba mo¿e, w ka¿dym czasie przed wydaniem swego wyroku, zrzec siê swojej w³a ciwo ci na rzecz Wielkiej Izby, chyba ¿e sprzeciwia siê temu jedna ze stron. Artyku³ 31 Kompetencje Wielkiej Izby Wielka Izba: a) rozstrzyga skargi wniesione w trybie artyku³u 33 lub 34, je li Izba zrzek³a siê w³a ciwo ci na podstawie artyku³u 30, albo - je li sprawa zosta³a jej przekazana - w trybie artyku³u 43, oraz b) rozpatruje wnioski o wydanie opinii doradczych, przed³o¿one w trybie artyku³u 47.
207
Artyku³ 32 W³a ciwo æ Trybuna³u 1. Trybuna³ jest w³a ciwy do rozpoznania wszystkich spraw dotycz¹cych interpretacji i stosowania Konwencji i jej protoko³ów, które zostan¹ mu przed³o¿one na podstawie artyku³ów 33, 34 i 47. 2. Spór dotycz¹cy w³a ciwo ci Trybuna³u rozstrzyga sam Trybuna³. Artyku³ 33 Sprawy miêdzypañstwowe Ka¿da z Wysokich Uk³adaj¹cych siê Stron mo¿e wnie æ skargê do Trybuna³u, je li uwa¿a, ¿e inna Wysoka Uk³adaj¹ca siê Strona naruszy³a postanowienia Konwencji lub jej protoko³ów. Artyku³ 34 Skargi indywidualne Trybuna³ mo¿e przyjmowaæ skargi ka¿dej osoby, organizacji pozarz¹dowej lub grupy jednostek, która uwa¿a, ¿e sta³a siê ofiar¹ naruszenia przez jedn¹ z Wysokich Uk³adaj¹cych siê Stron praw zawartych w Konwencji lub jej protoko³ach. Wysokie Uk³adaj¹ce siê Strony zobowi¹zuj¹ siê nie przeszkadzaæ w ¿aden sposób skutecznemu wykonywaniu tego prawa. Artyku³ 35 Wymogi dopuszczalno ci 1. Trybuna³ mo¿e rozpatrywaæ sprawê dopiero po wyczerpaniu wszystkich rodków odwo³awczych, przewidzianych prawem wewnêtrznym, zgodnie z powszechnie uznanymi zasadami prawa miêdzynarodowego i je li sprawa zosta³a wniesiona w ci¹gu sze ciu miesiêcy od daty podjêcia ostatecznej decyzji. 2. Trybuna³ nie rozpatruje ¿adnej skargi wniesionej w trybie artyku³u 34, która: a) jest anonimowa lub b) jest co do istoty identyczna ze spraw¹ ju¿ rozpatrzon¹ przez Trybuna³ lub ze spraw¹, która zosta³a poddana innej miêdzynarodowej procedurze dochodzenia lub rozstrzygniêcia, i je li skarga nie zawiera nowych, istotnych informacji. 3. Trybuna³ uznaje za niedopuszczaln¹ ka¿d¹ skargê indywidualn¹ wniesion¹ w trybie artyku³u 34, je li uwa¿a, ¿e skarga nie daje siê pogodziæ z postanowieniami Konwencji lub jej protoko³ów, jest w sposób oczywisty nieuzasadniona lub stanowi nadu¿ycie prawa do skargi. 4. Trybuna³ odrzuca ka¿d¹ skargê, któr¹ uzna za niedopuszczaln¹ w my l niniejszego artyku³u. Trybuna³ mo¿e podj¹æ tak¹ decyzjê w ka¿dej fazie postêpowania. Artyku³ 36 Przyst¹pienie do sprawy strony trzeciej 1. We wszystkich sprawach rozpatrywanych przez Izbê lub Wielk¹ Izbê Wysoka Uk³adaj¹ca siê Strona, której obywatelem jest skar¿¹cy, ma prawo do przedk³adania pisemnych uwag i do uczestnictwa w rozprawach. 2. Przewodnicz¹cy Trybuna³u mo¿e, w interesie wymiaru sprawiedliwo ci, zaprosiæ ka¿d¹ Wysok¹ Uk³adaj¹c¹ siê Stronê, która nie jest stron¹ w postêpowaniu, lub ka¿d¹ zainteresowan¹ osobê, inn¹ ni¿ osoba skar¿¹ca, do przedk³adania pisemnych uwag i do uczestnictwa w rozprawach. Artyku³ 37 Skre lenie skargi z listy 1. Trybuna³ mo¿e w ka¿dej fazie postêpowania zdecydowaæ o skre leniu skargi z listy spraw, je¿eli okoliczno ci prowadz¹ do wniosku, ¿e: a) skar¿¹cy nie podtrzymuje swej skargi lub b) spór zosta³ ju¿ rozstrzygniêty, lub c) z jakiejkolwiek innej przyczyny ustalonej przez Trybuna³ nie jest uzasadnione dalsze rozpatrywanie skargi. Jednak¿e Trybuna³ kontynuuje rozpatrywanie skargi, je li wymaga tego poszanowanie praw cz³owieka w rozumieniu Konwencji i jej protoko³ów. 2. Trybuna³ mo¿e podj¹æ decyzjê o ponownym wpisaniu skargi na listê spraw, je li uzna, ¿e okoliczno ci uzasadniaj¹ takie postêpowanie.
208
Artyku³ 38 Rozpatrywanie skarg i procedura polubownego za³atwiania 1. Je li Trybuna³ uzna skargê za dopuszczaln¹: a) w dalszym ci¹gu rozpoznaje sprawê z udzia³em przedstawicieli stron, a je li zachodzi taka potrzeba, podejmuje dochodzenie, a zainteresowane pañstwa udzielaj¹ dla jego skutecznego przeprowadzenia wszelkich niezbêdnych u³atwieñ; b) pozostaje on do dyspozycji zainteresowanych stron celem polubownego za³atwienia sprawy na zasadach poszanowania praw cz³owieka w rozumieniu Konwencji i jej protoko³ów. 2. Postêpowanie prowadzone w trybie ustêpu 1 lit. b) jest poufne.
Artyku³ 39 Polubowne za³atwienie sprawy Je li zdo³ano doprowadziæ do polubownego za³atwienia sprawy, Trybuna³ skre la skargê z listy spraw, wydaj¹c decyzjê, która ogranicza siê do krótkiego przedstawienia faktów i przyjêtego rozwi¹zania. Artyku³ 40 Publiczne rozprawy i dostêp do dokumentów 1. Rozprawy s¹ publiczne, chyba ¿e Trybuna³ zdecyduje inaczej ze wzglêdu na wyj¹tkowe okoliczno ci 2. Dokumenty z³o¿one u Szefa Kancelarii s¹ publicznie dostêpne, chyba ¿e Przewodnicz¹cy Trybuna³u zdecyduje inaczej. Artyku³ 41 S³uszne zado æuczynienie Je li Trybuna³ stwierdzi, ¿e nast¹pi³o naruszenie Konwencji lub jej protoko³ów, oraz je li prawo wewnêtrzne zainteresowanej Wysokiej Uk³adaj¹cej siê Strony pozwala tylko na czê ciowe usuniêcie konsekwencji tego naruszenia, Trybuna³ zas¹dza, gdy zachodzi taka potrzeba, s³uszne zado æuczynienie na rzecz pokrzywdzonej strony. Artyku³ 42 Wyroki Izb Wyroki Izb staj¹ siê ostateczne zgodnie z postanowieniami artyku³u 44 ustêp 2. Artyku³ 43 Przekazanie sprawy do Wielkiej Izby 1. W wyj¹tkowych przypadkach, w terminie trzech miesiêcy od daty wydania wyroku przez Izbê, ka¿da ze stron postêpowania mo¿e wnioskowaæ o przekazanie sprawy do Wielkiej Izby. 2. Zespó³ piêciu sêdziów Wielkiej Izby uwzglêdnia wniosek, je li w sprawie pojawia siê powa¿ne zagadnienie dotycz¹ce wyk³adni lub stosowania Konwencji i jej protoko³ów lub powa¿na kwestia o znaczeniu ogólnym. 3. Je li zespó³ przyj¹³ wniosek, sprawê rozstrzyga Wielka Izba w drodze wyroku. Artyku³ 44 Ostateczno æ wyroków 1. Wyrok Wielkiej Izby jest ostateczny. 2. Wyrok Izby staje siê ostateczny: a) je li strony o wiadczaj¹, ¿e nie bêd¹ sk³adaæ wniosku o przekazanie sprawy do Wielkiej Izby, lub b) trzy miesi¹ce od daty wydania wyroku, je li nie z³o¿ono wniosku o przekazanie sprawy do Wielkiej Izby, lub c) je li zespó³ Wielkiej Izby odrzuci wniosek o przekazanie w trybie artyku³u 43. 3. Ostateczny wyrok podlega opublikowaniu.
209
Artyku³ 45 Uzasadnienie wyroków i decyzji 1. Wyroki, jak równie¿ decyzje uznaj¹ce skargi za dopuszczalne lub niedopuszczalne, zawieraj¹ uzasadnienie. 2. Je¿eli wyrok w ca³o ci lub w czê ci nie wyra¿a jednomy lnej opinii sêdziów, ka¿dy sêdzia jest uprawniony do za³¹czenia opinii odrêbnej. Artyku³ 46 Moc obowi¹zuj¹ca oraz wykonanie wyroków 1. Wysokie Uk³adaj¹ce siê Strony zobowi¹zuj¹ siê do przestrzegania ostatecznego wyroku Trybuna³u we wszystkich sprawach, w których s¹ stronami. 2. Ostateczny wyrok Trybuna³u przekazuje siê Komitetowi Ministrów, który czuwa nad jego wykonaniem. Artyku³ 47 Opinie doradcze 1. Trybuna³ mo¿e, na wniosek Komitetu Ministrów, wydawaæ opinie doradcze w kwestiach prawnych dotycz¹cych wyk³adni Konwencji i jej protoko³ów. 2. Powy¿sze opinie nie mog¹ dotyczyæ tre ci i zakresu praw i wolno ci okre lonych w rozdziale I Konwencji i w jej protoko³ach ani jakichkolwiek innych zagadnieñ, które Trybuna³ lub Komitet Ministrów mog³yby rozpatrywaæ w wyniku postêpowania podjêtego na podstawie postanowieñ Konwencji 3. Decyzje Komitetu Ministrów w sprawie wniosku o opiniê doradcz¹ Trybuna³u podejmowane s¹ wiêkszo ci¹ g³osów przedstawicieli uprawnionych do zasiadania w Komitecie. Artyku³ 48 Kompetencje doradcze Trybuna³u Trybuna³ rozstrzyga, czy wniosek o wydanie opinii doradczej przed³o¿ony przez Komitet Ministrów mie ci siê w jego kompetencji okre lonej w artykule 47. Artyku³ 49 Uzasadnienie opinii doradczych 1. Opinia doradcza Trybuna³u zawiera uzasadnienie. 2. Je¿eli opinia doradcza w ca³o ci lub w czê ci nie wyra¿a jednomy lnej opinii sêdziów, ka¿dy sêdzia jest uprawniony do za³¹czenia opinii odrêbnej. 3. Opiniê doradcz¹ przekazuje siê Komitetowi Ministrów. Artyku³ 50 Koszty dzia³alno ci Trybuna³u Koszty dzia³alno ci Trybuna³u ponosi Rada Europy. Artyku³ 51 Przywileje i immunitety sêdziów Sêdziowie s¹ uprawnieni w czasie pe³nienia swoich funkcji do korzystania z przywilejów i immunitetów przewidzianych w artykule 40 Statutu Rady Europy i w porozumieniach zawartych na jego podstawie. ROZDZIA£ III POSTANOWIENIA RÓ¯NE Artyku³ 52 Zapytania Sekretarza Generalnego Na ¿¹danie Sekretarza Generalnego Rady Europy ka¿da Wysoka Uk³adaj¹ca siê Strona z³o¿y wyja nienie w sprawie sposobu, w jaki jej prawo wewnêtrzne zapewnia skuteczne stosowanie wszystkich postanowieñ niniejszej Konwencji.
210
Artyku³ 53 Ochrona uznanych praw cz³owieka ¯adne z postanowieñ niniejszej Konwencji nie bêdzie interpretowane jako ograniczaj¹ce lub wy³¹czaj¹ce jakiekolwiek prawa cz³owieka lub podstawowe wolno ci, które mog¹ byæ zagwarantowane przez ustawê ka¿dej Wysokiej Uk³adaj¹cej siê Strony lub jak¹kolwiek inn¹ umowê, której pañstwo to jest Stron¹. Artyku³ 54 Kompetencje Komitetu Ministrów ¯adne z postanowieñ niniejszej Konwencji nie narusza uprawnieñ przyznanych Komitetowi Ministrów na podstawie Statutu Rady Europy. Artyku³ 55 Wy³¹czenie innych rodków rozstrzygania sporów Wysokie Uk³adaj¹ce siê Strony zgadzaj¹ siê, ¿e, wyj¹wszy porozumienia szczególne, nie bêd¹ wykorzystywa³y obowi¹zuj¹cych miêdzy nimi traktatów, konwencji lub deklaracji dla skierowania, w drodze skargi, sporu powsta³ego w zwi¹zku z interpretacj¹ lub stosowaniem niniejszej Konwencji do rozpatrzenia w ramach innych sposobów rozstrzygania sporów ni¿ przewidziane w niniejszej Konwencji. Artyku³ 56 Terytorialny zakres stosowania 1. Ka¿de Pañstwo mo¿e w chwili ratyfikacji lub w jakimkolwiek pó niejszym czasie o wiadczyæ w drodze notyfikacji skierowanej do Sekretarza Generalnego Rady Europy, ¿e niniejsza Konwencja obowi¹zywaæ bêdzie, z zastrze¿eniem ustêpu 4 niniejszego artyku³u, na wszystkich lub niektórych terytoriach, za których stosunki miêdzynarodowe Pañstwo to odpowiada. 2. Konwencja obowi¹zywaæ bêdzie na terytorium lub terytoriach wymienionych w notyfikacji, pocz¹wszy od trzydziestego dnia po otrzymaniu tej notyfikacji przez Sekretarza Generalnego Rady Europy. 3. Postanowienia niniejszej Konwencji bêd¹ stosowane na tych terytoriach odpowiednio do miejscowych wymogów. 4. Ka¿de Pañstwo, które z³o¿y³o deklaracjê na podstawie ustêpu 1 niniejszego artyku³u, mo¿e w ka¿dym pó niejszym czasie uznaæ - w odniesieniu do jednego lub wielu terytoriów wymienionych w tej deklaracji - kompetencjê Trybuna³u do przyjmowania skarg od jednostek, organizacji pozarz¹dowych lub grup osób, zgodnie z artyku³em 34 Konwencji. Artyku³ 57 Zastrze¿enia 1. Ka¿de Pañstwo mo¿e, przy podpisaniu niniejszej Konwencji lub przy sk³adaniu dokumentów ratyfikacyjnych, dokonaæ zastrze¿enia odno nie do ka¿dego z przepisów Konwencji w takim zakresie, w jakim ustawa obowi¹zuj¹ca na jego terytorium jest z tym przepisem niezgodna. Na podstawie niniejszego artyku³u niedopuszczalne s¹ zastrze¿enia o charakterze ogólnym. 2. Ka¿de zastrze¿enie z³o¿one na podstawie niniejszego artyku³u powinno zawieraæ krótkie przedstawienie tre ci ustawy, której dotyczy. Artyku³ 58 Wypowiedzenie 1. Wysoka Uk³adaj¹ca siê Strona mo¿e wypowiedzieæ niniejsz¹ Konwencjê nie wcze niej ni¿ po up³ywie piêciu lat od daty, w której sta³a siê jej stron¹ i z zachowaniem sze ciomiesiêcznego okresu wypowiedzenia zawartego w notyfikacji skierowanej do Sekretarza Generalnego Rady Europy, który poinformuje o tym inne Wysokie Uk³adaj¹ce siê Strony. 2. Powy¿sze wypowiedzenie nie zwalnia zainteresowanej Wysokiej Uk³adaj¹cej siê Strony od zobowi¹zañ wynikaj¹cych z Konwencji w odniesieniu do ka¿dego dzia³ania, które mog¹c naruszaæ te zobowi¹zania by³oby podjête przed up³ywem terminu, w którym wypowiedzenie sta³o siê skuteczne. 3. Ka¿da Wysoka Uk³adaj¹ca siê Strona, która przestaje byæ cz³onkiem Rady Europy, przestaje byæ na tych samych warunkach stron¹ niniejszej Konwencji. 4. Konwencja mo¿e byæ wypowiedziana zgodnie z przepisami poprzednich ustêpów w odniesieniu do ka¿dego terytorium, w stosunku do którego o wiadczono o jej obowi¹zywaniu zgodnie z artyku³em 56.
211
Artyku³ 59 Podpisanie i ratyfikacja 1. Niniejsza Konwencja jest otwarta do podpisu dla Cz³onków Rady Europy. Podlega ona ratyfikacji. Dokumenty ratyfikacyjne sk³ada siê Sekretarzowi Generalnemu Rady Europy. 2. Niniejsza Konwencja wejdzie w ¿ycie po z³o¿eniu dziesiêciu dokumentów ratyfikacyjnych. 3. W odniesieniu do ka¿dego sygnatariusza, który dokona ratyfikacji w dalszej kolejno ci, Konwencja wchodzi w ¿ycie z dniem z³o¿enia dokumentów ratyfikacyjnych. 4. Sekretarz Generalny Rady Europy notyfikuje Cz³onkom Rady Europy wej cie w ¿ycie Konwencji, nazwy Wysokich Uk³adaj¹cych siê Stron, które dokona³y jej ratyfikacji, oraz fakt z³o¿enia kolejnych dokumentów ratyfikacyjnych. Sporz¹dzono w Rzymie dnia 4 listopada 1950 r. w jednym egzemplarzu, w jêzykach angielskim i francuskim, przy czym oba teksty s¹ jednakowo autentyczne; orygina³ jest z³o¿ony w archiwach Rady Europy. Sekretarz Generalny przeka¿e uwierzytelnione odpisy ka¿demu z sygnatariuszy.
212
2. PROTOKÓ£ NR 12 DO KONWENCJI O OCHRONIE PRAW CZ£OWIEKA I PODSTAWOWYCH WOLNO CI Pañstwa Cz³onkowie Rady Europy, sygnatariusze niniejszego Protoko³u. Zwa¿ywszy na fundamentaln¹ zasadê, zgodnie z któr¹ wszyscy ludzie s¹ równi wobec prawa i s¹ uprawnieni do równej ochrony prawa; zdecydowani poczyniæ dalsze kroki w celu promowania równo ci wszystkich ludzi poprzez zbiorow¹ realizacjê generalnego zakazu dyskryminacji na podstawie Konwencji o ochronie praw cz³owieka i podstawowych wolno ci, podpisanej w Rzymie 4 listopada 1950 roku (zwanej dalej Konwencj¹ ); uznaj¹c, ¿e zasada niedyskryminacji nie pozbawia Pañstw - Stron mo¿liwo ci podjêcia rodków w celu promocji pe³nej i skutecznej równo ci, je¿eli istnieje obiektywne i rozs¹dne uzasadnienie dla podjêcia tych rodków, uzgodni³y, co nastêpuje: Artyku³ l Generalny zakaz dyskryminacji l. Korzystanie z wszelkich praw przewidzianych przez prawo powinno byæ zapewnione bez dyskryminacji wynikaj¹cej z takich powodów, jak: p³eæ, rasa, kolor skóry, jêzyk, religia, przekonania polityczne i inne, pochodzenie narodowe lub spo³eczne, przynale¿no æ do mniejszo ci narodowej, maj¹tek, urodzenie b¹d jakichkolwiek innych przyczyn. 2. Nikt nie mo¿e byæ dyskryminowany przez jak¹kolwiek w³adzê publiczn¹ ze wzglêdu na którykolwiek z powodów wymienionych w ust.l. Artyku³ 2 Terytorialny zakres zastosowania l. Ka¿de Pañstwo w chwili podpisania lub w chwili sk³adania dokumentu ratyfikacyjnego, przyjêcia lub zatwierdzenia mo¿e wskazaæ terytorium lub terytoria, na których niniejszy Protokó³ bêdzie stosowany. 2. Ka¿de Pañstwo mo¿e pó niej, w drodze deklaracji skierowanej do Sekretarza Generalnego Rady Europy, rozszerzyæ stosowanie niniejszego Protoko³u na inne terytorium wymienione w tej deklaracji. W stosunku do takiego terytorium Protokó³ wejdzie w ¿ycie pierwszego dnia miesi¹ca nastêpuj¹cego po up³ywie trzech miesiêcy od daty przyjêcia takiej deklaracji przez Sekretarza Generalnego. 3. Ka¿da deklaracja z³o¿ona zgodnie z dwoma poprzednimi ustêpami mo¿e byæ, w stosunku do ka¿dego terytorium wymienionego w takiej deklaracji, wycofana lub zmieniona przez zawiadomienie skierowane do Sekretarza Generalnego. Wycofanie lub zmiana staj¹ siê skuteczne od pierwszego dnia miesi¹ca nastêpuj¹cego po up³ywie trzech miesiêcy od daty przyjêcia takiego zawiadomienia przez Sekretarza Generalnego. 4. Deklaracja z³o¿ona na podstawie niniejszego artyku³u bêdzie uznana za zgodn¹ z ust.1. art.56. Konwencji. 5. Ka¿de Pañstwo, które z³o¿y³o deklaracjê na podstawie ust.l. lub 2. niniejszego artyku³u, mo¿e pó niej zadeklarowaæ, w odniesieniu do jednego lub wielu terytoriów wymienionych w tej deklaracji, i¿ akceptuje kompetencjê Trybuna³u do przyjmowania skarg od jednostek, organizacji pozarz¹dowych lub grup jednostek, zgodnie z art. 34. Konwencji, w stosunku do art.1. niniejszego Protoko³u. Artyku³ 3 Stosunek do Konwencji Pañstwa Strony uznaj¹ postanowienia art.1. i 2. niniejszego Protoko³u za dodatkowe artyku³y Konwencji, a wszystkie postanowienia Konwencji stosuje siê odpowiednio.
213
Artyku³ 4 Podpisanie i ratyfikacja Niniejszy Protokó³ jest otwarty do podpisu dla Pañstw Cz³onków Rady Europy, sygnatariuszy Konwencji. Podlega on ratyfikacji, przyjêciu lub zatwierdzaniu. Pañstwo Cz³onek Rady Europy nie mo¿e ratyfikowaæ, przyj¹æ lub zatwierdziæ niniejszego Protoko³u bez uprzedniej lub jednoczesnej ratyfikacji Konwencji. Dokumenty ratyfikacyjne, przyjêcia lub zatwierdzenia sk³ada siê Sekretarzowi Generalnemu Rady Europy. Artyku³ 5 Wej cie w ¿ycie l. Niniejszy Protokó³ wejdzie w ¿ycie pierwszego dnia miesi¹ca nastêpuj¹cego po up³ywie trzech miesiêcy od dnia, w którym dziesiêæ Pañstw Cz³onków Rady Europy wyrazi zgodê na zwi¹zanie siê niniejszym Protoko³em, zgodnie z postanowieniami art. 4. 2. W stosunku do ka¿dego Pañstwa Cz³onka, który pó niej wyrazi zgodê na zwi¹zanie siê niniejszym Protoko³em, wejdzie on w ¿ycie pierwszego dnia miesi¹ca nastêpuj¹cego po up³ywie trzech miesiêcy od daty z³o¿enia dokumentu ratyfikacyjnego, przyjêcia lub zatwierdzenia. Artyku³ 6 Funkcje depozytariusza Sekretarz Generalny Rady Europy notyfikuje wszystkim Pañstwom Cz³onkom Rady Europy: a. ka¿de podpisanie; b. z³o¿enie ka¿dego dokumentu ratyfikacyjnego, przyjêcia lub zatwierdzenia; c. ka¿d¹ datê wej cia w ¿ycie niniejszego Protoko³u, zgodnie z art. 2 i 5; d. ka¿dy inny akt, ratyfikacjê lub zawiadomienie dotycz¹ce niniejszego Protoko³u. Na dowód czego ni¿ej podpisani, bêd¹c do tego nale¿ycie upowa¿nieni, podpisali niniejszy Protokó³.
214