SPRAWA NR C - 137/94 z dnia 19 pa dziernika 1995 r. THE QUEEN v. SECRETARY OF STATE FOR HEALTH, EX PARTE CYRIL RICHARDSON [ECR, 1995, I - 3407] TRE Æ: DYREKTYWA 79/7/ EWG ZAKRES ZWOLNIENIE OD OP£AT ZA LEKI ZWI¥ZEK Z WIEKIEM EMERYTALNYM SKUTKI ORZECZENIA W CZASIE 1. STAN FAKTYCZNY I PROCEDURA Pan Richardson, 64-letni mê¿czyzna na emeryturze uwa¿a, ¿e do wiadczy³ dyskryminacji ze wzglêdu na p³eæ przez to, ¿e w wietle postanowieñ art. 6 ust. 1 lit. c) Prawa o pañstwowej s³u¿bie zdrowia (op³aty za lekarstwa i sprzêt medyczny) z 1989 r., kobiety w wieku pomiêdzy 60 a 64 rokiem ¿ycia, w przeciwieñstwie do mê¿czyzn w tym samym przedziale wieku, s¹ zwolnione z op³at za lekarstwa. 2. PYTANIA SKIEROWANE DO TRYBUNA£U: 1.
2. 3.
4.
Czy zwolnienie z op³at za lekarstwa dla ró¿nych kategorii osób, na podstawie postanowieñ art. 6 ust.1 lit. c) Prawa o pañstwowej s³u¿by zdrowia ( op³aty za lekarstwa i sprzêt medyczny) z 1989 r., (Instrumenty Ustawowe nr 419/1989) lub dla szczególnej grupy starszych ludzi na podstawie regulacji art. 6 ust. 1 lit. c) wchodzi w zakres art. 3 dyrektywy 79/7/EWG ? Je li odpowied na pierwsze pytanie jest twierdz¹ca, to czy artyku³ 7 ust.1 lit. a) dyrektywy 79/7 ma zastosowanie w okoliczno ciach tego przypadku ? Je li dosz³o do naruszenia dyrektywy 79/7, to czy bezpo rednia skuteczno æ tej dyrektywy mo¿e byæ podstaw¹ do wniesienia powództwa o odszkodowanie za okresy wcze niejsze w stosunku do daty wydania orzeczenia, przez osoby, które nie rozpoczê³y postêpowania lub nie wnios³y odpowiedniego powództwa przed t¹ dat¹ ? ORZECZENIE TRYBUNA£U
W odniesieniu do pierwszego pytania, jak Trybuna³ ju¿ stwierdzi³, aby wiadczenie wesz³o w zakres obowi¹zywania dyrektywy 79/7, musi ono stanowiæ ca³o æ lub czê æ ustawowego systemu ubezpieczenia przed okre lonymi ryzykami lub byæ form¹ pomocy socjalnej maj¹cej ten sam cel ( zob. orzeczenie z 24 czerwca 1986 r. w sprawie Drake, 150/85, [ECR, 1986, 1995, par. 21; z 4 lutego 1992 r.], w sprawie Smithson, C-243/90, [ECR, 1992, I-467, par. 12; i z 16 lipca 1992 r)., w sprawie po³¹czonej Jackson and Cresswell, C63/91 i C 64/91, [ECR, 1992, I-4737, par. 15). Trybuna³ stan¹³ tak¿e na stanowisku, ¿e pomimo tego, ¿e sposób, w jaki to wiadczenie jest przyznane nie jest decyduj¹cy w rozumieniu dyrektywy 79/7, to jednak wiadczenie to, by móc wej æ w zakres obowi¹zywania dyrektywy, musi byæ bezpo rednio i skutecznie zapewniaæ ochronê przed jedn¹ z sytuacji ryzyka, o których mowa w art. 3 ust. 1 dyrektywy (Smithson, cytowany wy¿ej, par. 16 ). W wietle tych orzeczeñ, Trybuna³ uzna³, ¿e wiadczenie takie jak w tej sprawie spe³nia te warunki. W koñcu, maj¹c na wzglêdzie fundamentalne znaczenie zasady równego traktowania i cel dyrektywy 79/7, którym jest stopniowe wprowadzanie tej zasady w zakresie ubezpieczenia spo³ecznego, system wiadczeñ nie mo¿e byæ wy³¹czony z zakresu obowi¹zywania tej dyrektywy tylko dlatego, ¿e nie stanowi ona w cis³ym tego s³owa znaczeniu czê ci narodowego systemu ubezpieczenia spo³ecznego. Przed odpowiedzi¹ na drugie pytanie, Trybuna³ zauwa¿y³, po pierwsze, ¿e nie podlega dyskusji to, ¿e przepisy prawa krajowego, takie jak postanowienie art. 6 ust. 1 lit. c) Prawa z 1989 r. stanowi¹ formê bezpo redniej dyskryminacji ze wzglêdu na p³eæ, w zakresie, w jakim kobiety s¹ zwolnione z op³at za lekarstwa w wieku 60 lat, podczas gdy mê¿czy ni s¹ zwolnieni z tych op³at dopiero w wieku 65 lat, oraz po drugie, ¿e ten limit wieku koresponduje z ustawowym wiekiem emerytalnym dla mê¿czyzn i kobiet, uprawniaj¹cym w Wielkiej Brytanii do renty i emerytury. W orzeczeniu z dnia 30 marca 1993 r. w sprawie C-328/91, Thomas and Others [ECR, 1992, I-1247], Trybuna³ uzna³, ¿e tam, gdzie zgodnie z art. 7 ust. 1 lit. a) dyrektywy 79/7, pañstwo cz³onkowskie ustala ró¿ny próg wieku uprawniaj¹cego mê¿czyzn i kobiety do emerytury starczej lub pracowniczej, zakres dozwolonej derogacji, okre lony s³owami: jego mo¿liwe skutki tego dla innych wiadczeñ zawarty w art. 7 ust. 1 lit. a) jest ograniczony do tych form dyskryminacji, które istniej¹ w innych systemach ubezpieczeniowych i które s¹ w sposób konieczny i obiektywny zwi¹zane
146
z ró¿nic¹ w wieku emerytalnym. Je li chodzi o wymóg utrzymania równowagi pomiêdzy wiadczeniami emerytalnymi i innymi typami wiadczeñ, Trybuna³ wskaza³ w przedmiotowej sprawie na odwrotn¹ zale¿no æ pomiêdzy uprawnieniem do wiadczenia powsta³ym wskutek zwolnienia od op³at za lekarstwa, o którym mowa w art. 6 ust. 1 lit c) Prawa z 1989 r. a wp³acaniem sk³adek na ubezpieczenie pañstwowe, jako ¿e dana osoba jest, na mocy tego postanowienia, zwolniona od op³at za lekarstwa dopiero po osi¹gniêciu wieku emerytalnego odk¹d nie musi ju¿ op³acaæ sk³adek na ubezpieczenie pañstwowe. W tej sytuacji nale¿y przyj¹æ, ¿e zniesienie dyskryminacji nie wp³ynê³oby na finansow¹ równowagê systemu emerytalnego. Dlatego dyskryminacja bêd¹ca przedmiotem tej sprawy nie jest obiektywnie niezbêdna do zapewnienia spoisto ci pomiêdzy systemem emerytalnym a systemem, który jest przedmiotem postêpowania w tej sprawie. W odpowiedzi na trzecie pytanie Trybuna³ uzna³, ¿e interpretacja dotycz¹ca obowi¹zywania prawa wspólnotowego, wydana przez Trybuna³ na mocy kompetencji przewidzianych w art. 177 Traktatu o Unii Europejskiej wyja nia i definiuje, tam gdzie jest to niezbêdne, znaczenie i zakres obowi¹zywania tego prawa, tak jak ono musi lub powinno byæ rozumiane i stosowane od chwili wej cia w ¿ycie. Wynika st¹d, ¿e taka interpretacja zakresu obowi¹zywania prawa wspólnotowego mo¿e i musi byæ stosowana przez s¹dy nawet w relacji do stosunków prawnych powsta³ych i ustanowionych przed wydaniem orzeczenia w odpowiedzi na pro bê o interpretacjê, pod warunkiem, ¿e pod innymi wzglêdami spe³nione s¹ warunki wniesienia do w³a ciwego s¹du powództwa w sprawie stosowania tego prawa ( zob. orzeczenie z 27 marca 1980 r. w sprawie Denkavit Italiana,61/79, [ECR, 1980 1205, par. 16]. Trybuna³ tylko wyj¹tkowo mo¿e, stosuj¹c generaln¹ zasadê pewno ci prawa, stanowi¹c¹ integraln¹ czê æ prawa wspólnotowego, ograniczyæ mo¿liwo æ powo³ania siê na ten przepis, interpretowany tak, by móc poddaæ w w¹tpliwo æ stosunki prawne ustanowione w dobrej wierze (zob. orzeczenie z 16 lipca 1992 r. w sprawie Legros i inni, C-163/90, [ECR, 1992, I-4625, par. 30]. W wietle tych zasad Trybuna³ sformu³owa³ wniosek, ¿e w przedmiotowej sprawie nie ma podstaw do odst¹pienia od zasady, wed³ug której postanowienie dotycz¹ce interpretacji prawa wspólnotowego skutkuje od daty, kiedy to prawo wesz³o w ¿ycie. Wnosz¹c o to, by skutek tego orzeczenia by³ ograniczony w czasie, Wielka Brytania nie mo¿e siê powo³ywaæ na skutki finansowe lub na wzgl¹d, ¿e fakty, na których ka¿da sprawa by siê opiera³a by³yby czêsto trudne, je li nie niemo¿liwe, do ustalenia. Skutki finansowe, które mog¹ wynikn¹æ dla pañstw cz³onkowskich wskutek wydania wstêpnego orzeczenia nigdy nie by³y podstaw¹ wprowadzenia czasowego ograniczenia stosowania takiego orzeczenia (zob. w szczególno ci orzeczenie z 11 sierpnia 1995, w po³¹czonych sprawach, Roders i inni,C-367/93 do C-377/93 [ECR, 1995, I-2229, par. 48]. Ponadto ciê¿ar dowodu zwykle spoczywa na osobie powo³uj¹cej siê na okre lone fakty, tak wiêc jakiekolwiek trudno ci, jakie powód móg³by mieæ w tym zakresie, bêd¹ w ka¿dym wypadku ze szkod¹ dla jego sprawy. TRYBUNA£ ( SZÓSTY WYDZIA£) NINIEJSZYM POSTANAWIA: 1. Art. 3 ust. 1 dyrektywy Rady 79/7/ EWG z 19 grudnia 1978 r. dotycz¹cy stopniowego wprowadzania w ¿ycie zasady równego traktowania mê¿czyzn i kobiet w dziedzinie ubezpieczenia spo³ecznego powinien byæ interpretowany w ten sposób, ¿e system taki, jak ten, który zosta³ ustanowiony na podstawie postanowienia 6 ust. 1 Prawa o pañstwowej s³u¿bie zdrowia (op³aty za lekarstwa i sprzêt medyczny) z 1989 r., zwalniaj¹c ró¿ne kategorie osób, w szczególno ci osoby starsze, od op³at za lekarstwa wchodzi w zakres stosowania dyrektywy. 2. art. 7 ust. 1 lit. a) dyrektywy 79/7 nie zezwala pañstwom cz³onkowskim, które na podstawie tego postanowienia, ustali³y wiek emerytalny dla kobiet na 60 lat, a dla mê¿czyzn na 65 lat, jednoczesne ustalenie, ¿e kobiety maj¹ byæ zwolnione od op³at za lekarstwa w wieku 60 lat, a mê¿czy ni w wieku 65 lat. 3. Nie ma powodu, aby ograniczyæ w czasie skutek tego orzeczenia, tak aby bezpo redni skutek art. 4 ust. 1 dyrektywy 79/7 móg³ s³u¿yæ jako podstawa powództwa o odszkodowanie w odniesieniu do okresów wcze niejszych od daty wydania orzeczenia, przez osoby, które nie rozpoczê³y postêpowania lub nie wnios³y analogicznego powództwa przed t¹ dat¹.
147