7 Thói quen để thành đạt - Stephen R. Covey

Công Ty Samsung Trân trọng gửi đến bạn cuốn sách này.

Phiên bản ebook này được thực hiện theo bản quyền xuất bản và phát hành ấn bản tiếng Việt của công ty First News - Trí Việt với sự tài trợ độc quyền của công ty

TNHH Samsung Electronics Việt Nam. Tác phẩm này không được chuyển dạng sang bất kỳ hình thức nào hay sử dụng cho bất kỳ mục đích thương mại nào.

THE 7 HABITS OF HIGHLY EFFECTIVE PEOPLE: Powerful Lessons in Personal Change

by Stephen R. Covey

Copyright © 2004 by FranklinCovey Company

FranklinCovey and the FC logo and trademarks are trademarks of FranklinCovey Co. and their use is by permission.

Vietnamese Edition © 2007 by First News - Tri Viet. Published by arrangement with FranklinCovey Co., USA. All rights reserved.

THE 7 HABITS OF HIGHLY EFFECTIVE PEOPLE

7 THOI QUEN ÀÏ THANH ÀAT

Cöng ty First News - Trñ Viït giû ban quyïn xuêt ban va phat hanh ên ban tiïng Viït trïn toan thï giúi theo húp àöng

chuyïn giao ban quyïn vúi FranklinCovey Co., Hoa Ky.

Bê t cû sû sao che p, trñch dê n na o khöng àûú c sû àö ng y cu a First News va FranklinCovey àï u la bê t hú p pha p va vi pha m Luê t Xuê t ba n Viï t Nam, Luê t Ba n quyï n Quö c tï va Cöng ûú c Ba o hö Ba n quyï n Sú hû u Trñ tuï Berne.

CÖNG TY VÙN HOA SANG TAO TRÑ VIÏT - FIRST NEWS

11HNguyïn Thõ Minh Khai, Quên 1, TP. Hö Chñ Minh

Tel: (84.8) 8227979 - 8227980 - 8233859 - 8233860

Fax: (84.8) 8224560;Email: triviet@firstnews.com.vn Website: www.firstnews.com.vn

Biïn dõch: VU TIÏN PHUC

Ban Biïn Dõch First News

Hiïu àñnh: Tö Húp Giao Duc PACE FIRST NEWS

NHA XUÊT BAN TRE

LÚI GIÚI THIÏU

Hêu nhû ài bêt ky quöc gia nao trïn thï giúi ban cung dï dang nhên ra tac phêm nöi tiïng

7 Thoi quen àï thanh àat (The 7 Habits of Highly Effective People) cua tac gia Stephen R. Covey luön àûúc moi ngûúi àon àoc va àanh gia rêt cao nhû möt cêm nang ren luyïn àï ài àïn thanh cöng.

Thêt vêy, tû lên xuêt ban àêu tiïn, 7 Thoi quen àï thanh àat àa trú thanh möt trong nhûng cuön sach co gia trõ va nöi tiïng nhêt thï giúi vï thï loai self-help - tû ren luyïn ban thên àï thanh cöng trong cuöc söng. Vúi 20 triïu ban phat hanh, àûúc dõch ra hún 40 thû tiïng trïn khùp thï giúi,tac phêm àa co sûc lan toa vö cung röng lún, khöng chó trong lônh vûc ren luyïn, phat triïn tñnh cach con ngûúi ma con àûúc bònh chon la möt trong 10 cuön sach vï quan trõ co gia trõ nhêt tû trûúc àïn nay. Tiïn sô Stephen R. Covey la möt bêc thêy thï giúi vï ren luyïn tñnh cach, kha nùng lanh àao va cac vên àï têm ly cuöc söng. Öng con la möt nha giao duc tai nùng, möt chuyïn gia tû vên vï quan ly con ngûúi, Stephen R. Covey àa cöng hiïn tron àúi mònh àï giang day phûúng phap söng va quan trõ lêy nguyïn tùc lam trong têm àï co àûúc cuöc söng hanh phuc va sû nghiïp thanh àat.

Con ngûúi luön khao khat thanh cöng, nhûng nïu khöng nhên thûc àûúc ban chêt cua thanh cöng ma cû mu quang theo àuöi thò thêt vö nghôa.

Stephen R. Covey àa nhên ra va phên tñch möt cach cûc ky sêu sùc cöi nguön cua thanh cöng, giup cho hang chuc triïu ngûúi trïn thï giúi xêy dûng àûúc cuöc söng my man tû nïn tang tñnh cach cua chñnh möi ngûúi.

Tñnh cach cua chung ta vï cú ban bùt nguön tû nhûng thoi quen. Ào la möt chuöi phan ûng dêy chuyïn bùt àêu tû suy nghô, dên àïn hanh àöng, tao nïn thoi quen, àõnh hònh tñnh cach - va cuöi cung - tao nïn sö phên. Trong dêy chuyïn ào, thoi quen la yïu tö quan trong vò chung tön tai trong pham tru vö thûc, mang tñnh bïn vûng. Chung tac àöng vao àúi söng sinh hoat hang ngay va anh hûúng manh me àïn ca tñnh, àöng thúi hònh thanh, xac àõnh nùng lûc, tñnh cach va ban lônh möi ngûúi. Nhûng thoi quen khöng thï hònh thanh möt cach nhanh chong, tûc thúi ma liïn quan mêt thiït àïn qua trònh ren luyïn. Vò vêy, thoi quen co möt sûc manh va anh hûúng rêt lún; nïu chung ta biït cach vên dung àung se àem lai nhûng hiïu qua àùc biït àöi vúi sû cai thiïn tñnh cach va phat triïn nùng lûc möi ngûúi.

7 Thoi quen àï thanh àat la cuön sach co gia trõ

thûc tiïn lún lao, mang lai cho chung ta nhûng kiïn thûc cú ban vï cach cû xû àung àùn, phûúng phap

lam viïc hiïu qua, àöng thúi giup chung ta chu àöng nùm vûng va xû ly tònh huöng möt cach co cú sú khoa hoc. Cuön sach cung àûa ra nhûng quy tùc ûng xû tuyït vúi, phu húp vúi chên ly cuöc söng nïn tao àûúc hiïu qua vï mùt têm ly, dên àïn thanh cöng trong cöng viïc va cac möi quan hï giûa con ngûúi.

Bùng viïc phên tñch cac quy luêt chi phöi möt cach rêt thûc tï, 7 Thoi quen àï thanh àat se khúi dêy nhûng nùng lûc tiïm ên trong ban, chó ra con àûúng thûc tï va vûng bïn àï ban àat túi thanh cöng.

Moi thanh cöng trong cuöc söng co thï noi gên nhû luön àûúc bùt nguön hoùc ñt nhiïu àïu co liïn quan àïn 7 thoi quen quan trong nay. Tao dûng àûúc 7 thoi quen con la phûúng cach giup ban co thï giai quyït möt cach hiïu qua nhêt moi vûúng mùc trong cöng viïc, trong cuöc söng gia àònh, trong giao tiïp xa höi àöng thúi nhên àûúc sû quy trong va thiïn cam cua nhûng ngûúi xung quanh.

Vúi 7 Thoi quen àï thanh àat cung nhûng tac phêm nöi tiïng khac nhû First Things First (Ûu tiïn cho àiïu quan trong nhêt), Principle Centered Leadership (Lanh àao lêy nguyïn tùc lam trong têm), 7 Habits of Highly Effective Family (7 Thoi quen cuãa gia àònh hanh phuc), Living the 7 Habits (Söng theo 7 thoi quen), The 8th Habit – from Effectiveness to Greatness (Thoi quen thû 8 – Tû thanh àat àïn vô àai)… àa tao nïn möt tïn tuöi Stephen R. Covey co

möt khöng hai trong nhûng tac gia àûúng àai viït vï cuöc söng va àa àûúc tap chñ Time cöng nhên la möt trong 25 ngûúi My co anh hûúng nhêt thï giúi trong 20 nùm trú lai àêy.

First News va Trûúng Doanh Nhên & Giam Àöc

PACEtrên trong giúi thiïu àïn ban àoc Viït Nam tac phêm 7 Thoi quen àï thanh àat cua Tiïn sô Stephen R. Covey. Hy vong cuön sach co gia trõ to lún nay se giup cac ban thay àöi cuöc àúi mònh theo hûúng tñch cûc, nhùm àat àûúc thanh cöng trong cuöc söng.

Chuc cac ban thanh cöng!

LÚI TAC GIA

Cuöc söng ngay cang phûc tap, cùng thùng va khùc nghiït khi con ngûúi chuyïn tû thúi àai cöng nghiïp sang thúi àai cöng nghï thöng tin cung vúi cac hï qua cua no. Nïn kinh tï tri thûc ra àúi, kem theo ào la hang loat cac vên àï múi lam anh hûúng manh me àïn àúi söng xa höi, àem àïn cho con ngûúi nhûng ûng dung tñch cûc cung nhû tao ra thïm möt sö kho khùn va thach thûc. Nhûng kho khùn va thach thûc êy khöng chó khac vï lûúng ma con khac vï chêt.

Nhûng àöi thay sêu sùc cua xa höi va cac biïn àöng trïn thûúng trûúng toan cêu trong thúi àai ky thuêt sö àa khiïn nhiïu ngûúi nghi ngú tñnh phu húp cua nhûng nguyïn tùc, nhûng thoi quen àûúc àûa ra trong cuön sach nay. Theo töi, cuöc söng cang co nhiïu biïn àöng, nhûng thach thûc chung ta gùp phai cang lún thò 7 Thoi Quen cang co gia trõ àöi vúi têt ca moi ngûúi. Vò cac kho khùn, thach thûc luön tön tai va ngay cang phö biïn nïn cac giai phap àûa ra àïu dûa trïn nhûng nguyïn tùc mang tñnh quy luêt, hiïn nhiïn, bêt biïn, va phat triïn lêu dai trong lõch sû. Töi khöng phai la ngûúi sang tao ra cac nguyïn tùc ào ma chó la ngûúi nhên ra va sùp xïp chung lai theo möt trêt tû húp ly.

10

Sau nhûng trai nghiïm, töi àuc kït àûúc möt bai hoc sêu sùc trong cuöc söng: Nïu muön vûút qua moi thach thûc àï àat àûúc nhûng khat vong lún lao, ban phai biït nhên diïn va vên dung àung cac nguyïn ly hay quy luêt tû nhiïn vao cac muc tiïu cua mònh. Vên dung thanh cöng möt quy luêt nao ào phu thuöc rêt nhiïu vao trñ tuï, kha nùng va sû sang tao cua tûng ngûúi, nhûng àiïu quan trong nhêt la phai biït kït húp hai hoa cac nguyïn tùc vúi nhau.

Trïn thûc tï, nhûng giai phap àûa ra tû cac nguyïn ly luön trai ngûúc vúi löi suy nghô phö biïn cua chung ta hiïn nay. Sû àöi lêp nay àûúc chûng minh qua nhûng thach thûc phö biïn dûúi àêy:

- Sú hai va tû ti;

- Ûúc muön va tham vong sú hûu;

- Trön tranh trach nhiïm;

- Tuyït vong;

- Mêt cên bùng trong cuöc söng;

- Tñnh võ ky;

- Khao khat àûúc lùng nghe;

- Xung àöt va khac biït;

- Bï tùc cua ban thên.

Töi mong cac ban hay lûu têm àïn ca nhûng thach thûc chung cung nhû nhûng nhu cêu va kho khùn cua riïng mònh. Khi lam nhû vêy, cac ban se tòm ra cac giai phap va phûúng hûúng lêu dai cho ban thên. Ban cung se thêy sû khac biït ngay cang ro giûa cach tiïp cên phö biïn hiïn nay vúi cach tiïp cên dûa theo nhûng nguyïn tùc bêt biïn trong moi thúi àai.

Cuöi cung, töi muön nhùc lai möt cêu hoi ma töi thûúng nïu ra trong nhûng buöi thuyït trònh cua mònh:

Co bao nhiïu ngûúi trûúc khi trut húi thú cuöi cung muön co thïm thúi gian àï lam viïc, hay xem ti-vi? Cêu tra lúi la chùng co ai ca. Luc ào, ho chó nghô vï ngûúi thên, gia àònh va ca nhûng ngûúi ma ho hït long phung sû.

Ngay ca nha têm ly hoc vô àai Abraham Maslow vao cuöi àúi mònh cung àa coi hanh phuc, sû hoan thanh nhiïm vu va cöng hiïn cho hêu thï quan trong hún sû tû thï hiïn ban thên (self-actualization - nhu cêu àêu tiïn cua “Hï thöng cêp àö nhu cêu” nöi tiïng cua öng). Öng goi no la ban nga siïu viït (self-transcendence). Àiïu nay cung àung vúi töi. Cho àïn nay, tac àöng lún nhêt va my man nhêt cua cac nguyïn tùc trong 7 Thoi quen àûúc thï hiïn qua cuöc söng cua con chau töi chñnh la niïm hanh phuc lún nhêt cua töi.

Chùng han, àûa chau gai 19 tuöi cua töi, Shannon, luön bõ “cuön hut” vao cac hoat àöng tònh nguyïn, sùn sang xa nha àïn giup àú nhûng tre mö cöi ú àêt nûúc Rumani xa xöi. Shannon viït thû cho chung töi va noi rùng: “Con khöng muön söng möt cuöc söng ñch ky, chó biït co riïng mònh. Con se danh ca cuöc àúi nay cho hoat àöng cûu trú”.

Cac con töi giú àa lún khön, àa lêp gia àònh va chung àïu àõnh hûúng cuöc söng theo muc àñch phuc vu con ngûúi. Ào la àiïu lam chung töi rêt àöi vui mûng.

Cuön sach 7 Thoi quen àï thanh àat chùc chùn se mang àïn cho ban möt hanh trònh hoc hoi ly thu. Hay ap dung ngay va chia se vúi ngûúi thên, ban be nhûng àiïu ban hoc àûúc. Hay nhú: hoc ma khöng hanh thò khöng phai la thûc hoc, biït ma khöng lam thò khöng thêt sû la biït.

Söng theo 7 Thoi quen la möt cuöc àêu tranh khöng ngûng búi vò khi ban cang tiïn bö thò ban chêt cua cac thach

thûc ban gùp phai cung thay àöi. Möi ngay, töi àïu söng, lam viïc va àêu tranh dûa trïn cac thoi quen àa àûúc àï cêp trong cuön sach nay. Vò thï, töi se luön co mùt trong cuöc hanh trònh cua cac ban.

- Stephen R. Covey

NHÛNG KHAI NIÏM TÖNG QUAN

CANH CÛA CUA SÛ THAY ÀÖI

“Khöng ai co thï thuyït phuc ngûúi khac thay àöi. Möi canh cûa cua sû thay àöi vön chó co thï mú àûúc tû bïn trong ban thên möi ngûúi. Du bùng ly le hay sû löi keo tònh cam, ban cung khöng thïí mú canh cûa ào cu ã a ngûúi khac.”

- Marilyn Ferguson

Nhûng thach thûc cua ky nguyïn múi

SÚ

HAIVA

TÛ TI

Rêt nhiïu ngûúi söng trong thúi àai ngay nay luön mang têm trang lo êu, sú hai. Ho lo lùng vï tûúng lai: sú bõ mêt viïc lam, sú khöng con kha nùng chu cêp cho gia àònh … Chñnh thai àö tû ti nay àa àûa ho àïn möt löi söng an phên va dûa dêm vao ngûúi khac, ca trong cöng viïc va trong gia àònh. Nhû vêy, theo nïn vùn hoa cua chung ta, tñnh tû lêp cang àûúc xem la giai phap phö biïn cho vên àï nay. “Töi söng vò töi. Töi lam töt cöng viïc cua töi, va töi co quyïn tên hûúng nhûng thu vui cua cuöc söng”. Tñnh tû lêp mang möt y nghôa vö cung quan trong, thêm chñ con mang tñnh söng con. Tuy nhiïn, chung ta àang söng trong möt thûc tai tûúng thuöc va àï àat àûúc nhûng thanh qua quan trong, ngoai kha nùng hiïn co, ban thên möi ngûúi phai biït söng húp tac va hö trú lên nhau.

ÛÚC MUÖNVA THAMVONGSÚ HÛU

“Töi muön co tiïn. Töi muön co möt ngöi nha thêt àep, möt chiïc ötö sang trong, möt trung têm giai trñ lún nhêt va hiïn àai nhêt. Töi muön co têt ca va töi xûng àang àûúc hûúng thu moi thû”. Mùc du ûúc muön cua con ngûúi la vö han va tham vong àûúc sú hûu luön sùn sang; mùc du trong thúi àai “the tñn dung” ngay nay, ngûúi ta co

thï dï dang “mua trûúc tra sau”; mùc du ai cung cö gùng lam viïc chùm chó… nhûng cuöi cung, chung ta cung phai àöi diïn vúi möt thûc tï chua xot la sûc mua khöng theo kõp sûc san xuêt; thanh qua àat àûúc vên khöng thï àu so vúi nhu cêu. Vúi töc àö thay àöi nhanh chong va canh tranh khöng ngûng do toan cêu hoa trong lônh vûc thõ trûúng va khoa hoc ky thuêt, chung ta khöng nhûng phai àûúc àao tao, ma con phai liïn tuc tû àao tao va tû lam múi ban thên. Chung ta phai phat triïn trñ tuï va trau döi ky nùng àï tranh bõ àao thai. Nhu cêu tao ra cua cai la nhu cêu trûúc mùt, nhûng àï thanh cöng, cên phai phat triïn bïn vûng lêu dai. Ban hoan toan co kha nùng àat àûúc cac chó tiïu hang quy, nhûng àiïu quan trong la liïu ban àa àêu tû àung hûúng àï co àûúc sû bïn vûng va thanh cöng keo dai àïn 5 hay 10 nùm sau hay khöng? Thï ma thöng thûúng, moi ngûúi chó chu trong àïn kït qua trûúc mùt. Tuy nhiïn, nguyïn tùc têt yïu dên àïn nhûng thanh tûu trong tûúng lai - trai ngûúc vúi löi suy nghô trïn - chñnh la tao sû cên bùng giûa viïc thoa man cac yïu cêu trûúc mùt vúi viïc àêu tû vao cac kha nùng tiïm ên. Àiïu nay cung àung khi ap dung cho cac vên àï khac cua con ngûúi nhû sûc khoe, ban thên, gia àònh va cac nhu cêu xa höi.

TRÖN TRANHTRACHNHIÏM

Möi khi co chuyïn gò khöng hay xay ra, ngûúi ta thûúng ài tòm nhûng ly do khach quan àïn tû hoan canh bïn ngoai ma “quïn” xem xet lai chñnh mònh. Xa höi ngay nay àêy rêy nhûng ke luön cho mònh la nan nhên nhû thï, ho luön tòm cach àö löi: “Gia nhû sïp töi khöng phai la möt ga ngöc va nghiïm khùc nhû thï… Gia nhû töi khöng sinh ra trong möt gia àònh ngheo kho nhû thï… Gia nhû töi

àûúc söng ú möt núi töt hún… Gia nhû töi khöng thûa hûúng cai tñnh nong nay ào cua cha töi… Gia nhû cac con töi khöng bûúng bónh nhû thï… Gia nhû nïn kinh tï cua chung ta khöng xuöng döc nhû thï nay… Gia nhû cac nhên viïn cua töi khöng lûúi biïng va thiïu nhiït huyït trong cöng viïc nhû vêy… Gia nhû vú töi thöng cam vúi töi hún…”. Nhûng mïnh àï ào dên dên trú thanh cach noi quen thuöc ú möt vai ngûúi. Ho xem nhûng kho khùn va thach thûc xay ra vúi mònh la do ngûúi khac gêy nïn. Cung co thï khi nghô nhû thï, tam thúi ho cam thêy nhe nhom, nhûng vï lêu dai se troi buöc ho vao nhûng rùc röi khöng thï nao thao gú àûúc.

Hay cho töi biït möt ngûúi dam nhên trach nhiïm vï nhûng viïc lam cua mònh hoùc co àu dung khñ àï vûút qua thû thach, töi se cho ban thêy sûc manh phi thûúng trong tinh thên ngûúi êy.

TUYÏTVONG

Ngûúi thûúng xuyïn àö löi cho hoan canh la ngûúi luön hoai nghi va mai söng trong vö vong. Nhûng ai mang tû tûúng mònh la nan nhên cua hoan canh va dï àêu hang trûúc kho khùn se nhanh chong àanh mêt niïm tin vao cuöc söng, àanh mêt àöng lûc vûún lïn va cam chõu söng trong bï tùc. “Töi chó la möt quên cú, möt con röi dûúi sû àiïu khiïn cua ngûúi khac, möt ke thêp cö be hong chùng thï lam gò àûúc!”. Thêm chñ nhiïu ngûúi thöng minh, co hoc thûc cung suy nghô nhû vêy va chñnh suy nghô ào àa biïn ho thanh ngûúi nhu nhûúc, thiïu nhiït tònh.

Theo löi suy nghô lac hêu thöng thûúng, giai phap cho vên àï nay la chó cên ha thêp moi tham vong, ûúc muön

cua ban xuöng mûc thêp nhêt – àïn nöi khöng con ai, khöng con àiïu gò co thï lam ban thêt vong nûa. Tuy nhiïn, theo nguyïn tùc tñch cûc chöng lai giai phap trïn, ban cên phai khùng àõnh rùng: “Töi chñnh la àöng lûc sang tao cua cuöc àúi mònh”.

MÊT CÊNBÙNGTRONGCUÖCSÖNG

Cuöc söng thúi cöng nghï thöng tin àang ngay cang phûc tap, cùng thùng va khùc nghiït. Chung ta luön cö gùng tên dung töt quy thúi gian cua mònh, nö lûc lam viïc va àûúng nhiïn cung gùt hai nhiïu thanh cöng nhú vao nhûng thanh tûu cöng nghï hiïn àai. Thï thò tai sao chung ta lai luön luön thêy mònh röi mu vò nhûng chuyïn lùt vùt vï sûc khoe, cuöc söng gia àònh, phêm chêt àao àûc, va nhiïu àiïu khac lam anh hûúng àïn cuöc söng? Sû thêt, nguyïn nhên khöng phai do cöng viïc – vön la àöng lûc àï duy trò cuöc söng, hay do sû biïn àöng phûc tap cua xa höi hiïn tai, ma do löi suy nghô phö biïn trong nïn vùn hoa hiïn àai nhû: “Hay àïn cöng sú súm hún, ú lai lêu hún, lam viïc töt hún va hy sinh nhiïu hún”. Chñnh löi suy nghô nay àa lêy ài sû cên bùng trong cuöc söng va sû thanh than trong möi têm hön. Chó nhûng ai co möt y thûc ro rang vï khat vong va quyït têm theo àuöi no bùng têt ca sûc lûc, têm huyït múi co thï tû tao ra cho mònh möt cuöc söng cên bùng, thanh than.

TÑNHVÕKY

Trong nïn vùn hoa chung ta, nïu muön àat àûúc möt àiïu gò ào thò ban phai “ài tòm va àat cho bùng àûúc àiïu töt nhêt”. Va cung theo nïn vùn hoa êy, cuöc söng la möt tro chúi, möt cuöc chay àua, möt cuöc canh tranh, va ban

7 THOI QUENÀÏ THANHÀAT 21

phai thùng trong cac cuöc ào sûc ào. Nhûng ngûúi ban cung lúp, cac àöng nghiïp, thêm chñ ca nhûng thanh viïn trong gia àònh àïu co thï trú thanh àöi thu cua nhau – nïu ho thùng cang nhiïu thò phên con lai danh cho ban cang ñt. Têt nhiïn, chung ta vên luön thï hiïn sû vui mûng trûúc nhûng thùng lúi cua ke khac – nhû möt ngûúi röng lûúng.

Tuy vêy, rêt nhiïu ngûúi trong chung ta vên ngêm ngêm ghen ty khi ngûúi khac thanh cöng. Trong lõch sû àa co nhiïu thanh tûu vô àai àat àûúc nhú vao sûc lûc va têm huyït cua möt ngûúi lam viïc àöc lêp, nhûng trong thúi àai ngay nay, nhûng cú höi thanh cöng lún va nhûng thanh tûu vö gia chó danh cho nhûng ai thêu hiïu àûúc nghï thuêt “húp tac”. Song, cho du co ú thúi àai nao ài nûa thò sû vô àai chên chñnh cung chó co thï àat àûúc nhú vao möt têm hön röng mú, lam viïc quïn mònh, tön trong lên nhau va vò lúi ñch chung.

NIÏM KHAOKHAT ÀÛÚCLÙNGNGHE

Bêt ky ai trong chung ta cung mong muön nhûng y kiïn cua mònh àûúc ngûúi khac lùng nghe, thêu hiïu, àûúc àanh gia cao va tao nïn anh hûúng. Chòa khoa àï gêy anh hûúng nùm ú kha nùng giao tiïp – trònh bay quan àiïm möt cach ro rang, àu sûc thuyït phuc ngûúi khac. Nhûng ban co nhên ra rùng trong khi ngûúi khac àang noi chuyïn vúi ban, thay vò chu têm lùng nghe àï hiïu ro y kiïn cua ho, ban lai têp trung vao viïc chuên bõ àï àûa ra y kiïn cua mònh khöng? Viïc gêy àûúc anh hûúng chó thûc sû bùt àêu khi ngûúi khac nhên thêy rùng ho àa lam cho ban têp trung chu y, thêy àûúc ú ban sû chia se, lùng nghe möt cach chùm chu, chên thanh va cúi mú. Thï nhûng, do cam xuc dï bõ tac àöng nïn hêu hït moi ngûúi àïu khöng àu kiïn nhên àï

22 7 THOI QUENÀÏ THANHÀAT

lùng nghe va hiïu ro y kiïn ngûúi khac trûúc khi àûa ra y kiïn cua mònh. Nïn vùn hoa cua chung ta kïu goi, thêm chñ àoi hoi phai thêu hiïu va gêy anh hûúng. Tuy nhiïn, theo nguyïn tùc gêy anh hûúng, àï thêu hiïu nhau thò trûúc hït, phai chu y lùng nghe.

XUNGÀÖTVA KHAC BIÏT

Con ngûúi cung chia se nhiïu àiïm chung nhûng àöng thúi cung co nhiïu net khac biït. Ngûúi ta suy nghô khöng giöng nhau, quan niïm vï cac gia trõ khac nhau, co cac àöng cú va muc àñch khac nhau. Nhûng àiïm khac biït nay àûúng nhiïn se dên àïn xung àöt. Àï giai quyït nhûng xung àöt êy, ngûúi ta thûúng sû dung nhûng cach thûc nhùm “thu lúi ñch vï mònh cang nhiïu cang töt”. Mùc du co nhiïu kït qua töt àat àûúc bùng nghï thuêt àam phan, khi ma hai bïn tranh chêp àïu to ra nhûúng bö àï ài àïn thoa thuên chung, nhûng thêt ra, khöng bïn nao hoan toan hai long vúi kït qua àat àûúc. Vêy tai sao khöng tòm ra àiïm chung nhêt tû nhûng khac biït nïu trïn? Vêy tai sao lai khöng ap dung nguyïn tùc húp tac sang tao àï tòm ra cac giai phap töt hún ca dû tñnh ban àêu cua ca hai bïn?

BÏ TÙCCUABAN THÊN

Ban chêt cua con ngûúi àûúc thï hiïn ú bön yïu tö: thï xac (body), trñ tuï (mind), têm hön (heart) va tinh thên (spirit). Hay so sanh nhûng khac biït va kït qua theo hai cach tiïp cên khac nhau dûúi àêy:

Thï xac

Xu hûúng chung

Nguyïn tùc

Trñ tuï

Têm hön

Duy trò löi söng. Nïu bõ bïnh thò ài kham va chûa bïnh. Xem ti-vi àï giai trñ.

Sû dung cac möi quan hï vúi ngûúi khac nhùm truc lúi ca nhên.

Phong ngûa bïnh têt va cac vên àï

sûc khoe bùng cach àiïu chónh löi söng phu húp vúi cac quy tùc bao vï sûc khoe àa àûúc thûa nhên.

Àao sêu kiïn thûc, khöng ngûng hoc hoi.

Lùng nghe, tön trong va giup àú ngûúi khac se àem lai sû hai long va cam giac hanh phuc.

Tinh thên

Khuêt phuc chu nghôa thï tuc va chu nghôa hoai nghi àang ngay cang phat triïn.

Nhên ra rùng nguön göc cua nhu cêu tòm hiïu vï y nghôa va nhûng àiïu töt àep trong cuöc söng nùm ngay trong cac nguyïn tùc.

Àêu la giai phap?

Trûúc khi chung ta bùt tay vao nghiïn cûu 7 Thoi Quen Àï Thanh Àat, töi muön gúi y hai sû biïn àöi mö thûc co thï lam gia tùng hiïu qua khi ban sû dung cuön sach nay.

Trûúc hït, töi àï nghõ cac ban khöng nïn “xem” têp tai liïu nay nhû möt cuön sach chó viïc àoc xong röi cêt lïn kï sach, vò no co thï trú thanh möt ngûúi àöng hanh vúi ban trong qua trònh thay àöi va phat triïn. Nöi dung trong cuön sach nay àûúc sùp xïp theo trònh tû tùng dên mûc àö sêu sùc, va ú cuöi möi phên àïu co nhûng gúi y ap dung àï ban co thï nghiïn cûu va têp trung vao tûng thoi quen cu thï cua riïng mònh.

7 THOI QUENÀÏ THANHÀAT

Khi àa hiïu sêu va vên dung töt, ban co thï quay trú lai cac nguyïn tùc trong tûng thoi quen àï nghiïn cûu sêu hún vï kiïn thûc, ky nùng va khat vong cua ban thên.

Thû hai, töi muön gúi y rùng ban nïn thay àöi mö thûc cua viïc tham gia vao têp tai liïu nay, nghôa la chuyïn tû vai tro cua ngûúi hoc sang vai tro cua ngûúi day. Ban cung nïn ap dung quan àiïm “bùt àêu tû bïn trong” – thay àöi nhên thûc cua chñnh mònh – va cung chia se hay thao luên vúi möt ngûúi nao ào nhûng àiïu ban hoc àûúc trong vong 48 giú sau ào.

Vñ du, nïu ban biït trûúc rùng se day cho ai ào vï nguyïn tùc cên bùng P/PC (san phêm/nùng lûc san xuêt) trong vong 48 giú, thò àiïu nay co lam cho viïc àoc cua ban khac ài khöng? Hay cö gùng lam àiïu nay ngay khi ban àoc phên cuöi cua cuön sach. Hay àoc no vúi suy nghô ban cên co àu thöng tin va hiïu biït thêu àao àï giang giai cho vú/ chöng hay con cai, àöng sû, nhên viïn cua mònh thöng suöt möt vên àï nao ào ngay höm nay hoùc ngay mai.

Töi bao àam rùng nïu tiïp cên tai liïu nay theo cach trïn, ban se khöng chó nhú lêu hún nhûng gò àa àoc ma têm nhòn cua ban cung se àûúc mú röng, sû hiïu biït cua ban se sêu sùc hún va hiïu qua ap dung nhûng àiïu àa hoc se tùng lïn ro rït.

Ngoai ra, khi chia se möt cach cúi mú va chên thûc àiïu àa hoc àûúc vúi ngûúi khac, ban se ngac nhiïn nhên ra rùng nhûng thanh kiïn hoùc nhên thûc tiïu cûc ma ngûúi khac co thï co vï ban hêu nhû biïn mêt. Nhûng ngûúi àûúc ban chia se se nhòn thêy ú ban möt con ngûúi àang thay àöi, trûúng thanh hún va ho se hö trú ban hït long àï àûa 7 Thoi quen hoa nhêp vao cuöc söng cua ban.

Chung ta co thï ky vong àiïu gò?

Nïu ban quyït àõnh mú “canh cûa cua sû thay àöi” àï thûc sû hiïu va söng theo cac nguyïn tùc àûúc trònh bay trong 7 Thoi quen thò töi co thï yïn têm bao àam vúi ban rùng nhiïu àiïu tñch cûc se àïn vúi ban.

Trûúc tiïn, sû trûúng thanh cua ban se diïn ra, tuy chêm rai theo chu trònh cua no nhûng tac dung thay àöi lai trú nïn rêt manh me va toan diïn. Hï qua cuöi cung cua viïc mú “canh cûa cua sû thay àöi” àöi vúi 3 thoi quen àêu tiïn - cac thoi quen cua thanh tñch ca nhên - se lam tùng sû tû tin möt cach àang kï. Ban se hiïu ban thên hún vúi nhûng y nghôa sêu xa vï ban chêt, gia trõ va nùng lûc cöng hiïn cua mònh. Khi söng theo cac mö thûc thò y thûc vï ca tñnh, tñnh tû chu va sû tû àõnh hûúng trong ban se ngêm sêu vao bïn trong, giû cho tinh thên ban àûúc bònh yïn, bònh yïn trong sû phên chên. Ban se nhên diïn ban thên mònh tû bïn trong thay vò thöng qua y kiïn cua ngûúi khac hay bùng cach so sanh vúi nhûng ngûúi khac. “Sai” hay “Àung” se khöng anh hûúng gò lún àïn nhûng gò ban àa tòm thêy.

Möt khi khöng con quan têm nhiïu vï nhûng àiïu ngûúi khac nghô vï mònh, ban se quan têm nhiïu hún vï nhûng àiïu ngûúi khac nghô vï ban thên ho va vï thï giúi cua ho, kï ca möi quan hï cua ho vúi ban. Ban se khöng con xêy dûng cuöc söng tònh cam cua mònh dûa trïn sû yïu kem cua ngûúi khac. Ban se cam thêy dï dang hún va sùn sang hún àöi vúi sû thay àöi, búi vò co cai gò ào - nùm sêu

bïn trong ban - vï cú ban khöng hï àöi thay.

Khi tû mònh àon nhên 3 thoi quen tiïp theo - cac thoi quen vï thanh tñch têp thï, ban se kham pha va giai phong ca y muön lên nguön lûc àï han gùn va xêy dûng lai cac möi quan hï quan trong àa bõ xoi mon, hay sùp bõ pha vú. Con cac möi quan hï töt àep chùc chùn se àûúc cai thiïn, trú nïn sêu sùc, vûng chùc hún, sang tao va ly thu hún.

Thoi quen thû bay, nïu tiïp thu möt cach sêu sùc, se àem lai sûc söng múi cho 6 thoi quen àêu tiïn, se lam cho ban thûc sû trú thanh möt ngûúi àöc lêp va co àûúc hiïu qua töt àep trong cac möi quan hï hö tûúng. Qua ào, ban cung co thï tû hoan thiïn ban thên mònh.

Du hoan canh hiïn tai cua ban thï nao ài nûa, töi vên tin rùng ban khöng phai la möt ngûúi thu cûu vúi cac thoi quen cu ky cua mònh. Ban co thï thay àöi chung bùng nhûng khuön mêu múi, nhûng thoi quen múi cua sû thanh àat, hanh phuc va cac möi quan hï dûa trïn sû tin cêy lên nhau.

Vúi sû quan têm thêt sû, töi mong rùng sau khi nghiïn cûu cac thoi quen nay, ban se mú àûúc canh cûa cua sû thay àöi àï trûúng thanh hún. Ro rang, moi sû thay àöi àïu kho co thï thûc hiïn àûúc ngay, nhûng töi bao àam vúi cac ban rùng ban se cam thêy co lúi va àûúc nhên vï nhûng phên thûúng xûng àang. Hay kiïn nhên vúi chñnh mònh vò khöng co sû àêu tû nao lún hún thï.

“Chung ta thûúng khöng quy nhûng gò co àûúc möt cach dï dang. Chó co sû cao quy múi lam cho moi thû trú nïn co gia trõ.”

(Thomas Paine)

MÖ THÛC VA NGUYÏN TÙC

“Khöng co sû xuêt sùc thêt sû nao tön tai trïn àúi ma tach biït vúi cach söng àung àùn.”

- David Starr Jordan

Bùt àêu tû bïn trong

Trong hún 25 nùm lam viïc, töi àa gùp va tiïp xuc vúi nhiïu ngûúi rêt thanh àat. Ho la doanh nhên, giang viïn àai hoc, ban be va ca ngûúi thên trong gia àònh töi. Tuy thanh àat nhû vêy nhûng bïn trong ho vên luön bûng chay khao khat àûúc man nguyïn va bònh yïn núi têm hön cung nhû co àûúc möi quan hï töt àep vúi nhûng ngûúi xung quanh.

Co le vên àï ho chia se vúi töi cung giöng nhû nhûng trùn trú cua cac ban:

Töi àa àat àûúc cac muc tiïu va gùt hai nhûng thanh cöng vûút bêc trong nghï nghiïp cua mònh, nhûng lai chùng con chut thúi gian nao danh cho vú con, cung nhû àï hiïu àûúc ban thên va nhên ra àêu la àiïu quan trong nhêt àöi vúi cuöc àúi mònh. Nhiïu lên töi tû hoi: moi thû co àang àï töi àanh àöi nhû vêy khöng?

Töi lai bùt àêu möt chï àö ùn kiïng múi - lên thû nùm trong nùm nay. Töi biït mònh thûa cên, va töi muön thay àöi. Töi àoc têt ca cac thöng tin múi vï ùn kiïng. Töi àùt ra cac muc tiïu, tû khñch lï chñnh mònh bùng möt thai àö söng tñch cûc va tû nhu se thûc hiïn thanh cöng. Nhûng röi töi cung khöng lam àûúc túi núi túi chön; sau vai tuên thûc hiïn, töi àa bo cuöc. Dûúng nhû töi cung khöng thï giû nöi möt lúi hûa vúi chñnh mònh.

Töi tham dû hït khoa àao tao nay àïn khoa huên luyïn khac vï quan trõ hiïu qua. Töi cö àöi xû töt va tao möi quan hï thên

tònh vúi nhên viïn cua mònh, ky vong vao nùng lûc cua ho nhûng töi khöng thêy ai trung thanh vúi mònh ca. Töi nghô nïu töi bõ öm nùm nha möt ngay, ho se tha hö ma tan gêu vúi nhau suöt buöi. Tai sao töi khöng thï ren luyïn ho biït lam viïc möt cach tû giac va co tinh thên trach nhiïm - hay tòm àûúc ngûúi co nhûng àûc tñnh ào?

Cêu quy tû nha töi vûa quêy pha lai vûa nghiïn ngêp. Du töi àa cö hït cach nhûng vên khöng cai tao àûúc no. Töi phai lam gò bêy giú?

Co qua nhiïu viïc phai lam nhûng thúi gian khöng bao giú àu ca. Töi cam thêy ap lûc àe nùng va bûc böi suöt ngay, suöt tuên. Töi dû cac höi thao vï quan trõ thúi gian hiïu qua va àa thû ap dung nûa ta phûúng phap hoach àõnh thúi gian khac nhau, nhûng vên khöng cam thêy mònh àang söng möt cuöc söng hanh phuc, hûu ñch va yïn bònh nhû mong muön.

Töi muön day cac con töi gia trõ cua lao àöng, nhûng möi khi nhú chung lam viïc gò, töi àïu phai theo doi va chõu àûng nhûng lúi kïu ca phan nan cho túi khi chung lam xong viïc. Nïu töi tû lam chùc hùn se dï dang hún nhiïu. Tai sao bon tre khöng thï vui ve va tû giac lam viïc?

Töi bên, rêt bên, nhûng thónh thoang töi lai tû hoi liïu nhûng gò mònh àang lam vï lêu dai co tao ra sû khac biït nao khöng. Töi rêt muön nghô rùng cuöc àúi mònh co möt y nghôa nao ào, rùng du thï nao ài chùng nûa, moi thû se khac ài vò sû co mùt cua töi.

Khi thêy ban be va ngûúi thên àat àûúc möt sö thanh cöng trong cuöc söng hoùc àûúc thûa nhên trong xa höi, töi móm cûúi va chuc mûng ho vúi ca têm long. Nhûng trong thêm têm, töi lai ganh tõ vúi ho. Tai sao töi lai co nhûng phûc cam nhû vêy?

Töi la ngûúi co ca tñnh manh. Töi biït rùng töi co thï kiïm soat àûúc kït qua trong hêu hït cac tònh huöng giao tiïp. Töi co thï tac àöng ngûúi khac thuên theo y mònh. Töi suy ngêm tûng tònh huöng va thûc sû thêy rùng nhûng y kiïn mònh nïu lïn thûúng la nhûng y kiïn hay nhêt àï moi ngûúi nghe theo. Nhûng töi vên khöng cam thêy thoai mai va luön tû hoi khöng biït moi ngûúi nghô gò vï mònh va cac y tûúng cua mònh.

Cuöc hön nhên cua töi trú nïn nhat nheo. Chung töi khöng mêu thuên hay luc àuc gò vúi nhau ca, nhûng khöng con yïu nhau nûa. Du àa nhú àïn Trung têm tû vên hön nhên gia àònh va thûc hiïn möt sö cach, chung töi vên khöng thï nhom lïn ngon lûa nöng êm ma ca hai tûng co.

Nhûng vên àï nïu trïn àïu phûc tap va röi rùm nïn khöng thï dung nhûng biïn phap cö àõnh, nhanh chong àï giai quyït.

Vai nùm trûúc, vú chöng töi cung rúi vao möt hoan canh tûúng tû. Cêu con trai cua chung töi hoc rêt kem, thêm chñ no khöng thï hiïu cêu hoi trong bai kiïm tra. Trong giao tiïp hang ngay, thùng be qua nhut nhat va thûúng to ra böi röi trûúc ca nhûng ngûúi gên gui nhêt vúi mònh. Trong hoat àöng thï thao, no rêt öm yïu, vung vï, khöng biït cach phöi húp àöng àöi. Vñ du, khi chúi bong chay, bong chûa àûúc nem ma no àa vung gêy lïn àú. Vò thï bon tre thûúng cûúi nhao no.

Hai vú chöng töi ra sûc tòm cach giup con trai vò theo quan àiïm cua chung töi, nïu “thanh cöng” la möt yïu tö quan trong trong cuöc söng, thò no cung vö cung quan trong àöi vúi vai tro lam cha me cua chung töi. Do vêy, chung töi cö gùng dung thai àö va hanh vi cua mònh tac àöng àïn con va ra sûc ap dung cac liïu phap têm ly tñch

cûc cö vu tinh thên thùng be: “Nao cö lïn con! Bö me biït con co thï lam àûúc ma! Cêm gêy cao hún möt chut, mùt nhòn thùng vao bong. Àûng vut gêy cho túi khi con thêy qua bong bay túi gên trûúc mùt”. Va nïu thùng be co möt chut tiïn bö, chung töi àöng viïn ngay: “Töt lùm. Cû chúi nhû thï nhe!”.

Khi bon tre xung quanh cûúi nhao no, chung töi la rêy chung: “Hay àï no yïn. No múi têp chúi ma.” Luc ào, cêu nhoc nha töi chó biït khoc va khùng khùng bao rùng no khöng thï nao chúi töt àûúc, rùng no chûa bao giú thñch chúi bong chay ca

Nhûng gò chung töi cö gùng lam cho con dûúng nhû chùng co tac dung gò àang kï, va àiïu nay khiïn cho chung töi thêt sû lo lùng. Chung töi co thï thêy àûúc nhûng viïc nay anh hûúng àïn long tû trong cua no. Du chung töi luön àöng viïn, hö trú va to ve lac quan nhûng vên liïn tiïp thêt bai. Cuöi cung, chung töi àanh bo cuöc va cö gùng nhòn nhên vên àï theo möt goc àö khac.

Vao thúi àiïm ào, töi cung àang tham gia giang day cac khoa hoc vï phat triïn ky nùng lanh àao cho nhiïu cöng ty khac nhau khùp nûúc My. Töi thiït kï nhûng khoa hoc (möi khoa cach nhau 2 thang) vï giao tiïp va nhên thûc cho cac hoc viïn trong chûúng trònh “Phat Triïn Lanh Àao” cua IBM.

Trong khi nghiïn cûu va chuên bõ nhûng bai thuyït trònh, töi àùc biït quan têm tòm hiïu sû hònh thanh cua nhên thûc, anh hûúng cua nhên thûc àïn cach nhòn nhên möt vên àï; tû ào, tòm hiïu xem cach nhòn nhên vên àï chi phöi hanh vi nhû thï nao. Àiïu nay dên dùt töi àïn viïc nghiïn cûu ly thuyït ky vong - hay con goi la “Hiïu ûng

Pygmalion”(*) cung nhû tòm cach ly giai cêu hoi: Sû tû

nhên thûc cua chung ta àûúc khùc sêu nhû thï nao? Cêu tra lúi àa giup töi mú ra möt nhên thûc múi me: Chiïc

lùng kñnh ma chung ta sû dung àï ngùm nhòn thï giúi xung quanh se àõnh hûúng cach chung ta diïn dõch vï thï giúi.

Tû cac khai niïm töi àang giang day cho IBM, vú chöng töi liïn hï trûc tiïp àïn trûúng húp con trai mònh. Chung

töi bùt àêu nhên ra rùng cach chung töi trú giup con khöng

hai hoa vúi nhên thûc thêt sû cua chung töi vï thùng be. Theo nhên thûc cua chung töi, vï cú ban, no la möt àûa tre thiïu nùng va co phên “tut hêu” so vúi nhûng àûa tre khac. Do ào, moi cö gùng cua chung töi àa khöng mang lai kït qua gò. Du cho nhûng hanh àöng va lúi noi cua vú chöng töi àïu mang tñnh khñch lï, àöng viïn, nhûng thûc chêt, thöng àiïp ma chung töi truyïn cho con lai la: “Con khöng thï lam àûúc. Con cên phai àûúc giup àú”.

Vò vêy, nïu muön thay àöi tònh hònh, trûúc tiïn chung ta phai thay àöi ban thên; va àï thay àöi ban thên möt cach co hiïu qua, chung ta phai bùt àêu tû viïc thay àöi nhên thûc cua mònh.

1. ÀAOÀÛC NHÊNCACHVA ÀAOÀÛC TÑNHCACH

Bïn canh viïc nghiïn cûu vï nhên thûc, töi con bõ cuön hut vao möt cöng trònh nghiïn cûu chuyïn sêu cac tai liïu vï thanh cöng kï tû nùm 1776(**) àïn nay. Töi àa àoc va ra soat

(*) Hiïu ûng Pygmalion la möt qua trònh tao ra ú ngûúi khac nhûng mong àúi, ma thêt ra ào la kït qua cua möt tri giac ñt hay nhiïu ro rang vï àöi tûúng cua mònh - Theo “Nhûng khai niïm cú ban cua Têm ly hoc xa höi”; Huyïn Giang dõch, NXB Ha Nöi, 1998.

(**) 04/07/1776: ngay thanh lêp Húp chung quöc Hoa Ky, göm 13 bang àêu tiïn.

hang trùm cuön sach, hang ngan bai bao va tiïu luên trong cac lônh vûc nhû: tû lûc, tû hoan thiïn ban thên, têm ly hoc phö thöng… Töi co trong tay möt bö sûu têp tû liïu ma hêu hït moi ngûúi àïu cho rùng no chûa àûng chiïc chòa khoa dên túi thanh cöng.

Tû nhûng trai nghiïm cua chñnh mònh va chûng kiïn trai nghiïm cua rêt nhiïu ngûúi khac, töi tòm ra àûúc nhûng phûúng phap vûa khoa hoc va thûc tiïn, vûa mang tñnh chên ly vï qua trònh mûu cêu sû thanh cöng cua con ngûúi.

Trong 150 nùm àêu tiïn tû sau ngay thanh lêp Húp chung quöc Hoa Ky, hêu hït cac sach noi vï thanh cöng àïu têp trung khai thac quan àiïm Àao àûc tñnh cach (Character Ethic) - bao göm sû chñnh trûc, àûc khiïm tön, long trung thanh, sû mûc thûúc, long can àam, sû cöng bùng, sû cên cu, tñnh gian dõ, long thêt tha cung bö Quy tùc vang vï ûng xû xa höi (Golden Rule) - àûúc xem la nïn tang cua thanh cöng. Tû truyïn cua Benjamin Franklin(*) la möt àai diïn tiïu biïu cho trao lûu nay. Vï cú ban, ào la cêu chuyïn vï möt ngûúi cö gùng kït húp cac nguyïn tùc söng va nhûng thoi quen cö hûu vúi tñnh cach cua mònh.

Theo quan àiïm Àao àûc tñnh cach, co möt sö nguyïn tùc söng cú ban. Àï söng thêt sû hanh phuc va thanh cöng, con ngûúi phai biït gùn nhûng nguyïn tùc nay vao tñnh cach riïng cua mònh.

Sau Thï chiïn thû nhêt, quan àiïm chu àao vï thanh cöng chuyïn tû Àao àûc tñnh cach sang Àao àûc nhên cach (Personality Ethic). Luc bêy giú, moi ngûúi cho rùng thanh

(*) Benjamin Franklin (1706 - 1790) la möt trong nhûng nha lêp quöc cua nûúc My. Öng la möt nha bao, nha khoa hoc, nha phat minh, nha hoat àöng xa höi, nha ngoai giao nöi tiïng thï ky XVIII.

cöng chu yïu la do nhên cach, hònh anh xa höi, thai àö va hanh vi, cac ky nùng va bñ quyït giup qua trònh giao tiïp giûa con ngûúi vúi nhau àûúc thöng suöt hún. Quan àiïm nay göm hai xu hûúng: möt la cac quy tùc ûng xû ca nhên va xa höi, hai la thai àö söng tñch cûc (PMA – Positive Mental Attitude). Möt vai nöi dung cua triït ly nay àûúc diïn dõch thanh nhûng cêu chêm ngön tuyïn truyïn rêt co gia trõ, chùng han nhû: “Thai àö quyït àõnh têm nhòn”, “Möt nu cûúi la mûúi ngûúi ban”, “Nhûng gò con ngûúi nhên thûc àûúc va tin, ho se lam àûúc”… Trong ào cung co ca viïc hûúng dên sû dung cac tiïu xao àï lêy long ngûúi, hay gia vú quan têm àïn nhûng thu vui cua ngûúi khac àï àûúc phên mònh, hoùc sû dung “sûc manh anh mùt” àï chinh phuc hay doa dêm ngûúi khac.

Möt sö sach theo quan àiïm Àao àûc nhên cach cung thûa nhên tñnh cach la möt trong nhûng yïu tö cua thanh cöng, nhûng lai ha thêp vai tro nïn tang hay tñnh xuc tac cua no àöi vúi thanh cöng Do ào, trong nhûng cuön sach nay, Àao àûc tñnh cach dûúng nhû trú thanh nhûng lúi noi suöng va cac tac gia chó nhên manh cac ky xao gêy anh hûúng ca nhên, êm mûu quyïn lûc, ky nùng giao tiïp va thai àö tñch cûc.

Sau khi suy nghô sêu hún vï sû khac nhau giûa cac quan àiïm Àao àûc nhên cach va Àao àûc tñnh cach, vú chöng töi àa nhên ra sai lêm khi cö gùng tach nhûng lúi ñch vï mùt xa höi

ra khoi hanh vi tñch cûc cua con trai. Chung töi nghô rùng thùng be khöng àu kha nùng àï tû lam bêt cû möt àiïu gò.

Chung töi àa àùt hònh anh ban thên va vai tro lam cha me cao hún lúi ñch cua thùng be. Chung töi chó chu y àïn cach

nhòn nhên va cach xû ly vên àï cua mònh ma khöng quan têm àïn hanh phuc cua con. Àiïu nay khöng mang lai sû

thay àöi tñch cûc nao cho thùng be ma con co tac àöng ngûúc àïn nhên cach cua no.

Khi Sandra va töi noi chuyïn vúi nhau, chung töi múi àau khö nhên ra rùng chung töi bõ anh hûúng manh me búi tñnh cach, àöng cú va nhên thûc chu quan vï con mònh.

Chung töi biït rùng cac àöng cú so sanh mang tñnh xa höi khöng phu húp vúi nhûng gia trõ riïng cua chung töi. Àiïu nay dên àïn viïc chung töi yïu thûúng con khöng àung cach va cang lam cho thùng be cam thêy mònh vö dung. Do ào, chung töi quyït àõnh têp trung hït sûc vao chñnh mònh, vao nhûng àöng cú va nhên thûc cua mònh vï thùng be Thay vò tòm cach thay àöi con trai, chung töi àûng ra xa, quan sat va cam nhên diïn mao, ca tñnh, nhûng net riïng va gia trõ cua ban thên no.

Bùng nhûng nhên thûc ào cung nhû qua viïc luyïn têp long tin, chung töi bùt àêu nhòn con theo cach khac.

Chung töi nhên ra rêt nhiïu tiïm nùng co thï àûúc khuyïn khñch phat triïn song hanh cung vúi qua trònh trûúng thanh cua con. Chung töi quyït àõnh bút quan têm va khöng can àûúng thùng be nûa ma àï tû no böc lö nhên cach. Chung töi nhên ra thiïn chûc cua cac bêc cha me la àï khùng àõnh, chia se va àanh gia kha nùng cua con mònh.

Chung töi cung xem xet lai cac àöng cú cua mònh möt cach co y thûc hún, àöng thúi, nuöi dûúng sûc manh tinh thên àï cam nhên cac gia trõ cua con ma khöng bõ nhûng hanh vi “khöng thï chêp nhên àûúc” cua thùng be chi phöi.

Khi tû bo nhên thûc cu, chung töi àa co nhiïu thay àöi: khöng so sanh con vúi nhûng àûa tre cung trang lûa khac, khöng phan xet theo nhûng khuön mêu, khöng àùt vao con ky vong hay mong muön cua chung töi, va khöng tòm cach thuc ep con phai lam theo nhûng mö thûc nay no.

Chung töi àï thùng be tû quyït àõnh moi hanh vi, ûng xû cua mònh. Bûúc àêu, chung töi nhên thêy rùng con mònh vï cú ban cung co àêy àu tû chêt àï co thï àûúng àêu vúi cuöc söng. Do ào, chung töi khöng con tòm cach che chú, tranh cho thùng be khoi bõ trïu choc nhû trûúc kia nûa. Chung töi thêy rùng thónh thoang no cung co vai biïu hiïn thu mònh, va chung töi chêp nhên ma khöng cên phai phan ûng lai. Chung töi ngêm cho con biït rùng: “Cha me khöng cên phai che chú con. Con co thï tû mònh vûút qua àûúc”.

Ngay thang tröi qua, thùng be dên dên cam thêy tû tin hún. No bùt àêu co nhûng hanh àöng tû khùng àõnh mònh, thï hiïn qua sû tiïn bö vï cac mùt hoc hanh, quan hï xa höi va hoat àöng thï thao. Vai nùm sau, no àûúc bêu lam thu lônh cua nhiïu tö chûc hoc sinh, trú thanh vên àöng viïn cêp quöc gia, àem vï nha àu cac loai bùng khen. Con trai chung töi àa tû phat triïn nhên cach, va gêy àûúc cam tònh vúi moi ngûúi.

Vú chöng töi tin rùng nhûng thanh tñch “rêt ên tûúng vï mùt xa höi” cua con trai chñnh la biïu hiïn cua cam giac muön tòm hiïu ban thên mònh, hún la chó àï nhên àûúc phên thûúng cua xa höi. Ào la möt kinh nghiïm àang quy va la möt bai hoc co tñnh giao duc cao, khöng nhûng cho chung töi ma con cho nhiïu bêc phu huynh khac. No giup chung töi nhên thûc àûúc sû khac biït quan trong giûa Àao àûc nhên cach va Àao àûc tñnh cach.

Co möt cêu trong thanh ca diïn ta rêt àung nhên thûc nay: “Hay chu y lùng nghe lúi cua trai tim mònh vò moi vên àï trïn àúi àïu nay sinh tû ào”.

2. CHÑNHYÏUVA THÛ YÏU

Nhú kinh nghiïm tû trûúng húp con trai mònh, kït húp vúi cac nghiïn cûu vï kha nùng nhên thûc va àoc cac sach viït vï thanh cöng, töi tñch luy àûúc nhiïu bai hoc thu võ va bêt ngú vï con àûúng ài àïn thanh cöng. Töi bêt chút nhên ra anh hûúng manh me cua quan àiïm Àao àûc nhên cach va hiïu ro sû khac biït tinh tï giûa nhûng gò trûúc kia töi cho la àung – nhûng gia trõ töi àûúc day dö tû têm be va àa ùn sêu vao tiïm thûc – vúi nhûng triït ly hiïn hûu hang ngay trong cuöc söng. Khi lam viïc vúi nhiïu ngûúi, töi hiïu sêu hún ly do tai sao quan àiïm cua töi lai mêu thuên vúi suy nghô chung cua ho. Ào la vò nhûng quy tùc trong thuyït Àao àûc nhên cach àa ùn sêu vao tiïm thûc cua nhiïu thï hï, anh hûúng àïn viïc giao duc cua cac bêc phu huynh àöi vúi qua trònh trûúng thanh cua con em ho. Thïm nûa, khi sû dung triït àï nùng lûc cua nhên loai àï xêy dûng nïn tang cho nhûng thï hï trûúc àêy, cha öng chung ta àa qua têp trung vao hònh thûc ngöi nha cua mònh ma thiïu quan têm àïn phên mong, chung ta quen thu hoach nhûng cai co sùn ma quïn ài sû cên thiït cua viïc gieo hat. Töi khöng co y noi rùng cac nöi dung cua Àao àûc nhên cach nhû sû phat triïn nhên cach, ren luyïn ky nùng giao tiïp, giao duc cac phûúng cach gêy anh hûúng, tû duy tñch cûc… la khöng hiïu qua. Búi vò, trïn thûc tï àöi khi Àao àûc nhên cach cung cên thiït cho sû thanh cöng, nhûng ào chó la yïu tö phu ma thöi.

Nïu chung ta cö y sû dung cac phûúng cach gêy anh hûúng buöc ngûúi khac lam àiïu mònh muön, àï khuyïn khñch ho lam viïc töt hún, hay àï ho yïu thñch chung ta, trong khi ban thên chung ta con nhiïu khiïm khuyït, nhêt la tñnh gia döi, thò rut cuc chung ta cung khöng thï thanh cöng. Tñnh gia döi se dên àïn sû thiïu tin cêy. Do ào, moi

viïc chung ta lam, thêm chñ ca viïc tao dûng möi quan hï töt vúi ngûúi khac cung se àûúc coi la gia tao. Du cho y àõnh cua chung ta co töt àïn àêu ài nûa nhûng möt khi no chó àûúc thiït lêp dûa trïn sû lûa döi, khöng trung thûc va thiïu tin cêy thò se khöng thï tao dûng nïn tang thanh cöng vûng bïn. Ban thû nghô xem moi chuyïn se nhû thï nao nïu ban quïn gieo tröng vao mua xuên, rong chúi suöt mua he va ra sûc lam vao mua thu àï kõp thu hoach trûúc mua àöng? Àöng ruöng, cung nhû têt ca moi quy trònh khac, àïu co quy luêt cua no: Chó co cöng sûc thêt sû múi co thï mang lai kït qua nhû mong àúi. Àï gùt hai kït qua, chung ta phai bùt àêu tû viïc gieo hat!

Nguyïn tùc trïn àung vúi ca hanh vi cua con ngûúi lên cac möi quan hï giûa con ngûúi vúi nhau. Chùng han ú trûúng hoc, moi hoc sinh àïu co thï vûút qua cac ky thi nïu nghiïm tuc thûc hiïn cac quy chï hoc têp va thi cû Trong hêu hït cac möi quan hï thoang qua giûa con ngûúi vúi nhau, ngûúi ta thûúng sû dung cac quy tùc cua Àao àûc nhên cach àï àûúc viïc cho mònh hoùc àï gêy ên tûúng vúi àöi phûúng nhú sû duyïn dang va kheo leo. Nhûng cach nay khöng thï xêy dûng àûúc möi quan hï lêu dai. Nïu khöng co sû trung thûc va sûc manh tñnh cach cú ban thò nhûng thach thûc trong cuöc söng se lam böc lö nhûng àöng cú ên giêu bïn trong va khi ào, thêt bai se thay thï cho nhûng thùng lúi nhêt thúi.

Nhiïu ngûúi chó àat àûúc nhûng thanh tñch thû yïu –àûúc xa höi nhòn nhên nùng lûc - nhûng lai thiïu cai chñnh yïu, tûc nhûng phêm chêt tñch cûc cú ban. Súm muön gò con ngûúi thûc cua ho cung se böc lö qua cac möi quan hï lêu dai, bêt kï vúi àöi tac kinh doanh, vú chöng, ban be, hay vúi con cai. Theo Emerson, “Tñnh cach cua ban lên at ca

nhûng lúi ban noi”. Do ào, tñnh cach la cöng cu giao tiïp hiïu qua nhêt.

Tuy nhiïn, nïu möt ngûúi co ban chêt töt, tñnh cach töt, thoi quen töt nhûng thiïu ky nùng giao tiïp thò chùc chùn se anh hûúng àïn cac möi quan hï. Nhûng nhûng anh hûúng nay chó la thû yïu.

Tom lai, tñnh cach bïn trong co sûc thuyït phuc hún nhiïu so vúi hanh àöng va lúi noi. Möt khi biït ro tñnh cach töt àep cua ai ào thò mùc nhiïn chung ta hoan toan tin tûúng ú ho, va lam viïc rêt thanh cöng vúi ho bêt kï ho co kha nùng giao tiïp kheo leo hay khöng.

Àiïu nay qua àung nhû lúi cua William George Jordan: “Thiïn va ac co möt sûc manh ky la ên bïn trong möi con ngûúi; ào la sû tac àöng thêm lùng, vö thûc va vö hònh àöi vúi cuöc àúi ho. Ào chñnh la sû phan anh ban chêt thêt cua möt con ngûúi, chû khöng phai la sû gia tao cua ho”.

3. ANHHÛÚNGCUAMÖTHÛC

Cuön sach 7 Thoi Quen Àï Thanh Àat chûa àûng nhûng

nguyïn tùc cú ban, nhûng thoi quen chu yïu gop phên xêy dûng möt cuöc söng tñch cûc cho möi ngûúi. Àï hiïu ro 7 thoi quen nay, trûúc hït, chung ta cên phai hiïu mö thûc cua ban thên va cach thay àöi mö thûc ào.

Hai khai niïm Àao àûc tñnh cach va Àao àûc nhên cach nïu trïn la vñ du vï mö thûc xa höi. Thuêt ngû mö thûc (paradigm) co xuêt xû tû tiïng Hy Lap. Àêy la möt thuêt ngû khoa hoc, ngay nay thûúng àûúc dung vúi nghôa la mö hònh, ly thuyït, nhên thûc, gia thuyït hay khung tham chiïu.

Noi möt cach dï hiïu hún, mö thûc la cach chung ta “nhòn” thï giúi – khöng phai bùng trûc giac ma bùng nhên thûc, sû

hiïu biït va theo cach ly giai cua riïng chung ta. Cach àún gian nhêt àï hiïu àûúc khai niïm mö thûc la xem no nhû möt têm ban àö. Chung ta àïu biït ban àö khöng phai la lanh thö, no àún gian chó la sû sao chup va giai thñch möt sö khña canh nhêt àõnh nao ào cua lanh thö. Ào cung chñnh la y nghôa cua mö thûc.

Gia sû ban muön ài àïn möt àõa àiïm cu thï tai thanh phö Chicago va ban phai sû dung têm ban àö àûúng phö Chicago. Thï nhûng, gia sû nhû ngûúi ta àûa cho ban têm ban àö sai. Do löi in ên, têm ban àö thanh phö Chicago thûc ra la ban àö thanh phö Detroit chùng han, ban co hònh dung ra sû bûc böi, sû bêt lûc cua mònh trong viïc cö tòm ra àiïm cên àïn nhû thï nao khöng?

Vúi têm ban àö Detroit trong tay, ban bùt àêu sû dung hanh vi cua mònh - nö lûc tòm kiïm àiïm cên àïn ú thanh phö Chicago. Nhûng cö gùng ào chó àûa ban àïn sai chö nhanh hún ma thöi. Röi ban sû dung àïn thai àö – suy nghô tñch cûc hún - nhûng vên khöng àïn àûúc àung núi cên àïn. Song, ban vên giû àûúc thai àö tñch cûc va cam thêy vui ve, bêt luên ban àang ú àêu.

Tuy nhiïn, vên àï ú àêy lai chùng liïn quan gò àïn hanh vi hay thai àö cua ban. Ban àang bõ lac àûúng: nguyïn do la ban sû dung têm ban àö sai. Nïu co trong tay têm ban àö àung cua thanh phö Chicago thò hanh vi nö lûc tòm kiïm cua ban lai trú nïn àang trên trong. Va khi gùp phai nhûng trú ngai trïn àûúng ài thò thai àö tñch cûc cua ban se co y nghôa. Nhûng, chung ta chûa vöi xet àïn nhûng gia àõnh ào. Àiïu trûúc tiïn va quan trong nhêt la ban phai co trong tay möt têm ban àö chñnh xac, nghôa la ban cên phai xêy dûng möt mö thûc àung àùn trûúc khi bùt tay vao hanh àöng.

Trong têm trñ möi chung ta àïu co vö sö nhûng “têm ban àö” tûúng tû nhû thï. Co thï chia chung thanh hai loai chu yïu: ban àö thûc tai va ban àö gia trõ. Chung ta thûúng ly giai moi viïc thöng qua hai têm ban àö nay nhûng ñt khi nhên ra sû hiïn diïn cung nhû ñt nghi ngú vï àö chñnh xac cua chung. Hêu nhû chung ta co thoi quen nhòn nhên chu quan rùng thï nao moi viïc cung tiïn triïn theo àung nhûng gò mònh nhòn thêy; ào cung chñnh la nguön göc cua thai àö va hanh vi cung nhû cach thûc chung ta suy nghô va hanh àöng.

Àï lam ro hún vï vên àï nay, chung ta hay tham gia möt thñ nghiïm vï tû nhên thûc va cam giac qua hònh 1 (trang 44), hònh 2 (trang 47) va hònh 3 (trang 72). Àêu tiïn, chung ta se danh vai giêy quan sat hònh 1, sau ào nhòn hònh 2 va mö ta tó mó nhûng gò àa àûúc nhòn thêy ú hònh 2 qua möt sö cêu hoi gúi y nhû: Ban thû àoan ngûúi phu nû nay bao nhiïu tuöi? Diïn mao thï nao? Co àeo trang sûc gò khöng? Va ngûúi phu nû nay co vai tro gò trong xa höi?

Co thï ban se mö ta ngûúi phu nû ú bûc tranh thû hai la vao khoang 25 tuöi, tröng rêt dï thûúng, co phên thúi thûúng vúi cai mui xinh xinh va möt dang ve àoan trang. Nïu ban àöc thên, co thï ban rêt thñch múi cö êy ài chúi. Nïu ban kinh doanh trong nganh thúi trang, co le ban muön thuï cö êy lam ngûúi mêu.

Nhûng nïu töi noi rùng ban hoan toan sai thò sao? Nïu töi noi àêy la bûc tranh ve möt ngûúi phu nû 60 hay 70 tuöi, co net mùt buön ba vúi cai mui to, va ba ta àang cên ngûúi dên qua àûúng thò sao?

Ai àung? Hay xem lai hònh ve lên nûa. Ban co nhòn ra möt ba lao khöng? Nïu chûa, ban hay cö lên nûa. Ban co

nhòn thêy cai mui to cua ba êy? Ban co thêy chiïc khùn trum àêu cua ba?

Nïu chung ta trûc tiïp noi chuyïn vúi nhau, chung ta co thï cung mö ta, thao luên, trao àöi vï nhûng gò chung ta nhòn thêy trong bûc tranh êy. Nhûng chung ta khöng thï lam àûúc àiïu ào, vò vêy ban hay lêt àïn hònh 3 (trang 72) va quan sat thêt ky bûc ve nay, röi trú lai nhòn hònh 2 möt lên nûa. Ban àa nhên ra ba lao trong bûc ve nay chûa?

Lên àêu tiïn töi àûúc thûc hiïn bai têp thû nghiïm nay la tai Khoa Kinh doanh cua trûúng Àai hoc Harvard cach àêy nhiïu nùm. Võ giao sû day chung töi luc êy àa dung phûúng phap nay àï chûng minh möt cach ro rang va thuyït phuc rùng hai ngûúi co thï co hai cai nhòn khac nhau vï cung möt sû vêt, va ca hai àïu àung. Àêy khöng phai la vên àï lö-gñc, ma la vên àï têm ly hoc.

Öng àem vao lúp hoc möt têp cac ban ve lún ve cö gai tre nhû ban nhòn thêy ú hònh 1 (trang 44) va ve ba lao nhû hònh 3 (trang 72). Öng chia lúp hoc lam hai nhom, nhom 1 nhên hònh ve cö gai tre, nhom 2 nhên hònh ve ba lao, va yïu cêu chung töi xem ky bûc ve nhên àûúc trong vong mûúi giêy, sau ào, up xuöng ban. Àoan, öng chiïu lïn man anh hònh 2 (trang 47), va yïu cêu ca lúp mö ta nhûng gò ho nhòn thêy trïn hònh ve ào. Va kït qua la hêu hït nhûng ngûúi ú nhom 1 àïu cho rùng àa nhòn thêy hònh anh möt cö gai trïn hònh chiïu, con nhom 2 thò nhòn thêy möt ba lao trïn man anh. Tiïp àïn, võ giao sû yïu cêu àai diïn hai nhom mö ta nhûng gò àa nhòn thêy va möt cuöc tranh luên kha gêy cên àa diïn ra. Möt bïn noi rùng: “Cö êy khöng qua 20 hay 22 tuöi, xinh xùn va àang yïu”, con möt bïn thò khùng

khùng: “Ba êy phai hún 70, co le 80 tuöi, gia nua va xêu xñ.”.

Àï chûng minh cho quan àiïm cua nhom mònh, möt sinh viïn thuöc nhom 1 bûúc àïn trûúc man anh va chó vao àûúng ve: “Àêy la chuöi hat cua cö gai”. Cac sinh viïn nhom 2 nhao nhao phan àöi: “Khöng phai, ào la cai miïng cua ba cu”… Tuy nhiïn, cung co möt vai sinh viïn cö gùng nhòn bûc tranh theo möt khung tham chiïu khac, ho nhên ra hònh ngûúi phu nû trïn man anh la sû löng ghep kheo leo cua hònh cö gai va hònh ba lao. Bùng sû trao àöi bònh tônh, tön trong lên nhau va phên tñch sêu vao cac chi tiït, ho giup cho tûng ngûúi trong lúp nhòn ra va thûa nhên quan àiïm cua nhûng ngûúi co cai nhòn khac vúi mònh.

Phep thû vï nhên thûc nay giup chung ta hiïu àûúc sû quen thuöc co anh hûúng manh me nhû thï nao àïn nhên thûc va mö thûc cua chung ta. Nïu nhû sû quen thuöc chó trong thúi gian 10 giêy con co anh hûúng àïn cach chung ta nhòn sû vêt nhû vêy, thò thû hoi sû quen thuöc ca àúi se co sûc anh hûúng manh me àïn nhûúng nao?

Trong cuöc söng, chung ta thûúng bõ anh hûúng búi gia àònh, trûúng hoc, nha thú, möi trûúng lam viïc, ban be, cöng sû, va cac mö thûc xa höi hiïn hanh (vñ du: mö thûc Àao àûc nhên cach) möt cach vö thûc. Têt ca nhûng àiïu ào hònh thanh trong chung ta möt khung tham chiïu, möt mö thûc, va möt têm ban àö nhên thûc riïng. No cung cho thêy mö thûc la nguön göc cua thai àö va hanh vi. Chung ta khöng thï hanh àöng trung thûc bïn ngoai khuön khö cua mö thûc. Chung ta khöng thï duy trò àûúc sû nhêt quan nïu nhûng gò ta noi va lam khac vúi àiïu ta nhên thêy. Nïu nhû ban nùm trong sö nhûng ngûúi nhòn ra ngûúi phu nû trong bûc tranh ghep la möt cö gai tre thò chùc rùng ban se khöng hï nghô àïn viïc giup àú cö êy bùng qua àûúng vò thai àö lên hanh vi cua ban phai phu húp vúi cach nhòn cua ban àöi vúi “cö gai tre” nay.

Thñ nghiïm trïn chó ro àiïm sai sot cú ban cua cac quy tùc trong Àao àûc nhên cach. Viïc cö gùng thay àöi thai àö va hanh vi bïn ngoai se khöng co mêy hiïu qua nïu chung ta khöng xem xet lai cac mö thûc cú ban hònh thanh thai àö va hanh vi cua chung ta.

Àöng thúi, no cung cho thêy cac mö thûc co anh hûúng manh me nhû thï nao àïn cach thûc chung ta àöi xû vúi ngûúi khac. Nhû möt thoi quen, chung ta thûúng quan sat va suy nghô vï sû vêt theo quan àiïm riïng cua mònh, va chung ta cung phai thûa nhên rùng ngûúi khac cung co cai nhòn theo quan àiïm riïng cua ho. Nhû vêy, viïc àanh gia möt sû viïc, sû vêt la tuy thuöc vao goc nhòn cua möi ngûúi.

Mùt khac, ai trong chung ta cung co xu hûúng nghô rùng mònh nhòn nhên sû vêt möt cach khach quan, àung nhû ban chêt vön co cua chung, nhûng qua thêt khöng phai vêy. Chung ta nhòn sû vêt theo nhûng quy ûúc do chñnh chung ta àùt ra va mö ta chung theo suy nghô, nhên àõnh, mö thûc riïng cua mònh. Vò thï, khi gùp sû phan bac, hay khöng àöng tònh tû phña ngûúi khac, ngay lêp tûc chung ta cho rùng ho sai. Tuy nhiïn, phep thû vï nhên thûc trïn cung cho thêy nhûng ngûúi chên thanh, têm trñ sang suöt luön nhòn nhên sû vêt theo nhiïu cach khac nhau qua lùng kñnh kinh nghiïm cua riïng mònh.

Àiïu nay khöng co nghôa la chên ly hay sû thêt khöng tön tai. Trong phep thû noi trïn, khi hai ngûúi thuöc hai nhom cung nhòn bûc ve thû ba, ho àïu nhên ra möt sû thêt àöng nhêt thï hiïn qua tûng àûúng net, cac mang mau àen, trùng cua bûc tranh, nhûng möi ngûúi lai diïn giai vï hònh ve dûa theo cai nhòn ban àêu cua ho.

Tom lai, khi chung ta cang hiïu ro cac mö thûc cú ban, cac “ban àö”, hay cac gia thuyït do mònh àùt ra, cung vúi mûc àö anh hûúng cua kinh nghiïm, thò chung ta cang co trach nhiïm nhiïu hún àöi vúi nhûng mö thûc ào - xem xet, kiïm nghiïm, àöi chiïu thûc tï, lùng nghe va tiïp thu y kiïn ngûúi khac. Bùng cach ào, chung ta múi co cai nhòn töng quan va khach quan hún vï cac vên àï àang diïn ra.

4. THAYÀÖIMÖTHÛC

Co le àiïu quan trong nhêt rut ra tû phep thû vï nhên thûc nïu trïn la pham vi thay àöi mö thûc, co thï tam goi la kinh nghiïm “A ha!” (“Aha!” experience) - khi ai ào nhòn nhên sû viïc bùng möt cai nhòn khac, múi me va sang tao hún. No giöng nhû möt luöng sang bêt ngú loe lïn trong bong töi nïn nhûng ai cang bõ rang buöc suy nghô vao nhên thûc ban àêu thò kinh nghiïm “A ha” cang co tac dung manh me.

Thuêt ngû sû biïn àöi mö thûc (Paradigm shift) do Thomas Kuhn giúi thiïu trong cuön sach Cêu truc cua cuöc cach mang khoa hoc ky thuêt (The Structure of Scientific Revolutions), àanh dêu möt bûúc ngoùt lún trong lônh vûc khoa hoc ky thuêt. Kuhn àa chó ra rùng, hêu hït nhûng àöt pha co y nghôa trong lônh vûc khoa hoc trûúc hït la do sû pha vú cac têp tuc truyïn thöng lac hêu, löi tû duy sao mon va nhûng mö thûc cu ky. Nhú sû biïn àöi ào ma hang loat cac phat minh, sang chï ra àúi va co gia trõ cho àïn ngay nay.

Theo nha thiïn vùn hoc vô àai cua Ai Cêp, Ptolemy, thò trai àêt la trung têm cua vu tru. Nhûng Copernicus(*) àa gêy

chên àöng trong giúi khoa hoc luc bêy giú, va bêt chêp sû phan àöi cua giao höi, khi àûa ra möt mö thûc múi: mùt

trúi múi la trung têm cua vu tru. Mö thûc nay hoan toan trai ngûúc vúi mö thûc trûúc kia. Va ngay lêp tûc, moi thû àïu co cach giai thñch khac ài.

Mö hònh vêt ly cua Newton la nïn tang cua nïn khoa hoc ky thuêt hiïn àai nhûng no chûa hoan hao. Sau nay, mö thûc vï thuyït tûúng àöi cua Einstein múi thûc sû la möt cuöc cach mang cua thï giúi khoa hoc vò co gia trõ tiïn àoan va giai thñch khoa hoc cao hún.

Trûúc khi ly thuyït vi trung hoc àûúc nghiïn cûu, ty lï tû vong ú san phu va tre sú sinh rêt cao nhûng khöng ai giai thñch àûúc nguyïn nhên. Trong cac cuöc àung àö quên sû, sö binh sô chït do cac vït thûúng nhe va bïnh têt nhiïu hún sö chït vò trong thûúng núi tiïn tuyïn. Nhûng ngay sau khi ly thuyït vi trung hoc ra àúi, möt mö thûc, möt nhên thûc hoan toan múi, tiïn bö hún, àa xuêt hiïn va giup nganh y gùt hai àûúc nhûng thanh qua quan trong.

Ngay nay, nhiïu quöc gia phat triïn nhú co sû thay àöi mö thûc. Quan niïm truyïn thöng vï nha nûúc qua nhiïu thï ky àa co nhiïu thay àöi tiïn bö, tû nïn quên chu, quyïn lûc tuyït àöi nùm trong tay vua chua, chuyïn sang nïn dên chu lêp hiïn - nha nûúc cua dên, do dên va vò dên. Bûúc ngoùt nay giai phong àang kï nguön lûc va trñ tuï con ngûúi, tao ra cac chuên mûc khac nhau cua cuöc söng, cua tû do va dên chu, cua anh hûúng va hy vong trong lõch sû thï giúi.

(*) Nicolaus Copernicus (1473 - 1543) sinh tai Ba Lan. Öng la möt nha thiïn vùn hoc, toan hoc, vêt ly hoc, luêt hoc, kinh tï hoc, ngoai giao, va la möt chiïn binh löi lac thúi Phuc Hûng. Hoc thuyït Thai dûúng hï (mùt trúi la trung têm) cua öng la möt phat minh gêy sûng söt giúi khoa hoc thúi ào va lam giao höi nöi giên vò hoc thuyït nay àa lam àao lön moi giao ly cua ho vï vu tru (rùng trai àêt la trung têm).

Tuy nhiïn, khöng phai têt ca moi sû thay àöi mö thûc àïu co xu hûúng tñch cûc. Chùng han nhû sû thay àöi tû Àao àûc tñnh cach sang Àao àûc nhên cach àa khiïn chung ta ài chïch ra khoi con àûúng dên àïn thanh cöng va hanh phuc. Nhûng du sû thay àöi mö thûc diïn ra theo hûúng tñch cûc hay tiïu cûc, àung hay sai, nhanh hay chêm, chung vên co nguön göc tû thai àö va hanh vi, tû möi quan hï cua chung ta vúi ngûúi khac va lam cho chung ta thay àöi nhên thûc.

Töi nhú möt cêu chuyïn nho vï sû thay àöi mö thûc xay ra trïn möt chuyïn xe àiïn ngêm vao möt buöi sang chu nhêt. Luc ào, moi hanh khach àang ngöi im lùng –ngûúi àoc bao, ngûúi trêm ngêm suy nghô, möt vai ngûúi khac thò tranh thu chúp mùt - trong bêu khöng khñ thêt yïn tônh. Röi möt ngûúi àan öng cung cac con bûúc lïn, ngay lêp tûc, sû tônh lùng bõ pha vú.

Ngûúi àan öng no ngöi xuöng canh töi, nhùm mùt lai nhû khöng co chuyïn gò xay ra. Trong khi ào, bon tre tiïp

tuc kïu gao, nem cac àö vêt vao nhau va thêm chñ con giêt tú bao cua möt hanh khach. Canh tûúng thêt kho chõu. Tuy vêy, ngûúi àan öng ngöi canh töi vên khöng co phan ûng gò.

Töi va moi ngûúi trïn xe àïu cam thêy bûc böi, khöng thï hiïu nöi tai sao ngûúi àan öng nay lai khöng co hanh àöng gò ngùn chùn sû quêy pha cua àam tre. Cuöi cung, khi sû kiïn nhên va chõu àûng àa vûút qua giúi han, töi quay sang noi vúi öng êy: “Thûa öng, cac con öng àang lam phiïn rêt nhiïu ngûúi ú àêy. Öng co thï lam ún bao chung giû trêt tû àûúc khöng?”.

Ngûúi àan öng ngûúc mùt nhòn lïn nhû thï trên tônh lai va noi nhe nhang: “Ö phai röi, öng noi àung. Töi phai bao chung im lùng múi phai. Chung töi vûa ú bïnh viïn ra,

núi me chung vûa mêt cach àêy vai tiïng àöng hö. Töi thò nhû ngûúi mêt hön, va chùc bon chung cung khöng con biït gò nûa”.

Ban co thï hònh dung luc ào töi cam thêy thï nao khöng? Mö thûc cua töi vï sû viïc ào nhanh chong thay àöi. Töi nhòn sû viïc khac ài va vò vêy, töi cung thay àöi suy nghô, cam xuc va hanh vi cua mònh. Sû bûc tûc biïn mêt. Möt tònh cam thûúng xot va àöng cam tuön trao. “Xin löi! Töi xin thanh thêt chia buön! Liïu töi co thï giup gò öng khöng?”, töi chên thanh noi.

Nhiïu ngûúi cung trai qua nhûng thay àöi mö thûc tûúng tû trong tû tûúng khi ho gùp kho khùn hoùc khi àam nhên vai tro múi trong gia àònh hoùc trong cöng viïc.

Chung ta co thï bo ra hang tuên, hang thang, thêm chñ hang nùm àï ren luyïn Àao àûc nhên cach nhùm muc àñch thay àöi thai àö va hanh vi cua mònh nhûng chung ta lai khöng tòm cach tiïp cên ban chêt cua sû thay àöi, vön xay ra tû nhiïn khi chung ta thay àöi cach nhòn sû viïc. Àiïu nay chûng to nïu muön tao ra nhûng thay àöi nho trong cuöc söng, chung ta nïn têp trung chu y àïn thai àö, hanh vi cua mònh. Nhûng nïu muön co sû thay àöi lún, co y nghôa va mang tñnh àöt pha, chung ta cên phai xem xet lai nhûng mö thûc cú ban do mònh tao ra.

Theo lúi cua Thoreau: “Möt ngan nhat bua bö vao canh la khöng bùng möt nhat vao göc rï”. Chung ta chó co thï àat àûúc thanh tûu lún lao trong cuöc söng nïu chu têm vao thay àöi nhûng mö thûc cú ban – cöi rï cua thai àö va hanh vi.

5. NHÊN THÛCVA TÑNHCACH

Khöng phai têt ca cac qua trònh thay àöi mö thûc àïu diïn ra ngay tûc khùc nhû sû thay àöi nhên thûc nhanh chong cua töi trïn chuyïn xe àiïn ngêm ma töi àa kï, ngûúc lai, sû thay àöi mö thûc co khi la möt qua trònh diïn ra chêm chap, àêy kho khùn va cên phai àûúc cên nhùc ky lûúng nhû trong trûúng húp cua vú chöng töi àöi vúi con mònh.

Nhên thûc ban àêu cua chung töi vï con xuêt phat tû anh hûúng cua nhiïu nùm tiïp thu va ren luyïn Àao àûc nhên cach. Ào la möt mö thûc àa ùn sêu vao quan niïm cua cac bêc cha me vï thanh cöng trong viïc giao duc con cai cung nhû vï thûúc ào thanh cöng cua con cai: ho muön bao boc con cai, khöng hoan toan tin vao kha nùng thûc sû cua chung va cho rùng chung nïn tuên theo moi quyït àõnh cua mònh. Tuy nhiïn, chó khi chung ta thay àöi nhûng mö thûc cú ban, thay àöi nhên thûc thò chung ta múi co thï tao ra nhûng thay àöi mang tñnh àöt pha cho ban thên va hoan canh cua mònh.

Vò vêy, àï thay àöi nhên thûc vï con, chung töi bùt àêu thay àöi mö thûc cú ban - thay àöi chñnh tñnh cach cua chung töi. Va möt mö thûc múi ra àúi trong qua trònh nay.

Mö thûc khöng tach rúi khoi tñnh cach. Trong ban thên cua möt con ngûúi, tñnh cach va nhên thûc co möi quan hï hö tûúng: tñnh cach quyït àõnh nhên thûc va nhên thûc co liïn quan mêt thiït àïn tñnh cach. Chung ta khöng thï thay àöi nhên thûc ma khöng thay àöi tñnh cach va ngûúc lai.

Ngay ca trûúng húp thay àöi mö thûc co ve tûc thúi cua töi vao buöi sang höm ào trïn xe àiïn ngêm, thò viïc thay àöi êy cung la hï qua va bõ giúi han búi tñnh cach cú ban cua töi.

Co thï khöng phai ai cung cû xû giöng töi trïn chuyïn xe àiïn ngêm höm êy. Töi tin chùc rùng möt vai ngûúi cuöi cung röi cung hiïu ra àûúc hoan canh cua cha con ngûúi àan öng no, nhûng cung lùm ho chó cam thêy thûúng xot chut ñt ma thöi. Lai co nhûng ngûúi nhay cam hún, nhanh chong nhên ra ban chêt cua vên àï, àïn chia se va giup àú ngûúi àan öng no trûúc ca töi.

Qua ca c lê p luê n trïn, chu ng ta ca ng thê y àûú c sû c ma nh cu a ca c mö thû c, vò chu ng ta o ra mö t lùng kñnh giu p chu ng ta quan sa t thï giú i theo ca ch riïng cu a mö i ngûú i. Sû c ma nh cu a sû thay àö i mö thû c chñnh la sû c ma nh chu yï u ta o ra sû thay àö i mang tñnh àö t pha , du ào la sû thay àö i nhanh cho ng hay la mö t qua trònh diï n ra tû tû va thê n tro ng.

6. LÊY NGUYÏNTÙCLAMTRUNGTÊM

Àao àûc tñnh cach hònh thanh dûa trïn khai niïm cú ban vï nhûng nguyïn tùc chi phöi tñnh hiïu qua cua con ngûúi. Ào la cac quy luêt tû nhiïn tön tai, bêt biïn va khöng cên tranh cai trong ban chêt con ngûúi, cung giöng nhû àõnh luêt van vêt hêp dên chùng han.

Ngûúi ta tòm thêy y tûúng vï sû tön tai va anh hûúng cua cac nguyïn tùc nay trong möt cêu chuyïn vï sû thay àöi mö thûc cua Frank Koch àùng trïn tap chñ Proceedings cua Hoc viïn Hai quên.

Hai chiïc tau chiïn àûúc àiïu àöng àïn hö trú möt cuöc têp trên dai ngay trïn biïn trong àiïu kiïn thúi tiït xêu.

Töi phuc vu trïn chiïc tau chó huy va àûúc giao nhiïm vu

àûng gac trïn boong khi man àïm buöng xuöng. Têm nhòn han chï vò sûúng mu bao phu nïn võ thuyïn trûúng

cung ú lai trïn boong tau àï theo doi moi hoat àöng. Khöng lêu sau khi trúi töi, hoa tiïu man phai bao cao: “Co àöm sang bïn phai mui tau”.

“Àöm sang cang gên hay xa dên so vúi tau chung ta?”, thuyïn trûúng hoi lai.

“Thûa thuyïn trûúng, cang gên!”, hoa tiïu tra lúi va àiïu nay co nghôa tau cua chung töi co nguy cú va vao möt con tau nao ào.

Võ thuyïn trûúng ra lïnh cho tñn hiïu viïn: “Phat tñn hiïu cho con tau ào: ca hai tau àang chay hûúng thùng vao nhau, yïu cêu ho àöi hûúng 20 àö”.

Tñn hiïu ngay lêp tûc àûúc truyïn ài, va chung töi nhanh chong nhên àûúc tñn hiïu tra lúi cua chiïc tau kia: “Yïu cêu tau cac öng àöi hûúng 20 àö”.

Thuyïn trûúng ra lïnh: “Truyïn tñn hiïu: Töi la thuyïn trûúng, töi yïu cêu tau cac anh àöi hûúng 20 àö”.

Bïn kia tra lúi: “Töi la binh nhò, töi àï nghõ cac öng phai àöi hûúng 20 àö!”.

Àïn luc nay thò võ thuyïn trûúng nöi cau, öng het lïn: “Truyïn tñn hiïu: Chung töi la tau chiïn. Cac anh phai àöi hûúng 20 àö ngay lêp tûc!”.

Àen tñn hiïu bïn kia nhêp nhay: “Töi la hai àùng”.

Thï la chung töi buöc phai àöi hûúng.

Sû thay àöi mö thûc cua võ thuyïn trûúng, va ca cua chung ta khi àoc bai tûúng thuêt nay, khiïn chung ta xem xet tònh huöng theo möt quan àiïm hoan toan khac.

Chung ta co thï thêy rùng thûc tai àa bõ thay thï búi nhên

thûc han chï cua öng êy – möt thûc tai quan trong àöi vúi chung ta trong viïc hiïu cuöc söng hang ngay cung nhû àöi vúi võ thuyïn trûúng trong nhiïm vu àiïu khiïn con tau giûa sûúng mu.

Cac nguyïn tùc cung giöng nhû ngon hai àùng. Chung la nhûng quy luêt tû nhiïn phai àûúc con ngûúi tuên thu. Cung nhû Cecil B. de Mille nhên xet vï cac nguyïn tùc trong bö phim nöi tiïng cua öng, “Mûúi àiïu rùn cua Chua”

(The Ten Commandments), rùng: “Chung ta phai tuên theo cac quy luêt àa àûúc àùt ra, nïu chöng lai nhûng quy luêt êy, co nghôa chung ta àang chöng lai chñnh mònh”.

Trong khi möi ngûúi co thï nhòn vao cuöc söng cua ban thên, vao cac möi quan hï qua lai dûúi lùng kñnh cua mö thûc hay “ban àö” - vön hònh thanh tû kinh nghiïm hay sû quen thuöc - thò nhûng “têm ban àö” nay lai khöng phai la “lanh thö” ma chó la nhûng “thûc tai chu quan” diïn ta “lanh thö” ma thöi.

“Thûc tai khach quan” hay “lanh thö” bao göm cac nguyïn tùc, quy luêt tû nhiïn chi phöi sû phat triïn va hanh phuc cua con ngûúi. Àiïu nay co nghôa cac quy luêt nay àa hoa quyïn vao cêu truc cua moi xa höi vùn minh trong suöt chiïu dai lõch sû va la nguön göc cua moi gia àònh va thï chï xa höi. Àö chñnh xac cua “têm ban àö” miïu ta “lanh thö” khöng anh hûúng gò àïn sû tön tai cua “lanh thö”.

Nhû vêy, sû tön tai cua cac nguyïn tùc, cac quy luêt tû nhiïn nïu trïn àa trú nïn ro rang àöi vúi bêt cû ai co suy nghô sêu sùc va biït xem xet cac chu ky lõch sû cua xa höi.

Nhûng nguyïn tùc, quy luêt nay thónh thoang lai xuêt hiïn trong àúi söng. Tuy theo mûc àö nhên thûc va thñch nghi

cua con ngûúi, chung àûa ho phat triïn theo hûúng tön tai va ön àõnh, hoùc àêy ho àïn chö tan ra va diït vong.

Nhûng nguyïn tùc töi àang noi àïn tuyït nhiïn khöng phai la nhûng àiïu kho hiïu, bñ hiïm, hay mang mau sùc cua möt tön giao àùc biït nao ào, ma la nhûng àiïu hiïn nhiïn àöi vúi moi tön giao, trong cac triït ly xa höi va cac hï thöng àao àûc àa co tû lêu àúi. Nhûng nguyïn ly hay quy luêt tû nhiïn nay gên nhû la möt phên trong àiïu kiïn söng cua con ngûúi, cua y thûc va lûúng têm con ngûúi. Chung gên nhû tön tai trong möi ca nhên, khöng phu thuöc vao àiïu kiïn xa höi va y muön chu quan cua con ngûúi, cho du chung co thï bõ vui dêp hay lam cho tï liït búi nhûng àiïu kiïn bêt lúi hay sû phan khang nao ào.

Vñ du, khi töi noi vï nguyïn tùc cöng bùng thò se nay sinh ra khai niïm cöng bùng va cöng ly. Dûúng nhû tre con cung co möt y thûc bêm sinh vï sû cöng bùng, cho du àûúc ren luyïn trong àiïu kiïn ngûúc lai. Tuy co möt sû khac biït rêt lún giûa àõnh nghôa va viïc thûc hiïn cöng bùng, nhûng nhên thûc vï sû cöng bùng lai la möt nhên thûc chung.

Nguyïn tùc trung thûc va lûúng thiïn tao cú sú cho sû tin cêy - àiïu cöt yïu cho sû húp tac, phat triïn bïn vûng trong ban thên cua möt con ngûúi va trong cac möi quan hï cua con ngûúi vúi nhau.

Möt nguyïn tùc nûa la nhên quyïn. Khai niïm cú ban trong Tuyïn ngön àöc lêp cua Hoa Ky àa nïu ro gia trõ cua

nguyïn tùc nay: “Chung töi khùng àõnh möt chên ly hiïn nhiïn rùng: moi ngûúi sinh ra àïu bònh àùng, rùng tao hoa àa ban cho ho nhûng quyïn têt yïu va bêt kha xêm pham, trong ào co quyïn söng, quyïn àûúc tû do va mûu cêu hanh phuc”.

Ngoai ra con co möt sö nguyïn tùc khac nhû: phung sû, hoùc y tûúng muön cöng hiïn, nguyïn tùc chêt lûúng hay hoan hao.

Nguyïn tùc tiïm nùng cho rùng chung ta la phöi thai co thï lún lïn, phat triïn, tao ra ngay cang nhiïu nguön lûc. Gùn liïn vúi nguyïn tùc tiïm nùng la nguyïn tùc phat triïn –tûc la qua trònh giai phong tiïm nùng va phat triïn tai nùng. Qua trònh nay cung cên àïn cac nguyïn tùc nhû kiïn trò, böi dûúng va khuyïn khñch.

Nguyïn tùc khöng phai la thûc hanh, vò thûc hanh la möt hoat àöng àùc trûng, möt hanh àöng cu thï. Thûc hanh co thï thanh cöng trong trûúng húp nay nhûng chûa chùc àa thanh cöng trong trûúng húp khac, nhû viïc cha me khöng nhêt thiït phai nuöi àûa con thû hai giöng nhû cach nuöi àûa con àêu long.

Nïu thûc hanh la viïc lam cu thï trong tûng hoan canh thò nguyïn tùc lai la chên ly cú ban, sêu sùc va co tñnh phö biïn, co thï ap dung cho tûng ca nhên, gia àònh, tö chûc... Khi chên ly thêm nhêp vao cac thoi quen, chung se giup con ngûúi tao ra kha nùng thûc hanh, xû ly hiïu qua cac vên àï khac nhau trong cuöc söng.

Nguyïn tùc khöng phai la gia trõ. Vñ du: Möt bùng cûúp co thï chia nhau cac gia trõ (vêt cûúp àûúc) nhûng chung àa pham vao cac nguyïn tùc cú ban (vi pham phap luêt). Nguyïn tùc la lanh thö, con gia trõ la ban àö. Khi chung ta xem trong cac nguyïn tùc àung,– tûc hiïu biït sû vêt àung vúi ban chêt vön co cua no – thò chung ta se tòm ra chên ly.

Nguyïn tùc àõnh hûúng cach ûng xû cua con ngûúi. Chung co gia trõ lêu dai, bïn vûng va la nhûng vên àï cú ban, hiïn nhiïn. Chung ta co thï nhanh chong hiïu àûúc

tñnh hiïn nhiïn cua nguyïn tùc nïu xem xet sû vö ly khi cö gùng àat àûúc thanh cöng bùng cach lam ngûúc lai cac nguyïn tùc nay. Thêt vö ly nïu chung ta coi sû bêt cöng, lûa àao, hen ha, vö dung, têm thûúng, hay suy àöi la nïn tang vûng chùc cho thanh cöng va hanh phuc lêu dai. Mùc du ngûúi ta co thï tranh cai vúi nhau vï cach àõnh nghôa, cach thï hiïn va thûc hiïn cac nguyïn tùc nay, nhûng chung luön tön tai trong nhên thûc cua ho.

Cac “ban àö” hay mö thûc cua chung ta cang gùn kït chùt che vúi cac nguyïn tùc, quy luêt nay bao nhiïu thò chung cang chñnh xac va co hiïu qua bêy nhiïu. Nhûng “ban àö” chñnh xac se co anh hûúng lêu dai àïn sû thanh àat cua ca nhên va duy trò cac möi quan hï bïn vûng hún nhiïu so vúi nö lûc thay àöi thai àö va hanh vi cua chung ta.

7. NGUYÏNTÙC THAYÀÖIVA PHAT TRIÏN

Sú dô thuyït Àao àûc nhên cach co sûc löi cuön manh me la do nhiïu ngûúi cho rùng no hûúng dên cach àat àûúc nhûng thanh tûu trong cuöc söng nhû giau co, thanh àat va co möi quan hï khùng khñt vúi nhûng ngûúi xung quanh möt cach nhanh chong, dï dang ma khöng cên phai trai qua qua trònh phên àêu hay trûúng thanh theo quy luêt tû nhiïn.

Tuy nhiïn, ào la möt ly thuyït khöng thûc tï, ao tûúng va lûa döi. Dung ky xao va nhûng biïn phap vöi vang àï àat àûúc thanh cöng cung chùng khac gò tòm nha ngûúi quen ú thanh phö Chicago ma lai dung têm ban àö cua thanh phö Detroit.

Theo Erich Fromm, möt nha phan biïn sùc sao vï nguyïn nhên va kït qua cua ly thuyït Àao àûc nhên cach thò:

Höm nay, chung töi gùp möt ngûúi co hanh vi giöng nhû möt ngûúi may, anh ta khöng biït va khöng hiïu mònh la ai. Con ngûúi duy nhêt ma anh ta biït àïn chñnh la con ngûúi ma anh ta muön àûúc ngûúi khac nhòn nhên, ào la con ngûúi vúi nhûng lúi ba hoa sao röng thay thï cho nhûng lúi chên thanh, nu cûúi gia tao thay thï cho tiïng cûúi trung thûc, va àiïu bö thêt vong thay thï cho nöi àau thûc sû. Co thï diïn ta con ngûúi nay qua hai cêu sau: Möt la, anh ta co nhûng khiïm khuyït khöng thï sûa àûúc vï ca tñnh va ban tñnh tû nhiïn. Hai la, anh ta cung chùng khac gò hang triïu ngûúi khac quanh ta.

Cuöc àúi con ngûúi luön phat triïn theo möt trònh tû nhêt àõnh. Möt àûa tre biït lêt, ngöi, bo, ài trûúc khi biït chay. Nhûng möi bûúc phat triïn êy àïu quan trong va phai diïn tiïn theo trònh tû thúi gian, khöng thï bo qua möt bûúc nao ca. Àiïu nay cung àung vúi moi giai àoan cua cuöc söng, moi ca nhên, gia àònh va tö chûc cung nhû trong moi lônh vûc.

Chung ta dï dang biït va chêp nhên chên ly hay nguyïn tùc vï qua trònh cua cac sû vêt trong thï giúi vêt chêt, nhûng àï hiïu àûúc no trong lônh vûc tònh cam, trong möi quan hï giûa con ngûúi vúi con ngûúi va thêm chñ, trong tñnh cach ca nhên la àiïu khöng àún gian. Ngay ca khi chung ta àa hiïu àûúc no, thò viïc chêp nhên va chung söng vúi no lai con kho khùn hún nûa. Do vêy, àöi khi chung ta muön tòm möt con àûúng tùt, vúi hy vong co thï bo qua möt sö bûúc quan trong nhùm tiït kiïm thúi gian va cöng sûc ma vên gùt hai àûúc kït qua mong muön.

Àiïu gò se xay ra khi chung ta cö ài tùt, bo qua möt sö giai àoan cua qua trònh tùng trûúng va phat triïn tû nhiïn?

Nïu ban chó la möt ngûúi chúi quên vút hang trung bònh ma lai quyït àõnh chúi ú hang cao hún nhùm gêy ên tûúng töt hún, kït qua se la gò? Liïu tinh thên lac quan co àu àï ban àanh bai möt tay vút chuyïn nghiïp hay khöng? Ban be cua ban se nghô gò nïu ban noi vúi ho rùng ban co thï biïu diïn tai nha hat lún, trong khi ban chó múi hoc chúi dûúng cêm? Cêu tra lúi qua ro rang. Àún gian la khöng thï nao ài ngûúc cac quy luêt tû nhiïn, va viïc cö tònh ài àûúng tùt chó dên àïn nhûng kït qua àang thêt vong va lam ban thïm nan long.

Trïn möt chiïc thang 10 bêc, töi àang ú bêc 2 va muön chuyïn lïn bêc 5, viïc àêu tiïn töi phai lam la bûúc lïn bêc thang thû ba àa. Ngan ngû co cêu: “Hanh trònh van dùm bùt àêu tû bûúc chên àêu tiïn” va chung ta chó co möt cach an toan nhêt la bûúc ài tûng bûúc möt ma thöi.

Nïu ban khöng cho thêy giao biït trònh àö cua ban àang ú mûc nao – bùng cach àùt cêu hoi hay thu nhên sûc hoc têp cua mònh – ban se khöng thï nao hoc kha hún hay tiïn bö hún. Ban khöng thï che giêu mai yïu kem cua mònh, vò trûúc sau gò cung bõ phat hiïn. Cho nïn, thûa nhên no chñnh la bûúc àêu tiïn àï hoc hoi. Thoreau tûng noi rùng: “Trong qua trònh phat triïn, lam sao co thï che giêu nhûng yïu kem cua mònh khi chung ta luön phai sû dung kiïn thûc trong moi luc?”.

Töi nhú co lên hai cö gai tre, con cua möt ngûúi ban, àïn gùp töi trong nûúc mùt gian giua, phan nan vï sû ha khùc va thiïu thöng cam cua cha mònh. Hai cö khöng dam mú miïng noi vúi cha me mònh trong khi hai cö lai àang rêt cên tònh yïu, sû thöng cam va lúi khuyïn cua ho.

Töi noi chuyïn vúi ngûúi cha va nhên thêy öng ta rêt

hiïu vên àï àang xay ra. Nhûng trong khi öng ta thûa nhên mònh nong tñnh thò lai chöi bo trach nhiïm vï viïc nay va khöng chõu thûa nhên la mûc àö phat triïn cam xuc cua öng con thêp. Tñnh tû ai khöng cho phep öng ta co bûúc ài àêu tiïn dên àïn sû thay àöi.

Àï co àûúc möi quan hï töt àep vúi vú, chöng, con cai, ban be hay cac àöng sû, chung ta phai hoc cach lùng nghe. Àï lùng nghe, chung ta cên àïn cac mûc àö cam xuc khac nhau nhû: kiïn trò, cúi mú va to y thöng cam. Àêy la nhûng phêm chêt bêc cao cua tñnh cach. Se dï dang hún nhiïu khi ngûúi ta hanh àöng ú mûc àö cam xuc thêp va àûa ra lúi khuyïn ú mûc àö cao.

Mûc àö tiïn bö cua möt ngûúi trong cac lônh vûc nhû chúi tennis hay dûúng cêm la àiïu rêt dï nhên thêy, vò qua trònh ào khöng thï co sû gia tao. Nhûng mûc àö phat triïn tñnh cach va cam xuc thò khöng dï nhên ra. Chung ta co thï “àong kõch” vúi ngûúi la, vúi àöng sû, hay vúi ai ào trong möt khoang thúi gian ngùn, hoùc thêm chñ cung co thï tû lûa döi ban thên. Nhûng theo töi, trong thêm têm, chung ta biït ro con ngûúi thêt cua mònh va cung se bõ nhûng ngûúi thûúng xuyïn tiïp xuc, lam viïc vúi chung ta phat hiïn ra.

Viïc cö gùng ài àûúng tùt trong qua trònh phat triïn tû nhiïn thûúng dên àïn möt sö hêu qua trong thï giúi kinh doanh. Nhiïu nha quan ly doanh nghiïp tòm cach “mua” möt thû vùn hoa múi vï cai tiïn nùng suêt lao àöng, chêt lûúng, tinh thên lam viïc va cach phuc vu khach hang bùng cac bai diïn vùn hung hön, luyïn têp cach cûúi, va nhûng sû can thiïp bïn ngoai khac, hoùc qua viïc sap nhêp, mua lai, hay thêu tom cöng ty. Thï nhûng, ho lai xem nhe bêu khöng khñ thiïu tin cêy phat sinh tû nhûng hoat àöng ào.

Khi thêt bai, ho lai tòm kiïm cac phûúng phap khac trong Àao àûc nhên cach ma ho tin rùng se mang lai thanh cöng. Tuy nhiïn, ho luön xem nhe va vi pham cac nguyïn tùc va quy trònh tû nhiïn, vön la cú sú àï xêy dûng möt nïn vùn hoa co àö tin cêy cao.

Nhiïu nùm trûúc, ban thên töi cung tûng vi pham nguyïn tùc nay trong lên sinh nhêt lên thû ba cua con gai töi. Höm ào, töi vï nha va nhòn thêy con be àang àûng trong goc phong khach, ngang nganh giû chùt cac goi qua tùng, khöng cho nhûng àûa tre khac cung chúi. Àiïu àêu tiïn töi àï y la co nhiïu phu huynh trong phong àang chûng kiïn hanh àöng ñch ky cua con mònh. Töi cam thêy mêt mùt vúi cac phu huynh khac va töi biït ho àang mong àúi àiïu gò ú töi.

Khöng khñ trong phong thêt sû cùng thùng. Nhûng àûa tre khac chay quanh con töi, àoi àûúc chúi cac tùng phêm, con con be thò cûúng quyït khöng chõu. Töi thêm nghô: “Chùc chùn mònh phai day cho con be biït chia se. Gia trõ sû chia se la möt trong nhûng àiïu cú ban nhêt ma mònh coi trong”. Do ào, àêu tiïn töi thû àûa ra möt yïu cêu thêt nhe nhang: “Con gai cûng cua bö, cho cac ban chúi chung àö chúi cac ban tùng con nhe?”.

“Khöng!”, con be tra lúi thùng thûng. Tiïp theo, töi chuyïn sang cach khuyïn no kem theo möt ñt ly luên: “Nay con, nïu con chia àö chúi vúi cac ban, lên sau khi con àïn nha ban, cac ban cung se chia àö chúi vúi con”. Möt lên nûa, con be lùp lai cêu tra lúi cu.

Töi trú nïn húi lung tung, vò ro rang con be khöng hï nghe töi. Cach thû ba, töi àûa ra möt àiïu kiïn àï “höi lö”

no: “Con a, nïu con chia se àö chúi vúi ban, bö se co möt mon qua thêt àùc biït danh cho con. Bö se tùng con keo cao su”.

“Con khöng thñch keo cao su!”, con be thet lïn.

Àïn nûúc nay thò töi nöi cau thêt sû. Töi dung àïn biïn phap uy hiïp va àe doa no: “Nïu con khöng chõu cho cac ban chúi cung, bö se phat con möt trên”.

“Con khöng sú!”, con be gao to, “Têt ca qua tùng la cua con. Con khöng muön chia cho ai ca!”.

Cuöi cung, töi phai dung àïn sûc manh. Töi giêt lêy vai mon àö chúi trïn tay con be va àûa cho bon tre: “Àêy, cac chau chúi ài!”.

Co thï cö con gai nho cua töi cên co kinh nghiïm sú hûu àö vêt trûúc khi no co thï cho ngûúi khac mûún. (Trong thûc tï, nïu chung ta khöng sú hûu möt vêt nao ào thò liïu chung ta co thêt sû cho ngûúi khac mûún hay khöng?). Con be cên töi vúi tû cach la möt ngûúi cha co àö chñn chùn cao hún vï cam xuc àï day cho no àiïu nay.

Nhûng luc ào, töi coi trong y nghô cua cac bêc phu huynh àang àûng xung quanh vï cach xû sû cua töi hún sû trûúng thanh va phat triïn cua con cung nhû hún möi quan hï giûa hai cha con töi. Àún gian la töi cho rùng mònh lam nhû vêy la àung va hanh àöng cua con be la sai. Con be phai chia àö chúi cho cac ban.

Co le theo thang ào cua riïng töi, töi àang ú mûc àö cam xuc thêp vò töi khöng thï cho con long kiïn nhên hay sû thöng cam. Do ào, töi àa ky vong con gai mònh ú mûc cao hún - ào la no se cho cac ban àö chúi. Àï cö gùng bu àùp nhûng yïu kem cua ban thên, töi àa “mûún” sûc manh tû uy

quyïn cua möt ngûúi cha àï ep buöc con lam theo y mònh. Nhûng vay mûún sûc manh lai la minh chûng cua sû yïu kem, búi no gia tùng tñnh phu thuöc vao cac yïu tö bïn ngoai, buöc ngûúi khac phai nhûúng bö, lam can kiït sû phat triïn cua ly trñ àöc lêp, sû trûúng thanh va tñnh ky luêt cua ca ban thên va ngûúi xung quanh. Va cuöi cung no se tao ra sû yïu kem trong möi quan hï, sû sú hai thay thï cho sû húp tac, va ca hai bïn se trú nïn tuy tiïn va thu thï vúi nhau.

Va àiïu gò se xay ra khi sûc manh bõ vay mûún – sûc manh vêt chêt, àõa võ, uy quyïn, sû tñn nhiïm, biïu tûúng, hònh dang bï ngoai, thanh tñch qua khû… – thay àöi hay khöng àûúc duy trò nûa?

Nïu töi chñn chùn hún, töi àa dûa vao sûc manh nöi tai cua mònh – sû hiïu biït cua ban thên vï sû chia se, vï sû trûúng thanh, tònh yïu thûúng va sû chùm soc – va cho phep àûa con gai be nho cua mònh àûúc tû do lûa chon co muön chia se hay khöng.

Co thï sau khi cö gùng ly giai vúi con be, töi nïn chuyïn sû chu y cua mêy àûa tre vao cac tro chúi ly thu khac nhùm trut bo moi sûc ep têm ly khoi con be. Möt khi tre con co àûúc cam giac sú hûu thûc sû, chung se tû nguyïn chia se àö chúi cho nhau ma khöng möt chut àùn ào.

Tû ào, töi nghiïm ra rùng co nhûng luc tre con cên àûúc day bao nhûng co nhûng luc cung nïn àï chung tû suy xet. Khi möi quan hï cua chung ta vúi bon tre trú nïn cùng thùng trong möt bêu khöng khñ àêy xuc cam thò viïc cö day bao chung thûúng bõ xem nhû la möt sû trûng trõ hay phan bac. Nhûng nïu chung ta keo àûa tre ra möt goc kñn àao, kiïn nhên lùng nghe va noi chuyïn vúi no thò co le

se mang lai kït qua töt hún. Trong cêu chuyïn kï trïn, töi àa khöng àu chñn chùn vï mùt tònh cam, thiïu sû nhên nai va kiïm chï àï co thï lam àûúc àiïu ào.

Co le y thûc sú hûu nïn àûúc day dö trûúc y thûc chia se. Trong quan hï hön nhên va gia àònh, nhiïu ngûúi àa cho ài möt cach may moc hay tû chöi chia se vò ho chûa bao giú trai qua kinh nghiïm àûúc lam chu ban thên hay hiïu àung vï gia trõ ban thên. Àï giup con em chung ta trûúng thanh, chung ta cên phai àu kiïn nhên giang day chung y thûc sú hûu va gia trõ cua viïc chia se. Ngoai ra, ban thên chung ta cung phai lam gûúng cho chung.

8. NHÒNNHÊNVÊNÀÏ

Ngûúi ta thûúng bõ cuön hut vao nhûng chuyïn töt àep cua cac ca nhên, gia àònh va tö chûc söng dûa trïn nhûng nguyïn tùc vûng chùc. Ho ngûúng mö nhûng ca nhên co sûc manh, chñn chùn, nhûng gia àònh biït àum boc, àoan kït, nhûng tö chûc co nïn vùn hoa àöng têm hiïp lûc. Va thûúng thò ho muön biït ngay mö thûc cú ban cua nhûng ca nhên, têp thï, tö chûc ào bùng cac cêu hoi nhû: “Lam thï nao anh thûc hiïn àûúc àiïu ào? Hay cho töi biït phûúng phap cua anh?”, cung co nghôa la: “Hay hûúng dên töi cach giai quyït vên àï nhanh nhêt cua anh àï töi co thï giai quyït nhûng vûúng mùc töi àang gùp phai”.

Ho cö gùng hoc têp va ap dung nhûng ky nùng nay.

Trong möt thúi gian ngùn, chung dûúng nhû co hiïu qua.

Tuy nhiïn, àiïu ào chùng khac nao viïc sû dung thuöc

aspirin hoùc cao dan àï chûa nhûng cún àau thùt tûc thúi ma khöng thï nao triït tiïu àûúc cùn bïnh kinh niïn àï röi cuöi cung cac triïu chûng cêp tñnh múi se xuêt hiïn. Vò vêy,

cang têp trung vao nhûng vên àï va cún àau cêp tñnh bao nhiïu thò chung cang gop phên lam cho cùn bïnh kinh niïn thïm trêm trong bêy nhiïu.

Àiïu nay co nghôa la co vên àï trong cach nhòn nhên vên àï cua chung ta.

Chung ta hay xem lai lên nûa möt sö àiïm cên lûu y àa àûúc nïu ra ú chûúng nay va tac àöng cua tû duy Àao àûc nhên cach

“Töi tham dû hït khoa àao tao nay àïn khoa huên luyïn khac vï quan trõ hiïu qua. Töi cö àöi xû töt va tao möi quan hï thên tònh vúi nhên viïn cua mònh, ky vong vao nùng lûc cua ho nhûng töi khöng thêy ai trung thanh vúi mònh ca. Töi nghô nïu töi bõ öm nùm nha möt ngay, ho se tha hö ma tan gêu vúi nhau suöt buöi. Tai sao töi khöng thï ren luyïn ho biït lam viïc möt cach tû giac va co tinh thên trach nhiïm - hay tòm àûúc ngûúi co nhûng àûc tñnh ào?”

Thuyït Àao àûc nhên cach day rùng töi co thï ap dung möt sö hanh àöng quyït liït hún nhû chên chónh lai cöng viïc hay siït chùt ky luêt - nhûng viïc co thï lam cho cac nhên viïn cua töi trú nïn nï nïp hún va hai long vúi nhûng gò ho àang co. Hoùc töi co thï tòm kiïm cac chûúng trònh huên luyïn xêy dûng àöng cú lam viïc àï giup nhên viïn co trach nhiïm hún, thêm chñ co thï sa thai nhên viïn cu va tuyïn nhên viïn múi co kha nùng lam viïc töt hún.

Nhûng, vúi nhûng nhên viïn thiïu trung thanh nay thò liïu ho co hiïu nhûng àiïu töi lam la vò quyïn lúi cua ho hay khöng? Ho co cam thêy töi àang àöi xû vúi ho nhû vúi nhûng cö may khöng? Co phai töi àanh gia ho nhû thï la hoan toan àung? Cung co thï chñnh cach nhòn nhên cua töi àöi vúi nhên viïn lai co vên àï.

“Co qua nhiïu viïc phai lam nhûng thúi gian khöng bao giú àu ca. Töi cam thêy ap lûc àe nùng va bûc böi suöt ngay, suöt tuên. Töi dû cac höi thao vï quan trõ thúi gian hiïu qua va àa thû ap dung nûa ta phûúng phap hoach àõnh thúi gian khac nhau, nhûng vên khöng cam thêy mònh àang söng möt cuöc söng hanh phuc, hûu ñch va yïn bònh nhû mong muön.”

Thuyït Àao àûc nhên cach nhùc töi phai chuên bõ sùn àiïu gò ào àïn tû bïn ngoai - möt trú ly hoach àõnh chiïn lûúc kinh doanh múi hay möt cuöc höi thao chùng han - co thï giup töi giai toa cac ap lûc nay möt cach hiïu qua hún.

Nhûng liïu nhûng hiïu suêt ào co phai la cêu tra lúi khöng? Liïu lam àûúc nhiïu viïc hún trong khoang thúi gian ngùn hún co àem lai nhûng thay àöi thêt sû khöng, hay chó cang àêy töi àïn viïc phan ûng lai nhûng con ngûúi, nhûng tònh huöng co ve nhû àang kiïm soat cuöc söng cua töi?

Phai chùng co àiïu gò khac töi cên phai xem xet thêu àao hún, cùn ban hún – chùng han nhû möt mö thûc nao ào trong töi co anh hûúng àïn cach töi nhòn nhên thúi gian, cuöc söng va ban chêt cua chñnh mònh?

“Cuöc hön nhên cua töi trú nïn nhat nheo. Chung töi khöng mêu thuên hay luc àuc gò vúi nhau ca, nhûng khöng con yïu nhau nûa. Du àa nhú àïn Trung têm tû vên hön nhên gia àònh va thûc hiïn möt sö cach, chung töi vên khöng thï nhom lïn ngon lûa nöng êm ma ca hai tûng co.”

Thuyït Àao àûc nhên cach mach bao töi rùng chùc phai co vai cuön sach hay vai cuöc thao luên múi giup töi böc bach nhûng têm sû àï vú töi co thï hiïu töi hún. Nhûng cung co kha nùng chung khöng giup àûúc gò, va chó khi yïu ngûúi khac thò töi múi co àûúc tònh cam mònh àang tòm kiïm.

Nhûng liïu vú töi co phai la nguyïn nhên thêt sû cua vên àï khöng? Liïu co phai töi àang chùm chùm vao cac nhûúc àiïm cua vú mònh va biïn cuöc söng gia àònh thanh ra khö sú nhû thï nay?

Liïu töi co àang àùt ra möt mö thûc cú ban nao ào vï vú mònh, vï cuöc hön nhên, vï möt tònh yïu thûc sû àï röi cuöc söng gia àònh mònh bõ no chi phöi qua nhiïu?

Ban co nhên ra mö thûc Àao àûc nhên cach co anh hûúng quan trong nhû thï nao àïn cach chung ta nhòn nhên va giai quyït vên àï khöng?

Du co nhên ra hay khöng thò cung co nhiïu ngûúi ao tûúng vï nhûng hûa hen sao röng cua thuyït Àao àûc nhên cach. Töi tûng ài àïn nhiïu núi, lam viïc vúi nhiïu tö chûc, gùp gú nhiïu ngûúi va phat hiïn ra rùng, cac nha quan ly co têm nhòn chiïn lûúc lêu dai thûúng chan cac diïn gia chó biït tac àöng têm ly va khñch lï ngûúi khac bùng nhûng cêu chuyïn vö võ mang tñnh giai trñ. Àiïu ho cên la gia trõ thûc chêt bïn trong – möt qua trònh – hún la liïu thuöc aspirin hay cao dan. Mong muön chu yïu cua ho la giai quyït cac vên àï nan giai va têp trung vao cac nguyïn tùc co thï àem lai hiïu qua lêu dai.

9. NÊNGCAOTRÒNHÀÖ TÛDUY

Theo Albert Einstein, “Chung ta khöng thï giai quyït àûúc vên àï quan trong ma chung ta àûúng àêu bùng trònh àö tû duy giöng nhû khi chung ta gêy ra nhûng vên àï ào”.

Thêt vêy, khi quan sat sû vêt xung quanh va xem xet lai chñnh ban thên mònh, chung ta se nhên ra rùng nhûng vên àï nay sinh khi söng va cû xû theo quan àiïm Àao àûc nhên cach la nhûng vên àï cú ban, co chiïu sêu va khöng thï

àûúc giai quyït ú mûc àö tû duy húi hút nhû khi chung múi phat sinh. Chung ta cên co möt trònh àö tû duy múi sêu sùc hún – möt mö thûc dûa trïn cac nguyïn tùc miïu ta chñnh xac pham tru con ngûúi va cac möi quan hï qua lai co hiïu qua – àï giai quyït chung.

Trònh àö tû duy múi chñnh la vên àï ma cuön sach 7 Thoi Quen Àï Thanh Àat àï cêp àïn. Àêy la quan àiïm “bùt àêu tû bïn trong” - lêy nguyïn tùc lam trung têm va lêy tñnh cach con ngûúi lam nïn tang - nhùm mang lai sû thanh àat cua ca nhên va sû thanh cöng trong möi quan hï giûa cac ca nhên vúi nhau. Quan àiïm “bùt àêu tû bïn trong” chu trong y thûc bùt àêu tû ban nga va quan trong hún, bùt àêu tû phên cöt loi cua ban nga: nhûng mö thûc, tñnh cach va àöng cú cua con ngûúi.

Quan àiïm nay cho rùng nïu muön co möt cuöc hön nhên hanh phuc, ban hay la ngûúi tao ra cac mùt tñch cûc va biït bo qua nhûng chuyïn khöng vui. Nïu muön con mònh ngoan ngoan hún, àang yïu hún, ban hay la bêc cha me hiïu va thöng cam vúi chung, kiïn àõnh hún va yïu quy chung hún. Nïu muön co àûúc quyïn tû chu hún trong cöng viïc thò ban hay la möt nhên viïn co trach nhiïm hún, biït giup àú àöng nghiïp va cöng hiïn nhiïu hún. Nïu muön àûúc ngûúi khac tin cêy, ban hay la ngûúi àang tin cêy. Nïu muön co àûúc cai thû yïu la tai nùng àûúc thûa nhên, thò trûúc hït, ban hay têp trung vao cai chñnh yïutñnh cach cua ban.

Quan àiïm “bùt àêu tû bïn trong” cho rùng nïn àùt Thanh tñch ca nhên lïn trïn Thanh tñch têp thï, rùng hûa va nïn giû lúi hûa vúi chñnh mònh trûúc khi hûa va giû lúi hûa vúi ngûúi khac. Theo quan àiïm nay, se la vö ñch nïu chung ta muön co nhên cach trûúc khi co tñnh cach, muön cai

thiïn cac möi quan hï trûúc khi hoan thiïn ban thên.

“Bùt àêu tû bïn trong” la möt qua trònh àöi múi liïn tuc dûa trïn cac quy luêt tû nhiïn chi phöi sû trûúng thanh va tiïn bö cua con ngûúi. No phat triïn theo àûúng xoùn öc, nêng cao cach söng àöc lêp, co trach nhiïm va phu thuöc lên nhau co hiïu qua.

Töi co cú höi lam viïc vúi nhiïu ngûúi khac nhau - co ngûúi rêt tuyït vúi, co ngûúi rêt tai nùng, co ngûúi mong muön sû thanh àat va hanh phuc, co ngûúi àang ài tòm hanh phuc, co ngûúi àang khiïn ngûúi khac àau khönhûng töi chûa bao giú thêy co giai phap nao, co niïm hanh phuc, sû thanh cöng nao tön tai lêu dai dûa trïn quan àiïm “bùt àêu tû bïn ngoai”.

Quan àiïm “bùt àêu tû bïn ngoai” thûúng mang lai nhûng kït qua tiïu cûc trong thai àö va cach cû xû cua nhiïu ngûúi. Ho thûúng cam thêy mònh la ngûúi khöng co hanh phuc, la nan nhên va bêt lûc; ho chó têp trung vao nhûúc àiïm cua ngûúi khac va luön cho rùng hoan canh kho khùn, tònh trang trò trï ma mònh phai chõu àûng thuöc vï trach nhiïm cua ai ào. Chung ta co thï nhòn thêy ro nhêt ú nhûng cùp vú chöng khöng co hanh phuc, ào la vò ca hai khöng biït chêp nhên nhau, ngûúi nay muön ngûúi kia phai thay àöi, ngûúi nay kï töi ngûúi kia, ngûúi kia tòm cach sûa àöi tñnh nït cua ngûúi nay… Ào la möt möi quan hï thiïu tin cêy lên nhau.

Cac thanh viïn trong gia àònh chung töi àa tûng söng ú ba àõa àiïm “nong bong” nhêt trïn trai àêt - Nam Phi, Israel, va Ireland - va töi tin rùng nguön göc cua cac vên àï àang diïn ra ú ba núi khac nhau nay chñnh la sû thöng trõ cua mö thûc xa höi “bùt àêu tû bïn ngoai”. Cac bïn liïn quan àïu

tin rùng “vên àï” nùm ú “bïn ngoai” va nïu “ho” (tûc phña bïn kia) chõu “sûa àöi” theo khuön phep hay àöt nhiïn “bõ loai” khoi cöng àöng thò “vên àï” se àûúc giai quyït.

Quan àiïm “bùt àêu tû bïn trong” la sû thay àöi mö thûc quan trong àöi vúi hêu hït moi ngûúi, phên lún la do anh hûúng manh me tû mö thûc xa höi hiïn hanh cua Àao àûc nhên cach.

Nhûng theo kinh nghiïm cua riïng töi – rut ra tû nhûng chuyïn ca nhên cung nhû khi lam viïc vúi hang ngan ngûúi khac – va bùng sû nghiïn cûu sêu sùc vï nhûng ca nhên va hònh thai xa höi àa thanh cöng trong lõch sû, töi tin rùng nhiïu nguyïn tùc thï hiïn trong 7 Thoi quen nayàa tûng ùn sêu trong möi con ngûúi chung ta, trong lûúng têm va y thûc xa höi cua chung ta. Àï nhên ra va phat triïn chung, àï ap dung chung vao viïc giai quyït cac möi quan têm sêu sùc nhêt cua loai ngûúi, chung ta cên phai tû duy khac ài, phai chuyïn nhûng mö thûc cu thanh nhûng mö thûc múi, sêu sùc hún - mö thûc “bùt àêu tû bïn trong”.

Chung ta khöng àûúc dûng cuöc tham hiïm, vò muc àñch cua chung ta la ài àïn núi chung ta àa xuêt phat àï kham pha no möt lên nûa. (T.S. Eliot)

TÖNG QUAN VÏ

“7 THOI QUEN”

“Möi ngûúi thï hiïn mònh qua nhûng viïc thûúng lam.

Thï nïn, sû xuêt sùc cua möt con ngûúi khöng pha ã i la ú hanh àöng, ma la thoi quen.”

- Aristotle

Vïcú ban, tñnh cach cua chung ta la möt bö phên cua thoi quen. Ngan ngû co cêu: “Gieo suy nghô, gùt hanh àöng; gieo hanh àöng, gùt thoi quen; gieo thoi quen, gùt tñnh cach; gieo tñnh cach, gùt sö phên”.

Co thï noi, thoi quen la khuön mêu nhêt quan, àöi khi vö thûc, thï hiïn tñnh cach cua chung ta möt cach thûúng xuyïn, hang ngay va quyït àõnh tñnh hiïu qua hay khöng hiïu qua trong moi hoat àöng, tao nïn sûc manh bïn trong cua chung ta. Horace Mann, möt nha sû pham vô àai tûng noi: “Thoi quen cung giöng nhû dêy thûng. Hang ngay chung ta bïn tûng súi nho va bïn cang nhiïu thò súi dêy thûng cang kho àût”. Ban thên töi khöng àöng y vúi phên cuöi cua cêu noi nay. Töi cho rùng no co thï bõ àût, cung nhû thoi quen la thû co thï hoc va cung co thï tû bo, nhûng viïc ào àoi hoi phai co möt qua trònh va möt quyït têm cao.

Nhûng ai tûng theo doi hanh trònh àö bö cua con ngûúi tû tau Apollo 11 lïn mùt trùng röi trú vï trai àêt chùc hùn àïu sûng sú trûúc sû kiïn lõch sû nay. Ho se thöt lïn

“Thêt la phi thûúng!” hay “Khöng thï tin àûúc!”. Thï nhûng, nhûng ngön tû ào vên chûa àu àï diïn ta nhûng giêy phut àang ghi nhú ào. Àï co àûúc thanh cöng vô àai êy, cac nha du hanh vu tru àa phai vûút qua sûc hut cûc lún cua trai àêt. Nùng lûúng bo ra trong vai phut àêu tiïn khi con tau rúi khoi bï phong va trong nhûng dùm àêu tiïn cua cuöc hanh trònh con nhiïu hún töng sö nùng lûúng àûúc dung trong nhiïu ngay sau ào àï thûc hiïn cuöc hanh trònh dai nûa triïu dùm.

Thoi quen cung vêy, no co sûc hut rêt lún - lún hún nhiïu so vúi nhûng gò chung ta co thï nhên thêy. Möt chut y chñ hay möt vai thay àöi trong cuöc söng chûa àu àï xoa bo nhûng thoi quen àa ùn sêu vao ban thên nhû: sû thiïu quyït têm, thiïu kiïn nhên, tñnh kiïu ngao va ñch ky. Moi sû “cêt canh” àïu cên möt nö lûc phi thûúng. Chó cên vûút qua àûúc sûc hut cua thoi quen, sû tû do cua chung ta se àûúc àêy lïn möt têm cao múi.

Cung nhû cac nguön nùng lûúng tû nhiïn khac, sûc hut cua trong lûc co thï co lúi hoùc co hai. Lûc hut cua trong lûc co thï can trú con ngûúi àïn vúi vu tru àêy bñ ên nhûng cung chñnh no lai co kha nùng liïn kït thï giúi nay thanh möt thï thöng nhêt, va giû trai àêt nùm àung quy àao, tao ra möt trêt tû nhêt àõnh trong vu tru. Thoi quen cung vêy. Ào la möt lûc hut rêt lún, nïu biït sû dung möt cach hiïu qua, chung ta co thï dung no àï tao sû gùn kït va trêt tû cên thiït nhùm mang lai thanh cöng trong cuöc söng cua chung ta.

1. “THOI QUEN” LA GÒ?

Trong pham vi cuön sach nay, chung ta xem thoi quen la giao àiïm cua tri thûc, ky nùng va khat vong. Trong ào, tri thûc la möt mö thûc ly thuyït, tûc lam gò va tai sao; ky nùng la lam nhû thï nao; con khat vong la àöng cú, la y muön hanh àöng. Muön tao möt thoi quen trong cuöc söng, chung ta cên phai co ca ba yïu tö nay.

Quan hï cua chung ta vúi cac àöng nghiïp, vú/chöng, con cai khöng mêy töt àep co thï la vò chung ta co thoi quen ap àùt y kiïn cua mònh ma khöng bao giú thûc sû lùng nghe ho. Nhûng du biït cên phai lùng nghe ngûúi khac ài nûa, co ky nùng lùng nghe ài nûa thò töi cung cên co mong muön giao tiïp thûc sû, nïu khöng, töi cung khöng thï ren luyïn àûúc thoi quen nay. Vò vêy, àï xêy dûng àûúc möt thoi quen cên phai co ca ba yïu tö: tri thûc - ky nùng - khat vong.

Sû thay àöi cua hiïn tûúng/ban chêt la möt qua trònh ài lïn. Ban chêt lam thay àöi hiïn tûúng, va ngûúc lai, hiïn tûúng cung co thï lam thay àöi ban chêt. Chung ta phat triïn theo möt àûúng xoùn öc. Nhú co tri thûc, ky nùng va khat vong, chung ta co thï pha bo àûúc nhûng mö thûc cu - vön la chö dûa gia tao trong nhiïu nùm qua - àï àat àûúc cac bûúc tiïn múi cua ban thên va trong möi quan hï vúi ngûúi khac.

Ky nùng (lam nhû thï nao)

Tri thûc (lam gò, tai sao)

THOI QUEN

Khat vong (muön lam gò)

NHÛNG THOI QUEN HIÏU QUA

Cac nguyïn tùc va mö hònh ûng xû àûúc lônh höi

Àöi khi, sû thay àöi la möt qua trònh àêy gian truên, nhûng no àûúc thuc àêy búi möt muc àñch cao ca hún, búi mong muön hy sinh cai hiïn tai àï àat àûúc thanh tûu lún trong tûúng lai va no mang lai hanh phuc - muc tiïu àï chung ta tön tai. Hanh phuc co thï àûúc àõnh nghôa la kït qua cua khat vong va kha nùng hy sinh hiïn tai cho nhûng àiïu töt àep trong tûúng lai.

2. TÑNHLIÏNTUCCUA QUA TRÒNHTRÛÚNGTHANH

Bay thoi quen khöng phai la möt têp húp cac cöng thûc têm ly rúi rac, chùp va ma ào la phûúng phap tiïp cên tõnh tiïn, liïn tuc va àûúc kït húp chùt che nhiïu mùt trong viïc nêng cao tñnh hiïu qua cua tûng ca nhên, cua cac möi quan hï. Kït húp hai hoa vúi nhûng quy luêt phat triïn tû nhiïn, 7 thoi quen giup chung ta liïn tuc tiïn lïn trong cac bûúc cua qua trònh trûúng thanh, tû phu thuöc sang àöc lêp röi àïn tûúng hö.

Khi bùt àêu cuöc söng, möi chung ta àïu la möt àûa tre sú sinh, hoan toan phu thuöc vao cha me (hoùc ngûúi àú àêu). Àûúc day dö, nuöi dûúng va nêng àú, theo nùm thang, chung ta trú nïn cûng cap hún, àöc lêp hún - vï thï chêt, tinh thên va ca vï tai chñnh - cho àïn khi chung ta co thï tû chùm soc ban thên mònh va trú thanh möt con ngûúi tû chu, tû lûc.

Cang trûúng thanh, chung ta cang nhên thûc àûúc rùng moi sû vêt trïn àúi àïu tac àöng qua lai lên nhau, rùng co möt hï sinh thai chi phöi ca tû nhiïn va xa höi. Chung ta phat hiïn ra rùng viïc nêng mònh lïn möt têm cao múi phu thuöc rêt nhiïu vao möi quan hï vúi nhûng ngûúi xung quanh - nghôa la cuöc söng cua con ngûúi luön co sû tûúng hö.

Nhòn töng thï, sû phat triïn cua con ngûúi tû thúi thú êu àïn khi trûúng thanh la phu húp vúi quy luêt tû nhiïn. Tuy nhiïn, co nhiïu chiïu hûúng phat triïn. Chùng han, sû trûúng thanh vï thï chêt khöng nhêt thiït ài liïn vúi trûúng thanh vï tònh cam hay trñ tuï. Mùt khac, möt ngûúi chêm phat triïn vï thï chêt khöng hùn la kem trûúng thanh vï mùt trñ tuï hay tònh cam.

Trïn con àûúng phat triïn liïn tuc cua sû trûúng thanh, phu thuöc la mö thûc thuöc vï ngûúi khac - anh chùm soc töi, anh àïn hoùc khöng àïn vúi töi, töi trach anh vï hêu qua xay ra… Con àöc lêp múi chñnh la mö thûc cua töitöi co thï lam viïc nay, töi chõu trach nhiïm, töi biït tû lûc, töi co quyïn lûa chon…

Nhûng, tûúng thuöc la mö thûc thuöc vï chung ta - chung ta co thï cung lam viïc, chung ta co thï húp tac vúi nhau, chung ta co thï kït húp tai nùng va nùng lûc lai àï cung lam nhûng viïc lún hún.

Ngûúi phu thuöc dûa vao ngûúi khac àï àat àiïu mònh muön. Ngûúi àöc lêp luön co àûúc cai mònh muön bùng chñnh nö lûc cua ban thên. Con Ngûúi tûúng thuöc thò biït kït húp nö lûc cua mònh vúi nhûng nö lûc cua ngûúi khac àï àat thanh cöng lún nhêt.

Nïu bõ phu thuöc vï thï chêt, chùng han bõ bai liït hay têt nguyïn, töi se phai cên àïn sû giup àú cua ngûúi khac. Nïu bõ phu thuöc vï tònh cam, töi se cên àïn nhên xet cua ngûúi khac àï cam thêy mònh co gia trõ va an têm. Nïu la ngûúi phu thuöc vï trñ tuï, töi se phai nhú ngûúi khac suy nghô hö moi vên àï trong cuöc söng.

Ngûúc lai, nïu la möt ngûúi àöc lêp, vï mùt thï chêt, töi co thï tû mònh lam lêy moi viïc; vï trñ tuï, töi co thï tû suy nghô, tû duy möt cach sang tao, co oc phên tñch va sùp xïp cung nhû trònh bay y kiïn cua mònh möt cach dï hiïu; vï tònh cam, töi se tû lam chu ban thên, cam nhên àûúc chñnh mònh va se khöng bõ chi phöi búi cêu hoi töi co àûúc ngûúi khac yïu mïn hay àöi xû töt khöng.

Co thï dï dang nhên thêy rùng ngûúi co tñnh àöc lêp to ra chñn chùn hún nhiïu so vúi ngûúi co tñnh phu thuöc.

Ren luyïn àûúc tñnh àöc lêp la möt thanh cöng lún nhûng ào khöng phai la têt ca.

Hiïn nay, tñnh àöc lêp àang la mö thûc àûúc xa höi àï cao. Hêu hït sach, bao viït vï cach söng àïu sung bai tñnh àöc lêp - nhû thï giao tiïp, lam viïc nhom, hay húp tac àïu kem gia trõ hún. Ho xem tñnh àöc lêp nhû muc tiïu töi thûúng ma moi ca nhên va xa höi cên hûúng túi. Nhûng thûc chêt, viïc nhên manh tñnh àöc lêp phên nhiïu xuêt phat tû phan ûng trûúc sû phu thuöc, nhû möt cach chöng àöi viïc kiïm soat, chi phöi va khöng chï cua ngûúi khac àöi vúi chung ta.

Nhiïu ngûúi hiïu khöng thêu àao vï khai niïm tûúng thuöc, thûúng liïn tûúng, thêm chñ àöng nhêt no vúi sû phu thuöc. Vò vêy, chung ta thêy co nhûng ngûúi nhên danh àöc lêp, giai phong con ngûúi, nhûng thûc chêt la vò ñch ky ca nhên, tû lúi ma ly hön, bo rúi con cai va lang tranh moi trach nhiïm xa höi.

Phan ûng ú nhûng ngûúi co tham vong thoat khoi sû go bo - àï “tû khùng àõnh mònh” va “lam nhûng viïc mònh muön” - thûúng böc lö nhiïu sû phu thuöc cú ban. Trong khi cö gùng àat àûúc muc tiïu, ho lai böc lö nhiïu àiïm yïu: àï nhûng sû kiïn nùm ngoai kha nùng kiïm soat cua ban thên chi phöi.

Têt nhiïn, chung ta cên phai thay àöi hoan canh. Thï nhûng, phu thuöc lai la möt vên àï thuöc vï qua trònh trûúng thanh cua tûng ca nhên ma ñt liïn quan àïn hoan canh. Ngay ca trong hoan canh thuên lúi hún thò sû phu thuöc vên thûúng àûúc duy trò. Tuy nhiïn, no co thï àûúc giai phong bùng sû àöc lêp thêt sû trong tñnh cach chung ta, khiïn cho chung ta co thïm sûc manh àï chu àöng

hanh àöng hún la bõ àöng àöi pho. Ào la möt muc tiïu töt àep nhûng khöng phai la muc tiïu töi thûúng cua möt cuöc söng thanh àat.

Tû duy àöc lêp àún thuên khöng thï phu húp vúi thûc tai co tñnh tûúng thuöc. Nhûng ngûúi co tñnh àöc lêp ma khöng àu trûúng thanh àï suy nghô va hanh àöng möt cach tûúng thuöc thò ho chó co thï la nhûng ca nhên töt, chû khöng thï la nhûng nha lanh àao hay àöng àöi töt. Vò ho khöng xuêt thên tû mö thûc cua sû tûúng thuöc cên thiït cho sû thanh cöng trong cac möi quan hï hön nhên, gia àònh, tö chûc.

Vï ban chêt, cuöc söng co tñnh tûúng thuöc cao nïn viïc tòm cach àat àûúc hiïu qua töi àa bùng tñnh àöc lêp thò chùng khac nao tòm cach chúi quên vút bùng chiïc gêy àanh gön - nghôa la phûúng phap khöng thñch húp vúi thûc tiïn.

Tñnh tûúng thuöc la möt khai niïm chñn chùn va tiïn bö hún nhiïu so vúi tñnh àöc lêp. Nïu tûúng thuöc vï thï chêt, du la ngûúi tû lûc va co kha nùng, chung ta cung se liïn kït sûc manh àï co àûúc kït qua töt hún trong cöng viïc. Nïu tûúng thuöc vï tònh cam, du nhên ra y nghôa cua ban thên, chung ta cung cên chia se tònh cam vúi ngûúi khac. Nïu tûúng thuöc vï trñ tuï, chung ta se biït kït húp nhûng y tûúng tuyït vúi nhêt cua ngûúi khac vúi nhûng y tûúng cua riïng mònh.

Do ào, nïu co tñnh tûúng thuöc, chung ta se co cú höi àï chia se ban thên mònh vúi ngûúi khac möt cach sêu sùc va co y nghôa, se tiïp cên àûúc cac nguön lûc va tiïm nùng lún lao cua nhûng ngûúi xung quanh.

Chó co nhûng ngûúi söng àöc lêp múi ren luyïn àûúc

tñnh tûúng thuöc. Ngûúi phu thuöc thûúng khöng co àûúc nhûng möi quan hï tûúng thuöc vò ho khöng thï liïn kït vúi ngûúi khac trong khi chûa àu kha nùng lam chu ban thên. Ào cung la ly do vò sao cac thoi quen 1, 2, 3 trong cac chûúng tiïp theo lai xoay quanh vên àï lam chu ban thên. Nhú cac thoi quen nay, ngûúi ta co thï chuyïn tû phu thuöc sang àöc lêp trûúc khi co thï co àûúc tñnh tûúng thuöc.

Chung la nhûng thanh tñch ca nhên - cöt loi cua sû phat triïn tñnh cach - va thanh tñch ca nhên se dên àïn thanh tñch têp thï. Cung nhû gieo hat röi múi thu hoach àûúc, ban khöng thï àao ngûúc qua trònh nay. Ào la möt qua trònh “bùt àêu tû bïn trong”.

Khi thêt sû àöc lêp, ban se co nïn tang vûng chùc cho tñnh tûúng thuöc, co möt tñnh cach cú ban giup ban àat àûúc nhûng “thanh tñch têp thï” theo àõnh hûúng nhên cach khi lam viïc nhom, húp tac, giao tiïp xa höi… àûúc nïu trong cac thoi quen 4, 5, 6.

Nhûng àiïu nay khöng co nghôa la ban phai ren luyïn cac thoi quen 1, 2, 3 möt cach hoan hao trûúc khi têp luyïn cac thoi quen 4, 5, 6. Nùm àûúc sû liïn tuc cua cac thoi quen se giup ban lam chu àûúc sû phat triïn cua mònh möt cach hûu hiïu. Ban co thï luyïn têp cung möt luc ca 6 thoi quen.

La möt phên cua thï giúi tûúng thuöc, hang ngay, chung ta vên giao tiïp vúi thï giúi ào. Tuy nhiïn, cac vên àï nöi cöm ú ào co thï dï dang lam lu mú nhûng thoi quen hònh thanh nïn tñnh cach. Hiïu àûúc tac àöng cua ban thên àïn cac möi quan hï co tñnh tûúng thuöc giup ban têp trung nö lûc theo àung trònh tû va phu húp vúi cac quy luêt phat triïn tû nhiïn.

Thoi quen thû bay la thoi quen cua sû àöi múi - möt sû àöi múi thûúng xuyïn va co tñnh cên àöi bön chiïu - göm ba chiïu khöng gian va chiïu con lai la thúi gian - cua cuöc söng. No xoay quanh va bao ham têt ca cac thoi quen khac. Ào la thoi quen hoan thiïn khöng ngûng, tao ra möt qua trònh phat triïn theo àûúng xoùn öc àï nêng ban lïn möt trònh àö hiïu biït múi va söng theo tûng thoi quen khi ban nhòn nhên no ú goc àö cao hún.

Biïu àö dûúi àêy la sû thï hiïn bùng hònh anh theo trònh tû va tñnh tûúng thuöc cua 7 thoi quen. No se àûúc sû dung xuyïn suöt cuön sach nay, khi chung ta khao sat ca hai khña canh: möi quan hï co trònh tû giûa cac thoi quen va sû kït húp vên àöng cua chung. Khi liïn kït vúi nhau, 7 thoi quen se tao ra àûúc nhûng hònh thûc múi cua nhau va lam tùng gia trõ cho nhau. Möi khai niïm hay möi thoi quen se àûúc trònh bay ro rang trong nhûng phên tiïp theo.

3. ÀÕNHNGHÔAVÏ TÑNHHIÏU QUA

Bay thoi quen chung ta se àï cêp trong cuön sach nay la nhûng thoi quen cua sû thanh àat, búi vò chung àûúc xêy dûng dûa trïn cac nguyïn tùc, mang lai cho chung ta nhûng lúi ñch töi àa va lêu dai. Chung trú thanh nïn tang cua tñnh cach con ngûúi, tao nïn möt trung têm cung cêp nhûng “têm ban àö” chñnh xac. Àöng thúi, nhûng thoi quen nay la cú sú àï möi ca nhên co thï tû giai quyït cac vên àï cua mònh möt cach hiïu qua, tên dung töi àa cac cú höi, khöng ngûng hoc têp cung nhû kït húp àûúc cac nguyïn tùc khac trong qua trònh phat triïn cua mònh.

Bay Thoi quen àï thanh àat cung àûúc xêy dûng dûa trïn mö thûc cua tñnh hiïu qua, phu húp vúi möt quy luêt tû nhiïn, möt nguyïn tùc töi goi la sû cên bùng P/PC. Àï dï dang hiïu àûúc nguyïn tùc nay, chung ta co thï liïn hï vúi cêu chuyïn ngu ngön Ngöng àe trûng vang cua Aesop.

Möt bac nöng dên ngheo möt höm phat hiïn möt qua trûng bùng vang lêp lanh trong ö con ngöng cua mònh.

Luc àêu, öng nghô ai ào muön chúi khùm öng. Nhûng khi nhùt lêy qua trûng àõnh nem ài, öng àa kõp nghô lai.

Qua trûng àung la bùng vang thêt! Ngûúi nöng dên khöng thï tin nöi vao vên may lún àang àïn vúi mònh. Cû möi ngay tröi qua, ngay sau khi thûc dêy, öng lai chay bö àïn ö ngöng va thu àûúc möt qua trûng vang. Chùng mêy chöc, bac nöng dên trú nïn giau co.

Tuy nhiïn, cang giau thò long tham cua öng cang lún, öng khöng con àu kiïn nhên àï chú tûng ngay tröi qua nûa.

Öng quyït àõnh giït chït con ngöng àï lêy têt ca sö trûng trong bung no. Nhûng khi öng mö bung con ngöng ra thò

bïn trong tröng röng, tuyït nhiïn khöng co qua trûng

vang nao. Va, àiïu töi tï hún nûa la tû ào vï sau öng khöng con lêy àûúc qua trûng vang nao nûa vò àa giït chït con ngöng röi.

Ên àùng sau cêu chuyïn ngu ngön nay la möt quy luêt tû nhiïn, möt nguyïn tùc - möt àõnh nghôa cú ban vï tñnh hiïu qua. Nhiïu ngûúi nhòn hiïu qua tû mö thûc “qua trûng vang”: Cang san xuêt, cang thu lúi nhuên thò hiïu qua àat àûúc cang cao.

Cêu chuyïn ngu ngön trïn cho thêy tñnh hiïu qua phu thuöc vao hai yïu tö: san phêm (cac qua trûng vang) va phûúng tiïn/nùng lûc (con ngöng) àï san xuêt ra san phêm ào

Nïu ban chon kiïu söng chó chu trong vao “nhûng qua trûng vang” ma bo qua “con ngöng”, ban se súm mêt ài phûúng tiïn san xuêt ra cac qua trûng vang Mùt khac nïu ban chó chùm soc con ngöng ma khöng co muc àñch àat àûúc cac qua trûng vang, ban se súm khöng con gò àï nuöi söng ban thên hay con ngöng.

Tñnh hiïu qua nùm trong sû cên bùng töi goi la sû cên bùng P/PC. P la san phêm (Production), ma ú àêy la “nhûng qua trûng vang”. Con PC la chû viït tùt cua nùng lûc san xuêt (Production Capability), tûc “con ngöng” – nùng lûc tao ra “nhûng qua trûng vang”.

4. BA LOAITAISAN

Vï cú ban, co ba loai tai san: tai san vêt chêt, tai san tai chñnh va tai san con ngûúi. Chung ta cung lên lûút xet tûng loai möt.

Cach àêy vai nùm, töi mua möt tai san vêt chêt - ào la möt chiïc may cùt co. Töi sû dung thûúng xuyïn chiïc may

nay ma chùng hï bao dûúng gò ca. Thï nïn, sau hai vu mua, no bùt àêu hong hoc. Trong lên sûa chûa àêu tiïn, àöng cú chó con möt nûa cöng suêt ban àêu. Nhû vêy, vï cú ban, chiïc may khöng con dung àûúc nûa.

Töi nhên ra rùng, gia nhû chõu àêu tû vao PC (nùng lûc san xuêt) - tûc chùm soc va bao dûúng chiïc may, thò töi co thï àûúc hûúng P (san phêm) cua no - möt sên co àep. Vò khöng súm nhên ra àiïu ào nïn hêu qua la töi phai bo ra nhiïu thúi gian va tiïn bac hún àï mua möt chiïc may cùt co múi. Ro rang àêy la möt viïc khöng hiïu qua.

Vò theo àuöi cac lúi ñch hay kït qua trûúc mùt, chung ta thûúng huy hoai nhûng tai san vêt chêt co gia trõ nhû möt chiïc xe húi, möt cai may vi tñnh, may giùt, thêm chñ ca cú thï va möi trûúng söng cua chung ta. Giû cên bùng giûa P va PC se tao ra sû khac biït lún trong viïc sû dung co hiïu qua cac tai san vêt chêt.

Sû cên bùng P va PC cung tac àöng manh me àïn viïc sû dung co hiïu qua cac tai san tai chñnh. Chung ta thûúng lên lön giûa vön göc va lai ú mûc nao? Co bao giú ban sû dung thêm vao vön göc cua mònh àï tùng mûc söng? Trong kinh doanh, nïu chung ta giam vön göc thò thûúng keo theo kha nùng giam lúi nhuên, tûc la giam thu nhêp, va nguön vön se ngay cang can dên cho àïn khi khöng con àu àï cung cêp cho cac nhu cêu cú ban nûa.

Loai tai san tai chñnh quan trong nhêt chñnh la kha nùng tao ra thu nhêp cua möi chung ta. Nïu khöng àêu tû liïn tuc vao viïc tùng PC, kha nùng lûa chon cua chung ta se bõ giúi han rêt nhiïu. Chung ta se bõ troi buöc vao hoan canh, sú phai nghe y kiïn cua moi ngûúi tû cêp trïn àïn àöng nghiïp va cêp dûúi, sú bõ phu thuöc vï kinh tï va rúi

vao thï bõ àöng. Va àêy cung la möt viïc khöng hiïu qua. Trong lônh vûc con ngûúi, sû cên bùng P va PC con quan trong hún nûa vò con ngûúi la chu thï kiïm soat tai san vêt chêt va tai san tai chñnh. Vñ du, nïu hai ngûúi kït hön vúi nhau chó vò “nhûng qua trûng vang” – vò lúi ñch –ma khöng quan têm àïn viïc xêy àùp möi quan hï tònh cam thò ho thûúng trú nïn thiïu nhay cam va thiïu suy nghô, bo qua nhûng cû chó quan têm, chùm soc tuy nho nhûng rêt quan trong àöi vúi möi quan hï sêu sùc. Ho trú thanh àöi thu cua nhau, kiïm soat nhau, chó quan têm àïn nhu cêu cua riïng mònh, àï biïn bach cho mònh va “búi löng tòm vït” sai lêm cua ngûúi kia. Tònh yïu, sû dõu dang va thanh thoat tan lui dên. “Con ngöng vang” bõ bïnh ngay cang nùng hún.

Con möi quan hï cha me vúi con cai thò sao? Khi con nho, bon tre hoan toan phu thuöc vao ngûúi lún va chung rêt dï bõ tön thûúng. Ngûúi lún dï lú la nhiïm vu PC - tûc day dö, trao àöi, tro chuyïn va lùng nghe con cai. Cac bêc phu huynh thûúng cho rùng ho àûúc quyïn lam nhûng àiïu ho muön. Möt sö ngûúi thûúng xuyïn quat mùng, ap àùt con cai; sö khac lai qua nuöng chiïu, sùn sang àap ûng moi àoi hoi, du vö ly, cua chung. Trong ca hai trûúng húp ào, bon tre se lún lïn ma khöng hï y thûc àûúc vï cac chuên mûc hay sû ky vong, khöng co quyït têm, ky luêt va trach nhiïm vúi moi ngûúi, vúi chñnh cuöc àúi cua chung.

Du bùng cach nao ài nûa – àöc àoan hay dï dai – ngûúi ta àa mang trong mònh têm ly “qua trûng vang”. Hoùc la lam theo y mònh muön hoùc la theo cach mònh àûúc ûa thñch. Nhûng trong khi ào cai gò se xay ra cho “con ngöng”?

Nïu àûa be lang thang ngoai àûúng vai nùm thò tinh thên trach nhiïm, y thûc tû giac, niïm tin vao nùng lûc cua mònh

àï co sû lûa chon àung hay àat àûúc nhûng muc tiïu quan trong se nhû thï nao? Va con möi quan hï cua cêu be vúi cha me thò sao? Khi bûúc sang möt bûúc ngoùt múi, ào la tuöi thiïu niïn, thò se nay sinh vên àï vï nhên dang. Liïu cêu be co cho rùng cha me se lùng nghe mònh ma khöng phan xet, rùng cha me se thûc sû quan têm àïn mònh nhû möt con ngûúi, rùng cha me la ngûúi àang tin cêy trûúc bêt cû àiïu gò xay ra? Liïu möi quan hï co àu manh àï cha me trao àöi, tro chuyïn va tao anh hûúng vúi cêu?

Gia sû ban muön con mònh tû tay don dep sach se cùn phong cua no. Khi ào, cùn phong sach se la P (san phêm hoùc “qua trûng vang”) va àûa con chñnh la PC (nùng lûc lam ra san phêm hoùc “con ngöng”). Khi P va PC cên bùng nhau, nghôa la con ban don dep cùn phong möt cach vui ve ma khöng cên ban phai nhùc nhú thò no la tai san co gia trõ (tûc la möt con ngöng co thï àe ra nhûng qua trûng vang). Nhûng nïu mö thûc cua ban têp trung vao P (san phêm)möt cùn phong ngùn nùp, co thï ban se la rêy va bùt buöc con ban phai lam viïc ào. Àiïu nay co nghôa la àï àat àûúc mong muön cua mònh la qua trûng vang, ban àa xem nhe, thêm chñ lam hao tön sûc khoe va nùng lûc (PC) cua con ngöng.

Töi muön chia se möt kinh nghiïm PC thu võ cua töi vúi con gai mònh.

Töi muön noi chuyïn riïng vúi con gai mònh nïn àa lïn kï hoach cho cuöc gùp. Töi cû àinh ninh rùng se khöng gùp trú ngai gò.

Do ào, khi gùp con, töi bao: “Höm nay la buöi töi bö danh cho con. Con thñch ài àêu nao?”.

“Ö, bö, sao bö trõnh trong thï?”, con gai töi to ve ngac nhiïn.

“Thêt àêy, bö noi nghiïm tuc ma!”

“Vêng a… Nhûng…”, con be êp ung, “Àiïu con muön lam… chùc bö khöng thñch àêu”.

“Vêy sao?”, töi noi söt sùng, “Töi nay, bö se lam moi thû con muön”.

“Con muön ài xem phim Chiïn tranh giûa cac vò sao”, con be tra lúi, “Nhûng con biït bö khöng thñch. Lên trûúc ài xem, bö cû ngu suöt. Bö khöng thñch phim gia tûúng…

Nhûng thöi, mònh khöng ài cung àûúc bö a!”.

“Ö, khöng, nïu con thñch, bö con mònh se cung ài.”

“Bö àûng bên têm. Àêu phai luc nao bö con mònh cung co thúi gian vúi nhau thï nay àêu”, con be ngûng möt luc röi noi tiïp, “Nhûng bö co biït tai sao bö khöng thñch phim ào khöng? Vò bö khöng hiïu àûúc triït ly cua Chiïn binh Jedi”.

“Con noi sao?”

“Bö con nhú nhûng gò bö thûúng giang day khöng? Ào chñnh la nhûng gò Chiïn binh Jedi àûúc huên luyïn.”

“Thêt thï sao? Vêy thò bö con mònh phai ài xem Chiïn tranh giûa cac vò sao múi àûúc!”

Thï la chung töi àïn rap chiïu phim. Con be ngöi canh töi va truyïn cho töi mö thûc ào. Töi trú thanh hoc tro cua no. Àiïu ào thêt ky diïu. Töi bùt àêu nhên ra möt mö thûc múi ma toan bö triït ly cú ban va sû luyïn têp cua Chiïn binh Jedi àûúc thï hiïn trong nhûng hoan canh khac nhau.

Kinh nghiïm nay khöng phai la kinh nghiïm vï P àûúc vach sùn. Ào la kït qua bêt ngú cua viïc àêu tû vao

PC. Ào la sû gùn bo va rêt àang hai long. Nhûng chung töi cung àûúc hûúng ca nhûng qua trûng vang nûa, khi ma con ngöng – chêt lûúng cua möi quan hï – àûúc nuöi dûúng töt.

5. NGUYÏNTÙC PC TRONGTÖ CHÛC

Möt trong nhûng khña canh co gia trõ lún lao cua bêt ky möt nguyïn tùc àung àùn nao la no húp ly va co thï ap dung àûúc trong moi hoan canh. Trong cuön sach nay, töi muön chia se vúi cac ban möt sö cach ap dung cac nguyïn tùc trong möt tö chûc, gia àònh hay ban thên ban.

Khi khöng tön tro ng sû cên bù ng P/PC trong viï c sû du ng ca c ta i sa n vê t chê t cu a mö t tö chû c, ngûú i ta se la m gia m ài hiï u qua hoa t àö ng cu a tö chû c ào va thûú ng àï la i cho ngûú i kha c hê u qua - “nhû ng con ngö ng” àang gia y chï t.

Vñ du, möt ngûúi phu trach tai san vêt chêt la möt chiïc may san xuêt. Do àang hao hûc gêy ên tûúng vúi cêp trïn nïn anh ta àa cho chiïc may lam viïc vúi cöng suêt töi àa, ca ngay lên àïm - khöng cho may nghó hay bao dûúng. Sau möt thúi gian ngùn, san lûúng tùng lïn àang kï, chi phñ san xuêt giam, va lúi nhuên tùng vot, àöng thúi anh ta àûúc thùng chûc. Àung la “nhûng qua trûng vang”!

Nhûng nïu ban la ngûúi kï nhiïm cua anh ta. Ban se thûa hûúng möt “con ngöng” öm yïu, kiït sûc – möt cai may àa àïn luc bõ gó set va bùt àêu hong hoc. Ban phai àêu tû nhiïu chi phñ va thúi gian cho viïc bao trò, bao dûúng. San lûúng khöng àap ûng yïu cêu, chi phñ tùng vot, lúi nhuên giam xuöng àöt ngöt. Vêy ai la ngûúi bõ lïn an vò àa gêy tön thêt nhûng qua trûng vang nay? Chñnh la ban.

Ngûúi tiïn nhiïm cua ban múi thêt sû la ngûúi gêy tön thêt cho tai san, nhûng hï thöng kï toan chó bao cao àún võ san lûúng, chi phñ va lúi nhuên ma thöi.

Sû cên bùng P/PC cung àùc biït quan trong khi ap dung vao tai san con ngûúi trong möt tö chûc - ca nhên viïn lên khach hang.

Töi biït co möt hiïu ùn phuc vu mon xup trai tuyït hao va luön chêt cûng ngûúi vao möi buöi trûa. Nhûng vò möt ly do ca nhên, ngûúi chu àa ban lai cûa hang cho ngûúi khac. Ngûúi chu múi chu trong vao “nhûng qua trûng vang”: öng ta quyït àõnh pha thïm nûúc vao mon xup. Trong thang àêu tiïn, chi phñ giam xuöng va doanh thu khöng àöi nïn lúi nhuên tùng lïn. Nhûng thang tiïp theo, khach hang bùt àêu vùng ài. Sû tin cêy khöng con va doanh sö gên nhû bùng khöng. Ngûúi chu múi cö gùng möt cach tuyït vong àï khöi phuc lai uy tñn nhûng vö phûúng cûu chûa. Nguyïn do la vò öng êy àa xem thûúng khach hang, àanh mêt long tin va sû trung thanh cua ho. Öng êy khöng con “con ngöng” àï san sinh ra “nhûng qua trûng vang” nûa.

Co nhiïu tö chûc rêt quan têm àïn khach hang nhûng lai hoan toan xem nhe nhûng nhên viïn lam viïc trûc tiïp vúi khach hang. Nguyïn tùc PC la luön luön cû xû vúi cac nhên viïn cua ban nhû cach ban muön ho cû xû vúi nhûng khach hang thên thiït nhêt.

Ngûúi ta co thï mua àûúc “canh tay” cua ngûúi khac, nhûng khöng thï mua àûúc trai tim. Trai tim chñnh la núi chûa àûng sû nhiït tònh va long trung thanh. Ngûúi ta co thï mua “àöi vai” cua ngûúi khac, nhûng khöng thï mua àûúc khöi oc cua ho. Núi ào ên chûa sûc sang tao, trñ thöng minh va tai thao vat. Nhiïm vu PC trong trûúng húp nay la

cû xû vúi nhên viïn nhû nhûng ngûúi tònh nguyïn, cung nhû ban cû xû vúi khach hang nhû nhûng ngûúi tònh nguyïn. Ho se tònh nguyïn dêng hiïn ca con tim va khöi oc cho ban cung nhû cho cöng viïc ma ho àang àam trach. Lên no, khi chung töi àang hop nhom thò co ngûúi àûa ra vên àï: “Cac anh se lam gò àï trõ nhûng nhên viïn lûúi biïng va kem nùng lûc?”. Möt ngûúi àap: “Cho ho hònh phat àñch àang!”. Va nhiïu ngûúi khac cung àöng tònh vúi löi quan ly theo quan àiïm “chên chónh - töng khû” nay. Cuöc tranh luên bùt àêu va trú nïn söi nöi.

Nhûng möt ngûúi khac trong nhom lai àùt cêu hoi: “Thï ai la ngûúi ài tuyïn nhûng cua nú ào?”.

“Ho khöng phai la cua nú!”, möt ngûúi phan àöi.

“Àûúc röi, thï tai sao anh khöng lam nhû vêy vúi cac khach hang cua anh? Vñ du anh co thï noi ‘Nghe nay, nïu öng khöng mua thò múi öng ài khoi àêy cho.’”

“Du sao cung khöng àûúc lam thï vúi khach hang!”

“Thï tai sao anh lai lam nhû vêy vúi nhên viïn cua mònh?”

“Vò ho la ngûúi lam thuï cho töi.”

“Thï a? Thï nhên viïn cua anh co tên tuy lam viïc cho anh khöng? Töc àö thay ngûúi ú cöng ty anh nhû thï nao?”

“Anh àua a? Thúi buöi nay lam sao tòm àûúc ngûúi töt?

Töc àö thay thï nhên viïn phai noi la qua lún, röi vùng mùt va nghó khöng phep, töi buöc phai cho tùng ca vao ban àïm. Töi thêy ho chùng mang gò túi cöng viïc ca.”

Viïc chu trong vao “nhûng qua trûng vang” ú nhûng

ngûúi co quan àiïm “chên chónh va töng khû” nhû trïn hoan toan khöng àu àï khai thac nguön nùng lûúng to lún trong möi trai tim va khöi oc cua nhên viïn. Lúi nhuên

trûúc mùt la quan trong nhûng khöng phai la têt ca.

Tñnh hiïu qua nùm trong sû cên bùng. Nïu qua têp trung vao P thò se lam tön hai sûc khoe, lam hû hong may moc, lam can kiït vön liïng va pha vú cac möi quan hï. Nïu qua têp trung vao PC thò cung giöng nhû möt ngûúi chay ba hay bön giú möi ngay, röi khoac lac vï viïc keo dai thïm tuöi tho 10 nùm, ma quïn rùng ngên êy thúi gian cung chó dung àï chay.

Giû àûúc sû cên bùng P/PC – sû cên bùng giûa “qua trûng vang” (san lûúng) vúi sûc khoe va nùng lûc cua “con ngöng” (nùng lûc san xuêt) – thûúng la möt viïc kho.

Nhûng ào thûc chêt la àiïu cöt loi cua tñnh hiïu qua. No cên bùng lúi ñch trûúc mùt va lúi ñch lêu dai, cên bùng giûa viïc lêy àiïm va àong hoc phñ khi ài hoc, cên bùng giûa y muön co möt cùn phong sach se va viïc xêy dûng möi quan hï vúi àûa tre àï no lam cöng viïc ào möt cach vui ve, tû nguyïn, khöng cên ngûúi khac chó bao.

Co möt nguyïn tùc luön hiïn diïn trong cuöc söng cua möi chung ta: nïu gùng sûc lam viïc àï co àûúc nhiïu “qua trûng vang” thò se chuöc lêy sû öm àau va kiït sûc. Ngûúc lai, nïu lam viïc möt cach khoa hoc, chung ta se co möt cú thï khoe manh, möt giêc ngu ngon – nguön nùng lûúng cho möt ngay lam viïc múi.

Ban co thï nhòn thêy sû tön tai cua nguyïn tùc nay khi cö ap àùt suy nghô cua mònh cho ngûúi khac va cam thêy sû tröng röng trong möi quan hï; hay khi ban thûc sû bo thúi gian àï àêu tû vao möi quan hï àï röi tòm thêy y muön va

kha nùng lam viïc cung nhau, hay quan hï giao tiïp co möt bûúc tiïn àöt pha.

Sû cên bùng P/PC chñnh la cöt loi cua tñnh hiïu qua. No co gia trõ trong moi lônh vûc cua cuöc söng. Chung ta co thï lam theo no hoùc chöng lai no, nhûng no vên cû tön tai. No la möt ngon hai àùng. No la àõnh nghôa, la mö thûc cua sû thanh àat, va la cú sú hònh thanh 7 Thoi quen àûúc trònh bay trong cuön sach nay.

THANH TÑCH CA NHÊN

Thoi quen thû nhêt LUÖN CHU ÀÖNG

Cac nguyïn tùc vï têm nhòn ca nhên

“Khöng möt sû thêt nao àang khñch lï hún la kha nùng cuãa con ngûúi trong viïc nêng cao cuöc söng cu ã a mònh bùng sû nö lûc co y thûc.”

- Henry David Thoreau

Khi àoc cuön sach nay, ban hay cö gùng thoat ra khoi con ngûúi cua ban, cö gùng àûa y thûc vûút lïn va soi roi ban thên bùng chñnh àöi mùt cua têm hön mònh, va àoc. Liïu ban co thï nhòn ban thên bùng anh mùt cua möt ngûúi khac khöng?

Bêy giú, ban hay suy nghô vï têm trang cua mònh. Ban co thï nhên diïn àûúc no khöng? Ban cam thêy thï nao? Ban co thï mö ta têm trang hiïn tai cua mònh khöng?

Tiïp theo, ban hay danh möt phut àï nghô xem trñ oc cua mònh lam viïc nhû thï nao? Liïu no co nhanh nhay va tónh tao khöng? Ban co cam thêy àang bõ giùng co giûa viïc luyïn têp kha nùng tû duy va viïc àanh gia y nghôa cua hoat àöng trñ tuï nay khöng?

Kha nùng lam àûúc àiïu nïu trïn chó àùc biït co ú con ngûúi, chung ta co thï goi ào la “sû tû nhên thûc” - kha nùng tû suy nghô trong toan bö qua trònh tû duy cua ban

thên. Ào la nguyïn nhên vò sao con ngûúi chiïm lônh àûúc moi thû trïn thï giúi va co nhûng bûúc tiïn khöng ngûng tû thï hï nay sang thï hï khac. Va ào cung la ly do tai sao chung ta co thï àanh gia va hoc têp àûúc kinh nghiïm cua ngûúi khac, cung nhû tao ra hoùc tû bo nhûng thoi quen cua mònh.

Chung ta khöng phai la àiïu ma chung ta cam thêy.

Chung ta khöng phai la têm trang chung ta àang mang.

Chung ta cung khöng phai la cai ma chung ta nhên thûc.

Chung ta co kha nùng tû duy vï cam xuc, têm trang, va y nghô, co kha nùng tû nhên thûc, va chñnh àiïu nay àa tach chung ta ra khoi con ngûúi mònh va ra khoi thï giúi àöng vêt àï xem xet cach chung ta nhòn nhên vï ban thên mònh.

Ào la mö thûc ban nga – mö thûc quan trong nhêt, cú ban nhêt cua sû thanh àat. No co anh hûúng khöng chó àïn

thai àö va hanh vi cua chung ta ma con àïn cach chung ta nhòn nhên ngûúi khac. No la “têm ban àö” chi phöi ban chêt cú ban cua con ngûúi.

Thêt vêy, chó khi quan têm àïn cach nhòn nhên ban thên (va cach chung ta nhòn ngûúi khac) thò chung ta múi co thï hiïu àûúc cach nhòn va cam nhên cua ngûúi khac vï ho va thï giúi cua ho. Nïu khöng, chung ta se co thanh kiïn àöi vúi hanh vi cua ho va xem hanh vi cua chung ta la khach quan.

Àiïu nay se lam han chï àang kï tiïm lûc cua ban thên va kha nùng giao tiïp vúi ngûúi khac. Nhûng nhú kha nùng àùc biït cua con ngûúi la sû tû nhên thûc nïn chung ta co thï xem xet mö thûc cua mònh àï xac àõnh xem chung la thûc tai - dûa trïn cú sú nhûng nguyïn tùc - hay chung phu thuöc vao àiïu kiïn va hoan canh.

1. LÙNGKÑNHXA HÖI

Nïu chung ta nhòn ban thên thöng qua lùng kñnh xa höi - theo mö thûc xa höi àûúng thúi hay theo cac y kiïn, nhên thûc va mö thûc cua nhûng ngûúi xung quanh - thò chung ta chùng khac nao hònh anh phan chiïu trong phong cûúi tai cac lï höi.

“Ban chùng bao giú àung giú ca!”

“Tai sao con khöng bao giú ngùn nùp àûúc nhó?”

“Ban phai la möt nghï sô múi xûng!”

“Töi khöng tin la anh àa thùng!”

“Àiïu nay thêt àún gian. Tai sao anh/chõ lai khöng hiïu?”

Thï àêy! Nhûng hònh anh vï chung ta thu àûúc tû xung quanh thûúng rúi rac va khöng cên àöi. Chung thûúng la nhûng lúi nhên xet theo kiïu phong àoan vï nhûng gò àang diïn ra, xoay quanh nhûng möi quan têm va sû húi hút trong cach nhòn cua ngûúi àûa ra thöng tin hún la phan anh chñnh xac sû thêt.

Sû phan anh cua mö thûc xa höi àûúng thúi cho thêy ban chêt con ngûúi àûúc quyït àõnh phên lún búi àiïu kiïn va hoan canh söng. Thûa nhên vai tro quyït àõnh cua àiïu kiïn söng va cho rùng mònh khöng thï nao kiïm soat àûúc sûc anh hûúng cua no la möt quan àiïm, möt “têm ban àö” hoan toan khac.

Thûc ra co ba loai “ban àö” xa höi - ba hoc thuyït vï chu nghôa têt àõnh - àûúc thûa nhên röng rai, àöc lêp hoùc kït húp, àï giai thñch ban chêt con ngûúi. Ào la:

Thuyït Quy àõnh Di truyïn cho rùng ban chêt con ngûúi

àûúc di truyïn tû tö tiïn. Ào la ly do vò sao ban co phêm chêt, tñnh cach nhû thï nay ma khöng phai thï khac. Hay noi cach khac, tñnh cach cua öng ba ban hiïn diïn trong nhiïm sùc thï (ADN) cua ban. Thïm vao ào, ban thuöc nhom dên töc nao thò ban chêt cua ban thuöc vï ban chêt cua dên töc ào.

Thuyït Quy àõnh Têm ly vï cú ban cho rùng ban chêt cua ban la do cha me ban tao ra. Nhûng gò ban àûúc dûúng duc tû thúi thú êu se àùt nïn mong cho nhûng khuynh hûúng ca nhên va ca tñnh cua ban. Chùng han, ban ngai ngung khi àûng trûúc àam àöng, ào la vò cach cha me ban àa day dö ban; hay khi lam sai àiïu gò, ban cam thêy mònh co löi khung khiïp, ào la vò ban “nhú lai” nhûng tön thûúng do hònh phat ma ban àa trai qua…

Thuyït Quy àõnh Möi trûúng cho rùng sú dô ban trú thanh con ngûúi nhû thï nay la do sû tac àöng cua “ngoai canh” - sïp cua ban, vú/chöng ban, be ban, hoùc do hoan canh kinh tï cua ca nhên va gia àònh ban, va ca cac chñnh sach quöc gia. Ai ào hoùc àiïu gò ào phai chõu trach nhiïm vï ban chêt con ngûúi ban chû khöng phai la ban.

Ca ba “têm ban àö” nïu trïn àïu dûa vao ly thuyït phan xa co àiïu kiïn cua Pavlov (trong thñ nghiïm vúi cac con cho). Y tûúng cú ban ú àêy la chung ta àûúc tao àiïu kiïn àï phan ûng lai möt tac nhên kñch thñch nao ào bùng möt cach àùc biït nao ào.

Kñch thñch

Phan ûng

Nhûng “ban àö” cua cac thuyït têt àõnh nay mö ta

“biïn giúi lanh thö” möt cach àung àùn vï mùt chûc nùng va chñnh xac àïn mûc nao? Nhûng têm gûúng nay phan chiïu ban chêt con ngûúi ra sao? Liïu chung co trú thanh nhûng lúi tiïn àoan tû thûc hiïn khöng? Liïu chung co dûa trïn cac nguyïn tùc ma chung ta co thï vên dung vao chñnh ban thên mònh?

2. GIÛA NHÊNTÖ KÑCHTHÑCHVA PHANÛNGLA GÒ?

Àï tra lúi cac cêu hoi nïu trïn, töi muön chia se vúi cac ban cêu chuyïn co tñnh chêt xuc tac cua Viktor Frankl.

Frankl, möt nha têt àõnh hoc ngûúi Do Thai theo trûúng phai têm ly hoc Freud, cho rùng bêt cû àiïu gò xay ra vúi ban khi con tre se àõnh hònh ca tñnh va nhên cach cua ban, se chi phöi cú ban toan bö cuöc àúi ban. Nhûng giúi han va cac thöng sö cua cuöc àúi ban àa àûúc xac lêp va co thï noi, ban khöng thï nao thay àöi àûúc.

Frankl cung la möt nha têm thên hoc. Öng tûng bõ giam trong cac trai têp trung cua Àûc quöc xa, núi öng phai chûng kiïn nhûng hanh àöng ghï túm cua bon phat xñt. Cha me, em trai va vú cua öng àïu chït trong trai têp trung. Ca gia àònh chó con lai cö em gai va öng. Ban thên öng àa phai chõu àûng nhiïu cûc hònh va öng khöng biït mònh bõ se bõ àûa vao lo hoa thiïu hay may mùn nùm trong sö nhûng ngûúi “àûúc söng” àï lam cöng viïc khiïng xac hoùc xuc tro nhûng ngûúi xêu sö.

Möt ngay no, khi àang trên truöng möt mònh trong phong giam nho, öng bùt àêu nhên thûc ra àiïu ma sau nay öng goi la “sû lûa chon cuöi cung trong cac quyïn tû do cua con ngûúi” - sû lûa chon ma bon cai nguc quöc xa khöng bao giú cûúp ài àûúc.

Frankl cho rùng, bon chung co thï kiïm soat hoan toan möi trûúng söng cua öng, co thï lam bêt cû àiïu gò chung muön trïn thên thï öng, nhûng la möt con ngûúi biït tû nhên thûc, öng co thï nhòn hoan canh cua mònh tû goc àö cua möt ngûúi quan sat bïn ngoai. Tû öng co thï quyït àõnh têt ca nhûng chuyïn àang xay ra co anh hûúng àïn ban thên öng hay khöng va nïu co thò no anh hûúng ú mûc àö nao. Giûa nhûng àiïu àa xay ra vúi öng (nhên tö kñch thñch) va phan ûng cua öng àöi vúi chung la sû tû do hay quyïn lûa chon phan ûng.

Bùng kinh nghiïm söng, Frankl hònh dung vï mònh trong cac hoan canh khac nhau. Chùng han öng se lïn lúp giang bai cho sinh viïn sau khi ra khoi trai têp trung. Öng se giang nhûng bai hoc ma mònh àa àuc kït àûúc trong suöt quang thúi gian bõ tu àay.

Thöng qua sû ren luyïn trñ oc, tònh cam va tinh thên nhû vêy, chu yïu bùng trñ nhú va sû tûúng tûúng, öng àa luyïn têp àï co àûúc sû tû do cho chñnh mònh. Co thï bon cai nguc àang rao bûúc qua lai ngoai xa lim kia co nhiïu tû do vï thên thï va nhiïu sû lûa chon hún öng, nhûng öng lai co àûúc sû tû do vï tinh thên va sûc manh bïn trong àï thûc hiïn nhûng lûa chon cho tûúng lai cua mònh. Öng trú thanh nguön cam hûng cho nhûng ngûúi xung quanh, thêm chñ möt sö cai nguc cung ngûúng mö öng. Öng giup ngûúi khac tòm ra y nghôa cuöc söng trong nöi àau bõ hanh ha do hoan canh tu àay.

Frankl àa sû dung kha nùng thiïn phu cua con ngûúi vï sû tû nhên thûc àï kham pha ra möt nguyïn tùc cú ban trong ban chêt con ngûúi: Giûa kñch thñch va phan ûng la quyïn tû do lûa chon phan ûng cua con ngûúi.

Trong sû tû do lûa chon la nhûng kha nùng thiïn phu ma chó con ngûúi múi co. Ngoai sû tû nhên thûc, chung ta con co trñ tûúng tûúng - kha nùng sang tao ngoai thûc tiïn. Chung ta con co y thûc - sû hiïu biït sêu sùc vï cai àung cai sai, vï cac nguyïn tùc chi phöi hanh vi, va vï mûc àö phu húp cua suy nghô va hanh àöng cua chung ta àöi vúi cac nguyïn tùc ào. Chung ta cung con co y chñ àöc lêp - la kha nùng hanh àöng dûa trïn cú sú cua sû tû nhên thûc ma khöng chõu anh hûúng cua cac yïu tö khac.

Ngay ca nhûng àöng vêt thöng minh nhêt cung khöng co àûúc nhûng kha nùng thiïn phu nay. Noi theo ngön ngû ma y tñnh thò chu ng àûú c “lê p trònh” bù ng ba n nùng va/hoùc bùng sû luyïn têp. Chung co thï àûúc luyïn têp àï co trach nhiïm, nhûng khöng thï luyïn têp àï chõu trach nhiïm vï viïc huên luyïn ào. Noi cach khac, chung khöng thï àiïu khiïn, khöng thï thay àöi àûúc viïc chûúng trònh hoa va thêm chñ cung khöng biït àûúc àiïu ào.

Nhûng vúi con ngûúi thò khac. Nhú co nhûng kha nùng thiïn phu, chung ta co thï viït ra cac chûúng trònh múi cho mònh möt cach hoan toan khac vúi cac ban nùng va sû luyïn têp cua mònh. Ào la ly do vò sao kha nùng cua àöng vêt tûúng àöi han chï, con kha nùng cua con ngûúi la vö tên. Nhûng nïu söng nhû cac con vêt, chó dûa vao ban nùng, hoan canh va cac àiïu kiïn söng, thò kha nùng cua chung ta cung se bõ han chï.

Mö thûc cua chu nghôa têt àõnh xuêt phat tû viïc nghiïn cûu cac loai àöng vêt (chuöt, khó, bö cêu, cho…) va nhûng ngûúi bõ chûng röi loan thên kinh hay mùc bïnh têm thên.

Trong khi nhûng nghiïn cûu nay co thï àap ûng möt sö tiïu chñ nhêt àõnh cua möt vai nha nghiïn cûu do no co thï ào lûúng va dû àoan àûúc, thò lõch sû loai ngûúi va sû tû

nhên thûc cua chung ta giup chung ta nhên ra “têm ban àö” nay chùng mö ta möt khu vûc lanh thö nao ca.

Nhûng kha nùng àùc biït chó co ú con ngûúi êy nêng chung ta vûút ra khoi thï giúi àöng vêt. Sû luyïn têp va phat triïn nhûng kha nùng thiïn phu giup chung ta co thïm sûc manh àï hoan thiïn cac tiïm nùng cua mònh. Nùm ú võ trñ giûa sû kñch thñch va phan ûng la sûc manh lún nhêt cua chung ta: quyïn tû do lûa chon.

3. ÀÕNHNGHÔA “TÑNHCHU ÀÖNG”

Àï kham pha nguyïn tùc cú ban vï ban chêt con ngûúi, Frankl àa mö ta möt “ban àö” ban thên chñnh xac. Tû ào, öng bùt àêu phat triïn thoi quen àêu tiïn va cú ban nhêt cua möt con ngûúi thanh àat trong moi hoan canh, ào la thoi quen luön ú thï chu àöng.

Thuêt ngû tñnh chu àöng trú nïn kha phö biïn trong nganh quan trõ hoc, nhûng khöng dï tòm thêy trong moi cuön tû àiïn. Khöng chó co nghôa àún thuên la sû chu àöng, tñnh chu àöng con mang y nghôa vï tû cach con ngûúi, vï trach nhiïm vúi cuöc àúi. Hanh vi la kït qua cua nhûng quyït àõnh àûa ra, khöng chõu anh hûúng búi hoan canh nïn chung ta cên chu àöng va co trach nhiïm lam cho moi viïc trú nïn hiïu qua. Ngûúc lai, nïu cuöc söng cua chung ta phu thuöc vao àiïu kiïn va hoan canh thò löi thuöc vï chung ta, vò chung ta àï cho nhûng sû viïc khach quan àiïu khiïn möt cach co y thûc.

Khi àûa ra sû lûa chon, ngûúi ta dï bõ möi trûúng vêt chêt quanh mònh tac àöng ngûúc trú lai. Nïu thuên lúi, ho se cam thêy dï chõu, kït qua cöng viïc töt, va ngûúc lai. Nhûng ngûúi luön ú thï chu àöng co thï tao ra sû cên bùng

cho mònh. Àöi vúi ho, du àiïu kiïn khach quan suön se hay trú ngai thò têm trang va cöng viïc cua ho cung vên tiïn triïn. Vò ho àûúc thuc àêy búi gia trõ cua ban thên. Nïu gia trõ ào quyït àõnh chêt lûúng cua cöng viïc thò bêt ky hoan canh nao cung khöng thï gêy anh hûúng àïn àiïu ào.

Kñch thñch

Phan ûng Quyïn tû do lûa chon

Tû nhên thûc

Y chñ àöc lêp

Trñ tûúng tûúng Lûúng têm

MÖ HÒNH TÑNH CHU ÀÖNG

Nhûng ngûúi thu àöng – luön chõu sû chi phöi tû bïn ngoai – thûúng bõ anh hûúng búi möi trûúng xa höi, hay con goi la “àõnh kiïn xa höi”. Khi ngûúi khac àöi xû töt vúi ho, ho cam thêy vui; nhûng khi ngûúi khac àöi xû khöng töt, ho liïn lui vï thï phong thu hoùc chöng àú. Ho xêy dûng cuöc söng tònh cam cua mònh dûa vao hanh vi cua ngûúi khac va nhùm vao nhûúc àiïm cua ngûúi khac àï chi phöi ho.

Ngûúi chu àöng co kha nùng àùt gia trõ lïn trïn cam xuc. Ho àûúc thuc àêy búi cac gia trõ àa àûúc suy nghô thêu àao, chon loc, va tiïp thu. Con nhûng ngûúi bõ àöng thûúng bõ anh hûúng búi tònh cam, hoan canh, àiïu kiïn va

möi trûúng söng. Tuy nhiïn, ngûúi chu àöng vên bõ tac àöng búi nhûng kñch thñch bïn ngoai, bêt kï vï mùt vêt chêt, xa höi hay têm ly. Nhûng phan ûng cua ho, du co y thûc hay vö thûc, luön luön la sû lûa chon hay phan ûng dûa trïn cú sú gia trõ.

Theo Eleanor Roosevelt, “Khöng ai co thï lam tön thûúng ban nïu ban khöng àöng y”. Con Gandhi noi: “Ho khöng thï lêy ài sû tû trong cua chung ta nïu chung ta khöng cho ho cai quyïn ào”. Chñnh sû tû nguyïn cho phep hay àöng tònh cua chung ta khiïn chung ta àau khö hún nhiïu so vúi ban thên sû viïc xay ra.

Töi thûa nhên rùng àêy la àiïu kho chêp nhên vï mùt tònh cam, àùc biït nïu chung ta cû kï lï vï nöi bêt hanh cua mònh hït ngay nay sang ngay khac, àö löi cho hoan canh hay hanh vi cua ngûúi khac. Nhûng khöng ai co thï noi “Töi co sû lûa chon khac” cho àïn khi ho thûa nhên möt cach sêu sùc va thanh thêt rùng: “Sö phên cua töi ngay höm nay chñnh la do sû lûa chon cua töi ngay höm qua”.

Co möt lên tai Sacramento, khi töi àang noi chuyïn vï àï tai tñnh chu àöng thò möt ngûúi phu nû trong sö cû toa àûng lïn phat biïu möt cach rêt kñch àöng. Moi ngûúi quay sang nhòn, cö êy nhû sûc tónh, lung tung va vöi ngöi xuöng. Nhûng hònh nhû cö khöng thï kiïm chï àûúc cam xuc va tiïp tuc ban luên vúi nhûng ngûúi ngöi xung quanh.

Töi cam thêy nong long muön giú nghó àïn nhanh àï tòm hiïu xem àiïu gò àa xay ra vúi cö. Giú giai lao, töi bûúc xuöng va hoi cö co muön chia se àiïu gò khöng. Va cö àöng y kï cho töi nghe cêu chuyïn cua mònh.

“Öng khöng thï hiïu chuyïn gò àa xay ra vúi töi àêu! Töi la möt y ta. Töi àang chùm soc möt ngûúi bïnh bêt hanh

va vö ún nhêt tû trûúc àïn nay. Bêt cû àiïu gò töi lam, anh ta cung khöng cho la àu. Anh ta khöng bao giú biït cam ún, cung khöng cên biït töi àang lam nhiïm vu cua mònh. Anh ta luön kïu ca, phan nan va luön kiïm chuyïn vúi töi. Ngûúi àan öng nay lam cho cuöc söng cua töi àao lön, töi thûúng mang vï nha nöi bûc doc cua cöng viïc. Cac y ta khac cung co têm trang tûúng tû. Chung töi gên nhû ai cung muön ru bo “cuc nú” ào súm chûng nao hay chûng êy.

Thï ma öng vûa noi rùng khöng àiïu gò co thï xuc pham àûúc töi, lam töi àau khö nïu khöng co sû àöng y cua töi, trû phi chñnh töi àa lûa chon cho mònh sû bêt hanh ào. Vêng, nhûng töi khöng con cach nao khac.

Töi àa suy nghô rêt nhiïu vï àiïu nay va bùt àêu tû hoi, liïu mònh co quyïn lûa chon phan ûng cho mònh hay khöng. Cuöi cung, töi cung nhên ra rùng töi co quyïn ào. Hanh phuc hay bêt hanh àïu xuêt phat tû sû lûa chon cua chung ta. Töi àa thay àöi suy nghô va cam thêy nhû mònh vûa thoat khoi nha tu San Quentin. Töi muön kïu to lïn cho ca thï giúi biït rùng: Töi àa àûúc tû do! Töi àa thoat khoi nha tu! Töi se khöng con àï ban thên mònh bõ chi phöi búi cach cû xû cua ngûúi khac.”

Khöng phai do ban thên sû viïc xay ra, ma la do cach phan ûng cua chung ta trûúc sû viïc ào lam chung ta àau khö. Têt nhiïn, co nhûng sû viïc xay ra khöng nhûng lam chung ta àau khö vï thï xac, tön thêt vï kinh tï ma con tön thûúng ca vï tinh thên, nhûng tñnh cach, ban chêt cua chung ta khöng viïc gò phai chõu àau khö. Nhûng kinh nghiïm kho khùn nhêt ma chung ta trai qua lai trú thanh lo töi luyïn tñnh cach, phat triïn sûc manh bïn trong, àem lai cho chung ta quyïn tû do àï xû ly cac tònh huöng kho

khùn trong tûúng lai va thuc àêy nhûng ngûúi khac lam

theo mònh. Frankl la möt trong sö nhûng ngûúi lam àûúc àiïu ào.

Chung ta tûng biït nhûng ngûúi gùp hoan canh khöng may nhû mùc bïnh nan y, bõ khiïm khuyït vï thï xac, hoùc qua ngheo kho nhûng vên giû àûúc möt y chñ àang khêm phuc… Va nhûng phêm gia cao quy ào cua ho àa truyïn cho chung ta nguön cam hûng manh me. Khöng gò gêy ên tûúng manh me va thuyït phuc bùng nhûng cêu chuyïn co thêt vï nhûng con ngûúi du phai chõu sö phên va hoan canh bêt hanh, nhûng vên vûún lïn bùng y chñ cao nhêt.

Sandra va töi co möt khoang thúi gian àang nhú hún 4 nùm khi cung chia se vúi nöi bêt hanh cua möt ngûúi ban thên, Carol. Cö êy mùc bïnh ung thû àa di cùn. Khi bïnh tònh cua Carol chuyïn sang giai àoan cuöi, Sandra àa danh thúi gian chùm soc ngûúi ban tai giûúng bïnh, àöng viïn va giup cö êy viït tiïu sû ca nhên.

Carol cö gùng giam thiïu viïc dung thuöc giam àau àï co thï keo dai sû minh mên va duy trò tinh thên ön àõnh. Cö tranh thu thúi gian àï viït nhûng bûc thû àùc biït danh cho nhûng àûa con cua mònh, thò thêm vao may ghi êm hoùc noi vúi Sandra àï Sandra ghi chep lai. Carol qua thûc la möt con ngûúi luön chu àöng, dung cam va quan têm àïn ngûúi khac. Cö la nguön cam hûng thûc sû cho chung töi va nhiïu ngûúi xung quanh.

Töi khöng thï nao quïn àûúc anh mùt cua Carol möt ngay trûúc khi cö mêt va cam nhên nöi àau sêu thùm cua möt con ngûúi co sûc manh nöi têm vö cung to lún. Töi co thï nhên ra trong àöi mùt êy möt cuöc àúi àêy tñnh cach, sû cöng hiïn, hy sinh cung nhû tònh yïu, sû quan têm va cam kñch danh cho nhûng ngûúi thên yïu.

Trong nhûng cuöc noi chuyïn sau ào, töi thûúng hoi nhiïu ngûúi rùng: “Co ai àa tûng chûng kiïn möt ngûúi co möt thai àö söng tuyït vúi cho àïn giêy phut cuöi cung khöng? Möt phên tû sö ngûúi tham dû tra lúi rùng co. Töi hoi trong sö ho co bao nhiïu ngûúi cam thêy co sû thay àöi ú chñnh mònh, du la tam thúi, nhú nguön cam hûng tû hanh àöng dung cam cua con ngûúi ào cung nhû cam nhên àûúc sû trùc ên sêu sùc àï co nhûng hanh àöng cao àep. Têt ca ho àïu tra lúi “co”.

Viktor Frankl cho rùng trong cuöc söng co ba gia trõ trung têm. Ào la gia trõ kinh nghiïm - gia trõ àïn tû bïn ngoai, gia trõ sang tao - gia trõ do chung ta tao ra, va gia trõ thai àö, tûc gia trõ tû phan ûng cua chung ta trûúc nhûng hoan canh kho khùn, chùng han nhû ú phut cuöi àúi.

Kinh nghiïm cua töi vï con ngûúi cho thêy quan àiïm cua Frankl la àung - tûc gia trõ cao nhêt trong ba gia trõ nay la gia trõ thai àö, xet vï y nghôa mö thûc hay khuön mêu nhên thûc. Noi cach khac, àiïu quan trong nhêt la cach chung ta phan ûng nhû thï nao àöi vúi nhûng gò chung ta trai nghiïm.

Nhûng hoan canh kho khùn thûúng tao ra cac thay àöi vï mö thûc, tao ra nhûng khung tham chiïu hoan toan múi me. Dûa vao ào, ngûúi ta nhòn thï giúi, ban thên va nhûng ngûúi khac, cung nhû tòm hiïu xem cuöc söng xung quanh àoi hoi nhûng gò ú ho. Têm nhòn cua ho phan anh gia trõ thai àö, la gia trõ nêng cao va tao nguön cam hûng cho têt ca moi ngûúi.

4. NÙM THÏ CHU ÀÖNG

Ban chêt cú ban cua con ngûúi la chu àöng hanh àöng

chû khöng phai bõ àöng àöi pho. Cung nhû chung ta co quyïn lûa chon phan ûng phu húp vúi hoan canh va co àûúc sûc manh àï tao ra cac hoan canh.

Nùm thï chu àöng khöng co nghôa la tû àï cao chñnh mònh, xuc pham ngûúi khac hay to ra hung hùng thö bao ma la nhên thêy trach nhiïm cua mònh àï lam cho sû viïc xay ra.

Trong nhiïu nùm, töi àa tû vên cho nhûng ngûúi muön tòm cöng viïc töt hún la ho phai to ra chu àöng hún, chùng han nhû, lam cac bai trùc nghiïm vï mûc àö quan têm va nùng lûc, nghiïn cûu vï nganh nghï, thêm chñ vï nhûng vên àï cu thï cua tö chûc ma ho xin viïc àang gùp phai. Va sau ào, töi hûúng dên ho lam möt ban tû giúi thiïu thêt thuyït phuc trong ào nïu ro nhûng nùng lûc cua ho se giup giai quyït cac vên àï cua tö chûc nay nhû thï nao. Ban tû giúi thiïu ào àûúc goi la “tiïp thõ cac giai phap” va la möt mö thûc then chöt àï àat àûúc thanh cöng trong kinh doanh.

Cach lam trïn thûúng mang lai hiïu qua. Co thï noi àêy la möt cach tiïp cên anh hûúng manh me àïn cac cú höi tòm viïc lam, hay sû tiïn thên. Nhûng nhiïu ngûúi àa khöng co nhûng bûúc ài cên thiït, ào la chu àöng tao ra cac tònh huöng. Ho gùp möt vai vên àï nhû:

“Töi khöng biït lam cac bai trùc nghiïm vï mûc àö quan têm va nùng lûc ú àêu.”

“Lam sao töi co thï nghiïn cûu cac vên àï chuyïn mön cua tö chûc nay àûúc? Chùng ai giup töi ca.”

“Töi khöng biït phai viït àiïu gò trong ban tû giúi thiïu àï co thï gêy ên tûúng töt vúi nha tuyïn dung.”

Rêt nhiïu ngûúi chó ngöi chú viïc tû àïn, hay chú ai ào quan têm giup àú ho. Con nhûng ngûúi chu àöng luön kiïm àûúc viïc lam töt. Ho àûa ra cac giai phap àï giai quyït vên àï, chû khöng phai chó nïu ra vên àï. Nhûng ngûúi nùm thï chu àöng lam bêt cû viïc gò cên thiït, phu húp vúi cac nguyïn tùc àung àùn àï hoan thanh cöng viïc.

Möi khi bon tre nha töi, du la àûa be nhêt, co thai àö vö trach nhiïm, chó ngöi chú ai ào àïn lam giup, chung töi liïn bao: “Hay dung R va I cua mònh ài!”(*)

Ren luyïn tinh thên trach nhiïm khöng phai la ha thêp phêm gia ma la khùng àõnh phêm gia. Tñnh chu àöng la möt phên cua ban chêt con ngûúi, bùng cach tön trong ban chêt chu àöng cua ngûúi khac, chung ta se àem lai cho ho ñt nhêt möt hònh anh phan chiïu ro rang khöng bõ nhiïu tû chiïc gûúng xa höi.

Têt nhiïn, àiïu ào con tuy thuöc mûc àö trûúng thanh cua möi ngûúi. Chung ta khöng thï ky vong sû húp tac sang tao ú mûc àö cao tû nhûng ngûúi qua lï thuöc vï mùt tònh cam. Nhûng ñt ra, chung ta vên co thï khùng àõnh ban chêt cú ban cua ho va tao ra möt bêu khöng khñ dï chõu àï ho co thï nùm bùt cac cú höi va tû giai quyït vên àï.

5. CHU ÀÖNGHANHÀÖNGHAYBÕÀÖNGÀÖI PHO?

Sû khac nhau giûa ngûúi chu àöng va bõ àöng cung giöng nhû sû khac nhau giûa ngay va àïm. Töi khöng noi àïn sû khac nhau ú mûc àö 25 àïn 50% cua tñnh hiïu qua, ma la tû 5.000% trú lïn, àùc biït nïu nhûng ngûúi chu àöng la ngûúi thöng minh, hiïu biït va nhay cam trong giao tiïp.

(*) R la chû viït tùt cua Resourcefulness - co nghôa la sû thao vat; I la chû viït tùt cua Initiative - nghôa la sû chu àöng.

Cên chu àöng àï co thï tao ra sû cên bùng P/PC cua sû thanh àat trong cuöc söng va xêy dûng 7 Thoi quen. Khi nghiïn cûu 6 thoi quen àêu tiïn, ban se thêy möi thoi quen àïu phu thuöc vao sûc manh cua tñnh chu àöng ú ban. Möi thoi quen àïu àùt ra trach nhiïm àï ban hanh àöng. Nïu chó ngöi chú, ban se luön rúi vao thï bõ àöng àöi pho. Khi ào, sû phat triïn va cú höi se àïn vúi ngûúi khac, ú chö khac.

Co möt lên, töi tham dû cuöc gùp mùt hang quy cua nhûng ngûúi lam viïc trong nganh xêy dûng dên dung, àïn tû 20 tö chûc khac nhau. Vò àang trong thúi ky suy thoai kinh tï nïn nganh nay chõu tac àöng rêt nùng nï, va nhûng ngûúi tham dû àïu mang möt têm trang àêy chan nan.

Trong ngay àêu, chu àï thao luên cua chung töi la:

“Àiïu gò àang xay ra vúi chung ta? Àöng lûc kinh doanh nùm ú àêu?”. Rêt nhiïu chuyïn xay ra do sûc ep cua möi trûúng kinh tï. Nan thêt nghiïp lan tran, nhiïu ngûúi trong sö nhûng ngûúi tham dû cuöc hop cung àang phai sa thai nhên viïn, thêm chñ la ca ban be, ngûúi thên cua mònh àï duy trò sû söng con cua doanh nghiïp. Vao cuöi ngay thû nhêt, moi ngûúi rêt bi quan.

Ngay thû hai, chung töi nïu ra cêu hoi: “Àiïu gò se xay ra trong tûúng lai?”. Chung töi nghiïn cûu cac xu hûúng cua tònh hònh kinh tï va gia àõnh rùng nhûng àiïu nay se tao nïn tûúng lai cua ho. Vao cuöi ngay thû hai, têm trang chung con bi àat hún. Sû viïc thûúng hït sûc töi tï trûúc khi kha hún lïn, va moi ngûúi àïu biït àiïu ào.

Do vêy, ngay thû ba, chung töi quyït àõnh chuyïn sang nhûng cêu hoi mang tñnh chu àöng: “Phan ûng cua chung ta la gò? Chung ta se lam gò? Chung ta se chu àöng hanh

àöng trong tònh huöng nay nhû thï nao?”. Buöi sang, chung töi thao luên vï cach quan ly va cùt giam chi phñ. Buöi chiïu, chung töi ban àïn cach lam tùng thõ phên. Chung töi têp trung vao nhûng vên àï thûc tï va dï thûc hiïn nhêt. Cuöc hop ài àïn kït thuc trong sû phên chên, niïm hy vong va möt thï chu àöng múi.

Vao cuöi ngay thû ba, chung töi töng kït höi nghõ bùng cêu tra lúi cho cêu hoi “Tònh hònh kinh doanh ra sao?”. Cêu tra lúi nay co ba phên.

Phên 1: Hiïn tai, tònh hònh àöi vúi chung töi la khöng töt, cac xu hûúng co ve töi tï hún trûúc khi co thï lac quan.

Phên 2: Tuy nhiïn, nhûng biïn phap chung töi àang ban thao la rêt töt, giup quan ly töt hún, giam cac chi phñ, tùng àûúc thõ phên.

Phên 3: Vò thï, tònh hònh kinh doanh se töt hún.

Àûng trûúc vên àï nay, möt ngûúi bõ àöng se noi gò? “Ö, sao vêy, hay àöi mùt vúi thûc tï ài. Nhûng suy nghô tñch cûc va cach tû àöng viïn tinh thên cua anh cung chó àïn thï thöi. Trûúc sau gò cung phai àöi mùt vúi hiïn thûc.”

Ào chñnh la sû khac biït giûa tû duy chu àöng va tû duy bõ àöng. Chung töi àöi mùt vúi thûc tï àêy chû. Chung töi àa àöi mùt vúi thûc tï vï tònh hònh hiïn nay va vach kï hoach cho tûúng lai. Chung töi co sûc manh àï lûa chon phan ûng tñch cûc àöi vúi nhûng hoan canh, tònh huöng àa àûúc tiïn liïu, chû khöng nghô rùng nhûng gò àang xay ra trong möi trûúng kinh doanh se quyït àõnh sö phên cua chung töi.

Cac doanh nghiïp, cac cöng àöng dên cû, tö chûc, gia àònh va tûng ca nhên àïu co thï luön ú thï chu àöng. Cên biït kït húp sû sang tao va nùng nö cua nhûng ca nhên co

tinh thên chu àöng àï tao ra möt nïn vùn hoa thûc sû co tñnh chu àöng trong tö chûc. Khöng nïn pho mùc cho hoan canh! Moi ngûúi cên chu àöng hanh àöng àï àat àûúc nhûng gia trõ va muc àñch chung.

6. LÙNGNGHECHÑNHMÒNH

Thai àö va hanh vi bùt nguön tû nhûng mö thûc, nïn qua qua trònh tû nhên thûc, möi ngûúi se tû tòm thêy “têm ban àö” cua ban thên. Vñ du, ngön tû cua möt ngûúi co thï la thûúc ào chñnh xac vï mûc àö chu àöng cua ngûúi ào.

Ngön ngû cua nhûng ngûúi luön bõ àöng la thoai thac va trön tranh trach nhiïm:“Töi la thï ào. Töi chùng thï lam gò khac hún.” (Khöng phai töi ma la ngûúi khac quyït àõnh).

“Anh ta lam töi muön phat àiïn!” (Töi khöng chõu trach nhiïm. Cuöc söng tònh cam cua töi bõ chi phöi búi nhûng sû viïc nùm ngoai têm kiïm soat cua töi).

“Töi khöng thï lam àûúc àiïu ào àêu. Töi khöng co thúi gian.” (Co gò ào bïn ngoai –vñ du nhû thúi gian han hep –àang chi phöi töi).

“Töi phai lam viïc ào”. (Hoan canh hay ngûúi khac buöc töi phai lam. Töi khöng àûúc tû do lûa chon hanh àöng).

Nhûng ngön tû ào bùt nguön tû möt mö thûc cú ban cua thuyït têt àõnh va bao trum no la sû thoai thac trach nhiïm. Töi khöng chõu trach nhiïm, töi khöng thï lûa chon phan ûng cua mònh.

Ngön tû bõ àöng

- Töi khöng thï lam àûúc gò nûa.

- Töi la nhû thï ào

- Anh ta lam töi phat àiïn.

- Ho khöng cho phep àiïu ào

Ngön tû chu àöng

- Hay tòm cach khac xem sao.

- Töi co thï chon cach khac.

- Töi biït kiïm chï cam xuc cua mònh.

- Töi co thï trònh bay vên àï thêt thuyït phuc.

- Töi phai lam àiïu ào

- Töi khöng thï…

- Töi buöc phai…

- Gia nhû…

- Töi se lûa chon möt phan ûng thñch húp.

- Töi chon…

- Töi thñch…

- Töi se lam…

Co lên, möt sinh viïn hoi töi: “Thêy co thï cho phep em nghó hoc àûúc khöng? Em phai ài àanh quên vút”.

“Em bõ buöc phai ài, hay la tû em chon?”, töi hoi.

“Em thûc sû phai ài”, cêu ta giai thñch.

“Àiïu gò se xay ra nïu em khöng ài?”

“Ho se àuöi em khoi àöi.”

“Em co chêp nhên hêu qua ào khöng?”

“Khöng a.”

“Noi cach khac, em chon ài àanh quên vút vò em muön mònh vên nùm trong danh sach àöi. Thï con chuyïn gò se xay ra nïu em vùng tiït hoc nay?”

“Em khöng biït.”

“Hay suy nghô ky ài. Hêu qua têt yïu cua viïc khöng lïn lúp la gò?”

“Thêy se àuöi hoc em, co phai vêy khöng?”

“Ào la möt hêu qua co tñnh xa höi, la hêu qua gia tao. Nïu em khöng tham gia vao àöi quên vút, em se khöng chúi. Ào la àiïu têt nhiïn. Nhûng nïu em khöng lïn lúp thò hêu qua têt yïu se la gò?”

“Em àoan la em se mêt ài möt sö kiïn thûc.”

“Àung thï. Vêy em phai cên nhùc hêu qua nay vúi hêu qua khac àï co sû lûa chon. Töi biït rùng, nïu la töi, töi cung se ài àanh quên vút. Nhûng àûng bao giú noi rùng em buöc phai lam cai gò ca.”

“Vêy lûa chon cua em se la ài àanh quên vút”, cêu ta ben len tra lúi.

“Va bo buöi hoc nay?”, töi noi khay cêu ta.

Möt vên àï nghiïm trong khac liïn quan àïn ngön tû bõ àöng la no mang tñnh tiïn àoan tû hoan thanh. Nhûng ngûúi thu àöng cam thêy mònh la nan nhên va khöng kiïm soat àûúc tònh hònh, khöng thêy mònh co trach nhiïm vï cuöc söng hay sö phên cua ban thên. Ho àö löi cho cac nguyïn nhên bïn ngoai, cho ngûúi khac, cho hoan canh, thêm chñ ca trùng sao trïn trúi cung phai chõu trach nhiïm vï tònh canh ho gùp phai.

Tai möt cuöc höi thao, khi töi àang noi vï khai niïm tñnh chu àöng, möt ngûúi àan öng bûúc àïn va noi: “Nay Stephen, töi thñch nhûng àiïu anh àang noi. Nhûng möi ngûúi möi canh, chùng ai giöng ai. Hay nhòn vao cuöc hön nhên cua töi. Töi thûc sû lo lùng. Vú chöng töi khöng con tònh cam vúi nhau nhû trûúc nûa. Töi nghô rùng töi khöng

con yïu cö êy nûa va cö êy cung khöng yïu töi. Vêy töi phai lam gò àêy?”.

“Anh chõ khöng con tònh cam vúi nhau thêt û?”, töi hoi.

“Àung vêy”, anh ta khùng àõnh, “Va chung töi co ba àûa con. Töi rêt lo cho chung. Theo anh nïn giai quyït sao?”

“Hay yïu cö êy”, töi tra lúi.

“Töi noi röi, tònh yïu khöng con nûa.”

“Hay cû yïu.”

“Töi khöng hiïu anh noi gò. Tònh yïu thêt sû khöng con nûa.”

“Vêy thò cang phai yïu cö êy. Nïu nhû tònh cam khöng con thò ào la ly do xac àang àï.yïu.”

“Nhûng lam sao anh co thï yïu möt ngûúi khi anh khöng con tònh cam?”

“Öng ban úi, yïu la möt àöng tû. Con tònh yïu – cam xuc – la kït qua cua àöng tû ào. Vêy hay chu àöng hanh àöng ài, hay yïu thûúng cö êy, chùm soc, hy sinh vò cö êy. Con nûa, hay lùng nghe cö êy, thöng cam va àöng viïn cö êy. Liïu anh co muön lam àiïu ào khöng?”

Yïu la möt àöng tû, nhûng ngûúi bõ àöng luön coi ào la cam xuc va ho bõ cam xuc chi phöi. Hollywood thûúng co nhûng kõch ban phim lam chung ta tin rùng chung ta khöng phai chõu trach nhiïm, rùng chung ta la san phêm cu a nhû ng ca m xu c cu a mònh. Ca c kõch ba n cu a Hollywood khöng mö ta àung thûc tai. Nïu nhû cam xuc co thï kiïm soat hanh àöng cua chung ta, thò ào la vò chung ta àa tû bo trach nhiïm cua mònh va chêp nhên àï no chi phöi.

Nhûng ngûúi chu àöng luön biït cach khiïn cho “yïu thûúng” trú thanh möt àöng tû. Tònh yïu la àiïu gò ào thöi thuc ban hanh àöng: hy sinh, cho ài cai töi cua mònh, giöng nhû ngûúi me cho möt àûa be chao àúi. Nïu ban muön nghiïn cûu tònh yïu, hay nhòn vao nhûng têm gûúng hy sinh vò ngûúi khac, kï ca trûúng húp ngûúi ào àa xuc pham hay khöng àap lai tònh yïu cua ho. Nïu la möt bêc cha me, ban hay nhòn vao tònh yïu mònh danh cho con cai. Tònh yïu la möt gia trõ àûúc thï hiïn thöng qua cac hanh àöng yïu thûúng. Ngûúi chu àöng luön àï cho cam xuc phuc tung cac gia trõ, Tònh yïu la cam xuc co thï lêy lai àûúc

7. VONGTRON QUANTÊMVA VONGTRON ANHHÛÚNG

Möt cach tuyït vúi khac àï tû nhên thûc ban thên töt hún vï kha nùng luön chu àöng la quan sat xem chung ta têp trung thúi gian va sûc lûc cua mònh vao àêu.

Mùc du pham vi quan têm cua con ngûúi la rêt röng –tû sûc khoe, con cai, cöng viïc, àïn ca tònh hònh nú nûúc ngoai cua quöc gia, chiïn tranh hat nhên,… - nhûng chung ta co thï tach nhûng àiïu mònh quan têm ra khoi nhûng cai vön khöng co liïn quan gò àùc biït àïn chung ta, ca vï phûúng diïn ly trñ lên tònh cam, bùng cach tao ra möt Vong tron Quan têm nhû hònh trang bïn.

Khöng quan têm

Vong tron Quan têm

Khi quan sat cac sû vêt nùm trong Vong tron Quan têm, chung ta thêy ro la co nhûng möi quan têm nùm trong va ngoai kha nùng kiïm soat cua chung ta. Nhûng gò co thï kiïm soat àûúc, chung ta se gom vao möt vong tron nho hún goi la Vong tron Anh hûúng.

Vong tron Quan têm

Vong tron Anh hûúng

Bùng cach xac àõnh vong tron nao thu hut hêu hït thúi gian va sûc lûc cua ban, ban se biït àûúc mûc àö chu àöng cua mònh.

Vong tron

Vong tron Anh hûúng

Quan têm

TIÏU ÀIÏM CHU ÀÖNG

(Nùng lûúng tñch cûc mú röng Vong tron Anh hûúng)

Ngûúi chu àöng têp trung nö lûc cua mònh vao Vong

tron Anh hûúng. Ho têp trung vao nhûng sû viïc, sû vêt ma ho co thï kiïm soat. Ban chêt nùng lûúng cua ho la tñch cûc, no mú röng va khuïch àai, lam tùng chu vi Vong tron Anh hûúng.

Ngûúc lai, ngûúi bõ àöng têp trung nö lûc cua mònh vao

Vong tron Quan têm. Ho têp trung vao àiïm yïu cua ngûúi

khac, vao nhûng vên àï cua möi trûúng bïn ngoai, vao hoan canh nùm ngoai kha nùng kiïm soat cua ho. Sû têp

trung nay dên àïn cac thai àö àö löi, lïn an va thoi quen dung ngön tû bõ àöng... Vö tònh, ho tû biïn mònh thanh nan nhên. Sû têp trung nay lam tùng nùng lûúng tiïu cûc, cöng vúi viïc bo mùc nhûng àiïu ho co thï lam àûúc, khiïn cho Vong tron Anh hûúng bõ thu nho lai.

Vong tron Quan têm

Vong tron Anh hûúng

TIÏU ÀIÏM BÕ ÀÖNG

(Nùng lûúng tiïu cûc thu nho Vong tron Anh hûúng)

Chûng nao chung ta con têp trung vao Vong tron Quan têm, con àï sû viïc, sû vêt bïn trong vong tron nay kiïm soat thò chung ta khöng thï co hanh àöng chu àöng cên thiït àï mang lai sû thay àöi tñch cûc.

Chuyïn vï cêu con trai cua töi gùp phai nhiïu vên àï

nghiïm trong ú trûúng nhû àa kï trïn la möt vñ du. Chung töi chó chu y àïn Vong tron Quan têm cua mònh göm nhûng

àiïm yïu cua thùng be va cach cû xû cua ngûúi khac àöi vúi no. Va chung töi chùng lam àûúc gò, ngoai trû viïc lam tùng thïm cam giac hut hêng, bêt lûc va phu thuöc cua no. Chó khi chuyïn sang Vong tron Anh hûúng, tûc têp trung vao cac mö thûc cua chñnh mònh, chung töi múi bùt àêu tao ra àûúc nùng lûúng tñch cûc lam thay àöi ban thên chung töi va cuöi cung tac àöng àïn con trai mònh. Thay vò chó lo lùng vï nhûng àiïu kiïn ngoai canh, chung töi àa chu àöng tac àöng ngûúc lai ngoai canh.

Do àõa võ, sû giau co, vai tro, hay do möi quan hï xa höi cua möt ngûúi nïn trong möt vai tònh huöng Vong tron Anh hûúng cua ho lún hún Vong tron Quan têm.

Vong tron Anh hûúng

Vong tron Quan têm

Ào la sû phan anh cua cai nhòn thiïn cên vï mùt tònh cam tû thên – thï hiïn möt löi söng ñch ky.

Du co thï phai co sû ûu tiïn trong viïc sû dung anh hûúng cua mònh, ngûúi chu àöng vên co Vong tron Quan têm lún ñt nhêt bùng Vong tron Anh hûúng va chêp nhên trach nhiïm sû dung anh hûúng cua mònh möt cach co hiïu qua.

8. KIÏM SOAT TRÛC TIÏP, KIÏM SOAT GIAN TIÏPVA

NGOAITÊM KIÏM SOAT

Nhûng vên àï chung ta thûúng àöi mùt trong cuöc söng co thï thuöc möt trong ba loai sau: kiïm soat trûc tiïp (nhûng vên àï liïn quan àïn hanh vi cua chñnh chung ta); kiïm soat gian tiïp (nhûng vên àï liïn quan àïn hanh vi cua ngûúi khac)hay ngoai têm kiïm soat (nhûng vên àï chung ta khöng thï tac àöng àûúc). Quan àiïm chu àöng xac àõnh bûúc àêu tiïn la giai quyït ca ba loai vên àï bïn trong Vong tron Anh hûúng hiïn tai cua chung ta.

Nhûng vên àï vï kiïm soat trûc tiïp se àûúc giai quyït bùng cach ren luyïn cac thoi quen. chung nùm trong Vong tron Anh hûúng va la Thanh tñch Ca nhên cua Thoi quen 1, 2 va 3.

Nhûng vên àï vï kiïm soat gian tiïp se àûúc giai quyït bùng cach thay àöi cac phûúng phap gêy anh hûúng va la Thanh tñch Têp thï cua Thoi quen 4, 5 va 6. Ban thên töi àa nhên diïn hún 30 phûúng phap khac nhau gêy anh hûúng àïn con ngûúi nhû: thêu hiïu thay vò àöi àêu, lam gûúng thay vò thuyït phuc. Nhûng ngûúi chó co ba hoùc bön phûúng phap trong tay thûúng bùt àêu bùng ly le va nïu khöng thanh cöng, ho se hoùc bo chay, hoùc àûúng àêu. Thêt dï chõu biït bao nïu chêp nhên y nghô rùng töi co thï hoc àûúc cac phûúng phap múi gêy anh hûúng àïn ngûúi

khac thay vò khöng ngûng lùp lai cac phûúng phap cu rñch, kem hiïu qua àï “sûa àöi” ngûúi khac.

Cac vên àï ngoai têm kiïm soat co trach nhiïm thay àöi nhûng àûúng net quan trong trïn gûúng mùt cua chung ta – nú nu cûúi, hay chêp nhên möt cach chên thêt va nhe nhang nhûng vên àï nay va hoc cach chung söng vúi no, mùc du chung ta khöng thñch chung. Bùng cach nay, chung ta khöng àï cho chung chi phöi mònh. Chung ta chia se tinh thên ên chûa trong lúi cêu nguyïn sau:“Chua hay ban cho con long can àam àï thay àöi nhûng àiïu co thï va cên phai thay àöi, ban cho con sû thanh than àï chêp nhên nhûng àiïu khöng thï thay àöi àûúc, va trñ khön àï phên biït àûúc sû khac biït ào”.

Bêt kï vên àï la kiïm soat trûc tiïp, kiïm soat gian tiïp hay ngoai têm kiïm soat, chung ta vên co trong tay bûúc àêu tiïn àï xû ly. Thay àöi thoi quen, thay àöi phûúng phap gêy anh hûúng va thay àöi cach thûc nhòn nhên nhûng vên àï ngoai têm kiïm soat àïu nùm trong Vong tron Anh hûúng cua chung ta.

9. MÚ RÖNG VONGTRON ANHHÛÚNG

Àiïu àang khñch lï la trong khi lûa chon phan ûng àöi vúi tac àöng bïn ngoai, chung ta cung gêy anh hûúng manh me àïn hoan canh cua mònh, giöng nhû khi thay àöi möt phên cöng thûc hoa hoc, kït qua cua cuöc thñ nghiïm cung thay àöi.

Töi tûng lam viïc trong nhiïu nùm cho möt cöng ty do möt ngûúi rêt nùng àöng lanh àao. Öng êy la ngûúi thöng minh, sang tao, co nùng lûc va co têm nhòn chiïn lûúc – ai cung thêy àiïu ào. Nhûng öng êy co cach quan ly rêt àöc

àoan. Öng êy xem nhên viïn nhû nhûng ke lam cöng, khöng co tû duy va giao tiïp vúi ho bùng möt giong àiïu rêt ke ca.

Hêu qua têt yïu la hêu hït can bö quan ly àïu xa lanh öng êy. Ho thûúng tu têp ú hanh lang àï phan nan vï sïp va trao àöi nhûng cêu chuyïn co ve rêt thúi sû va cu thï, cû nhû àang tòm cach giai quyït tònh hònh vêy. Cac cuöc thao luên bao giú cung nhû keo dai vö tên, tuy nhiïn, nhûng ngûúi trong cuöc thò lai xem nhû mònh khöng co trach nhiïm gò; têt ca la do sû yïu kem cua võ lanh àao.

“Cac ban khöng thï hònh dung nöi chuyïn gò xay ra lên ào àêu”, möt ngûúi noi, “Bûa ào, öng êy àïn phong chung töi. Töi àa chuên bõ moi thû sùn sang. Nhûng öng êy àïn va phan möt cai lïnh tû trïn trúi xuöng. Moi thû töi mêt hang thang trúi chuên bõ coi nhû cöng cöc. Töi khöng biït liïu töi con co thï tiïp tuc lam viïc cho öng êy nûa khöng. Con bao lêu nûa öng êy nghó hûu nhó?”.

“Öng êy múi 59”, möt ngûúi khac tra lúi, “Liïu anh co thï chõu àûng thïm sau nùm nûa khöng?”.

“Töi khöng biït. Du sao thò öng êy cung khöng phai la loai ngûúi chõu vï hûu dï dang àêu!”

Nhûng trong sö ho, co möt ngûúi co tinh thên chu àöng. Anh êy àûúc thuc àêy búi cac gia trõ chû khöng phai búi tònh cam. Anh êy la ngûúi chu àöng àûa ra hanh àöng bùng phan àoan, cam thöng va nghiïn cûu tònh hònh. Thay vò chó trñch cac àiïm yïu cua võ lanh àao, anh êy tòm cach bu àùp. Nïu àiïm yïu cua öng ta la ú phong cach, anh êy tòm cach lam cho cac nhûúc àiïm ào trú thanh thû yïu. Anh têp trung vao nhûng àiïm manh cua öng chu tõch – têm nhòn, sû thöng minh, tñnh sang tao. Anh êy hiïu ro têm quan

trong cua öng chu tõch àöi vúi sû phat triïn cua cöng ty va cö gùng thöng cam vúi nhûng möi quan têm cua öng êy. Do ào khi cung cêp thöng tin, anh êy cung àûa ra nhûng kiïn nghõ dûa trïn cac phên tñch ào. Ro rang, ngûúi àan öng nay àa biït têp trung vao Vong tron Anh hûúng cua mònh.

Vao möt ngay, khi töi ngöi cung öng chu tõch vúi tû cach la möt cö vên, öng êy noi:

“Nay Stephen, töi khöng thï tin àûúc nhûng viïc ma ngûúi nay àa lam. Anh êy khöng chó àap ûng nhûng gò töi yïu cêu ma con cung cêp thïm thöng tin bö sung cên thiït va àung luc. Anh êy con àûa cho töi bang phên tñch vï nhûng àiïu töi quan têm nhêt, va möt ban kiïn nghõ nûa. Nhûng kiïn nghõ nay phu húp vúi bang phên tñch, va bang phên tñch phu húp vúi sö liïu. Anh êy thêt tuyït vúi! Thêt la nhe ngûúi khi co àûúc möt ngûúi giup lo lùng phên viïc kinh doanh”.

Tai cuöc hop tiïp theo, têt ca cac nhên viïn quan ly khac vên bõ lanh àao àöi xû nhû cu: “Anh lam cho töi viïc nay...”, “Nhiïm vu cua anh la phai...”, chó trû möt ngûúi. Àöi vúi ngûúi nay, öng chu tõch hoi: “Y anh thï nao?”. Vêy la Vong tron Anh hûúng cua anh êy àa tùng lïn. Sû kiïn nay nhanh chong trú thanh “têm àiïm” trong cöng ty. Hang ngu nhûng can bö quan ly co tinh thên tiïu cûc quay sang “na àan” túi têp vao con ngûúi tñch cûc nay.

Ban chêt cua ngûúi bõ àöng la thoai thac trach nhiïm. Thêt dï khi noi “Töi khöng chõu trach nhiïm”. Phan ûng cua nhûng ngûúi nay thûúng la tham gia vao möt möi trûúng tiïu cûc, cêu kït, àùc biït nïu nhû nhiïu nùm qua ho àa tòm cach thoai thac trach nhiïm bùng cach vin vao sû yïu kem cua ngûúi khac.

Con ngûúi nhên viïn tñch cûc nay thò luön co thai àö chu àöng vúi cac àöng nghiïp khac. Tûng bûúc möt, Vong tron Anh hûúng cua anh êy àöi vúi ho ngay möt lún. No tiïp tuc àûúc mú röng àïn mûc cuöi cung, bêt ky ai khi àûa ra y kiïn hay àï nghõ gò cung àïu muön tham khao anh ta, kï ca öng chu tõch. Nhûng öng chu tõch khöng cam thêy ào la möi àe doa vò ngûúi nay se bö sung cho öng rêt nhiïu sûc manh. Chñnh sû lûa chon phan ûng trûúc hoan canh, sû têp trung vao Vong tron Anh hûúng ma anh êy tao ra àûúc sû khac biït.

Möt sö ngûúi giai nghôa thuêt ngû “luön chu àöng” la chúi tröi, hung hùng, va vö têm, nhûng àiïu ào hoan toan khöng àung. Ngûúi chu àöng la nhûng ngûúi khön ngoan, àûúc thuc àêy búi gia trõ, ho hiïu hiïn thûc va biït àiïu nao la cên thiït.

Hay nhòn vao Mahatma Gandhi(*). Trong khi bõ chó trñch ú Quöc höi vò khöng chõu tham gia vao Höi lïn an Àï quöc Anh, Gandhi lùng le trú vï quï nha. Tai àêy, öng tûng bûúc mú röng Vong tron Anh hûúng cua mònh àöi vúi nhûng ngûúi nöng dên. Sû ung hö va tin tûúng cua ho vao öng ngay cang tùng. Mùc du khöng co möt àõa võ chñnh trõ nao, nhûng bùng long nhên ai, dung cam va tinh thên bêt khuêt àêy thuyït phuc, cuöi cung, öng àa buöc nûúc Anh phai rut lui. Gandhi àa pha tan sû àö hö chñnh trõ àe nùng lïn hún 300 triïu dên Ên bùng sûc manh töi àa tû Vong tron Anh hûúng cua mònh.

(*) M. Gandhi: Nha lanh àao kiït xuêt va àêu tiïn cua phong trao gianh àöc lêp cho cac nûúc thuöc àõa trïn thï giúi ma khöng cên àïn bao lûc. Öng àa tao ra möt khai niïm goi la “giû vûng niïm tin”. Bêt chêp chiïn tranh va bao lûc trong thï ky 20, Gandhi àa day cho loai ngûúi vï gia trõ cua long tin, phi bao lûc va hoa bònh.

10. “CO” VA “LA”

Co möt cach àï xac àõnh xem möi quan têm cua chung ta nùm trong vong tron nao la phên biït giûa cai “co” va cai “la”. Vong tron Quan têm chûa àêy nhûng cai “co”:

“Töi se rêt hanh phuc khi co àûúc möt ngöi nha va tra hït nú ngên hang…”

“Gia nhû töi co möt öng sïp khöng àöc tai nhû vêy…”

“Gia nhû töi co möt öng chöng biït kiïn nhên hún...”

“Gia nhû töi co nhûng àûa con ngoan ngoan hún...”

“Gia nhû töi co àûúc möt têm bùng àai hoc...”

“Gia nhû töi co nhiïu thúi gian hún cho ban thên ...”

Con Vong tron Anh hûúng thò chûa àêy nhûng cai “la”.

Töi se la ngûúi kiïn nhên hún, la ngûúi khön ngoan, la ngûúi àang yïu. Ào la sû têp trung vao tñnh cach.

Vúi nhûng ngûúi bõ àöng, suy nghô cua ho luön luön hûúng vï nhûng cai ú “bïn ngoai”. Chñnh suy nghô ào co vên àï. Ho àï cho cai nùm “bïn ngoai” chi phöi. Ho suy nghô theo mö thûc “bùt àêu tû bïn ngoai”. Theo ho, cên phai thay àöi nhûng cai ú ngoai trûúc khi thay àöi ban thên.

Con quan àiïm chu àöng la thay àöi “bùt àêu tû bïn trong”. Bùng cach thay àöi nhû thï, chung ta múi co thï gêy anh hûúng tñch cûc àïn cai bïn ngoai.

Möt trong nhûng cêu chuyïn töi thñch nhêt la cêu chuyïn trong kinh cûu ûúc, möt phên cua nïn tang Do Thai giao. Ào la cêu chuyïn cua Joseph, ngûúi àa bõ nhûng ngûúi anh em cua mònh ban lam nö lï tai Ai Cêp khi múi 17 tuöi. Ban co thï hònh dung öng êy se dï dang buöng xuöi

àïn thï nao. Öng se khöng ngûng than trach cuöc àúi lam lu lam töi tú cho Potiphar, hoùc buöc töi nhûng ke bac ac àa àêy öng vao bûúc àûúng khön cung. Nhûng Joseph la möt ngûúi luön chu àöng. Öng têp trung vao chû la. Va chó trong möt thúi gian ngùn, öng trú thanh ngûúi quan gia cho nha Potiphar. Öng êy quan ly moi thû ma Potiphar co vò öng rêt àûúc tin cêy.

Thï röi àïn möt ngay, Joseph bõ bùt trong möt tònh huöng phûc tap va àa bõ cêm tu oan trong 13 nùm. Nhûng möt lên nûa, öng lai thï hiïn ban lônh cua möt ngûúi luön chu àöng. Öng têp trung vao Vong tron Anh hûúng - vong tron chûa cai la, thay vò cai co. Khöng lêu sau ào, öng trú thanh ngûúi cai quan nha tu va cuöi cung cai quan ca nûúc Ai Cêp, chó àûng sau Hoang àï (Pharaoh).

Töi hiïu rùng y tûúng nay la möt sû thay àöi mö thûc triït àï àöi vúi nhiïu ngûúi. Thêt dï khi àö löi cho ngûúi khac, cho àiïu kiïn hay hoan canh vï tònh trang bï tùc cua mònh. Nhûng chung ta co trach nhiïm – co thï chu àöng kiïm soat cuöc söng cua chung ta va tac àöng trú lai hoan canh möt cach manh me bùng cach têp trung vao chû la, vao chñnh ban thên mònh.

Nïu cuöc söng hön nhên cua töi gùp truc trùc thò se ñch lúi gò khi töi khöng ngûng kï töi vú mònh? Khi thûa nhên rùng mònh khöng co trach nhiïm trong chuyïn nay, töi àa tû biïn mònh thanh möt nan nhên va dên mònh vao möt tònh huöng tiïu cûc. Töi cung àanh mêt ca kha nùng gêy anh hûúng àïn cö êy. Thai àö rêy la, lïn an gay gùt cua töi chó cang khiïn cho cö êy cam thêy mònh àung. Sû chó trñch cua töi con töi tï hún nhûng gò ma töi muön lam àï uön nùn vú mònh. Kha nùng gêy anh hûúng tñch cûc àïn hoan canh cua töi dên dên bõ mêt ài.

Nïu thûc sû muön cai thiïn tònh hònh, töi phai têp trung vao cai töi co thï kiïm soat àûúc – ào la ban thên töi. Töi cên chêm dût viïc tòm cach chên chónh vú mònh va têp trung khùc phuc nhûúc àiïm cua chñnh mònh. Chó bùng cach trú thanh möt ngûúi chöng töt, biït yïu thûúng va ung hö vö àiïu kiïn àöi vúi vú mònh, töi múi co thï lam cho cö êy cam thêy sûc manh cua tñnh chu àöng va se àap lai tûúng tû. Nhûng du kït qua co thï nao, cach tñch cûc nhêt ma töi co thï tac àöng vao hoan canh cua mònh la têp trung vao ban thên, vao mö thûc cua mònh.

Co nhiïu cach àï àiïu chónh ban thên trong Vong tron Anh hûúng – la möt ngûúi biït lùng nghe nhiïu hún , la möt ngûúi ban àúi àang yïu hún, la möt sinh viïn töt hún, la möt nhên viïn tên tuy va dï húp tac hún. Àöi khi, àiïu co tñnh chu àöng nhêt ma chung ta co thï lam la cam thêy hanh phuc hoùc nú möt nu cûúi chên thanh.

Hanh phuc hay bêt hanh nùm ú sû lûa chon cua chung ta. Àûng àï nhûng thû “bïn ngoai” nhû thúi tiït, tònh hònh chñnh trõ, sû khung hoang tai chñnh quöc gia… nùm trong Vong tron Anh hûúng cua chung ta. Hay luön chu àöng! Chung ta co thï mang sûc manh tñch cûc ào bïn mònh, bêt ky luc nao, ú àêu. Chung ta vên co thï hanh phuc va chêp nhên nhûng thû hiïn thúi chung ta chûa kiïm soat àûúc àï têp trung nö lûc vao nhûng thû ma chung ta co thï kiïm soat.

11. PHÑABÏNKIACUA THÊTBAI

Trûúc khi chuyïn muc tiïu cuöc söng vao Vong tron Anh hûúng, chung ta cên xem xet sêu hún hai nöi dung nùm trong Vong tron Quan têm: sai lêm va hï qua.

Chung ta co quyïn tû do lûa chon hanh àöng, chû khöng àûúc tû do lûa chon hï qua cua nhûng hanh àöng ào. Hï qua bõ chi phöi búi cac quy luêt tû nhiïn, no nùm bïn ngoai Vong tron Quan têm. Chung ta co thï quyït àõnh bûúc vao giûa àûúng ray, àöi mùt vúi möt con tau àang lao túi, nhûng chung ta khöng thï quyït àõnh àiïu gò se xay ra sau khi con tau àêm vao mònh.

Chung ta co thï quyït àõnh la ngûúi thiïu trung thûc trong giao keo lam ùn va hêu qua xa höi cua quyït àõnh ào co thï khac nhau, tuy thuöc hanh vi gian döi cua chung ta co bõ phat hiïn hay khöng. Thï nhûng, hï qua tû nhiïn àöi vúi ban chêt cua chung ta la möt kït qua cö àõnh.

Hanh vi cua chung ta bõ chi phöi búi cac nguyïn tùc. Chung söng hai hoa vúi cac nguyïn tùc se àem lai hï qua tñch cûc; vi pham nguyïn tùc se àem lai hï qua tiïu cûc. Chung ta tû do lûa chon phan ûng trong moi hoan canh, nhûng khi lam thï, chung ta cung lûa chon luön hêu qua kem theo, nhû cêu ngan ngû: “Khi chung ta cêm lêy möt àêu gêy thò àêu kia cung àûúc nêng lïn”.

Chùc chùn trong cuöc àúi möi ngûúi, khöng ñt lên chung ta cêm möt chiïc gêy lïn röi múi phat hiïn ra rùng ào khöng phai la chiïc gêy töt. Sû lûa chon cua chung ta àa àûa àïn nhûng hêu qua xêu hún, so vúi khi chung ta khöng lûa chon. Nïu co cú höi lûa chon lai möt lên nûa, chùc chùn chung ta se lam khac ài. Chung ta goi nhûng sû lûa chon ào la sai lêm, va ào la àiïu àang àï chung ta suy ngêm.

Àöi vúi nhûng ai àang phai söng trong nöi ên hên, thò bai têp cên thiït cho tñnh luön chu àöng la phai nhên thûc àûúc rùng: nhûng sai lêm qua khû cung nùm trong Vong tron Quan têm. Chung ta khöng thï lam lai tû àêu, cung

khöng thï xoa bo hay kiïm soat àûúc hï qua cua sai lêm àa xay ra.

Quan àiïm cua ngûúi luön chu àöng àöi vúi sai lêm la thûa nhên ngay sai lêm ào àï sûa chûa va rut ra bai hoc. Àiïu nay thûc sû biïn sai lêm thanh thanh cöng, nhû T. J. Watson, ngûúi sang lêp cöng ty IBM, àa noi: “Thùng lúi nùm ú phña bïn kia cua thêt bai”.

Nhûng nïu khöng thûa nhên, khöng sûa chûa sai lêm cung nhû khöng rut ra bai hoc kinh nghiïm thò ào lai la möt sai lêm khac. No thûúng àûa ngûúi ta vao con àûúng tû lûa döi mònh, tû ru ngu mònh, va thûúng gùn vúi sû duy ly (sû lûa döi duy ly) àöi vúi ban thên va ngûúi khac. Sai lêm thû hai nay che àêy, lam tùng tac hai va anh hûúng cua sai lêm thû nhêt, gêy tön thêt lún hún cho ban thên. Khöng

phai sai lêm cua ngûúi khac, hay thêm chñ khöng phai sai lêm cua ban thên ma chñnh la phan ûng cua chung ta àöi vúi nhûng sai lêm ào gêy tac hai lún cho chung ta. Rûút àuöi theo con rùn àöc àa cùn mònh chó cang lam cho chêt àöc lan toa khùp cú thï. Töt hún hït, chung ta hay tòm ngay biïn phap àï lêy chêt àöc ra khoi cú thï.

Phan ûng cua chung ta àöi vúi bêt ky sai lêm nao cung àïu co anh hûúng àïn chêt lûúng cua nhûng sû viïc sau ào. Àiïu quan trong la thûa nhên va sûa chûa ngay cac sai lêm àï chung khöng con anh hûúng àïn ta va giup ta trú nïn manh me hún.

12. CAMKÏTVA GIÛ LÚI

Ngay tai trung têm cua Vong tron Anh hûúng la kha nùng cam kït va giû lúi cua chung ta. Nhûng cam kït àöi vúi ban thên, nhûng ngûúi xung quanh va sû nhêt quan thûc hiïn

cac cam kït ào la ban chêt, la àiïu cöt loi cho sû trûúng thanh va la sû thï hiïn ro nhêt cua tñnh chu àöng. Thöng qua kha nùng thiïn phu cua con ngûúi, cung vúi sû tû nhên thûc va lûúng têm, chung ta y thûc àûúc nhûng àiïm yïu, nhûng mùt cên hoan thiïn, nhûng khña canh thuöc vï trñ tuï co thï phat triïn hún, cac thoi quen cên àûúc thay àöi hay loai bo. Sau ào, khi thûa nhên va sû dung trñ tûúng tûúng va y chñ àöc lêp cua mònh àï hanh àöng dûa trïn nhên thûc ào – àûa ra nhûng lúi hûa, àùt ra cac muc tiïu, va trung thûc vúi chung – chung ta se xêy dûng àûúc sûc manh cua tñnh cach àï co thï lam àûúc bêt ky àiïu gò tñch cûc trong cuöc söng.

Chñnh tû nhên thûc nay, chung ta se thêy co hai phûúng phap àï lam chu cuöc söng. Möt la, àûa ra lúi hûa va giû lúi hûa. Hai la, àùt ra möt muc tiïu va phên àêu àï àat àûúc muc tiïu ào. Khi chung ta àûa ra va giû lúi thûc hiïn cac cam kït, du nho, chung ta se xac lêp àûúc sû trung thûc bïn trong, cho ta y thûc vï sû tû chu va long can àam cung nhû sûc manh àï nhên lêy nhiïu trach nhiïm hún trong cuöc söng. Bùng cach ào, dên dên, danh dû se trú nïn quan trong hún têm trang cua ban thên.

Kha nùng àûa ra va thûc hiïn cac cam kït àöi vúi ban thên la yïu tö cöt loi nhêt cua qua trònh xêy dûng cac thoi quen cú ban cho sû thanh àat. Kiïn thûc, ky nùng, va khat vong àïu nùm trong têm kiïm soat cua chung ta. Chung ta co thï tac àöng vao möt trong ba nöi dung trïn, hoùc ca ba, àï lam tùng tñnh cên bùng giûa chung. Khi sû giao thoa giûa chung ngay möt nhiïu hún, chung ta se cang lônh höi sêu sùc hún cac nguyïn tùc - la cú sú cho cac thoi quen - va tao ra sûc manh tñnh cach giup chung ta hûúng túi sû thanh àat möt cach thêt cên bùng.

13. TÑNHCHU ÀÖNG: CUÖC TRÙC NGHIÏM 30 NGAY

Chung ta khöng cên phai kinh qua nhûng ngay àen töi trong cac trai têp trung chït choc nhû Frankl àï nhên thûc va phat triïn tñnh chu àöng cua mònh. Tû cac sû kiïn xay ra hang ngay, chung ta cung co thï phat triïn kha nùng nay àï xû ly nhûng sûc ep bêt thûúng trong cuöc söng, vñ du cach xû ly tònh huöng ket xe, cach phan ûng àöi vúi möt khach hang àang cau kónh hay möt àûa con bûúng bónh… Ào la cach chung ta nhòn nhên möt sû viïc àï biït àêu la vên àï mònh cên têp trung giai quyït.

Töi muön ban thû nghiïm nguyïn tùc chu àöng nay trong vong 30 ngay. Ban chó cên ap dung va quan sat kït qua. Trong vong möt thang, ban hay têp trung vao Vong tron Anh hûúng cua mònh. Ban chó cên àûa ra nhûng cam kït nho nho va thûc hiïn chung. Hay la ngûúi hûúng dên chû khöng la ngûúi phan xet. Hay lam gûúng chû àûng chó trñch. Hay àûa ra giai phap, chû khöng lam vên àï trú nïn nghiïm trong hún.

Hay thû nghiïm cac nguyïn tùc trïn trong cuöc söng hön nhên, trong gia àònh va trong cöng viïc cua ban. Àûng ban cai vï nhûng àiïm yïu cua ngûúi khac. Àûng biïn hö cho löi lêm cua mònh. Khi mùc sai lêm, ban nïn thûa nhên, sûa chûa va rut ra bai hoc kinh nghiïm ngay lêp tûc. Àûng àï mònh sa vao thoi quen lïn an va trach moc ngûúi khac. Hay têp trung vao nhûng gò ban co kha nùng kiïm soat. Hay têp trung vao chñnh mònh va luön la chñnh mònh.

Hay nhòn vao nhûúc àiïm cua ngûúi khac bùng anh

mùt thöng cam chû khöng lïn an. Vên àï khöng phai ú chö ho khöng lam hay khöng nïn lam möt viïc gò ào, ma chñnh la ú sû lûa chon phan ûng cua ban trûúc tònh huöng xay ra

va àiïu ban nïn lam. Nïu ban bùt àêu suy nghô rùng vên àï

“nùm ú bïn ngoai” thò hay dûng lai. Suy nghô ào chñnh la “vên àï” cua ban.

Nïu ta thï hiïn quyïn tû do lûa chon cua mònh thûúng xuyïn thò cai quyïn êy cang àûúc mú röng. Nhûng ai khöng lam nhû vêy se nhên thêy tû do cua ho àang dên bõ xoi mon cho àïn khi mêt hùn. Ho buöc phai àong nhûng vai diïn theo “kõch ban” cua cha me, cua cöng sû va cua xa höi.

Co trach nhiïm tûc la co kha nùng phan ûng àung àùn trûúc moi àiïu kiïn va hoan canh. Àêy la àiïu thiït yïu àöi vúi sû thanh àat, hanh phuc cua bêt ky ai. Àiïu cuöi cung töi muön noi la möi chung ta àïu cên phai lam chu àûúc cuöc söng cua riïng mònh, trong moi hoan canh, moi àiïu kiïn.

CACGÚIY THÛCHANH:

1.Hay lùng nghe lúi ùn tiïng noi cua mònh va nhûng ngûúi xung quanh trong möt ngay xem co bao nhiïu lên ban hoùc ngûúi khac sû dung nhûng ngön tû bõ àöng nhû “Gia nhû ...”, “Töi khöng thï ...” hay “Töi buöc phai ...”.

2.Tiïn liïu möt tònh huöng ban co thï se gùp phai trong tûúng lai gên ma theo kinh nghiïm ca nhên, ban co thï se hanh àöng möt cach bõ àöng. Hay àiïm lai tònh huöng ào trong pham vi Vong tron Anh hûúng cua ban. Ban se chu àöng phan ûng nhû thï nao?

Hay danh thúi gian ön lai cac kinh nghiïm àa qua va hònh dung phan ûng cua ban trûúc möt tònh huöng gia àõnh nao ào. Hay ghi nhú nhûng gò àa xay ra giûa qua trònh kñch thñch va phan ûng. Hay àùt ra cam kït vúi ban thên va thûc hanh quyïn tû do lûa chon thai àö hoùc phan ûng cua mònh.

3.Hay chon ra möt rùc röi tai núi ban lam viïc hay trong cuöc söng àang lam ban kho chõu. Cö gùng xac àõnh xem ào la vên àï ban co thï kiïm soat trûc tiïp, gian tiïp, hay ngoai têm kiïm soat. Hay àõnh dang bûúc giai quyït vên àï thû nhêt trong Vong tron Anh hûúng va thûc hiïn no.

4.Hay thû trùc nghiïm trong 30 ngay vï kha nùng chu àöng cua ban. Chu y ghi nhên sû thay àöi trong Vong tron Anh hûúng cua ban.

Thoi

thû hai

Cac nguyïn tùc lanh àao ban thên

“Nhûng gò lui lai phña sau, nhûng gò con ú ã phña trûúc àïu chùng la gò so vúi cai nùm bïn trong chñnh ban thên möi ngûúi.”

- Oliver Wendell Holmes

Bêy giú, ban hay tòm möt chö yïn tônh va têp trung vao nhûng trang tiïp theo àï thûc sû mú ra canh cûa cua sû thay àöi bïn trong têm hön mònh.

Bùng trñ tûúng tûúng, hay hònh dung ban àang dû àam tang möt ngûúi thên. Hònh dung ban lai xe àïn nha tang lï hay nha thú, röi àûa xe vao bai àö, xuöng xe. Khi ban bûúc vao bïn trong toa nha, ban àï y thêy cac vong hoa, va nghe tiïng nhac cêu hön thêm trêm. Ban nhên ra nhûng gûúng mùt quen thuöc, ban be va gia àònh… Ban cam nhên àûúc sû chia se, cam thöng tû nhûng ngûúi hiïn diïn xung quanh ban.

Khi tiïn lïn va nhòn vao quan tai, ban thònh lònh àöi mùt vúi chñnh mònh. Àêy se la lï tang cua chñnh ban sau vai chuc nùm nûa. Têt ca nhûng ngûúi nay àïn àêy àï viïng ban, àï bay to tònh cam yïu thûúng va sû cam kñch vï sû cöng hiïn cua ban.

Khi ngöi vao bùng ghï chú buöi lï bùt àêu, ban àoc tú chûúng trònh trong tay. Se co bön ngûúi àoc àiïu vùn. Àêu tiïn la möt ngûúi trong gia àònh ban. Ngûúi thû hai la möt ngûúi ban – anh ta hiïu rêt ro vï ban. Ngûúi thû ba la möt àöng nghiïp cua ban. Va ngûúi thû tû la möt võ linh mucàai diïn cöng àöng núi ban sinh söng. Ban muön nhûng ngûúi àoc àiïu vùn nay noi gò vï con ngûúi va cuöc àúi ban?

Ban muön ho mö ta ban la möt ngûúi chöng/vú, möt ngûúi cha/me, möt àûa con, möt ngûúi ban, hay möt àöng nghiïp nhû thï nao?

Ban muön ho thêy àûúc tñnh cach gò ú con ngûúi ban? Hay ban muön ho ghi nhú sû cöng hiïn hoùc thanh tñch nao ào cua ban? Hay nhòn nhûng ngûúi xung quanh ban va tû hoi ban àa lam àûúc gò àï trú thanh möt têm gûúng sang trong long ho?

Trûúc khi àoc tiïp, hay danh vai phut àï ghi chep cam tûúng cua ban. Viïc nay se giup ban hiïu ro hún Thoi quen thû hai.

1. “BÙTÀÊUTÛ MUC TIÏUÀA ÀÛÚCXAC ÀÕNH”

CO NGHÔALA GÒ?

Nïu tham gia möt cach nghiïm tuc vao thñ nghiïm trïn, se co nhûng khoanh khùc ban cham àïn nhûng gia trõ cú ban, sêu xa trong têm hön mònh. Ban se co cuöc tiïp xuc ngùn vúi hï thöng hûúng dên nöi têm ngay tai trung têm

Vong tron Anh hûúng cua ban.

Hay ngêm nghô nhûng lúi sau àêy cua Joseph Addison:

“Khi nhòn vao bia mö cua nhûng con ngûúi vô àai, moi cam giac ghen ty trong töi biïn mêt. Khi àoc vùn bia ghi lai

nhûng lúi hay y àep, moi duc vong têm thûúng trong töi tiïu tan. Khi chûng kiïn nöi àau buön khön xiït cua nhûng bêc cha me bïn nêm mö, töi quùn long thûúng cam. Khi àûng trûúc nêm mö cua cha me, töi nghô àïn hû danh cua nhûng ke ma chung ta buöc phai tuên lïnh: cac bêc vua chua. Ho nùm bïn canh nhûng ke àa ha bï ho – nhûng ke kònh àõch lai sat vai nhau khi lòa àúi. Trûúc nhûng anh hung hao kiït àa phên chia thï giúi bùng cac cuöc tranh chêp àö mau, töi suy ngêm trong àau buön va ngac nhiïn trûúc toan tñnh nho nhùt cua loai ngûúi. Khi àoc nhûng ngay thang ghi trïn bia mö, trong ào co möt sö ngûúi vûa chït vao ngay höm qua, va möt sö àa chït cach àêy 600 nùm, töi nghô àïn cai ngay trong àai khi têt ca chung ta àïu la nhûng ngûúi àûúng thúi, va cung nhau hiïn diïn…”

Mùc du Thoi quen thû hai ap dung trong nhiïu hoan canh va cung bêc cuöc söng khac nhau, nhûng ûng dung cú ban nhêt cua no la bùt àêu ngay tû ngay höm nay bùng nhûng muc tiïu àa àûúc xac àõnh. Lêy hònh tûúng, hònh anh hay mö thûc cuöi àúi ban lam khung tham chiïu hay chuên mûc àï xem xet moi thû khac. Möi chùng àûúng àúi – hanh vi cua ban ngay höm nay, trong tûúng lai, tuên sau, thang sau – se àûúc xem xet trong böi canh töng thï bao göm nhûng àiïu co y nghôa nhêt àöi vúi ban. Bùng cach ghi nhú nhûng muc tiïu ào, ban múi co thï tin chùc vao nhûng gò ban lam, vao möt ngay cu thï nao ào, se khöng vi pham cac chuên mûc ma mònh àa xac àõnh la quan trong nhêt. Va möi möt ngay ban söng se gop phên tñch cûc cho muc tiïu ma ban àa xac àõnh trong suöt cuöc àúi mònh.

Bùt àêu tû muc tiïu àa àûúc xac àõnh co nghôa la xuêt phat bùng möt sû hiïu biït ro rang vï àñch àïn cua ban. Àiïu ào co nghôa la ban biït núi mònh muön àïn, do ào ban se hiïu

ro hiïn tai mònh àang ú àêu àï luön ài àung hûúng. Con ngûúi thêt dï sa vao nhûng chiïc bêy cua àúi thûúng, cua cuöc mûu sinh hang ngay. Ho lao vao lam viïc ngay möt nhiïu hún nhùm leo lïn bêc cao nhêt cua chiïc thang danh vong, àï röi phat hiïn ra rùng chiïc thang bùc nhêm bûc tûúng. Moi ngûúi àïu bên rön, thêm chñ rêt bên rön vúi cuöc söng nhûng sû bên rön ào nhiïu khi khöng mang lai hiïu qua. Cuöi cung, ho phat hiïn ra rùng ho àa gianh àûúc nhûng thùng lúi röng tuïch. Thanh cöng àat àûúc bùng cai gia cua nhûng thû con quy gia hún chñnh sû thanh cöng. Nhûng con ngûúi thuöc moi têng lúp xa höibac sô, viïn sô, diïn viïn, chñnh trõ, doanh nhên, vên àöng viïn, thú öng nûúc… - thûúng phên àêu àï co àûúc thu nhêp nhiïu hún, àõa võ xa höi cao hún, hay trònh àö chuyïn mön töt hún. Nhûng röi ho lai phat hiïn ra rùng àöng cú thuc àêy ho àat àûúc muc tiïu àa che khuêt nhûng gò thûc sû co y nghôa vúi ho.

Cuöc söng cua chung ta se khac ài nïu chung ta nhên thûc àûúc àiïu gò thûc sû quan trong va giû nhûng hònh anh ào trong têm trñ. Chung ta se lam chu àûúc ban thên va lam nhûng àiïu co y nghôa nhêt. Chung ta co thï rêt bên rön, lam viïc rêt töt nhûng chó co hiïu qua khi chung ta bùt àêu bùng möt muc tiïu ro rang.

Nïu cên nhùc ky nhûng àiïu ban muön nghe ngûúi khac àanh gia vï mònh, ban se tòm ra àõnh nghôa cua sû thanh cöng. Àõnh nghôa ào co thï rêt khac vúi àõnh nghôa ban àang nghô trong àêu, co thï khöng phai la tiïn tai, àõa võ, danh tiïng hay bêt cû thû gò ma ban phên àêu àï àat cho bùng àûúc.

Khi bùt àêu möt cach co muc àñch, ban se co möt viïn

canh khac biït. Möt ngûúi àa hoi möt ngûúi khac khi ngûúi ban chung cua ho mêt ài: “Anh êy co àï lai gò nhiïu khöng?”. Ngûúi kia àap: “Anh êy àï lai têt ca”.

2. MOISÛ VÊTÀÏU ÀÛÚCSANGTAO HAILÊN

Thoi quen bùt àêu tû muc tiïu àa àûúc xac àõnh àûúc dûa trïn nguyïn ly moi sû vêt àïu àûúc sang tao hai lên. Sang tao lên thû nhêt la sang tao tinh thên, va sang tao lên thû hai la sang tao vêt chêt.

Hay lêy viïc xêy möt ngöi nha lam vñ du. Ban àa sang tao no bùng hònh anh trong àêu àïn tûng chi tiït trûúc khi ha bua àong chiïc àinh àêu tiïn lïn cöng trònh. Ban cö gùng hònh dung möt cach ro rang kiïu dang ngöi nha. Nïu muön co möt ngöi nha ma ca gia àònh co thï sum hop, ban vach ra kï hoach xêy möt cùn phong núi moi ngûúi co thï quêy quên vui ve bïn nhau. Hoùc muön tao khöng gian mú cho phong chúi cua bon tre, ban se mú möt canh cûa lua… Ban dû àõnh àiïu ào bùng y tûúng cho àïn khi co àûúc möt bûc tranh ro rang vï ngöi nha ban muön.

Röi ban thï hiïn y tûúng ào trïn ban ve va lïn kï hoach thi cöng. Têt ca àiïu nay àûúc thûc hiïn trûúc khi viïc àöng thö bùt àêu. Nïu khöng lam nhû vêy thò ú lên sang tao thû hai, tûc la sû sang tao vêt chêt, ban se phai co nhiïu thay àöi tön kem, co thï khiïn chi phñ tùng gêp àöi.

Quy tùc cua thú möc la “hai lên ào, möt lên cùt”, nghôa la ban phai suy nghô ky moi thû trûúc khi hanh àöng. Ban phai chùc chùn rùng ban thiït kï, tûc sû sang tao àêu tiïn, phai thûc sû àung vúi cai ban muön co, sau ào múi sû dung àïn gach va vûa. Nghôa la ban bùt àêu cöng viïc bùng möt muc àñch àa xac àõnh ro rang.

Hay xem möt vñ du khac trong lônh vûc kinh doanh. Nïu muön thanh cöng, ban phai xac àõnh ro rang muc tiïu kinh doanh cua mònh. Ban cên cên nhùc ky lûúng vï san phêm hay dõch vu ma ban muön àûa vao thõ trûúng, röi tö chûc cac hoat àöng co liïn quan nhû tai chñnh, nghiïn cûu va phat triïn, san xuêt, tiïp thõ, nhên sû, cú sú vêt chêt v.v. Kï hoach, muc tiïu ban àêu thûúng quyït àõnh sû thanh cöng hay thêt bai cua möt doanh nghiïp. Phên lún cac thêt bai trong kinh doanh àïu khúi phat tû sû sang tao àêu tiïn: thiïu vön, àanh gia sai thõ trûúng hay khöng co möt kï hoach kinh doanh kha thi.

Lam cha lam me cung vêy, nïu muön nuöi day con cai thanh ngûúi co trach nhiïm, co ky luêt va tû giac, ban phai bam sat muc àñch ào khi tiïp xuc hang ngay vúi con cai. Ban khöng àûúc xêm pham tñnh tû giac hay long tû trong cua chung.

Ngûúi ta thûúng sû dung nguyïn tùc sang tao hai lên trong nhiïu lônh vûc va ú nhiïu mûc àö khac nhau cua cuöc söng. Trûúc khi thûc hiïn möt cuöc hanh trònh, ban cên xac àõnh trûúc àñch àïn va vach ra möt lö trònh töt nhêt. Trûúc khi tröng cêy trong vûún, ban àa co kï hoach trûúc trong àêu, co thï trïn giêy. Ban viït bai diïn vùn ra giêy trûúc khi àoc. Ban hònh dung trûúc canh bai trñ khuön viïn ngöi nha trûúc khi trang trñ no, ban thiït kï mêu thúi trang cua mònh trûúc khi cùt may.

Do ào, tuy mûc àö hiïu ro nguyïn tùc sang tao hai lên va nhên trach nhiïm cho ca hai lên sang tao ma chung ta hanh àöng va mú röng Vong tron Anh hûúng cua mònh.

3. DÛ KIÏN HAYMÙC NHIÏN

Theo nguyïn tùc, têt ca moi sû vêt àïu àûúc sang tao hai lên, nhûng khöng phai moi sang tao àêu tiïn àïu dûa trïn dû kiïn. Trong cuöc söng ca nhên, nïu khöng phat triïn sû tû nhên thûc cua mònh va co trach nhiïm àöi vúi nhûng sang tao àêu tiïn, thò chung ta se pho mùc cho ngûúi khac va hoan canh khach quan nùm ngoai Vong tron Anh hûúng àõnh hònh phên lún cuöc söng cua mònh. Chung ta söng möt cach bõ àöng theo cac kõch ban ap àùt tû bïn ngoai nhû gia àònh, cöng sû, kï hoach cua ngûúi khac va cac sûc ep cua hoan canh.

Têt ca nhûng àiïu ào la do ngûúi khac hoùc ngoai canh chû khöng phai la do cac nguyïn tùc mang lai. Chung phat sinh tû têm ly dï bõ tön thûúng cua chung ta, tû sû lï thuöc qua nhiïu vao ngûúi khac, tû nhu cêu àûúc thûa nhên, yïu thûúng, tû cam giac vï têm quan trong va gia trõ hay möt cam giac nao ào ma chung ta lûu têm.

Du chung ta co nhên thûc hay kiïm soat àûúc hay khöng thò vên co sû sang tao lên thû nhêt cho möi cuöc àúi cua chung ta. Tû chung ta sang tao lên thû hai àï trú thanh möt con ngûúi tñch cûc, hoùc la san phêm sang tao lên thû hai cua ngûúi khac, cua hoan canh hay cua thoi quen qua khû.

Nhûng kha nùng àùc biït cua con ngûúi cung trñ tûúng tûúng va lûúng têm cho phep chung ta xem xet nhûng sang tao àêu tiïn va giup chung ta chõu trach nhiïm viït tiïp kõch ban cua àúi mònh. Noi cach khac, thoi quen thû nhêt noi rùng “Ban la ngûúi sang tao”, con Thoi quen thû hai la sû sang tao àêu tiïn.

4. LANHÀAOVA QUANLY – HAISÛ SANGTAO

Thoi quen thû hai dûa vao cac nguyïn tùc vï lanh àao ban thên, tûc lanh àao la sang tao thû nhêt. Lanh àao khöng phai la quan ly. Quan ly la sang tao lên thû hai. Àêy la nöi dung chung ta se thao luên ú phên Thoi quen thû ba.

Quan ly la sû têp trung vao nhûng vên àï cu thï: “Lam cach nao töi co thï hoan thanh cöng viïc ào?”. Lanh àao la sû têp trung vao cai mêu chöt, quan trong: “Àiïu töi muön àat àûúc la gò?”. Theo lúi Peter Drucker va cua Warren Bennis, “Quan ly la lam àung cac cöng viïc, con lanh àao la lam nhûng viïc àung”. Quan ly la hiïu nùng cua viïc leo cac nêc thang àïn thanh cöng; con lanh àao la xac àõnh xem cai thang ào co àûúc bùc àung bûc tûúng hay khöng.

Ban co thï hiïu möt cach nhanh chong sû khac nhau giûa hai khai niïm nay qua vñ du sau.

Hay tûúng tûúng möt nhom thú dung dao rûa àï phat quang àûúng rûng. Ho chó la nhûng ngûúi thú, nhûng ngûúi giai quyït vên àï. Nhûng ngûúi quan ly theo sau ho, mai sùc cac dao rûa, viït ra cac hûúng dên va thiït lêp cac chñnh sach, thûc hiïn cac chûúng trònh huên luyïn cú bùp, àûa vao ap dung cac cöng nghï múi, lïn thúi gian biïu lam viïc va tñnh toan lûúng böng cho nhûng ngûúi thú. Con ngûúi lanh àao la ngûúi leo lïn ngon möt cai cêy cao nhêt, quan sat toan bö va thet lïn: “Nhêm canh rûng röi!”.

Nhûng phan ûng thûúng thêy cua nhûng ngûúi thú vûa gioi tay nghï vûa chùm chó va cac nha quan ly mên can la gò? “Öng im ài cho! Chung töi àang lam àûúc rêt nhiïu viïc àêy nay!”.

Chung ta thûúng chu têm vao cac chi tiït ma quïn ài

cai töng thï, vò thï chung ta thûúng bõ chïch hûúng. Sû thay àöi rêt nhanh chong cua möi trûúng söng lam cho lanh àao hiïu qua trú nïn quan trong hún bao giú hït – ca trong cuöc söng àöc lêp hay tûúng thuöc.

Chung ta ngay cang cên co möt têm nhòn va möt chiïc la ban chû khöng phai chó möt têm ban àö chó àûúng.

Chung ta thûúng khöng biït àõa hònh phña trûúc la gò, cên vûút qua chûúng ngai nao; phên lún moi viïc phu thuöc vao sû phan àoan cua chung ta ú tûng thúi àiïm cu thï. Nhûng chiïc la ban nöi têm khöng phai luön chó àung hûúng.

Sû thanh àat – thêm chñ ca sû sinh tön – khöng chó phu thuöc àún thuên vao nö lûc cua chung ta, ma con ú chö nö lûc ào àung hûúng hay khöng. Sû thay àöi muön hònh van trang trong hêu hït cac lônh vûc san xuêt va nghï nghiïp àoi hoi lanh àao phai àûúc xem la yïu tö quan trong hang àêu va quan ly àûng hang thû hai.

Trong kinh doanh, thõ trûúng thay àöi nhanh àïn mûc nhiïu san phêm va dõch vu rêt thanh cöng chó vai nùm trûúc thò nay àa trú nïn lac hêu. Ngûúi lanh àao chu àöng phai luön theo doi sû thay àöi cua möi trûúng kinh doanh, àùc biït la thoi quen va àöng cú cua khach hang, àï àûa ra nhûng nguön lûc cên thiït giup cho doanh nghiïp ài àung hûúng.

Nhûng thay àöi nhû núi long quan ly cua nha nûúc trong nganh hang khöng, tùng chi phñ chùm soc sûc khoe, va nêng cao chêt lûúng xe ö-tö nhêp khêu àïu co tac àöng àang kï àïn möi trûúng kinh doanh. Nïu cac doanh nghiïp khöng theo doi möi trûúng kinh doanh, kï ca cac nhom nhên viïn cua mònh, va sang suöt lanh àao thò khöng möt ky nùng quan trõ nao co thï cûu doanh nghiïp ào khoi sup àö.

Quan ly hiïu qua ma khöng lanh àao àung hûúng thò cung giöng nhû “siït chùt cac ghï ngöi trïn boong tau Titanic”. Khöng co sû thanh cöng nao trong quan ly co thï bu àùp àûúc nhûng sai lêm trong lanh àao. Thï nhûng, lanh àao khöng phai la cöng viïc dï dang, búi chung ta thûúng bõ vûúng vao mö thûc quan ly.

Tai buöi hop cuöi cung trong chûúng trònh Phat triïn quan ly keo dai möt nùm tai Seattle, chu tõch möt cöng ty dêu khñ àïn gùp töi va noi: “Nay Stephen, khi öng nïu ra sû khac nhau giûa lanh àao va quan ly, töi àa xem lai vai tro chu tõch cöng ty cua töi va nhên ra rùng töi chûa bao giú

lanh àao ca. Töi chó lao vao lam cöng tac quan ly, bõ chön vui trong hang àöng cöng viïc sû vu hang ngay. Do ào, töi àa quyït àõnh giao cho ngûúi khac lam viïc ào. Töi thêt sû muön thûc hiïn vai tro lanh àao, dên dùt cöng ty cua mònh.

Nhûng ào khöng phai la möt viïc dï dang. Töi àa phai trai qua cam giac hut hêng kho chõu cua sû rut lui nay. Töi

khöng àung àïn nhûng cöng vùn khên cêp àang chêt àêy trïn ban, cung khöng giai quyït hang ta cöng viïc khöng tïn khac… Têt ca àa co cêp dûúi cua töi chõu trach nhiïm. Töi bùt àêu vêt lön vúi nhûng vên àï vï phûúng hûúng, vï xêy dûng nïn vùn hoa cöng ty, phên tñch sêu thõ trûúng va nùm bùt cac thúi cú múi. Nhûng ngûúi khac cung cam thêy hut hêng vò phong cach lam viïc thay àöi. Ho khöng con àûúc tiïp cên töi dï dang nhû trûúc, trong khi vên muön gùp töi bêt ky luc nao àï xin y kiïn, nhú giup giai quyït nhûng vên àï hang ngay.

Nhûng töi àa thêt sû thay àöi. Töi tin rùng viïc mònh cên phai lam la lanh àao. Va töi àa lam àûúc. Àïn höm nay, toan bö cöng viïc kinh doanh cua chung töi àa khac hùn.

Chung töi thñch nghi hún vúi möi trûúng múi cua cöng ty.

Doanh thu tùng gêp àöi va lúi nhuên tùng gêp bön lên. Töi àa thûc hiïn àûúc vai tro lanh àao.”

Töi tin rùng cac bêc cha me cung thûúng bõ vûúng vao mö thûc quan ly. Ho chó chu trong àïn viïc giam sat, hiïu qua va ky cûúng thay vò muc àñch va tònh cam gia àònh.

Tûúng tû, trong cuöc söng riïng cua chung ta lai cang thiïu sû lanh àao. Chung ta lao vao quan ly ban thên sao cho co hiïu qua, àùt ra va phên àêu àï àat àûúc cac muc tiïu trong khi chûa xac àõnh ro nhûng gia trõ cua mònh.

5. TRÚ THANHNGÛÚISANGTAOÀÊU TIÏN

CUA CHÑNHMÒNH

Nhû chung ta nhên thêy ú phên trûúc, tñnh chu àöng àûúc dûa trïn cú sú tû nhên thûc – möt kha nùng àùc biït cua con ngûúi. Hai kha nùng thiïn phu nûa giup chung ta mú röng tñnh chu àöng va thûc hiïn vai tro lanh àao ca nhên trong cuöc söng la trñ tûúng tûúng va lûúng têm.

Nhú co trñ tûúng tûúng, chung ta co thï hònh dung àûúc nhûng tiïm nùng cua ban thên. Nhú co lûúng têm, chung ta co thï tiïp cên cac quy luêt phö biïn hay cac nguyïn tùc, bùng chñnh tai nùng riïng cua mònh va cua ngûúi khac. Vúi nhûng nguyïn tùc chó àao ban thên, chung ta co thï khai thac ban thên möt cach hiïu qua. Kït húp vúi sû tû nhên thûc, nhûng kha nùng nay se giup chung ta àu sûc viït lêy “kõch ban” cho chñnh mònh.

Do chung ta àa söng vúi nhiïu “kõch ban” tû bïn ngoai, nïn qua trònh viït “kõch ban” cho chñnh mònh trú thanh möt qua trònh “viït lai kõch ban”, hay thay àöi möt sö mö thûc cú ban ma chung ta àa co. Khi nhên ra nhûng “kõch

ban” khöng hiïu qua, nhûng mö thûc khöng àung hay khöng hoan hao trong con ngûúi mònh, chung ta co thï chu àöng bùt tay vao viït lai nhûng kõch ban ào.

Theo töi, möt trong nhûng cêu chuyïn hêp dên nhêt cua qua trònh viït lai “kõch ban” nùm trong cuön tû truyïn cua Anwar Sadat - Töng thöng qua cö cua Ai Cêp. Sadat àa tûng àûúc nuöi dûúng, day dö va hun àuc long cùm thu Israel. Öng tûng tuyïn bö trïn àai truyïn hònh quöc gia rùng: “Töi se khöng bao giú bùt tay vúi möt ngûúi Israel khi nao ho con chiïm du chó möt têc àêt cua ngûúi Ai Cêp. Khöng bao giú! Khöng bao giú!”. Va nhûng àam àöng dên chung trong ca nûúc àa tûng hö vang “Khöng bao giú! Khöng bao giú!”. Öng àa têp húp àûúc sûc manh va y chñ thöng nhêt cua ca nûúc vao “kõch ban” ào cua mònh.

“Kõch ban” nay rêt àöc lêp va mang tñnh dên töc cûc àoan, no kñch àöng tinh thên dên chung möt cach sêu sùc. Nhûng no cung rêt àiïn rö va Sadat biït ro àiïu ào.

Do ào, öng àa viït lai “kõch ban” cho mònh, miïu ta lai qua trònh öng àa hoc àûúc khi con la möt thanh niïn bõ giam cêm tai xa lim 54, möt xa lim biït lêp cua nha tu trung têm Cairo, do dñnh lñu vao möt êm mûu chöng lai vua Farouk. Öng àa hoc àûúc cach bût ra khoi têm trñ cua mònh àï nhòn lai “kõch ban” möt cach khön ngoan hún. Öng hoc cach lam cho têm trñ cua mònh tröng röng, bùng möt qua trònh thiïn àõnh sêu sùc àï têp trung vao cac “kõch ban” cua ban thên.

Öng kï lai rùng öng àa gên nhû khöng con muön rúi xa lim nha tu nûa, vò tai ào öng àa nhên ra thanh cöng thûc sû la thanh cöng cua ban nga. Ào khöng phai la sû giau co ma la co àûúc sû tû chu va chiïn thùng chñnh ban thên mònh.

Trong thúi ky cêm quyïn cua Nasser, co thúi gian Sadat bõ giang chûc. Moi ngûúi nghô rùng öng se mêt tinh thên, nhûng khöng phai nhû vêy. Ho muön ap àùt “kõch ban” cua ho lïn öng ma khöng biït rùng öng chó àang chú àúi thúi cú.

Va khi thúi cú àïn, tûc khi trú thanh töng thöng Ai Cêp va àöi mùt vúi nhûng thûc tai chñnh trõ, öng àa “viït lai kõch ban” cua ban thên àöi vúi Israel. Öng àa àïn thùm Quöc höi Israel (Knesset) tai Jerusalem va mú ra möt trong nhûng phong trao hoa bònh chûa tûng co trong lõch sû thï giúi, möt sang kiïn tao bao dên àïn Hiïp ûúc Camp David giûa Ai Cêp va Israel.

Sadat àa biït dung sû tû nhên thûc, trñ tûúng tûúng va lûúng têm cua mònh àï lanh àao ban thên, lam thay àöi möt mö thûc cöt loi va cach nhòn vï hoan canh. Öng àa tac àöng vao trong têm Vong tron Anh hûúng cua mònh àï thay àöi mö thûc ào - möt thay àöi lam anh hûúng àïn hang triïu con ngûúi trong Vong tron Quan têm lún hún.

Trong qua trònh phat triïn sû tû nhên thûc, nhiïu ngûúi trong chung ta phat hiïn ra nhûng “kõch ban” kem hiïu qua, nhûng thoi quen àa àûúc ùn sêu va hoan toan khöng nïn co va khöng phu húp vúi nhûng àiïu chung ta thûc sû quy trong trong cuöc söng. Thoi quen thû hai noi rùng chung ta khöng cên phai chung söng vúi nhûng “kõch ban” ào. Chung ta co quyïn sû dung trñ tûúng tûúng va oc sang tao cua mònh àï viït lai nhûng “kõch ban” múi hiïu qua hún, phu húp hún vúi nhûng gia trõ sêu sùc nhêt va nhûng nguyïn tùc àung àùn, mang lai y nghôa thêt sû.

Nïu la möt ngûúi co phan ûng qua mûc trong viïc day dö con cai thò möi khi chung bùt àêu lam àiïu gò ào sai trai,

töi se khöng kiïm chï àûúc cún giên dû. Töi khöng têp trung vao sû trûúng thanh lêu dai hay cam thöng ma vao hanh vi nhêt thúi. Töi àang cö gùng àï chiïn thùng trong möt trên àêu, chû khöng phai ca cuöc chiïn.

Khi ào, töi sû dung uy quyïn cua mònh, la het, nat nö, àe doa va trûng phat cac con töi. Va töi chiïn thùng. Töi àûng ào, trong vinh quang, giûa möi quan hï cha con bõ àö vú khi chung bïn ngoai to ra khuêt phuc nhûng trong long thò chöng lai. Chung cö gùng kòm nen nhûng cam xuc ma vï sau se bung phat möt cach tï hai hún.

Giú àêy, nïu töi la ngûúi ngöi dû lï tang nhû àa tûúng tûúng ú phên àêu, va möt trong nhûng àûa con töi chuên bõ lïn tiïng. Töi muön nghe no noi vï töi nhû vï möt ngûúi cha àa day dö, ren luyïn y thûc ky luêt cho anh em chung vúi long yïu thûúng vö bú, chû khöng phai bùng nhûng trên àon va lúi la mùng. Töi muön con tim va khöi oc cua con töi tran àêy nhûng ky niïm sêu sùc, nhûng khoang thúi gian àêy y nghôa ma chung töi co vúi nhau. Töi muön con töi nhú àïn töi nhû möt ngûúi cha àang kñnh, ngûúi chia se ca niïm vui lên nöi buön cho túi luc no trûúng thanh. Töi muön con töi nhú lai nhûng luc no àïn vúi töi àï têm sû nhûng kho khùn va ûu tû ma no gùp phai. Töi muön no hiïu rùng du khöng phai la ngûúi hoan hao nhûng töi àa cö gùng hït sûc àï lam bêt cû àiïu gò co thï cho cac con. Va co le hún bêt cû ngûúi nao khac trïn coi àúi nay, töi la ngûúi yïu thûúng chung nhêt.

Ly do ma töi muön co àûúc nhûng àiïu trïn la vò sêu thùm trong têm hön, töi yïu quy con töi va xem trong vai tro lam cha cua mònh.

Nhûng khöng phai luc nao töi cung nhòn thêy nhûng

gia trõ ào. Töi bõ sa lêy trong “möt àöng vun vùt”. Nhûng gò quy gia nhêt lai bõ chön vui dûúi têng têng lúp lúp cua nhûng bûc böi, thuc ep hang ngay. Töi trú nïn luön bõ àöng, va cach cû xû vúi cac con lai mêu thuên vúi tònh cam töi thêt sû danh cho chung.

Vò töi la möt con ngûúi biït tû nhên thûc, vò töi co trñ tûúng tûúng va lûúng têm, nïn töi co thï kiïm tra nhûng gia trõ sêu sùc nhêt cua mònh. Töi co thï nhên thêy “kõch ban” töi àang söng khöng phu húp vúi nhûng gia trõ ào, rùng cuöc àúi töi khöng phai la “san phêm” cua “ban thiït kï” cua riïng töi. Nhûng töi co thï thay àöi va söng theo trñ tûúng tûúng cua mònh thay vò dûa vao trñ nhú. Töi co thï gùn ban thên vao nhûng tiïm nùng vö han thay vò vao qua khû hûu han. Töi co thï trú thanh ngûúi sang tao àêu tiïn cua chñnh mònh.

Bùt àêu tû muc tiïu àa àûúc xac àõnh co nghôa la thûc hiïn cac vai tro khac nhau trong cuöc àúi vúi nhûng gia trõ va phûúng hûúng ro rang. Möi chung ta àïu phai co trach nhiïm àöi vúi sû sang tao àêu tiïn cua chñnh mònh, phai viït lai “kõch ban” cho ban thên àï tao mö thûc hanh vi va thai àö phu húp vúi nhûng gia trõ sêu sùc cung nhû nhûng nguyïn tùc àung àùn.

Àiïu ào co nghôa la töi phai bùt àêu cuöc söng hang ngay bùng nhûng gia trõ ào àï khi àöi diïn vúi nhûng thùng trêm, thach thûc cuöc àúi, töi co thï hanh xû bùng nhên phêm cua mònh ma khöng cên phai hanh àöng theo cam tñnh hoùc bõ hoan canh tac àöng. Töi co thï thûc sû trú thanh ngûúi luön chu àöng va söng theo cac gia trõ töt àep, vò nhûng gia trõ ào rêt ro rang àöi vúi töi.

6. TUYÏNNGÖNSÛ MÏNHCA NHÊN

Cach hiïu qua nhêt àï bùt àêu tû muc tiïu àa àûúc xac àõnh ma töi tûng biït la thiït lêp möt ban tuyïn ngön sû mïnh ca nhên hay möt triït ly, möt niïm tin. Tuyïn bö ào thï hiïn ro ban muön trú thanh ngûúi thï nao (tñnh cach), se lam gò (cöng hiïn, thanh tñch), lêy gia trõ va nguyïn tùc nao lam nïn tang.

Vò möi ngûúi la möt ca thï, nïn tuyïn ngön sû mïnh ca nhên se phan anh tñnh chêt àún nhêt nay, ca vï nöi dung va hònh thûc. Möt ngûúi ban cua töi, Rolfe Kerr, àa xac lêp sû mïnh cua mònh nhû sau:

“Trûúc hït, phai thanh cöng trong cuöc söng gia àònh.

Tòm kiïm va söng xûng àang vúi sû hö trú tuyït vúi tû

nhûng ngûúi xung quanh.

Luön söng lûúng thiïn.

Luön nhú àïn nhûng ngûúi co cöng giup àú mònh.

Lùng nghe ca hai phña trûúc khi phan quyït.

Sùn long nhên lúi khuyïn cua ngûúi khac.

Bïnh vûc nhûng ngûúi vùng mùt.

Chên thanh nhûng quyït àoan.

Möi nùm thanh thao möt viïc múi.

Co kï hoach cöng viïc ngay mai ngay tû höm nay.

Khöng ngöi yïn chú àúi.

Luön duy trò möt thai àö tñch cûc.

Luön co oc hai hûúc.

Trêt tû ngùn nùp trong sinh hoat ca nhên va cöng viïc.

Àûng sú mùc sai lêm – chó sú thiïu oc sang tao, thiïu tinh thên xêy dûng va sûa chûa sai lêm.

Luön tao àiïu kiïn cho cêp dûúi thanh cöng.

Nghe nhiïu hún noi.

Dön hït kha nùng va nö lûc vao cöng viïc hiïn thúi, khöng bên têm vï cöng viïc sùp túi hay sû thùng quan tiïn chûc.”

Con àêy la ban tuyïn ngön sû mïnh cua möt phu nû àang cö gùng cên bùng giûa cuöc söng gia àònh va sû

nghiïp:

“Töi se cö gùng tao sû cên bùng giûa nghï nghiïp va gia àònh möt cach töt nhêt, vò ca hai àiïu nay àïu quan trong àöi vúi töi.

Ngöi nha cua töi se la núi ma töi, gia àònh, ban be va nhûng ai túi thùm co thï tòm thêy niïm vui, sû thoai mai, bònh yïn va hanh phuc. Mùc du vêy, töi vên se cö gùng tao möt möi trûúng söng sach se, ngùn nùp va tiïn nghi.

Töi se vên dung sû hiïu biït cua mònh àï chon lûa cach thûc ùn uöng, àoc sach, giai trñ, lam cac viïc nöi trú khac.

Töi àùc biït quan têm àïn viïc day con cai biït yïu thûúng, cung hoc têp tiïn bö.

Töi coi trong cac gia trõ, quyïn tû do va cac nghôa vu trong xa höi cua chung ta. Töi se la möt cöng dên co trach nhiïm, nhiït tònh tham gia vao cac hoat àöng chñnh trõ àï tiïng noi va la phiïu cua mònh gop phên xêy dûng cöng àöng.

Töi se la möt ngûúi biït khúi àöng, chu àöng thûc hiïn cac muc tiïu cua àúi mònh. Töi se chu àöng trûúc cac hoan canh va cú höi, chû khöng bõ àöng àöi pho.

Töi se luön giû mònh, tranh xa cac thoi nghiïn ngêp va hû hong. Töi se phat triïn cac thoi quen giup mònh thoat khoi nhûng khuön mêu lac hêu va han hep àï mú röng kha nùng cung nhû lûa chon cua mònh.

Töi se la chu nhên chû khöng phai la nö lï cua àöng tiïn.

Töi se luön tòm cach àöc lêp vï tai chñnh. Nhûng gò töi muön tuy thuöc vao nhu cêu va kha nùng tai chñnh cua töi. Trû khoan vay dai han mua nha va xe ö-tö, töi se khöng vay nú àï mua bêt ky thû gò khac. Töi se lam nhiïu, tiïu xai ñt va thûúng xuyïn dung sö tiïn dû àï tiït kiïm hoùc àêu tû.

Ngoai ra, töi se dung tiïn va tai nùng mònh lam cho cuöc söng cua ngûúi khac vui ve hún, bùng sû phuc vu va àong gop tû thiïn cua mònh.”

Ban co thï xem ban tuyïn ngön sû mïnh ca nhên la möt “ban hiïn phap” cua ca nhên ban. Va, nhû moi ban hiïn phap trïn thï giúi, vï cú ban, “hiïn phap” cua ban la khöng thay àöi. Nhû Hiïn phap Hoa Ky chùng han, trong hún 200 nùm qua, no chó co 26 bö sung, sûa àöi, trong ào ban göc chó sûa àöi àung 10 àiïm.

Hiïn phap Hoa Ky la tiïu chuên àï àanh gia bêt ky bö luêt nao cua nûúc My. Àêy la vùn ban ma töng thöng My

nhên trach nhiïm bao vï va ung hö khi tuyïn thï nhêm chûc, àêy la cú sú phap ly cho viïc nhêp quöc tõch Hoa Ky cua ngûúi dên. Àêy la nïn tang va trung têm giup dên chung vûút qua nhûng biïn àöng lún nhû cuöc nöi chiïn My, chiïn tranh Viït Nam, vu bï böi Watergate. Àêy la cac

chuên mûc thï hiïn bùng vùn ban – nhûng chuên mûc then chöt dung àï àanh gia va àiïu hanh moi thû khac. Nhûng

nguyïn tùc nay àem lai cho ban Hiïn phap möt sûc manh

vö tên, ngay ca trong trûúng húp co nhûng sû mú hö va thay àöi trong xa höi, nhû Thomas Jefferson àa noi: “Nïn an ninh àùc biït cua chung ta nùm ú ban Hiïn phap nay”.

Tûúng tû nhû vêy, ban tuyïn ngön sû mïnh ca nhên dûa trïn nhûng nguyïn tùc àung àùn, trú thanh möt chuên mûc cho möi ngûúi. No trú thanh ban hiïn phap cua ca nhên, lam cú sú cho viïc àûa ra nhûng quyït àõnh lún, la phûúng hûúng cho ca cuöc àúi ban, la cú sú cho nhûng quyït àõnh hang ngay ban àûa ra, ma khöng phu thuöc vao hoan canh söng hay nhûng xuc cam. No cung àem lai cho möi ca nhên nguön sûc manh lún lao giûa nhûng biïn cö cua cuöc àúi.

Con ngûúi khöng thï chung söng vúi sû thay àöi nïu trong ho khöng co möt hat nhên vûng chùc va bêt biïn theo thúi gian. Chòa khoa dên túi kha nùng tao ra thay àöi la möt nhên thûc trûúc sau nhû möt rùng ban la ai, ban muön lam gò, va ban coi trong àiïu gò.

Co ban tuyïn ngön sû mïnh, chung ta co thï cung bay böng vúi nhûng thay àöi. Chung ta khöng con quan têm àïn àõnh kiïn hay thanh kiïn. Chung ta khöng cên phai tòm hiïu, rêp khuön, phên loai moi thû va moi ngûúi àï hoa húp vúi thûc tai.

Möi trûúng söng cua chung ta cung àang thay àöi vúi möt nhõp àiïu khöng ngûng gia tùng. Sû thay àöi chong mùt ào lam kiït sûc nhiïu ngûúi, khiïn ho khöng àu sûc àûúng àêu vúi cuöc söng. Ho trú nïn bõ àöng va thûúng àêu hang, vúi hy vong theo thúi gian, röi nhûng àiïu töt àep cung se àïn…

Nhûng khöng phai ai cung vêy. Trong cac trai têp trung cua bon Àûc quöc xa, Viktor Frankl àa hoc àûúc nguyïn

tùc luön chu àöng va têm quan trong cua viïc xac àõnh muc àñch, y nghôa cuöc söng. Öng àa phat triïn khai niïm “Liïu phap biïu tûúng” thanh möt triït ly va àûa ra giang day. Àiïu cöt loi cua triït ly nay la: nhiïu chûng bïnh vï tinh thên va cam xuc thêt ra la do têm trang bõ àe nen, tröng röng, cam thêy cuöc àúi vö nghôa… cua con ngûúi. “Liïu phap biïu tûúng” xoa bo cam giac tiïu cûc ào bùng cach giup cho tûng ca nhên tòm thêy y nghôa àún nhêt va sû mïnh cua ban thên trong cuöc söng.

Möt khi nhên thûc àûúc sû mïnh cua mònh, ban se co àûúc nïn tang cua tñnh chu àöng. Ban se co àûúc têm nhòn vï nhûng gia trõ dên dùt cuöc àúi ban. Ban se co phûúng hûúng cú ban àï tû ào àùt ra cac muc tiïu ngùn han va dai han. Ban se co àûúc sûc manh cua “ban hiïn phap” ca nhên àûúc viït ra dûa trïn cac nguyïn tùc àung àùn, dung lam cùn cû àï àanh gia möt cach hûu hiïu moi quyït àõnh vï viïc sû dung töt nhêt thúi gian, sûc lûc va tai nùng cua ban.

7. TRUNGTÊMCUA VONGTRON ANHHÛÚNG

Àï co thï viït àûúc möt ban tuyïn ngön sû mïnh, chung ta phai bùt àêu ngay tai trung têm Vong tron Anh hûúng cua mònh. Trung têm nay bao göm nhûng mö thûc cú ban nhêt - nhûng lùng kñnh - ma qua ào chung ta co thï nhòn ra thï giúi.

Chñnh tai trung têm nay, chung ta xû ly têm nhòn va nhûng gia trõ cua mònh, sû dung kha nùng tû nhên thûc àï xem xet cac “ban àö” chó dên. Va nïu co àûúc cac nguyïn tùc àung àùn, chung ta se biït chùc cac “ban àö” chó àung àûúng, biït chùc cac mö thûc cua mònh àûúc dûa trïn cac nguyïn tùc va cú sú hiïn thûc. Chñnh tai àêy, chung ta sû

dung lûúng têm lam la ban àï chó ra tai nùng riïng biït va pham vi co thï cöng hiïn cua mònh, sû dung trñ tûúng tûúng àï hònh dung àñch àïn. Têt ca nhûng àiïu ào nhùm mang lai cho chung ta nhûng cú sú cua möt ban hiïn phap ca nhên. Cung chñnh tai àêy, nhûng nö lûc têp trung cua chung ta se àat àûúc kït qua lún nhêt. Khi têp trung vao trung têm cua Vong tron Anh hûúng, chung ta se mú röng no. Àêy la viïc tao ra PC (nùng lûc san xuêt) co sûc manh va anh hûúng to lún àïn sû thanh àat ú moi mùt trong cuöc söng chung ta.

Bêt cû cai gò nùm tai trung têm cua cuöc söng se la nguön göc cho sû an toan, àõnh hûúng, khön ngoan va nùng lûc cua chung ta.

An toan biïu hiïn y thûc cua ban vï gia trõ, ca tñnh, nïn tang tònh cam, long tû trong va cac thï manh cua ban.

Àõnh hûúng la nguön göc cac phûúng hûúng trong cuöc söng cua ban. Ban àö dên àûúng, tûc khung tham chiïu nöi têm cua ban – la cai chó cho ban àiïu gò àang xay ra –bao göm cac nguyïn tùc, cac tiïu chuên ngêm chi phöi nhûng quyït àõnh va hanh àöng cua ban.

Khön ngoan la têm nhòn tûúng lai va nhên thûc vï sû cên bùng, sû am hiïu cua ban àöi vúi cach ap dung cac nguyïn

tùc khac nhau trong cuöc söng va sû liïn hï giûa chung. No

bao göm kha nùng phan àoan, suy xet va hiïu biït. Ào la möt chónh thï töng húp cua suy nghô hay kinh nghiïm -

möt töng thï àöc nhêt va tron ven.

Nùng lûc la kha nùng hanh àöng, la tiïm lûc àï hoan

thanh möt cöng viïc nao ào. Àêy la kha nùng cú ban àï

thûc hiïn viïc lûa chon va àûa ra cac quyït àõnh. No cung

bao göm kha nùng vûút qua nhûng thoi quen cö hûu àï

hònh thanh nhûng thoi quen ú mûc cao hún, co hiïu qua hún.

Bön yïu tö nay – an toan, àõnh hûúng, khön ngoan va nùng lûc – phu thuöc lên nhau. Ro rang, an toan va àõnh hûúng se àem lai khön ngoan thêt sû, la chêt xuc tac àï giai phong nùng lûc. Khi ca bön nhên tö nay cung co mùt, kït húp hai hoa va bö sung cho nhau, chung se tao nïn sûc manh to lún co thï san sinh ra möt nhên cach cao quy, möt tñnh cach cên bùng va möt con ngûúi toan ven.

Cac yïu tö hö trú nay cung gùn kït vúi moi khña canh khac cua cuöc söng va khöng chó xuêt hiïn möt lên. Mûc àö phat triïn tûng yïu tö àûúc thï hiïn trïn möt chuöi liïn tuc, giöng nhû cac bûúc liïn tuc cua sû trûúng thanh àûúc mö ta ú phên trïn. Ú àêu dûúi cua chuöi, bön nhên tö nay àïu yïu, nghôa la vï cú ban, ban phu thuöc vao hoan canh,

vao ngûúi khac, vao nhûng thû ban khöng kiïm soat möt cach trûc tiïp. Ú àêu trïn cua chuöi, ban kiïm soat àûúc tònh hònh; khi ào, ban co sûc manh àöc lêp va nïn tang cho cac möi quan hï àa dang, tûúng thuöc lên nhau. An toan cua ban nùm àêu ào trïn chuöi liïn tuc giûa cûc khöng an toan nùm ú möt àêu, núi cuöc söng cua ban chõu sû chi phöi búi cac xung lûc hay thay àöi, va àêu kia, núi ban y thûc àûúc gia trõ ban chêt va sû an toan ca nhên. Àõnh hûúng cua ban dao àöng trïn chuöi liïn tuc, tû nhûng nguön lûc dao àöng bïn ngoai cho àïn sû àiïu khiïn nöi tai vûng vang. Khön ngoan cua ban nùm àêu ào giûa möt têm ban àö hoan toan sai lïch, núi moi thû bõ bop meo va khöng ùn khúp nhau hoùc co thï giûa möt têm ban àö chñnh xac, hoan hao vï cuöc söng, núi moi thanh phên va nguyïn tùc liïn hï vúi nhau möt cach húp ly. Nùng lûc cua ban nùm giûa möt cûc la sû bêt àöng – möt con röi cho ngûúi khac giêt dêy – va cûc kia la sû chu àöng, nghôa la sûc manh hanh àöng theo nhûng gia trõ cua chñnh ban.

Võ trñ cua nhûng yïu tö nay trïn möt chuöi liïn tuc biïu hiïn sû hoa nhêp, hai hoa, cên bùng. Anh hûúng tñch cûc cua chung àöi vúi moi mùt cuöc söng cua chung ta la vö cung cên thiït – la chûc nùng trong têm, la mö thûc thiït yïu, cöt loi ú möi ngûúi.

8. CAC TRONGTÊMTRONGCUÖCSÖNG

Möi ngûúi àïu co möt trong têm trong cuöc söng du rùng chung ta thûúng khöng nhên ra àiïu ào. Hay khao sat tom tùt cac trong têm khac nhau hay cac mö thûc cöt loi trong chung ta àï hiïu ro anh hûúng cua chung àïn bön nhên tö cú ban – an toan, àõnh hûúng, khön ngoan va nùng lûc – nïu trïn.

Trong têm phöi ngêu. Quan hï hön nhên co thï la möi quan hï thên mêt, man nguyïn, lêu dai va co anh hûúng nhêt àöi vúi con ngûúi. No giup cac möi quan hï khac phat triïn. Do vêy, viïc möt ngûúi nao ào têp trung chu y vao vú hay chöng mònh la àiïu rêt tû nhiïn va àung àùn.

Tuy nhiïn, kinh nghiïm va quan sat thûc tï cuöc söng lai cho chung ta möt bûc tranh hoan toan khac. Sau nhiïu nùm tham gia xû ly möt sö cuöc hön nhên gùp rùc röi, töi nhên ra nhûng súi chó xuyïn suöt dït nïn hêu hït cac möi quan hï hön nhên ào la sû lï thuöc manh me vï mùt tònh cam. Chung ta se dï bõ tön thûúng búi têm trang, tònh cam, hanh vi va cach cû xû cua ngûúi ban àúi, búi cac àiïu kiïn bïn ngoai tac àöng àïn quan hï vú chöng, vñ du möt àûa con múi chao àúi, tac àöng cua gia àònh bïn vú/chöng, nhûng kho khùn tai chñnh, sû thanh cöng vï mùt xa höi cua möt trong hai ngûúi v.v.

Khi trach nhiïm tùng lïn va sû cùng thùng xuêt hiïn trong quan hï hön nhên, chung ta co xu hûúng quay trú lai cac “kõch ban” àa àûúc trang bõ trong giai àoan trûúng thanh. Va ngûúi ban àúi cua chung ta cung thï. Thöng thûúng, kõch ban cua hai bïn khöng giöng nhau, vò vêy xuêt hiïn cach xû ly khac nhau vï cac vên àï nhû tai chñnh, nuöi day con cai, tònh cam vú chöng… Khi nhûng vên àï nay kït húp vúi sû lï thuöc tònh cam trong hön nhên thò möi quan hï lêy phöi ngêu lam trong têm se böc lö moi àiïm yïu cua no.

Khi chung ta lï thuöc vao ngûúi chung ta àang co xung àöt thò nhu cêu va xung àöt luön hoa lên vao nhau. Kït qua thûúng thêy la hanh àöng yïu – ghet thai qua, àöi àêu hay trön chay, rut lui hay gêy hên, cay àùng, àö ky, hoùc ngêm ngêm àua tranh. Khi nhûng trang thai tiïu cûc nay xay ra,

chung ta cang lun sêu vao cac thoi quen cu nhùm biïn minh cho hanh vi cua mònh va tra àua ngûúi vú hoùc chöng.

Ro rang, khi bõ tön thûúng nùng nï, chung ta cam thêy cên phai phong thu àï tranh àau àún lên nûa. Vò vêy, chung ta thûúng dung nhûng ngön tû móa mai, chêm choc va chó trñch àï che àêy sû yïu àuöi bïn trong con ngûúi mònh. Ca vú va chöng àïu co y chú bïn kia nhên nhûúng tònh cam trûúc, àï röi nhên lêy sû thêt vong va cang cam thêy oan trach àöi phûúng.

Möi quan hï nhû vêy chó chûa àûng an toan hao huyïn. Àõnh hûúng luc nay chó dûa vao cam xuc nhêt thúi. Con khön ngoan va nùng lûc bõ chòm lêp trong möi quan hï tûúng tac tiïu cûc va àöi nghõch.

Trong têm gia àònh. Möt trong têm tû nhiïn, àung àùn va àang chu y khac thûúng thêy la gia àònh. Àêy la lônh vûc àûúc têp trung va àêu tû nhiïu, tao ra nhûng cú höi lún cho cac möi quan hï sêu sùc, cho sû yïu thûúng, chia se, va nhiïu nhên tö khac àï lam cuöc söng co y nghôa. Nhûng vò la möt trong têm, nïn ban thên no cung lai co kha nùng pha hoai chñnh cac yïu tö cên thiït bao àam cho sû thanh cöng trong cuöc söng gia àònh.

Nhûng ngûúi lêy gia àònh lam trong têm cua cuöc söng co nhên thûc vï sû an toan hay gia trõ cua ban thên xuêt phat tû truyïn thöng, nïn tang giao duc hay danh dû cua gia àònh. Do vêy, ho dï bõ tön thûúng trûúc moi sû thay àöi vï truyïn thöng hay vùn hoa, hoùc bêt ky tac àöng nao lam phûúng hai àïn gia àònh ho.

Nhûng bêc cha me lêy gia àònh lam trong têm thûúng khöng co àûúc sû tû do vï tònh cam àï chùm soc con cai ú mûc cao nhêt. Nïu ho quan niïm sû an toan cua ho xuêt

phat tû gia àònh thò nhu cêu söng hoa húp vúi con cai co thï lam lu mú têm quan trong cua viïc àêu tû lêu dai vao sû trûúng thanh va phat triïn cua chung. Ho chó co thï têp trung vao uön nùn cac hanh vi nhêt thúi. Bêt cû hanh vi nao ho cho la khöng thñch húp àïu bõ coi la möi àe doa cho sû an toan cua gia àònh ho. Do vêy, ho trú nïn thêt vong, dï dang chõu sû chi phöi búi nhûng cam xuc nhêt thúi hoùc nhûng vên àï trûúc mùt, hún la chu y àïn sû trûúng thanh va phat triïn lêu dai cua con cai. Ho co thï phan ûng thai qua va trûng phat con cai do nong nay hoùc yïu thûúng chung möt cach co àiïu kiïn, khiïn cho chung bõ lï thuöc vï tònh cam, trú nïn ngang nganh va quêy pha.

Trong têm tiïn bac. Möt trong têm khac, húp ly va rêt phö biïn trong cuöc söng cua nhiïu ngûúi, la viïc kiïm tiïn. Trong bang thû tû ûu tiïn hay chuöi liïn tuc cac nhu cêu, thò sû an toan vï vêt chêt va tai chñnh luön àûng hang àêu. Cac nhu cêu khac thêm chñ con khöng àûúc kï àïn cho àïn khi nhu cêu cú ban àûúc thoa man, chñ ñt la ú mûc töi thiïu.

Hêu hït moi ngûúi àïu phai àöi mùt vúi sû êu lo vï mùt tai chñnh. Nhiïu tac àöng cua xa höi co thï gêy anh hûúng va àe doa àïn tònh hònh tai chñnh, tuy khöng phai luc nao chung ta cung thï hiïn sû lo lùng nay ra bïn ngoai.

Co rêt nhiïu ly do chñnh àang àï kiïm tiïn, chùng han nhû nhu cêu tñch luy, chùm soc gia àònh. Tuy rêt quan trong, nhûng nïu chó têp trung vao viïc kiïm tiïn, coi ào la trong têm cua cuöc söng thò ban thên no se àem lai tac hai.

Hay xem lai lên nûa bön nhên tö cên thiït cho cuöc söng: an toan, àõnh hûúng, khön ngoan va nùng lûc. Gia sû töi tòm thêy an toan cua mònh chu yïu tû cöng viïc lam ùn, hay

tû thu nhêp hoùc lúi nhuên. Do co nhiïu nhên tö anh hûúng àïn cac nïn tang kinh tï nay, nïn töi se bên têm va lo lùng, àï phong va bao vï bêt cû àiïu gò co thï gêy tön hai cho chung. Khi nhên thûc vï gia trõ ca nhên cua töi xuêt phat tû tiïn bac, töi se dï bõ tön thûúng búi nhûng tac àöng bïn ngoai. Nhûng cöng viïc va tiïn bac tû thên no khöng àem lai khön ngoan, àõnh hûúng ma chó àem lai nùng lûc va an toan ú mûc àö han chï. Han chï cua trong têm tiïn bac chñnh la no thûúng àem lai sû khung hoang trong cuöc söng cua chñnh ban hay ngûúi thên cua ban.

Nhûng ngûúi lêy tiïn bac lam trong têm cuöc söng thûúng gat gia àònh hay cac ûu tiïn khac sang möt bïn. Ho cho rùng moi ngûúi se thöng cam vò nhu cêu kinh tï phai la trûúc hït. Töi con nhú möt cêu chuyïn ma töi co dõp chûng kiïn nhû sau. Möt öng bö sùp sûa dên cac con ài xem xiïc nhû àa hûa thò nhên àûúc àiïn thoai tû cöng ty. Ào la cuöc goi cua cêp trïn bao öng àïn ngay cöng ty giai quyït cöng viïc, nhûng öng àa tû chöi. Khi ba vú noi rùng öng nïn ài lam thò hún, öng tra lúi: “Cöng viïc röi se lai àïn, nhûng tuöi thú cua cac con thò khöng”. Tû ào, trong têm trñ, cac con öng khöng bao giú quïn àûúc nhûng cû chó quan têm, tuy nho, nhûng la bùng chûng xac thûc cua tònh yïu ma bö luön danh cho chung.

Trong têm cöng viïc. Nhûng ngûúi lêy cöng viïc lam trong têm trong cuöc söng co thï trú thanh nhûng ke “tham cöng tiïc viïc”. Ho hy sinh ca sûc khoe, cac möi quan hï va nhiïu mùt quan trong khac cua cuöc söng. Àùc tñnh cú ban cua ho àûúc quyït àõnh búi tñnh chêt cöng viïc:

“Töi la bac sô”, “Töi la nha vùn”, “Töi la nghï sô”…

Vò nhên thûc vï gia trõ cua ho chó goi gon trong cöng viïc, nïn cam giac an toan trong ho dï bõ tön thûúng búi nhûng gò

ngùn can ho tiïp tuc cöng viïc. Àõnh hûúng cuöc söng cua ho luön phu thuöc vao nhu cêu cöng viïc. Khön ngoan va nùng lûc cung se bõ giúi han trong pham vi cöng viïc. Do ào, ho luön to ra kem nhay ben trong cac lônh vûc khac cua cuöc söng nhû möi quan hï gia àònh, ûng xû xa höi…

Trong têm tai san. Àöng lûc söng cua nhiïu ngûúi khac lai la quyïn sú hûu cua cai vêt chêt - khöng chó àöi vúi tai san hûu hònh nhû nha lêu, xe húi, thuyïn buöm va àö trang sûc, ma con ca nhûng tai san vö hònh nhû danh tiïng, sû vinh quang va àõa võ xa höi. Àa sö chung ta àïu nhên thûc àûúc qua kinh nghiïm söng cua mònh vï sû khiïm khuyït cua trong têm nay, àún gian búi vò chung chõu anh hûúng cua rêt nhiïu yïu tö va co thï mêt ài nhanh chong.

Nïu cam giac vï sû an toan cua töi dûa vao danh tiïng hay sö cua cai vêt chêt co àûúc thò cuöc söng cua töi luön trong tònh trang bõ àe doa va lo êu. Töi thûúng xuyïn lo sú tai san cua mònh bõ tröm hoùc mêt gia. Nïu gùp ai co àõa võ cao hún, giau co hay nöi tiïng hún, töi se cam thêy tû ti. Con nïu gùp ai hen mon hún, thêp kem hún vï tiïn tai, àõa võ, töi se cam thêy kiïu hanh. Nhên thûc cua töi vï gia trõ ban thên luön luön biïn àöng. Töi khöng co àûúc cam giac yïn ön hay möt ban nga ön àõnh. Töi se khöng ngûng tòm cach giû gòn, bao vï tai san, cö phiïu, àõa võ va tiïng tùm cua mònh. Chung ta tûng nghe kï hoùc chûng kiïn nhiïu ngûúi tû kït liïu cuöc àúi vò bõ sat nghiïp hay danh tiïng chñnh trõ bõ hoen ö.

Trong têm hûúng lac thu. Möt trong têm khac thûúng thêy, co quan hï chùt che vúi trong têm tai san la trong têm hûúng lac thu. Chung ta àang söng trong möt thï giúi ma sû khoai lac luön luön tön tai va àûúc khuyïn khñch. Truyïn hònh va phim anh luön àap ûng nhu cêu cua con

ngûúi ú khña canh nay, luön khùc hoa möt cach sinh àöng nhûng thu vui ma ngûúi khac co hoùc co thï tên hûúng trong cuöc söng möt cach dï dang va “àêy thu võ”. Nhûng trong khi hao quang lêp lanh cua löi söng hûúng thu àûúc khùc hoa möt cach qua mûc thò kït qua tû nhiïn cua no –tûc tac àöng cua no àïn nöi têm con ngûúi, àïn tñnh hiïu qua, àïn cac möi quan hï – lai ñt khi àûúc nhên diïn möt cach chñnh xac.

Sû giai trñ vö hai ú mûc vûa phai co thï lam thû gian thï chêt va têm hön, giup nuöi dûúng möi quan hï gia àònh va cac möi quan hï khac. Nhûng ban thên thu vui khöng àem lai sû thoa man sêu sùc va lêu dai hay möt cam giac toai nguyïn. Ngûúi lêy thu vui lam trong têm cuöc söng se rêt chong chan sau khi àûúc thoa man, va ho khöng ngûng àoi hoi nhiïu hún, cao hún. Rúi vao trang thai nay, ngûúi ta gên nhû trú thanh möt ngûúi ñch ky, vö àö, ho giai thñch moi thû trong cuöc àúi qua nhûng vui thu mònh àûúc tên hûúng.

Nhûng ky nghó dai lï thï, nem tiïn vao song bac, nhay nhot thêu àïm tai cac vu trûúng, hay àún gian nhû xem qua nhiïu phim anh… – nghôa la dung qua nhiïu thúi gian cho nhûng thu vui vö bö – se lam hoang phñ cuöc àúi chung ta, khiïn cho nùng lûc bõ tï liït, trñ tuï ngûng phat triïn, àêu oc va tinh thên bõ mï muöi va têm hön chai san. An toan, àõnh hûúng, khön ngoan va nùng lûc luc bêy giú se nùm tên àay cua chuöi phat triïn.

Malcolm Muggeridge(*) viït trong cuön Lúi chûng cua thï ky 20 nhû sau:

(*) Malcolm Muggeridge (1903 - 1990): Nha vùn chêm biïm, nha bao nöi tiïng cua nûúc Anh.

“Ngay nay, möi khi nhòn lai cuöc àúi mònh, töi giêt mònh nhên ra rùng nhûng àiïu trûúc àêy töi cho la co y nghôa nhêt, co sûc hêp dên nhêt thò nay lai trú nïn phu phiïm va vö nghôa töt àö! Ào la tham vong thanh cöng bùng moi gia; la sû hanh diïn vò àûúc moi ngûúi biït àïn va ca ngúi; la nhûng vui thu vêt chêt tû viïc kiïm nhiïu tiïn, chinh phuc àûúc nhiïu cö gai àep, co nhûng chuyïn chu du khùp thï giúi nhû quy Satan. Têt ca giai thñch va giup töi hiïu àûúc thï nao la sû phu du gia tao cua thï giúi nay.

Höi tûúng lai, têt ca nhûng tro tû man nay xem ra chó la möt sû huyïn hoùc, cai ma Pascal goi la “lûút trïn coi tuc”.

Trong têm ban/thu. Nhûng ngûúi tre tuöi thûúng co xu hûúng lêy ban be lam trong têm cuöc söng cua mònh. Àöi vúi ho, viïc gia nhêp vao möt nhom ban àöng trang lûa la möt viïc vö cung quan trong. Têm gûúng xa höi bõ meo mo va luön thay àöi trú thanh nguön lûc cho bön nhên tö chi phöi cuöc söng, dên àïn sû phu thuöc nhiïu hún vao sû biïn àöi cua têm trang, tònh cam, thai àö va hanh vi cua ngûúi khac.

Viïc lêy ban be lam trong têm cuöc söng cung co thï chó têp trung vao möt vai ngûúi, no co möt sö àùc àiïm giöng trûúng húp trong têm phöi ngêu. Xu hûúng lêy ban be lam trong têm co thï la nguyïn nhên gêy ra sû lï thuöc tònh cam vao möt ca nhên, sû phat triïn cua nhu cêu/xung àöt theo àûúng xoùn öc va möi quan hï tûúng tac tiïu cûc.

Ngûúc lai, cung co sö ñt ngûúi lêy àöi thu lam trong têm cuöc söng, àùc biït khi ho co sû tûúng tac thûúng xuyïn vúi àöi thu. Tuy ñt ai lam àiïu nay möt cach co y thûc, nhûng khöng phai la khöng phö biïn. Khi ai ào cam thêy mònh bõ àöi xû bêt cöng búi ngûúi co anh hûúng lún vï tònh cam hay

vï mùt xa höi, thò anh ta se rêt dï dang chu têm vao sû bêt cöng va coi ngûúi kia la “trong têm” cuöc söng cua mònh. Thay vò söng möt cach luön chu àöng cho cuöc àúi mònh, ngûúi lêy àöi thu lam trong têm phan ûng lai möt cach thu àöng tuy vao hanh vi va thai àö cua àöi thu.

Töi co möt anh ban giang day tai möt trûúng àai hoc. Anh ta àa trú nïn quên trñ vò sû yïu kem cua möt ngûúi quan ly - ngûúi co möi quan hï rêt xêu vúi anh ta. Anh ta àa àï suy nghô cua mònh vï ngûúi nay chi phöi àïn mûc trú thanh nöi am anh. Àiïu nay anh hûúng àïn ca quan hï cua anh vúi gia àònh, vúi nha trûúng va cac àöng nghiïp. Cuöi cung, anh ài àïn quyït àõnh se rúi bo trûúng àai hoc ào àï tòm cöng viïc khac.

“Liïu anh co thûc sû muön tiïp tuc ú lai trûúng, nïu khöng co ngûúi ào khöng?”, töi hoi.

“Vêng, àung vêy”, anh ta tra lúi, “Vò chûng nao con co mùt hùn ta ú àêy, cuöc àúi töi con bõ gian àoan, bõ lam cho àao lön. Töi phai ài thöi”.

“Tai sao anh lai lêy ngûúi nay lam trong têm cua cuöc àúi anh?”, töi hoi lai.

Anh ta giêt mònh vò cêu hoi nay. Nhûng röi anh phu nhên no. Va töi chó cho anh ta thêy rùng anh àang àï cho möt ca nhên cung vúi sû yïu kem cua ho lam meo mo toan bö “têm ban àö” cuöc àúi mònh, pha hoai niïm tin, va ca möi quan hï vúi ngûúi thên.

Cuöi cung, anh ta thûa nhên rùng con ngûúi ào àa co anh hûúng àïn anh, nhûng phu nhên viïc tû anh àûa ra sû lûa chon nay. Anh ta àö trach nhiïm cho ngûúi quan ly no va tuyïn bö ban thên anh khöng co trach nhiïm gò trong viïc nay.

Chung töi tiïp tuc trao àöi. Dên dên, anh ta cung nhên thêy rùng qua thêt anh cung co möt phên trach nhiïm, nhûng vò anh àa xû ly trach nhiïm nay khöng töt, nïn trú thanh ngûúi vö trach nhiïm.

Nhiïu ngûúi ly hön cung bõ rúi vao tònh trang tûúng tû. Ho khöng thoat ra àûúc têm trang oan giên, cay àùng va trach moc ngûúi vú/chöng àa ly dõ. Trong nhên thûc tiïu cûc, vï mùt têm ly, ho vên con la vú chöng, thï nïn ngûúi nay múi cên àïn nhûng nhûúc àiïm cua ngûúi kia àï biïn hö, bao chûa cho mònh.

Nhiïu àûa tre võ thanh niïn söng trêm lùng hay phong tung vúi sû cùm ghet cha me chung. Chung lïn an cha me vï nhûng hanh àöng lam dung, bo rúi hay thiïn võ trong qua khû, va chung chon thai àö cùm ghet lam trong têm cuöc söng cua mònh khi lún lïn. Chung söng möt cach bõ àöng theo “kõch ban” àûúc hònh thanh tû thai àö ào.

Ngûú i lê y ba n hoù c thu la m tro ng têm cuö c sö ng se khöng co àûú c an toa n va thanh tha n trong têm hö n. Ca m gia c vï gia trõ ba n thên dï thay àö i. Ho thûú ng bõ chi phö i bú i têm tra ng, xu c ca m hay ha nh vi cu a ngûú i kha c. Àõnh hûú ng ú nhû ng ngûú i na y phu thuö c va o nhê n thû c va pha n û ng cu a ngûú i kha c, co n khön ngoan bõ ha n chï bú i lùng kñnh xa hö i, bú i nö i a m a nh vï àö i thu . Nhû ng ngûú i na y khöng co nùng lû c va phê n lú n bõ ngûú i kha c àiï u khiï n.

Trong têm tön giao. Töi tin rùng hêu hït nhûng ai thûc

sû gùn bo vúi bêt cû möt tön giao nao ào cung se nhên ra viïc ài lï tai nha thú/chua chiïn khöng àöng nghôa vúi àûc tin cua ca nhên. Möt sö ngûúi qua bên rön vúi cac hoat àöng thú cung va cöng viïc cua giao höi àïn nöi trú nïn vö

cam àöi vúi nhûng nhu cêu bûc thiït cua nhûng ngûúi xung quanh ho, ài ngûúc lai chñnh nhûng lúi giao huên ma ho àa tuyïn xûng möt cach sêu sùc. Trong khi lai co nhûng ngûúi khöng thûúng xuyïn ài lï, thêm chñ chûa bao giú ài, nhûng thai àö va hanh vi cua ho lai thï hiïn sû têp trung möt cach chên thûc vao cac nguyïn tùc àao àûc cú ban cua tön giao.

Nhú tham gia tû rêt súm vao cac hoat àöng giao höi va cac nhom phuc vu cöng àöng co tö chûc, töi kham pha ra rùng viïc ài lï khöng nhêt thiït co nghôa la söng theo cac nguyïn tùc àûúc nïu ra trong cac buöi giang àao. Ngûúi ta möt mùt rêt nùng àöng trong hoat àöng tön giao, nhûng mùt khac lai co thï khöng lam theo giao ly hay kinh thanh.

Trong cuöc söng, viïc lêy tön giao lam trong têm, tao ên tûúng hay giû thï diïn co thï trú thanh möi quan têm bao trum, dên àïn thoi àao àûc gia, lam bùng hoai phêm gia ca nhên va cac gia trõ chên thûc khac.

Àõnh hûúng xuêt phat tû lûúng tri xa höi, va ngûúi lêy tön giao lam trong têm thûúng tuy tiïn gan cho ngûúi khac cac nhan hiïu gia tao nhû la “tñch cûc” “tiïu cûc”, “tû do”, “chñnh thöng” hay “bao thu”.

Vò tön giao la tö chûc chñnh thûc bao göm cac chñnh sach, chûúng trònh va cöng àöng tñn àö nïn tû no khöng thï àem lai cho ngûúi ta sû an toan sêu sùc va vônh viïn hay möt y thûc vï gia trõ nöi tai. Söng theo cac nguyïn tùc àûúc giao huên, ngûúi ta co thï lam àûúc àiïu ào, nhûng chó ban thên tön giao thöi thò khöng thï. Nha thú cung khöng thï cho ngûúi ta möt cam giac thûúng xuyïn àûúc àõnh hûúng.

Nhûng ngûúi lêy tön giao lam trong têm thûúng co xu hûúng söng biït lêp, suy nghô va hanh àöng cua ho cung co net khac biït so vúi ngûúi khöng theo tön giao. Thiïu vùng

tñnh töng thï, tñnh thöng nhêt hay hoan thiïn la möt möi àe doa àöi vúi sû an toan, tao ra nhu cêu gia tao va sû tû man.

Viïc coi tön giao la muc àñch chû khöng phai la phûúng tiïn lam xoi mon sû khön ngoan va cam giac cên bùng cua con ngûúi. Mùc du tön giao day con ngûúi vï nguön göc cua nùng lûc, nhûng ban thên tön giao khöng phai la nùng lûc. Tön giao chó la möt phûúng tiïn àûa sûc manh tinh thên àïn vúi con ngûúi.

Trong têm hûúng vï ban thên. Co le trong têm phö biïn nhêt ngay nay la trong têm hûúng vï ban thên ma hònh thûc dï thêy nhêt la sû ñch ky. Ngûúi lêy ban thên lam trong khöng hï quan têm àïn nhûng ngûúi xung quanh.

Àöi vúi trong têm hûúng vï ban thên thò an toan, àõnh hûúng, khön ngoan va nùng lûc rêt ñt khi hiïn diïn. Cung nhû biïn Chït ú Israel, no chó nhên vao ma khöng bao giú cho ài. Vò thï, no trú nïn can kiït.

Mùt khac, nïu quan têm àïn sû phat triïn cua ban nga theo quan àiïm cao ca hún, ào la hoan thiïn nùng lûc ca nhên àï phuc vu, xêy dûng va àong gop möt cach co y nghôa thò se lam tùng àang kï bön nhên tö chi phöi cuöc söng.

Trïn àêy la möt sö trong têm phö biïn ma con ngûúi thûúng sû dung àï tiïp cên cuöc söng. Ban co thï dï dang nhòn thêy trong têm cuöc söng cua ngûúi khac nhûng kho nhên ra trong têm cua mònh. Ban co thï biït ai ào xem viïc kiïm tiïn la quan trong hún moi thû khac trïn àúi hoùc dung hït sûc àï biïn minh cho mònh trong möt möi quan hï àang trú nïn töi tï. Nhûng nïu chõu kho quan sat, àöi khi ban se nhòn xa hún àï nhên ra trong têm nao àa tao ra hanh vi ào.

9. NHÊN DIÏN TRONGTÊMCUABAN

Vêy ban àang àûng ú àêu? Trong têm cuöc söng cua ban la gò? Àöi khi, àiïu nay khöng dï nhòn thêy.

Co thï cach töt nhêt àï nhên diïn trong têm cua ban la xem xet ky cac nhên tö chi phöi cuöc söng cua ban. Nïu co thï nhên diïn ra möt hay nhiïu trûúng húp mö ta dûúi àêy, ban co thï lên theo dêu vït àï tòm ra trong têm phat sinh ra no, loai trong têm co thï àang lam han chï kha nùng thanh àat cua ban.

Thöng thûúng, trong têm cuöc söng cua möt ngûúi la sû kït húp cung möt luc cac trong têm lai vúi nhau. Hêu hït cuöc söng cua moi ngûúi chõu sû chi phöi cua nhiïu sû tac àöng. Tuy thuöc vao àiïu kiïn bïn ngoai hay tû bïn trong, möt trong têm cu thï nao ào co thï àûúc kñch hoat cho àïn khi cac nhu cêu cú ban àûúc thoa man. Sau ào, möt trong têm khac trú thanh lûc lûúng chi phöi.

Nïu chuyïn àöi tû trong têm nay sang trong têm khac, kït qua tûúng àöi ma ban thu àûúc cung giöng nhû khi chúi tro tau lûún, co luc ban lïn àïn àónh cao nhûng cung co luc lai xuöng thêp. Ban cö tòm cach bu àùp àiïm yïu nay bùng cach vay mûún nùng lûc tû núi khac. Ú àêy khöng co möt àõnh hûúng nhêt quan nao, khöng co möt sû khön ngoan bïn vûng, möt nùng lûc ön àõnh hay möt y thûc nao vï an toan va gia trõ nöi tai ca nhên. Àiïu ly tûúng la tao ra möt trong têm ro rang àï ban co thï àat àûúc an toan, àõnh hûúng, khön ngoan va nùng lûc ú mûc àö cao nhùm giup luön chu àöng cung nhû kït húp hai hoa moi mùt cuöc söng.

Nùng lû c Nùng lû c ha nh àö ng cu a ba n bõ ha n chï bú i nhûú c àiï m cu a vú /chö ng va cu a ba n.

Khön ngoan

* Go c nhòn cuö c sö ng cu a ba n bao quanh nhû ng àiï u co a nh hûú ng tñch cû c hoù c tiïu cû c àï n vú /chö ng hoù c mö i quan hï cu a ba n.

Àõnh hûú ng

An toa n

* Hûú ng ài cu a ba n xuê t pha t tû nhu cê u va y muö n cu a vú hay chö ng ba n.

* Ca m gia c an toa n cu a ba n phu thuö c va o ca ch cû xû cu a vú /chö ng ba n.

* Ba n dï bõ tö n thûúng bú i têm tra ng va tònh ca m cu a vú /chö ng ba n.

Tro ng têm Nï u ba n lê y hön nhên la m tro ng têm

* Thê t vo ng sêu sù c dê n àï n tû bo hay xung àö t khi vú /chö ng ba n khöng ta n tha nh hay khöng àa p û ng mong àú i cu a ba n.

* Bê t cû àiï u gò co thï àu ng cha m àï n mö i quan hï àï u àûú c coi nhû mö i àe do a.

* Ha nh àö ng cu a ba n bõ ha n chï bú i ca c khuön mê u va truyï n thö ng gia àònh.

* Ba n ly gia i tê t ca mo i mù t cu a cuö c sö ng dûú i go c àö gia àònh ba n, ta o ra sû hiï u biï t phiï n diï n va ca m xu c cû c àoan.

* “Kõch ba n” vï gia àònh la cú sú àï àiï u chónh tha i àö va ha nh vi cu a ba n.

* An toa n cu a ba n dû a trïn cú sú sû chê p nhê n cu a gia àònh va viï c àa p û ng ky vo ng cu a gia àònh.

Nï u ba n lê y gia àònh la m tro ng têm

* Ba n bõ giú i ha n trong pha m vi nhû ng gò co thï mua àûú c bù ng tiï n va tê m nhòn ha n chï cu a ba n.

* Kiï m tiï n la lùng kñnh àï nhòn va hiï u cuö c sö ng, dê n àï n sû xe t àoa n lï ch la c.

* Tiïu chuê n àï ra quyï t àõnh cu a ba n pha i phu hú p vú i gia àònh, hay theo y muö n cu a gia àònh.

* Ca m gia c an toa n ca nhên khöng ö n àõnh.

* Ca m gia c cu a ba n vï gia trõ ba n nga dû a va o thanh danh cu a gia àònh.

* Lú i nhuê n la tiïu chuê n cho quyï t àõnh cu a ba n.

* Gia trõ ba n thên ba n àûú c quyï t àõnh bú i gia trõ ta i sa n ba n co .

* Ba n dï bõ tö n thûúng trûú c bê t cû àiï u gò àe do a an toa n kinh tï cu a ba n.

Nï u ba n lê y tiï n ba c la m tro ng têm

* Ha nh àö ng cu a ba n bõ giú i ha n bú i hònh mê u cöng viï c, ca c cú hö i nghï nghiï p, ca c giú i ha n cu a tö chû c, nhê n thû c cu a cê p trïn va sû ha n chï vï nùng lû c cu a ba n àï la m mö t viï c cu thï .

* Ba n thûú ng bõ giú i ha n bú i vai tro cu a ba n trong cöng viï c.

* Ba n coi cöng viï c la tê t ca cuö c sö ng cu a ba n.

* Ca c quyï t àõnh cu a ba n dû a va o nhu cê u va ca c ky vo ng cöng viï c cu a ba n.

* Ba n thûú ng nhê n diï n ba n thên qua vai tro nghï nghiï p cu a mònh.

* Ba n chó co ca m gia c thoa i ma i khi la m viï c.

Nï u ba n lê y cöng viï c la m tro ng têm

* Nùng lû c cu a ba n nù m trong giú i ha n ma ba n co thï mua ba n hay võ thï xa hö i ma ba n co thï àa t àûú c.

* Ba n nhòn thï giú i qua viï c so sa nh ca c mö i tûúng quan kinh tï va xa hö i.

* Ca c quyï t àõnh cu a ba n dû a va o nhû ng gò co thï ba o vï , la m gia tùng cu a ca i cu a ba n.

* Sû an toa n cu a ba n dû a va o danh vo ng, àõa võ xa hö i hay viï c sú hû u ta i sa n hû u hònh.

* Sû c ma nh cu a ba n hê u nhû bõ bo qua.

* Ba n nhòn thï giú i thöng qua nhû ng gò ma ba n quan têm.

* Quyï t àõnh cu a ba n la dû a va o nhû ng gò gêy thñch thu nhê t cho ba n.

* Nùng lû c bõ giú i ha n trong pha m vi quan hï xa hö i. * Ha nh àö ng cu a ba n dï thay àö i nhû y kiï n cu a ba n.

* Ba n nhòn thï giú i qua lùng kñnh xa hö i.

* Tiïu chuê n cho quyï t àõnh cu a ba n la “Ho se nghô gò?”. * Ba n dï bõ lu ng tu ng.

* Co thï tñch tu mö t ñt nùng lûú ng tû cún giê n dû , ghen ghe t, tû c tö i

* Sû pha n xe t cu a ba n bõ ha n he p va me o mo .

* Ha nh àö ng cu a ba n phu thuö c va o ha nh àö ng cu a àö i thu nhù m

* Ba n thûú ng so sa nh ca i mònh co vú i ngûú i kha c.

* Ba n chó ca m thê y an têm khi tho a ma n mo i thu vui.

* Sû an toa n cu a ba n ngù n ngu i, nhû àûú c gêy mï va phu thuö c va o möi trûú ng sö ng.

* Sû an toa n cu a ba n phu thuö c va o tê m gûúng xa hö i.

* Ba n la ngûú i rê t hay bõ lï thuö c va o y kiï n cu a ngûú i kha c.

* Sû an toa n cu a ba n dï bõ lung lay tu y thuö c va o àö ng tha i cu a àö i thu cu a ba n.

Nï u ba n lê y ta i sa n la m tro ng têm Nï u ba n lê y thu vui la m tro ng têm Nï u ba n lê y ba n be la m tro ng têm Nï u ba n lê y àö i thu la m tro ng têm

va hê n thu . Àêy la nguö n nùng lûú ng tiïu cû c du ng àï pha hoa i chû khöng co ñch cho viï c ta o dû ng. * Nùng lû c cu a ba n bõ phu thuö c va o võ trñ hay vai tro cu a ba n trong gia o hö i.

* Ba n luön luön pho ng thu , qua bõ àö ng va luön bõ a m a nh bú i nhû ng ke àö i nghõch vú i mònh. * Ba n nhòn thï giú i thöng qua con mù t cu a ca c tñn àö .

ta o thï pho ng thu cho mònh. * Quyï t àõnh cu a ba n dû a va o nhû ng gò chö ng la i àö i thu .

* Ba n luön bùn khoùn àö i thu àang co êm mûu gò. * Ba n tû thanh minh va chê p nhê n bê t ky y kiï n na o ài ngûú c la i vú i lú i ñch cu a àö i thu .

* Ba n chõu sû chi phö i bú i ca ch àa nh gia cu a ngûú i kha c àö i vú i ha nh àö ng cu a ba n theo lú i gia o huê n.

* Sû an toa n cu a ba n dû a va o hoa t àö ng gia o hö i va niï m tin tön gia o. * Ba n tòm thê y sû an toa n thöng qua viï c thú cu ng, tiï p thu gia o ly va ca c hoa t àö ng tön gia o kha c.

Nï u ba n lê y tön gia o la m tro ng têm

* Nùng lû c ha nh àö ng cu a ba n bõ giú i ha n bú i nguö n lû c cu a ba n, khöng co sû hö trú tû bïn ngoa i.

* Ba n nhòn thï giú i thöng qua mû c àö a nh hûú ng cu a ca c quyï t àõnh, sû kiï n, hay hoa n ca nh... àö i vú i ba n thên mònh.

* Tiïu chuê n pha n xe t cu a ba n luön gù n liï n vú i nhu cê u cu a

mònh: “Nï u töi ca m thê y tö t...”, “Àiï u töi muö n la ...”, “Àiï u töi cê n la ...”, “Töi àûú c gò trong ào ?”.

* Sû an toa n cu a ba n luön thay àö i va biï n àö ng.

Nï u ba n lê y ba n thên la m tro ng têm

10. TRONGTÊMHÛÚNGVÏ NGUYÏNTÙC

Bùng cach hûúng cuöc söng vao cac nguyïn tùc àung àùn, chung ta se tao ra möt nïn tang vûng chùc cho sû phat triïn bön yïu tö hö trú cuöc söng cua mònh.

Sû an toan cua chung ta xuêt phat tû viïc hiïu rùng nhûng nguyïn tùc àung àùn se khöng bao giú thay àöi. Cac nguyïn tùc khöng phan ûng vúi bêt ky tac àöng nao bïn ngoai. Chung khöng bao giú trú nïn bêt thûúng va kho kiïm soat. Chung khöng bao giú rònh rêp àï lam hai chung ta. Chung khöng phu thuöc vao hanh vi cua ngûúi khac, vao möi trûúng hay cac trao lûu thúi thûúng. Nhûng chung cung khöng chó cho chung ta nhûng con àûúng tùt hay cac giai phap tam bú. Hay nhú rùng cac nguyïn tùc àung àùn khöng bao giú chït. Chung khöng xuêt hiïn höm nay röi biïn mêt vao ngay mai. Chung khöng thï bõ pha huy búi bêt cû möt tham hoa hay biïn cö nao.

Co thï thêy cac nguyïn tùc la nhûng chên ly cú ban va sêu xa, nhûng sû thêt hiïn nhiïn tön tai bao àúi, nhûng mêu sö chung cua moi thû. Chung la nhûng súi chó bïn chùt vao nhau bùng sû chñnh xac, sû nhêt quan, ve àep va sûc manh xuyïn suöt cuöc söng.

Trong möt sö hoan canh va ú möt sö ngûúi, cac nguyïn tùc àöi khi bõ bo qua. Mùc du vêy, chung ta vên co thï tin rùng chung co sûc manh hún ca con ngûúi hay hoan canh. Hang ngan nùm lõch sû loai ngûúi àa tûng chûng kiïn àiïu ào. Quan trong hún nûa la chung ta co thï lam cho no phat huy tac dung trong cuöc söng.

Têt nhiïn, chung ta khöng thï biït hït moi viïc. Kiïn thûc va sû hiïu biït cua chung ta vï nhûng nguyïn tùc àung àùn bõ giúi han búi chñnh sû thiïu hiïu biït vï ban

chêt thêt sû cua con ngûúi va thï giúi xung quanh, búi hang àöng nhûng triït ly va ly thuyït trai vúi cac nguyïn tùc àung àùn. Nhûng y tûúng sai trai nay co thï àûúc chêp nhên theo tûng thúi àiïm, nhûng chung se khöng tön tai lêu dai vò àûúc xêy dûng tû cac nïn tang sai lêm.

Chung ta bõ giúi han, nhûng chung ta co thï àêy lui cac giúi han ào. Sû hiïu biït va trûúng thanh giup chung ta tòm ra cac nguyïn tùc àung àùn vúi niïm tin rùng cang hoc nhiïu, cang àùt tiïu cû cua lùng kñnh chñnh xac thò qua ào, chung ta cang nhòn nhên thï giúi möt cach ro rang hún. Cac nguyïn tùc khöng thay àöi, chó co sû hiïu biït cua chung ta vï chung la thay àöi.

Khön ngoan va àõnh hûúng lêy nguyïn tùc lam trong têm xuêt phat tû nhûng “ban àö” àung àùn, tû ban chêt cua sû vêt trong hiïn tai, qua khû va/hoùc tûúng lai. Cac “ban àö” chñnh xac se giup chung ta nhòn thêy ro àñch àïn cua mònh va biït lam thï nao àï àïn ào. Chung ta co thï dûa trïn cac sö liïu chñnh xac àï ra quyït àõnh nhùm giup cho viïc thûc hiïn àûúc dï dang va co y nghôa.

Nùng lûc ca nhên àûúc tao ra khi söng theo nguyïn tùc la sûc manh cua möt ngûúi biït tû nhên thûc, co tri thûc va luön chu àöng, khöng bõ han chï búi thai àö, hanh vi cua ngûúi khac hay búi tac àöng cua hoan canh va möi trûúng.

Han chï duy nhêt co tñnh thûc tï àöi vúi nùng lûc la hï qua tû nhiïn cua ban thên cac nguyïn tùc. Chung ta tû do lûa chon hanh àöng dûa trïn sû hiïu biït vï cac nguyïn tùc àung àùn, nhûng chung ta khöng àûúc tû do lûa chon hï qua cua cac hanh àöng ào. Hay nhú rùng, “khi ban nhêc möt àêu cua chiïc gêy lïn thò ban cung nhêc luön ca àêu bïn kia”.

Cac nguyïn tùc àïu gùn liïn vúi hï qua tû nhiïn. Khi söng phu húp vúi chung, chung ta se thu àûúc nhûng hï qua tñch cûc; nïu xem thûúng chung, chung ta se nhên lêy hêu qua. Nhûng vò cac nguyïn tùc nay ap dung cho moi ngûúi, du ho co nhên thêy hay khöng, nïn sû han chï nay mang tñnh phö quat. Va, cang biït nhiïu cac nguyïn tùc àung àùn, chung ta cang co nhiïu lûa chon àï hanh àöng möt cach khön ngoan.

Bùng cach têp trung vao cac nguyïn tùc vônh cûu va bêt biïn, chung ta se tao ra mö thûc cú ban cho möt cuöc söng tñch cûc. Àêy la trong têm mú ra triïn vong cho moi trong têm khac.

Hay nhú rùng mö thûc cua ban la nguön göc hònh thanh thai àö va hanh vi cua ban. Mö thûc cung giöng nhû möt cùp kñnh, no anh hûúng àïn cach ban nhòn nhên moi thû trong cuöc söng cua mònh. Nhûng àiïu trong cuöc söng, khi nhòn bùng mö thûc cac nguyïn tùc àung àùn, se rêt khac biït vúi khi nhòn bùng cac mö thûc trong têm khac.

Àï nhanh chong hiïu àûúc sû khac biït do trong têm tao nïn, chung ta hay xem xet möt vên àï cu thï bùng cac trong têm khac nhau. Ban hay lên lûút nhòn qua tûng lùng kñnh möt àï cam nhên phan ûng tû möi trong têm khac nhau ra sao ú vñ du sau:

Gia sû töi nay ban ru vú ài xem hoa nhac. Ban àa mua ve va cö êy rêt hao hûc. Luc nay la 4 giú chiïu.

Àöt nhiïn, sïp goi ban vao phong va noi öng êy muön ban chuên bõ ngay tai liïu cho möt cuöc hop quan trong se diïn ra vao 9 giú sang höm sau.

Nïu ban xem trong gia àònh, trong têm cua ban se la vú mònh. Ban co thï noi vúi sïp rùng ban khöng thï ú lai lam

viïc va ban cung vú ài xem hoa nhac vò àa lïn kï hoach. Ban cung co thï cam thêy cên ú lai lam viïc àï tranh cac rùc röi vï sau trong quan hï vúi sïp, nhûng ban se lam nhû thï möt cach miïn cûúng. Nïu ú lai lam viïc, ban cam thêy rêt lo lùng vï phan ûng cua vú va tòm cach biïn hö cho quyït àõnh cua mònh àï tranh lam vú thêt vong va giên döi.

Nïu ban xem trong tiïn bac, suy nghô chñnh cua ban se la thu nhêp lam thïm giú hay hï qua cua viïc lam thïm giú àöi vúi kha nùng tùng lûúng, thùng chûc sau nay. Ban se goi àiïn thoai cho vú bao rùng ban phai ú lai lam viïc ngoai giú va nghô rùng cö êy se thöng cam vò vên àï tai chanh phai àùt lïn hang àêu.

Nïu xem trong cöng viïc, ban co thï suy nghô vï cú höi. Ban co thï hoc àûúc nhiïu hún qua cöng viïc. Ban co thï

“lêy àiïm” vúi sïp va qua ào cung cö sû nghiïp cua mònh. Ban co thï tû khen mònh àa sang suöt lam thïm ngoai giú, möt bùng chûng cho thêy ban la nhên viïn rêt nhiït tònh va vú ban se tû hao vï ban.

Nïu xem trong tai san, ban co thï nghô àïn nhûng thû co thï mua àûúc nhú thu nhêp lam viïc thïm giú. Hoùc ban co thï cho rùng uy tñn cua ban tai cöng ty – cung la möt thû tai san – se tùng lïn nïu ban ú lai lam thïm giú. Ngay mai, moi ngûúi se àûúc biït ban la möt nhên viïn àang quy, dam hy sinh va tên tuy trong cöng viïc nhû thï nao.

Nïu lêy thu vui lam trong, ban co thï tû chöi àï nghõ cua sïp va ài xem hoa nhac, mùc du vú ban co thï muön ban ú lai cöng sú àï lam thïm ngoai giú. Ban nghô rùng mònh xûng àang àûúc hûúng möt buöi töi thoai mai.

Nïu xem ban be la trong, ban se cên nhùc co nïn múi ban be cung ài xem hoa nhac vúi vú chöng ban hay khöng.

Hoùc ban quan sat xem ban be, àöng nghiïp cua ban co cung ban ú lai lam ngoai giú hay khöng.

Nïu lêy àöi thu lam trong, ban co thï àöng y ú lai lam viïc muön vò ban biït àiïu nay se lam tùng lúi thï cho ban, giup ban “qua mùt” àöi thu. Trong khi “hùn” ài chúi, thò “mònh” cö gùng lam viïc cêt lûc, ca cöng viïc cua “mònh” lên cua “hùn”. Ban quyït hy sinh thu vui riïng vò cú höi àûúc chûng to nùng lûc cua mònh trûúc sïp, àöng thúi “ha bï” àöi thu.

Nï u xem tön gia o la tro ng, quyï t àõnh cu a ba n co thï bõ a nh hûú ng bú i y nghô rù ng la m mö t “tñn àö gûúng mê u” thò ba n cê n pha i xû ly sao cho àu ng mû c trong tònh huö ng na y.

Nïu ban xem ban thên mònh la trong, ban se têp trung vao viïc gò co lúi nhêt cho ban: ghi àiïm vúi sïp hay danh cho vú möt buöi töi lang man? Möi quan têm chñnh cua ban la cac phûúng an khac nhau se co anh hûúng nhû thï nao àïn lúi ñch ca nhên.

Khi sû dung nhiïu cach khac nhau àï xem xet möt vên àï, trong sû tûúng tac hang ngay vúi nhûng ngûúi xung quanh, ban co ngac nhiïn khi gùp phai vên àï vï cach nhòn “cö gai/ba lao” hay khöng? Ban co nhòn thêy cac trong têm nay anh hûúng nhû thï nao àïn cac àöng cú, quyït àõnh hang ngay, àïn hanh àöng (hay phan ûng), àïn ly giai cua ban vï cac sû kiïn ào hay khöng? Ào la ly do vò sao sû hiïu biït vï trong têm trú nïn rêt quan trong. Va nïu trong têm ào khöng lam cho ban trú thanh möt ngûúi luön chu àöng, ban cên phai thay àöi mö thûc àï chuyïn sang trong têm khac co thï giup ban thûc hiïn àûúc àiïu nay.

La ngûúi lêy nguyïn tùc lam trong têm, ban luön cö

gùng tach mònh ra khoi nhûng cam xuc do hoan canh va cac nhên tö khac mang lai àï àanh gia cac phûúng an khac nhau trong cuöc söng. Hay nhòn nhên moi viïc trong töng thï – nhu cêu lam viïc, nhu cêu tònh cam gia àònh, cac nhu cêu khac cung nhû cac hï qua àïn tû nhûng quyït àõnh khac nhau – àï àûa ra giai phap töt nhêt.

Viïc ban chon ài xem hoa nhac hay ú lai lam thïm ngoai giú chó la möt phên rêt nho cua möt quyït àõnh co hiïu qua. Co thï ban co lûa chon giöng nhau vúi cac trong têm khac nhau, nhûng se co nhiïu khac biït àang kï khi ban xuêt phat tû mö thûc lêy nguyïn tùc lam trong têm.

Nùng lû c * Nùng lû c cu a ba n chó bõ ha n chï bú i sû hiï u biï t va tuên theo quy luê t tû nhiïn, ca c nguyïn tù c àu ng àù n cu ng nhû ca c hê u qua tû nhiïn cu a chñnh ca c nguyïn tù c. * Ba n trú tha nh mö t ca nhên biï t tû nhê n thû c, co kiï n thû c, luön chu àö ng, hê u nhû khöng bõ ha n chï bú i tha i àö , ha nh vi, ha nh àö ng cu a ngûú i kha c. * Kha nùng ha nh àö ng vûú t xa ca c nguö n lû c cu a ba n va

Khön ngoan

Àõnh hûú ng

* Sû suy xe t cu a ba n bao gö m nhû ng kï t qua lêu da i, pha n a nh sû cên bù ng, khön ngoan va chù c chù n.

* Ca c nguyïn tù c giu p ba n àõnh hûú ng àêu la àñch àï n va ca ch thû c àï ài àï n ào .

An toa n

* Ba n nhòn sû vê t kha c ài, suy nghô va ha nh àö ng kha c vú i phê n lú n nhû ng ngûú i bõ àö ng. * Ba n nhòn thï giú i thöng qua mö thû c cú ba n –mö thû c na y la m cho cuö c sö ng co hiï u qua trong tûúng lai. * Ba n nhòn thï giú i qua nhû ng ào ng go p cu a mònh cho cuö c

* Ba n sû du ng sö liï u chñnh xa c àï àûa ra quyï t àõnh kha thi va co y nghôa. * Ba n àû ng ta ch riïng kho i thû c tra ng cuö c sö ng, tònh ca m va hoa n ca nh, nhòn va o tö ng thï cên bù ng. Quyï t àõnh va ha nh àö ng cu a ba n pha n a nh sû cên nhù c va hê u qua ca ngù n lê n da i ha n.

* Sû an toa n cu a ba n dû a va o ca c nguyïn tù c àu ng àù n, khöng thay àö i, bê t kï àiï u kiï n hay hoa n ca nh bïn ngoa i.

Tro ng têm Nï u ba n lê y nguyïn tù c la m tro ng têm

* Ba n biï t rù ng ca c nguyïn tù c àu ng àù n co thï àûú c tra i nghiï m nhiï u lê n trong cuö c sö ng cu a ba n.

* La thûú c ào vï sû hoa n thiï n ba n thên, ca c nguyïn tù c àu ng àù n hoa t àö ng vú i sû chñnh xa c, nhê t qua n, ve àe p va sû c ma nh.

* Ca c nguyïn tù c àu ng àù n giu p ba n hiï u àûú c sû pha t triï n cu a ba n

khuyï n khñch ca ch sö ng phu thuö c lê n nhau ú mû c cao. * Quyï t àõnh va ha nh àö ng cu a ba n khöng bõ thu c àê y bú i sû ha n chï hiï n thú i vï ta i chñnh hay hoa n ca nh. Ba n àûú c tû do trong mö i quan hï tûúng thuö c.

sö ng va cho nhû ng ngûú i xung quanh. * Ba n co lö i sö ng luön chu àö ng, theo àuö i viï c phu c vu va giu p àú ngûú i kha c. * Ba n ly gia i mo i kinh nghiï m trong cuö c sö ng dûú i go c àö ca c cú hö i àï ho c tê p va ào ng go p.

* Trong mo i hoa n ca nh, ba n chu àö ng cho n gia i pha p tö t nhê t, àù t ca c quyï t àõnh dû a trïn lûúng têm àûú c ca c nguyïn tù c àõnh hûú ng.

thên, cho ba n niï m tin àï ho c nhiï u hún, nhú ào co thïm kiï n thû c va hiï u biï t.

* Nguö n lû c an toa n se la mö t nï n ta ng cö àõnh, bê t biï n àï ba n xem thay àö i nhû la mö t cuö c phiïu lûu va cú hö i ly thu àï àûú c cö ng hiï n.

Trûúc hït, ban hanh àöng khöng phai do tac àöng cua ngûúi khac hay do hoan canh. Ban chu àöng trong viïc lûa chon giai phap ban cho la töt nhêt. Ban àûa ra quyït àõnh cua mònh möt cach co y thûc va co hiïu biït.

Thû hai, ban biït quyït àõnh cua mònh àûa ra la hiïu qua nhêt vò no àûúc dûa trïn cac nguyïn tùc vúi nhûng kït qua lêu dai co thï dû àoan àûúc.

Thû ba, àiïu ban lûa chon se àong gop cho nhûng gia trõ töi ûu trong cuöc àúi ban. Quyït àõnh “ú lai lam thïm giú àï co lúi thï hún ngûúi khac tai cöng ty” mang möt y nghôa hoan toan khac so vúi muc àñch muön àong gop cho sû vûng manh cua cöng ty hay biïu hiïn sû tön trong sïp cua ban. Kinh nghiïm ban co àûúc khi thûc hiïn cac quyït àõnh cua mònh se àem lai chêt lûúng va y nghôa cho ca cuöc söng cua ban.

Thû tû, ban co thï giao tiïp vúi vú va sïp cua ban trong mang lûúi vûng chùc cac möi quan hï tûúng thuöc ma ban àa tao ra. Vò la ngûúi àöc lêp, nïn ban co thï co àûúc cac quan hï nay möt cach hiïu qua. Nïu nùm chûc vu cao trong cöng ty, ban co thï giao viïc chuên bõ tai liïu cho cêp dûúi àang tin cêy cua mònh, trong khi vên co thï ài xem hoa nhac cung vú. Phên viïc quan trong con lai, ban co thï àïn cöng ty thêt súm vao sang höm sau àï giai quyït nöt.

Cuö i cu ng, ba n ca m thê y dï chõu vï quyï t àõnh cu a mònh. Bê t cû viï c gò ba n quyï t àõnh thû c hiï n, ba n àï u tê p trung hï t sû c àï hoa n tha nh mö t ca ch vui ve , thoa i ma i nhê t.

La ngûúi lêy nguyïn tùc lam trong têm, ban se co möt cai nhòn khac vï moi viïc. Va vò thï, ban se hanh àöng khac. Khi àat àûúc sû an toan, àõnh hûúng, khön ngoan va nùng lûc

ú mûc àö bïn vûng va ön àõnh, ban se co àûúc nïn tang cho möt cuöc söng luön chu àöng va thanh àat.

11. THIÏTLÊPVA VÊNDUNG

BAN TUYÏNNGÖNSÛ MÏNHCA NHÊN

Khi ài sêu vao bïn trong con ngûúi mònh, hiïu va àiïu chónh cac mö thûc cú ban cho phu húp vúi cac nguyïn tùc, chung ta se tao ra àûúc möt trong têm hiïu qua, manh me va möt thêu kñnh àï nhòn thï giúi xung quanh. Sau ào, ta múi àiïu chónh tiïu cû cua no àï liïn hï vúi thï giúi möt cach hûu hiïu nhêt.

Frankl noi rùng chung ta phat hiïn chû khöng phai phat minh ra sû mïnh cuöc àúi cua mònh. Töi rêt thñch cach dung tû cua öng. Töi nghô möi chung ta àïu co möt chiïc may theo doi àùt bïn trong, hoùc tri giac, hoùc nhên thûcnhûng thû giup chung ta nhên biït tñnh àún nhêt va kha nùng àong gop cua tûng ca nhên. Theo lúi Frankl: “Möi ca nhên àïu co möt sû nghiïp hay sû mïnh riïng biït trong àúi va khöng thï thay àöi vò ho chó söng àûúc möt lên. Vò vêy, möi ngûúi co möt nhiïm vu riïng va nhûng cú höi riïng àï thûc hiïn no”.

Chung ta cên lûu y têm quan trong àùc biït cua tñnh luön chu àöng va viïc têp trung vao Vong tron Anh hûúng cua chung ta. Ài tòm vai y nghôa trûu tûúng àöi vúi cuöc söng bïn trong Vong tron Quan têm chñnh la hanh vi tû bo trach nhiïm luön chu àöng, pho mùc viïc sang tao lên thû nhêt cua mònh cho hoan canh hay ngûúi khac.

Y nghôa cuöc söng xuêt phat tû nöi têm, theo lúi

Frankl: “Xet cho cung, ngûúi ta khöng nïn hoi y nghôa cuöc söng cua mònh la gò ma nïn hiïu chñnh ban thên mònh

phai la ngûúi tra lúi cêu hoi ào. Noi cach khac, möi ngûúi àïu bõ cuöc söng chêt vên, va anh ta chó co thï tra lúi bùng cuöc söng cua mònh, bùng viïc co trach nhiïm vúi no”.

Trach nhiïm ca nhên hay tñnh luön chu àöng àong vai tro quan trong trong sû sang tao lên thû nhêt. Trú lai phep ên du vï may vi tñnh, thoi quen thû nhêt cho rùng “Ban la ngûúi lêp trònh”, con theo thoi quen thû hai, “Ban hay viït ra chûúng trònh”. Ban se khöng thûc sû àêu tû vao viïc “viït chûúng trònh” nïu ban chûa nhên thêy trach nhiïm cua mònh la “ngûúi lêp trònh”.

La ngûúi chu àöng, chung ta co thï quyït àõnh trú thanh loai ngûúi nao va lam gò trong cuöc söng cua mònh. Chung ta co thï viït ra möt ban tuyïn ngön sû mïnh ca nhên, möt ban “hiïn phap” ca nhên.

Ban tuyïn ngön sû mïnh khöng phai la thû ban co thï viït àûúc ngay. No àoi hoi sû suy ngêm, phên tñch, cên nhùc ky lûúng va thûúng àûúc viït ài viït lai nhiïu lên àï co àûúc sû hoan chónh. Co thï ban phai mêt nhiïu tuên lï hay thêm chñ nhiïu thang àï co thï co àûúc ban tuyïn ngön vûa y. Du nhû vêy, ban vên muön thûúng xuyïn xem lai va bö sung, sûa àöi hang nùm, do nay sinh nhûng y tûúng múi hoùc do hoan canh thay àöi.

Nhûng vï cú ban, tuyïn ngön sû mïnh cua ban àûúc vñ nhû möt ban “hiïn phap” thï hiïn nhêt quan têm nhòn va cac gia trõ cua ban. No se trú thanh tiïu chuên àï ban àöi chiïu, àanh gia moi khña canh cuöc söng.

Töi thûúng xem ài xem lai ban tuyïn ngön cua mònh va chó múi hoan têt no trong thúi gian gên àêy. Möi khi ngöi möt mònh trïn bai biïn hay trong nhûng luc dûng chên sau möt chùng àûúng dai, töi lai lêy ra cuön sö tay va ghi chu

nhûng àiïu àa lam àûúc hay chûa lam àûúc. Co khi phai mêt vai tiïng àöng hö múi xong viïc ào, nhûng no mang lai cho töi cam giac sang to, co tö chûc va co trach nhiïm, möt cam giac hên hoan va tû do.

Töi nhên ra qua trònh lam cöng viïc nay cung quan trong nhû kït qua cua no. Lêp ra hay sûa chûa, bö sung ban tuyïn ngön sû mïnh se lam ban thay àöi búi vò no buöc ban phai suy nghô vï cac ûu tiïn cua mònh möt cach thêu àao, thên trong va gùn liïn hanh àöng vúi niïm tin cua ban. Khi ban lam àûúc àiïu ào, ngûúi khac se nhên thêy ban khöng con bõ àöng trûúc bêt cû àiïu gò xay àïn. Ban se y thûc àûúc sû mïnh cên thûc hiïn va se rêt tû hao vï àiïu ào.

12. VÊNDUNGTÛDUYÚ TÊM CAOMÚI

Kha nùng tû nhên thûc giup chung ta àanh gia tû duy cua chñnh mònh. Àiïu nay àùc biït co ñch trong viïc xêy dûng tuyïn ngön sû mïnh ca nhên, cho phep chung ta thûc hiïn Thoi quen thû hai – trñ tûúng tûúng va nhên thûc, hai chûc nùng chu yïu cua ban cêu nao phai. Hiïu àûúc cach khai thac kha nùng nao phai se lam tùng àang kï kha nùng sang tao lên thû nhêt cua chung ta.

Rêt nhiïu cöng trònh nghiïn cûu lún àa àûúc tiïn hanh trong nhiïu thêp ky qua vï tñnh ûu thï cua nao bö. Kït qua nghiïn cûu cho thêy möi ban cêu nao co xu hûúng chuyïn mön hoa va co ûu thï vï möt sö chûc nùng khac nhau, xû ly cac loai thöng tin khac nhau, giai quyït cac loai vên àï khac nhau.

Vï cú ban, ban cêu nao trai co ûu thï vï lö-gñc/ngön tû, con ban cêu nao phai co ûu thï vï trûc giac va sang tao. Ban cêu trai xû ly lúi noi, ban cêu phai xû ly hònh anh; ban cêu trai

xû ly bö phên va chi tiït, ban cêu phai xû ly töng thï va cac möi quan hï giûa cac chi tiït. Ban cêu trai xû ly phên tñch, nghôa la chia nho thöng tin; ban cêu phai xû ly töng húp, nghôa la têp húp dû liïu lai vúi nhau. Ban cêu trai xû ly tû duy theo tuên tû; ban cêu phai xû ly tû duy àöng thúi va kït húp. Ban cêu trai gùn vúi thúi gian, ban cêu phai tû do vï thúi gian.

Mùc du con ngûúi sû dung ca hai bïn nao bö, nhûng ú tûng ngûúi ban cêu nao bïn nay thûúng co xu hûúng

chiïm ûu thï hún bïn kia. Thêt ly tûúng nïu chung ta co thï khai thac va phat triïn kha nùng kït húp ca hai ban cêu nao cung möt luc àï co thï cam nhên àûúc tònh huöng xay ra va chon phûúng phap thñch húp àï xû ly. Thï nhûng, ngûúi ta lai co xu hûúng rut vao “vung an toan” cua ban cêu nao chiïm ûu thï cua mònh va xû ly moi tònh huöng theo ban cêu nao nay.

Theo lúi Abraham Maslow(*): “Ai hay dung bua thûúng nghô moi thû àïu la àinh”. Lai thïm möt yïu tö khac nûa co anh hûúng àïn cac nhên thûc khac nhau vï hònh anh “cö gai/ba lao”. Ào la sû tuy thuöc vao viïc ban cêu nao nao chiïm ûu thï hún ú tûng ngûúi.

Chu ng ta sö ng trong mö t thï giú i ma ba n cê u na o tra i chiï m phê n lú n ûu thï . Lú i no i, sû cên ào va logic chiï m võ trñ thö ng lônh, co n khña ca nh sa ng ta o, nghï thuê t, trû c gia c, ca m tñnh ú ha ng thû yï u. Nhiï u ngûú i ca m thê y kho khùn hún khi muö n khai tha c tiï m nùng na o pha i cu a mònh.

(*) Abraham Maslow (1908 - 1970): Nha têm ly hoc ngûúi My, tac gia vï ly thuyït cua con ngûúi, bao göm 5 cêp àö àûúc xïp tû thêp àïn cao. Ly thuyït nay àûúc vên dung trïn nguyïn tùc: möt nhu cêu àa tûúng àöi àûúc thoa man thò no khöng con la xung àöng manh àï thöi thuc nûa, khi ào, con ngûúi se bõ chi phöi búi nhu cêu khac cao hún.

Phai thûa nhên rùng cach ly giai trïn àêy la qua àún gian, va chùc chùn cac cöng trònh nghiïn cûu trong thúi gian túi se cho chung ta nhiïu hiïu biït hún vï hoat àöng cua nao. Nhûng vên àï chñnh ú àêy la chung ta co kha nùng thûc hiïn nhiïu qua trònh tû duy khac nhau, nhûng chó chûa khai thac hït tiïm nùng cua mònh ma thöi. Khi kham pha àûúc nhûng kha nùng khac nhau cua nao bö, chung ta co thï sû dung trñ tuï cua mònh möt cach co y thûc àï àap ûng cac nhu cêu cu thï hiïu qua hún.

13. HAIPHÛÚNGPHAP KHAITHAC TIÏM NÙNG

CUABANCÊUNAO PHAI

Nïu chung ta sû dung ly thuyït ûu thï cua nao bö lam cùn cû, thò àiïu ro rang la chêt lûúng cua sû sang tao lên thû nhêt cua chung ta se chõu anh hûúng rêt lún búi kha nùng khai thac nao phai. Cang sû dung àûúc nhiïu kha nùng cua no, chung ta cang co thï tûúng tûúng, töng húp, chuyïn hoa thúi gian va hoan canh cung nhû phac thao möt bûc tranh toan canh vï nhûng àiïu chung ta mong muön trong cuöc söng cua mònh.

Mú röng viïn canh cuöc söng

Àöi khi, chung ta bõ bût ra khoi möi trûúng, cêu truc tû duy cua ban cêu nao trai va chuyïn sang phai búi möt trai nghiïm bêt ngú. Cai chït cua ngûúi thên, cùn bïnh hiïm ngheo, khanh kiït tai chñnh, hoùc tai ûúng nghõch canh co thï lam chung ta bûng tónh, nhòn vao cuöc àúi cua mònh, va tû hoi ban thên nhûng cêu hoi hoc bua: “Àiïu gò múi thûc sû quan trong nhêt? Tai sao töi phai lam àiïu töi àang lam?”.

Nhûng nïu la ngûúi luön chu àöng, ban se khöng cên phai tröng chú vao hoan canh hay sû giup àú cua ngûúi

khac múi co thï mú röng cac viïn canh cuöc söng. Ban co thï tû lam àiïu nay möt cach co y thûc.

Co möt sö phûúng phap thûc hiïn no. Chùng han, dûa vao sûc manh cua trñ tûúng tûúng, ban co thï tûúng tûúng ra àam tang cua chñnh ban, nhû chung ta àa lam ú phên àêu cua chûúng nay, hay viït ra bai àiïu vùn cho chñnh mònh. Hay viït thêt long va thêt chi tiït.

Ban co thï tûúng tûúng lï ky niïm lên thû 25 va 50 ngay cûúi cua ban. Hay àï vú hoùc chöng ban cung tûúng tûúng vúi ban. Cö gùng rut ra ban chêt cua möi quan hï gia àònh ma ban àa xêy dûng trong suöt 25 hay 50 nùm ào.

Ban co thï tûúng tûúng viïn canh ban nghó hûu. Ban muön co thanh tñch gò, cöng hiïn gò trong sû nghiïp cua mònh? Ban co kï hoach gò sau khi nghó hûu?

Ban muön bùt àêu möt nghï thû hai? Hay mú röng têm trñ mònh. Hay tûúng tûúng ra nhûng chi tiït phong phu nhêt. Hay sû dung cang nhiïu giac quan cang töt.

Töi àa tûng thû nghiïm nhûng bai têp tûúng tûúng tûúng tû vúi cac lúp hoc cua töi tai trûúng àai hoc. “Gia du rùng cac em chó con söng hït hoc ky nay thöi”, töi noi vúi sinh viïn, “va trong hoc ky nay möi em phai trú thanh möt sinh viïn töt cua trûúng. Hay tûúng tûúng xem cac em nïn lam nhûng gò, nïn söng nhû thï nao”.

Lêp tûc moi thû àûúc àùt vao möt viïn canh khac hùn. Nhûng gia trõ trûúc àêy khöng nhên thêy nay böng xuêt hiïn ro net.

Töi cung yïu cêu tûng sinh viïn söng vúi viïn canh cua mònh trong vong möt tuên va ghi nhêt ky nhûng trai nghiïm cua mònh. Kït qua rêt àang khñch lï. Cac em bùt

àêu viït thû cho cha me àï bay to tònh cam, rùng chung yïu quy ho nhû thï nao. Nhûng sinh viïn àang bêt hoa vúi anh chõ em, hay ban be thò cö gùng han gùn lai.

Möt àï tai trung têm, xuyïn suöt moi hoat àöng cua giúi tre va àûúc ûu tiïn hang àêu – ào la tònh yïu. Vúi nhên thûc rùng chó con söng möt thúi gian ngùn nûa, nhûng hanh àöng va lúi noi thiïu suy nghô, nhûng lïn an, àö löi hay xuc pham ngûúi khac àöi vúi cac em nay trú thanh vö nghôa. Nhûng nguyïn tùc va gia trõ cua cuöc söng giú trú nïn ro rang hún bao giú hït.

Co möt sö phûúng phap sû dung trñ tûúng tûúng àï tiïp cên vúi nhûng gia trõ. Va moi phûúng phap töi tûng sû dung àïu co hiïu qua nhû nhau. Khi ngûúi ta thûc hiïn quyït têm tòm ra àiïu gò la quan trong nhêt àöi vúi cuöc söng, trú thanh con ngûúi nhû thï nao va muön lam gò, thò ho se trú nïn rêt cung kñnh. Ho bùt àêu co tû duy ú têm cao hún hiïn tai va ca tûúng lai.

Hònh dung va quyït têm thûc hiïn

Lanh àao ban thên khöng phai la möt trai nghiïm àún le, cung khöng phai la sû bùt àêu va kït thuc bùng viïc viït ra tuyïn ngön sû mïnh ca nhên. Àung hún, ào la möt qua trònh liïn tuc nhùm duy trò têm nhòn va nhûng gia trõ àï àiïu chónh nhõp söng sao cho phu húp vúi nhûng gò ban cho la quan trong nhêt. Va trong nö lûc ào, sûc manh cua ban cêu nao phai co thï se co ñch cho ban, khi ban muön gùn kït tuyïn ngön sû mïnh ca nhên cua mònh vao cuöc söng. Ào la möt ûng dung khac cua thoi quen bùt àêu tû muc tiïu àa àûúc xac àõnh.

Chung ta hay quay trú lai vñ du àa àï cêp trûúc àêy. Gia sû töi la ngûúi cha biït yïu thûúng con cai va töi cho ào la

möt trong nhûng gia trõ cú ban trong ban tuyïn ngön sû mïnh cua mònh. Va, gia sû trong cuöc söng hang ngay, töi thûúng co nhûng hanh àöng thai qua.

Töi co thï sû dung kha nùng hònh dung cua ban cêu nao phai àï viït ra möt ban quyït têm giup ban thên trú nïn phu húp vúi nhûng gia trõ sêu sùc hún cua mònh trong cuöc söng hang ngay.

Mö t ba n quyï t têm àu ng gö m nùm thuö c tñnh cú ba n: ca nhên, tñch cû c, ú thò hiï n ta i, co thï hònh dung àûú c va thuö c vï tònh ca m. Nhû vê y, töi co thï viï t àa i loa i nhû sau: “Àiï u àa ng ha i lo ng (tònh ca m) la töi (ca nhên) àang pha n û ng (thò hiï n ta i) bù ng sû khön ngoan, tònh yïu thûúng, tñnh kiïn àõnh va tû chu (tñch cû c) mö i khi con ca i co ha nh vi sai lï ch”.

Sau ào töi co thï hònh dung ra no. Töi co thï danh vai phut möi ngay àï hoan toan thû gian ca têm hön lên thï xac cua mònh, suy nghô vï cac tònh huöng khi con cai töi co hanh vi khöng àung, mûúng tûúng ra chung möt cach cu thï. Töi co thï cam nhên mùt ghï töi ngöi, san nha dûúi chên mònh, chiïc ao töi àang mùc. Töi co thï hònh dung chiïc ao con gai töi mùc, net mùt cua no. Cac chi tiït töi hònh dung cang ro rang, sinh àöng bao nhiïu, töi se cang cam nhên sû trai nghiïm cua mònh sêu sùc hún bêy nhiïu, va cang ñt co cam giac la ngûúi àûng ngoai quan sat bêy nhiïu.

Töi co thï hònh dung viïn canh con gai töi co möt hanh àöng cu thï nao ào ma thöng thûúng, àiïu nay lam tim töi àêp thònh thõch va nöi cún thõnh nö. Nhûng thay vò phan ûng nhû thûúng lï, töi lai co àûúc sû tû chu nhû àa nïu trong ban quyït têm trïn. Töi co thï viït thanh chûúng trònh, thanh “kõch ban” phu húp vúi nhûng gia trõ va tuyïn

ngön sû mïnh cua mònh.

Nïu töi thûc hiïn nhû vêy ngay nay qua ngay khac, hanh vi cua töi se thay àöi. Thay vò söng theo cac “kõch ban” do cha me viït ra, hoùc do xa höi hay möi trûúng àem lai, töi se söng theo “kõch ban” do chñnh töi viït ra, xuêt phat tû hï thöng cac gia trõ ma mònh lûa chon.

Töi àa giup àú va àöng viïn con trai mònh, Sean, sû dung qua trònh xêy dûng ban quyït têm nay trong suöt sû nghiïp chúi bong bêu duc cua no. Chung töi hûúng dên no thûc hiïn àiïu nay khi no con chúi ú võ trñ trung vï tai trûúng trung hoc, cho àïn khi tû no xêy dûng ban quyït têm àêu tiïn cua mònh.

Chung töi cö gùng lam cho cu cêu co trang thai têm ly thoai mai nhêt bùng ky thuêt thú sêu va thû gian cac cú bùp. Röi töi giup cu cêu hònh dung viïn canh ban thên àang trong möt tònh huöng rêt gay go nhû co möt cu lao bong chúp nhoang vao thùng mònh. No se phai phan àoan tònh huöng va phan ûng lai cu tên cöng ào. No se phai hònh dung viïc ra hiïu cho àöng àöi sau khi phan àoan hûúng phong ngû. No phai hònh dung cu àon bong, röi cu nhên bong thû hai, thû ba. No se phai hònh dung ra cac phûúng an ma thöng thûúng no khöng thûc hiïn.

Co lên, no têm sû vúi töi rùng no luön cam thêy bõ qua cùng thùng. Khi chung töi noi chuyïn vúi nhau, töi múi nhên ra nguyïn nhên sêu xa la do no àang tû ky am thõ qua mûc vï tònh trang cùng thùng ào. Do vêy, töi hûúng dên no têp trung vao cac biïn phap thû gian nhûng luc bõ sûc ep. Chung töi phat hiïn ra ban chêt cua sû hònh dung la rêt quan trong. Nïu hònh dung chïch àöi tûúng, ban se hanh àöng sai.

Tiïn sô Charles Garfield àa thûc hiïn cuöc nghiïn cûu sêu röng vï nhûng ngûúi àat thanh tñch àónh cao, ca trong thï thao va kinh doanh. Trong cöng trònh nghiïn cûu Chûúng trònh cua NASA, Charles Garfield àa bõ löi cuön búi nhûng thanh tñch àónh cao cua cac nha du hanh vu tru. Ho luyïn têp moi thû trïn mùt àêt, lùp ài lùp lai khöng biït bao nhiïu lên cac àöng tac mö phong trong möi trûúng gia àõnh, trûúc khi bay lïn khöng gian vu tru.

Möt trong nhûng kït qua nghiïn cûu chñnh cua öng la viïc phat hiïn ra rùng hêu hït cac vên àöng viïn àùng cêp thï giúi va cac nha hoat àöng chuyïn nghiïp hang àêu khac àïu la nhûng ngûúi co oc hònh dung rêt töt. Ho nhòn thêy; ho cam thêy; ho trai nghiïm trûúc khi thûc sû hanh àöng. Ho thûúng bùt àêu bùng cach àùt ra àñch àïn trong têm trñ.

Vï phên mònh, ban cung co thï thûc hiïn àiïu nay trong moi lônh vûc cua cuöc söng. Trûúc möt cuöc biïu diïn, möt buöi thuyït trònh ban hang, möt cuöc àöi àêu kho khùn, ban hay hònh dung viïn canh cua no möt cach ro rang, sinh àöng, thûúng xuyïn va lùp ài lùp lai. Àöng thúi, cung nïn cö gùng tao ra möt “vung bònh yïn” trong têm hön àï khi bûúc vao tònh huöng thêt, ban se khöng thêy bú ngú va sú hai.

Ban cêu nao phai, vön chi phöi tñnh sang tao va oc hònh dung, la tai san quan trong nhêt cua ban, khöng chó àöi vúi viïc lêp tuyïn ngön sû mïnh ca nhên ma con àöi vúi viïc ap dung no vao thûc tï cuöc söng.

Möt sö cöng trònh gên àêy trong lônh vûc nay co thï kï àïn nhû Lêp trònh hoa tiïm thûc, Lêp trònh hoa ngön ngû nao bö, Cac hònh thûc thû gian múi va Cac phûúng phap àöc thoai.

Têt ca cac vên àï nay àïu co liïn quan àïn viïc giai thñch, chi tiït hoa va têp húp cac nguyïn tùc khac nhau cua qua trònh sang tao lên thû nhêt.

Trong qua trònh lanh àao ban thên möt cach co hiïu qua, cac phûúng phap hònh dung va quyït têm thûc hiïn xuêt hiïn möt cach tû nhiïn tû nïn tang tû duy co muc àñch va cac nguyïn tùc àa trú thanh trong têm trong cuöc söng cua möi ca nhên. Nhûng ky thuêt nay rêt co tac dung trong viïc viït lai “kõch ban” va tai lêp trònh, trong viïc lêp ra cac ban quyït têm ào. Töi tin rùng nhûng nguyïn tùc chñnh cua moi xa höi, moi thúi àai, moi nïn vùn minh, moi tön giao cung nhû phûúng thûc ûng dung vao thûc tï cuöc söng àïu giöng nhau, du àûúc che àêy dûúi nhiïu lúp vo ngön tû khac nhau – àao àûc, kinh thanh, thiïn àõnh, hiïp ûúc… – va nhiïu hònh thûc khac nhau khi vên dung trñ tûúng tûúng va nhên thûc.

Nhûng nïu cac phûúng phap nay trú thanh möt phên cua Àao àûc Nhên cach, tach khoi cú sú cua tñnh cach va cac nguyïn tùc, thò chung co thï àûúc sû dung khöng àung hoùc bõ lam dung àï phuc vu cho cac trong têm khac, àùc biït la trong têm ban nga - lúi ñch ca nhên.

Hònh dungva quyït têm thûc hiïn la cac hònh thûc cua lêp trònh hoa. Chung ta cên tranh khöng àï mònh rúi vao viïc lêp trònh khöng phu húp vúi trong têm, hay lêp trònh dûa vao cac trong têm tiïn bac, trong têm ban nga hoùc cac trong têm khöng dûa trïn nhûng nguyïn tùc àung àùn.

Trñ tûúng tûúng co thï àûúc sû dung àï àat àûúc lúi ñch thoang qua. Nhûng töi tin rùng, muön sû dung kha nùng nay ú cêp àö cao hún, chung ta cên phai hoa húp no vúi lûúng têm àï bût ra khoi cai töi cua mònh va xêy dûng

möt cuöc söng nhùm cöng hiïn cho xa höi. Cuöc söng nay dûa trïn muc àñch duy nhêt va cac nguyïn tùc chi phöi thûc tai mang tñnh tûúng thuöc.

14. NHÊN DIÏN VAITRO VA MUC TIÏU

Trong khi ban cö gùng mûúng tûúng ra cac hònh anh, cam xuc, hònh tûúng tû ban cêu nao phai qua nhûng lúi le trong tuyïn ngön sû mïnh ca nhên thò ban cêu nao trai cung gop phên quan trong trong viïc chi phöi tñnh lögñc/ngön tû. Cung giöng nhû viïc têp thú sêu giup kït húp hai hoa thï xac va têm hön, viït lach la möt loai hoat àöng

kït húp cú bùp, thên kinh, têm ly giup nöi liïn y thûc vúi tiïm thûc, gan àuc khúi trong tû duy va tach töng thï ra thanh cac bö phên.

Möi ngûúi co nhiïm vu, vai tro khac nhau trong cuöc söng, tuy theo nùng lûc va lônh vûc hoat àöng khac nhau trong tûng pham vi trach nhiïm. Chùng han, nhûng vai tro khac nhau cua töi la möt ca nhên, möt ngûúi chöng, ngûúi cha, ngûúi thêy, möt tñn àö cöng giao, möt doanh nhên. Va möi vai tro nay àïu co têm quan trong nhû nhau àöi vúi töi.

Möt trong nhûng vên àï can trú qua trònh ài lïn cua chung ta trong cuöc söng la chung ta khöng co àûúc têm nhòn khai quat, töng thï. Chung ta mêt y thûc vï sû cên bùng, vï möt hï sinh thai tû nhiïn cên thiït àï söng co hiïu qua. Chung ta co thï bõ cöng viïc cuön ài ma khöng quan têm àïn sûc khoe cua mònh. Viïn cú têp trung cho sû nghiïp, chung ta con co thï bo rúi cac möi quan hï quy gia.

Ban co thï co àûúc ban tuyïn ngön sû mïnh cên bùng hún, dï thûc hiïn hún nïu chia nho no thanh cac lônh vûc, trong ào, ban nïu cu thï vai tro va cac muc tiïu muön àat

àûúc trong tûng lônh vûc. Hay nhòn vao vai tro nghï nghiïp cua ban - möt nhên viïn ban hang, möt trûúng phong hay möt chuyïn gia phat triïn chiïn lûúc kinh doanh. Nhûng gia trõ nao se la phûúng hûúng chu àao cua ban? Tiïp theo, hay suy nghô vï vai tro trong cuöc söng riïng cua ban –ngûúi chöng/vú, ngûúi cha/me, ngûúi lang giïng hay ban be. Ban co vai tro thï nao trong cac möi quan hï ào? Àêu la àiïu quan trong àöi vúi ban? Cuöi cung, hay nghô vï vai tro cua ban trong cöng àöng – cac lônh vûc chñnh trõ, dõch vu cöng cöng, cac tö chûc tònh nguyïn…

Möt nha quan ly àa sû dung y tûúng vï viïc xac àõnh vai tro va muc tiïu àï xêy dûng ban tuyïn ngön sû mïnh

nhû sau:

Sû mïnh cua töi la söng trung thûc va àem lai nhûng àiïu töt àep cho cuöc söng cua nhiïu ngûúi khac.

Àï hoan thanh àûúc sû mïnh nay, töi se:

- Tham gia cac hoat àöng tû thiïn: Ài tòm va yïu thûúng möt hoùc nhiïu ngûúi – bêt kï hoan canh ho nhû thï nao.

- Hy sinh: Danh thúi gian, tai nùng va nguön lûc àï thûc hiïn sû mïnh cua mònh.

- Truyïn cam hûng: Giang giai bùng cach àûa dên chûng rùng têt ca chung ta àïu la nhûng àûa con cua Àêng thiïng liïng, àïu co thï chiïn thùng àûúc moi trú ngai.

- Anh hûúng töt àïn ngûúi khac: Hanh àöng cua töi se àem lai àiïu töt àep cho cuöc söng cua nhiïu ngûúi khac.

Àï thûc hiïn àûúc sû mïnh trïn, nhûng vai tro sau àêy se àûúc töi ûu tiïn:

- Ngûúi chöng: Vú töi la ngûúi quan trong nhêt trong cuöc àúi cua töi. Chung töi se cung nhau àong gop cho kït qua cua sû hoa húp, cöng viïc, tû thiïn va tiït kiïm.

- Ngûúi cha: Töi se giup àú con cai ngay cang söng vui ve hún.

- Con trai /Anh em trai: Töi luön sùn sang àï giup àú va yïu thûúng.

- Tñn àö cöng giao: Chua co thï tin ú töi rùng töi se giû lúi thï cua mònh va se phung sû nhûng ngûúi con khac cua Chua.

- Hat nhên cua sû thay àöi: Töi se la chêt xuc tac cho sû phat triïn, nêng cao hiïu qua cua tö chûc.

- Hoc gia: Möi ngay, töi se hoc thïm nhûng àiïu múi.

Viït ban tuyïn ngön sû mïnh cua mònh thöng qua cac vai tro quan trong trong cuöc söng se àem àïn cho ban sû cên bùng va hai hoa. No giup ban nùm giû tûng vai tro möt cach ro rang. Ban con co thï thûúng xuyïn kiïm àiïm lai cac vai tro cua mònh àï bao àam rùng khöng bõ thu hut qua mûc vao möt vai tro nao ma quïn ài nhûng vai tro quan trong khac.

Sau khi nhên diïn cac vai tro khac nhau trong cuöc söng, ban co thï nghô vï cac muc tiïu dai han ma ban muön hoan thanh cho tûng vai tro cua mònh. Luc nay, chung ta lai cên àïn ban cêu nao phai àï co àûúc trñ tûúng tûúng, sû sang tao, nhên thûc va nguön cam hûng. Nïu nhûng muc tiïu nay mú röng tuyïn ngön sû mïnh ca nhên dûa trïn cac nguyïn tùc àung àùn, chung se rêt khac vúi cac muc tiïu ma nhiïu ngûúi thûúng àùt ra. Chung se phu húp vúi cac mö thûc, cac quy luêt tû nhiïn, cho ban sûc manh lún hún

àï thûc hiïn chung. Ào khöng phai la nhûng muc tiïu cua ngûúi khac ma chñnh la cua ban. Chung phan anh nhûng gia trõ sêu sùc nhêt, trñ tuï riïng va nhên thûc vï sû mïnh cua ban. Chung xuêt phat tû cac vai tro trong cuöc söng ma ban àa lûa chon.

Möt muc tiïu hûu hiïu chu yïu têp trung vao kït qua hún la hoat àöng. No se chó cho ban àêu la àñch àïn, va trong qua trònh ào, giup ban xac àõnh mònh àang àûng ú àêu. No cho ban thöng tin quan trong vï cach ài àïn àñch cung nhû thúi gian bao lêu. No thöng nhêt nhûng nö lûc va nguön lûc cua ban, àem lai y nghôa va muc àñch cho hanh àöng cua ban. Va cuöi cung, no co thï biïn thanh thoi quen hang ngay àï ban trú thanh ngûúi luön chu àöng, biït chõu trach nhiïm vï cuöc àúi mònh, biït nö lûc àï hoan thanh tuyïn ngön sû mïnh ca nhên cua mònh.

Cac vai tro va muc tiïu se cho ban cêu truc va phûúng hûúng àï bùt àêu xêy dûng tuyïn ngön sû mïnh ca nhên. Chó cên nhên diïn àûúc cac lônh vûc khac nhau trong cuöc söng cua ban va hai hoùc ba kït qua quan trong cên phai àat àûúc trong möi lônh vûc àï tiïn lïn la ban co thï co möt viïn canh töng thï cho cuöc söng va möt nhên thûc vï phûúng hûúng cua ban thên.

Khi chuyïn sang Thoi quen thû ba, chung ta se ài sêu hún vao cac muc tiïu ngùn han. Viïc quan trong luc nay la nhên diïn cac vai tro va muc tiïu dai han vò no co liïn quan mêt thiït àïn tuyïn ngön sû mïnh ca nhên cua ban.

15. TUYÏNNGÖNSÛ MÏNHGIAÀÒNH

Vò Thoi quen thû hai àûúc xêy dûng theo cac nguyïn tùc nïn pham vi ûng dung cua no rêt röng. Ngoai àöi tûúng la ca nhên thò gia àònh, cac nhom, cac tö chûc xa höi cung se hoat àöng hiïu qua hún nïu ho biït bùt àêu bùng möt muc tiïu ro rang.

Nhiïu gia àònh thûc hiïn nïp söng dûa trïn cú sú cac giai àoan kho khùn, cac giai phap tam thúi va sû thoa man trûúc mùt ma khöng phai trïn cac nguyïn tùc àung àùn. Cac dêu hiïu bêt ön xuêt hiïn möi khi sû cùng thùng va sûc ep tùng lïn, khiïn ngûúi ta trú nïn hoai nghi, chó trñch, bùt àêu la het va co nhûng hanh àöng thai qua, hoùc rúi vao trang thai trêm uêt. Tre con àûúc nuöi dûúng trong möt möi trûúng nhû thï, vï sau thûúng nghô cach duy nhêt àï giai quyït mêu thuên la phan khang hoùc thoai lui.

Nïn tang cua moi gia àònh la nhûng gò bêt biïn va luön tön tai, ào la têm nhòn va nhûng gia trõ àûúc chia se. Bùng cach viït ra tuyïn ngön sû mïnh gia àònh, ban se thï hiïn àûúc nhûng nïn tang vûng chùc ào.

Tuyïn ngön sû mïnh nay se trú thanh ban “hiïn phap” cua gia àònh ban. No la chuên mûc, tiïu chñ, thûúc ào àï àanh gia va quyït àõnh moi vên àï trong gia àònh. No tao ra tñnh liïn tuc va thöng nhêt cung nhû àõnh hûúng tûúng lai cho gia àònh. Khi cac gia trõ ca nhên hai hoa vúi cac gia trõ gia àònh thò möi thanh viïn trong gia àònh se cung nhau hanh àöng vò nhûng muc àñch chung ma ho àa nhên thûc sêu sùc.

Viït va hoan chónh tuyïn ngön sû mïnh la cach chu yïu àï cai thiïn cuöc söng gia àònh. Cung nhau tao nïn möt tuyïn ngön sû mïnh gia àònh chñnh la xêy dûng nùng lûc

PC àï thûc hiïn no. Bùng cach tiïp nhên y kiïn tû cac thanh viïn trong gia àònh, soan thao, tiïp thu thöng tin phan höi, sûa àöi, bö sung… ban tuyïn ngön, gia àònh ban se co dõp trao àöi, ban bac vï nhûng vên àï thûc sû quan trong. Möt tuyïn ngön sû mïnh àung àùn nhêt la kït qua tû sû àong gop cua moi thanh viïn trong gia àònh trïn tinh thên tön trong lên nhau, co chñnh kiïn riïng, cung nhau húp tac àï tao ra möt cai chung lún nhêt - ma möt thanh viïn khi àûng riïng le khöng thï lam àûúc. Thónh thoang, ban nïn xem xet lai ban tuyïn ngön sû mïnh gia àònh àï mú röng viïn canh, àiïu chónh trong têm hay phûúng hûúng, sûa àöi, bö sung hoùc àûa vao nhûng muc tiïu múi. Nhûng viïc lam nay se giup cac thanh viïn trong gia àònh luön thöng nhêt vúi nhau vï nhûng gia trõ va muc àñch chung.

Tuyïn ngön sû mïnh se trú thanh khuön khö cho tû duy, cho viïc cai quan gia àònh. Vao nhûng thúi àiïm kho khùn, no se nhùc nhú cac thanh viïn vï nhûng àiïu quan trong nhêt, cho ho phûúng hûúng àï giai quyït vên àï va àûa ra quyït àõnh dûa trïn cac nguyïn tùc àung àùn.

Ban nïn treo ban tuyïn ngön sû mïnh gia àònh lïn tûúng, trong phong chung cua gia àònh àï moi ngûúi co thï nhòn thêy va tû giam sat mònh hang ngay.

Khi moi thanh viïn àoc nhûng lúi noi vï tònh yïu thûúng, vï sû àöc lêp co trach nhiïm, húp tac, giup àú, àap ûng nhu cêu, phat triïn tai nùng, quan têm va phung sû

ngûúi khac, thò ho se tòm thêy möt sö chuên mûc àï hanh àöng möt cach co y nghôa nhêt. Khi àùt ra kï hoach va muc tiïu hoat àöng cua gia àònh, y nghô àêu tiïn cua chung ta thûúng la: “Dûúi anh sang cua cac nguyïn tùc nay, chung töi se phên àêu cho nhûng muc àñch gò? Chûúng trònh

hanh àöng cua chung töi ra sao àï thûc hiïn muc tiïu va thï hiïn cac gia trõ nay?”.

Chung ta se thûúng xuyïn nhòn lai ban tuyïn ngön va xac àõnh lai muc tiïu cung nhûng viïc cên lam ñt nhêt hai lên trong nùm, àï phan anh thûc trang, cai thiïn tònh hònh va cung cö no. Àiïu ào se lam àöi múi chung ta, giup ta cam kït lai àiïu àa hûa va vûng tin vao muc tiïu àang phên àêu.

16. TUYÏNNGÖNSÛ MÏNHTÖ CHÛC

Cac tuyïn ngön vï sû mïnh cung rêt quan trong àöi vúi cac tö chûc. Möt trong nhûng cöng viïc chñnh cua töi vúi cac tö chûc la giup ho xêy dûng cac tuyïn ngön sû mïnh möt cach hiïu qua. Àï lam àûúc àiïu ào, khöng chó riïng cac nha hoach àõnh chiïn lûúc ma moi ngûúi trong tö chûc phai tham gia thêt sû. Möt lên nûa, phûúng phap xêy dûng ban tuyïn ngön cung quan trong nhû chñnh nöi dung cua no, la chòa khoa àï ûng dung no vao thûc tiïn.

Möi lên àïn cöng ty IBM àï quan sat quy trònh huên luyïn, töi luön cam thêy rêt phên khñch. Thónh thoang, töi thêy lanh àao cöng ty xuöng gùp nhên viïn va truyïn àat ba àiïu trong yïu cua IBM: phêm cach cua möi nhên viïn, sû xuêt sùc trong cöng viïc va sû hoan hao trong phuc vu khach hang.

Ba àiïu nay àai diïn cho Niïm tin IBM. Moi thû khac co thï thay àöi, nhûng ba nhên tö nay thò khöng. Giöng nhû sû thêm thêu, hï thöng niïm tin nay lan toa vao moi ngoc ngach trong tö chûc cua ho, tao nïn nïn tang vûng chùc cho cac gia trõ chung cung nhû sû an toan cho moi nhên viïn.

Lên no, töi tham gia huên luyïn möt nhom khoang

ngûúi cho cöng ty IBM tai New York. Co möt ngûúi trong nho m bõ bï nh. Anh ê y go i àiï n ba o cho vú mònh ú California. Cö êy rêt lo ngai vò bïnh cua anh êy cên àûúc àiïu trõ àùc biït. Nhûng ngûúi phu trach lúp hoc cua IBM dû tñnh àûa anh êy àïn möt bïnh viïn töt co cac bac sô chuyïn khoa gioi. Nhûng qua àiïn thoai, ho thêy vú anh êy khöng yïn têm: cö êy thûc sû muön àûa chöng mònh vï nha àï bac sô riïng chûa trõ.

Thï la ho quyït àõnh àûa anh êy vï nha. Vò sú tön nhiïu thúi gian nïu chú chuyïn bay theo lõch, ho quyït àõnh dung may bay trûc thùng chú anh êy àïn sên bay va thuï hùn möt chiïc may bay chó àï àûa anh êy vï California.

Töi khöng ro toan bö chi phñ cho sû viïc trïn la bao nhiïu; co le phai àïn vai ngan àö-la. Ào la bùng chûng thuyït phuc nhêt vï sû quy trong nhên viïn cua IBM. Àöi vúi nhûng ngûúi co mùt trong khoa hoc thò àêy la chñnh sach bònh thûúng biïu thõ niïm tin cua IBM àöi vúi nhên viïn va ho khöng ngac nhiïn vï viïc ào. Nhûng riïng töi cam thêy rêt ên tûúng.

Lên khac, töi phu trach möt lúp huên luyïn cho 175 nha quan trõ cua cac trung têm thûúng mai tai möt khach san cao cêp. Töi thûc sû bêt ngú vúi chêt lûúng phuc vu cua khach san nay. Chêt lûúng cua ho khöng nùm ú ve hao nhoang thûúng thêy, ma tû bïn trong, ú moi cêp bêc, khöng cên àïn bêt ky hònh thûc kiïm tra, giam sat nao.

Töi nhên phong húi muön. Töi hoi nhên viïn tiïp tên rùng nha hang con mú cûa khöng va ho co thï phuc vu thûc ùn tai phong khöng. Anh êy tra lúi: “Khöng, thûa öng Covey, nhûng nï u öng muö n, töi se ài lê y ba nh mò sandwich va rau trön hay bêt cû mon gò öng cên ma trong

bïp chung töi con”. Thai àö cua anh êy thï hiïn sû quan têm thêt sû àïn viïc ùn ú va sû thoai mai cua töi.

“Öng co muö n ài xem pho ng ho p ngay bêy giú khöng?”, anh êy tiïp tuc hoi, “Öng co àu moi thû öng cên chûa? Öng co cên töi giup gò nûa khöng? Töi luön co mùt va sùn sang phuc vu öng!”.

Töi khöng thêy co ai àï mùt giam sat anh êy ca. Ngûúi nhên viïn nay thûc sû chên thanh.

Ngay höm sau, vao giûa buöi thuyït trònh, töi phat hiïn ra la töi àa khöng chuên bõ sùn but da quang. Àïn giú giai lao, töi ra hanh lang va gùp möt nhên viïn àang phuc vu möt phong hop khac. “Töi co chut rùc röi”, töi noi, “Töi àang giang trong phong hop kia va chó co vai phut nghó giai lao. Töi rêt cên möt vai cêy but da quang, anh co thï giup töi khöng?”.

Anh êy quay lai, lûút nhanh bang tïn trïn ngûc ao töi va noi: “Thûa öng Covey, töi se lo viïc nay cho öng ngay”.

Anh êy khöng noi “Xin löi, töi khöng thï giup öng àûúc vò àang bên viïc cua mònh” hay “Àûúc röi, öng thû hoi tai ban tiïp tên xem sao” ma rêt sùn long giup àú. Ro rang, anh êy rêt vui khi lam viïc ào.

Möt lat sau, töi àûng trong möt goc tiïn sanh ngùm nhòn möt vai tac phêm nghï thuêt. Möt nhên viïn khach san bûúc àïn va noi: “Thûa öng Covey, öng co muön xem cuön sach giúi thiïu cac tac phêm nghï thuêt trûng bay trong khach san nay khöng?”. Sao ma àoan trung y töi thï. Àung la “têt ca vò khach hang”.

Sau ào, töi quan sat thêy möt nhên viïn àûng trïn möt chiïc thang àang lau cûa sö phong tiïn sanh. Tû trïn cao,

anh êy tröng thêy möt ngûúi phu nû àang bûúc ài rêt kho khùn ngoai sên vúi cêy gêy trong tay. Ba êy chûa àïn nöi te nga va xung quanh con co vai ngûúi khac. Nhûng anh êy vên leo xuöng, chay ra sên va giup ba êy ài vao tiïn sanh röi múi trú lai lam nöt cöng viïc cua mònh.

Töi muön tòm hiïu bùng cach nao ma khach san nay co thï xêy dûng thanh cöng net vùn hoa trong ào cac nhên viïn nhên thûc sêu sùc vï gia trõ phuc vu khach hang nhû vêy. Töi àa phong vên cac nhên viïn phuc vu phong, hêu ban, vên chuyïn hanh ly va phat hiïn ra rùng thai àö phuc vu nay àa àûúc thêm nhuên vao khöi oc, con tim va trú thanh möt thoi quen cua moi nhên viïn lam viïc tai àêy.

Töi bûúc qua cûa sau khach san àï vao nha bïp. Tai àêy töi nhòn thêy khêu hiïu noi vï gia trõ trong têm “Phuc vu tûng khach hang vö àiïu kiïn”. Cuöi cung, töi àïn gùp ngûúi quan ly khach san va noi: “Cöng viïc cua töi la giup cac tö chûc xêy dûng tinh thên àöng àöi va vùn hoa phuc vu. Nhûng töi thûc sû bêt ngú vúi nhûng gò cac ban lam àûúc tai àêy”.

“Öng co muön biït chòa khoa thûc sû la gò khöng?”, ngûúi quan ly hoi lai va àûa ra möt tuyïn ngön sû mïnh cua hï thöng khach san nay.

Sau khi àoc xong, töi thûa nhên: “Àêy qua la möt tuyïn ngön àêy ên tûúng. Nhûng töi biït co nhiïu cöng ty cung co nhûng tuyïn ngön sû mïnh rêt ên tûúng”.

“Thï öng co muön xem ban tuyïn ngön sû mïnh riïng cua chung töi khöng?”, anh êy lai hoi.

“Möt ban tuyïn ngön cho riïng khach san nay thöi a?”

“Àung vêy!”

“Nghôa la khac vúi tuyïn ngön cua hï thöng khach san nay?”

“Àung thï. No phu húp vúi tuyïn ngön ào, nhûng tuyïn ngön nay gùn liïn vúi thûc tï , möi trûúng va thúi gian cua chung töi”, anh êy àûa cho töi möt tú giêy khac.

“Thï ai lêp ra ban tuyïn ngön sû mïnh nay?”, töi hoi.

“Têt ca moi ngûúi”

“Têt ca moi ngûúi? Co àung la têt ca moi ngûúi?”

“Àung thï!”

“Kï ca nhên viïn phuc vu phong?”

“Àung vêy!”

“Nhên viïn hêu ban?”

“Vêng!”

“Nhên viïn vùn phong?”

“Àung. Öng co muön xem tuyïn ngön sû mïnh cua nhom nhên viïn tiïp tên phuc vu öng töi qua khöng?”. Va anh êy rut ra möt ban tuyïn ngön sû mïnh ma ho àa viït, gùn kït vúi nhûng ban tuyïn ngön sû mïnh khac. Têt ca moi ngûúi, ú moi cêp bêc, àïu tham gia vao viïc nay.

Tuyïn ngön sû mïnh cua khach san ào co thï vñ nhû cai truc cua banh xe lún. Tû ào sinh ra cac tuyïn ngön riïng cua tûng nhom nhên viïn cu thï. No àûúc dung lam tiïu chuên àï ra quyït àõnh. No chó ro ho àai diïn cho nhûng gò, ho liïn hï vúi khach hang nhû thï nao, liïn hï vúi nhau ra sao. No co anh hûúng àïn phong cach cua cac nha quan ly va lanh àao, àïn cac chñnh sach cua cöng ty: lûúng böng, tuyïn dung ngûúi múi, àao tao va phat triïn nhên viïn…

Têt ca moi mùt cua tö chûc ào, vï cú ban àûúc têp trung vao cai truc goi la tuyïn ngön sû mïnh cua tö chûc.

Sau nay, töi co dõp àïn khach san khac trong cung hï thöng khach san nay. Yïu cêu àêu tiïn cua töi la àûúc xem ban tuyïn ngön sû mïnh. Töi àûúc hiïu thïm vï cêu khêu hiïu “Phuc vu tûng khach hang vö àiïu kiïn”.

Trong thúi gian ba ngay, töi quan sat moi tònh huöng cên àïn sû phuc vu va nhên thêy chêt lûúng phuc vu ú àêy rêt ên tûúng va hoan hao. Viïc phuc vu luön àûúc ca nhên hoa, nghôa la phuc vu àïn tûng ngûúi. Chùng han, tai khu vûc bï búi, töi hoi nhên viïn hö búi chö nao co voi nûúc uöng, anh êy dên töi àïn tên núi.

Nhûng àiïu gêy ên tûúng nhêt àöi vúi töi la nhòn thêy möt nhên viïn dam tû mònh nhên löi vúi cêp trïn. Chung töi goi mon ùn phuc vu tai phong va àûúc cho biït thúi àiïm mon ùn se àûúc chuyïn àïn. Trïn àûúng ài, ngûúi phuc vu lam àö nûúc sö-cö-la nong, va phai mêt vai phut àï thay àö uöng, khùn lot. Do ào, ho chuyïn mon ùn lïn phong chêm mêt 15 phut so vúi thúi gian àa thöng bao. Chung töi khöng co y gò phan nan. Nhûng sang höm sau, ngûúi quan ly àa goi àiïn thoai àïn xin löi chung töi va múi chung töi bûa ùn sang tû chon hoùc àûúc phuc vu miïn phñ tai phong nhû möt cach àï bu àùp sû chêm trï àa gêy ra.

Ngûúi ta se noi thï nao vï vùn hoa cua möt tö chûc khi möt nhên viïn tû nhên löi cua mònh, cai löi chó mònh anh êy biït, vúi cêp trïn àï khach hang, tûc ngûúi thuï phong, àûúc chùm soc töt hún?

Nhû àa noi, töi biït nhiïu cöng ty co ban tuyïn ngön sû mïnh rêt ên tûúng, nhûng co möt sû khac biït thûc sû giûa tñnh hiïu qua cua möt ban tuyïn ngön do moi ngûúi

trong tö chûc cung tham gia viït va ban tuyïn bö chó do vai lanh àao chop bu viït.

Möt trong nhûng vên àï cú ban trong cac tö chûc, kï ca trong gia àònh, la ngûúi ta khöng bên têm àöi vúi nhûng quyït àõnh do ngûúi khac àûa ra. Àún gian la ho khöng tin nhûng quyït àõnh ào.

Rêt nhiïu lên khi lam viïc vúi cac tö chûc, töi gùp nhûng ngûúi co muc tiïu hoan toan khac vúi muc tiïu cua tö chû c. Töi cu ng thûú ng thê y ca c chñnh sa ch khen thûúng hoan toan khöng ùn khúp vúi cac hï thöng gia trõ àûúc nïu ra.

Möi khi bùt àêu lam viïc vúi möt cöng ty, töi àïu hoi ho: “Co bao nhiïu ngûúi ú àêy biït la cac öng co ban tuyïn ngön sû mïnh nay? Co bao nhiïu ngûúi trong sö cac öng biït nöi dung cua no noi gò? Co bao nhiïu ngûúi trong sö cac öng tham gia xêy dûng ban tuyïn ngön nay? Bao nhiïu ngûúi thûc sû chêp nhên va sû dung no lam khung tham chiïu cho mònh àï àûa ra cac quyït àõnh?” .

Khöng tham gia, se khöng co cam kït. Hay àanh dêu va gach dûúi nhûng chû nay: Khöng tham gia, nghôa la se khöng co cam kït thûc hiïn”.

Con àöi vúi giai àoan ban àêu, khi möt ngûúi múi vao tö chûc, hay khi àûa con trong gia àònh con nho, ban co thï vach ra cho ho thêy muc tiïu, va ho se dï dang chêp nhên, àùc biït nïu co möi quan hï, àõnh hûúng va huên luyïn töt.

Nhûng khi ngûúi ta trûúng thanh hún va cuöc söng co y nghôa riïng tû nhiïu hún, ho se muön àûúc thêt sû tham gia. Nïu khöng àûúc tham gia, ho se khöng chêp nhên muc tiïu do ngûúi khac ap àùt. Khi ào, ban se gùp vên àï

lún vï àöng cú ma ban khöng thï giai quyït ú trònh àö tû duy nhû khi xêy dûng muc tiïu.

Ào la ly do vò sao viïc xêy dûng ban tuyïn ngön sû mïnh cua tö chûc àoi hoi phai co thúi gian, sû kiïn trò, ky nùng, sû àöng cam va sû tham gia cua nhiïu ngûúi. Möt lên nûa, àêy khöng phai la viïc co thï hoan thanh ngay. No àoi hoi thúi gian, cac nguyïn tùc àung àùn, sû chên thanh, dung cam va trung thûc àï liïn kït cac hï thöng, cêu truc, phong cach quan ly vúi têm nhòn va cac gia trõ àûúc moi ngûúi trong tö chûc chia se. Tuy nhiïn, do dûa trïn cac nguyïn tùc àung àùn, viïc xêy dûng ban tuyïn ngön nay se thanh cöng.

Ban tuyïn ngön sû mïnh cua tö chûc – möt ban tuyïn ngön thûc sû phan anh têm nhòn cung nhû cac gia trõ àûúc moi ngûúi trong tö chûc thûa nhên va chia se – se tao ra sû thöng nhêt va cam kït thûc hiïn rêt manh me, se tao ra trong têm trñ moi ngûúi möt khung tham chiïu, möt bö tiïu chñ hay àõnh hûúng nhùm tû kiïm soat ban thên. Ho khöng cên ngûúi khac chó àao, kiïm tra, phï bònh vò àa biïn nhûng gò la trong yïu cua tö chûc thanh thoi quen cua mònh.

APDUNG:

1.Danh chut thúi gian àï ghi lai cam tûúng cua ban trong möt lï tang tûúng tûúng nhû ú phên àêu chûúng nay. Ban co thï dûa vao bang dûúi àêy àï sùp xïp y tûúng cua mònh.

Lônh vûc hoat àöngTñnh cachCöng hiïn Thanh tñch

Gia àònh Ban be Cöng viïc Phuc vu cöng àöng, v.v.

2.Danh vai phut va viït ra vai tro cua mònh theo cach nhòn múi cua ban. Ban co hai long vúi hònh anh cuöc söng cua mònh khöng?

3.Sùp xïp thúi gian àï tiïn hanh viït ban tuyïn ngön sû mïnh ca nhên.

4.Bùt àêu sûu têm cac ghi chep va cac y tûúng ban co thï dung àï lam tû liïu cho ban tuyïn ngön sû mïnh ca nhên cua mònh.

5.Nhên diïn möt viïn canh ban se gùp phai trong tûúng lai gên va ap dung nguyïn tùc sang tao tinh thên. Viït ra kït qua ban mong muön va nhûng bûúc dên àïn cac kït qua ào.

6.Chia se Thoi quen thû hai vúi gia àònh hay cöng sû va gúi y ban se cung ho bùt àêu qua trònh xêy dûng ban tuyïn ngön sû mïnh cua gia àònh hoùc cua nhom.

Thoi quen thû ba ÛU TIÏN CHO ÀIÏU QUAN TRONG NHÊT

Cac nguyïn tùc quan ly ban thên

“Àûng bao giú àï cai quan trong nhêt bõ cai têm thûúng nhêt chi phöi.”

- Goethe

Ban hay danh chut thúi gian àï tra lúi hai cêu hoi sau àêy. Cac cêu tra lúi se rêt cên thiït àï ban bùt àêu xêy dûng Thoi quen thû ba.

Cêu hoi 1:

Àiïu gò ban co thï lam möt cach thûúng xuyïn (hiïn nay ban chûa thûc hiïn) àï àem lai y nghôa tñch cûc cho cuöc söng riïng cua ban?

Cêu hoi 2:

Àiïu gò trong cuöc àúi hoat àöng kinh doanh hay nghï nghiïp cua ban co thï àem lai nhûng kït qua tñch cûc tûúng tû?

Chung ta se quay trú lai cac cêu tra lúi ú phên sau. Trûúc hït, hay xem xet Thoi quen thû ba.

Thoi quen thû ba la kït qua ca nhên, la viïc thêt sû hoan thanh cac Thoi quen 1 va 2.

Thoi quen thû nhêt cho rùng “Ban la ngûúi sang tao moi thû va chõu trach nhiïm àöi vúi moi hanh vi cua mònh”. No dûa vao bön kha nùng thiïn phu cua con ngûúi la trñ tûúng tûúng, lûúng têm, y chñ àöc lêp, va àùc biït la kha nùng tû nhên thûc. No cho ban sûc manh àï co thï noi: “Töi khöng thñch cai “kõch ban” kem hiïu qua hiïn thúi cua mònh. Töi muön thay àöi!”.

Thoi quen thû hai la sû sang tao lên thû nhêt vï mùt tinh thên. No dûa vao trñ tûúng tûúng – kha nùng nhòn xa tröng röng, kha nùng nhòn thêy nhûng àiïu ma mùt thûúng khöng thï nhòn thêy àûúc trong hiïn tai - va lûúng têm, tûc kha nùng phat hiïn ra tñnh àún nhêt cua con ngûúi vï mùt tinh thên, luên ly va cac chuên mûc àao àûc ma chung ta co thï hoan thiïn möt cach töt nhêt. Ào la sû tiïp xuc sêu sùc vúi cac mö thûc, gia trõ cú ban va têm nhòn vï tûúng lai cua chung ta.

Con Thoi quen thû ba la sû sang tao lên thû hai, nhûng lên nay la sû sang tao vï mùt vêt chêt. Ào la sû hoan chónh, hiïn thûc hoa va böc lö tû nhiïn cac Thoi quen 1 va 2. Ào la bai têp vï y chñ àöc lêp, àûúc thûc hanh hang ngay, hang giú àï trú thanh möt ngûúi söng co trong têm.

Cac Thoi quen 1 va 2 vö cung thiït yïu va la tiïn àï cho Thoi quen thû ba. Ban khöng thï trú thanh ngûúi söng co trong têm nïu ngay tû àêu khöng biït àïn, khöng phat triïn àûúc ban tñnh luön chu àöng cua ban thên, cung nhû khöng nhên diïn ra cac mö thûc cua mònh va khöng biït cach thay àöi chung cho phu húp vúi cac nguyïn tùc. Ban khöng thï trú thanh ngûúi söng co trong têm nïu khöng co têm nhòn va khöng têp trung vao sû cöng hiïn ma cuöc söng àoi hoi ú riïng ban.

Nhûng nïu co nïn tang ào, ban co thï trú thanh ngûúi söng co trong têm theo Thoi quen thû ba – nghôa la ban biït tû quan ly ban thên möt cach hiïu qua.

Ban àûng quïn rùng quan ly khac vúi lanh àao. Lanh àao vï cú ban la hoat àöng co cöng suêt cao cua ban cêu nao phai. No thiïn vï nghï thuêt va lêy triït ly lam cú sú. Ban cên phai tû nïu ra nhûng cêu hoi xoay vao tên cung moi ngoc ngach cua cuöc söng khi giai quyït cac vên àï vï lanh àao ban thên.

Nhûng möi khi àï cêp hay giai quyït cac vên àï ào, ban se phai quan ly ban thên möt cach hiïu qua àï tao ra möt cuöc söng phu húp vúi cac cêu tra lúi cua mònh. Kha nùng quan ly töt se chùng co y nghôa gò nïu ngay tû àêu ban khöng chon àung “canh rûng” àï khai khên. Kha nùng quan ly töt se quyït àõnh chêt lûúng va ca sû tön tai cua sû sang tao lên thû hai. Quan ly la sû tû quan co hiïu qua dûa vao ban cêu nao trai, co tñnh chêt chia nho, phên tñch, phên àoan, ap dung cu thï va bõ giúi han vï thúi gian. Phûúng chêm cua töi vï tñnh hiïu qua ca nhên la: Quan ly bùng ban cêu nao trai; lanh àao bùng ban cêu nao phai.

1. SÛCMANHCUAY CHÑÀÖCLÊP

Bïn canh kha nùng tû nhên thûc, trñ tûúng tûúng va lûúng têm thò kha nùng thiïn phu thû tû cua con ngûúi la y chñ àöc lêp. Àêy la yïu tö thûc sû dên àïn viïc quan ly co hiïu qua, la kha nùng àûa ra cac quyït àõnh hay lûa chon, va hanh àöng theo cac quyït àõnh ào. Y chñ àöc lêp giup con ngûúi chu àöng hanh àöng hún la bõ àöng àöi pho, thûc hiïn möt cach co kï hoach nhûng gò àa hoach àõnh dûa vao ba kha nùng con lai.

Y chñ con ngûúi thêt àang kinh ngac. Nhûng tïn tuöi nhû Helen Keller(*), Lance Armstrong(**) àa cho chung ta bùng chûng söng àöng vï gia trõ va sûc manh cua y chñ.

Khi xem xet kha nùng thiïn phu nay trong böi canh tû quan ly hiïu qua, chung ta nhên ra rùng no thûúng khöng phai la sû nö lûc ky diïu, hûu hònh, chó xuêt hiïn möt lên trong àúi, hoùc do sû cö gùng cua ban thên àï àem lai thanh cöng vônh viïn. Sûc manh y chñ chó co thï àïn khi con ngûúi biït cach sû dung kha nùng thiïn phu to lún nay trong cac quyït àõnh hang ngay cua ho.

Mûc àö phat triïn y chñ àöc lêp trong cuöc söng hang ngay àûúc ào bùng tñnh trung thûc cua chung ta. Trung thûc la möt gia trõ quan trong àöi vúi ban thên möi ngûúi. Ào la kha nùng àûa ra va gòn giû cac cam kït àöi vúi chñnh mònh, àï “lúi noi ài àöi vúi viïc lam”. Ào la sû tû trong, möt nïn tang cua Àao àûc tñnh cach, va la cöt loi cua viïc phat triïn tñnh chu àöng.

Quan ly hiïu qua tûc la ûu tiïn cho àiïu quan trong nhêt. Trong khi lanh àao quyït àõnh àiïu gò la quan trong nhêt, thò quan ly se àûa nhûng àiïu quan trong nhêt nay lïn hang ûu tiïn sö möt àï thûc hiïn hang ngay hang giú. Quan ly ài liïn vúi ky luêt trong qua trònh tiïn hanh cöng viïc.

Thuêt ngû Ky luêt (discipline) co nguön göc tû mön àï

(*) Tïn àêy àu cua ba la Helen Adams Keller (1880 - 1968): Möt nû tac gia ngûúi My nöi tiïng thï giúi va la möt giang viïn “àùc biït” - ba bõ mêt hoan toan thõ lûc va thñnh lûc tû luc 2 tuöi. Nùm 1964, ba àûúc Töng thöng Lyndon Johnson trao tùng Huên chûúng Tû do - têm huên chûúng cao quy nhêt cua nha nûúc Hoa Ky danh cho cöng dên co nhûng cöng hiïn xuêt sùc cho tö quöc.

(**) Tay àua xe àap cû phach ngûúi My, tûng mùc bïnh va sau ào chiïn thùng bïnh ung thû, ngûúi lêp ky luc thï giúi 7 lên liïn tiïp vö àõch Tour de France tû 1999 - 2005.

(disciple) – chùng han nhû mön àï cua möt triït ly, mön àï cua têp húp möt sö nguyïn tùc, gia trõ, möt muc àñch quan trong nhêt, möt muc tiïu cao ca hay mön àï cua möt ngûúi àai diïn cho muc tiïu ào.

Noi cach khac, nïu ban la ngûúi quan ly ban thên hiïu qua thò tñnh ky luêt cua ban xuêt phat tû bïn trong con ngûúi ban; no la san phêm cua y chñ àöc lêp va ban la mön àï trung thanh vúi cac gia trõ sêu sùc cua chñnh mònh. Ban se co àûúc y chñ cung nhû tñnh trung thûc àï àùt nhûng gia trõ ào lïn trïn cam xuc, àöng lûc va trang thai tinh thên cua mònh.

Möt trong nhûng tiïu luên àûúc töi ûa thñch nhêt la “Mêu sö chung cua sû thanh àat” cua tac gia E. M. Gray. Öng àa danh ca cuöc àúi cua mònh nghiïn cûu qua trònh phên àêu cua nhûng ngûúi thanh àat va phat hiïn ra rùng mêu sö chung ào khöng phai la sû lam viïc chùm chó, sû may mùn hay cac möi quan hï khön kheo, mùc du têt ca nhûng yïu tö ào àïu quan trong. Vûút tröi hún têt ca cac yïu tö khac chñnh la cöt loi cua Thoi quen thû ba: ûu tiïn cho àiïu quan trong nhêt.

E. M. Gray nhên xet: “Ngûúi thanh cöng co thoi quen lam nhûng àiïu ngûúi thêt bai khöng thñch lam. Co thï ho cung khöng thñch, nhûng sû khöng thñch ào phai phuc tung sûc manh muc àñch cua ho”.

Sû phuc tung ào àoi hoi phai co möt muc àñch, möt sû mïnh, möt thoi quen nhû Thoi quen thû hai. Möt lúi khùng àõnh “co” manh me tû bïn trong se tao ra sûc manh àï noi “khöng” àöi vúi nhûng thû khac. No cung àoi hoi phai co y chñ àöc lêp, kha nùng àï lam möt àiïu gò ào khi ban khöng muön lam; kha nùng nay phu thuöc vao cac gia trõ cua ban, hún la bõ tac àöng tû bïn ngoai vao möt thúi

àiïm nao ào. Ào múi chñnh la sûc manh àï hanh àöng bùng tñnh trung thûc àöi vúi sû sang tao co tñnh chu àöng lên thû nhêt cua ban.

2. BÖN THÏ HÏ QUAN TRÕTHÚI GIAN

Trong Thoi quen thû ba, chung ta se àï cêp àïn nhiïu vên àï àûúc nïu ra trong lônh vûc quan trõ cuöc söng va thúi gian. La möt ngûúi nhiïu nùm nghiïn cûu lônh vûc ly thu nay, töi tin rùng cöt loi cua tû duy àung àùn nhêt trong quan trõ thúi gian co thï tom gon bùng möt cum tû: Tö chûc va thûc hiïn nhiïm vu theo cac thû tû ûu tiïn. Cum tû nay thï hiïn sû tiïn hoa cua ba thï hï ly thuyït quan trõ thúi gian. Lam cach nao àï sû dung hiïu qua nhêt cac ly thuyït ào la tiïu àiïm cua rêt nhiïu tai liïu va cöng trònh nghiïn cûu tû trûúc túi nay.

Trong lônh vûc quan trõ thúi gian, möi thï hï ly thuyït àûúc xêy dûng trïn cú sú cai tön tai trûúc no – àûa chung ta lïn möt mûc cao hún trong viïc kiïm soat cuöc söng cua mònh.

Àùc trûng cua thï hï quan trõ thúi gian thû nhêt la cac manh giêy ghi chu hay cac bang liït kï cöng viïc. Ào la sû cö gùng ghi nhên cac nhu cêu àùt ra àöi vúi viïc sû dung thúi gian va sûc lûc hiïn co.

Àùc trûng cua thï hï thû hai la cac loai lõch cöng tac va sö ghi chep cac cuöc hen, thï hiïn sû cö gùng àï nhòn xa hún, àï lêp kï hoach cho cac sû kiïn va hoat àöng trong tûúng lai.

Thï hï thû ba phan anh lônh vûc quan trõ thúi gian nhû hiïn nay. No àûa thïm vao cac thï hï trûúc têm quan trong cua viïc xac àõnh cac thû tû ûu tiïn, lam sang to cac gia trõ, va so sanh gia trõ tûúng àöi cua moi hoat àöng dûa trïn möi quan hï giûa chung àöi vúi cac gia trõ ào. Ngoai

ra, no con têp trung vao viïc xac àõnh cac muc tiïu cu thï ngùn, trung va dai han àï sû dung va phên bö hai hoa thúi gian vúi sûc lûc sao cho phu húp vúi cac gia trõ àùt ra. No cung bao göm ca khai niïm lêp kï hoach hang ngay, lêp kï hoach chi tiït àï hoan thanh cac muc tiïu, cac hoat àöng àûúc xac àõnh la co gia trõ nhêt.

Trong khi thï hï thû ba vï quan trõ thúi gian co nhûng àong gop quan trong thò ngûúi ta lai bùt àêu nhên ra rùng viïc lêp kï hoach “möt cach co hiïu qua” va viïc kiïm soat thúi gian lai thûúng phan tac dung. Sû têp trung vao tñnh hiïu qua àa tao ra nhûng ky vong mêu thuên vúi cac cú höi nhùm phat triïn cac möi quan hï àa dang, àap ûng nhu cêu con ngûúi va tên hûúng nhûng giêy phut thoai mai.

Tû thûc tï ào, nhiïu ngûúi khöng con mùn ma vúi cac phûúng phap quan trõ thúi gian va cac ban kï hoach vò chung khiïn ho trú nïn go bo, bõ han chï. Do ào, ho “hùt ca con ca cung vúi nûúc bên trong chêu ra sên” àï quay trú lai cac phûúng phap quan trõ thúi gian cua thï hï thû nhêt va thû hai nhùm muc àñch duy trò cac möi quan hï, sû thoai mai va chêt lûúng cuöc söng.

Nhûng möt thï hï múi, thï hï thû tû, rêt khac biït, àang xuêt hiïn. No thûa nhên rùng “quan trõ thúi gian” la möt tïn goi sai – thach thûc ú àêy khöng phai la quan trõ thúi gian, ma la quan ly ban thên. Co àûúc hai long la do ky vong va thûc hiïn. Va ky vong (cung nhû hai long) nùm trong Vong tron Anh hûúng cua chung ta.

Thay vò têp trung vao sû viïc va thúi gian, cac ky vong cua thï hï thû tû têp trung vao viïc bao tön, nêng cao cac möi quan hï va vao thanh tñch - noi ngùn gon la têp trung vao muc tiïu duy trò sû cên bùng P/PC.

3. GOC PHÊNTÛTHÛ HAI

Vï cú ban, chung ta sû dung thúi gian theo möt trong bön cach, àûúc trònh bay trong tûng phên tû dûúi àêy.

Möt hanh àöng co thï àûúc xac àõnh bùng möt trong hai yïu tö: khên cêp va quan trong. Khên cêp co nghôa la àoi hoi sû chu y ngay lêp tûc. Nhûng viïc khên cêp luön lam chung ta bõ àöng. Möt tiïng chuöng àiïn thoai reo la viïc khên cêp. Phên lún chung ta àïu khöng thï chõu àûúc y nghô rùng cû àï chuöng àiïn thoai reo liïn tuc ma khöng nhêc may.

Ban co thï bo ra hang giú àï chuên bõ tai liïu, àong bö va ài àïn vùn phong cua möt ngûúi nao ào àï thao luên möt vên àï rêt quan trong, nhûng nïu chuöng àiïn thoai reo trong khi ban àang ú ào, thûúng thò no se àûúc ûu tiïn hún so vúi cuöc thao luên vúi ban.

Nïu ban phai goi àiïn thoai cho ai ào, thò hiïm co ai lai tra lúi rùng: “Lam ún giû may chú töi 15 phut, töi se quay lai ngay”. Nhûng chñnh ngûúi ào rêt co thï se àï ban ngöi chú tai phong khach trong thúi gian ñt ra la lêu nhû thï, trong khi ho noi chuyïn àiïn thoai vúi möt ngûúi khac.

Nhûng vên àï khên cêp thûúng dï nhên thêy. Chung thuc ep chung ta, àoi ta phai co phan ûng ngay. Va chung thûúng la nhûng vên àï quen thuöc, dï dang, thu võ va cung co khi chùng quan trong gò ca!

Quan tro ng

Khöng quan tro ng

MA TRÊN QUAN TRÕ THÚI GIAN

Khên cêp I

CAC HOATÀÖNG:

Khung hoang

Cac vên àï cêp bach

Cac dû an àïn thúi han III

CAC HOATÀÖNG:

Nhûng viïc àöt xuêt, cac

cuöc àiïn thoai

Möt sö thû tû, bao cao

Möt sö cuöc hop

Nhûng vên àï tûúng àöi

bûc xuc

Ca c hoa t àö ng quê n chung

Khöng khên cêp II

CAC HOATÀÖNG:

Dû phong cac hoat àöng PC

Xêy dûng quan hï

Nhên diïn cac cú höi múi

Lêp kï hoach, giai trñ

IV

CAC HOATÀÖNG:

Ca c viï c vù t nhûng bê n

rön

Möt sö thû tû

Möt sö cuöc àiïn thoai

Nhûng viïc lang phñ thúi

gian

Nhûng hoat àöng vui chúi

giai trñ

Nhûng vên àï quan trong thêt ra lai co liïn quan àïn

kït qua cöng viïc. Nïu àiïu gò ào la quan trong, no se co ñch cho sû mïnh, cac gia trõ va muc tiïu hang àêu cua ban.

Chung ta thûúng phan ûng nhanh àöi vúi cac vên àï

khên cêp, con cac vên àï quan trong nhûng khöng khên

cêp thûúng phai co bûúc khúi àöng va àoi hoi sû chu àöng nhiïu hún. Chung ta phai hanh àöng àï nùm bùt cú höi, àï lam cho cac sû viïc xuêt hiïn. Nïu khöng thûc hanh Thoi quen thû hai, khöng co y tûúng ro rang àiïu gò la quan

trong va àêu la kït qua mong muön, chung ta se dï dang bõ lïch hûúng sang giai quyït cac vên àï khên cêp.

Hay nhòn möt luc vao bön phên tû trong ma trên quan trõ thúi gian. Phên tû thû nhêt (I) vûa khên cêp vûa quan trong. No àï cêp àïn nhûng viïc quan trong cên phai xû ly ngay. Chung ta thûúng goi cac hoat àöng trong Phên tû thû nhêt la “cac vên àï khung hoang”. Têt ca chung ta àïu co cac hoat àöng thuöc Phên tû thû nhêt trong cuöc söng. Nhûng Phên tû nay lai liïn quan àïn nhiïu ngûúi. Ào la nhûng nha quan ly chuyïn xû ly khung hoang, nhûng ngûúi chuyïn xû ly cac vên àï phat sinh, hay nhûng nhên viïn chuyïn giai quyït cac vên àï gêp rut phai hoan thanh àung thúi han.

Ban têp trung vao Phên tû thû nhêt cang lêu bao nhiïu thò no cang lún lïn bêy nhiïu cho àïn khi chiïm lônh ca con ngûúi ban. Nhû cún song khi lûút van, khung hoang bêt ngú êp àïn, quêt nga va vui lêp ban. Ban cö chöng àú nhûng röi möt cún song khac lai xö túi va nhên ban chòm xuöng.

Möt sö ngûúi thûc sû bõ cac vên àï rùc röi hang ngay quêt nga. Löi thoat duy nhêt ho co àûúc la lên tranh vao cac hoat àöng khöng quan trong va cung khöng khên cêp nùm

ú Phên tû thû tû (IV). Do vêy, khi ban nhòn vao ma trên töng thï cua ho, thò 90% thúi gian la ú trong Phên tû thû nhêt va gên 10% thúi gian con lai cho cac hoat àöng ú Phên tû thû tû, chó con vai sû chu y khöng àang kï danh cho Phên tû thû hai va thû ba. Ào la löi söng cua nhûng ngûúi quan trõ cuöc àúi mònh bùng cach têp trung vao khung hoang.

I. KÏT QUA:

• Stress

• Kiït sûc

• Quan trõ khung hoang

• Luön phai “chûa chay” III

II IV

Möt sö ngûúi khac danh phên lún thúi gian ú khu vûc “khên cêp, nhûng khöng quan trong”, tûc Phên tû thû ba (III) nhûng lai luön nghô rùng mònh àang ú Phên tû thû nhêt. Ho danh hêu hït thúi gian àï giai quyït cac sû viïc khên cêp vò cho rùng chung la quan trong. Nhûng sû thêt, tñnh chêt khên cêp cua cac vên àï nay thûúng dûa trïn cac ûu tiïn va sû ky vong cua ngûúi khac. I

III KÏT QUA:

* Chó têp trung vao muc tiïu ngùn han

* Xû ly khung hoang

* Tñnh cach hao danh

* Xem nhe muc tiïu va kï hoach lêu dai

* Tû cho mònh la nan nhên, mêt kiïm soat

* Cac möi quan hï nöng can hoùc tan vú

II IV

Nhûng ai sû dung hêu hït thúi gian ú Phên tû thû ba va thû tû vï cú ban la nhûng ngûúi söng vö trach nhiïm. I II III IV

KÏT QUA:

• Hoan toan vö trach nhiïm

• Bõ àuöi viïc

• Phu thuöc vao ngûúi khac hoùc phu thuöc vao tö chûc vï nhûng àiïu cú ban

Ngûúi thanh àat se àûng ngoai Phên tû thû ba va thû tû vò du khên cêp hay khöng, chung àïu khöng quan trong. Ho cung se thu hep töi àa pham vi Phên tû thû nhêt bùng cach danh nhiïu thúi gian hún cho Phên tû thû hai.

Phên tû thû hai la trung têm cua viïc quan ly hiïu qua ban thên. No àï cêp àïn nhûng viïc khöng khên cêp, nhûng quan trong. No àï cêp àïn cac cöng viïc nhû xêy dûng cac möi quan hï, viït ban tuyïn ngön sû mïnh ca nhên, lêp kï hoach dai han, cac biïn phap ngùn ngûa, cöng tac chuên bõ – têt ca nhûng viïc chung ta biït la cên thiït, nhûng hêu nhû ñt khi thûc hiïn vò chung khöng cêp bach.

I II

KÏT QUA:

• Têm nhòn, tiïn àö

• Sû cên bùng

• Ky luêt

• Chu àöng

• Ñt khung hoang

Peter Drucker giai thñch rùng nhûng ngûúi thanh àat khöng phai la nhûng ngûúi chu têm vao vên àï kho khùn trûúc mùt ma chu têm vao cú höi. Ho nuöi cú höi nhûng bo àoi cac vên àï. Ho tû duy tû xa. Ho cung co nhûng khung hoang thûc sû ú Phên tû thû nhêt va nhûng viïc khên cêp àoi hoi giai quyït ngay, nhûng tûúng àöi ñt. Ho giû cho P va PC cên bùng bùng cach têp trung vao cac hoat àöng quan trong nhûng khöng khên cêp, nhûng hoat àöng xêy dûng nùng lûc ú mûc àö cao nùm ú Phên tû thû hai.

Vúi cac ma trên quan trõ thúi gian nhû trïn, bêy giú, ban hay danh chut thúi gian àï tra lúi cac cêu hoi ú phên àêu chûúng nay, xem Phên tû nao thñch húp vúi chung?

Chung co thûc sû quan trong khöng? Chung co thûc sû khên cêp khöng?

Töi àoan la chung co thï phu húp vúi Phên tû thû hai.

Chung ro rang la quan trong, thûc sû quan trong, nhûng khöng phai la khên cêp. Va vò khöng khên cêp, nïn ban co thï khöng lam chung ngay lêp tûc.

Àiïu gò ban co thï lam – ma hiïn thúi chûa lam – trong cuöc söng riïng va trong hoat àöng nghï nghiïp cua ban? Nïu ban lam àiïu ào thûúng xuyïn, liïu no co àem lai sû thay àöi lún trong cuöc söng cua ban? Ro rang, cac hoat àöng trong Phên tû thû hai àap ûng àûúc yïu cêu cua ca hai cêu hoi. Sû thanh àat cua chung ta se thùng hoa khi chung ta tiïn hanh cac hoat àöng ào.

Töi cung àa àùt cêu hoi tûúng tû cho möt nhom nha quan ly cua cac trung têm thûúng mai: “Nïu cac ban phai lam möt àiïu trong cöng viïc chuyïn mön cua mònh ma cac ban biït rùng no mang lai hiïu qua to lún, thò ào la gò?”. Cêu tra lúi àöng nhêt cua ho la xêy dûng cac möi quan hï töt àep vúi nhûng ngûúi thuï mùt bùng, nhûng ngûúi chu cua cac gian hang nùm trong trung têm thûúng mai, nghôa la möt hoat àöng thuöc Phên tû thû hai.

Chung töi tiïn hanh phên tñch thúi gian ho danh cho cac hoat àöng ào va nhên thêy rùng no chó chiïm khöng àïn 5%. Ho co nhûng ly do chñnh àang – cac vên àï cên giai quyït ngay, hït vên àï nay lai àïn vên àï khac, nao la lam bao cao, nao la dû hop, tra lúi thû tû, liïn lac àiïn thoai, nhûng viïc àöt xuêt khac. Bêy nhiïu cung àu thêy Phên tû thû nhêt àa rut can kiït thúi gian va sûc lûc cua ho.

Ho danh rêt ñt thúi gian cho nhûng ngûúi quan ly cûa hang, va nïu co thò thúi gian ào danh cho nhûng viïc phung phñ sûc lûc cua ho. Ly do duy nhêt ho àïn thùm khach hang la àï cung cö húp àöng, thu tiïn, thao luên vï quang cao, chónh àön cac vi pham quy chï trung têm…

Trong khi ào, nhûng khach hang cua ho - cac chu cûa hang - àang phai vêt lön tûng ngay àï tön tai. Ho gùp phai cac vên àï vï nhên cöng, chi phñ hoat àöng, tiïn lûu kho, va

hang loat vên àï khac. Phên lún ho chûa àûúc àao tao vï quan trõ. Möt sö ngûúi rêt kha vï buön ban, nhûng vên cên àûúc giup àú thïm. Nhûng ngûúi thuï mùt bùng thêm chñ con khöng muön gùp cac chu sú hûu trung têm thûúng mai: nhûng ngûúi nay chó lam vên àï phai giai quyït trêm trong thïm.

Do vêy, nhûng ngûúi quan ly trung têm thûúng mai quyït àõnh phai chu àöng. Ho xac àõnh muc àñch, gia trõ va nhûng ûu tiïn cua mònh. Àï phu húp vúi cac ûu tiïn ào, ho quyït àõnh danh 1/3 thúi gian cho viïc xêy dûng cac möi quan hï vúi nhûng ngûúi thuï mùt bùng.

Trong thúi gian khoang möt nùm rûúi lam viïc vúi tö chûc ào, töi nhên thêy mûc tùng trûúng cua ho lïn àïn 20%, nghôa la tùng gêp bön lên so vúi trûúc ào. Hún nûa, ho àa thay àöi vai tro cua mònh. Ho trú thanh nhûng ngûúi biït lùng nghe, nhûng nha huên luyïn, tû vên cho nhûng ngûúi thuï mùt bùng. Möi quan hï giûa hai bïn àêy nùng lûúng tñch cûc.

Kït qua àat àûúc thêt bêt ngú. Bùng viïc têp trung vao cac möi quan hï va kït qua thay vò vao thúi gian va phûúng phap, sö lûúng ngûúi thuï mùt bùng ngay möt tùng. Cac nha quan ly cang thêy hai long hún vúi tiïm nùng va doanh thu mang lai tû cac húp àöng. Ho khöng con àong vai tro nhûng ngûúi giam sat ma trú thanh nhûng ngûúi biït giup àú va àêy tinh thên trach nhiïm.

Bêt kï la sinh viïn àai hoc, cöng nhên, thú xêy, nha thiït kï thúi trang hay giam àöc cöng ty, chó cên ban biït khai thac tñnh luön chu àöng àï thûc hiïn cac cöng viïc nùm ú Phên tû thû hai thò ban cung se thu àûúc nhûng kït qua töt àep tûúng tû. Khung hoang va cac vên àï khac se

àûúc thu nho lai àïn mûc co thï xû ly àûúc vò ban luön tiïn liïu àûúc tònh hònh, têp trung vao göc rï cua vên àï, dû phong cac kï hoach nhùm kiïm soat tònh hònh. Trong

thuêt ngû chuyïn mön cua quan trõ thúi gian, àiïu nay àûúc goi la Nguyïn ly Pareto (thûúng goi la nguyïn ly 80/20) – 80% kït qua thu àûúc tû 20% hoat àöng quan trong.

4. ÀIÏU KIÏNCÊNCO ÀÏ NOI “KHÖNG”

Thoat àêu, dûúng nhû ban chó co thï lêy thúi gian tû Phên tû thû ba va thû tû àï dön vao Phên tû thû hai. Ban khöng thï lam ngú vúi cac hoat àöng khên cêp va quan trong ú Phên tû thû nhêt, mùc du chung se bõ han chï khi ban danh nhiïu thúi gian cho cac cöng viïc dû phong va chuên bõ ú Phên tû thû hai.

Ban phai la ngûúi luön chu àöng thò múi co thï tiïn hanh cöng viïc ú Phên tû thû hai vò Phên tû thû nhêt va thû ba luön lam ban bõ àöng. Àï co thï noi “co” cho nhûng ûu tiïn quan trong trong Phên tû thû hai, ban phai noi “khöng” vúi cac hoat àöng khac, ma àöi khi la nhûng viïc khên cêp.

Möt thúi gian trûúc àêy, vú töi àûúc múi lam chu tõch möt uy ban phuc vu cöng àöng. Cö êy àang dön hït sûc lûc cho möt sö viïc thûc sû quan trong khac nïn khöng muön nhên thïm trach nhiïm nay. Nhûng vò cam thêy bõ sûc ep nïn cuöi cung cö êy phai nhên.

Sau ào, cö êy múi möt ngûúi ban thên cung tham gia vao uy ban nay. Cö ban lùng nghe möt luc lêu röi noi: “Sandra a, co ve nhû àêy la möt cöng viïc tuyït vúi, möt viïc rêt àang lam. Mònh cam thêy vinh dû khi àûúc ban tñn nhiïm. Nhûng vò nhiïu ly do, mònh khöng thï tham gia

àûúc. Nhûng mònh muön ban biït la mònh rêt cam ún vï lúi múi cua ban”.

Sandra àa sùn sang cho moi thû trû möt lúi tû chöi kheo. Cö êy noi vúi töi: “Ûúc gò em cung àa noi nhû vêy”.

Töi khöng co y noi rùng ban khöng nïn tham gia vao cac dû an phuc vu cöng àöng. Ào la nhûng viïc quan trong. Nhûng ban phai têp trung trûúc hït cho nhûng ûu tiïn cao nhêt cua mònh va phai dung cam – möt cach kheo leo, nhe nhang, khöng höi tiïc – àï noi “khöng” àöi vúi nhûng thû khac. Àï co thï lam àûúc àiïu ào, trong long ban phai co möt quyït têm “co” manh me hún. Hay nhú rùng ke thu cua “töt nhêt” thûúng la “töt”.

Hay têm niïm rùng ban phai luön sùn sang tû chöi möt cai gò ào. Nïu ào khöng phai la viïc cêp bach trong cuöc söng cua ban thò cung la viïc cú ban, quan trong. Ngay ca khi viïc cêp bach la “töt” ài nûa thò no cung co thï lam cho ban rúi xa viïc “töt nhêt”, khiïn ban khöng thûc hiïn àûúc sû cöng hiïn töt nhêt cua mònh.

Khi con la giam àöc Quan hï cöng chung tai möt trûúng àai hoc lún, töi co thuï möt ngûúi thû ky co tai, luön chu àöng va sang tao. Möt höm, sau khi anh êy àïn nhên viïc àûúc möt vai thang, töi vao vùn phong cua anh va yïu cêu anh lam möt sö viïc khên cêp.

Anh noi: “Stephen, töi se lam bêt cû àiïu gò öng muön nhûng mong öng thöng cam cho hoan canh cua töi”.

Thï röi anh êy dên töi àïn chiïc bang gùn trïn tûúng, trïn ào, anh êy àa liït kï hún hai chuc dû an àang thûc hiïn cung vúi cac chó tiïu va thúi han hoan thanh. Anh êy rêt co ky luêt, va ào chñnh la ly do vò sao töi àïn gùp anh êy

trûúc tiïn. Co möt cêu ngan ngû noi rùng: “Nïu ban muön àûúc viïc, hay giao no cho ngûúi nhiïu viïc”.

Sau ào, anh noi: “Stephen, àï hoan thanh viïc öng muön, töi phai mêt möt vai ngay. Vêy trong sö cac dû an nay, öng muön cho hoan lai hay huy bo cai nao àï töi co thï àap ûng àûúc yïu cêu cua öng?”.

Töi chùng muön mònh phai co trach nhiïm vï viïc ào. Töi khöng muön thoc gêy vao banh xe möt ngûúi xuêt sùc nhêt trong àöi ngu nhên viïn chó vò töi gùp phai tònh huöng khên cêp nhûng khöng quan trong. Thï la töi ài tòm möt nhên viïn khac.

Hang ngay, chung ta noi “co” hay “khöng” vúi nhiïu thû cöng viïc, thûúng la nhiïu lên trong ngay. Nïu trong têm cua chung ta hûúng vao cac nguyïn tùc àung àùn, têp trung vao tuyïn ngön sû mïnh ca nhên cua mònh, chung ta se co àu khön ngoan àï àûa ra phan xet àung àùn.

Khi lam viïc vúi nhiïu nhom khac nhau, töi thûúng noi vúi ho rùng thûc chêt cua viïc quan trõ thúi gian va quan ly cuöc söng hiïu qua la tö chûc va thûc hiïn cac ûu tiïn àa àûúc cên àöi. Röi töi àùt cêu hoi: “Nïu cac ban buöc phai mùc löi vï möt trong ba mùt sau thò ban se chon cai nao? Thû nhêt, khöng co kha nùng àï ûu tiïn cho cai gò; thû hai, khöng co kha nùng hay mong muön àï tö chûc cöng viïc xoay quanh cac ûu tiïn; thû ba, thiïu ky luêt àï thûc hiïn cac ûu tiïn cho cöng viïc cua mònh va tö chûc”.

Hêu hït moi ngûúi tra lúi rùng löi chu yïu cua ho la thiïu ky luêt. Suy nghô sêu hún, töi cho rùng khöng phai nhû vêy. Vên àï chñnh la nhûng ûu tiïn ào chûa ùn sêu vao têm trñ cua ho. Ho chûa thûc sû lônh höi àûúc Thoi quen thû hai.

Nhiïu ngûúi cöng nhên gia trõ cua cac hoat àöng trong Phên tû thû hai àöi vúi cuöc söng cua ho, bêt luên ho co nhên ra chung hay khöng. Ho cö gùng danh ûu tiïn cho nhûng hoat àöng ào va gùn kït chung vao cuöc söng cua mònh chó bùng ky luêt tû giac cua ban thên. Nhûng nïu khöng söng co trong têm va möt ban tuyïn ngön sû mïnh ca nhên, ho se khöng co nïn tang cên thiït àï duy trò àûúc nö lûc cua mònh. Ho múi chó cham àïn canh la - thai àö va hanh vi xuêt phat tû ky luêt, ma chûa nghô àïn göc rï –nhûng mö thûc cú ban àï hònh thanh cac thai àö va hanh vi tû nhiïn cua ho.

Tiïu àiïm cua Phên tû thû hai la möt mö thûc lêy nguyïn tùc lam trong têm. Nïu trong têm cua ban hûúng vï vú chöng, tiïn bac, ban be, thu vui hay bêt ky yïu tö bïn ngoai nao khac, ban se bõ nem trú lai vao Phên tû thû nhêt va thû ba àï röi phan ûng vúi cac lûc bïn ngoai tac àöng vao cuöc söng cua ban. Thêm chñ, nïu lêy trong têm la ban thên thò cuöi cung, ban cung se rúi vao Phên tû thû nhêt va thû ba. Chó riïng y chñ àöc lêp thöi thò khöng àu àï ban duy trò ky luêt nhùm thûc hiïn trong têm cuöc söng cua ban.

Co möt cêu chêm ngön cua nganh kiïn truc: hònh dang theo sau chûc nùng. Tûúng tû nhû vêy, quan ly theo sau lanh àao. Cach ban sû dung thúi gian la kït qua cua cach ban nhòn nhên thúi gian va cac ûu tiïn cua mònh. Nïu cac ûu tiïn ào xuêt phat tû trong têm hûúng vï nguyïn tùc va sû mïnh ca nhên cua ban, nïu chung àa ùn sêu vao con tim va khöi oc ban, thò ban se coi Phên tû thû hai la núi têt yïu àï àêu tû toan bö thúi gian.

Gên nhû khöng thï noi “khöng” vúi cac hoat àöng trong Phên tû thû ba hay thû tû, nïu nhû ban khöng co àûúc möt quyït têm “co” lún hún àang bûng chay trong

long. Chó khi nao co àûúc sû tû nhên thûc àï ra soat lai chûúng trònh cua ban thên, cung nhû trñ tûúng tûúng va nhên thûc àï tao ra möt chûúng trònh múi, àún nhêt, lêy nguyïn tùc lam trong têm, thò khi ào, ban múi co àûúc sûc manh cua y chñ àöc lêp àï noi “khöng” vúi nhûng àiïu khöng quan trong.

5. TÖ CHÛCVA THÛC HIÏN PHÊNTÛTHÛ HAI

Nïu cac hoat àöng trong Phên tû thû hai la trong têm cua viïc quan ly ban thên cua ngûúi thanh àat – “nhûng cöng viïc cên ûu tiïn thûc hiïn nhêt” – thò chung ta nïn tö chûc va thûc hiïn chung nhû thï nao?

Thï hï quan trõ thúi gian thû nhêt thêm chñ khöng

nhên ra khai niïm ûu tiïn. Cac ghi chu va bang liït kï cöng

viïc chó giup kiïm tra, àöi chiïu cöng viïc àa lam ma khöng

nïu ra thû tû ûu tiïn cua chung. Hún nûa, chung cung khöng nïu ra möi liïn hï giûa cöng viïc ghi trong danh muc vúi cac gia trõ va muc tiïu töi thûúng trong cuöc söng cua chung ta. Chung ta chó àún thuên phan ûng lai bêt cû àiïu gò thêm nhêp vao nhên thûc va co ve buöc chung ta phai hanh àöng.

Rêt nhiïu ngûúi quan ly ban thên thöng qua mö thûc cua thï hï thû nhêt nay. Ào la möt qua trònh ñt bõ phan khang nhêt. Khöng trùn trú, khöng cùng thùng, ho lêy viïc “nûúc chay, beo tröi” lam möt àiïu dï chõu. Nhûng ky luêt va kï hoach do bïn ngoai ap àùt lam cho ho co cam giac ho khöng hï chõu trach nhiïm gò vï cac kït qua.

Nhûng theo àõnh nghôa ú àêy, nhûng nha quan ly ú thï hï thû nhêt khöng phai la nhûng ngûúi thanh àat. Ho lam ra rêt ñt san phêm, tac phong lam viïc cua ho khöng àong

gop gò àang kï cho viïc xêy dûng nùng lûc san xuêt. Bõ sûc ep tû cac nguön lûc bïn ngoai, ho thûúng bõ coi la khöng àang tin cêy va thiïu trach nhiïm. Ho cung ñt y thûc vï tñnh tû chu va tû trong.

Cac nha quan ly thuöc thï hï thû hai co vai tro kiïm soat nhiïu hún möt chut. Ho lêp kï hoach, lõch trònh tû trûúc va nhòn chung àûúc xem la co tinh thên trach nhiïm hún vò luön “co mùt” khi cên.

Tuy nhiïn, cac hoat àöng do thï hï nay lêp kï hoach vên khöng co sû ûu tiïn hay möi liïn hï vúi cac gia trõ va muc tiïu sêu xa hún. Ho chó co möt ñt thanh tñch àang kï va thiïn vï viïc lêp lõch trònh cöng tac hún.

Cac nha quan ly thuöc thï hï thû ba co möt bûúc tiïn quan trong. Ho lam ro cac gia trõ va àùt ra cac muc tiïu, lêp kï hoach hang ngay cung nhû chon thû tû ûu tiïn cho cac hoat àöng cua mònh.

Nhû àa noi, cach quan trõ thúi gian thuöc thï hï thû ba chiïm ûu thï hún ca so vúi hêu hït cac ly thuyït vï quan trõ thúi gian con lai. Tuy nhiïn, thï hï quan trõ thúi gian thû ba cung co möt sö han chï lún. Thû nhêt, no han chï têm nhòn. Viïc lêp kï hoach hang ngay thûúng bo sot nhiïu thû quan trong chó co thï nhòn thêy trong böi canh lún hún. Ngay ca cum tû “lêp kï hoach hang ngay” cung noi lïn sû têp trung vao nhûng viïc khên cêp, phai “lam ngay”. Khi thï hï thû ba àùt ra vên àï ûu tiïn thò cung co nghôa la no chó giup xac lêp thû tû chû khöng phai la têm quan trong cua cac hoat àöng. Nghôa la no khöng àùt hoat àöng trong khuön khö cac nguyïn tùc, sû mïnh ca nhên, vai tro va muc tiïu. Quan àiïm lêp kï hoach hang ngay dûa trïn gia trõ cua thï hï quan trõ thû ba vï cú ban ûu tiïn cho cac vên àï va

khung hoang hiïn tai thuöc Phên tû thû nhêt va thû ba.

Hún nûa, thï hï quan ly thû ba khöng noi gò vï viïc quan ly cac vai tro möt cach cên àöi. No thiïu tñnh hiïn thûc, tao ra xu hûúng qua tai trong cöng viïc hang ngay, gêy têm ly kho chõu va àöi luc buöng xuöi, muön vût bo luön ca kï hoach àï trön vï Phên tû thû tû. Va möt khi tiïu àiïm cua thï hï nay la tñnh hiïu qua thò no co xu hûúng gêy cùng thùng cho cac möi quan hï hún la xêy dûng chung.

Trong khi ca ba thï hï ly thuyït quan trõ thúi gian àïu cöng nhên gia trõ cua möt sö loai cöng cu quan ly, thò khöng co ly thuyït nao tao ra cöng cu giup cho con ngûúi söng co trong têm, nghôa la söng theo Phên tû thû hai. Cac ghi chu va bang danh sach “nhûng viïc cên lam ngay” cua thï hï thû nhêt khöng mang lai àiïu gò khac ngoai viïc giup lûu giû nhûng viïc cên thûc hiïn àï chung ta khöng quïn. Cac cuön sö ghi cac cuöc hen, lõch lam viïc cung chó la núi ghi lai nhûng cam kït tûúng lai, àï chung ta biït se co mùt ú àêu va vao luc nao nhû àa àõnh trûúc.

Ngay ca thï hï quan trõ thû ba, vúi möt àöi ngu hung hêu cac nha lêp kï hoach va vö sö tai liïu tham khao, cung chu yïu têp trung vao viïc chon ûu tiïn va lêp kï hoach cho cac hoat àöng thuöc cac Phên tû thû nhêt va thû ba ma thöi. Mùc du nhiïu chuyïn gia àao tao va tû vên thûa nhên gia trõ cua cac hoat àöng thuöc Phên tû thû hai, nhûng cöng cu lêp kï hoach hiïn co cua thï hï thû ba cung khöng giup àûúc gò cho viïc tö chûc va thûc hiïn nhûng hoat àöng nay.

Do möi thï hï quan trõ thúi gian àïu àûúc xêy dûng trïn cú sú cac thï hï trûúc ào, nïn cac àiïm manh va möt sö cöng cu cua ba thï hï trûúc co thï àûúc dung lam

nguyïn liïu cú ban cho thï hï thû tû. Nhûng cên phai co thïm möt khña canh, mö thûc va cach thûc hiïn múi àï giup chung ta ài vao Phên tû thû hai – lêy nguyïn tùc lam trong têm va quan ly ban thên – nhùm thûc hiïn nhûng cöng viïc quan trong nhêt.

6. CÖNGCU DUNGCHO PHÊNTÛTHÛ HAI

Muc tiïu quan ly Phên tû thû hai la quan ly cuöc söng möt cach hiïu qua – xuêt phat tû cac nguyïn tùc àung àùn, tû hiïu biït vï sû mïnh ca nhên, têp trung vao nhûng hoat àöng vûa quan trong vûa khên cêp, va trong khuön khö duy trò sû cên bùng giûa viïc tùng san lûúng va tùng nùng lûc san xuêt cua chung ta.

Phai thûa nhên rùng, àêy la möt muc tiïu mú hö àöi vúi nhûng ai bõ sa lêy vao hang àöng nhûng cöng viïc vun vùn cua cac Phên tû thû ba va thû tû; nhûng viïc nö lûc àï thûc hiïn àûúc muc tiïu nay se anh hûúng manh me àïn sû thanh àat cua ca nhên.

Ngûúi tö chûc cac hoat àöng thuöc Phên tû thû hai cên phai àap ûng sau tiïu chñ quan trong sau:

Tñnh chùt che: Cên phai co sû hai hoa, thöng nhêt va gùn kït giûa têm nhòn va sû mïnh, giûa vai tro va muc tiïu, giûa cac ûu tiïn va kï hoach, giûa y muön va ky luêt.

Trong kï hoach cua ban, cên phai danh chö cho tuyïn ngön sû mïnh ca nhên àï ban co thï thûúng xuyïn tham khao. Cung cên phai co chö cho cac vai tro, muc tiïu - ca ngùn va dai han - cua ban.

Tñnh cên bùng: Cöng cu phai giup ban cên bùng cuöc söng cua mònh, nhên diïn àûúc cac vai tro khac nhau va àùt

chung trûúc mùt àï ban khöng bo qua möt yïu tö quan trong nao: sûc khoe, gia àònh, chuên bõ cho nghï nghiïp hay phat triïn ban thên.

Nhiïu ngûúi nghô rùng thanh cöng ú lônh vûc nay co thï bu àùp cho thêt bai ú lônh vûc khac cua cuöc söng. Co thêt nhû vêy khöng? Co thï àiïu nay àung trong möt khoang thúi gian hay trong möt lônh vûc nhêt àõnh. Nhûng liïu thanh cöng trong nghï nghiïp cua ban co thï bu àùp cho möt cuöc hön nhên tan vú, cho sûc khoe bõ suy sup, hay cho sû khiïm khuyït vï tñnh cach ca nhên? Sû thanh àat chên chñnh àoi hoi phai co sû cên bùng, va cöng cu cua ban cên phai giup ban tao ra va duy trò sû cên bùng nay.

Têp trung vao Phên tû thû hai: Ban cên co möt cöng cu àï khuyïn khñch, àöng viïn va thûc sû giup ban sû dung

thúi gian cên thiït cho cac hoat àöng trong Phên tû thû hai, àï ban ngùn ngûa hún la ûu tiïn giai quyït cac vên àï khung hoang. Theo töi, cach töt nhêt àï lam àiïu nay la tö chûc cuöc söng cua ban trïn cú sú lõch tuên. Cung co thï àiïu chónh va chon ûu tiïn trïn cú sú hang ngay, nhûng tö chûc cöng viïc trïn cú sú hang tuên mang lai sû cên bùng va têm nhòn xa hún. Dûúng nhû co sû cöng nhên “mùc nhiïn” rùng tuên la möt àún võ thúi gian àún le va hoan chónh. Hoat àöng kinh doanh, giao duc, tön giao va nhiïu lônh vûc khac trong xa höi àïu lêy tuên lam khuön khö thúi gian àï xoay vong cöng viïc, trong ào, ên àõnh möt sö ngay nhêt àõnh cho cöng viïc va cac ngay khac cho nghó ngúi.

Trong suy nghô cua hêu hït chung ta, chu ky ngùn cua thúi gian la möt tuên. Thï nhûng, cac cöng cu lêp kï hoach cua thï hï thû ba lai têp trung vao tûng ngay. Cach thûc hiïn nay co thï giup ban chon ûu tiïn cho cac hoat àöng cua mònh, nhûng vï cú ban, no chó giup ban giai quyït cac khung

hoang va viïc lùt vùt. Àiïu quan trong khöng phai la ûu tiïn cho nhûng gò co trong lõch cöng tac, ma la sùp xïp lõch theo cac ûu tiïn cua ban. Va àiïu nay chó co thï lam àûúc möt cach töt nhêt trong khuön khö thúi gian möt tuên.

Khña canh “con ngûúi”: Ban cung cên co cöng cu khi lam viïc vúi con ngûúi chû khöng chó vúi lõch cöng tac. Trong khi co thï dûa vao tñnh hiïu qua cua viïc sû dung thúi gian, ngûúi lêy nguyïn tùc lam trong têm suy nghô dûúi goc àö tñnh hiïu qua trong viïc xû ly möi quan hï vúi con ngûúi. Cuöc söng lêy nguyïn tùc lam trong têm vúi cac hoat àöng ú Phên tû thû hai àöi khi àoi hoi chung ta phai xem möi quan hï vúi con ngûúi quan trong hún lõch cöng tac. Cöng cu cua ban cên phai phan anh gia trõ nay - tao àiïu kiïn cho viïc thûc hiïn chû khöng phai àï höi tiïc khi khöng tuên thu theo lõch cöng tac.

Tñnh linh hoat: Cöng cu lêp kï hoach phai la möt àêy tú, chû khöng phai öng chu, vò no co nhiïm vu phuc vu ban. No phai àûúc tao ra theo phong cach, nhu cêu va cach thûc riïng cua ban.

Tñnh gon nhe: Cöng cu cua ban cên phai gon nhe àï co thï luön mang theo bïn mònh. Ban co thï cên xem lai ban tuyïn ngön sû mïnh ca nhên trong khi àang ngöi trïn xe buyt. Ban co thï cên so sanh gia trõ cua möt cú höi múi vúi cöng viïc ma ban àa co kï hoach sùn. Nïu cöng cu lêp kï hoach cua ban gon nhe, ban se mang no theo ngûúi àï luön luön co ngay cac sö liïu quan trong khi cên àïn.

Vò cac hoat àöng trong Phên tû thû hai la têm àiïm cua viïc quan ly ban thên hiïu qua, nïn ban cên co möt cöng cu àï thêm nhêp vao ào. Nghiïn cûu cua töi vï khai niïm thï hï quan trõ thúi gian thû tû àa cho ra àúi möt cöng cu àûúc

thiït kï chi tiït theo cac tiïu chuên nïu trïn. Nhûng chung ta vên khöng quïn rùng, nhiïu cöng cu töt cua thï hï thû ba vên co thï dï dang àûúc àiïu chónh lai cho thñch húp. Búi nùng lûc cua cac nguyïn tùc àung àùn la hït sûc manh me va linh hoat nïn viïc thûc hanh hay ap dung thï hï quan trõ thúi gian thû tû co thï co chut thay àöi tuy theo tûng ngûúi.

7. TRÚ THANHNGÛÚITÛ QUAN PHÊNTÛTHÛ HAI

Mùc du muc àñch chñnh cua töi trong quyïn sach nay la giang giai cac nguyïn tùc, chû khöng phai hûúng dên thûc hanh vï sû thanh àat nhûng töi tin rùng ban co thï hiïu ro hún cac nguyïn tùc va sûc manh cua thï hï quan trõ thúi gian thû tû, nïu ban thûc sû trai nghiïm viïc tö chûc cöng viïc hang tuên trïn cú sú Phên tû thû hai, lêy nguyïn tùc lam trong têm.

Viïc tö chûc cöng viïc thuöc Phên tû thû hai göm bön hoat àöng chu yïu:

Nhên diïn cac vai tro: Trûúc tiïn, ban hay viït ra cac vai tro chu yïu cua mònh. Nïu chûa thûc sû suy nghô nghiïm tuc vï cac vai tro cua mònh trong cuöc söng, ban co thï viït nhûng gò vûa múi nay ra trong àêu ban. Ban co vai tro la möt ca nhên. Ban co thï liït kï ra möt hay nhiïu vai tro trong gia àònh – ngûúi chöng/vú, cha/me, con trai/con gai, möt thanh viïn trong möt gia àònh lún hún co öng ba, cö, chu, bac va anh em ho. Ban cung co thï liït kï möt vai vai tro trong cöng viïc, chó ra cac lônh vûc khac nhau ma ban muön àêu tû thúi gian va sûc lûc möt cach àïu àùn.

Ban khöng cên bùn khoùn vï viïc xac àõnh vai tro suöt àúi ban – chó cên xem xet va viït ra nhûng viïc ban se lam trong vong bay ngay túi.

Dûúi àêy la hai vñ du vï cach thûc tiïn hanh liït kï àï nhên diïn cac vai tro cua mònh:

Vñ du 1:

1. Ca nhên

2. Vú chöng/cha me

3. Trûúng phong phat triïn san phêm

4. Trûúng phong nghiïn cûu

5. Trûúng phong nhên sû

6. Trûúng phong hanh chñnh

7. Chu tõch United Way

Vñ du 2:

1. Phat triïn ca nhên

2. Vú/chöng

3. Cha/me

4. Nhên viïn giao dõch bêt àöng san

5. Phuc vu cöng àöng

6. Thanh viïn HÀQT Symphony

Lûa chon muc tiïu: Bûúc tiïp theo la suy nghô àïn möt hoùc hai kït qua quan trong cua tûng vai tro ma ban nhên thêy co thï hoan thanh trong vong möt tuên. Nhûng àiïu nay se àûúc ghi nhên nhû cac muc tiïu.

Ñt nhêt möt sö muc tiïu nay se phan anh cac hoat àöng nùm ú Phên tû thû hai. Hoan hao nhêt la khi nhûng muc tiïu trûúc mùt cua ban co thï gùn vúi cac muc tiïu dai han va kït húp vúi tuyïn ngön sû mïnh ca nhên. Nhûng du chûa viït tuyïn ngön sû mïnh, ban vên y thûc àûúc nhûng àiïu quan trong khi xem xet tûng vai tro va möt hoùc hai muc tiïu cho tûng vai tro ào.

Sau àêy la minh hoa vï cach lûa chon muc tiïu cua möt ngûúi co cac vai tro nhû ú vñ du 1 bïn trïn:

Phat triïn ca nhên

- Dû thao tuyïn bö sû mïnh

- Àùng ky höi thao

- Thùm Frank tai bïnh viïn

- Mua ve xem hoa nhac

Vú chöng/Cha me

- Dû an khoa hoc cua Tim

- Xe àap cua Sarah

- Trùc nghiïm thöng sö thõ

trûúng

Trûúng phong phat

triïn san phêm

- Phong vên tuyïn nhên viïn

- Nghiïn cûu àiïu tra khach hang

Trûúng phong nghiïn cûu

- Nghiïn cûu kït qua thû nghiïm cuöi cung

- Xû ly vên àï liïn kït

- Giao lûu vúi Ken va Peter

Trûúng phong phat triïn nhên sû

- Kiïm àiïm lai trach nhiïm cung vúi Janie

- Ài thùm Samuels

Trûúng phong hanh chñnh

- Bao cao cuöi thang

- Bao cao töng kït lûúng böng

- Chuên bõ chûúng trònh

nghõ sû

Chu tõch

United Way

- PR - ài thùm Conklin

- Bùt àêu kï hoach cua nùm

sau

Lêp lõch cöng tac hang tuên: Bêy giú, ban co thï nhòn vao kï hoach tuên túi vúi nhûng muc tiïu trong àêu va thúi gian àï thûc hiïn chung. Chùng han, nïu muc tiïu cua ban la viït ban thao àêu tiïn cho tuyïn ngön sû mïnh ca nhên, ban co thï danh ra hai giú cua ngay chu nhêt àï lam àiïu nay. Cuöi tuên thûúng la thúi gian ly tûúng àï lêp kï hoach cho cac hoat àöng nêng cao tinh thên, bao göm ca viïc lêp thúi gian biïu cho tuên kï tiïp. Ào la thúi gian thñch húp àï tônh dûúng, àï tòm nguön cam hûng, àï nhòn vao cuöc söng cua mònh dûúi anh sang cua cac nguyïn tùc va gia trõ. Nïu àùt muc tiïu co sûc khoe töt bùng cach têp thï duc, ban cên danh möi ngay möt giú, 3 – 4 ngay/tuên hay moi ngay trong tuên, àï thûc hiïn. Co möt sö muc tiïu ma ban chó co thï thûc hiïn vao nhûng giú lam viïc trong ngay, hoùc vao thû bay, khi ban ú nha. Vêy, ban àa nhên thêy ûu àiïm cua viïc tö chûc cöng viïc hang tuên so vúi hang ngay chûa?

Sau khi nhên diïn cac vai tro va àùt ra cac muc tiïu, ban co thï chuyïn möi muc tiïu thanh cöng viïc cua tûng ngay cu thï trong tuên, dûúi dang ûu tiïn, hoùc töt hún la möt cuöc hen cu thï. Ban cung co thï ra soat lai cac cuöc hen trong lõch nùm hoùc lõch thang ma ban co thï àa ghi tû trûúc va àanh gia têm quan trong cua chung bùng cach àöi chiïu vúi muc tiïu cua ban. Sau ào, ban sùp xïp cac cuöc hen ma mònh quyït àõnh àûa vao lõch trònh, hoùc àiïu chónh lai thúi gian, hoùc huy bo.

Ngoai viïc giup ban danh ûu tiïn cho cöng viïc quan trong nhêt, viïc tö chûc cöng viïc hang tuên cho cac hoat àöng thuöc Phên tû thû hai con àem lai cho ban sû tû do va linh hoat àï xû ly cac sû kiïn ngoai dû kiïn va co thúi gian thû gian ma vên yïn têm rùng ban àa chu àöng tö chûc

töt tuên lï lam viïc cua mònh nhùm thûc hiïn cac muc tiïu chu yïu trong moi mùt cua cuöc söng.

Àiïu chónh kï hoach hang ngay: Kï hoach hang ngay giup ban àiïu chónh möt cach thñch húp viïc lûa chon cac hoat àöng ûu tiïn cung nhû thï hiïn phan ûng cua ban trûúc cac sû kiïn, cac möi quan hï, cac vên àï khung hoang bêt ngú.

Viïc danh ra vai phut möi sang àï xem lai lõch trònh lam viïc se giup ban hiïn thûc hoa cac quyït àõnh àa àûa ra cung nhû cac yïu tö ngoai dû kiïn co thï xuêt hiïn. Ú goc nhòn bao quat, ban se thêy àûúc cac vai tro va muc tiïu cua mònh co àûúc ûu tiïn möt cach tû nhiïn, xuêt phat tû y thûc cên bùng bïn trong ban hay khöng.

Ban co thï vên cho rùng cach xïp hang A, B, C hay 1, 2, 3 cua thï hï thû ba cung cên thiït cho cac hoat àöng hang ngay. Nhûng se la sû phên chia gia tao khi noi rùng hoat àöng nay, hoat àöng kia la quan trong hay khöng quan trong. Ro rang chung la möt chuöi liïn tuc, va trong sö cac hoat àöng quan trong, lai co cai quan trong hún. Trong khuön khö tö chûc kï hoach hang tuên thò cach sùp xïp thû tû ûu tiïn cua thï hï quan trõ thúi gian thû ba se àem lai trêt tû cho trong têm cöng viïc hang ngay.

Nhûng cö gùng xac àõnh ûu tiïn cho cac hoat àöng trûúc khi ban biït chung co quan hï nhû thï nao vúi tuyïn ngön sû mïnh ca nhên cua mònh va co ùn khúp vúi sû cên

bùng trong cuöc söng cua ban thên hay khöng la möt viïc khöng hiïu qua lùm. Ban cung co thï lûa chon va hoan thanh cac hoat àöng ûu tiïn ma àöi khi ban khöng muön

hoùc khöng cên lam.

Tuyïn ngön

sû mïnh

Vai tro Muc tiïu

TÖ CHÛC CÖNGVIÏCDAIHAN

Vai tro Muc tiïu Kï hoach

Lõch trònh Phên cöng cöng tac

TÖ CHÛC CÖNGVIÏCHANGTUÊN

Ban co nhên thêy sû khac nhau giûa viïc lêp kï hoach hang tuên vúi vai tro ngûúi quan ly cac hoat àöng trong Phên tû thû hai, lêy nguyïn tùc lam trong têm, va viïc lêp kï hoach hang ngay vúi vai tro cua möt ca nhên khöng lêy nguyïn tùc lam trung têm khöng? Ban co cam thêy viïc têp trung vao cac hoat àöng trong Phên tû thû hai tao ra sû khac biït lún cho mûc àö thanh cöng hiïn nay cua ban khöng ?

Bùng nhûng trai nghiïm cuöc söng vï sûc manh cua viïc tö chûc cac hoat àöng trong Phên tû thû hai, lêy nguyïn tùc lam trung têm, va chûng kiïn tac àöng sêu sùc cua no trong viïc chuyïn biïn cuöc àúi hang trùm ngûúi, töi tin rùng no se tao ra sû khac biït – möt sû khac biït tñch cûc lún lao – cho ban. Möt khi cac muc tiïu hang tuên àûúc gùn vúi khuön khö röng lún cua cac nguyïn tùc àung àùn, vúi tuyïn ngön sû mïnh ca nhên, thò no se cang lam tùng sû thanh àat.

Phat triïn ca nhên

Vú chöng/ Cha me

- Dû thao tuyïn bö sû mïnh

- Àùng ky höi thao

- Thùm Frank tai bïnh viïn

- Mua ve xem hoa nhac

- Dû an khoa hoc cua Tim

- Xe àap cua Sarah

- Trùc nghiïm thöng sö thõ trûúng

Trûúng phong san phêm múi

Trûúng phong nghiïn cûu

- Phong vên tuyïn nhên viïn

- Nghiïn cûu àiïu tra khach hang

- Nghiïn cûu kït qua thû nghiïm cuöi cung

- Xû ly vên àï liïn kït

- Giao lûu vúi Ken va Peter

Trûúng phong phat triïn nhên sû

- Kiïm àiïm lai trach nhiïm cung vúi Janie

- Ài thùm Samuels

Trûúng phong hanh chñnh

Chu tõch United Way

- Bao cao cuöi thang

- Bao cao töng kït lûúng böng

- Chuên bõ chûúng trònh nghõ sû

- PR - ài thùm Conklin

- Bùt àêu kï hoach cua nùm sau

8. THÛC HIÏN LÕCHCÖNGTACCUABAN

Quay trú lai phep ên du vï may vi tñnh, theo Thoi quen thû nhêt, “Ban la ngûúi lêp trònh” va Thoi quen thû hai, “Hay viït chûúng trònh!” thò Thoi quen thû ba se khuyïn ban “Thûc hiïn chûúng trònh”. Hay thûc hiïn lõch cöng tac ma ban àa lêp ra, trûúc hït bùng y chñ àöc lêp, tñnh tû giac, long trung thûc va sû cam kït cua mònh, khöng phai àöi vúi cac muc tiïu, kï hoach ngùn han hay sû thöi thuc nhêt thúi ma la àöi vúi cac nguyïn tùc àung àùn, nhûng gia trõ sêu sùc - vön àem lai y nghôa cho cac muc tiïu, kï hoach cua chung ta.

Khi ban thûc hiïn lõch cöng tac hang tuên, nhêt àõnh se co luc sû kiïn àõnh cua ban gùp phai thû thach. Sû phan ûng tûc thò àöi vúi cac ûu tiïn khên cêp nhûng khöng quan trong trong Phên tû thû ba hay viïc dï dang trön tranh vao Phên tû thû tû se àe doa kha nùng thûc hiïn cac hoat àöng quan trong trong Phên tû thû hai. Luc nay, viïc lêy nguyïn tùc lam trong têm, sû tû nhên thûc va lûúng têm cua ban se mang àïn cho ban sû an toan, àõnh hûúng va khön ngoan àï sû dung y chñ àöc lêp va duy trò lêp trûúng kiïn àõnh àöi vúi cöng viïc thûc sû quan trong.

Khöng phai luc nao ban cung biït trûúc àiïu gò la thûc sû quan trong, du àa tö chûc tó mó tuên lam viïc cua mònh. Vò la ngûúi lêy nguyïn tùc lam trong têm, se co luc ban nhên thêy rùng cên phai xïp nhûng gia trõ cao hún lïn trïn lõch cöng tac hang tuên. Va vò la ngûúi lêy nguyïn tùc lam trong têm nïn ban co thï lam àiïu ào vúi sû thanh than trong long.

Con trai töi rêt quan têm àïn viïc lêp kï hoach cöng viïc va tñnh toan hiïu qua. No co möt lõch trònh cöng viïc

rêt khñt khao, phên bö thúi gian cho cac hoat àöng àïn tûng phut, trong ào bao göm: mua vai cuön sach, rûa xe, ca viïc “cùt àût” vúi cö ban gai Carol, cung nhiïu thû khac.

Moi thû àïu diïn ra theo kï hoach cho túi phên vï Carol. Hai àûa àa hen ho thûúng xuyïn vúi nhau möt thúi gian kha lêu, va cuöi cung, con trai töi ài àïn kït luên la khöng nïn tiïp tuc möi quan hï nûa. Do trung thanh vúi tñnh hiïu qua cua lõch trònh, no lïn kï hoach danh ra 15 phut àï goi àiïn thoai noi chuyïn vúi Carol. Nhûng viïc nay lam cho con be rêt àau buön. Vò vêy, hún möt tiïng rûúi, cu cêu vên khöng thï nao dût ra àûúc cuöc noi chuyïn cùng thùng vúi con be. Ngay ca möt cuöc gùp nhau vên chûa àu. Tònh hònh trú nïn cùng thùng cho ca hai àûa.

Qua ào, co thï thêy rùng chung ta khöng thï ap dung möt cach àún gian, may moc tñnh hiïu qua trong viïc giai quyït cac möi quan hï giûa con ngûúi vúi nhau. Töi àa cö gùng àï trú nïn “co hiïu qua” trong quan hï vúi nhûng ngûúi àöi lêp vúi mònh, nhûng thêt bai. Töi àa cö gùng danh ra 10 phut trong “quy thúi gian quy bau” cua mònh giai quyït mêu thuên vúi möt nhên viïn, àï röi phat hiïn ra rùng àiïu nay chó cang lam vên àï röi thïm ma thöi.

Nhûng nïu khùc sêu Thoi quen thû hai vao têm trñ, ban se co àûúc nhûng gia trõ cao quy hún lam àöng lûc thuc àêy. Ban co thï àùt cac gia trõ lïn trïn kï hoach cua mònh. Ban co thï àiïu chónh kï hoach cho phu húp hoùc linh àöng hún. Ban se khöng cam thêy thêt bai khi khöng thûc hiïn àûúc kï hoach hay khi buöc phai thay àöi no.

9. ÛU ÀIÏM VÛÚT TRÖICUA THÏ HÏ QUAN TRÕ

THÚI GIANTHÛ TÛ

Möt trong nhûng ly do ngûúi ta chöng lai viïc sû dung cac cöng cu quan ly cua thï hï thû ba la vò chung lam mêt ài sû tû do, thoai mai, khiïn ho trú nïn cûng nhùc va thiïu linh hoat. No lam ho phu thuöc vao cac kï hoach búi vò mö thûc tñnh hiïu qua cua thï hï quan trõ thû ba khöng phu húp vúi nguyïn tùc con ngûúi quan trong hún cöng viïc.

Cöng cu cua thï hï thû tû thûa nhên nguyïn tùc nay. No cung thûa nhên rùng àiïu àêu tiïn ban cên xem xet dûúi goc àö cua tñnh hiïu qua chñnh la ban thên ban. No khuyïn khñch ban danh thúi gian cho cac hoat àöng nùm trong Phên tû thû hai, àï hiïu va lêy nguyïn tùc lam trong têm trong cuöc söng cua mònh, àï biïu thõ ro rang cac muc àñch va gia trõ ma ban cên trong viïc àõnh hûúng cho cac quyït àõnh hang ngay cua ban. No giup ban tao ra sû cên bùng trong cuöc söng, vûút lïn cac giúi han cua kï hoach hang ngay àï tö chûc va lêp lõch cöng tac hang tuên. No giup ban dung sû tû nhên thûc va lûúng têm cua mònh àï duy trò sû kiïn àõnh àöi vúi cac nguyïn tùc cung nhû muc àñch ma ban xac àõnh la quan trong nhêt. Thay vò sû dung möt “ban àö” dên àûúng, ban sû dung möt chiïc “la ban”.

Thï hï tû quan trõ ban thên thû tû tiïn bö hún thï hï thû ba ú nùm khña canh quan trong.

Thû nhêt, no lêy nguyïn tùc lam trong têm. No khöng chó àï cao Phên tû thû hai ma con tao ra mö thûc trung têm cho ban sûc manh àï xem xet thúi gian cua mònh trong

khuön khö nhûng àiïu thûc sû quan trong va hûu ñch.

Thû hai, no àûúc dên dùt búi lûúng têm. No cho ban cú

höi àï tö chûc cuöc söng möt cach töt nhêt theo kha nùng, phu húp vúi cac gia trõ sêu sùc nhêt cua mònh. Àöng thúi, no cung cho ban sû tû do àï yïn têm àùt cac gia trõ quan trong hún lïn trïn kï hoach cua mònh.

Thû ba, no xac àõnh ro sû mïnh duy nhêt cua ban, bao göm cac gia trõ va muc tiïu lêu dai. Àiïu ào se cho ban phûúng hûúng va muc àñch hanh àöng hang ngay.

Thû tû, no giup ban cên bùng cuöc söng bùng cach nhên diïn cac vai tro, àùt ra cac muc tiïu va lêp kï hoach cho cac hoat àöng cua tûng vai tro möi tuên.

Thû nùm, no cho ban möt pham vi hoat àöng lún hún thöng qua viïc tö chûc cöng viïc hang tuên, cung vúi sû àiïu chónh hang ngay nïu cên, ú têm cao hún. No giup ban gùn bo vúi cac gia trõ sêu sùc nhêt thöng qua viïc xem xet cac vai tro then chöt cua ban.

Súi chó xuyïn suöt ca nùm ûu àiïm nay la: têp trung chu yïu vao cac möi quan hï va kït qua, sau ào múi têp trung vao vên àï thúi gian.

10. GIAOPHO CÖNGVIÏC: GIATÙNG P VA PC

Chung ta hoan thanh moi cöng viïc thöng qua sû giao pho – cho thúi gian hoùc cho ngûúi khac. Nïu giao pho cho thúi gian, chung ta nghô àïn hiïu suêt. Nïu giao pho cho ngûúi khac, chung ta nghô àïn hiïu qua.

Nhiïu ngûúi tû chöi giao pho cöng viïc cho ngûúi khac búi vò ho cam thêy khöng yïn têm. Nhûng giao pho cöng viïc möt cach hiïu qua cho ngûúi khac la möt hanh àöng co tñnh chêt àon bêy manh me nhêt.

Viïc chuyïn giao trach nhiïm cho nhûng ngûúi co ky

nùng va àûúc àao tao khiïn ban co àiïu kiïn danh thúi gian, sûc lûc cho cac hoat àöng khac hûu ñch hún. Giao pho giup ca nhên lên tö chûc phat triïn. J.C. Penney – ngûúi sang lêp têp àoan ban le nöi tiïng J.C. Penney - sinh thúi tûng noi rùng quyït àõnh sang suöt nhêt cua öng la “uy quyïn” sau khi nhên ra rùng mònh khöng con co thï tû lam àiïu ào àûúc nûa. Quyït àõnh ào àa àem lai sû phat triïn va tùng trûúng cua hang trùm cûa hang va hang ngan con ngûúi.

Vò sû giao pho cên phai co ngûúi khac, nïn ào la möt chiïn thùng chung cua têp thï – se àûúc trònh bay trong Thoi quen thû tû. Ú àêy, chung ta têp trung vao cac nguyïn tùc quan ly ban thên, va kha nùng giao pho cöng viïc cho ngûúi khac – àiïm khac nhau chu yïu giûa vai tro cua ngûúi quan ly va ngûúi san xuêt àöc lêp – nïn töi tiïp cên vên àï giao pho tû goc àö ky nùng quan ly ca nhên cua ban.

Möt nha san xuêt lam bêt cû àiïu gò cên thiït àï àat àûúc cac kït qua mong muön, tûc àï co àûúc nhûng “qua trûng vang”. Möt ngûúi nöi trú, möt kiïn truc sû hay möt thû ky àanh may àïu co thï àûúc goi chung la nha san xuêt.

Nhûng khi möt ngûúi àûng ra lam viïc vúi nhiïu ngûúi, vúi cac hï thöng san xuêt thò ngûúi ào trú thanh möt ngûúi quan ly – trong möi quan hï tûúng thuöc. Möt kiïn truc sû àûng àêu möt nhom cac kiïn truc sû khac la möt ngûúi quan ly. Möt thû ky giam sat cac nhên viïn vùn phong la ngûúi quan ly vùn phong. Ngûúi nöi trú giao pho viïc rûa chen bat cho àûa con cung la möt ngûúi quan ly.

Möt nha san xuêt co thï àêu tû möt giú cöng sûc cua mònh va san xuêt ra möt àún võ san phêm, vúi gia thiït khöng co sû hao hut vï hiïu nùng.

NHA SAN XUÊT

Ngûúc lai, möt ngûúi quan ly co thï àêu tû möt giú cöng sûc cua mònh va lam ra àûúc 10, 50 hoùc 100 àún võ san phêm, thöng qua viïc giao pho cöng viïc möt cach húp ly. Àêu vao Àêu ra

NGÛÚI QUANLY

Quan ly co thï lam dõch chuyïn àang kï àiïm tûa, va chòa khoa àï quan ly hiïu qua la sû giao pho. Chung ta cung nghiïn cûu hai loai giao pho cú ban - “giao pho mïnh lïnh” va “giao pho uy quyïn” - trong phên dûúi àêy.

11. GIAOPHO MÏNHLÏNH

Giao pho mïnh lïnh co nghôa la “Lêy cai nay cho töi!”, “Lam cai kia cho töi!”, hoùc “Cho töi biït khi nao anh xong viïc nay?”. Hêu hït cac nha san xuêt àïu sû dung mö thûc giao pho mïnh lïnh. Ban con nhú cêu chuyïn vï

nhûng cöng nhên cêm dao rûa phat quang trong rûng khöng? Ho la nhûng ngûúi san xuêt. Ho xùn tay ao lïn va thûc hiïn cöng viïc cua mònh. Du co àûúc giao nhiïm vu

giam sat hay quan ly ài nûa, ho vên suy nghô nhû möt nha san xuêt. Ho khöng biït cach giao pho àï ngûúi khac cam kït àat àûúc kït qua. Nhûng vò têp trung vao phûúng phap nïn ho chõu trach nhiïm vï kït qua.

Töi àa thûc hiïn viïc giao pho mïnh lïnh trong möt lên cung gia àònh ài chúi lûút van. Con trai töi, la möt tay lûút van xuêt sùc, àang lûút trïn mùt nûúc nhú chiïc xuöng may töi lai keo ài. Töi àûa chiïc may anh cho Sandra va bao cö êy chup vai kiïu anh.

Luc àêu, töi noi vúi cö êy cên phai lûa chon àï chup vò sö phim con lai khöng nhiïu. Röi töi nhên ra rùng cö êy khöng thao chup anh. Töi bao cên phai chú cho àïn khi mùt trúi lïn chñnh giûa mui thuyïn va khi thùng be nhay lïn lan nûúc hay lûún vong.

Nhûng cang luc, töi cang thêy khöng an têm. Töi e rùng nïu mònh khöng chó dên cho cö êy tûng àöng tac trong tûng giêy thò se hong hït viïc. Cuöi cung töi noi: “Nay, Sandra, khi nao anh hö “Bêm!” thò em nhên nut nhe!”. Vai phut sau töi hö “Bêm ài! Bêm ài!” nhûng ngay lêp tûc lai kïu lïn “Àûng bêm! Àûng bêm”…

Ào àung la kiïu giao pho mïnh lïnh, la phûúng phap kiïm soat tûng àöng tac möt. Rêt nhiïu ngûúi luön luön co kiïu giao pho cöng viïc nhû vêy. Nhûng cach lam ào co thûc sû khiïn ngûúi khac hoan thanh töt cöng viïc hay khöng? Ban co thï giam sat hay quan ly àûúc bao nhiïu ngûúi khi ban luön chùm chùm can thiïp vao tûng àöng tac cua ho?

Co möt phûúng phap töt hún, hiïu qua hún dûa trïn mö thûc àï cao sû tû nhên thûc, trñ tûúng tûúng, lûúng têm va y chñ cua ngûúi khac. Ào la Giao pho uy quyïn.

12. GIAOPHO UY QUYÏN

Giao pho uy quyïn dûa trïn kït qua cöng viïc thay vò phûúng phap lam viïc. No cho ngûúi khac quyïn lûa chon phûúng phap va àï ho tû chõu trach nhiïm vï kït qua. Phûúng phap nay co thï mêt nhiïu thúi gian luc ban àêu, nhûng ào la sû àêu tû thúi gian cên thiït. Ban co thï dõch chuyïn àiïm tûa nhiïu hún, va co thï tùng àon bêy thöng qua viïc giao pho uy quyïn.

Giao pho uy quyïn cên co sû hiïu biït lên nhau möt cach ro rang va cam kït thûc hiïn theo yïu cêu cua nùm yïu tö sau àêy:

Kït qua mong muön. Tao ra sû hiïu biït ro rang vï nhûng viïc cên hoan thanh, têp trung vao viïc gò chû khöng phai bùng cach nao; têp trung vao kït qua chû khöng phai phûúng phap. Ban phai tön nhiïu thúi gian va co long kiïn trò. Ban hay hònh dung ra cac kït qua mong muön. Ban hay cho ngûúi àûúc giao pho hònh dung va hiïu ro cac chó dên vï chêt lûúng kït qua cöng viïc, thúi gian cên phai hoan thanh cöng viïc.

Àõnh hûúng. Xac àõnh cac thöng sö ma ngûúi àûúc giao pho cên thûc hiïn. Cac thöng sö nay cang ñt cang töt, àï tranh biïn thanh kiïu giao pho mïnh lïnh, nhûng cên phai co ca cac han chï cên thiït. Ban khöng nïn àï ngûúi àûúc giao pho tuy tiïn quyït àõnh thúi gian hoan thanh muc tiïu, vò àiïu ào se giït chït kha nùng chu àöng va àûa ngûúi ta trú lai têm ly cua ngûúi bõ sai vùt, giöng nhû: “Hay cho töi biït anh cên töi lam gò, töi se lam cai ào”. Ban cên chên thanh va cúi mú noi cho ngûúi àûúc giao pho biït nhûng vên àï co thï dên àïn thêt bai nhûng khöng nïn noi vúi ho cên phai lam gò. Hay àï ho hoc hoi tû nhûng sai lêm

cua mònh va cua ngûúi khac. Hay àï ho co trach nhiïm vï kït qua cöng viïc va àûúc lam bêt cû àiïu gò cên thiït trong pham vi àûúc uy quyïn.

Cac nguön lûc. Nhên diïn cac nguön lûc, bao göm nhên lûc, tai chñnh, trònh àö ky thuêt hay tö chûc àï ngûúi àûúc giao pho co thï sû dung nhùm àat àûúc cac kït qua mong muön.

Xac àõnh trach nhiïm. Àùt ra cac chuên mûc àï àanh gia kït qua hoat àöng va xac àõnh thúi gian tiïn hanh viïc bao cao, àanh gia.

Cac hï qua. Chó ro àiïu gò se xay ra, ca töt lên xêu theo kït qua àanh gia. Àiïu nay bao göm ca cac phên thûúng vêt chêt, tinh thên, cac cöng viïc khac nhau va cac hï qua tû nhiïn gùn liïn vúi sû mïnh chung cua tö chûc.

Vai nùm trûúc töi co möt kinh nghiïm thu võ trong viïc giao pho cöng viïc cho möt cêu con trai cua töi. Chung töi àang tiïn hanh cuöc hop gia àònh, va trïn tûúng co treo ban tuyïn ngön sû mïnh gia àònh àï bao àam rùng kï hoach àûa ra phai phu húp vúi nhûng gia trõ cua chung töi. Têt ca thanh viïn trong gia àònh àïu co mùt.

Töi dûng möt chiïc bang àen lún va chung töi viït ra cac muc tiïu – nhûng àiïu then chöt chung töi se thûc hiïn – va nhûng cöng viïc xuêt phat tû cac muc tiïu ào. Thï röi töi yïu cêu moi ngûúi tû nguyïn thûc hiïn cöng viïc.

“Ai muön àong tiïn thï chêp?”. Töi hoi va nhên thêy chó co mònh töi giú tay.

“Ai muön tra tiïn bao hiïm? Tiïn ùn? Xe ötö?”, va hònh nhû chó co töi la ngûúi àöc nhêt trong cac viïc nay.

“Ai muön nhên viïc chùm soc em be múi sinh?”. Nhiïu

ngûúi to ra quan têm, nhûng chó co vú töi la ngûúi àap ûng tiïu chuên nhêt àï lam viïc nay.

Khi chung töi lên theo tûng muc trïn bang liït kï cöng viïc, thò chùng mêy chöc thêy thúi gian lam viïc trong tuên cua cha va me la trïn 60 giú. Vúi mö thûc ào, möt sö cöng viïc khac àûúc àùt trong möt viïn canh thñch húp hún.

Cêu con trai 7 tuöi cua töi, Stephen xung phong chùm soc sên co. Trûúc khi töi thûc sû giao cöng viïc cho no, töi bùt àêu qua trònh huên luyïn tó mó. Töi muön no hònh dung ro trong àêu möt cai sên àûúc chùm soc cên thên phai nhû thï nao, nïn töi dên cu cêu sang nha bïn canh.

“Nhòn ài con”, töi noi. “Con co thêy sên co nha canh mònh xanh va sach khöng? Ào la àiïu chung ta muön: xanh va sach. Giú thò quay lai nhòn vao sên nha mònh. Con co thêy cac mau pha trön khöng? Ào khöng phai la mau xanh. Chung ta cên co sên co xanh va sach. Bêy giú lam thï nao cho no xanh thò tuy con. Con àûúc tû do lam cach nao la tuy con, trû viïc sún no thöi. Nhûng bö cho con biït bö se lam thï nao nïu bö tû lam.”

“Vêy bö se lam thï nao?”

“Bö se thûúng xuyïn tûúi nûúc cho no bùng voi phun nûúc. Nhûng con co thï dung xö àï tûúi, cai nao cung àûúc. Chó cöt sao cho co moc xanh töt la àûúc. Ro khöng?”

“Ro a!”

“Bêy giú noi vï sach, con nhe. Sach co nghôa la khöng dñnh cac thû bên – khöng co giêy lön, dêy nhú, xûúng xêu, que cui, hay bêt cû cai gò lam bên sên. Bö se noi cho con biït chung ta nïn lam gò. Chung ta hay lam sach möt nûa cai sên ngay bêy giú va xem chung khac nhau nhû thï nao”. Thï la

chung töi ài lêy hai tui àûng giêy lön va nhùt rac hït möt nûa sên. “Bêy giú con nhòn nûa sên nay va nûa sên kia. Con co thêy khac nhau khöng ? Àêy goi la sach, con biït röi chû.”

“Khoan àa bö”, cu cêu kïu lïn. “Con nhòn thêy möt sö giêy lön ú àùng sau bui cêy kia kòa!”

“Töt. Bö khöng àï y. Mùt con tinh àêy.”

“Bêy giú trûúc khi con quyït àõnh co nhên cöng viïc nay hay khöng, bö muön noi cho con thïm vai àiïu nûa. Búi vò khi con nhên lam röi, bö se khöng lam cho con nûa. Ào la cöng viïc cua con. Àêy goi la sû uy quyïn. Sû uy quyïn co nghôa la “giao viïc vúi sû tin cêy”. Bö tin con hoan thanh àûúc cöng viïc nay. Bêy giú ai se la chó huy cua con?”

“Bö chû con ai?”

“Khöng, khöng phai bö. Con la chó huy. Con chó huy ban thên con. Con co muön luc nao bö me cung can thiïp vao cöng viïc cua con khöng?”

“Khöng a.”

“Bö me cung khöng muön nhû vêy. Àöi khi àiïu ào lam chung ta kho chõu, phai khöng con? Vêy thò con la chó huy cua chñnh mònh. Bêy giú, con àoan ai la ngûúi giup àú con.”

“Ai a?”

“Bö. Con chó huy bö.”

“Con êy a?”

“Àung vêy. Nhûng thúi gian cua bö rêt co han. Àöi khi bö lai ài vùng. Nhûng luc nao bö co mùt, con cên bö giup gò thò cû noi. Bö se lam nhûng gò con muön.”

“Àöng y.”

“Giú thò con àoan ai se àanh gia con?”

“Ai hú bö?”

“Con tû àanh gia lêy.”

“Con êy a?”

“Àung vêy. Möi tuên 2 lên, hai bö con mònh se ài vong quanh sên, va con se chó cho bö xem con àa lam nhû thï nao. Va con tû àanh gia ra sao?”

“Xanh va sach!”

“Àung!”

Töi huên luyïn cu cêu bùng nhûng lúi noi ào trong hai tuên trûúc khi töi cam thêy no sùn sang vúi cöng viïc. Cuöi cung thò ngay trong àai àa àïn.

“Àêy co phai la giao keo khöng con?”

“Àung la giao keo.”

“Cöng viïc la gò?”

“Xanh va sach.”

“Xanh la thï nao?”

Cu cêu nhòn vao sên nha cua chung töi, nay bùt àêu tröng kha hún. Röi chó sang sên nha bïn canh “Ào la mau xanh cua co”.

“Thï con sach la gò?”

“Khöng co rac rûúi.”

“Ai la chó huy?”

“Con.”

“Ai la ngûúi phu giup?”

“Bö, khi nao bö röi…”

“Ai la ngûúi àanh gia?”

“Con. Hai lên möt tuên hai bö con se ài vong quanh va con se chó cho bö thêy tònh hònh thï nao.”

“Va chung ta muön co àiïu gò?”

“Xanh va sach.”

Vao luc ào, töi khöng noi gò àïn viïc thûúng cöng. Nhûng töi se khöng ngên ngai co phên thûúng cho möt viïc uy quyïn nhû vêy.

Mêt hai tuên lï vúi muc tiïu “xanh va sach”, töi nghô cu cêu àa sùn sang…

Höm ào la ngay thû bay. Cu cêu khöng lam gò ca. Chu nhêt… cung khöng lam gò. Thû hai… vên khöng lam gò. Khi töi lai xe ra khoi nha àï ài lam vao ngay thû ba, töi nhòn thêy sên co vang ö va trú trui trong anh nùng thang bay àang lïn cao. “Chùc no se lam vao ngay höm nay!”. Töi tû nhu röi tû ly giai: Chung töi múi thoa thuên vao ngay thû bay, ngay chu nhêt no con danh thúi gian cho nhiïu viïc khac. Nhûng con ngay thû hai? Va höm nay la ngay thû ba… Chùc chùn cu cêu phai lam höm nay. Àêy la thúi gian nghó he. No con lam gò khac nûa chû?

Ca ngay höm ào, töi nong long trú vï nha àï xem àiïu gò àa xay ra. Khi vï àïn trûúc sên, töi nhòn thêy canh tûúng y nhû luc sang. Con cêu con trai cua töi thò àang chúi ú cöng viïn phña bïn kia con àûúng.

Àêy la àiïu khöng thï chêp nhên àûúc. Töi cam thêy thêt vong va vú möng vï hanh àöng cua con trai sau hai tuên àûúc töi huên luyïn, va töi cung àa nghe nhûng lúi

hûa hen cua no. Chung töi àa bo nhiïu cöng sûc, tiïn bac va rêt tû hao vúi cai sên co, vêy ma giú no àang trú nïn khö heo trong khi co trong sên nha lang giïng àa àûúc cùt tóa tröng rêt àep…

Töi àa sùn sang quay trú lai kiïu giao pho mïnh lïnh. Nay, hay lai àêy va ài nhùt rac ngay bêy giú, nïu khöng thò liïu hön! Töi nghô töi co thï co àûúc “qua trûng vang” theo cach ào. Nhûng con “con ngöng” thò sao? Àiïu gò àa xay ra àöi vúi sû cam kït trong long cua con trai töi?

Töi cö nú nu cûúi gia tao va goi vúi sang bïn kia àûúng, “Nay, con trai, cöng viïc thï nao?”.

“Töt, bö a”, cu cêu tra lúi.

“Sên co thï na o rö i?”. Khi no i ra cêu na y, töi biï t mònh àa pha vú tho a thuê n. Àêy khöng pha i la ca ch chu ng töi tho a thuê n vï tra ch nhiï m. Ào khöng pha i la àiï u àa tho a thuê n.

Töi cùn möi va chú sau bûa cúm töi. Röi töi noi, “Con a, chung ta hay lam nhû àa thoa thuên. Chung ta hay cung nhau ài vong quanh sên va con chó cho bö cöng viïc àûúc uy quyïn cua con nhû thï nao?”.

Khi chung töi bùt àêu ra khoi cûa, cùm cu cêu run lïn, nûúc mùt tuön trao. Àïn khi chung töi àïn giûa sên thò con trai töi àa khoc thut thñt.

“No kho qua, bö a!”

Cai gò kho? Töi nghô thêm. Con co lam cai gò àêu! Nhûng töi biït àung la kho thêt – tû quan ly ban thên, tû giam sat. Do ào töi noi: “Con cên bö giup gò nao?”.

“Liïu bö co giup khöng?”. Cu cêu khut khõt.

“Thoa thuên cua chung ta thï nao?”

“Bö noi se giup con khi nao bö ranh.”

“Bö ranh ma.”

Thï la cu cêu chay vao nha va trú ra vúi hai chiïc tui, àûa töi möt chiïc. “Bö giup con nhùt cai àöng ào àûúc khöng?”, no chó vao àöng rac tû bûa ùn ngoai trúi höm thû bay. “No lam con muön nön!”.

Va töi àa lam. Töi lam àung cai àiïu con trai töi yïu cêu. Va ào cung chñnh la luc no ky vao thoa thuên trong long mònh. Cöng viïc don sên bêy giú múi chñnh la cua no, àa àûúc uy quyïn.

Cu cêu chó nhú töi giup thïm 2 hoùc 3 lên nûa trong suöt mua he. No tû chùm soc sên nha, giû cho sên ngay cang xanh va sach, thêm chñ hún ca khi töi lam. Cu cêu con nhùc nhú cac anh chõ cua mònh àûng vût vung vai cac giêy goi keo cao su ra sên co.

Sû tin cêy la hònh thûc cao nhêt cua àöng cú thuc àêy con ngûúi. No lam xuêt hiïn nhûng kha nùng töt nhêt trong möi ngûúi, nhûng cung àoi hoi phai co thúi gian, long kiïn trò va cên phai huên luyïn, phat triïn con ngûúi àï tûúng xûng vúi mûc àö tin cêy.

Töi tin rùng nïu viïc giao pho uy quyïn àûúc thûc hiïn àung àùn thò ca hai bïn se co lúi, se lam àûúc nhiïu viïc hún vúi thúi gian ñt hún. Àiïu nay àoi hoi möt nùng lûc quan ly töt chû khöng chó la san xuêt hiïu qua. Vên àï chñnh ú àêy nùm ú tñnh hiïu qua chû khöng phai ú cac kït qua.

Chùc chùn ban co thï don phong sach hún, nhanh hún so vúi con ban, nhûng muc àñch la ban muön con ban tû lam lêy viïc ào. Àiïu ào àoi hoi thúi gian huên luyïn va

phat triïn kha nùng cua con ban, nhûng lai tiït kiïm cho ban nhiïu thúi gian vï sau. Viïc nay àùt ra möt mö thûc hoan toan múi vï sû uy quyïn va thûc sû lam thay àöi ban chêt cua möi quan hï. Ngûúi quan ly trú thanh ngûúi chu cua chñnh mònh, chõu sû chi phöi cua lûúng têm bao göm cac cam kït àï àat àûúc nhûng kït qua mong muön. Nhûng àöng thúi, no cung giai phong nùng lûc sang tao àï ban co thï lam bêt ky àiïu gò cên thiït, phu húp vúi cac nguyïn tùc àung àùn, àï àat àûúc kït qua ào.

Cac nguyïn tùc liïn quan àïn viïc giao pho uy quyïn la àung àùn va co thï àûúc ap dung cho bêt cû ai, trong bêt cû hoan canh nao. Àöi vúi ngûúi chûa trûúng thanh, ban se nïu ra ñt ky vong nhûng lai phai co nhiïu chó dên hún. Cên tiïn hanh kiïm tra trach nhiïm thûúng xuyïn va cöng nhên ngay kït qua àat àûúc. Àöi vúi ngûúi àa trûúng thanh, ban àùt ra nhûng ky vong co nhiïu thach thûc hún, ñt phai àõnh hûúng va ñt kiïm tra trach nhiïm hún.

Sû uy quyïn àung àùn co thï la dêu hiïu töt nhêt cua quan ly hiïu qua, àún gian la vò no la àiïu rêt cú ban cho ca sû phat triïn cua ca nhên va tö chûc.

13. MÖ THÛCVÏ PHÊNTÛTHÛ HAI

Chòa khoa àï quan ly hiïu qua ban thên, hay quan ly ngûúi khac thöng qua uy quyïn, khöng phai la ky thuêt hoùc cöng cu nao khac, cung khöng phai àïn tû bïn ngoai.

Ào la nhên tö nöi tai – nùm trong mö thûc Phên tû thû hai.

No se giup ban co kha nùng nhòn qua lùng kñnh quan trong chû khöng phai la khên cêp.

Khi ban co àûúc mö thûc Phên tû thû hai, no se lam tùng kha nùng tö chûc va thûc hiïn cöng viïc hang tuên

xoay quanh nhûng ûu tiïn quan trong nhêt, cung nhû lam tùng kha nùng ûng biïn cua ban. Ban se khöng con bõ phu thuöc vao ai hay viïc gò khac trong viïc quan ly hiïu qua cuöc söng cua mònh.

Àang chu y la nhûng ngûúi co 7 Thoi quen àïu la nhûng ngûúi thuöc vï Phên tû thû hai. Quan têm àïn nhûng àiïu quan trong cú ban va thûc hiïn no möt cach àïu àùn se lam cho cuöc söng cua ban co nhiïu biïn chuyïn lún lao theo chiïu hûúng tñch cûc.

GÚIY APDUNG:

1.Nhên diïn möt vai hoat àöng thuöc Phên tû thû hai ma ban àa bo qua trong cuöc söng cua mònh. Hay viït ra va cam kït thûc hiïn.

2.Ve möt ma trên quan trõ thúi gian va cö gùng dû tñnh phên trùm thúi gian ban danh cho tûng Phên tû. Trong ba ngay àêu thûc hiïn, ban hay ghi lai thúi gian cu thï va röi cho biït dû tñnh cua ban chñnh xac àïn àêu? Ban co thoa man vúi cach sû dung thúi gian cua mònh khöng? Ban cên thay àöi nhûng àiïm nao?

3.Lêp möt danh muc cac trach nhiïm ban co thï uy quyïn va nhûng ngûúi ban co thï giao viïc, hay huên luyïn àï co thï uy quyïn. Xac àõnh xem cên phai co àiïu kiïn gò àï bùt àêu qua trònh uy quyïn hay huên luyïn.

4.Tö chûc cöng viïc cho tuên túi. Bùt àêu bùng cach viït ra vai tro va muc tiïu hang tuên cua ban, sau ào biïn thanh kï hoach hanh àöng cu thï. Vao cuöi tuên, àanh gia lai kï hoach àa àûúc hoan thanh. No co tac àöng nhû thï nao trong viïc thêm nhêp nhûng gia trõ sêu sùc vao cuöc söng hang ngay cua ban? Àanh gia mûc àö trung thanh cua ban àöi vúi cac gia trõ va muc àñch.

5.Tû cam kït tö chûc cöng viïc trïn cú sú hang tuên va bö trñ thúi gian àï thûc hiïn.

6.Ûng dung cöng cu lêp kï hoach cua Thï hï thû tû.

THANH TÑCH TÊP THÏ

Nhûng mö thûc cua sû tûúng thuöc

“Khöng co tònh ban nïu khöng co long tin, khöng co long tin nïu khöng co sû trung thûc.”

- Samuel Johnson

Trûúc khi chuyïn sang phên noi vï Thanh tñch têp thï, chung ta cên nhú lai rùng sû tûúng thuöc hiïu qua chó co thï àûúc xêy dûng trïn cú sú àöc lêp thûc sû; Thanh tñch ca nhên luön ài trûúc Thanh tñch têp thï.

Khi nhòn lai va khao sat àõa hònh àï xac àõnh xem àang ú àêu trong möi liïn hï vúi núi se túi, chung ta thêy ro rùng: khöng thï àïn àûúc núi àang àûng ma khöng ài theo con àûúng àa ài. Khöng co con àûúng tùt nao cung nhû khöng con cach nao khac. Khöng co cach nao àï nhay du vao àõa hònh chung ta àang co mùt vò no àa bõ che phu búi thêt bai cua möt sö ngûúi. Ho àa cö gùng nhay vao xêy dûng cac möi quan hï hûu hiïu ma khöng co sû chñn chùn, sûc manh cua tñnh cach àï duy trò cac möi quan hï ào.

Nhûng ban khöng nïn lam nhû vêy. Ban cên phai co möt con àûúng hùn hoi. Ban khöng thï thanh cöng vúi ngûúi khac nïu chûa tra gia cho sû thanh cöng àöi vúi ban thên mònh.

Vai nùm trûúc, töi dû möt cuöc höi thao ú vung duyïn hai bang Oregon. Möt ngûúi àan öng àïn bïn töi va noi: “Öng co biït khöng, Stephen, töi thûc sû khöng thêy thñch thu lùm vúi cuöc höi thao nay…”.

“Öng hay nhòn moi ngûúi ú àêy”, öng êy tiïp tuc, “Va hay ngùm bú biïn xinh àep cung têt ca nhûng gò àang diïn ra ma xem. Qua thu võ phai khöng? Vêy ma têt ca nhûng gò töi co thï lam la ngöi àêy va lo lùng khöng biït phai tra lúi ra sao trûúc nhûng lúi tra hoi qua àiïn thoai cua vú töi”.

Trong khi töi con àang bùn khoùn khöng hiïu chuyïn gò àa xay ra vúi ngûúi àan öng nay thò öng ta tiïp tuc: “Möi khi töi ài xa la cö êy goi àiïn nhû thï canh sat hoi cung vêy. Nao la “Anh ùn sang ú àêu? Ùn vúi ai? Anh co dû hop ca buöi sang khöng? Khi nao thò nghó trûa? Anh àa nghó trûa ú àêu? Buöi töi anh ài àêu? Chúi gò? Em nghe co tiïng phu nû, anh àang ài cung ai vêy?...” Va àiïu cö êy thûc sû muön biït, nhûng khöng bao giú muön noi ra, la cö êy co thï hoi ai àï xac minh nhûng gò töi àa noi vúi cö êy. Cö êy lam tònh lam töi töi àu moi thû möi khi töi ài xa. Töi thûc sû khöng con hûng thu gò nûa”.

Öng ta co ve rêt khö sú. Chung töi noi chuyïn möt luc va öng êy àûa ra möt cêu bònh luên rêt àang chu y: “Töi àoan la cö êy biït ro nïn hoi cai gò?”. Öng êy ngêp ngûng, húi lung tung: “Cung chñnh tû möt cuöc höi thao nhû thï nay, töi àa gùp cö êy. Luc ào, töi àa co vú”.

Töi suy nghô vï y tû cua cêu noi ào röi hoi: “Hònh nhû anh la ngûúi thñch sû dung cac giai phap nhanh?”.

“Y öng muön noi gò?”, öng êy hoi.

“A, àai loai la anh muön co thï dung cai tuöc-nú-vñt àï

mú höp so vú anh ra röi lïn dêy thên kinh àiïu chónh lai thai àö cua cö êy möt cach nhanh chong, co phai vêy khöng?”

“Têt nhiïn röi, töi muön cö êy thay àöi”, öng ta giai thñch, “Töi khöng cho rùng cö êy àung khi cû tra hoi töi nhû vêy”.

“Öng ban a”, töi noi, “Chó noi suöng thò öng khöng thï nao thoat ra khoi vên àï ma öng tû dên thên vao”.

Ú àêy, chung ta àang phai àöi mùt vúi vên àï thay àöi mö thûc rêt triït àï, rêt cú ban. Ban co thï lam trún tru cac möi giao tiïp xa höi bùng nhûng ky thuêt va ky nùng riïng, nhûng trong qua trònh ào, ban co thï bo mêt nïn tang tñnh cach quan trong. Ban khöng thï co thanh tñch hao. Àêy la möt nguyïn tùc theo trònh tû: Thanh tñch ca nhên ài trûúc Thanh tñch têp thï. Sû tû chu va y thûc tû giac la nïn tang cua cac möi quan hï töt àep vúi ngûúi khac.

Möt sö ngûúi noi rùng ban phai yïu quy ban thên mònh trûúc khi ban co thï yïu quy ngûúi khac. Töi nghô rùng y tûúng ào co ly, nhûng nïu ban khöng biït ro ban thên, nïu ban khöng lam chu àûúc ban thên thò se rêt kho yïu quy chñnh mònh, trû möt sö trûúng húp, nhûng chó mang tñnh nhêt thúi, húi hút.

Long tû trong chó co khi ban kiïm soat àûúc ban thên, khi ban àöc lêp thûc sû. Ào chñnh la tiïu àiïm cua cac Thoi quen 1, 2 va 3. Àöc lêp la möt thanh qua. Tûúng thuöc la möt lûa chon ma chó nhûng ngûúi co tñnh àöc lêp múi co. Nïu khöng thûc sû ren luyïn tñnh àöc lêp thò moi cö gùng phat triïn ky nùng xêy dûng möi quan hï vúi con ngûúi cua chung ta cung chó la vö ñch. Chung ta co thï cö lam àiïu ào, thêm chñ con àat àûúc chut ñt thanh cöng trong àiïu kiïn thuên lúi, nhûng khi gùp kho khùn – chùc chùn se co –

chung ta se khöng co cú sú àï tiïp tuc duy trò möi quan hï.

Yïu tö quan trong nhêt chung ta àûa vao cac möi quan hï khöng phai la lúi noi hay hanh àöng ma chñnh la con ngûúi chung ta. Nïu nhûng lúi noi va hanh àöng xuêt phat tû cac ky nùng giao tiïp (Àao àûc nhên cach) chû khöng phai tû ban chêt chung ta (Àao àûc tñnh cach) thò nhûng ngûúi khac se nhên thêy ngay sû gia tao ào. Chung ta se khöng thï tao ra va duy trò àûúc nïn tang cên thiït àï co möi quan hï tûúng thuöc hiïu qua.

Nhûng ky thuêt va ky nùng thûc sû tao ra sû khac biït trong giao tiïp xuêt phat gên nhû rêt tû nhiïn tû möt tñnh cach àöc lêp. Do ào, núi bùt àêu xêy dûng moi möi quan hï la ú bïn trong con ngûúi chung ta, bïn trong Vong tron Anh hûúng va tñnh cach chung ta. Khi chung ta trú nïn àöc lêp, tûc luön chu àöng, lêy cac nguyïn tùc àung àùn lam trong têm, lêy gia trõ lam àöng lûc thuc àêy, co kha nùng tö chûc, thûc hiïn cac ûu tiïn trong cuöc söng möt cach trung thûc, thò chung ta co thï lûa chon àï söng tûúng thuöc. Nghôa la chung ta co kha nùng xêy dûng cac möi quan hï phong phu, lêu bïn va hûu ñch vúi nhûng ngûúi xung quanh.

Nhòn vï phña trûúc, chung ta thêy mònh àang bûúc vao möt khöng gian hoan toan múi me. Sû tûúng thuöc mú ra möt thï giúi cua nhûng kha nùng húp tac sêu sùc, àa dang va àêy y nghôa; möt thï giúi trong ào nùng suêt lao àöng khöng ngûng tùng lïn; möt thï giúi cho sû cöng hiïn, àong gop, hoc têp va trûúng thanh cua chung ta. Nhûng cung chñnh núi ào, chung ta cam thêy àau khö nhiïu nhêt, thêt vong ï chï nhêt va trú ngai khùc nghiït nhêt trïn con àûúng mûu cêu hanh phuc va thanh cöng. Va chung ta biït ro nhûng bêt lúi ào vò chung co tñnh chêt cêp tñnh.

Ngûúc lai, vúi nhûng bêt lúi co tñnh kinh niïn, chung ta trú nïn quen thuöc vúi no va biït cach chung söng cung no. Chung ta thûúng söng hït nùm nay sang nùm khac vúi sû bêt lúi do thiïu têm nhòn, thiïu sû lanh àao hay quan ly trong cuöc söng ca nhên. Chung ta cam thêy bûc böi va kho chõu möt cach mú hö, va thónh thoang lai tòm cach àï giam thiïu, chñ ñt la trong giêy lat.

Nhûng khi gùp rùc röi trong quan hï giao tiïp vúi ngûúi khac, chung ta trú nïn rêt canh giac vúi nhûng bêt lúi cêp tñnh – chung thûúng rêt cùng thùng va ta muön töng khû chung ngay lêp tûc. Ào chñnh la luc ta tòm cach àiïu trõ cac triïu chûng ào bùng giai phap cêp töc, bùng cac ky thuêt cua Àao àûc nhên cach. Chung ta khöng hiïu rùng triïu chûng cêp tñnh la sû bung phat cua cùn bïnh man tñnh vön con trêm trong hún. Va nïu khöng chêm dût viïc àiïu trõ triïu chûng àï tiïn hanh chûa trõ tên göc cùn bïnh thò nhûng nö lûc cua chung ta chó thïm phan tac dung.

Trú lai vên àï àang ban luên – sû giao tiïp hiïu qua vúi ngûúi khac – chung ta hay quay trú lai àõnh nghôa trûúc àêy vï thanh àat. Chung ta noi thanh àat la sû cên bùng P/PC, ào la möt khai niïm cú ban rut ra tû cêu chuyïn vï con ngöng va nhûng qua trûng vang.

Trong möt tònh huöng co sû tûúng thuöc, “nhûng qua trûng vang” la kït qua cua möt sû húp lûc tuyït vúi, àûúc tao ra do giao tiïp cúi mú va tûúng tac tñch cûc vúi nhûng ngûúi xung quanh. Àï co àûúc “nhûng qua trûng vang” ào möt cach àïu àùn, chung ta phai chùm soc “con ngöng”.

Chung ta cên phai tao ra va quan têm àïn cac möi quan hï biïn nhûng kït qua mong muön trú thanh hiïn thûc.

Do ào, trûúc khi ài vao cac Thoi quen 4, 5 va 6, töi

muön giúi thiïu möt phep ên du - ma töi nghô la rêt thûc tï trong viïc mö ta cac möi quan hï va àõnh nghôa sû cên bùng P/PC - trong möt thûc tai tûúng thuöc.

1. TAI KHOAN TÒNHCAM

Chung ta àïu biït tai khoan ngên hang la gò. Chung ta gûi tiïn vao tai khoan ào va lêp möt khoan dû trû ma chung ta co thï rut ra khi cên. Tai khoan tònh cam la möt phep ên du mö ta mûc àö tin cêy àûúc xêy dûng trong möt möi quan hï. Ào la cam giac an toan cua ban àöi vúi ngûúi khac. Nïu töi ky gûi vao tai khoan tònh cam cua ban bùng sû nha nhùn, töt bung, chên thanh va giû cac cam kït vúi ban, thò töi àa thiït lêp àûúc möt khoan dû trû. Sû tin cêy cua ban danh cho töi se cao hún, va khi cên, töi co thï nhú àïn sû tin cêy ào.

Chùng han, töi gêy ra möt sai lêm nao ào vúi ban, khiïn ban bõ tön thûúng, thò khoan dû trû tònh cam co àûúc tû sû tin cêy se bu àùp cho sai lêm ào. Co thï thai àö va cach cû xû cua töi khöng àûúc kheo leo nhûng ban vên hiïu àûúc thöng àiïp töi muön chuyïn tai. Ban se khöng bùt be hay “vach la tòm sêu”. Tai khoan long tin àûúc tñch luy cang nhiïu thò sû giao tiïp diïn ra cang dï dang, nhanh chong va hiïu qua.

Nhûng nïu töi thûúng xuyïn cû xû khöng phai vúi ban, thiïu tön trong hay co hanh àöng xem thûúng ban, thêm chñ phan böi long tin, àe doa, hay trú thanh ganh nùng cho ban, thò cuöi cung, tai khoan tònh cam cua töi se bõ thêu chi (chi qua sö dû trïn tai khoan). Long tin se giam nghiïm trong. Khi ào, liïu töi con co chut hy vong nao vao long khoan dung cua ban nûa khöng?

Chùc chùn la khöng. Luc ào, töi se nhû àang ài trïn möt bai mòn. Töi phai rêt thên trong möi khi àõnh noi bêt cû àiïu gò. Töi phai cên nhùc tûng cêu chû. Töi nhû söng trong möt möi trûúng cùng thùng, àêy canh giac. Töi phai biït cach tû bao vï bùng nhûng thu àoan. Nhûng àiïu nay xuêt hiïn àêy rêy trong cac tö chûc, trong nhom lam viïc, va ca trong cuöc söng hön nhên.

Nïu tai khoan long tin khöng àûúc bö sung thûúng xuyïn thò möi quan hï ban àêu du töt àep àïn àêu cung se bõ xoi mon. Trong hön nhên, möi quan hï vú chöng hanh phuc, àöng cam, phong phu va tû nguyïn se nhanh chong biïn thanh möt sû thoa hiïp. Hai ngûúi tuy söng chung nha nhûng möi ngûúi möt “coi”, ho cùn rùng chõu àûng nhau va khöng can thiïp vao cuöc söng cua ngûúi kia. Möi quan hï co thï trú nïn töi tï àïn mûc dên àïn cac cuöc àêu khêu cùng thùng. Quan hï ào co thï kït thuc bùng möt cuöc chiïn tranh lanh tai nha, va cung co thï bùng möt cuöc chiïn cöng khai tai toa, núi ngûúi ta khöng ngút kï ra vö sö töi löi cua ngûúi tûng “àêu êp tay göi” vúi mònh.

Àang buön la àiïu nay lai xay ra àöi vúi möi quan hï thên mêt, phong phu, hanh phuc va co tñnh xêy dûng nhêt co thï co giûa hai con ngûúi trïn trai àêt: quan hï hön nhên. Ngon hai àùng P/PC vên con ào; viïc lao àêu vao no hay lêy no lam anh sang chó àûúng la tuy thuöc sû lûa chon cua möi chung ta.

Nhûng möi quan hï lêu dai nhû quan hï hön nhên àoi hoi sû ky gûi tai khoan tònh cam khöng ngûng. Trong cac möi quan hï thûúng xuyïn vúi ngûúi khac cung vêy. Do nhûng ky vong khöng ngûng tùng lïn nïn nhûng khoan tònh cam àa ky gûi vao tai khoan tû trûúc se dên dên mai möt.

Thónh thoang, trong quan hï giao tiïp hang ngay cua ban, nhûng khoan tònh cam lai tû àöng àûúc rut ra khoi tai khoan ma ban khöng biït. Àiïu nay àùc biït àung àöi vúi cac tre võ thanh niïn trong gia àònh. Gia sû ban thûúng xuyïn giao tiïp vúi con mònh theo kiïu nhû: “Don phong cho sach ài!”, “Cai khuy ao vao!”, “Tùt àai ài!”, “Àûng quïn àö rac nhe!”… thò khöng bao lêu, cac khoan tònh cam rut ra se vûút qua cac khoan tònh cam gûi vao.

Gia sû cêu con trai cua ban àa àïn luc cên co nhûng quyït àõnh quan trong anh hûúng àïn ca cuöc àúi. Nhûng do mûc àö tin cêy lên nhau rêt thêp va qua trònh giao tiïp bõ khep kñn, thiïu thên mêt, cêu ta khöng muön hoùc khöng dam nhú àïn lúi khuyïn cua ban. Trong trûúng húp tai khoan tònh cam cua ban àa bõ thêu chi, co le con trai ban se tû mònh àûa ra cac quyït àõnh möt cach nöng can, trong khi ban co àu khön ngoan va hiïu biït àï giup àú con mònh. Àiïu nay co thï dên àïn nhiïu hêu qua tiïu cûc lêu dai.

Ban cên co möt sû cên bùng tñch cûc àï xû ly nhûng vên àï tï nhõ nay. Nhûng ban phai lam gò?

Àiïu gò se xay ra nïu ban bùt àêu co thïm “khoan gûi” vao tai khoan tònh cam cua möi quan hï nay? Khi co nhûng cú höi àï biïu thõ tònh yïu va sû quan têm vúi con ban - hay tên dung chung! Khoan tònh cam gûi vao quan trong nhêt ma ban co thï tao ra la lùng nghe ma khöng phan xet hay thuyït giao. Ban chó lùng nghe va cö gùng thêu hiïu. Hay lam cho con trai ban cam thêy àûúc ban quan têm, àûúc ban nhòn nhên nhû möt ngûúi lún.

Luc àêu, co thï thùng be chûa phan ûng ngay, thêm chñ con nghi ngú: “Khöng biït bö muön gò àêy? Lên nay, me lai àõnh rùn àe mònh cai gò nûa?”. Khi nhûng khoan tònh cam

àûúc rot liïn tuc vao tai khoan möt cach chên thanh, no se lam cho sö dû tai khoan tùng lïn. Va khoan thêu chi, nïu co, se àûúc rut nho lai.

Cên nhú rùng giai phap “chûa chay” cêp töc trong trûúng húp nay chó la ao tûúng. Xêy dûng va khöi phuc lai cac möi quan hï àoi hoi phai co thúi gian. Nïu ban trú nïn thiïu kiïn nhên trûúc thai àö nhû bêt cên, hoùc bêt hiïu cua con trai, ban co thï se bõ rut ài möt khoan lún trong tai khoan tònh cam, va moi nö lûc cua ban coi nhû hong. “Bö me àa lam têt ca vò con, hy sinh cho con, thï ma con lai to ra bêt hiïu nhû vêy sao ? Bö me àa cö gùng àöi xû töt vúi con, thï ma con cû xû nhû vêy a. Thêt khöng tin nöi.”

Kho ma giû àûúc kiïn nhên. Vò vêy, chung ta cên phai co ban lônh àï luön chu àöng, têp trung vao Vong tron Anh hûúng, nuöi dûúng nhûng àiïu àang phat triïn ma khöng phai “nhö hoa xem rï”. Nhûng qua thêt ú àêy khöng co chö cho giai phap cêp töc hay àöt chay giai àoan. Viïc xêy dûng va khöi phuc cac möi quan hï àoi hoi phai àêu tû lêu dai vï thúi gian va cöng sûc.

Töi xin man phep àûa ra sau khoan ky gûi àï xêy dûng möt tai khoan tònh cam, cu thï nhû sau.

Hiïu ro tûng ca nhên

Thûc sû hiïu ro ngûúi khac co le la khoan ky gûi quan trong nhêt trong tai khoan tònh cam cua ban, no la chòa khoa quyït àõnh cac “khoan gûi” khac. Ban se khöng thï hiïu àûúc àiïu gò tao ra khoan ky gûi cho möt ngûúi àïn khi ban hiïu ro ngûúi ào. Möt cuöc dao chúi àï han huyïn, ài ùn kem cung nhau, cung nhau lam möt cöng viïc… co

2. SAU KHOANKY GÛI CHU YÏU

thï la khoan ky gûi vao tai khoan tònh cam cua ban, nhûng ngûúi khac thò khöng nghô nhû vêy. Thêm chñ, nhûng àiïu ào con bõ coi la möt “khoan chi” trïn tai khoan tònh cam cua möt sö ngûúi, nïu no khöng co quan hï gò àïn lúi ñch hay nhu cêu cua ho.

Sû mïnh cua ngûúi nay co thï chó la chuyïn vùt àöi vúi ngûúi khac. Àï ky gûi tai khoan tònh cam vao ngûúi khac, àiïu ban thûc hiïn phai quan trong vúi ca hai bïn. Chung ta thû cung xem xet vñ du sau. Khi ban àang lam viïc, àûa con trai sau tuöi cua ban chay túi hoi möt cêu, ma vúi no la vên àï quan trong, trong khi vúi ban thò rêt vun vùt. Trong trûúng húp nay, viïc ky gûi va nhên tai khoan tònh cam khöng àûúc thûc hiïn vúi ca hai bïn. Ban cên phai co Thoi quen thû hai àï cöng nhên gia trõ cua ngûúi khac va Thoi quen thû ba àï lêp kï hoach ûu tiïn cho vên àï cua ngûúi ào. Bùng cach chêp nhên gia trõ ma con ban àùt ra, ban thï hiïn àûúc sû chia se cua mònh va àiïu ào se tao ra möt khoan tònh cam lún ky gûi vao tai khoan.

Möt ngûúi ban cua töi co cêu con trai rêt mï bong chay, nhûng anh êy lai chùng quan têm gò àïn mön thï thao ào ca. Nhûng röi, möt mua he no, anh êy àa dên con trai ài xem têt ca cac trên àêu bong chay cua cac àöi nöi tiïng. Chuyïn ài keo dai hún sau tuên lï va tiïu tön kha nhiïu tiïn, nhûng no àa trú thanh möt trai nghiïm gùn bo sêu sùc möi quan hï cha con cua ho.

Khi trú vï, co ngûúi hoi anh ban töi: “Anh thñch bong chay àïn thï sao?”.

“Khöng”, anh êy tra lúi, “nhûng töi rêt yïu quy con trai töi”.

Möt ngûúi ban khac cua töi lai co möi quan hï cha con

khöng mêy töt àep vúi cêu con trai võ thanh niïn cua mònh. Toan bö cuöc söng cua võ giao sû nay gùn liïn vúi sû nghiïp nghiïn cûu, va öng êy cam thêy cêu con trai cua mònh àang hoang phñ cuöc àúi khi chó biït lao àöng chên tay thay vò lao àöng trñ oc. Do vêy, öng êy hêu nhû luc nao cung gêy can trú cho con mònh. Àïn möt ngay, öng ta nhên ra sai lêm cua mònh va rêt höi hên. Öng cö gùng tao ra nhiïu khoan ky gûi vao tai khoan tònh cam cua con mònh nhûng khöng co kït qua. Vúi cêu con trai, têt ca nhûng biïu hiïn ào cua cha àïu la hònh thûc múi cua sû bac bo, so sanh va phan xet. Ca hai nhanh chong bõ can tai khoan tònh cam. Möi quan hï cha con trú nïn töi tï hún, va no àa lam tan vú trai tim ngûúi cha.

Möt höm, töi chia se vúi öng vï nguyïn tùc lam thï nao àï nhûng àiïu quan trong cua ngûúi khac cung trú nïn quan trong àöi vúi mònh va ngûúc lai. Öng êy tiïp thu sêu sùc y kiïn cua töi. Sau ào, öng àï nghõ cêu con trai cung lam möt mö hònh Van Ly Trûúng Thanh trong khu vûún nha ho, hún möt nùm rûúi dû an cua ho múi hoan thanh.

Va trong möt nùm rûúi ào, qua trònh lam viïc cung cha àa giup cêu con trai dên dên nuöi dûúng y chñ phat huy sûc sang tao, kha nùng tñnh toan – tûc phat triïn trñ tuï. Nhûng lúi ñch thêt sû ma cha con ho co àûúc chñnh la nguön sûc manh va niïm hanh phuc àïn tû sû tin cêy lên nhau.

Chung ta thûúng co xu hûúng xem nhûng gò mònh co cung la nhûng thû ma ngûúi khac muön co va cên co. Chung ta hay ap àùt ngûúi khac phai hanh àöng theo y muön cua mònh. Chung ta ly giai rùng tai khoan tònh cam co àûúc la do nhu cêu va y muön cua chung ta. Nïu moi nö lûc cua ban thên khöng àûúc àon nhên thò chung ta thûúng coi ào la sû tû chöi va sùn sang bo bï nhûng gò àa cö gùng xêy dûng.

Nguyïn tùc vang cho rùng: “Hay cû xû vúi ngûúi khac theo cach ban muön ho cû xû vúi mònh” – nghôa la hay lam cho ngûúi khac nhûng àiïu ma ban muön ho lam cho mònh. Tuy nhiïn, nguyïn tùc trïn con co möt y nghôa khac, sêu sùc hún: hay hiïu ro ngûúi khac nhû ban muön ho hiïu ro ban, va àöi xû vúi ho thöng qua sû hiïu biït ào.

Quan têm àïn nhûng àiïu nho nhêt

Trong möi quan hï giûa con ngûúi vúi nhau, nhûng àiïu co ve nhû nho nhùt lai la nhûng cai lún. Nhûng cû chó, cach thï hiïn, ûng xû du rêt nho àöi vúi ngûúi nay lai anh hûúng rêt lún àïn tai khoan tònh cam cua ho trong long ngûúi khac. Chó cên möt anh nhòn thiïu thiïn cam, möt sû quan têm khöng àung mûc, möt lúi noi vö tònh… cung rut ài möt “khoan chi” rêt lún trong “tai khoan” êy.

Töi nhú lai möt ky nghó vúi hai àûa con trai nhiïu nùm trûúc àêy. Sau khi cung nhau trai qua möt ngay vui chúi da ngoai, ài xem thï duc dung cu, cac trên àêu vêt, ùn hot-dog, chung töi ru nhau ài xem phim. Giûa buöi chiïu phim, Sean, luc ào múi bön tuöi, lùn ra ngu trïn ghï. Anh trai cua no, Stephen, sau tuöi, con thûc va cung töi xem hït bö phim. Khi xem xong, töi ùm Sean ra xe ö-tö va àùt no vao ghï sau. Buöi töi höm ào trúi rêt lanh nïn töi cúi ao khoac ra choang lïn ngûúi thùng be.

Khi vï àïn nha, töi vöi vang bï Sean vao phong ngu. Sau khi Stephen thay àö ngu va àanh rùng, töi nùm canh no àï noi chuyïn vï chuyïn ài chúi.

“Chuyïn ài chúi thï nao Stephen?”

“Da, töt”, thùng be tra lúi.

“Con co thñch khöng?”

“Da, co.”

“Con thñch gò nhêt?”

“Con khöng biït. Chùc la àêu vêt.”

Co ve nhû thùng be khöng muön noi gò thïm. Töi bùn khoùn khöng hiïu tai sao Stephen lai khöng cúi mú hún. Bònh thûúng, no rêt söi nöi möi khi ài chúi vï. Nhûng lên nay, no im lùng suöt quang àûúng vï. Töi húi thêt vong, va cam thêy co gò ào khöng ön.

Stephen nùm quay mùt vö tûúng. Töi ngac nhiïn khöng ro vò sao. Nhöm ngûúi lïn, töi thêy nûúc mùt àang trao ra ú khoe mùt thùng be.

“Co viïc gò khöng ön vêy con?”

No quay mùt lai, nûúc mùt chay ran rua, mïu mao: “Bö, nïu con bõ lanh, bö co cúi ao khoac cho con khöng?”.

Trong toan bö sû kiïn diïn ra vao buöi töi àùc biït ào, àiïu quan trong nhêt àöi vúi Stephen lai la cû chó chùm soc nho nhùt – möt biïu thõ yïu thûúng nhêt thúi – cua töi danh cho Sean, em trai no.

Sû kiïn ào la möt bai hoc sêu sùc àöi vúi ban thên töi cho àïn tên bêy giú. Con ngûúi ta vön rêt mïm yïu va dï tui thên, du co àûúc che àêy bùng ve bï ngoai cûng rùn va nhên têm nhêt. Co thï tuöi tac va kinh nghiïm söng tao ra nhiïu sû khac biït, nhûng tûu trung, trong sêu thùm têm hön möi ngûúi vên ên chûa nhûng tònh cam mïm yïu.

Giû cam kït

Giû lúi hûa hay lam àung cam kït la ky gûi möt khoan lún vao tai khoan tònh cam cua ban, ngûúc lai se bõ mêt ài möt khoan lún. Tai khoan tònh cam cua ban vúi hay àêy

àïu do cach cû xû cua chñnh ban. Va trong thûc tï, khöng co “khoan chi” nao lún hún “khoan chi” khöng thûc hiïn lúi hûa quan trong àöi vúi möt ngûúi. Möt lên ban thêt hûa, ngûúi ta se kho tin ban ú nhûng lên tiïp theo. Ngûúi ta thûúng xêy dûng niïm hy vong tû nhûng lúi hûa, àùc biït la khi chung co liïn quan àïn sinh kï cua ho.

La bêc lam cha lam me, töi luön cö gùng khöng bao giú àûa ra lúi hûa khöng co tñnh kha thi. Vúi nhûng cên nhùc rêt thên trong, töi cö gùng tñnh toan hït moi kha nùng bêt ngú co thï khiïn töi khöng giû àûúc lúi hûa cua mònh.

Têt nhiïn, nhûng àiïu bêt ngú vên cû xay ra va töi vên cö thûc hiïn, hoùc giai thñch tònh hònh möt cach cùn ke vúi nhûng ngûúi co liïn quan va mong àûúc ho thöng cam. Àöi vúi con cai, nïu ren luyïn àûúc thoi quen luön giû àung lúi hûa, ban se bùc àûúc chiïc cêu long tin nöi liïn sû thöng hiïu giûa ban va bon tre. Khi con ban muön lam möt àiïu gò ào trai y ban, ban co thï noi cho chung biït hêu qua cua viïc lam ào thöng qua kinh nghiïm ban co, chùng han nhû: “Con a, nïu con lam àiïu ào, bö tin rùng hêu qua se la...”. Möt khi con ban àa co long tin núi ban, vao lúi hûa cua ban, no se nghe theo lúi ban khuyïn day.

Lam ro cac ky vong

Hay thû tûúng tûúng nhûng kho khùn ban co thï gùp phai nïu ban va sïp co nhûng nhên àõnh khac nhau vï viïc ai la ngûúi co trach nhiïm xêy dûng ban mö ta chi tiït cöng viïc cua ban.

“Khi nao töi co àûúc ban mö ta chi tiït cöng viïc cua töi ?”, ban co thï hoi.

“Töi àang chú anh àûa cho töi ban àï xuêt àï chung ta thao luên”. Sïp cua ban tra lúi.

“Töi nghô rùng viïc xac àõnh cöng viïc cu thï töi phai lam la do anh àùt ra.”

“Ào khöng phai la viïc cua töi. Anh khöng nhú sao ? Ngay tû àêu, töi àa noi rùng lam viïc thï nao phên lún la do anh quyït àõnh.”

“Töi cû nghô rùng y anh noi chêt lûúng cöng viïc la do töi. Nhûng töi thûc sû khöng biït cöng viïc cua töi la gò.”

Sû khöng ro rang cua ky vong àöi vúi cac muc tiïu cên thûc hiïn se co hai àïn quan hï giao tiïp va sû tin cêy.

“Töi àa lam àung nhûng gò anh yïu cêu va àêy la ban bao cao.”

“Töi khöng cên ban bao cao. Muc tiïu la giai quyït àûúc vên àï – khöng phai la àï phên tñch va bao cao lai nhûng àiïu ào.”

“Töi tûúng rùng muc tiïu la nïu ra cach giai quyït vên àï àï chung ta co thï giao cho ngûúi khac thûc hiïn.”

Co biït bao nhiïu lên chung ta àa nghe thêy nhûng cuöc àöi thoai nhû thï nay?

“Anh àa noi…”

“Khöng, anh sai röi. Töi àa noi thï nay…”

“Anh khöng noi nhû vêy, anh chûa bao giú noi rùng töi phai …”

“Ö, khöng phai vêy, töi àa noi ro rang…”

“Anh chûa bao giú nhùc àïn…”

“Nhûng ào la thoa thuên cua chung ta…”

Hêu hït vûúng mùc phat sinh trong cac möi quan hï

àïu do xung àöt hay nhûng ky vong mú hö xung quanh vai tro va muc tiïu. Du nguyïn nhên co xuêt phat tû thai àö va cach cû xû cua bïn nao thò chung ta vên co thï tin chùc rùng ky vong mú hö se dên àïn hiïu lêm, thêt vong va mêt long tin.

Nhiïu ky vong co tñnh chêt tiïm ên. Du khöng àûúc nïu ra hay tuyïn bö möt cach ro rang dût khoat nhûng ngûúi ta vên cû àûa chung vao nhûng hoan canh cu thï. Chùng han, trong hön nhên, ca chöng lên vú àïu co nhûng ky vong tiïm ên vï vai tro cua mònh. Mùc du nhûng ky vong nay chûa bao giú àûúc thao luên, hay thêm chñ àöi khi con khöng àûúc ban thên ho cöng nhên, nhûng nïu thûc hiïn, ho vên co thï tao ra möt khoan ky gûi lún vao tai khoan tònh cam cua möi quan hï, ngûúc lai, ho se bõ mêt ài möt khoan lún.

Ào la ly do vò sao viïc àùt ngay lïn ban têt ca cac ky vong möi khi ban rúi vao möt tònh huöng múi trú nïn rêt quan trong, vò moi ngûúi se bùt àêu phan xet lên nhau thöng qua nhûng ky vong ào. Nïu ho cam thêy nhûng ky vong cú ban cua ho bõ vi pham, thò khoan dû trû long tin se khöng con. Chung ta vên thûúng tao ra nhiïu hoan canh tiïu cûc nhûng lai cû nghô àún gian rùng nhûng ky vong cua mònh la hiïn nhiïn, rùng chung se àûúc ngûúi khac hiïu ro va chia se.

Viïc lam ro cac ky vong ngay tû àêu chñnh la tao ra möt khoan ky gûi lún. Àiïu nay àoi hoi sû àêu tû trûúc hït vï thúi gian va sûc lûc nhûng se tiït kiïm àûúc vï sau. Khi cac ky vong khöng ro rang va khöng àûúc chia se, ngûúi ta se trú nïn kho xû vï mùt tònh cam. Nhûng hiïu lêm àún gian co nguy cú trú nïn phûc tap, co thï dên àïn nhûng xung àöt ca nhên, khiïn möi quan hï dï bõ pha vú.

Lam ro cac ky vong àoi hoi phai co sû thanh thêt. Moi sû se thuên tiïn hún nïu ngûúi ta hanh àöng nhû thï nhûng khac biït khöng hï tön tai va cung nö lûc giai quyït, nhùm ài àïn nhûng ky vong chung ma cac bïn àïu hai long.

Thï hiïn sû chñnh trûc cua ban thên

Sû chñnh trûc tao ra long tin va la cú sú tao ra cac khoan ky gûi vao tai khoan tònh cam. Nïu thiïu trung thûc, ngûúi ta co thï lam hai hêu nhû moi nö lûc tao ra cac tai khoan tin cêy cao. Ngûúi ta co thï cö gùng àï hiïu, nhú nhûng viïc nho nhùt, giû lúi hûa cua mònh, lam ro va thûc hiïn cac ky vong, nhûng vên khöng xêy dûng àûúc nguön dû trû cho long tin bùng sû gia döi.

Sû chñnh trûc khöng chó bao ham tñnh trung thûc ma con hún thï nûa. Trung thûc la noi sû thêt, la giû cho lúi noi cua mònh phu húp vúi sû thêt. Con chñnh trûc la lam cho sû thêt phu húp vúi lúi noi cua mònh - ài àöi vúi hanh àöng. Noi cach khac, ào la viïc giû lúi hûa va thûc hiïn cac ky vong. Àiïu nay àoi hoi möt tñnh cach kït húp, nhêt quan, trûúc hït àöi vúi ban nga, va cung la àöi vúi cuöc söng cua möt ngûúi.

Möt trong nhûng cach quan trong nhêt àï thûc hiïn sû chñnh trûc la trung thanh vúi nhûng ngûúi khöng co mùt. Bùng cach ào, chung ta se xêy dûng àûúc long tin cua ngûúi co mùt.

Gia sû ban va töi noi chuyïn riïng vúi nhau, va àï tai cêu chuyïn la chó trñch cêp trïn cua ca hai, möt àiïu ma khöng ai dam lam nïu sïp co mùt. Nhûng àiïu gò se xay ra nïu ban va töi khöng con chúi vúi nhau nûa? Ban se nghô rùng töi se tiït lö nhûng àiïm yïu cua ban vúi ngûúi khac,

giöng nhû töi va ban àa lam sau lûng sïp cua mònh. Ban àa biït ro ban chêt cua töi. Töi se noi töt trûúc mùt ban nhûng se noi xêu sau lûng ban. Ban àa thêy töi lam àiïu ào röi.

Ào la ban chêt cua sû gia döi. Liïu cai ào co tao ra khoan dû trû long tin trong tai khoan quan hï giûa ban va töi khöng? Mùt khac, gia sû ban bùt àêu chó trñch cêp trïn cua chung ta, töi noi vúi ban la töi àöng y cú ban vï möt sö nhûúc àiïm cua sïp, va sau ào àï nghõ ca hai trûc tiïp gùp sïp àï trònh bay vên àï möt cach thùng thùn, nhùm tòm cach khùc phuc. Nhû vêy, du cho sau nay töi va ban khöng con thên thiït vúi nhau, ban cung vên giû àûúc long tin àöi vúi töi.

Vñ du khac, gia sû àï co möi quan hï töt vúi ban, töi cö gùng lêy long ban bùng cach noi cho ban biït nhûng bñ mêt cua ngûúi khac. “Töi thûc sû khöng muön noi ra àiïu nay”, töi co thï noi nhû vêy, “nhûng vò anh la ban cua töi, la ngûúi töi tin cêy…”. Thï nhûng, liïu sû phan böi cua töi àöi vúi ngûúi khac co lam tùng àûúc tai khoan long tin giûa töi va ban khöng? Hay ban se cang e ngai rùng töi co thï tiït lö vúi ngûúi khac nhûng bñ mêt ma ban àa chia se vúi töi?

Sû gia döi nhû vêy co ve se khiïn gia tùng tònh cam trïn tai khoan giûa ban va ngûúi khac, nhûng thûc ra, tai khoan cua ban se bõ giam àang kï vò sû thiïu trung thûc cua ban thên. Ban co thï lêy àûúc “qua trûng vang” tû sû hai long nhêt thúi bùng cach ha thêp ngûúi khac hoùc chia se thöng tin bñ mêt, nhûng ky thûc la ban àang bop chït “con ngöng”, ban àang lam suy yïu möi quan hï vön àem lai sû hai long lêu dai giûa ho va ban.

Noi möt cach àún gian, sû chñnh trûc trong möt thûc tai tûúng thuöc la ban nïn cû xû vúi moi ngûúi bùng möt

quy tùc ûng xû nhû nhau. Nïu lam àûúc àiïu ào, ban se àûúc tin cêy. Àöi àêu àoi hoi möt sû can àam cao àö nïn nhiïu ngûúi muön chon con àûúng ñt àöi choi nhêt, bùng cach xem thûúng va chó trñch, phan böi long tin, hay tham gia vao chuyïn “ngöi lï mach leo” sau lûng ngûúi khac. Thûc chêt, ngûúi ta chó tin cêy va tön trong ban nïu ban trung thûc. Co thï luc àêu ho khöng hoan nghïnh sû àöi àêu thùng thùn cua ban, nhûng khöng vò thï ma ban khöng thùng thùn. Ngûúi ta noi rùng àûúc tin cêy lêu dai kho hún àûúc yïu quy. Riïng töi, töi tin rùng àûúc tin cêy cung àöng thúi la àûúc yïu quy.

Joshua, con trai töi, khi con be thûúng hoi töi cêu hoi vï tû vên lûúng têm. Möi khi töi co hanh àöng qua àang hay ñt ra la bûc böi, hoùc khöng tû tï vúi ai ào, thùng be tû thêy bõ tön thûúng. Va vò quan hï cha con giûa hai chung töi rêt thên mêt nïn no nhòn thùng vao mùt töi va hoi: “Bö, bö co yïu con khöng?”. Co le no nghô rùng nïu töi àang pha vú nguyïn tùc cú ban cua cuöc söng àöi vúi ai ào, thò quan hï tònh cam cua hai cha con cung bõ pha vú.

Vúi tû cach la möt nha giao, cung la möt ngûúi cha, töi àa phat hiïn ra rùng chòa khoa cho 99 (àa sö) chñnh la thiïu sö 1 con lai – àùc biït khi sö 1 àai diïn cho long kiïn nhên va têm trang vui ve cua àa sö. Cach ban cû xû àöi vúi möt ngûúi nhû thï nao se thï hiïn cach ban àöi xû vúi 99 ngûúi con lai, búi vò moi ngûúi xet cho cung cung la möt ngûúi.

Sû chñnh trûc con co nghôa la tranh moi giao tiïp co tñnh chêt bõp búm, xao tra, hay sû dung nhûng phûúng sach àï hen. “Noi döi la sû giao tiïp vúi y àö lûa döi” - du giao tiïp bùng lúi noi hay hanh àöng, nïu la ngûúi trung thûc, chung ta se khöng bao giú co y àõnh lûa döi ai.

Thanh thêt nhên löi khi pham sai lêm

Khi rut khoi tai khoan tònh cam möt khoan nao ào, chung ta cên xin löi – xin löi möt cach chên thanh. Nhûng lúi chên thanh se la nhûng khoan tònh cam lún gûi vao tai khoan cua ban.

“Töi àa sai.”

“Qua thêt töi àa khöng tû tï vúi anh/chõ.”

“Töi àa thiïu tön trong anh.”

“Töi àa khöng xem anh ra gò, töi thûc sû xin löi.”

“Töi àa lam anh be mùt trûúc ngûúi khac va töi khöng co ly do gò àï lam àiïu ào. Mùc du chó muön noi ra y kiïn cua mònh, nhûng le ra töi khöng nïn lam nhû vêy. Töi thanh thêt xin löi.”

Phai co ban lônh manh me, ban múi co thï nhanh chong àûa ra lúi xin löi xuêt phat tû têm long hún la tû sû ên hên. Möt ca nhên cên phai lam chu ban thên, cên co möt y thûc an toan sêu sùc vï nhûng nguyïn tùc cú ban va gia trõ àï co àûúc sû nhên löi chên thanh.

Nhûng ngûúi co ñt sû an toan nöi têm thò khöng thï lam àûúc àiïu ào. No lam cho ho rêt dï bõ tön thûúng. Ho cam thêy nhên löi se khiïn ho trú nïn mïm yïu va kem coi, ho sú rùng ngûúi khac se lúi dung sû yïu kem ào. Sû an toan cua ho xuêt phat tû y kiïn cua ngûúi khac, va ho lo ngai ngûúi khac co thï nghô khöng hay vï ho. Ngoai ra, ho thûúng cam thêy mònh co ly khi hanh àöng. Ho ly giai sai lêm cua ban thên, nhên danh sai lêm cua ngûúi khac, va nïu ho co xin löi ài nûa thò cung chó la hònh thûc ma thöi.

Tuc ngû phûúng Àöng co cêu: “Nïu phai cui àêu, hay

cui thêt thêp”. Con giao ly Cöng giao day rùng: “Thiïu nú möt xu cung phai tra”. Àï co àûúc möt khoan ky gûi vao tai khoan tònh cam, sû nhên löi phai chên thanh, va no phai àûúc ngûúi nhên lúi xin löi tin la chên thanh.

Möt buöi chiïu trong phong lam viïc tai nha, töi ngöi viït, khöng phai vï àï tai nao khac ma vï sû kiïn nhên. Töi nghe thêy tiïng ön ao cua bon tre chay lïn chay xuöng ngoai phong lún. Tònh hònh ào cû keo dai mai, va töi cam thêy khöng thï kiïn nhên hún nûa.

Bêt thònh lònh, David, con trai töi, àêp cûa phong tùm thònh thõch va gao to:

“Cho em vao! Cho em vao!”

Töi lao ra khoi phong va quat lïn:

“David, con co biït la con àang lam phiïn bö àïn mûc nao khöng? Con co biït bö cên yïn tônh àï lam viïc khöng?

Giú thò ài vao phong con va ú ào cho àïn khi con biït löi cua mònh!”

Thï la no ài ra, buön ba khep cûa lai.

Khi quay vï chö ngöi, töi múi nhên ra vên àï. Mêy àûa tre àa chúi tro tranh bong ú hanh lang va möt àûa bõ khuyu tay va vao cùm. No àang nùm dûúi san nha va cùm àang chay mau. Vêy la David muön vao phong tùm àï lêy khùn lau cho em nhûng Maria, chõ gai no àang tùm nïn khöng chõu mú cûa.

Khi nhên ra rùng mònh àa hanh àöng qua àang, töi lêp tûc àïn xin löi David. Khi töi mú cûa ra, cêu àêu tiïn no noi vúi töi la: “Con se khöng tha thû cho bö àêu”.

“Tai sao?”, töi hoi, “Thûc long, bö khöng biït con àang

giup em. Tai sao con lai khöng tha thû cho bö?”.

“Búi vò bö cung lam giöng nhû vêy tuên trûúc”, no tra lúi. Noi cach khac, no muön noi: “Bö a, bö àa thêu chi röi, va bö khöng thï dung lúi noi àï thao gú moi chuyïn”.

Sû nhên löi chên thanh tao ra möt khoan ky gûi vao tai khoan tònh cam, con sû nhên löi lùp ài lùp lai se àûúc hiïu la thiïu chên thanh va trú thanh “khoan chi”. Va chêt lûúng cua möi quan hï se phan anh àiïu ào

Gêy ra löi lêm la möt chuyïn, nhûng khöng chõu thûa nhên löi lêm ào lai la möt chuyïn hoan toan khac. Ngûúi ta dï tha thû nhûng löi lêm do trñ nùng gêy ra - nhûng löi lêm do suy xet sai. Nhûng ngûúi ta khöng dï tha thû cho löi lêm thuöc vï têm hön - nhûng y àõnh xêu, nhûng àöng cú töi, sû thanh minh do tû phu nhùm bao chûa cho löi lêm àa gêy ra.

3. NHÛNGQUYLUÊTCUA TÒNHYÏUVA CUÖCSÖNG

Khi tao ra nhûng khoan ky gûi bùng tònh yïu vö àiïu kiïn, söng theo cac quy luêt cua tònh yïu, chung ta se khuyïn khñch ngûúi khac söng theo cac quy luêt cú ban cua cuöc söng. Noi cach khac, khi thûc sû yïu ngûúi khac möt cach vö àiïu kiïn, khöng co sû kiïm soat, chung ta se giup ho cam thêy àûúc bao vï va an toan, nhûng gia trõ cú ban, phêm gia cua ho àûúc cöng nhên va khùng àõnh. Àiïu ào cung co nghôa la qua trònh phat triïn tû nhiïn cua ho àûúc khuyïn khñch. Chung ta giup ho dï dang hún trong viïc söng theo cac quy luêt cua cuöc söng nhû sû húp tac, cöng hiïn, tû giac, chñnh trûc. Chung ta cung tao àiïu kiïn cho ho kham pha va söng möt cach töt nhêt, cao quy nhêt theo cac quy luêt ào. Chung ta se àï ho àûúc tû do hanh àöng

theo sû tû nhên thûc vï tñnh cêp bach, chû khöng phai theo cac àiïu kiïn va giúi han cua chung ta. Àiïu nay khöng co nghôa la chung ta se trú nïn dï dai hay mïm yïu. Nïu trú nïn nhû thï thò ào la möt “khoan chi” cûc lún. Chung ta cên khuyïn bao, bïnh vûc, àûa ra cac giúi han va ca cac hêu qua nhûng vên thï hiïn tònh yïu thûúng vúi ho.

Khi vi pham cac quy luêt cú ban cua tònh yïu – tûc gùn sû kiïm soat va àiïu kiïn vao tònh yïu, chung ta àa gian tiïp thuc àêy ngûúi khac cung vi pham nhû vêy. Chung ta se àùt ho vao võ trñ bõ àöng àöi pho, buöc ho cam thêy phai chûng to cho àûúc “Töi cung la con ngûúi, töi àöc lêp, töi khöng phu thuöc vao ai ca”. Nhûng trong thûc tï, ho khöng phai la ngûúi co tñnh àöc lêp, ma la ngûúi chöng lai tñnh àöc lêp, möt hònh thûc phu thuöc khac, nùm ú võ trñ thêp nhêt trong chuöi liïn tuc cua sû trûúng thanh. Ho se trú nïn bõ àöng àöi pho, gên nhû lêy àöi thu lam trong têm cuöc söng. Ho quan têm nhiïu hún àïn viïc bao vï “cac quyïn lúi” cua mònh, tao ra cac cú sú cho ca nhên mònh hún la lùng nghe möt cach chu àöng va chên thêt àöi vúi nhûng mïnh lïnh bïn trong ban thên.

Sû nö i loa n cu ng la mö t mù t xñch cu a con tim, chû khöng pha i cu a trñ tuï , va chòa kho a gia i quyï t vê n àï na y la ta o ra ca c “khoa n gû i va o” liïn tu c bù ng tònh yïu vö àiï u kiï n.

Töi co möt ngûúi ban àang la trûúng khoa cua möt trûúng àai hoc co uy tñn. Anh êy àa co kï hoach danh dum trong nhiïu nùm àï cho con trai mònh co cú höi theo hoc tai ào, nhûng khi thúi àiïm àïn thò cêu con trai lai tû chöi khöng chõu ghi danh.

Àiïu nay lam öng vö cung lo ngai. Öng cö chuyïn tro

thuyït phuc, cö lùng nghe àï hiïu con mònh, vúi hy vong cêu ta se thay àöi y kiïn. Nhûng thöng àiïp ngêm àûúc àûa ra ú àêy la möt thû tònh yïu co àiïu kiïn. Cêu con trai cam thêy ngûúi cha coi trong ûúc muön cua chñnh öng êy hún la gia trõ cua cêu - nhû möt ca nhên va möt ngûúi con. Do vêy, cêu ta chöng lai bùng sû tû khùng àõnh ban thên va cûúng quyït bao vï lêp trûúng cua mònh.

Sau möt cuöc tû vên lûúng têm cùng thùng, öng hiïu rùng con trai mònh se khöng bao giú chõu ài theo con àûúng ma öng àa don löi. Nhûng öng vên se yïu quy con mònh, cho du ào la möt viïc cûc ky kho khùn, búi têm bùng àai hoc àa in sêu vao têm trñ öng nhû möt chuên mûc gia trõ, búi bao nhiïu cöng sûc chuên bõ cua öng coi nhû tröi söng tröi biïn.

Ngûúi ban cua töi àa phai trai qua möt qua trònh “viït lai kõch ban” cho àûa con möt cach vêt va. Öng phai àêu tranh tû tûúng àï thûc sû hiïu àûúc àêu múi la ban chêt cua tònh yïu vö àiïu kiïn ma möt ngûúi cha cên danh cho con mònh. Tònh yïu ào khöng phai àï löi keo àûa con, hay cö “thûc tónh” no ài theo öng, ma ào la kït qua cua suy nghô chñn chùn cung nhû cach cû xû àung àùn cua öng àöi vúi con trai mònh.

Möt thúi gian ngùn sau ào, möt àiïu thu võ xay ra. Cêu con trai thay àöi y àõnh, cêu tû nhên thêy ban thên cên phai co thïm vön liïng vï hoc thûc. Thï röi cêu ta nöp àún nhêp hoc tai trûúng àai hoc, sau ào múi noi cho cha biït. Öng ban töi chêp nhên quyït àõnh cua con trai mònh. Ban töi cam thêy hanh phuc, nhûng cung thêy àiïu ào la bònh thûúng sau khi öng ta àa thûc sû y thûc àûúc tònh yïu thûúng con vö àiïu kiïn cua mònh.

Dag Hammarskjold, cûu Töng Thû ky Liïn hiïp quöc, tûng àûa ra möt tuyïn bö rêt sêu sùc va toan diïn: “Hy sinh ca ban thên cho möt ngûúi cên mònh con cao quy hún lao àöng cêt lûc àï cûu möt àam àöng nhan röi”. Thêt vêy! Qua la vö ñch khi chung ta danh 10 hay 12 giú möi ngay trong nhiïu tuên lï àï phuc vu cho cac dû an “ú àêu ào”, trong khi khöng co àûúc möi quan hï sêu sùc, àêy y nghôa vúi vú/chöng va cac con cua mònh, vúi nhûng àöng nghiïp gên gui nhêt cua mònh. Möt khi möi quan hï vúi ngûúi thên bõ àö vú, chung ta phai mêt rêt nhiïu cöng sûc va thúi gian àï xêy dûng lai, nhiïu hún ca nhûng gò phai bo ra àï hoan thanh möt dû an nghiïn cûu hay cöng trònh khoa hoc phuc vu cöng àöng.

Trong suöt 25 nùm lam cö vên cho cac tö chûc, töi rêt têm àùc cêu noi trïn cua Dag Hammarskjold. Nhiïu vên àï xay ra trong cac tö chûc xuêt phat tû nhûng kho khùn trong möi quan hï ú cêp rêt cao – giûa hai àöi tac trong möt cöng ty chuyïn nganh, giûa chu sú hûu va töng giam àöc cöng ty, giûa töng giam àöc va pho töng giam àöc. Àï àûúng àêu va giai quyït cac vên àï nay, nhûng ngûúi trong cuöc phai co nhiïu phêm chêt cao thûúng, phai hiïu àûúc rùng trûúc hït, cên phai giû vûng àûúc sû àöng têm hiïp lûc trong nöi bö, sau ào múi co thï lam töt cöng viïc bïn ngoai, mang lai lúi ñch cho xa höi.

Sû mêt àoan kït trong tö chûc chu yïu xuêt phat tû sû khac biït trong phong cach quan ly cua nhûng ngûúi chu chöt. Chung ta phai giai quyït àûúc cac mêu thuên ca nhên trûúc khi co thï àöi mùt vúi nhiïu vên àï sêu hún. Hay àùt têt ca vên àï lïn ban àï giai quyït tûng cai möt, vúi tinh thên tön trong lên nhau. Se khöng mêy kho khùn àï xêy dûng àûúc möt nhom lam viïc hö trú lên nhau, co tònh

cam gùn bo va àiïu nay se gia tùng nùng lûc cua moi ngûúi khi lam viïc chung vúi nhau.

Xêy dûng tinh thên àoan kït rêt cên thiït cho sû thanh cöng trong hoat àöng kinh doanh hay trong hön nhên. Àiïu nay àoi hoi ban lônh ca nhên va long dung cam cua cac bïn tham gia möi quan hï. Khöng möt ky nùng quan trõ nao co thï bu àùp àûúc sû thiïu hut cua tñnh cao quy trong tñnh cach ca nhên khi xêy dûng cac möi quan hï.

4. VÊNÀÏ CUA P LA CÚHÖICUA PC

Nhûng quy luêt trïn cua tònh yïu va cuöc söng cung àa day cho töi bai hoc vï möt mö thûc manh me khac àöi vúi tñnh tûúng thuöc. No àï cêp àïn cach chung ta nhòn nhên vên àï. Töi àa mêt nhiïu thang tòm cach lang tranh möt àöng nghiïp cua mònh, coi anh ta la nguön göc cua moi bûc böi, chûúng ngai. Nhûng khi nö lûc cû xû röng lûúng hún, töi àa co cú höi àï thiït lêp lai möi quan hï thên tònh vúi anh êy. Chung töi lai co àûúc sûc manh àï cung nhau lam thanh möt nhom vûng manh, bö sung cho nhau nhûng thiïu sot.

Töi cho rùng trong möt tònh huöng co tñnh tûúng thuöc, möi vên àï cua P (san phêm) lai la cú höi cho PC (nùng lûc san xuêt) – möt cú höi àï xêy dûng cac tai khoan tònh cam, co anh hûúng rêt lún àïn san phêm tûúng thuöc.

Khi cac bêc cha me nhòn nhên löi lêm cua con cai nhû nhûng cú höi àï xêy dûng möi quan hï, thay vò coi ào la nguyïn cú àï trûng phat, thò viïc nay se lam thay àöi hoan toan ban chêt quan hï cha me – con cai. Khi ào cha me se mong muön hiïu ro va giup àú con cai mònh hún. Thay vò quat lïn: “Thöi, àûng gêy thïm chuyïn nûa!”, cac bêc phu

huynh se tû nhu: “Àêy la cú höi àï mònh co thï gên gui vúi con hún, cên phai tòm cach giup no”. Do vêy, möi quan hï qua lai nay se thay àöi tû hònh thûc àïn ban chêt va àûúc gùn kït vûng chùc bùng tònh yïu va long tin. Con cai ban se cúi mú hún khi cam nhên àûúc nhûng gia trõ ma cha me danh cho chung - xem chung nhû möt ca nhên àöc lêp.

Mö thûc nay cung co tac àöng manh trong lônh vûc kinh doanh. Möt hï thöng cac trung têm thûúng mai hoat àöng theo mö thûc nay àa tao àûúc sû trung thanh rêt lún tû phña khach hang àöi vúi dõch vu cua mònh. Bêt cû luc nao khach hang gùp kho khùn, du rêt nho, thò moi nhên viïn ngay lêp tûc xem àêy la cú höi àï xêy dûng möi quan hï vúi khach hang. Ho àap ûng yïu cêu cua khach hang vúi thai àö niïm nú, vúi long nhiït tònh giai quyït röt rao vên àï. Ho àöi xû vúi khach hang bùng sû kñnh trong va tû tï, danh cho khach hang sû phuc vu hït sûc chu àao, khiïn khach hang khöng nghô àïn viïc se chuyïn sang dõch vu khac.

Bùng cach xem sû cên bùng P/PC la möt yïu tö cên thiït cho möt thûc tai hiïu qua co tñnh tûúng thuöc, chung ta co thï biïn vên nan thanh cú höi, tûc dung P àï gia tùng PC.

Co àûúc mö thûc vï tai khoan tònh cam trong têm trñ, chung ta àa sùn sang bûúc vao Thoi quen xêy dûng Thanh tñch têp thï. Khi thûc hiïn àiïu nay, chung ta se hiïu ro cên kït húp cac thoi quen vúi nhau nhû thï nao àï tao ra àûúc möi quan hï tûúng thuöc hiïu qua. Chung ta cung se thêy àûúc mònh àa bõ chi phöi manh me nhû thï nao búi möt

“kõch ban” khac vï khuön mêu suy nghô va hanh vi cua chung ta.

Ngoai ra, chung ta con nhên thêy, ú mûc àö sêu sùc

hún, rùng quan hï tûúng thuöc hiïu qua chó co thï àat àûúc khi nhûng ngûúi tham gia thûc sû àöc lêp. Thanh tñch têp thï khöng thï co àûúc bùng cac ky thuêt “àam phan thoa hiïp” hay “tû duy chó bùng lùng nghe”. Thêm chñ “giai quyït vên àï möt cach sang tao” cung khöng mang lai kït qua. Thanh tñch têp thï khöng thï co àûúc khi chó têp trung vao nhên cach ma bo qua nïn tang tñnh cach cùn ban.

Thoi quen thû tû TÛ DUY CUNG THÙNG

Cac nguyïn tùc lanh àao

“Chung ta àa thuöc nùm long “nguyïn tùc vang”; giú àa àïn luc àûa no vao cuöc söng.”

Edwin Markham

Möt

lên, töi àûúc múi lam viïc vúi möt cöng ty no, võ chu tõch ú àêy àang hït sûc lo lùng vï viïc bêt húp tac giûa cac nhên viïn trong cöng ty.

“Vên àï chñnh cua chung töi, Stephen a, ào la ho rêt ñch ky”, öng êy noi. “Ho khöng chõu húp tac vúi nhau. Nïu ho húp tac vúi nhau thò chung töi co thï san xuêt nhiïu hún. Liïu anh co thï giup chung töi xêy dûng chûúng trònh àêy manh sû húp tac trong nhên viïn khöng?”.

“Thï vên àï cua cac öng la do con ngûúi hay la do mö thûc?”, töi hoi.

“Töi nghô rùng töt nhêt la anh hay tû tòm hiïu lêy”, öng êy tra lúi.

Va töi àa tòm hiïu. Töi phat hiïn ra rùng àung la ú àêy co tònh trang thiïu thiïn chñ húp tac, tû tûúng chöng àöi lanh àao, va thu thï trong giao tiïp giûa cac nhên viïn. Töi cung nhên thêy cac tai khoan tònh cam bõ thêu chi, tao ra möt nïn vùn hoa thiïu tin cêy lên nhau.

Vai ngay sau, töi gùp lai võ chu tõch.

“Chung ta hay nhòn sêu hún”, töi gúi y, “Tai sao nhên

viïn cua öng khöng chõu húp tac vúi nhau? Ho àûúc gò tû viïc bêt húp tac nay?”.

“Ho chùng àûúc gò ca”, öng êy khùng àõnh, “Ho se àûúc lúi hún rêt nhiïu nïu húp tac vúi nhau”.

“Thêt vêy û?”, töi hoi. Phña sau têm rem cua öng chu tõch la bang sú àö treo trïn tûúng. Trïn bang sú àö ve hònh nhiïu con ngûa àua àang trïn àûúng chay. Gùn vao àêu möi con ngûa la gûúng mùt cua tûng quan àöc cua öng êy. Cuö i àûú ng àua la mö t bû c tranh a p phñch du lõch Bermuda, möt bûc tranh ly tûúng vúi bêu trúi xanh rún, nhûng àam mêy lú lûng va möt cùp tònh nhên tröng rêt lang man àang dùt tay nhau ài trïn bai cat trùng mõn.

Cû möi tuên möt lên, öng chu tõch goi têt ca nhên viïn quan ly àïn phong lam viïc cua mònh va noi vï vên àï húp tac. “Chung ta hay lam viïc cung nhau. Têt ca chung ta se thu àûúc nhiïu hún nïu húp tac vúi nhau”. Noi röi öng keo têm rem àï ho nhòn vao bang sú àö. “Nao, giú töi hoi võ nao muön la ngûúi thùng cuöc àï ài du lõch Bermuda?”.

Ào la cach cua öng êy. Lam nhû vêy chùng khac nao noi rùng “cuöc sa thai se tiïp tuc cho àïn khi tinh thên lam viïc àûúc cai thiïn”. Öng êy cên sû húp tac trong cöng ty. Öng êy muön nhên viïn cua mònh chung sûc lam viïc, chia se y tûúng va cung nhau hûúng lúi tû nö lûc húp tac ào. Nhûng öng lai àùt ho vao thï canh tranh vúi nhau. Thanh cöng cua ngûúi nay àöng nghôa vúi thêt bai cua ngûúi khac.

Cung nhû nhiïu vên àï khac giûa con ngûúi vúi nhau trong kinh doanh, trong gia àònh va cac möi quan hï khac, vên àï cua cöng ty nay la kït qua cua möt mö thûc sai lêm. Öng chu tõch àang cö lêy àûúc kït qua cua sû húp tac tû mö thûc canh tranh. Va khi khöng thu àûúc kït qua, öng êy

muön co ngay möt biïn phap, möt chûúng trònh, möt liïu thuöc àùc trõ cêp töc àï khiïn cac nhên viïn chõu húp tac vúi nhau.

Chung ta khöng thï thay àöi àûúc chêt lûúng cua trai trïn canh nïu khöng thay àöi ngay tû dûúi göc rï. Trong trûúng húp cua võ chu tõch cöng ty no, öng ta cên chuyïn sang têp trung vao viïc hoan thiïn ca nhên va tö chûc theo möt cach hoan toan khac bùng cach phat triïn hï thöng thöng tin va thûúng phat trïn cú sú tùng cûúng cac gia trõ cua sû húp tac.

Thúi àiïm bûúc tû võ trñ àöc lêp sang tûúng thuöc, du vúi cûúng võ gò ài nûa, thò ban àa nhên vai tro lanh àao –möt võ trñ co anh hûúng àïn ngûúi khac. Va thoi quen cua sû thanh cöng trong lanh àao giûa con ngûúi vúi con ngûúi la tû duy cung thùng.

1. SAUMÖTHÛCCUAMÖI QUANHÏ TÛÚNGTAC

GIÛA CONNGÛÚI

Tû duy cung thùng khöng phai la phûúng phap ma la möt triït ly vï möi quan hï tûúng tac giûa con ngûúi vúi con ngûúi. Thûc ra, àêy la möt trong sau mö thûc cua möi quan hï tûúng tac. Sau mö thûc bao göm:

- Cung thùng;

- Thùng/thua;

- Thua/thùng;

- Thua/thua;

- Chó co thùng;

- Thùng/ thùng hoùc “khöng giao keo”.

Cung thùng

Tû duy cung thùng la möt khuön khö cua suy nghô, khöi oc va con tim nhùm tòm kiïm lúi ñch chung trong moi sû tûúng tac giûa con ngûúi vúi nhau. Cung thùng co nghôa la moi thoa thuên hay giai phap àïu co lúi, cung thoa man cho àöi bïn. Vúi giai phap cung thùng, têt ca cac bïn àïu cam thêy hai long vï quyït àõnh va cam kït cung thûc hiïn kï hoach. Tû duy cung thùng xem cuöc söng la möt diïn àan cua sû húp tac, chû khöng phai canh tranh. Àa sö ngûúi ta thûúng tû duy theo kiïu lûúng phên àöi lêp: manh hoùc yïu, cûng rùn hoùc mïm deo, thùng hoùc thua. Löi tû duy nay co khiïm khuyït rêt cú ban - no àûúc dûa trïn sûc manh va ûu thï hún la nguyïn tùc. Con tû duy cung thùng àûúc dûa trïn mö thûc cho rùng cú höi cho têt ca moi ngûúi la ngang nhau, rùng sû thanh cöng cua ngûúi nay khöng phai do sû tra gia hay thêt bai cua ngûúi khac.

Tû duy cung thùng la niïm tin vao möt giai phap thû ba.

Ào khöng phai la cach cua anh hay cach cua töi; ma ào la möt cach khac töt hún, co lúi hún cho ca hai.

Thùng/thua

Möt mö thûc khac trong quan hï tûúng tac cua con ngûúi la mö thûc thùng/thua. Ào la mö thûc ma võ chu tõch kï trïn àa sû dung. Mö thûc nay noi rùng: “Nïu töi thùng, nghôa la anh àa thua”.

Trong phong cach lanh àao, tû duy thùng/thua la möt quan àiïm àöc àoan chuyïn quyïn. “Lam theo y cua töi, chû khöng pha i y anh”. Nhû ng ngûú i co tû duy thùng/thua co khuynh hûúng sû dung chûc vu, quyïn lûc, sû tñn nhiïm, quyïn sú hûu… cua mònh àï àat àûúc mong muön.

Àa sö chung ta àa àûúc töi ren tû duy thùng/thua ngay tû khi ra àúi, búi lûc àêy manh nhêt, trûúc nhêt va quan trong nhêt: gia àònh. Khi so sanh con mònh vúi möt àûa tre khac, chung ta àa vö tònh àùt no vao löi tû duy thùng/thua; khiïn cho con cai cam nhên sû thöng cam hay tònh yïu thûúng cua cha me chung tùng lïn hay giam xuöng la dûa trïn cú sú so sanh ào. Nïu tònh yïu thûúng àûúc xac lêp kem theo cac àiïu kiïn hay sû trao àöi thò se dên àïn möt cai nhòn sai lêm rùng trïn àúi nay chùng gò tû thên no co gia trõ hay àang yïu. Möt khi gia trõ cua con ngûúi nùm ú bïn ngoai ban thên ho va chó àï so sanh vúi ngûúi khac hay vúi sû ky vong nao ào thò hêu qua tï hai se xay ra, nhêt la àöi vúi con tre – chung rêt dï bõ tön thûúng.

Va àiïu gò se xay ra àöi vúi möt khöi oc, trai tim con non dai, rêt dï bõ tön thûúng, phu thuöc chu yïu vao sû giup àú va khùng àõnh tònh cam cua cac bêc cha me, trûúc möt tònh yïu thûúng co àiïu kiïn? Têm hön àûa tre se bõ àuc sùn, àõnh hònh va lêp trònh theo tû duy thùng/thua.

“Nïu ngoan ngoan hún anh cua em, thò cha me se yïu em hún.”

“Cha me khöng yïu em bùng chõ em.”

Ngoai anh hûúng cua tònh thûúng trong gia àònh, cac ban cung trang lûa cung tac àöng khöng ñt àïn viïc àõnh hònh têm ly cua tre. Chung thûúng chêp nhên hay hùt hui ban mònh trïn cú sú nhûng ky vong va chuên mûc cua chung; àiïu nay lam tùng thïm sû àõnh hònh têm ly thùng/thua ú möt àûa tre.

Möt ly thuyït khac con khùng àõnh rùng viïc chung ta co “A” la búi vò ai ào àa co “C”. No ly giai gia trõ cua möt ca nhên bùng cach so sanh ca nhên ào vúi ngûúi khac; khöng

co sû cöng nhên nao danh cho gia trõ nöi tai, moi ngûúi àïu àûúc xac àõnh theo nhûng gia trõ bïn ngoai.

“Ö, töi rêt mûng àûúc gùp anh tai cuöc hop phu huynh. Anh nïn tû hao vï con gai mònh, Caroline. Con be nùm trong töp 10 hoc sinh gioi nhêt lúp.”

“Vêng, töi rêt vui.”

“Nhûng con trai anh, Johnny lai àang co vên àï. Cêu ta nùm trong sö 25% hoc sinh kem nhêt.”

“Thêt thï û? Tï qua! Chung töi phai lam sao bêy giú?”

Thöng tin so sanh kiïu nay khöng noi lïn àûúc nö lûc ngang bùng cua hai àöi tûúng la Johnny va Caroline, viïc àanh gia xïp hang con ngûúi hêu nhû khöng dûa trïn cú sú àöi chiïu vúi tiïm nùng hay mûc àö khai thac kha nùng hiïn co cua ho, ma chó dûa vao viïc so sanh ban thên ho vúi ngûúi khac. Cac thang bêc xïp hang la nhûng con dêu chûng thûc gia trõ xa höi bïn ngoai giup ngûúi ta co thï mú canh cûa àïn vúi cac cú höi. Sû canh tranh, chû khöng phai húp tac, àang nùm trong cöt loi cua qua trònh giao duc àao tao, con sû húp tac lai bõ xem la liïn quan àïn lûa döi.

Trong thï thao, cac vên àöng viïn cung àa vö tònh tao ra möt mö thûc khöng mêy töt àep. Ho tin rùng thï thao thêt sû la möt tro chúi lún, möt tro chúi thùng/thua, àûúc va mêt. Va trong thi àêu thï thao, “chiïn thùng” àöng nghôa vúi viïc “àanh bai” ke khac.

Möt tac nhên khac la luêt lï. Chung ta àang söng trong möt xa höi àêy rêy kiïn tung, tranh chêp. Àiïu àêu tiïn ma nhiïu ngûúi nghô àïn khi gùp rùc röi la ài kiïn ai ào, àûa ho ra toa. Ào la àiïn hònh cua kiïu tû duy luön phong thu, khöng co chö cho sû húp tac.

Bêt cû xa höi nao cung cên phai co luêt lï àï duy trò sû tön tai va phat triïn, nhûng luêt lï khöng tao ra àûúc sû húp tac, ma thûúng co xu hûúng dên àïn thoa hiïp. Luêt lï

àûúc hònh thanh dûa trïn möt khai niïm co tñnh àöi khang. Thúi gian gên àêy, cac luêt sû va cac trûúng luêt àûúc khuyïn khñch têp trung vao àam phan hoa bònh, cac ky thuêt “cung thùng” va ap dung toa an lûúng têm. Ào co thï chûa phai la giai phap cuöi cung, nhûng no cung phan anh möi quan têm ngay cang tùng àöi vúi vên àï nay.

Thûc tï vên co chö cho tû duy thùng/thua trong cac tònh huöng thûc sû co tñnh canh tranh va mûc àö tin cêy thêp, nhûng phên lún cuöc söng khöng phai la cuöc canh tranh. Chung ta söng khöng phai àï hang ngay canh tranh vúi vú/chöng mònh, vúi con cai, vúi àöng nghiïp, vúi nhûng ngûúi lang giïng, vúi ban be. “Ai la ngûúi chiïn thùng trong hön nhên?”. Qua thêt la möt cêu hoi ngú ngên!

Cuöc söng cua chung ta la möt thûc tai co tñnh tûúng thuöc, cac kït qua mong muön àïu co àûúc tû sû húp tac giûa ban va ngûúi khac, va têm ly thùng/thua ro rang khöng phu húp vúi qua trònh nay.

Thua/thùng

Möt sö ngûúi àûúc lêp trònh àï tû duy theo cach khac – thua/thùng.

“Töi chõu thua, anh thùng.”

“Tiïp tuc ài. Hay lam theo cach cua anh.”

“Cû lam nhuc töi ài. Moi ngûúi vên lam thï ma.”

“Töi la ke thua cuöc. Töi luön luön la ke thua cuöc!”

“Töi la möt ngûúi àem lai hoa bònh. Töi se lam moi viïc àï giû hoa khñ.”

Tû duy thua/thùng con tï hún tû duy thùng/thua vò

khöng co chuên mûc nao ca - khöng àoi hoi, khöng ky vong, khöng têm nhòn. Nhûng ngûúi co tû duy thua/thùng

thûúng la ngûúi muön nhanh chong lam hai long hoùc xoa dõu ngûúi khac. Ho tòm kiïm sûc manh bùng sû dï dai hoùc chêp nhên. Ho ñt co can àam àï böc lö tònh cam cung nhû phan xet cua chñnh mònh va dï dang sú hai trûúc cai töi manh me cua ngûúi khac.

Trong àam phan, tû duy thua/thùng àûúc coi la sû àêu hang, chõu thua hay tû bo. Trong phong cach lanh àao, ào la tñnh dï dai, hay nuöng chiïu. Tû duy thua/thùng cö xuy cho löi söng “ba phai”, du “nhûng ngûúi ba phai la ke àïn àñch sau cung”.

Nhûng ngûúi co tû duy thùng/thua rêt thñch nhûng ngûúi co tû duy thua/thùng vò ào la “àêt söng” cua ho. Ho thñch sû nhu nhûúc cua nhûng ngûúi nay – vò ho co thï lúi dung àï phuc vu lúi ñch cho mònh. Sû nhu nhûúc cua nhûng ke ào la phên thûúng cho sûc manh cua ho

Nhûng vê n àï la ú chö nhû ng ngûú i co tû duy thua/thùng phai chön vui rêt nhiïu cam xuc. Nhûng tònh cam àûúc kòm nen ào khöng bao giú chït, chung chó tam thúi bõ chön söng va se söng lai möt cach tï hai hún vï sau. Nhûng cùn bïnh cùng thùng thên kinh, àùc biït la nhûng bïnh vï àûúng hö hêp, thên kinh va tim mach thûúng la do phê n uê t, thê t vo ng, vú mö ng, bõ û c chï bú i têm ly thua/thùng. Sû phên nö hay tûc giên thai qua, nhûng phan

ûng qua mûc trûúc sû khiïu khñch nho nhùt va luön hoai nghi la nhûng biïu hiïn khac cua sû ûc chï tònh cam, anh hûúng xêu àïn long tû trong va möi quan hï vúi ngûúi khac.

Ca hai tû duy thùng/thua va thua/thùng àïu la nhûng

trang thai yïu kem, dûa trïn cam giac bêt an cua ban thên. Tam thúi, tû duy thùng/thua àem lai nhiïu kït qua vò no huy àöng àûúc sûc manh va tai nùng àang kï cua nhûng ngûúi ú cêp cao. Con tû duy thua/thùng la möt mú hön loan va yïu kem ngay khi múi hònh thanh. Nhiïu nha lanh àao, can bö quan ly va cac bêc cha me dao àöng nhû qua lùc àöng hö tû tû duy thùng/thua sang tû duy thua/thùng. Khi khöng thï chõu àûúc sû röi loan, mêt phûúng hûúng, khöng con ky vong va tñnh ky luêt nûa thò ho quay sang tû duy thùng/thua. Àïn khi mùc cam töi löi lam mêt ài quyït têm, ho lai quay trú lai tû duy thua/thùng. Va röi, möt lên nû a, sû tû c giê n va thê t vo ng àê y ho trú la i tû duy thùng/thua. Luc nay, ho chó chú cú höi va àiïu kiïn àï phuc thu

Thua/thua

Khi hai ngûúi co tû duy thùng/thua gùp nhau, tûc la khi hai ca nhên co tñnh cach kiïn quyït, bûúng bónh va ñch ky giao tiïp vúi nhau thò kït cuc se la tû duy thua/thua. Ca hai se àïu la ke thua cuöc. Ca hai se trú nïn hên thu va muön “giai quyït” vúi nhau möt cach mu quang, bêt chêp thûc tï rùng tra thu la con dao hai lûúi.

Töi àa àûúc chûng kiïn möt cuöc ly dõ ma toa an phan quyït ngûúi chöng phai chia cho vú phên nûa tai san. Tuên thu quyït àõnh cua toa an, anh êy ban chiïc xe ö-tö trõ gia hún 10.000 àö-la vúi gia 50 àö-la va chia 25 àö-la cho ngûúi vú (luc nay àa ly dõ). Àïn nûúc nay thò ngûúi vú phan àöi.

Sau ào, thû ky toa àa tiïn hanh kiïm tra sû viïc va phat hiïn ra rùng ngûúi chöng àa ban moi tai san khac theo cung möt cach nhû vêy.

Möt sö ngûúi têp trung vao viïc lêy àöi thu lam trong

têm cuöc söng, àïn mûc hoan toan bõ am anh búi hanh vi cua ngûúi ào. Ho “mu quang” trûúc moi thû, trû mong muön lam cho àöi thu bõ tön thûúng, mêt mat, du rùng àiïu ào àöng nghôa vúi sû mêt mat cua chñnh mònh. Tû duy thua/thua la triït ly cua sû xung àöt va àöi khang, möt thû triït ly cua chiïn tranh.

Tû duy thua/thua cung la triït ly cua ngûúi bõ phu thuöc hoan toan vao ngûúi khac ma khöng tòm àûúc löi thoat cho riïng mònh. Ào la nhûng ngûúi bêt hanh. Nïu thua cuöc, ho se thûc hanh theo phûúng chêm “khöng ùn àûúc thò pha cho höi”, buöc àöi thu cung phai nïm trai àau khö, cay àùng nhû mònh.

Chó co thùng

Möt lûa chon khac thûúng gùp la “chó co thùng”. Nhûng ngûúi tû duy “chó co thùng” khöng nhêt thiït muön ngûúi khac phai thua. Thùng thua àöi vúi ho khöng phai la vên àï. Àiïu quan trong la ho co àûúc cai ho muön. Khi viïc thi àua hay canh tranh khöng co y nghôa, thò chiïn thùng co thï la cach phö biïn nhêt trong cuöc söng hang ngay. Möt ngûúi mang têm ly “chó co thùng” suy nghô theo hûúng bùng moi cach bao àam àûúc muc àñch cua mònh. Ho khöng quan têm ngûúi khac thùng, thua ra sao, cung khöng tòm cach tra àua ngûúi khac.

Phûúng an nao co hiïu qua nhêt?

Trong nùm phûúng a n àa nïu – cu ng thù ng, thùng/thua, thua/thùng, thua/thua, va chó co thùng –phûúng an nao hiïu qua nhêt? Cêu tra lúi la: “Con tuy”. Nïu àöi ban thùng trong möt trên àa bong, co nghôa la àöi khac thua. Nïu la möt doanh nhên, co thï ban muön canh tranh vúi àöi thu trong möt tònh huöng thùng/thua àï

thuc àêy lúi nhuên. Tuy nhiïn, ào khöng phai la möt cuöc àua nhùm loai trû nhau. Nïu la lanh àao cua möt tö chûc, ban cung khöng nïn chon kiïu tû duy thùng/thua àï can trú sû húp tac giûa cac ca nhên hoùc giûa cac nhom ngûúi nhùm àat àûúc thanh cöng töi àa.

Nïu àanh gia cao möi quan hï va cho rùng vên àï thùng/thua khöng thûc sû quan trong, ban co thï chon kiïu tû duy thua/thùng, trong möt sö tònh huöng nhêt àõnh, àï khùng àõnh võ trñ cua ngûúi khac möt cach chên thanh. “Àiïu töi muön khöng quan trong bùng möi quan hï cua töi vúi anh. Do ào, chung ta hay lam theo cach cua anh”. Ban cung co thï chon tû duy thua/thùng nïu cam thêy tön qua nhiïu thúi gian va sûc lûc àï gianh chiïn thùng, trong khi chiïn thùng êy lam tön hai nhûng gia trõ khac cao quy hún.

Co nhûng tònh huöng ma ban chó muön möt àiïu duy nhêt la chiïn thùng, ban khöng quan têm gò àïn möi quan hï vúi ngûúi khac nûa. Chùng han, trong trûúng húp tñnh mang con ban àang gùp nguy hiïm, co thï ban chùng quan têm àïn ai ca, vò viïc cûu söng con ban la àiïu quan trong trïn hït.

Do ào, sû lûa chon töt nhêt tuy thuöc vao thûc tiïn. Vên àï la lam thï nao àï nhên ra thûc tiïn möt cach chñnh xac va àõnh hònh tû duy phu húp vúi tûng hoan canh, tûng tònh huöng.

Tuy nhiïn, trong thûc tï cuöc söng, àa sö cac tònh huöng àïu co möi quan hï tûúng thuöc, do ào, tû duy cung thùng, tûc cac bïn cung co lúi, la phûúng an phu húp nhêt trong sö nùm phûúng an trïn.

Tû duy thùng/thua khöng phai la möt phûúng an lêu

dai, búi vò du töi co thùng trong cuöc àöi àêu vúi ban, thò möi quan hï cua chung ta ñt nhiïu cung bõ anh hûúng. Vñ du, nïu töi la nha cung cêp san phêm cho cöng ty cua ban, va töi thùng ban vï möt sö àiïu khoan trong húp àöng, thò trong thúi àiïm ào, töi co thï gianh àûúc cai töi muön. Nhûng liïu ban co muön tiïp tuc húp tac vúi töi nûa khöng? Chiïn thùng nhêt thúi cua töi thûc sû se biïn thanh thêt bai lêu dai nïu nhû ban khöng tiïp tuc lam ùn vúi töi nûa. Xet vï lêu dai, phûúng an thùng/thua trong möi quan hï tûúng thuöc se trú thanh phûúng an thua/thua.

Xet cho cung, nïu khöng cung thùng, thò ca hai se cung thua. Ào la ly do vò sao tû duy cung thùng la kiïu tû duy duy nhêt co y nghôa tñch cûc trong thûc tai tûúng thuöc.

Co lên, töi lam viïc vúi möt khach hang la chu tõch möt hï thöng cûa hang ban le lún. Öng noi vúi töi: “Stephen nay, kiïu tû duy cung thùng nay nghe thò hay, nhûng co ve ly tûúng qua. Thûúng trûúng thûc tï rêt khùc nghiït, chû khöng àún gia n àêu. Àêu àêu cu ng thê y tû duy thùng/thua, va nïu chung ta khöng theo luêt chúi ào, chung ta chùng lam àûúc gò ca”.

“Àûú c rö i,” töi no i, “Öng cû thû a p du ng luê t thùng/thua vúi khach hang cua öng ài. Xem thûc tï se nhû thï nao?”.

“Ö, khöng”, öng êy tra lúi.

“Tai sao khöng?”

“Töi se mêt khach hang.”

“Thï thò chon phûúng an thua/thùng vêy – ban re hang hoa.”

“Khöng. Khöng co lai thò lam sao duy trò àûúc cûa hang!”

Sau khi cên nhùc àu moi phûúng an, cuöi cung, chung töi nhên thêy chó co phûúng an cung thùng la giai phap töi ûu nhêt. Tuy nhiïn, öng êy phên bay:

“Töi àöng y la no àung vúi khach hang, nhûng lai khöng àung àöi vúi cac nha cung cêp.”

“Nhûng ban thên öng cung la khach hang cua nha cung cêp, tai sao öng lai khöng àöng tònh vúi nguyïn tùc nay?”

“Ö, gên àêy chung töi co thûúng lûúng lai húp àöng thuï vúi cac nha quan ly siïu thõ”, öng êy noi, “Chung töi ài vao thûúng lûúng theo chu trûúng cung thùng. Chung töi cúi mú, co tònh co ly, ön hoa. Nhûng ho lai coi ào la biïu hiïn cua sû nhûúng bö va to ra lên lûút chung töi.”

“Vê y ta i sao anh khöng a p du ng phûúng a n thua/thùng?”, töi hoi.

“Chu ng töi khöng la m nhû thï . Chu ng töi theo phûúng an cung thùng.”

“Anh noi rùng ho àa lên lûút anh?”

“Àung vêy.”

“Noi cach khac la anh thua.”

“Àung vêy.”

“Va ho thùng.”

“Àung thï!”

“Vêy anh goi ào la gò?”

Khi nhên ra rùng cai ma öng vên nghô la cung thùng thûc ra la thua/thùng, öng àa bõ söc.

Nïu ngûúi àan öng nay co tû duy cung thùng thûc sû thò öng êy àa kiïn nhên hún, biït lùng nghe y kiïn cua ban quan ly siïu thõ hún va trònh bay quan àiïm möt cach manh dan hún. Öng êy nïn tiïp tuc tinh thên cung thùng cho àïn khi àat àûúc giai phap lam hai long ca hai bïn. Ào múi la phûúng an àöng têm hiïp lûc – àiïu ma co thï ca hai bïn khöng ai nghô túi.

Cung thùng hoùc khöng giao keo

Nïu ca hai bïn àïu khöng àat àûúc thoa thuên cung co lúi thò ho vên co thï ài àïn giai phap cung thùng hoùc khöng giao keo.

Khöng giao keo co nghôa la nïu khöng tòm àûúc giai phap thoa àang cho ca hai bïn, chung ta se thûa nhên cac àiïm bêt àöng cua nhau. Khöng co giao keo gò ca. Khöng co sû ky vong nao àûúc àùt ra, khöng co thoa thuên nao àûúc thiït lêp. Töi khöng húp tac vúi ban hoùc chung ta khöng lam viïc cung nhau nûa búi nhûng gia trõ va muc tiïu cua chung ta ro rang la àöi lêp nhau. Vò vêy, chung ta nïn nhên diïn sû àöi lêp ngay tû àêu àï tranh bõ thêt vong.

Khi chon giai phap khöng giao keo, ban se cam thêy tû do hún, cúi mú hún vò khöng phai tòm cach àiïu khiïn, àöi pho vúi ngûúi khac, hay thuc àêy kï hoach àï co àûúc cai mònh muön. Ban se co thúi gian tòm hiïu sêu hún nhûng vên àï cöt loi cua tònh hònh va tòm ra phûúng hûúng giai quyït. Vúi chu trûúng nay, ban co thï giai thñch: “Töi chó muön giai phap ca hai cung thùng, vò nïu anh khöng àöng y vúi nhûng cam kït thò co nghôa la anh àang phai chõu thiït, nhû vêy, möi quan hï giûa chung ta se chùng àûúc lêu dai. Nïu khöng thï àat àûúc giai phap ào, chung ta khöng nïn co bêt cû giao keo nao”.

Sau möt thúi gian hoc àûúc khai niïm cung thùng hoùc khöng giao keo, chu tõch cua möt cöng ty nho vï phên mïm may tñnh àïn chia se vúi töi kinh nghiïm sau.

“Chung töi àa xêy dûng àûúc phên mïm múi va àa ban cho möt ngên hang theo húp àöng 5 nùm. Võ chu tõch cua ngên hang rêt phên khúi, nhûng cac nhên viïn cêp dûúi thò khöng ung hö quyït àõnh cua öng.

Khoang möt thang sau, ngên hang ào thay àöi chu tõch. Öng chu tõch múi àïn gùp töi va noi: ‘Töi hai long vï phên mïm ào, nhûng töi àang co möt àöng viïc àang chú giai quyït, con nhûng ngûúi khac thò khöng tan thanh viïc nay. Töi thûc sû cam thêy töi chûa thï thuc ep ho cung nhû co bêt cû quyït àõnh nao vao luc nay àûúc”.

Cöng ty töi àang gùp nhiïu kho khùn vï tai chñnh. Töi biït töi co quyïn sû dung phap ly àï húp àöng nay àûúc thûc hiïn. Nhûng töi bõ thuyït phuc búi gia trõ cua nguyïn tùc cung thùng. Do ào, töi noi vúi öng êy: “Chung ta àa co húp àöng. Ngên hang cua öng àa xem xet va chêp nhên san phêm va dõch vu cua chung töi. Nhûng chung töi hiïu rùng cac öng khöng hai long vï no. Vò thï, chung töi se chêm dût húp àöng, tra lai tiïn àùt coc, va nïu sau nay, cac öng thûc sû cên möt phên mïm thò hay àïn vúi chung töi”.

Töi àa bo ài möt húp àöng trõ gia 84.000 USD. No gên nhû möt thêt thoat tai chñnh qua nùng nï. Nhûng töi cam thêy, xet vï lêu dai, nhûng húp àöng khac se quay lai cung vúi lúi tûc cao hún.

Ba thang sau, öng chu tõch ngên hang ào goi àiïn cho töi: “Chung töi àang thay àöi hï thöng xû ly dû liïu, chung töi muön húp tac vúi cöng ty öng”. Va öng êy àa ky möt húp àöng múi trõ gia 240.000 USD vúi chung töi.”

Trong möt thûc tai tûúng thuöc, bêt ky giai phap nao kem hún giai phap cung thùng chó la ha sach va se co tac àöng àïn möi quan hï lêu dai. Cai gia phai tra cho tac àöng ào cên phai àûúc xem xet ky lûúng. Nïu khöng thï àat àûúc giai phap cung thùng thûc sû, thò ban nïn chon giai phap khöng giao keo. Cung thùng hoùc khöng giao keo khöng nhûng àem lai sû tû do lún trong kinh doanh ma con ca trong quan hï tònh cam gia àònh. Nïu cac thanh viïn trong gia àònh khöng muön xem video, thò àún gian la ho nïn quyït àõnh lam chuyïn khac, – nghôa la chon phûúng an “khöng giao keo”.

Töi co möt cö ban la ca sô, vao möi cuöi tuên, gia àònh cö êy thûúng ài hat chung vúi nhau. Trûúc àêy, khi cac con con nho, cö êy luön la ngûúi chuên bõ phên nhac, trang phuc biïu diïn, àïm àan piano va chó àao biïu diïn. Khi nhûng àûa con lún lïn, thõ hiïu êm nhac cua chung thay àöi va chung muön co tiïng noi riïng vï cach biïu diïn cung nhû trang phuc. Chung khöng muön nghe theo sû chó àao cua me nûa.

Vò co nhiïu kinh nghiïm biïu diïn va nùm bùt kõp thúi nhu cêu khan gia nïn cö êy khöng àöng tònh vúi àï xuêt cua cac con. Nhûng cö êy cung nhên thêy sû cên thiït phai xem bon tre nhû nhûng thanh viïn trûúng thanh va co quyïn àûa ra quyït àõnh.

Do ào, cö êy chon giai phap cung thùng hoùc khöng giao keo. Cö êy noi vúi chung rùng cên co möt thoa thuên ma moi ngûúi àïu hai long. Hoùc nïu khöng chung se chon cach khac àï thï hiïn tai nùng. Kït qua la moi ngûúi cam thêy thoai mai àûa ra y kiïn nhùm xac lêp thoa thuên cung thùng, vúi nhên thûc rùng du ho co àat àûúc thoa thuên hay khöng thò àiïu ào cung khöng co gò rang buöc vï tònh cam.

Cach tiïp cên cung thùng hoùc khöng giao keo la phûúng phap thiït thûc nhêt ú giai àoan àêu cua cac möi quan hï kinh doanh. Möt khi quan hï àa phat triïn thò giai phap khöng giao keo khöng con la giai phap kha thi, vò no co thï gêy ra nhiïu rùc röi nghiïm trong, àùc biït àöi vúi cac doanh nghiïp gia àònh hay cac doanh nghiïp co sû khúi àêu dûa trïn cú sú tònh ban.

Àöi khi, vò ca nï nhau, nhiïu ngûúi phai ài tû thoa hiïp nay àïn thoa hiïp khac, tuy ngoai mùt luön to ra tön trong nguyïn tùc cung thùng nhûng trong àêu chó nghô àïn viïc thùng/thua hay thua/thùng. Àiïu nay se lam cho doanh nghiïp tan lui dên va ài àïn thêt bai, hoùc phai sang nhûúng cho nha quan ly chuyïn nghiïp hún. Va vên àï se trú nïn nghiïm trong khi àöi thu canh tranh cua ho hoat àöng theo nguyïn tùc cung thùng va àöng têm hiïp lûc.

Kinh nghiïm cho thêy se töt hún cho doanh nghiïp gia àònh hay doanh nghiïp ban be nïu ho ap dung phûúng phap khöng giao keo àï giai quyït vûúng mùc, cung nhû nïn xac lêp trûúc möt quy tùc mua/ban àï doanh nghiïp co thï phat triïn thõnh vûúng ma khöng lam tön hai àïn hoa khñ giûa cac thanh viïn.

Tuy nhiïn, cung co möt sö möi quan hï khöng thï sû dung giai phap khöng giao keo. Töi se khöng thï nao tû bo con töi hay vú töi àï chon giai phap khöng giao keo. Töi co thï ài vao àam phan vúi cac con hoùc vúi vú mònh vï möt giai phap cung thùng. Nïu vên khöng thanh cöng, se töt hún khi töi chon giai phap thoa hiïp luc cên thiït – möt hònh thûc thêp cua tû duy cung thùng.

2. NÙMPHÛÚNGDIÏNCUATÛ DUYCUNGTHÙNG

Tû duy cung thùng la thoi quen lanh àao giûa ngûúi va ngûúi, bao ham sû vên dung möt trong cac kha nùng thiïn phu àùc biït cua con ngûúi trong möi quan hï nhû tû nhên thûc, trñ tûúng tûúng, lûúng têm va y chñ àöc lêp. No con bao ham ca sû hoc hoi lên nhau, anh hûúng qua lai va nguyïn tùc cac bïn cung co lúi. Va cên phai rêt can àam cung nhû cên nhùc ky lûúng àï tao ra nhûng lúi ñch chung, àùc biït khi chu ng ta tûúng ta c vú i nhû ng ngûú i co tû duy thùng/thua cö hûu.

Ào la ly do vò sao thoi quen thû tû göm co cac nguyïn tùc lanh àao giûa ngûúi va ngûúi. Sû lanh àao nay àoi hoi têm nhòn, bûúc khúi àêu chu àöng, an toan, àõnh hûúng, khön ngoan va nùng lûc – nhûng yïu tö bùt nguön tû mö thûc lanh àao ca nhên lêy nguyïn tùc lam trong têm.

Nguyïn tùc cung thùng la nguyïn tùc cú ban àûa àïn thanh cöng trong moi tûúng tac cua con ngûúi. No bao göm nùm mùt tûúng thuöc trong cuöc söng, bùt àêu la tñnh cach, sau ào la cac möi quan hï àï hònh thanh cac thoa thuên. No àûúc nuöi dûúng trong möt möi trûúng ma cêu truc va quy tùc àûúc xêy dûng trïn cú sú tû duy cung thùng. Va no liïn quan àïn quy trònh; chung ta khöng thï àat muc àñch cung thùng bùng löi tû duy thùng/thua hay thua/thùng.

Sú àö dûúi àêy cho thêy möi quan hï cua 5 phûúng diïn nay vúi nhau.

“Cung

Tñnh cach

Bêy giú chung ta bùt àêu xem xet tûng phûúng diïn.

Tñnh cach

Tñnh cach la nïn tang cua tû duy cung thùng. Moi thû khac àïu àûúc xêy dûng trïn nïn tang nay. Co ba àùc trûng tñnh cach quan trong àöi vúi mö thûc cung thùng.

Tñnh chñnh trûc. Tñnh chñnh trûc la gia trõ chung ta àùt vao ban thên mònh. Cac Thoi quen 1, 2 va 3 giup chung ta phat triïn va duy trò tñnh chñnh trûc. Khi chung ta nhên diïn ro cac gia trõ cua mònh, chu àöng tö chûc va thûc hiïn theo nhûng gia trõ nay hang ngay, chung ta se xêy dûng àûúc sû tû nhên thûc, y chñ àöc lêp bùng cach giû lúi hûa va thûc hiïn àung cam kït.

Trong cuöc söng, khöng thï àat àûúc thanh cöng nïu chung ta khöng hiïu sêu vï nhûng yïu tö tao nïn thanh cöng. Mùt khac, nïu chung ta khöng thï giû vûng cam kït cua mònh vúi ngûúi khac, cung nhû àöi vúi ban thên thò sû thoa hiïp cung chó la gia döi. Möt khi khöng co nïn tang cho sû tin cêy, giai phap cung thùng se trú thanh möt ky xao re tiïn. Vò thï, chñnh trûc la viïn àa àùt nïn tang àêu tiïn cho tû duy cung thùng.

thùng”

Cac quy tùc hö trú (4) va Cac quy trònh (5)

Sû chñn chùn. Chñn chùn la sû cên bùng giûa long dung cam va sû cên nhùc. Theo giao sû Hrand Saxenian, ngûúi day mön Kiïm soat tai Khoa Kinh doanh Àai hoc Harvard, thò sû chñn chùn vï mùt tònh cam la “kha nùng thï hiïn tònh cam va phan xet ban thên cên bùng vúi sû quan têm àïn y nghô va cam giac cua ngûúi khac”. Àõnh nghôa ào àûúc nïu trong luên an tiïn sô, àûúc chñnh öng phat triïn trong lônh vûc nghiïn cûu lõch sû va nghiïn cûu àiïn da. Sau ào öng àa viït möt bai bao vï cöng trònh nghiïn cûu göc dûúi dang hoan thiïn vúi nhûng lêp luên hö trú va gúi y ap dung àùng trïn tap chñ Harvard Business Review (sö thang 1-2 nùm 1958). Cach sû dung thuêt ngû “chñn chùn” cua Hrand co húi khac so vúi cach sû dung cua no trong cuön sach nay. Ú àêy, khai niïm chñn chùn chu yïu têp trung vao qua trònh trûúng thanh va phat triïn, tû giai àoan phu thuöc sang àöc lêp röi àïn tûúng thuöc.

Nïu xem xet cac bai trùc nghiïm têm ly nhùm tuyïn dung, thùng chûc va àao tao nhên viïn, ban se thêy rùng chung àûúc thiït kï àï àanh gia mûc àö chñn chùn cua ho. Du co àûúc goi la sû cên bùng giûa sûc manh ban nga va cam thöng, giûa tû tin va tû trong, giûa sû quan têm àöi vúi con ngûúi hay àöi vúi cöng viïc thò àiïu àûúc tòm kiïm ú àêy la sû cên bùng giûa can àam va cên nhùc.

Sû cên bùng nay àa ùn sêu vao hoc thuyït tûúng tac giûa ngûúi va ngûúi trong quan ly va lanh àao. No cung la nöi dung cua sû cên bùng P/PC. Trong khi can àam nhùm vao viïc lêy àûúc “qua trûng vang” thò cên nhùc quan têm àïn phuc lúi lêu dai san sinh tû “con ngöng”. Do ào, nhiïm vu cú ban cua lanh àao la nêng cao mûc söng va chêt lûúng söng cho moi thanh viïn trong tö chûc.

Nhiïu ngûúi thûúng suy nghô theo kiïu: “Àûúc cai nay

thò mêt cai kia”. Nhûng tû duy cung thùng thò co lúi cho ca àöi bïn. Àï co thoi quen tû duy cung thùng, ban phai la möt ngûúi vûa mïm mong vûa can àam, vûa cam thöng vûa tû tin, va khöng chó la möt ngûúi chu àao, nhay cam ma con phai gan da. Noi tom lai, àï tòm kiïm àûúc sû cên bùng giûa can àam va cên nhùc, ban phai la möt ngûúi chñn chùn thêt sû. Chñn chùn chñnh la cöt loi cua tû duy cung thùng.

Nïu co thûa can àam nhûng lai thiïu cên nhùc, töi se nhû thï nao? Cêu tra lúi: töi se rúi vao tû duy thùng/thua.

Nghôa la, töi la möt ngûúi co ca tñnh manh me, dam àûa ra phan xet cua mònh nhûng lai khöng àï y gò àïn y kiïn cua ngûúi khac. Àï bu vao sû thiïu chñn chùn ào, ngûúi ta thûúng dung àïn àõa võ, quyïn lûc va cac ûu thï khac.

Nïu co y thûc cên nhùc cao nhûng lai thiïu möt chut can àam, töi se mang tû duy thua/thùng. Töi xem sû phan xet va y muön cua ban lún àïn mûc khöng dam bay to va thûc hiïn y muön cua mònh.

Àöi vúi tû duy cung thùng, sû can àam va cên nhùc àïu quan trong nhû nhau. Chñnh sû cên bùng cua hai nhên tö nay la dêu hiïu chñn chùn thûc sû. Nïu co àûúc no, chung ta co thï lùng nghe, thêu hiïu, va co thûa can àam àï àöi àêu vúi moi thach thûc.

Sû röng lûúng. Tñnh cach thû ba rêt quan trong cho tû duy cung thùng la sû röng lûúng. Àêy la mö thûc cho rùng ai cung co phên cua ngûúi nêy.

Trong cuöc söng, ngûúi röng lûúng khöng nhiïu. Àa sö chung ta thûúng nghô àïn cai töi hep hoi cua ban thên.

Chung ta cho rùng cuöc söng chó la möt chiïc banh duy nhêt, nïu ai ào lêy àûúc phên nhiïu thò mònh chó con phên ñt. Sû hep hoi chñnh la do têm nhòn han chï.

Nhûng ngûúi hep hoi se gùp nhiïu kho khùn trong viïc chia se sû thanh cöng va uy tñn, quyïn lûc hay lúi ñch – ngay ca vúi nhûng ngûúi àa giup ho tao ra nhûng thanh qua ào. Ho khöng vui khi thêy ngûúi khac thanh cöng – thêm chñ ngay ca nhûng thanh viïn trong gia àònh hay ban be, àöng sû thên thiït. Ho cam thêy bõ mêt phên khi ngûúi khac àat àûúc thùng lúi nao ào. Ngoai mùt ho thï hiïn niïm vui trûúc thanh cöng cua ngûúi khac nhûng trong thêm têm, ho cam thêy ghen tûc. Y thûc vï gia trõ cua ho xuêt phat tû sû hún thua. Vúi nhûng con ngûúi ào, thanh cöng cua ngûúi khac àöng nghôa vúi thêt bai cua ban thên ho.

Ngûúi hep hoi thûúng ngêm ngêm mong ngûúi khac gùp àiïu khöng may. Ho luön luön so sanh, ganh àua. Ho

bo cöng sûc àï sú hûu nhiïu cua cai hay nùm nhiïu quyïn lûc nhùm gia tùng gia trõ cua mònh. Ho muön ngûúi khac phai lam theo cach cua ho. Ho muön àiïu khiïn ngûúi khac, muön ngûúi khac trú nïn yïu kem hún ho.

Ngûúi co àêu oc hep hoi rêt kho trú thanh thanh viïn cua möt têp thï tûúng thuöc. Ho xem sû khac biït la dêu hiïu khöng phuc tung va thiïu trung thanh.

Ngûúc lai, sû röng lûúng xuêt phat tû möt y thûc sêu sùc vï gia trõ va danh dû ca nhên. Ào la mö thûc cho rùng moi thû trong cuöc söng àïu co àu cho moi ngûúi. No dên àïn viïc chia se uy tñn, lúi nhuên, ra quyït àõnh, va cöng nhên. No mú ra nhiïu kha nùng, lûa chon, giai phap va sang tao.

Ngûúi röng lûúng luön vui ve, hai long va man nguyïn. Ho söng theo cac nguyïn tùc cua thoi quen 1, 2 va 3. Ho thï hiïn kha nùng lanh àao sùc ben, tñnh chu àöng cung nhû biït tên dung nùng lûc cua ngûúi khac. Sû röng lûúng thûa nhên nhûng kha nùng khöng giúi han vï trûúng thanh va phat triïn trong cac möi quan hï tûúng tac tñch cûc, tao ra giai phap cung thùng.

Thanh tñch têp thï la sû thanh cöng cua quan hï tûúng tac tñch cûc, àem lai lúi ñch chung cho têt ca moi ngûúi.

Thanh tñch têp thï àat àûúc khi moi ngûúi trong tö chûc cung nhau lam viïc, giao tiïp vúi nhau nhùm àat kït qua cao nhêt. Thanh tñch têp thï la kït qua tû nhiïn cua mö thûc vï sû röng lûúng.

Möt tñnh cach giau long chñnh trûc, chñn chùn va röng lûúng se tao ra quan hï tûúng tac àñch thûc giûa ngûúi va ngûúi ma khöng ky xao nao co thï thay thï àûúc.

Nhûng ngûúi co tû duy thùng/thua muön xêy dûng tû duy cung thùng nïn tiïp cên va tao möi quan hï mêt thiït vúi nhûng ngûúi co tû duy cung thùng, búi ho thûúng ñt co cú höi nhòn thêy va trai nghiïm tû duy cung thùng. Do ào, töi khuyïn cac ban nïn àoc sach, nhû cuön tû truyïn hêp dên “Tòm kiïm nhên dang” cua Anwar Sadat, va xem phim, nhû “Chiïn xa bao lûa”, hay xem kõch, nhû “Nhûng ngûúi khön khö”. No se giup ban tiïp cên vúi nhûng têm gûúng söng theo tû duy cung thùng

Nïn nhú rùng, chó khi nao tòm thêy àûúc gia trõ nöi tai ngay trong con ngûúi mònh – nhûng gia trõ vûút ra khoi cac kõch ban àõnh sùn – thò chung ta múi co thï àat àïn gia trõ àñch thûc cua tû duy cung thùng cung nhû cac nguyïn tùc àung àùn khac trong cuöc söng.

Cac möi quan hï

Tû nïn tang cua tñnh cach, chung ta se xêy dûng va duy trò àûúc cac möi quan hï theo tû duy cung thùng. Sû tin cêy lên nhau va tai khoan tònh cam la cöt loi cua tû duy cung thùng. Khöng co sû tin cêy thò àiïu chung ta co thï lam àûúc suy cho cung chó la thoa hiïp; khöng co sû tin cêy, chung ta se khöng cúi mú, hoc hoi va giao tiïp lên nhau, chung ta khöng sang tao thûc sû. Nhûng nïu tai khoan tònh cam cua chung ta co sö dû ú mûc cao, thò àö tin cêy khöng con la vên àï. Cac “khoan gûi” trong tai khoan àu lam cho ban va töi tön trong lên nhau. Chung ta têp trung vao giai quyït vên àï, chû khöng bên têm vï nhên cach hay lêp trûúng cua nhau nûa.

Vò tin cêy lên nhau, nïn chung ta se cúi mú hún va dam àùt cac “con bai” cua mònh lïn ban. Mùc du co nhûng àiïm khac nhau, nhûng töi hiïu rùng ban se lùng nghe töi trïn cú

sú tön trong lên nhau, va ngûúc lai. Ca hai cung quyït têm tòm hiïu, cam kït giû vûng lúi ñch cua nhau trong qua trònh húp tac.

Möi quan hï theo phûúng thûc cung thùng, vúi mûc àö tin cêy cao la ban àap ly tûúng cho àöng têm hiïp lûc (Thoi quen thû sau). Möi quan hï ào khöng hï lam cho cac vên àï kem ài tñnh hiïn thûc hay kem phên quan trong, hoùc loai bo sû khac biït vï cach nhòn. Ngûúc lai, no giup triït tiïu nùng lûúng tiïu cûc vön thûúng têp trung vao nhûng khac biït vï nhên cach va àõa võ. Àöng thúi, no tao ra nguön nùng lûúng tñch cûc co trong têm la phöi húp nùng lûc cua ca hai bïn àï tao nïn sûc manh sang tao va liïn kït, giup hiïu biït thêu àao cac vên àï va giai quyït chung sao cho ca hai cung co lúi.

Nhûng àiïu gò se xay ra nïu ban buöc phai thoa thuên vúi möt ngûúi, ma ngûúi nay chûa bao giú biït àïn tû duy cung thùng va chó nghô àïn triït ly thùng/thua hay möt triït ly nao khac?

Àûúng àêu vúi tû duy thùng/thua la möt thach thûc thêt sû cua tû duy cung thùng. Thûc tï cho thêy khöng phai luc nao tû duy cung thùng cung àung trong moi tònh huöng, tuy vao vên àï va sû khac biït cú ban cên phai àûúc giai quyït. Nhûng se dï dang hún nïu ca hai bïn àïu hiïu àûúc àiïu ào va quyït têm thûc hiïn.

Khi ban gùp phai àöi tac co mö thûc thùng/thua, möi quan hï vúi ngûúi ào vên la chòa khoa chñnh yïu. Ban cên têp trung vao Vong tron Anh hûúng cua mònh, àûa “khoan gûi” vao tai khoan tònh cam thöng qua sû lõch thiïp chên thanh, tön trong va àanh gia cao àöi tac. Ban phai danh thúi gian lêu hún cho giao tiïp, biït lùng nghe nhiïu hún,

ky hún. Ban phai thï hiïn mònh bùng sû nhiït tònh àï àöi tac hiïu rùng ban thûc sû mong muön xêy dûng möi quan hï vúi ho trïn nïn tang cung thùng. Qua trònh ào chñnh la möt khoan lún gûi vao tai khoan tònh cam trong möi quan hï giûa ban va àöi tac.

Tñnh cach cua ban cang chên thêt, mûc àö chu àöng cang cao, nhiït tònh hûúng àïn giai phap cung thùng cang nhiïu thò anh hûúng cua ban àïn ngûúi khac cang manh. Àêy la möt thach thûc thûc sû àöi vúi mö thûc lanh àao giûa ngûúi va ngûúi. No chuyïn tû mö thûc Lanh àao dûa trïn cac möi quan hï sang mö thûc Lanh àao lam thay àöi cac möi quan hï.

Vò nguyïn tùc cung thùng to ra hiïu qua trong moi tònh huöng nïn ban co thï àï nghõ àöi tac lêy ào lam tiïu chuên cho viïc húp tac giûa hai bïn. Tuy nhiïn, chó möt sö ñt ngûúi co tû duy thùng/thua co thï tiïp cên va chuyïn sang tû duy cung thùng. Do vêy, ban cên nhú rùng phûúng an

“khöng giao keo” luön luön la giai phap phong bõ. Hoùc àöi khi, ban cung phai chon giai phap thoa hiïp.

Àiïu quan trong cên lûu y la khöng phai luc nao ban cung chon phûúng phap cung thùng, ngay ca khi sö dû tai khoan tònh cam cua ban àang ú mûc cao. Chùng han, nïu ban va töi cung lam viïc vúi nhau, ban àïn gùp töi va noi: “Stephen, töi biït anh khöng thñch quyït àõnh nay. Va töi khöng co thúi gian àï giai thñch vúi anh. Co thï anh se nghô àêy la quyït àõnh sai lêm, nhûng liïu anh co thï ung hö töi khöng?”.

Nïu nhû ban co tai khoan tònh cam tñch cûc àöi vúi töi, têt nhiïn töi se ung hö ban. Rêt co thï trong viïc nay, ban àa hoan toan àung. Nhûng nïu tai khoan tònh cam can kiït,

va nïu töi la ngûúi bõ àöng àöi pho, töi se khöng thûc sû ung hö. Trûúc mùt ban, töi co thï àöng tònh, nhûng sau lûng ban, töi lai khöng thûc sû nhiït tònh. Töi se khöng àêu tû sûc lûc cên thiït àï giup ban thanh cöng.

Nïu töi la ngûúi bao thu, àöc àoan, töi se chöng lai quyït àõnh cua ban, va lam moi cach àï löi keo ngûúi khac cung chöng lai ban. Hoùc nïu co ac y, töi co thï chó lam chñnh xac nhûng gò ban yïu cêu, ma khöng chõu trach nhiïm gò vï kït qua cöng viïc.

Möt thoa thuên bùng vùn ban se chùng co y nghôa gò nïu no khöng àûúc dûa trïn cú sú tñnh cach va möi quan hï àï duy trò theo àung tinh thên cua thoa thuên ào. Do ào, chung ta cên tiïp cên nguyïn tùc cung thùng tû mong muön àêu tû vao cac möi quan hï àï lam cho chung trú nïn kha thi.

Thoa thuên

Sau khi thiït lêp möi quan hï, ngûúi ta se àûa ra cac thoa thuên dûa trïn nguyïn tùc cung thùng. Àöi khi, nhûng thoa thuên nay àûúc goi la cac thoa thuên vï hiïu qua lam viïc hay húp tac. No chuyïn àöi mö thûc tûúng tac tû chiïu doc sang chiïu ngang, tû viïc giam sat lên nhau sang tû giam sat, tû àöi thu sang àöi tac nhùm mang àïn thanh cöng cho têt ca cac bïn.

Nhûng thoa thuên cung thùng bao trum möt pham vi röng cua sû tûúng tac co tñnh tûúng thuöc. Chung ta àa thao

luên möt ûng dung quan trong khi noi vï sû uy quyïn trong cêu chuyïn “Sach va xanh” ú Thoi quen 3. Nùm yïu

tö ma chung ta liït kï ú ào la cú sú cua cac thoa thuên giûa

ngûúi sû dung lao àöng va ngûúi lao àöng, giûa nhûng

ngûúi lam viïc àöc lêp va möt nhom ngûúi húp tac vúi

nhau nhùm àat àûúc muc àñch chung. Nhûng thoa thuên nay se tao ra möt phûúng thûc hiïu qua àï xac àõnh va àap ûng nhûng ky vong cua cac bïn tham gia trong möt nö lûc chung co tñnh tûúng thuöc lên nhau.

Trong thoa thuên cung thùng, nùm nhên tö sau àêy cên àûúc thï hiïn möt cach ro rang:

Kït qua mong muön: Xac àõnh nhûng viïc cên lam va thúi han hoan thanh.

Chó dên: Chó ro cac thöng sö (vï nguyïn tùc, chñnh sach, v.v.) àï àat àûúc kït qua theo nhûng thöng sö ào

Nguön lûc: Xac àõnh nhên lûc, vêt lûc, tai lûc va sû hö trú ky thuêt hoùc tö chûc àï àat àûúc kït qua

Kï hoach: Àùt ra cac tiïu chuên va thúi gian nhùm àanh gia kït qua cöng viïc.

Töng kït, àanh gia: Xac àõnh tñnh chêt cöng viïc - töt hay xêu, tû nhiïn va logic hay khöng. Xac àõnh tònh hònh trong va sau möi cöng àoan.

Nùm nhên tö noi trïn se giup cac thoa thuên cung thùng tön tai. Sû hiïu biït lên nhau va thoa thuên ro rang ngay tû àêu vï cac lônh vûc trïn se tao ra möt chuên mûc àï ào lûúng mûc àö thanh cöng cua möi ngûúi.

Sû giam sat chuyïn quyïn theo löi cu chñnh la mö thûc thùng/thua. No cung la hêu qua cua tai khoan tònh cam àa bõ thêu chi. Nïu khöng co sû tin cêy hay möt têm nhòn chung vï cac kït qua mong muön, chung ta se co xu hûúng giam sat, kiïm tra lên nhau. Vò thiïu long tin nïn chung ta luön co cam giac cên phai kiïm soat ngûúi khac.

Nhûng nïu sû tin cêy qua cao thò phûúng phap cua

ban la gò? Cû àï cho àöi tac tû chu. Khi ban àa àat àûúc thoa thuên cung thùng ngay tû àêu, àöi tac cua ban se biït àûúc kït qua mong muön. Vai tro cua ban luc ào chó la giup àú va tiïp nhên cac bao cao vï viïc thûc hiïn trach nhiïm cua ho.

Khi con ngûúi àûúc tû mònh phan xet ban thên thò long kiïu hanh cua ho se àûúc nêng cao hún, va trach nhiïm cua ho theo ào cung tùng lïn. Trong möi quan hï co àö tin cêy cao, tû phan xet se chñnh xac hún nhiïu vò chung ta thûúng tû nhên biït thûc hû cua sû viïc àang diïn tiïn ro hún so vúi cac quan sat hay ào lûúng tû bïn ngoai.

Ren luyïn phûúng phap quan trõ tû duy cung thùng

Nhiïu nùm trûúc àêy, töi tham gia trûc tiïp vao möt dû an tû vên cho möt ngên hang lún co hang chuc chi nhanh. Ho yïu cêu chung töi àanh gia va cai tiïn chûúng trònh àao tao quan ly cua ho vúi ngên sach hang nùm la 750.000 àö-la.

Chûúng trònh nay bao göm viïc lûa chon cac sinh viïn múi töt nghiïp va bö trñ ho thûc hanh 12 loai cöng viïc, möi loai hai tuên tai cac phong ban cua ngên hang trong thúi gian sau thang. Sau khi kït thuc àút thûc têp, nhûng sinh viïn xuêt sùc se àûúc bö trñ lam trú ly cho cac trûúng chi nhanh ngên hang.

Nhiïm vu cua chung töi la àanh gia kït qua àao tao qua sau thang thûc têp. Khi bùt tay vao lam, chung töi phat hiïn ra rùng phên kho khùn nhêt cua nhiïm vu nay la co àûúc kït qua ro rang. Chung töi hoi cac can bö quan ly cêp cao cua ngên hang: “Nhûng thûc têp sinh ào phai co àûúc nhûng ky nùng gò sau khi kït thuc chûúng trònh nay?”. Va cêu tra lúi chung töi nhên àûúc rêt mú hö, lai co ve mêu thuên. Chûúng trònh àao tao àï cêp àïn cac phûúng phap,

chû khöng phai kït qua; do vêy chung töi àï nghõ ho thiït lêp möt chûúng trònh àao tao thñ àiïm dûa trïn cú sú cung thùng, bao göm viïc nhên diïn cac muc tiïu cu thï va cac tiïu chñ chûng minh cho sû hoan thanh nhiïm vu cua ho.

Chung töi cung yïu cêu phña ngên hang xac àõnh cac chó dên, cac nguön lûc, trach nhiïm va hêu qua co thï xay ra.

Trong trûúng húp nay, kït qua ban àêu se la cú sú àï nhûng sinh viïn àat yïu cêu co thï àûúc bö nhiïm lam trú ly cho trûúng chi nhanh, möt võ trñ ma ho co thï vûa lam vûa hoc va àûúc tùng lûúng.

Chung töi àa yïu cêu ban quan ly ngên hang phai xac àõnh ro cac muc tiïu: “Ho phai nùm àûúc nhûng ky nùng gò vï kï toan, tiïp thõ, cho vay bêt àöng san?”. Ho àûa ra hún 100 muc tiïu, dûa vao ào chung töi àa àún gian hoa va hoan chónh cho àïn khi giam xuöng con 39 muc tiïu, vúi cac tiïu chñ cu thï gùn vúi tûng muc tiïu ào

Cac thûc têp sinh rêt hùng hai trûúc cú höi àûúc lam viïc va tùng lûúng nïn ho cö gùng àap ûng cac tiïu chñ trong thúi gian súm nhêt. Möt chiïn thùng lún àang chú ho, va cung co möt chiïn thùng lún hún danh cho ngên hang vò ho se co àûúc trong tay möt àöi ngu trú ly àûúc àao tao bai ban cho tûúng lai.

Do ào, chung töi àa giai thñch cho cac thûc têp sinh vï sû khac nhau giûa kiïn thûc do ban thên ngûúi hoc chu àöng trang bõ cho mònh va kiïn thûc do hï thöng ap àùt.

Chung töi chó noi àiïu cú ban: “Àêy la cac muc tiïu va tiïu chñ. Àêy la cac nguön lûc, bao göm viïc hoc têp lên nhau. Cac ban hay lam ài. Khi nao àap ûng àûúc cac tiïu chñ ào, cac ban se àûúc bö nhiïm lam trú ly cua trûúng chi nhanh”.

Ho àa hoan thanh cöng viïc trong ba tuên rûúi. Sû thay àöi mö thûc àao tao àa dên àïn àöng cú lam viïc va sû sang tao vûút bêc.

Nhû moi thay àöi mö thûc khac, phûúng phap trïn cua chung töi cung gùp phai sû chöng àöi. Hêu hït can bö quan ly cêp cao cua ngên hang àïu khöng tin vao kït qua nay. Ho cho rùng: “Nhûng thûc têp sinh nay chûa co kinh nghiïm. Ho chûa qua thû thach cên thiït àï co àûúc sû phan àoan cên cho cöng viïc trú ly cua cac trûúng chi nhanh”.

Chung töi àa àap lai nhû sau: “Àûúc röi. Chung ta hay àùt thïm cac muc tiïu va gùn cac tiïu chñ kem theo. Nhûng chung ta cû giû mö thûc ngûúi hoc chu àöng tû trang bõ kiïn thûc”. Chung töi àûa ra thïm tam muc tiïu khac, vúi cac tiïu chñ rêt khùt khe àï cac nha lanh àao ngên hang yïn têm rùng nhûng nhên viïn nay àa àûúc chuên bõ chu àao àï àam nhên vai tro trú ly va tiïp tuc vûa lam vûa hoc. Sau khi tham gia vao möt sö cuöc hop xêy dûng tiïu chñ, nhiïu can bö quan ly nhên xet rùng nïu cac thûc têp sinh nay co thï àap ûng àûúc cac tiïu chñ khùt khe nhû vêy thò co thï se àap ûng àûúc yïu cêu.

Thï la cac thûc têp sinh lai lao vao cöng viïc möt cach hùng hai àïn mûc kho tin. Ho àïn gùp can bö quan ly tai cac phong ban va noi: “Thûa öng, töi la thanh viïn cua chûúng trònh thñ àiïm múi goi la kiïn thûc do ngûúi hoc tû trang bõ, va töi hiïu rùng öng àa tham gia vao viïc xêy dûng cac muc tiïu va tiïu chñ ào”, “Töi phai àap ûng sau tiïu chñ lam viïc tai phong nay. Töi àa àat àûúc 3 nhú cac ky nùng co àûúc khi hoc àai hoc; töi àa àat àûúc tiïu chñ thû tû nhú

nghiïn cûu tai liïu; töi hoc àûúc tiïu chñ thû nùm tû Tom. Töi chó con thiïu möt tiïu chñ cên vûút qua, töi mong öng

hoùc ai ào trong phong nay co thï danh vai giú àï hûúng dên töi...”. Va nhû vêy, ho chó mêt nûa ngay thûc têp tai möt phong ban, thay vò hai tuên.

Nhûng thûc têp sinh nay húp tac chùt che vúi nhau, va ho àa hoan thanh cac muc tiïu bö sung chó trong vong möt tuên rûúi. Chûúng trònh àao tao sau thang àûúc rut xuöng con nùm tuên, va kït qua thu àûúc cao hún trûúc möt cach àang kï.

Töi luön luön ngac nhiïn trûúc cac kït qua thu àûúc. Cach tû duy nay cung àem lai hiïu qua tûúng tû trong moi lônh vûc tö chûc cuöc söng, nïu chung ta co can àam thû nghiïm cac mö thûc cua mònh va têp trung vao muc tiïu cung thùng.

Cac thoa thuên cöng viïc theo nguyïn tùc cung thùng

Tao ra cac thoa thuên vï kït qua cöng viïc theo nguyïn tùc cung thùng àoi hoi sû thay àöi cac mö thûc cú ban. Tiïu àiïm la kït qua, khöng phai la phûúng phap. Àa sö chung ta thûúng co xu hûúng kiïm soat cac phûúng phap. Chung ta sû dung phûúng phap giao pho mïnh lïnh nhû àa thao luên ú Thoi quen thû ba, phûúng phap ma töi sû dung khi yïu cêu Sandra chup anh con trai chung töi lûút van trïn mùt nûúc. Nhûng cac thoa thuên theo nguyïn tùc cung thùng co tiïu àiïm la kït qua, giup giai phong tiïm nùng to lún cua ca nhên va tao ra sû hiïp lûc lún hún, àöng thúi trong qua trònh ào xêy dûng PC (nùng lûc san xuêt) thay vò chó têp trung vao P (san phêm).

Theo tû duy cung thùng, viïc xac àõnh trach nhiïm la do möi ngûúi tû àanh gia ban thên mònh bùng cach àöi chiïu

vúi cac tiïu chñ àa àûúc xêy dûng ngay tû àêu. Nïu ban va àöi tac àa cung nhau xac lêp cac tiïu chñ thò möi bïn se phai

co nghôa vu thûc hiïn chung. Vúi thoa thuên uy quyïn theo tû duy cung thùng, möt àûa tre bay tuöi cung co thï tû biït mònh phai lam gò àï àûúc thûúng.

Nhûng kinh nghiïm quy bau nhêt trong qua trònh giang day àai hoc cua töi la chia se hiïu biït vï muc tiïu theo tû duy cung thùng ngay tû àêu vúi sinh viïn. “Àêy la muc tiïu ma chung ta se cung nhau hoan thanh sau khi kït thuc mön hoc nay va la nhûng yïu cêu cú ban àï àanh gia xïp hang A, B, C. Muc tiïu cua töi la giup têt ca cac em àat àûúc hang A. Bêy giú, cac em hay suy nghô vï nhûng àiïu chung ta àa thao luên va phên tñch àï tû mònh àûa ra muc tiïu riïng. Sau ào, chung ta se hop lai va thoa thuên xem ai muön àat hang nao va kï hoach cua tûng ngûúi nhùm àat àûúc muc tiïu ào”, töi thûúng noi vúi sinh viïn cua mònh nhû vêy.

Nha triït gia va tû vên vï quan trõ Peter Drucker khuyïn chung ta sû dung “thû gûi nha quan ly” àï nùm

àûúc nöi dung cú ban cua thoa thuên vï kït qua cöng viïc cên hoan thanh giûa ngûúi quan ly va cac nhên viïn cua mònh. Sau khi thao luên ky lûúng vï ky vong, chó dên va nguön lûc àï bao àam nhûng àiïu nay phu húp vúi cac muc tiïu cua tö chûc, cac nhên viïn se viït thû gûi ngûúi quan ly, trong ào tom tùt nöi dung àa thao luên va nïu ra thúi gian khi nao hop lai àï kiïm àiïm viïc thûc hiïn va ban kï hoach tiïp theo.

Viïc xêy dûng thoa thuên vï kït qua cöng viïc cên hoan thanh theo tû duy cung thùng la hoat àöng trung têm cua quan ly. Khi àa co thoa thuên, cac nhên viïn co thï quan ly ban thên mònh trong khuön khö thoa thuên ào; ngûúi quan ly chó àong vai tro nhû möt chiïc xe dên àûúng trong cuöc àua, co nhiïm vu sùp xïp cho cuöc àua

sùn sang röi rut khoi àûúng àua va cuöi cung la lam sach nhûng vït dêu loang.

Khi trú thanh ngûúi hö trú sö möt cho cêp dûúi, ngûúi quan ly co thï tùng cûúng àang kï pham vi kiïm soat cua mònh; nhûng cach biït hanh chñnh va àõa võ àïu bõ loai bo. Thay vò chó giam sat àûúc vai ngûúi, ngûúi quan ly co thï giam sat àûúc vai chuc ngûúi hoùc nhiïu hún thï nûa.

Trong cac thoa thuên vï kït qua cöng viïc theo tû duy cung thùng, cac hï qua la tû nhiïn va lö-gñc, chû khöng phai la phên thûúng hay hònh phat do ngûúi quan ly ap àùt.

Vï cú ban, co bön loai hï qua (khen thûúng va trûng phat) ma ngûúi quan ly hay cac bêc cha me co thï kiïm soat – hï qua vï tai chñnh, tinh thên, cú höi va trach nhiïm. Cac hï qua vï tai chñnh bao göm cac khoan thu nhêp, quyïn lûa chon mua cö phiïu, cac khoan trú cêp, hoùc cac hònh thûc chï tai. Cac hï qua vï tinh thên (hay têm ly) bao göm àûúc cöng nhên, chêp thuên, tön trong, khen ngúi, hoùc ngûúc lai. Nïu ngûúi àûúc khen thûúng khöng qua lï thuöc vao tai chñnh thò phên thûúng tinh thên thûúng tao ra àöng lûc töt hún. Cú höi bao göm viïc àao tao, phat triïn nghï nghiïp, böng löc va cac lúi ñch khac. Trach nhiïm liïn quan àïn pham vi trach nhiïm va quyïn han, möt trong hai àiïu nay àïu co thï tùng hoùc giam. Cac thoa thuên theo nguyïn tùc cung thùng chó ro hï qua thuöc möt hay nhiïu lônh vûc trïn va nhûng ngûúi liïn quan àïu biït ro àiïu nay ngay tû àêu.

Bïn canh ào, möt àiïu quan trong khac cên nhên diïn la cac hï qua têt yïu àöi vúi tö chûc. Chùng han, àiïu gò se xay ra nïu töi ài lam trï, nïu töi khöng chõu húp tac vúi ngûúi khac, nïu töi khöng xêy dûng àûúc möt thoa thuên

cung thùng vúi cac thuöc cêp cua mònh, nïu töi khöng lam cho ho chõu trach nhiïm vï nhûng kït qua mong muön, hoùc nïu töi khöng tao àiïu kiïn cho ho vûng vang hún vï chuyïn mön va phat triïn nghï nghiïp?

Khi con gai töi bûúc sang tuöi 18, chung töi xac lêp möt thoa thuên cung thùng vï viïc sû dung chiïc xe ö-tö cua gia àònh. Chung töi thoa thuên vúi nhau rùng con gai töi se phai chêp hanh luêt giao thöng, phai luön bao dûúng va thûúng xuyïn rûa xe sach se. Rùng no chó àûúc dung xe cho nhûng viïc thûc sû cên thiït, va lai xe cho bö me khi co yïu cêu. Chung töi cung thoa thuên vúi nhau rùng con be se phai cö hït sûc àam nhên cöng viïc möt cach vui ve ma khöng cên phai nhùc nhú. Ào la nhûng muc tiïu cung thùng cua chung töi.

Chung töi cung thoa thuên trach nhiïm vêt chêt – töi mua xe, àö xùng va àong tiïn bao hiïm. Con gai töi se gùp töi hang tuên, thûúng vao chiïu chu nhêt àï kiïm àiïm xem no àa hoan thanh cöng viïc ra sao. Nïu no thûc hiïn àung trach nhiïm thò se àûúc tiïp tuc sû dung xe. Bùng khöng, no se khöng àûúc lai xe cho àïn khi thûc hiïn àung cac cam kït àa àõnh.

Thoa thuên cung thùng nay xac lêp nhûng ky vong ro rang ngay tû àêu cho ca hai bïn. Ào la thùng lúi àöi vúi con be – àûúc sû dung xe – va cung la thùng lúi àöi vúi Sandra va töi – khöng phai lo bao dûúng hay vï sinh xe. Va chung töi àa xêy dûng àûúc tinh thên tû chõu trach nhiïm, nghôa la töi khöng cên phai thûúng xuyïn giam sat hay quan ly con gai. Thay vao ào, tñnh trung thûc, lûúng têm, kha nùng tû phan xet cua con be va tai khoan tònh cam giûa chung töi se quan ly no hiïu qua. Chung töi khöng hï to ra cùng thùng hay cö gùng giam sat con gai tûng bûúc àï thûúng

phat theo kït qua cöng viïc cua no. Nhú àa co möt thoa thuên theo kiïu cung thùng, nïn têt ca chung töi àïu cam thêy thoai mai.

Tuy nhiïn, cac thoa thuên cung thùng cung rêt linh hoat. Àï co thï phat huy tac dung, cên phai co sû chñnh trûc cua ca nhên va möi quan hï tin cêy lên nhau. Thoa thuên cung thùng la san phêm cua mö thûc, tñnh cach va cac möi quan hï tûúng thuöc; no àõnh nghôa va àõnh hûúng cho sû tûúng tac ào.

3. CACHÏ THÖNGHÖ TRÚ

Thoa thuên cung thùng chó co thï tön tai trong möt tö chûc khi toan bö hï thöng àïu tuên theo no. Nïu ban noi rùng mònh ung hö giai phap cung thùng nhûng lai khen thûúng cho giai phap thùng/thua, ban se co trong tay möt chûúng trònh thêt bai ngay tû trong trûng nûúc.

Nhòn chung, khi thûúng cho ai cai gò, ban se nhên àûúc àiïu tûúng tû. Nïu muön co àûúc cac muc tiïu va phan anh cac gia trõ cua mònh vao tuyïn ngön sû mïnh ca nhên, ban cên phai gùn hï thöng khen thûúng vao cac muc tiïu va gia trõ nay. Nïu khöng, ban se khöng lam àûúc nhû ban noi. Ban se rúi vao tònh huöng cua ngûúi quan ly ma töi àa àï cêp ú phên àêu, öng ta kïu goi sû húp tac nhûng lai phat àöng canh tranh bùng möt cuöc thi àua giûa cac nhên viïn.

Töi àa tûng lam viïc trong nhiïu nùm cho möt cöng ty my phêm lún tai miïn Têy. Trai nghiïm àêu tiïn cua töi vúi tö chûc nay la möt höi nghõ trao giai thûúng hang nùm cho hún 800 àai ly ban hang. Àêy la cuöc hop nhùm àöng viïn tinh thên cac àai ly.

Trong sö 800 ngûúi tham dû, co khoang 40 àai ly àûúc nhên cac giai thûúng do àat àûúc thanh tñch nhû “Doanh sö cao nhêt”, “Khöi lûúng san phêm ban ra nhiïu nhêt”, “Nhên àûúc hoa höng nhiïu nhêt” va “Trûng bay san phêm thu hut nhêt”. Buöi trao giai diïn ra trong bêu khöng khñ cuöng nhiït vúi tiïng hoan hö, vö tay dêy trúi. Khöng con nghi ngú gò vï viïc 40 àai ly nay la nhûng ngûúi chiïn thùng; nhûng ngûúi ta cung nhên ra rùng 760 àai ly con lai la nhûng ke thua cuöc.

Ngay lê p tû c chu ng töi bù t tay va o cöng viï c gù n hï thö ng thûú ng pha t va cú cê u cu a tö chû c vú i mö thû c cu ng thù ng. Chu ng töi quan têm cho n lû a hï thö ng sao cho co thï hê p dê n mo i tha nh viïn. Chu ng töi khuyï n khñch ho hú p ta c va chung sû c cu ng nhau àa t àûú c kï t qua mong muö n.

Tai cuöc hop töng kït khen thûúng nùm sau, hún 1.000 àai ly ban hang tham dû, va khoang 800 àai ly trong sö ào àûúc khen thûúng. Nïu so sanh thanh tñch thò chó möt vai ca nhên la nhûng ngûúi chiïn thùng thûc sû, nhûng chûúng trònh nay têp trung trûúc hït vao nhûng ngûúi/ nhom ngûúi àat àûúc thanh tñch so vúi muc tiïu tû ho lêp ra. Giú àêy, sû quan têm va long nhiït tònh àa xuêt hiïn vò moi ngûúi cung chia se niïm vui cua nhau, cac nhom àai ly ban hang co thï cung nhau chia se giai thûúng, la möt chuyïn nghó mat cho ca vùn phong ho.

Möt àiïu àang lûu y la hêu hït 800 àai ly àûúc thûúng nùm ào àïu àat àûúc thanh tñch ca nhên ngang bùng vúi thanh tñch cua 40 àai ly àûúc thûúng nùm trûúc. Tinh thên cung thùng àa lam tùng àang kï sö lûúng “qua trûng vang”, va àöng thúi chùm soc chu àao “con ngöng”, giai phong nùng lûúng va tiïm nùng lún lao cua möi àai ly. Thanh

cöng cua sû àöng têm hiïp lûc àa lam moi ngûúi tham gia ngac nhiïn.

Sû canh tranh thûúng len loi vao tûng ca nhên, têp thï va trïn khùp thûúng trûúng, nhêt la nhûng núi thiïu vùng möi quan hï tûúng thuöc, thiïu húp tac. Tinh thên cung thùng khöng thï tön tai trong möi trûúng canh tranh va ganh àua.

Àï giai phap cung thùng àem lai kït qua tñch cûc, têt ca cac hï thöng cua cöng ty àïu phai hö trú no. Cac hï thöng nhû: àao tao, lêp kï hoach, giao tiïp, bao cao, ngên sach, hï thöng thöng tin, lûúng böng àïu phai dûa trïn cú sú nguyïn tùc cung thùng.

Töi cung àa tû vên cho möt cöng ty khac muön huên luyïn nhên viïn cua mònh trong lônh vûc giao tiïp – ky nùng ban hang. Chu tõch cöng ty noi vúi töi : “Anh hay vao bêt ky cûa hang nao anh muön va xem cach ho àöi xû vúi anh. Cac nhên viïn cua töi dûúng nhû chó biït ngöi chú khach àïn mua hang. Ho khöng biït cach giao tiïp, tao sû thên thiïn, gên gui vúi khach hang, khöng biït gò vï san phêm, lai khöng co kiïn thûc, ky nùng ban hang cên thiït àï tao sû liïn kït giûa san phêm va nhu cêu”.

Va töi àa àïn nhiïu cûa hang, tònh hònh àung nhû öng êy noi. Nhûng töi muön biït möt vên àï khac: Nguyïn nhên cua thai àö nay la do àêu?

Vai ngay sau, töi gùp lai võ chu tõch.

“Chung ta thû xem xet lai tû àêu”, öng ta noi, “Chung töi cung co nhûng bö phên quan ly cöng viïc. Chung töi bao cac nhên viïn rùng ho nïn danh 2/3 nùng lûc vao viïc ban hang va chó 1/3 cho quan ly. Têt ca àïu khöng lam àûúc

nhû vêy. Thï nïn, töi muön anh huên luyïn thïm cho cac nhên viïn ban hang”.

Nhû vêy, thûc tï la öng êy àa biït vên àï ú àêy la gò.

Sau hai ngay tòm hiïu, chung töi àa phat hiïn ra thûc chêt cua vên àï: ào chñnh la do hï thöng khen thûúng. Nhûng ngûúi quan ly cûa hang àa “gianh lêy viïc ban hang”. Ho àûng sau ban thu tiïn va dön têt ca nhûng cöng viïc vêt va nhû kiïm kho hang, xïp hang vao kho, don dep… cho cac nhên viïn ban hang. Ào la ly do tai sao cac trûúng cûa hang luön co doanh sö ban cao nhêt.

Vò vêy, töi àï nghõ thay àöi hï thöng lûúng böng va vên àï àûúc giai quyït nhanh chong. Chung töi lêp ra möt hï thöng, theo ào nhûng ngûúi quan ly cûa hang chó co thu nhêp khi cac nhên viïn cua ho co thu nhêp. Chung töi àa cho nhu cêu va muc tiïu cua nhûng ngûúi quan ly trung khúp vúi nhu cêu va muc tiïu cua cac nhên viïn ban hang. Va khi ào, nhu cêu huên luyïn vï ky nùng giao tiïp khach hang àöi vúi cac nhên viïn ban hang trú nïn khöng cên thiït nûa. Chòa khoa ú àêy la xêy dûng möt hï thöng khen thûúng theo nguyïn tùc cung thùng.

Thöng thûúng, vên àï nùm ú sû sai lïch hï thöng, chû khöng phai ú con ngûúi. Nïu ban àûa nhûng ngûúi töt vao möt hï thöng töi, ban se thu àûúc kït qua töi. Khi thûc sû muön cung thùng, ho co thï thiït lêp cac hï thöng àï tao ra va cung cö àiïu ào. Ho co thï chuyïn cac tònh huöng canh tranh khöng lanh manh sang tònh huöng húp tac va tac àöng àïn tñnh hiïu qua cua no bùng cach xêy dûng P va PC.

Trong kinh doanh, can bö quan ly co thï liïn kït cac hï thöng àï tao ra cac nhom lam viïc co nùng suêt cao, canh tranh vúi cac tiïu chuên bïn ngoai. Trong giao duc, giao

viïn co thï xac lêp hï thöng thang àiïm dûa trïn thanh tñch cua möt ca nhên, theo tiïu chuên àa àûúc thoa thuên, va khuyïn khñch hoc sinh húp tac àï giup nhau hoc têp töt. Trong cuöc söng gia àònh, cha me nïn chuyïn têm àiïm tû canh tranh sang húp tac vúi nhau. Cha me co thï àùt ra cac thoa thuên cung thùng vï trach nhiïm àöi vúi gia àònh àï khöng con xay ra sû ty nanh lên nhau giûa con cai.

Co lên, möt anh ban noi vúi töi thùng be nha anh khöng chõu nhên löi dêy muön vò cho rùng “Tai me khöng àanh thûc con dêy súm”. Nhûng lúi noi nay cua thùng be lam anh chu y hún vï nhûng vên àï phat sinh trong gia àònh, khi trach nhiïm khöng àûúc xêy dûng trïn nguyïn tùc cung thùng.

Nguyïn tùc cung thùng àùt trach nhiïm lïn tûng ca nhên trong viïc hoan thanh cac kït qua cu thï vúi sû àõnh hûúng ro rang va nhûng nguön lûc sùn co. No lam cho möi ca nhên co trach nhiïm thûc hiïn cöng viïc cua mònh va tû giac àanh gia kït qua àat àûúc. Hï thöng cung thùng se tao ra möi trûúng hö trú lên nhau, cung cö cac thoa thuên trong cöng viïc àöi vúi nhom ngûúi, têp thï hay gia àònh.

4. CAC QUA TRÒNH

Khöng co cach gò àat àûúc muc àñch cung thùng nïu dung cac biïn phap thùng/thua hay thua/thùng. Ban khöng thï noi “Anh phai tû duy cung thùng du anh co thñch no hay khöng.” Vêy, vên àï la ban lam thï nao àï ài àïn giai phap cung thùng.

Roger Fisher va William Ury, hai giao sû luêt ú Àai hoc Harvard, àa co möt cöng trònh nöi tiïng, trong ào àûa ra hai cach tiïp cên àöi choi nhau trong thûúng lûúng: möt la

tiïp cên “theo nguyïn tùc” va hai la tiïp cên “theo lêp trûúng”. Mùc du trong cöng trònh nghiïn cûu nay, khai niïm cung thùng chûa àûúc dung túi, nhûng tinh thên va triït ly xuyïn suöt cuön sach rêt phu húp vúi quan àiïm cung thùng.

Hai öng cho rùng thûc chêt cua àam phan “theo nguyïn tùc” la tach con ngûúi ra khoi vên àï, têp trung vao cac lúi ñch chû khöng vao cac lêp trûúng, sang tao ra cac phûúng an àem lai lúi ñch chung, va kiïn trò vúi cac tiïu chñ khach quan.

Khi lam viïc vúi nhiïu ngûúi va tö chûc àï tòm ra cac giai phap cung thùng, töi yïu cêu ho tham gia vao möt qua trònh göm bön bûúc sau:

- Nhòn vên àï tû cach nhòn cua ngûúi khac. Cö gùng àï hiïu ro nhu cêu va cac möi quan têm cua àöi tac.

- Nhên diïn nhûng vên àï then chöt va cac möi quan têm (khöng phai lêp trûúng) cua cac bïn liïn quan.

- Xac àõnh nhûng kït qua co thï àat àûúc sau khi hoan thanh dû an.

- Nhên diïn nhûng phûúng an múi co thï àap ûng àûúc kït qua mong muön.

Cac Thoi quen 5 va 6 se àï cêp trûc tiïp àïn hai nhên tö cua qua trònh nay, va chung ta se ài sêu vao vên àï ào ú hai chûúng tiïp theo.

Ban chêt cua qua trònh cung thùng liïn hï qua lai rêt chùt che vúi tû duy cung thùng. Ban chó co thï àat àûúc giai phap cung thùng bùng cac qua trònh cung thùng – muc àñch va phûúng tiïn ú àêy la nhû nhau.

Qua trònh cung thùng khöng phai la möt liïu phap vï nhên cach. No hoan toan la möt mö thûc vï sû tûúng tac giûa con ngûúi vúi nhau. No àûúc sinh ra tû tñnh chñnh trûc, sû chñn chùn va röng lûúng. No àûúc phat triïn tû cac möi quan hï co àö tin cêy cao. No thï hiïn cac thoa thuên ro rang va àùc biït hiïu qua trong cac hï thöng hö trú.

GÚIY APDUNG:

1.Hay tûúng tûúng ban àang cö gùng tao lêp möt cuöc àam phan töt àep, trong ào, long can àam va sû cên nhùc àûúc cên bùng.

2.Liït kï danh sach cac trú ngai ngùn can ban co àûúc mö thûc cung thùng. Xac àõnh xem co thï lam àûúc gò bïn trong Vong tron Anh hûúng cua ban àï loai bo nhûng trú ngai ào.

3.Lûa chon möt möi quan hï cu thï ma ban muön xêy dûng theo thoa thuên cung thùng, cö gùng àùt mònh vao võ trñ cua ngûúi khac. Tû goc àö ca nhên, ban hay liït kï ra nhûng kït qua nao la “chiïn thùng” àöi vúi ban. Tiïp cên àöi tac va trao àöi vúi ho cho àïn khi ban àat àïn thoa thuên va giai phap cung thùng.

4.Nhên diïn ba möi quan hï then chöt trong cuöc söng cua ban. Nïu ra möt sö dêu hiïu ma ban cam thêy ào la sö dû trong tai khoan tònh cam cua möi möi quan hï; viït ra möt sö biïn phap cu thï nhùm tao àûúc “khoan gûi vao” cho möi “tai khoan” ào.

5.Xem xet “kõch ban” cua chñnh ban. No co thuöc loai thùng/thua hay khöng? No anh hûúng thï nao àïn sû tûúng tac giûa ban vúi ngûúi khac? Ban co thï xac àõnh àûúc àêu la nguön göc chñnh cua “kõch ban” ào? Xac àõnh xem “kõch ban” ào co con phu húp vúi thûc tai cuöc söng cua ban hay khöng?

6.Tòm hiïu möt ngûúi àa ap dung thanh cöng tû duy cung thùng trong hoan canh kho khùn. Hay hoc têp kinh nghiïm tû têm gûúng nay.

Thoi quen thû nùm

Cac nguyïn tùc giao tiïp

trïn cú sú thêu hiïu lên nhau

“Con tim co nhûng ly le riïng ma ly trñ khöng hiïu àûúc.”

- Pascal

Gia sû ban thêy kho chõu ú mùt va quyït àõnh àïn gùp bac sô nhan khoa àï kham.

Sau khi nghe ban kï cac triïu chûng, öng êy lêy chiïc kñnh mònh àang àeo àûa cho ban.

“Anh hay àeo vao ài”, öng êy noi, “Töi àa àeo no 10 nùm nay röi, no thûc sû giup töi rêt nhiïu. Töi con möt chiïc nûa ú nha, anh cû cêm lêy chiïc nay ma dung”.

Ban àeo kñnh vao, nhûng no chó lam cho tònh hònh töi tï thïm.

“Öi, kinh khung qua!”, ban kïu lïn, “Töi chùng thêy gò ca”.

“Thï a, sao vêy?”, öng êy hoi, “Töi àeo rêt töt ma. Thû lai lên nûa xem nao”.

“Thò töi àang cö àêy”, ban noi, “nhûng cai gò cung chó thêy mú mú thöi”.

“Hay cö suy nghô tñch cûc xem nao!”

“Nhûng töi chùng thêy gò ca”, ban kïu lïn àêy ve söt ruöt.

“Nay öng ban, anh thêt khöng biït àiïu!”, öng bac sô quú trach, “Töi àa cö gùng giup anh, anh chùng cam ún thò thöi…”.

Liïu sau nay, ban co quay lai gùp viïn bac sô nhan khoa ào khi cên kham mùt nûa khöng? Chùc chùn la khöng, töi tin hùn la nhû vêy. Ban khöng thï tin vao möt bac sô chùng cên kham bïnh ma cû kï toa vung vñt nhû thï.

Nhûng thû hoi chung ta co thûúng chên àoan bïnh trûúc khi kï àún trong quan hï giao tiïp hay khöng?

“Con úi, höm nay con lam sao thï?”

“Ö, con khöng biït. Me co thï cho con la àûa ngöc.”

“Têt nhiïn me khöng nghô nhû vêy. Con cû noi cho me nghe. Khöng ai thûúng con bùng me ca. Chuyïn gò lam cho con buön nao?”

“Khöng, chùng co gò ca.”

“Noi ài, noi me nghe xem nao!”

“Nhûng… Thöi àûúc, con noi thêt vúi me nhe, con chùng thñch àïn trûúng nûa àêu.”

“Cai gò?”, ban kïu lïn nhû khöng thï tin vao tai mònh, “Con khöng thñch àïn trûúng nghôa la sao? Hoc hanh la nïn tang cho tûúng lai, con cên phai biït àiïu ào chû. Nïu siïng nùng nhû chõ con, con se hoc gioi hún nûa àêy, va röi con se thñch àïn trûúng thöi. Me biït la con co kha nùng, chó co àiïu con khöng chõu ren luyïn. Hay cö lïn. Cên phai co thai àö tñch cûc con a”.

“Nao, bêy giú trú lai vên àï cua con. Noi cho me biït tai sao con buön?”

Chung ta thûúng co xu hûúng nong vöi trong nhûng tònh huöng nhû vêy, muön àûa ra lúi khuyïn ngay lêp tûc àï giai quyït vên àï. Khi khöng danh thúi gian àï “chên àoan”, ban khöng thï hiïu àûúc vên àï thûc sû la gò.

Tom lai, möt nguyïn tùc quan trong trong lônh vûc quan hï giao tiïp giûa ngûúi vúi ngûúi la: trûúc hït, hay lùng nghe va thêu hiïu. Nguyïn tùc nay la chòa khoa àï co àûúc cuöc giao tiïp hiïu qua.

1. TÑNHCACHVA GIAOTIÏP

Giao tiïp la ky nùng quan trong nhêt trong cuöc söng, bao göm bön hònh thûc cú ban: nghe – noi – àoc – viït.

Hêu hït thúi gian cua chung ta àûúc sû dung àï giao tiïp, trû luc ngu. Nhûng ban hay àï y àiïu nay: Ban bo ra nhiïu nùm àï hoc noi, va nhiïu thúi gian hún nûa àï hoc àoc va viït. Thï con lùng nghe thò sao? Ban àa hoc hay àûúc àao tao nhûng gò àï biït lùng nghe, àï ban co thï thûc sû thêu hiïu ngûúi khac tû khung tham chiïu cua riïng ngûúi ào?

Rêt ñt ngûúi àûúc ren luyïn àï biït lùng nghe. Va nïu co thò phên lún viïc huên luyïn nay nùng vï phûúng phap cua Àao àûc Nhên cach, khöng dûa trïn cú sú tñnh cach va möi quan hï - nhûng yïu tö co y nghôa vö cung quan trong trong viïc thêu hiïu ngûúi khac.

Nï u muö n giao tiï p mö t ca ch hiï u qua , muö n gêy a nh hûú ng àö i vú i mö t ngûú i thò àiï u àê u tiïn la ba n cê n pha i hiï u ngûú i ào . Ba n khöng thï tha nh cöng nï u chó dû a va o ky thuê t giao tiï p; vò khi pha t hiï n ra àiï u na y, ngûú i ta se nghô ba n gia dö i hoù c ào ng kõch va se thù c mù c

ta i sao ba n la i la m nhû vê y, àö ng cú cu a ba n la gò… Cuö i cu ng, ho se ca m thê y rù ng ba n khöng àa ng tin cê y àï co thï cú i mú vú i ba n.

Chòa khoa thûc sû àï gêy anh hûúng vúi ngûúi khac chñnh la con ngûúi thêt cua ban, la hanh àöng thûc sû cua ban. Tñnh cach böc lö tû nhiïn con ngûúi thêt cua ban –chû khöng phai dûa vao lúi ngûúi khac noi vï ban, hay phu thuöc vao y muön cua ban. Ào la cùn cû àï moi ngûúi nhòn nhên ban.

Tñnh cach cua ban khöng ngûng böc lö, khöng ngûng giao lûu vúi bïn ngoai. Dûa vao ào, moi ngûúi se co hoùc khöng co long tin àöi vúi ban cung nhû àöi vúi nhûng nö lûc cua ban trong möi quan hï giao tiïp.

Nïu ban co tñnh cach thêt thûúng, khi tû tï, luc cay àöc va trïn hït, nïu biïu hiïn cua ban trong cuöc söng riïng khac hùn vúi khi ban ú trûúc mùt moi ngûúi, thò ban se rêt kho lam cho ngûúi khac mú long ra vúi ban. Ho khöng cam thêy àu tin tûúng àï bay to y kiïn, kinh nghiïm hay tònh cam chên thêt cua mònh.

Chùng han vúi töi, nïu ban khöng hiïu hoan canh va tònh cam riïng cua töi, thò lam thï nao ban co thï khuyïn bao hay giup àú töi? Du töi biït la töi àang cên lúi khuyïn cua ban, va àiïu ban noi ra co thï la töt àep, nhûng no se chùng co tac dung gò vúi töi ca. Ban co thï noi rùng ban quan têm àïn töi va àanh gia cao töi - töi rêt muön tin àiïu ào. Nhûng lam sao ban co thï àanh gia cao töi khi ban thêm chñ con chûa hiïu töi? Têt ca nhûng gò töi co chó la lúi noi cua ban, ma chó noi suöng thöi thò lam sao tin àûúc?

Vò vêy, muön co àûúc thoi quen giao tiïp hiïu qua, ban khöng thï chó àún thuên dûa vao ky thuêt giao tiïp; hay xêy

dûng cho mònh ky nùng lùng nghe va thêu hiïu dûa trïn cú sú tñnh cach, dên àïn sû cúi mú va tin cêy. Ban cung cên mú cac tai khoan tònh cam àï tao sû thöng hiïu giûa nhûng têm hön.

2. LÙNGNGHEVA THÊU HIÏU

Àa sö chung ta lùng nghe khöng phai àï thêu hiïu ngûúi khac, ma àï àöi àap. Ngûúi ta thûúng thöng qua mö thûc cua mònh àï gan loc nhûng àiïu ho nghe va co thoi quen “suy bung ta ra bung ngûúi” àï phan xet cuöc söng cua ngûúi khac.

“Ö, töi rêt hiïu tònh cam cua anh!”

“Töi àa tûng trai qua nhûng àiïu giöng hït nhû thï. Àï töi noi kinh nghiïm ban thên cho anh/chõ nghe nhe.”

Ho khöng ngûng dung trai nghiïm cua mònh chiïu lïn hanh vi cua ngûúi khac. Ho dung cùp kñnh cua mònh àeo vao mùt ngûúi àang giao tiïp vúi ho

Möt öng bö no co lên têm sû vúi töi: “Töi khöng thï hiïu àûúc thùng nhoc nha töi. No chùng chõu nghe töi gò ca”.

“Ha y àï töi nhù c la i àiï u anh vû a no i nhe ”, töi tra lú i, “Anh khöng hiï u àûú c con trai anh vò no khöng chõu nghe anh?”.

“Àung vêy”, anh êy tra lúi.

“Töi xin nhùc lai, anh khöng hiïu àûúc con trai anh vò no khöng chõu nghe anh?”

“Àung, töi noi thï”, anh êy tra lúi co ve bûc böi.

“Töi nghô rùng muön hiïu ai, trûúc hït anh cên phai lùng nghe ngûúi ào”, töi gop y.

“A”, anh êy dûúng nhû bùt àêu nhên ra vên àï. Dûng lai ngêm nghô möt luc, anh noi: “A, àung vêy! Nhûng töi hiïu no chû. Töi hiïu no àang phai trai qua nhûng gò. Ban thên töi cung tûng nhû vêy. Àiïu töi khöng hiïu la tai sao no khöng chõu nghe lúi töi”.

Thï àêy! Ro rang ngûúi àan öng nay chùng hiïu chut gò vï nhûng àiïu àang thûc sû diïn ra trong àêu con mònh. Anh êy chó nhòn vao ban thên mònh va nghô rùng mònh co thï nhòn thêy ca thï giúi. Trûúng húp nay cung àung vúi nhiïu ngûúi trong chung ta. Trong têm trñ möi ngûúi àïu àêy ùp nhûng àiïu tû cho la àung. Khi cac cuöc àöi thoai àïu biïn thanh àöc thoai, chung ta se khöng bao giú thûc sû hiïu àûúc àiïu gò àang diïn ra trong àêu ngûúi khac.

Chung ta thûúng “lùng nghe” ngûúi khac noi vúi möt trong bön thai àö sau:

- Lam ngú - thai àö nay kho co thï goi la lùng nghe.

- Gia vú lùng nghe - chung ta co thï buöng nhûng lúi cam than nhû: “Vêng”, “A ha”, “Hay àêy!” xen vao cêu chuyïn cua ngûúi khac nhûng thûc ra la khöng hï chu têm àïn no.

- Lùng nghe co chon loc - tûc chó nghe möt phên cua cuöc àöi thoai.

- Chùm chu lùng nghe - tûc têp trung toan bö vao nhûng lúi ngûúi khac àang noi.

Tuy nhiïn, rêt ñt ngûúi trong chung ta biït cach lùng nghe vúi thai àö thû nùm - mûc àö cao nhêt cua sû lùng nghe - ào la lùng nghe va thêu hiïu.

Lùng nghe va thêu hiïu khöng phai la möt xao thuêt àï lêy long ngûúi khac, cung khöng phai la kiïu lùng nghe “co suy nghô ”. Lùng nghe “co suy nghô” nghôa la ban lùng nghe

vúi y àõnh àï àöi àap, àï kiïm soat, àï àiïu khiïn ngûúi khac. Con lùng nghe va thêu hiïu la möt mö thûc hoan toan khac, ào la lùng nghe vúi muc àñch trûúc hït àï thûc sû hiïu àûúc ngûúi khac. Lùng nghe va thêu hiïu la ài vao bïn trong khung tham chiïu cua ngûúi khac. Ban nhòn sû viïc thöng qua ho, nhòn thï giúi theo cach cua ho, hiïu mö thûc cua ho, cam nghô cua ho.

Thêu hiïu khac vúi thöng cam. Thöng cam la möt hònh thûc tan thanh, xet àoan, co thï hiïn tònh cam va phan ûng. Ngûúi ta thûúng lam dung sû thöng cam va tao ra cam giac bõ phu thuöc. Ban chêt cua lùng nghe thêu hiïu khöng phai ú chö ban àöng y vúi ngûúi khac, ma la hiïu àêy àu, sêu sùc vï ngûúi ào, ca tònh cam cung nhû suy nghô cua ho.

Lù ng nghe thê u hiï u khöng chó dû ng la i ú sû ghi nhê n, suy tû hay hiï u ro nhû ng gò àûú c nghe. Theo tñnh toa n cu a ca c chuyïn gia vï giao tiï p, trong thû c tï , chó co 10% giao tiï p cu a chu ng ta àûú c thï hiï n thöng qua lú i no i, 30% àûú c thï hiï n qua êm thanh va 60% qua ngön ngû cû chó, àiï u bö . Khi lù ng nghe thê u hiï u, ba n khöng chó nghe bù ng tai, ma quan tro ng hún, ba n co n nghe bù ng mù t va ca con tim. Ba n lù ng nghe àï ca m nhê n, àï gia i nghôa, àï hiï u àûú c ha nh vi cu a ngûú i kha c. Ba n huy àö ng ca ba n cê u na o pha i va tra i la m viï c. Ba n nhê n thû c, trû c ca m va ca m nhê n.

Lùng nghe thêu hiïu co sûc manh lún lao vò no àem lai nhûng dû liïu chñnh xac àï ban sû dung. Thay vò dûa vao kinh nghiïm chu quan cua mònh àï nhòn nhên, ly giai nhûng suy nghô, tònh cam, àöng cú va hanh vi cua ngûúi khac, ban se dûa vao thûc tï khach quan. Va quan trong

hún nûa la hanh àöng lùng nghe thêu hiïu cua ban phai àûúc àöi tac thûa nhên. Nïu khöng, du ban co cö gùng àïn àêu àï tao ra “khoan gûi”, no cung se biïn thanh nhûng

“khoan chi”. Àöi tac con co thï xem nhûng cö gùng cua ban chó la thu àoan löi keo, nhùm phuc vu cho muc àñch riïng, hoùc àï gêy sûc ep, vò ban khöng hiïu àûúc àiïu quan trong àöi vúi ho la gò.

Lùng nghe thêu hiïu tû thên no la möt “khoan gûi” rêt lún vao tai khoan tònh cam. No co tac dung biïn chuyïn tinh thên theo hûúng tñch cûc vò mang àïn cho con ngûúi möt “bêu khöng khñ têm ly”.

Gia sû luc nay ban àang ngöi trong phong thò khöng khñ àöt nhiïn bõ hut hït, luc ào ban co con quan têm àoc cuön sach nay khöng? Chùc chùn la khöng, kï ca moi thû khac, trû khöng khñ àï thú. Sû söng con se la àöng cú duy nhêt cua ban.

Nhûng vò luc nay ban co khöng khñ, no khöng con la àöng cú thuc àêy ban nûa. Möt trong nhûng nhên thûc sêu sùc nhêt vï àöng cú thuc àêy con ngûúi la: Nhûng nhu cêu àa àûúc thoa man thò khöng con la àöng cú thuc àêy nûa. Chó co nhu cêu chûa àûúc thoa man múi la àöng cú thuc àêy ma thöi. Sau nhu cêu söng con vï thï xac, thò nhu cêu lún nhêt cua con ngûúi la sû söng con vï têm ly – nhu cêu àûúc hiïu, khùng àõnh, cöng nhên va àanh gia cao.

Khi lùng nghe àï thêu hiïu ngûúi khac, ban se cho ngûúi ào möt bêu khöng khñ têm ly trong lanh. Röi sau ào, ban múi co thï têp trung vao viïc gêy anh hûúng hoùc giai quyït vên àï tön tai. Bêu khöng khñ giao tiïp thên mêt va chên thanh co tac àöng rêt lún àïn sû thanh cöng trong moi lônh vûc cua cuöc söng.

Möt lên, töi giang giai khai niïm nay tai cuöc höi thao

ú Chicago, va yïu cêu cac hoc viïn thûc hanh ngay cach lùng nghe thêu hiïu.

Vai höm sau, möt hoc viïn àûng tuöi àïn gùp töi. Anh êy bùt àêu cêu chuyïn cua mònh:

Àï töi kï öng nghe chuyïn gò àa xay ra höm qua. Töi àang cö àï ky kït möt húp àöng lún vï bêt àöng san ú Chicago. Töi àa gùp gú nhûng ngûúi chõu trach nhiïm chñnh cung cac luêt sû va vùn phong möi giúi bêt àöng san.

Tònh hònh co ve nhû töi se àï tuöt mêt húp àöng nay, húp àöng ma töi àa mêt hún 6 thang àï àeo àuöi. Noi àung ra la co bao nhiïu trûng thò töi àa bo hït vao cai rö nay. Têt ca. Do ào töi àa hoang sú. Töi cö lam moi thû co thï cûu van tònh hònh, döc hït sûc lûc, dung têt ca kinh nghiïm lam ùn cua mònh. Cach cuöi cung la noi “Liïu chung ta co thï lui lai quyït àõnh nay thïm möt thúi gian ngùn nûa khöng?”. Nhûng sûc can la rêt lún va ho to ra ngan ngêm vò viïc nay àa keo dai qua lêu, ro rang la ho muön kït thuc.

Thï röi töi tû nhu, tai sao khöng vên dung àiïu àa àûúc hoc ú höi thao nay àï xoay chuyïn tònh thï nhó? Trûúc hït, hay lùng nghe va thêu hiïu.

Thï la töi noi vúi àöi tac: “Àï xem töi co thûc sû hiïu àung lêp trûúng va möi quan têm cua cac öng àöi vúi àï nghõ cua töi khöng. Khi cac öng cam thêy töi hiïu àung, chung ta se thû coi àï xuêt cua töi co thñch húp hay khöng?”.

Töi àa thûc sû àùt mònh vao võ trñ cua ho. Töi cö noi lïn nhu cêu va sû quan têm cua ho àöi vúi cac vên àï xung quanh ban húp àöng. Va ho bùt àêu cúi mú hún.

Töi cang cam nhên va thï hiïn àiïu ho quan têm bao nhiïu thò ho cang trú nïn cúi mú bêy nhiïu.

Cuöi cung, ngûúi àûng àêu nhom àam phan phña àöi tac àûa ra quyït àõnh: “Chung töi àöng y ky húp àöng vúi anh”.

Thanh cöng bêt ngú ngoai sûc tûúng tûúng êy àa khiïn

töi vö cung ngac nhiïn; cho àïn sang nay töi vên chûa hït ngac nhiïn.

Ro rang, ngûúi hoc viïn nay àa àûa àûúc möt “khoan gûi” khöng lö vao tai khoan tònh cam nhú tao ra bêu khöng khñ giao tiïp thên mêt, chên thanh vúi phña àöi tac.

Cö gùng thêu hiïu ngûúi khac trûúc, tûc “chên àoan” trûúc khi “kï toa” la möt viïc kho khùn, nhûng se co àûúc kït qua töt àep hún la àûa ngay cho ngûúi êy cùp kñnh chó phu húp vúi ban thên mònh trong nhiïu nùm qua.

Lùng nghe nhûng khöng thêu hiïu se lam kiït quï ca P (san phêm) lên PC (nùng lûc san xuêt). Ban khöng thï àat àûúc mûc san lûúng töi àa nïu khöng hiïu chñnh xac vï nùng lûc san xuêt – tûc tiïm nùng va quy trònh tao ra thanh phêm. Va ban khöng thï co àûúc PC tûúng thuöc nïu àöi tac khöng cam thêy ban thûc sû hiïu ro nhu cêu cua ho.

Lùng nghe thêu hiïu cung co rui ro nïn nhûng ngûúi trong möi quan hï phai cam thêy an toan thò múi co thï lùng nghe thêu hiïu sêu sùc. Vò phai cúi mú têm long àï chõu anh hûúng cua ngûúi khac nïn ban rêt dï bõ tön thûúng. Àêy la möt nghõch ly, xet theo nghôa nao ào, vò àï gêy àûúc anh hûúng àöi vúi ngûúi khac ban phai chõu anh hûúng cua ho trûúc.

Ào la ly do tai sao cac Thoi quen 1, 2 va 3 trú nïn rêt cú ban. Möt khi àa xac àõnh “bùt àêu” moi thû “tû bïn trong”,

ban se co kha nùng xû ly nhûng tònh huöng dï gêy tön thûúng bùng sûc manh nöi têm va sû thanh than.

3. “CHÊNBÏNH” TRÛÚC KHI “KÏTOA”

Mùc du co thï gùp rui ro va kho khùn, nhûng thêu hiïu ngûúi khac trûúc – “chên bïnh” trûúc khi “kï toa” – la möt nguyïn tùc àung àùn àûúc thï hiïn ú moi lônh vûc cuöc söng. No la àiïu cöt yïu àöi vúi chung ta vò möt ly do àún gian: Ban khöng thï tin tûúng vao àún thuöc cua bac sô, nïu khöng tin tûúng vao sû chên àoan cua öng êy.

Vao höm diïn ra trên àêu bong gay cên tai sên bong àõa phûúng, cö con gai Jenny cua chung töi lïn cún söt. Con be liïn tuc oi va tiïu chay. Bac sô trûc tram y tï höm ào àa ài xem trên àêu.

Sandra goi cho bac sô – öng êy àang ú tai sên vên àöng – àung vao thúi àiïm cao trao cua trên àêu. Co thï dï dang nhên thêy ve kho chõu cua öng. “Vêng, töi àêy. Co gò khöng?”, öng êy het toang vao àiïn thoai.

“Thûa bac sô, töi la ba Covey, chung töi àang rêt lo cho Jenny con gai töi. No àang söt cao.”

“Tònh trang thï nao?”, öng êy hoi.

Sau khi Sandra mö ta cac triïu chûng, öng êy noi: “Àûúc röi. Töi se cho dûúc sô cua mònh mang thuöc túi cho ba”.

Sau khi cup may, Sandra cam thêy do vöi qua nïn cö êy àa khöng thûc sû noi hït tònh trang cua con be cho öng bac sô biït. Tuy nhiïn, nhûng àiïu àa noi thò cung tam àu.

“Em co nghô la bac sô biït Jenny la tre sú sinh khöng?”, töi hoi vú.

“Em nghô la öng êy biït”, Sandra tra lúi.

“Nhûng öng êy khöng phai la bac sô riïng cua mònh. Va chûa bao giú chûa bïnh cho con be ca.”

Sandra im lùng.

“Chung ta lam gò bêy giú?”, cuöi cung vú töi lïn tiïng.

“Em goi lai ài”, töi tra lúi.

“Nhûng... Hay la... anh goi ài!”, Sandra rut re àï nghõ.

Thï la töi goi.

“Thûa bac sô”, töi noi, “Khi öng kï àún thuöc vûa röi, öng co biït la be Jenny cua chung töi chó múi bay thang tuöi khöng?”.

“Khöng!”, öng êy kïu lïn, “Töi khöng biït. May ma anh goi lai. Töi se goi àiïn àöi àún thuöc ngay bêy giú.”

Nïu khöng tin vao chên àoan, ban se khöng tin vao àún thuöc.

Nguyïn tùc nay cung àung trong ban hang. Möt ngûúi ban hang gioi trûúc hït phai hiïu ro àûúc nhu cêu, sû quan têm, hoan canh cua khach hang. Ngûúi ban hang nghiïp dû chó ban cac san phêm, con ngûúi ban hang chuyïn nghiïp se ban cac giai phap àap ûng nhu cêu. Ào la hai cach tiïp cên hoan toan khac nhau. Ngûúi ban hang chuyïn nghiïp biït cach “chên àoan”, biït cach lam thï nao àï hiïu àûúc khach hang, àï gùn cac nhu cêu cua khach hang vúi san phêm va dõch vu cua mònh. Va anh ta co àu trung thûc àï noi rùng “Rêt tiïc, thûa ngai, san phêm/ dõch vu cua chung töi khöng phu húp vúi nhu cêu cua quy ngai” nïu sû thêt àung nhû vêy.

“Chên àoan” trûúc khi “kï toa” cung rêt quan trong

trong lônh vûc luêt phap. Möt luêt sû chuyïn nghiïp trûúc hït se ài thu thêp cac sû kiïn thûc tï àï hiïu àung tònh hònh, nùm ro sû thêt trûúc khi chuên bõ cho möt vu kiïn. Möt luêt sû gioi thêm chñ con viït ra lúi bao chûa dû kiïn cua luêt sû àöi phûúng àï röi co phûúng an bao chûa cho thên chu cua mònh.

Trong lônh vûc san xuêt, ban co thï tûúng tûúng nöi möt nha san xuêt nao ào noi rùng “Nghiïn cûu khao sat nhu cêu khach hang la khöng quan trong. Chung ta cû viïc san xuêt san phêm”? Nhû thï co nghôa la nha san xuêt nay chùng cên àïm xóa àïn viïc phai tòm hiïu thoi quen hay àöng cú mua sùm cua khach hang. Àiïu nay chùc chùn se khiïn doanh nghiïp lêm vao tònh trang thua lö.

Möt ky sû gioi se hiïu ro cac loai lûc tac dung, ûng suêt chõu lûc trûúc khi thiït kï chiïc cêu. Möt giao viïn gioi se àanh gia lúp hoc trûúc khi day. Möt sinh viïn gioi se hiïu ro ly thuyït trûúc khi ûng dung. Cha me mêu mûc phai hiïu con cai trûúc khi àanh gia hay rùn day chung. Chòa khoa àï phan xet chñnh la sû am hiïu tûúng tên. Nïu cû àûa ra phan xet trûúc thò khöng bao giú chung ta co thï hiïu àûúc àêy àu sû viïc.

Cö gùng thêu hiïu ngûúi khac trûúc la möt nguyïn tùc àung àùn àa àûúc minh chûng trong moi lônh vûc cua cuöc söng. No la möt nguyïn tùc phö biïn, la mêu sö chung, va co sûc manh lún nhêt trong möi quan hï giûa ngûúi vúi ngûúi.

4. BÖN KIÏU PHANÛNGPHANXA

Do thûúng lùng nghe ngûúi khac möt cach chu quan nïn chung ta se co xu hûúng phan ûng lai nhû möt phan

xa, theo bön kiïu sau:

- Àanh gia – àöng y hoùc khöng àöng y.

- Thùm do – àùt cêu hoi xuêt phat tû khung tham chiïu cua chñnh chung ta.

- Khuyïn bao – àûa ra lúi khuyïn dûa vao kinh nghiïm cua mònh.

- Ly giai – tòm cach ly giai àöng cú va hanh vi cua ngûúi khac theo kiïu “suy bung ta ra bung ngûúi”.

Nhûng phan ûng trïn àïn vúi chung ta möt cach tû nhiïn. Chung ta àa bõ “àõnh hònh” búi nhûng mö hònh trïn. Thï nhûng, liïu chung ta co biït chung tac àöng ra sao àïn kha nùng thêu hiïu ngûúi khac cua chung ta khöng?

Töi àang cö gùng àï gên gui hún vúi con trai cua mònh. Song, liïu no co cam thêy thoai mai àï co thï bay to möt cach cúi mú vúi töi, nïu töi cû phan xet bêt cû àiïu gò no noi ra ma khöng cên nghe lúi giai thñch? Liïu töi co àem lai cho no möt bêu khöng khñ thên mêt, chên thanh? Va no se nghô nhû thï nao khi töi cû chùm chùm thùm do no? Thùm do thêt ra la möt hònh thûc kiïm soat, xêm pham àúi tû cua ngûúi khac. No cung mang tñnh chêt lö-gñc, nhûng khac vúi lö-gñc cua cam xuc va tònh cam. Khöng ngûng thùm do la möt trong nhûng nguyïn nhên chu yïu lam cho cha me khöng gên gui àûúc vúi con cai.

“Tònh hònh ra sao con trai?”

“Da, bònh thûúng.”

“Gên àêy co chuyïn gò xay ra vúi con khöng?”

“Khöng a.”

“Ú trûúng co gò vui khöng?”

“Khöng co gò nhiïu, bö.”

“Con àõnh lam gò vao cuöi tuên nay?”

“Con cung chûa biït nûa.”

Ban khöng thï nao keo con ban dût ra khoi cuöc noi chuyïn àiïn thoai vúi ban be no, nhûng têt ca nhûng lúi no danh cho ban chó la nhûng cêu tra lúi nhat gûng nhû vêy!

Co bao giú ban thû tòm hiïu xem tai sao con ban lai nhû vêy? Möi khi no bùt àêu bay to vûúng mùc thò ban lêp tûc sû dung nhûng tû ngû “àao to bua lún”àï khuyïn day:

“Thï àêy! Bö àa bao con röi ma con àêu co nghe!”. Ào la ly do àï con ban ngay möt xa cach vúi ban.

Töi àa truyïn àat kinh nghiïm trûúc hït, hay cö gùng lùng nghe va thêu hiïu cho rêt nhiïu ngûúi. Ho àa bùt àêu chõu nhòn lai phan ûng thûúng gùp cua mònh trong giao tiïp vúi ngûúi khac va hoc cach lùng nghe thêu hiïu. Àöi vúi möt sö ngûúi, trûúc hït, hay cö gùng lùng nghe va thêu hiïu àa trú thanh möt thoi quen thu võ, co thï ap dung nhanh nhêt trong sö 7 Thoi quen trong quyïn sach nay.

Chung ta hay xem xet möt cuöc giao tiïp àiïn hònh giûa möt ngûúi cha va àûa con trai võ thanh niïn, chu y xem xet nhûng lúi noi cua ngûúi cha dûúi goc àö bön phan ûng ma chung ta àa àï cêp ú trïn.

“Bö úi, con thêy thï la àu röi. Hoc hanh chùng co gò la quan trong ca!”

“Sao vêy con?” [Thùm do]

“No chùng thiït thûc chut nao. Con chùng hoc àûúc cai gò co ñch ca.”

“Û… nhûng con chûa nhên thêy lúi ñch cua no àêu. Höi

bùng tuöi con, bö cung nghô nhû vêy. Bö àa tûng nghô hoc hanh thêt phñ thúi gian. Nhûng sau nay, bö nhên ra chñnh viïc hoc la nïn tang cho ca cuöc àúi bö. Hay cö lïn con. Hay danh thúi gian cho no.” [Khuyïn bao]

“Con àa mêt 10 nùm cho viïc hoc röi! Con hoi bö ‘x + y’ thò co ñch gò cho con khi con lam thú sûa chûa ö-tö?”

“Thú sûa ö-tö? Con khöng àua àêy chû?” [Àanh gia]

“Khöng, con noi thêt àêy. Bö cû nhòn Joe ma xem. Anh êy bo hoc va bêy giú àang lam nghï sûa chûa ö-tö. Va anh êy kiïm àûúc rêt nhiïu tiïn. Ào múi la thûc tï.”

“Tam thúi thò co ve nhû vêy. Nhûng vai nùm sau, Joe se thêy tiïc re: ‘Gia ma mònh àûúc tiïp tuc ài hoc’. Con khöng cên phai lam möt anh thú sûa chûa ö-tö. Con cên co hoc thûc àï chuên bõ cho möt nghï nghiïp tûúng lai töt àep hún.” [Khuyïn bao]

“Con chùng biït. Con thêy Joe co möt khúi àêu rêt töt.”

“Nay con trai, con àa thûc sû cö gùng hït sûc chûa?” [Thùm do, àanh gia]

“Con àa hoc trung hoc àûúc 2 nùm röi. Àung la con àa cö gùng, nhûng con chó thêy lang phñ thúi gian thöi.”

“Trûúng con hoc la möt trûúng rêt uy tñn, con co biït khöng. Hay xûng àang vúi no.” [Khuyïn bao, àanh gia]

“Cac ban con cung nghô nhû con.”

“Con co biït bö me àa hy sinh àïn thï nao àï con àûúc nhû höm nay khöng? Con khöng thï bo hoc nûa chûng nhû vêy àûúc.” [Àanh gia]

“Con biït bö me àa hy sinh vò con. Nhûng con chó thêy no khöng àang.”

“Nay, gia nhû con danh nhiïu thúi gian hún àï lam bai têp va bút xem ti-vi…” [Khuyïn bao, àanh gia]

“Bö a, con thêy vö ñch. Nhûng thöi! Con khöng muön noi vï chuyïn nay nûa.”

Ro rang, ngûúi cha rêt co thiïn y; ro rang la öng êy muön giup àú con mònh. Nhûng liïu öng êy àa thûc sû hiïu àûúc cêu be?

Chung ta hay xem xet ky hún ngûúi con – khöng chó lúi noi, ma ca suy nghô va tònh cam, àûúc biïu thõ trong ngoùc moc dûúi àêy, va tac àöng co thï co cua cac phan ûng tû kinh nghiïm cua ngûúi cha.

“Bö úi, con thêy nhû vêy la àu röi! Trûúng hoc chùng co gò la quan trong ca!” [Mònh muön noi chuyïn vúi bö, muön àûúc bö quan têm]

“Sao vêy con?” [Bö co quan têm, rêt töt!]

“No chùng thiït thûc chut nao, con chùng hoc àûúc cai gò co ñch ca.” [Mònh co vên àï ú trûúng, va cam thêy rêt töi tï]

“Û, con chûa nhên thêy lúi ñch cua no àêu. Höi bö bùng tuöi con, bö cung nghô nhû vêy.” [Ö khöng! Bö lai bùt àêu kï lï, mònh chùng muön nghe chut nao. Mònh chùng bên têm viïc bö àa phai lï bûúc hang cêy sö qua lúp tuyït day àï àïn trûúng ra sao. Mònh muön ài thùng vao vên àï]

“Bö àa tûng nghô hoc hanh thêt la phñ thúi gian. Nhûng sau nay bö nhên ra chñnh viïc hoc la nïn tang cho ca cuöc àúi bö. Hay cö lïn con. Hay danh thúi gian cho no.” [Thúi gian chùng thï giai quyït àûúc vên àï cua mònh. Ûúc gò mònh co thï noi cho bö hiïu. Ûúc gò mònh co thï noi toac ra]

“Con àa mêt 10 nùm cho viïc hoc röi! Con hoi bö ‘x +

y’ thò co ñch gò khi con lam thú sûa chûa ö-tö?”

“Thú sûa chûa ö-tö? Con khöng àua àêy chû?” [Bö se khöng con thûúng mònh nïu mònh lam thú sûa chûa ö-tö. Bö se khöng thûúng mònh nïu mònh khöng hoc xong. Mònh phai noi ro ra múi àûúc]

“Khöng, con noi thêt àêy. Bö cû nhòn Joe ma xem. Anh êy bo hoc va bêy giú àang lam nghï sûa ö-tö va kiïm àûúc rêt nhiïu tiïn. Ào múi la thûc tï”.

“Tam thúi thò tröng co ve nhû vêy. Nhûng vai nùm sau, Joe se thêy tiïc re: ‘Gia ma mònh àûúc tiïp tuc ài hoc…’

[Trúi úi, àêy la bai hoc lên thû 16 vï gia trõ cua giao duc] “Con khöng cên phai lam möt anh thú sûa chûa ö-tö. [Tai sao bö biït? Bö co thûc sû hiïu con muön gò khöng?] Con cên co hoc thûc àï chuên bõ cho möt nghï nghiïp tûúng lai töt àep hún.”

“Con chùng biït. Joe àa co möt sû khúi àêu rêt töt”. [Anh êy khöng thêt bai. Anh êy khöng cên hoc nhiïu nhûng anh êy co thêt bai gò àêu?]

“Na y con trai, con àa thû c sû cö gù ng hï t sû c chûa?”[Chung ta àang noi quanh co bö a. Nïu bö chõu kho lùng nghe, con se noi cho bö biït möt àiïu quan trong]

“Con àa hoc trung hoc àûúc hai nùm röi. Àung la con àa cö gùng, nhûng con chó thêy lang phñ thúi gian thöi.”

“Trûúng con hoc la möt trûúng rêt co uy tñn, con co biït khöng. Hay xûng àang vúi no”. [Ö, buön cûúi nhó! Bêy giú thò bö lai noi vï sû tñn nhiïm. Ûúc gò mònh co thï noi vï àiïu mònh muön noi]

“Cac ban cua con cung nghô nhû con”. [Mònh cung co lêp trûúng cua mònh chû. Mònh co phai la àûa con nñt àêu]

“Con co biït bö me àa hy sinh nhû thï nao àï con àûúc nhû höm nay khöng?” [A, bö lai bùt àêu kï töi mònh àêy. Co thï mònh la con nñt thêt. Trûúng hoc múi la vô àai, va mònh vên la möt thùng con nñt ùn chûa no lo chûa túi] “Con khöng thï bo hoc nûa chûng khi àa hoc àïn àêy.”

“Con biït la bö me àa hy sinh vò con. Nhûng con chó thêy no khöng àang.” [Bö chùng hiïu gò con ca]

“Nay, gia nhû con danh nhiïu thúi gian hún àï lam bai têp va bút xem ti-vi...” [Ào khöng phai la vên àï, bö a! Ào khöng phai la vên àï thêt ma! Mònh se khöng thï nao noi cho bö biït àûúc. Mònh àa qua ngu ngöc khi noi chuyïn nay vúi bö]

“Bö a, con thêy vö ñch thöi. Nhûng thöi, con khöng muön noi vï chuyïn nay nûa.”

Ban co nhên thêy chung ta bõ han chï àïn thï nao khi cö gùng hiïu ngûúi khac chó bùng lúi noi, àùc biït khi chung ta nhòn vên àï cua ngûúi ào qua lùng kñnh cua mònh? Ban co thêy cai cach “suy bung ta ra bung ngûúi” cua ban han chï ra sao àöi vúi ngûúi àang thûc sû cên chung ta hiïu vên àï cua ho.

Ban se khöng bao giú co thï thûc sû bûúc vao nöi têm ngûúi khac àï nhòn thêy thï giúi cua ho, cho àïn khi ban co àûúc mong muön chên thanh, sûc manh tñnh cach ca nhên, tai khoan tònh cam tñch cûc cung nhû ky nùng lùng nghe thêu hiïu.

Cac ky nùng, phên nöi cua sû lùng nghe thêu hiïu, co bön giai àoan phat triïn nhû sau.

Giai àoan àêu tiïn va kem hiïu qua nhêt: “nhùc lai nguyïn vùn”. Ky nùng nay àûúc ren luyïn khi ban lùng nghe co suy nghô. Vò khöng dûa trïn cú sú tñnh cach va möi quan

hï nïn ky nùng nay dï dên àïn viïc lam cho àöi phûúng mêt hûng. Tuy nhiïn, àêy la giai àoan àêu cua ky nùng lùng nghe va ñt ra, no cung lam cho ban hiïu ngûúi khac noi gò.

Nhùc lai nguyïn vùn khöng co gò kho. Ban chó cên lùng nghe ngûúi khac va nhùc lai, thêm chñ, chùng cên dung àïn ly trñ.

“Bö, con thêy thï la àu röi. Hoc hanh chùng co gò la quan trong ca!”

“Con cho la àu röi sao. Con nghô trûúng hoc chùng co gò quan trong û?”

Vï cú ban, ban chó nhùc lai nöi dung àa àûúc ngûúi khac noi ra. Ban chûa àanh gia, thùm do, khuyïn bao hay ly giai. Nhûng chñ ñt, ban cung àa thï hiïn sû quan têm àöi vúi lúi ngûúi khac noi ra. Nhûng àï hiïu ro, ban khöng phai chó dûng ú ào.

Giai àoan thû hai: “lùp lai nöi dung theo kiïu suy diïn”. Hiïu qua co tùng lïn nhûng vên bõ han chï trong pham vi giao tiïp bùng lúi.

“Bö, con thêy thï la àu röi. Hoc hanh chùng co gò la quan trong ca!”

“Con khöng muön hoc nûa a?”

Lên nay, ban àa noi lai y cua con ban bùng lúi cua ban, nghôa la ban co suy nghô vï àiïu con noi, chu yïu bùng ban cêu nao trai - thiïn vï ly luên, lö-gñc.

Giai àoan thû ba: “bay to cam xuc”.

“Bö, con thêy thï la àu röi. Hoc hanh chùng co gò la quan trong ca!”

“Con cam thêy chan a?”

Giú thò ban chu y àïn àiïu con ban noi trïn cú sú cam xuc cua cêu be.

Giai àoan thû tû, bao göm ca giai àoan thû hai va thû ba: “cö gùng tòm hiïu ban chêt vên àï”.

“Bö, con thêy thï la àu röi. Hoc hanh chùng co gò la quan trong ca!”

“Con thûc sû thêy chan hoc a?”

“Chan” thuöc vï cam xuc; “hoc” thuöc vï nöi dung. Ban àang sû dung ca hai ban cêu nao àï hiïu hai mùt cua vên àï con ban àûa ra.

Bêy giú, hay xem xet àïn nhûng gò xay ra khi ban dung ky nùng thû tû. Khi ban cö gùng thêu hiïu, khi ban lùp lai nöi dung va bay to cam xuc, ban àa tao nïn möt bêu khöng khñ giao tiïp thuên lúi. Ban giup con ban trai nghiïm suy nghô va tònh cam cua chñnh no. Khi no àa thûc sû tin cêy vao mong muön lùng nghe va thêu hiïu cua ban thò hang rao ngùn cach giûa nhûng gò àang diïn ra trong nöi têm no va nhûng àiïu no giai bay biïn mêt. No se mú long àï têm sû àûúc tuön trao. Khi ào, con ban se khöng con suy nghô va cam nhên möt àùng nhûng noi ra möt neo. No bùt àêu àùt niïm tin vao ban bùng têt ca nhûng tònh cam va suy nghô thêm kñn nhêt.

“Bö, con thêy thï la àu röi. Hoc hanh chùng co gò la quan trong ca!” [Mònh muön noi chuyïn vúi bö, muön àûúc bö quan têm]

“Con thûc sû thêy chan hoc a?” [Àung röi, àung la con nghô nhû vêy àêy]

“Con tin la thï. No chùng thiït thûc chut nao. Con chùng hoc àûúc àiïu gò co ñch ca.”

“Con cho rùng hoc hanh chùng co ñch gò cho con?” [Àï mònh nghô lai àa – mònh co àõnh noi nhû vêy khöng nhó?]

“Vêng, àung vêy. Con chùng hoc àûúc gò co ñch cho con ca. Y con muön noi la, bö nhòn anh Joe ma xem. Anh êy bo hoc va àang lam nghï sûa chûa ö-tö. Anh êy kiïm àûúc nhiïu tiïn. Àêy múi la thiït thûc.”

“Con cho rùng Joe àa thûc sû nghô àung? Àung la vï mùt nao ào, cêu ta co thï àung. Giú thò cêu êy kiïm àûúc rêt nhiïu tiïn. Nhûng chó vai nùm nûa, bö dam cûúc rùng cêu ta se tû trach mònh.”

“Bö cho rùng anh Joe se nghô la anh êy àa quyït àõnh sai?”

“Cêu ta se phai nhû vêy. Cû nhòn vao viïc cêu ta bo hoc. Y bö muön noi la nïu con khöng co hoc thûc thò con se chùng lam nïn cöng trang gò trïn àúi nay àûúc.”

“Hoc hanh thûc sû quan trong vêy sao?”

“Ö, àung vêy! Y bö la, nïu con khöng thï töt nghiïp trung hoc, con se khöng tòm àûúc viïc lam va cung khöng thï vao àai hoc. Vêy con se lam gò? Con phai hoc xong trung hoc trûúc àa. No rêt quan trong cho tûúng lai cua con.”

“Hùn nhiïn röi. Nhûng... bö biït gò khöng? Con lo qua Bö nay, bö àûng noi vu nay vúi me nhe?”

“Con khöng muön cho me biït sao?”.

“Khöng hùn thï! Thöi thò bö cû cho me biït cung àûúc.

Àùng nao röi me cung phat hiïn ra. Con vûa lam kiïm tra mön àoc sang nay, va bö biït khöng, cac thêy cö noi trònh àö àoc cua con chó ngang vúi hoc sinh lúp 4. Lúp 4! Trong khi con àang hoc trung hoc cú àêy!”

Ban thêy sû thêu hiïu àa tao ra khac biït thï nao röi

àêy! Têt ca nhûng lúi khuyïn du co thiïn chñ àïn àêu chùng nûa cung se chùng co mêy gia trõ, nïu chung khöng nhùm àung vên àï àang thûc sû cên àûúc giai quyït. Va chung ta se chùng bao giú biït àûúc thûc chêt vên àï cua ngûúi khac, nïu cû bam chùt vao kinh nghiïm, vao mö thûc cua ban thên. Chung ta se khöng thay àöi àûúc gò nïu khöng thï tû bo cai kñnh àang àeo àï nhòn thï giúi dûúi goc nhòn cua ngûúi khac.

“Con se bõ àa nh trûú t, bö a . Con nghô la nï u con thi trûú t, thò tha bo ho c co n hún. Nhûng con khöng muö n bo ho c.”

“Con àang ú thï giùng co kha cùng àêy. Àung la tiïn thoai lûúng nan thêt!”

“Bö nghô con nïn lam gò?”

Ban hay cö gùng hiïu ro con ban trûúc khi chuyïn bai thanh thùng. Thay vò chó giao tiïp bï ngoai, nhùm muc àñch duy nhêt la giai quyït vu viïc, ngûúi cha àa tao ra tònh huöng àï chuyïn biïn tònh hònh, khöng chó àöi vúi cêu be ma con àöi vúi möi quan hï giûa ho. Nhú gat bo kinh nghiïm cua mònh sang möt bïn, va thûc sû cö gùng àï thêu hiïu, öng êy co möt “khoan gûi” vao tai khoan tònh cam. Àiïu ào tao thïm sûc manh cho cêu con trai àï cêu co thï giai bay têm sû, mú ra canh cûa têm hön hït lúp nay àïn lúp khac, cho àïn khi he lö nhûng àiïu thêm kñn nhêtthûc chêt cua vên àï.

Giú thò hai cha con àang ú cung möt phña, cung trïn möt chiïn tuyïn àï nhòn thùng vao sû thêt, thay vò ú hai phña àöi mùt nhau. Cêu con trai àang tiïp thu kinh nghiïm cua cha va xin lúi khuyïn bao.

Du ngûúi cha co thï tiïn hanh khuyïn bao ngay, nhûng öng êy vên cên phai tï nhõ àöi vúi phan ûng cua con mònh. Chûng nao phan ûng cua cêu be böc lö tñnh lö-gñc thò chûng ào, ngûúi cha múi àùt cêu hoi va cho lúi khuyïn. Nhûng khi thêy phan ûng cua con nùng vï cam xuc thò ngûúi cha cên lêp tûc quay lai lùng nghe thêu hiïu.

“Àûúc röi, bö thêy co vai àiïu co thï con quan têm.”

“Cu thï la gò, bö?”

“Chùng han, nhú möt sû trú giup àùc biït nao ào àï con cai thiïn trònh àö àoc. Con co thï tham dû möt chûúng trònh luyïn àoc ngùn han ú möt lúp hoc ban àïm chùng han.”

“Con co hoi röi. Ú ào co chûúng trònh day möi tuên hai buöi töi va ca ngay thû bay. Nhûng nhû thï thò mêt nhiïu thúi giú qua!”

Cam thêy trong cêu tra lúi cua con vên con lên chut cam xuc, ngûúi cha quay lai àï lùng nghe thêu hiïu.

“Û, cung húi tön thúi gian àêy!”

“Ngoai ra, bö a, con àa noi vúi mêy em hoc lúp 5 la con se phu àao cho chung.”

“Con àûng lam chung thêt vong nhe!”

“Nhûng con muön noi vúi bö àiïu nay. Nïu con thêy lúp luyïn àoc ào co thï giup àûúc con, con se tham dû ngay. Con se nhú ban khac phu àao cho mêy em lúp 5.”

“Vêy con rêt cên àûúc giup àú, nhûng con àang bùn khoùn khöng biït lúp hoc ào co àem lai kït qua khöng chû gò?”

“Bö co nghô la co khöng bö?”

Cêu con trai lên nûa trú nïn cúi mú va lö-gñc hún. Cêu àang mú lai cuön cêm nang kinh nghiïm cua ngûúi cha. Luc nay, ngûúi cha co thïm cú höi àï gêy anh hûúng va lam chuyïn biïn tònh hònh.

Trong möt vai trûúng húp, sû chuyïn biïn khöng àoi hoi phai co tac àöng tû nhên tö bïn ngoai. Thûúng thò khi ngûúi ta thûc sû co àûúc cú höi àï giai bay, tû ho se thao gú dên nhûng röi rùm cua mònh va trong qua trònh ào se tòm ra giai phap phu húp.

Co luc, ho cung cên co thïm sû gop y va giup àú. Àiïu then chöt la ngûúi ào cên àûúc lùng nghe va thêu hiïu möt cach chên thanh, àï röi ho se tû tiïp cên vúi vên àï va giai phap theo tûng bûúc, tûng thúi àiïm thñch húp.

Khi möt ngûúi àang bõ tön thûúng tònh cam, nïu ban thûc sû lùng nghe va muön thêu hiïu, ban se ngac nhiïn nhên ra rùng ngûúi êy rêt nhanh chong böc lö nöi long. Ho muön àûúc döc bêu têm sû. Tre con cung vêy, chung rêt muön àûúc têm sû vúi cha me, hún ca vúi ban cung lûa, nïu chung cam nhên àûúc tònh yïu thûúng vö àiïu kiïn tû cha me.

Nïu thûc sû cö gùng àï hiïu ngûúi khac, khöng gia döi va khöng thu àoan, ban se rêt ngac nhiïn trûúc nhûng àiïu múi me ma sû thöng cam chên thanh àem lai. Thêu hiïu chñnh la phûúng phap giao tiïp töi ûu, vûút tröi nhêt.

Töi àa tûng ren luyïn cac ky nùng lùng nghe thêu hiïu, búi ky nùng la möt phên quan trong cua bêt cû thoi quen nao. Nhûng cho phep töi nhùc lai rùng, cac ky nùng se khöng hiïu qua nïu chung khöng xuêt phat tû y muön chên thanh la àï thêu hiïu. Trong thûc tï, khi giao tiïp vúi möt ngûúi co quan hï gên gui vúi ban, ban nïn noi thêt vúi ngûúi ào nhûng àiïu ban nghô.

Con nïu thiïu chên thanh thò töt hún la ban àûng lam gò ca. Àiïu ào chó co hai cho ban vï sau, khi àöi phûúng phat hiïn ra sû thêt rùng ban khöng hï quan têm, khöng muön chia se, ho se co cam giac bõ lûa döi, bõ lam tro cûúi va bõ tön thûúng. Ky thuêt giao tiïp chó la phên nöi cua hònh thûc, no cên phai xuêt phat tû nïn tang vûng chùc cua tñnh cach bïn trong con ngûúi ban.

Cung co ngûúi phan àöi, cho rùng phûúng phap lùng nghe thêu hiïu mêt rêt nhiïu thúi gian. Vêng, co thï luc àêu ban phai bo ra ñt nhiïu thúi gian, nhûng se tiït kiïm àûúc rêt nhiïu vï sau. Nïu la möt bac sô va muön kï àún thuöc àï trõ àung bïnh, àiïu cên thiït trûúc tiïn la ban nïn chên àoan chñnh xac cùn bïnh. Ban khöng thï noi rùng: “Töi àang rêt vöi. Töi khöng co thúi gian àï chên àoan. Cû uöng thuöc ào ài”.

Lên no, töi àang ngöi viït trong cùn phong ú bai biïn phña bùc Oahu, Hawaii thò möt cún gio lua túi. Trûúc ào, töi àa mú ca hai cûa sö àï giû cho cùn phong thoang mat. Trïn chiïc ban lún, töi àï rêt nhiïu ban thao, hït chûúng nay àïn chûúng khac.

Vò thï, cún gio àa thöi bay tû tung cac têp giêy cua töi. Töi cuöng cuöng chay ài gom nhùt giêy tú, sú rùng cac trang viït khöng con theo thû tû nûa. Cuöi cung, töi nhên ra moi chuyïn se töt hún nhiïu khi chó cên danh ra vai giêy àï àong lai cûa sö.

Lùng nghe thêu hiïu àoi hoi phai co thúi gian, nhûng khöng mêt nhiïu bùng thúi gian bo ra àï khùc phuc va sûa chûa nhûng sai lêm. Thêt kho àï chung söng vúi nhûng vên àï chûa àûúc noi ra va giai quyït, cung nhû vúi nhûng hêu qua tai hai ma bêu khöng khñ giao tiïp cùng thùng, tu tung gêy ra.

Möt ngûúi sang suöt biït lùng nghe thêu hiïu se àoc àûúc y nghô cua ngûúi khac möt cach nhanh chong. Khi biïu lö sû chêp nhên, thöng cam cua mònh, anh ta se khiïn ngûúi khac cam thêy yïn têm àï mú cac canh cûa têm hön.

Bêt cû ai cung muön àûúc ngûúi khac thêu hiïu. Va chó

khi hiïu àûúc ngûúi khac, chung ta múi co thï khiïn ho àöng y va chêp nhên y kiïn, quan àiïm cua mònh.

5. HIÏUVA NHÊN THÛC

Khi biït lùng nghe ngûúi khac, ban se thêy co sû khac biït lún trong nhên thûc cua ban. Ban cung se nhên thêy tac

àöng cua nhûng khac biït nay khi ngûúi ta nö lûc lam viïc vúi nhau trong nhûng tònh huöng co tñnh tûúng thuöc. Trûúng húp sû khac nhau vï cach nhòn àöi vúi “cö gai” va “ba lao” ma töi nïu ra ú phên àêu cuön sach nay la möt àiïn hònh; ban nhòn thêy hònh anh möt cö gai tre, con töi lai nhòn thêy hònh anh möt ba lao. Va co thï ca hai àïu àung.

Ban co thï nhòn thï giúi qua lùng kñnh lêy gia àònh lam têm àiïm, con töi lai lêy kinh tï lam têm àiïm. Ban co thï àa àûúc àõnh hònh vúi têm ly röng lûúng, con töi vúi têm ly hep hoi. Ban co thï tiïp cên vên àï tû mö thûc cua ban cêu nao phai, thiïn vï hònh anh, trûc giac va trûu tûúng, con töi tû mö thûc cua ban cêu nao trai, thiïn vï trònh tû, phên tñch va diïn àat.

Nhûng nhên thûc cua chung ta co thï rêt khac nhau. Tuy nhiïn, ca hai vên luön giû nhûng mö thûc riïng cua mònh va xem ào la “chên ly”. Chung ta co thï mùc sûc chêt vên tñnh cach, nùng lûc trñ tuï cua bêt cû ai khöng nhòn ra àûúc “chên ly” nhû chung ta.

Giú àêy, vúi têt ca sû khac biït ào, chung ta àang cö

gùng àï cung söng hoùc lam viïc vúi nhau – trong hön nhên, trong cöng viïc, trong möt dû an phuc vu cöng àöng – àï sû dung va quan ly cac nguön lûc cung nhû àï àat àûúc kït qua cao. Vêy chung ta phai lam thï nao va lam gò àï vûút qua giúi han cua nhên thûc ca nhên nhùm giao tiïp co chiïu sêu, àï húp tac xû ly cac vên àï va àûa ra giai phap cung thùng?

Cêu tra lúi la Thoi quen thû nùm. Àêy la bûúc àêu tiïn trong qua trònh ài àïn giai phap cung thùng. Ngay ca khi àöi phûúng khöng phai la ngûúi co mö thûc cung thùng, chung ta cung phai cö gùng àï hiïu ho trûúc. Möt lanh àao cöng ty tûng ap dung thanh cöng nguyïn tùc nay chia se kinh nghiïm vúi töi nhû sau.

Nùm ngoai, cöng ty chung töi co möt húp àöng vúi möt ngên hang quöc gia lún. Ngên hang nay cû möt àoan göm tam ngûúi àïn àam phan vúi chung töi. Cöng ty töi quyït àõnh chon giai phap cung thùng hoùc “khöng giao keo”.

Chung töi àa gên nhû bõ ap àao búi nhûng àoi hoi cua ngên hang lún nay.

Öng chu tõch cöng ty chung töi noi: “Chung töi muön cac öng thao trûúc ban húp àöng àï chung töi nùm ro yïu cêu va möi quan têm cua cac öng. Trïn cú sú ào, chung töi se àap lai bùng yïu cêu va möi quan têm cua chung töi. Sau ào, chung ta cung trao àöi vúi nhau vï lúi ñch”.

Cac thanh viïn cua àoan àam phan bïn kia bõ bêt ngú.

Ho sûng söt vò khöng ngú chung töi cho ho quyïn soan thao trûúc ban húp àöng. Ho muön co ba ngay àï chuên bõ húp àöng.

Khi ho àûa ban húp àöng ra, chu tõch cöng ty chung töi noi: “Bêy giú thû xem chung töi co hiïu ro àiïu cac öng

muön hay khöng?”. Thï röi öng êy àoc ban húp àöng, trao àöi y kiïn cho àïn khi bïn kia thêy ro öng êy àa hiïu nhûng gò la quan trong àöi vúi ho.

Sau ào, öng êy múi chuyïn sang giai thñch nhûng möi quan têm cua cöng ty mònh, va ho àa lùng nghe möt cach chùm chu. Tû khöng khñ ban àêu àêy khoang cach, thiïu tin cêy, thêm chñ con àöi nghõch, nay àa chuyïn sang bêu khöng khñ thên thiïn, thuên lúi cho muc tiïu cung thùng.

Vao cuöi buöi àam phan, cac thanh viïn cua àoan àam phan bïn kia noi: “Chung töi muön lam ùn vúi cac öng. Chung töi muön ky húp àöng nay. Hay cho chung töi biït gia ca bao nhiïu, chung töi se ky”.

Trûúc tiïn, hay cö gùng lùng nghe va thêu hiïu ngûúi khac, röi sau ào ngûúi ta se hiïu mònh. Biït cach lam ngûúi khac hiïu mònh la möt nûa cua Thoi quen thû nùm, rêt quan trong àï àat àûúc giai phap cung thùng, nhêt la trong cac tònh huöng co möi quan hï tûúng thuöc.

Thúi Hy Lap cö àai, co möt triït ly hung hön àûúc thï hiïn bùng ba tû ngû àùt theo thû tû: Ethos (àao àûc), Pathos (tònh cam) va Logos (ly le). Töi cho rùng ba tû nay bao ham nöi dung cú ban cua viïc lam thï nao àï hiïu àûúc ngûúi khac va trònh bay moi vên àï möt cach hiïu qua.

Ethos (àao àûc) la sû tñn nhiïm ma ban co, la niïm tin cua ngûúi khac vï phêm chêt va nùng lûc cua ban. Ào la sû tin cêy ma ban lan truyïn ra xung quanh, la tai khoan tònh cam cua ban.

Pathos (tònh cam) thuöc vï cam xuc; trong giao tiïp, ban cên tao sû hai hoa vúi ngûúi khac vï mùt tònh cam.

Logos (ly le) la lö-gñc, la khña canh ly trñ cua quan hï giao tiïp.

Ban hay chu y vï thû tû xuêt hiïn cua cac tû ngû nay. Ba khai niïm nay tûúng àûúng vúi tñnh cach, cac möi quan hï, va lö-gñc trònh bay vên àï cua ban. Àiïu nay thï hiïn möt sû biïn àöi lún vï mö thûc. Hêu hït moi ngûúi khi trònh bay vên àï thûúng ài thùng vao lö-gñc – tûc vao ban cêu nao trai, núi àiïu khiïn tû duy. Ho cö gùng thuyït phuc ngûúi khac vï tñnh àung àùn cua ly le ma khöng xet àïn àao àûc va tònh cam ngay tû àêu.

Möt ngûúi quen cua töi rêt bêt man vúi sïp vò phong cach lanh àao kem hiïu qua cua öng ta.

“Cöng ty àang lam ùn thua lö, vêy ma öng ta chùng hï co möt àöng thai nao ca”, anh êy noi, “Töi àa noi chuyïn vúi öng êy vï àiïu nay, öng êy cung thûa nhên, nhûng lai khöng lam gò ca”.

“Tai sao anh khöng thuyït phuc cho co hiïu qua hún?”, töi hoi.

“Töi àa lam röi”, anh êy tra lúi.

“Thï anh àõnh nghôa ‘hiïu qua’ la gò? Khi ngûúi ban hang khöng ban àûúc san phêm, co phai löi la ú ngûúi mua hang? Hiïu qua co nghôa la àem lai kït qua, la sû cên bùng P/PC. Vêy anh àa thûc sû tao ra àûúc thay àöi chûa? Anh àa xêy dûng àûúc möi quan hï chûa? Kït qua anh thu àûúc la gò?”

“Töi noi cho anh biït, öng êy se chùng lam gò hït. Öng êy khöng chõu nghe àêu.”

“Thï thò anh phai co cach thuyït phuc hiïu qua. Anh phai hiïu àûúc öng êy nghô gò. Anh cên phai trònh bay y kiïn cua mònh möt cach àún gian va ro rang, phai àûa ra phûúng an töt hún so vúi phûúng an cua chñnh öng êy.

Nhûng àiïu ào àoi hoi anh phai co sû chuên bõ ky cang, anh co sùn sang lam khöng?”

“Thöi, cú gò töi phai nhoc cöng àïn thï!”

“Noi cach khac, anh muön sïp anh thay àöi phong cach lanh àao, con anh lai khöng muön thay àöi phûúng phap thuyït phuc cua mònh?”

“Nhûng töi chó muön thoa hiïp möt cach thùng thùn.”

“Àûúc röi, nïu thï thò anh hay chuên bõ cach trònh bay vên àï möt cach co hiïu qua ài. Àiïu ào nùm trong Vong tron Anh hûúng cua anh àêy.”

Cuöi cung, anh êy vên khöng muön lam vò àêu tû vao viïc ào xem ra mêt qua nhiïu cöng sûc.

Tuy nhiïn, möt ngûúi quen khac cua töi, möt giao sû àai hoc, lai sùn sang tra gia cho hanh àöng cua mònh. Möt höm, öng êy àïn gùp töi va bao: “Stephen nay, töi khöng thï nao xin àûúc kinh phñ cho àï tai nghiïn cûu cua mònh vò no khöng nùm trong möi quan têm cua höi àöng xet duyït.”

Sau khi thao luên sú bö vên àï, töi gúi y öng êy nïn tiïp tuc thuyït phuc, ap dung cac nguyïn tùc àao àûc, tònh cam va ly le

“Hay cho ho thêy öng hiïu rêt ro y muön cua ho. Sau ào, öng giai thñch tó mó ly le àùng sau yïu cêu cua öng”, töi noi.

“Àûúc röi, töi se thû”, öng êy àap.

Vao höm hop höi àöng xet duyït, öng êy àûng lïn noi: “Trûúc tiïn, töi xin àûúc trònh bay àï xem töi co hiïu ro cac muc tiïu va möi quan têm cua cac öng àöi vúi kiïn nghõ cua töi hay khöng…”

Röi öng êy trònh bay chêm rai tûng bûúc. Khi öng kït

thuc bai thuyït trònh, nhû nhên ra sû am hiïu va trên trong cua öng àöi vúi quan àiïm cua ho, võ chu tõch höi àöng kït luên: “Chung töi àöng y cêp kinh phñ cho öng”.

Khi ban co thï trònh bay y kiïn cua mònh möt cach ro rang, cu thï, dï hiïu, va àiïu quan trong nhêt la phu húp vúi böi canh – tûc phu húp vúi mö thûc va sû quan têm cua àöi phûúng – ban se gia tùng àang kï mûc àö tin cêy cua ho àöi vúi cac y tûúng cua mònh.

Ban àûng mai mï àûa ra nhûng lúi diïn thuyït khoa trûúng sao röng. Ban phai thêt sû am hiïu vên àï. Àiïu ban thuyït trònh thêm chñ con khac vúi àiïu luc àêu ban nghô, búi vò ban cung hoc hoi thïm nhiïu àiïu trong qua trònh cö gùng hiïu àûúc ngûúi khac.

Thoi quen thû nùm giup ban nêng cao àö chñnh xac, sû trung thûc trong qua trònh thuyït phuc, trònh bay y tûúng cua ban. Àöng thúi, giup ban tñnh toan va cên nhùc moi chon lûa àï xac àõnh àêu la giai phap co lúi cho ca àöi bïn.

6. TIÏPCÊNTÛNGBÛÚCMÖT

Thoi quen thû nùm co anh hûúng rêt manh me àïn möi chung ta vò no nùm ngay trung têm cua Vong tron Anh hûúng, khac vúi cac nhên tö khac nùm trong Vong tron Quan têm nhû sû bêt àöng y kiïn, cac hoan canh va hanh vi cua ngûúi khac… Vò thï, khi têp trung vao Vong tron Anh hûúng, ban se thûc sû hiïu àûúc ngûúi khac. Ban se co thöng tin chñnh xac àï hiïu àûúc cöt loi cua vên àï, xêy dûng àûúc cac tai khoan tònh cam vûng manh, àem lai cho ngûúi khac möt bêu khöng khñ chên thanh, tñch cûc àï co thï cung lam viïc vúi ho möt cach thuên lúi. Ào la cach tiïp cên “bùt àêu tû bïn trong”.

Hay quan sat nhûng gò àang diïn ra trong Vong tron Anh hûúng cua ban. Vò ban àa thûc sû lùng nghe, nïn ban co thï gêy àûúc anh hûúng àïn ngûúi khac; chiïc chòa khoa àï giao tiïp thanh cöng àang nùm trong tay ban. Vong tron Anh hûúng se bùt àêu mú röng va kha nùng gêy anh hûúng àïn cac sû vêt, sû viïc trong Vong tron Quan têm se tùng lïn.

Cang hiïu ro ngûúi khac bao nhiïu, ban cang àanh gia cao ho bêy nhiïu va cam thêy tön trong ho nhiïu hún.

Cham àûúc vao têm hön ngûúi khac la möt bûúc tiïn quan trong àï ban co thï xêy dûng àûúc möi quan hï lêu dai.

Thoi quen thû nùm la thoi quen ban co thï thûc hanh ngay tû luc nay. Möi khi giao tiïp vúi ngûúi khac, ban nïn löt bo lùng kñnh chu quan cua mònh va thûc sû cö gùng hiïu ho. Ngay ca khi ngûúi ào khöng muön chia se nhûng vên àï riïng tû, ban cung nïn thêu hiïu. Ban co thï cam nhên têm long cua ho, nöi àau cua ho va chon cach phan ûng phu húp, chùng han nhû noi vúi ho: “Höm nay tröng em co ve khöng vui”. Ho co thï im lùng, nhûng khöng sao, vò ban àa bay to sû quan têm va tön trong àöi vúi ho, thêu hiïu hanh vi cua ho. Ban cên sang suöt, nhay cam va tónh tao, biït thoat ra khoi lùng kñnh chu quan cua mònh khi cên thiït.

Nïu la ngûúi luön chu àöng, ban co thï tao ra cac cú höi àï thûc hiïn cöng viïc dû phong, àûng chú khi “nûúc àïn chên” múi chõu tòm cach lùng nghe, thêu hiïu ngûúi khac.

Hay danh thúi gian cho con cai cua ban ngay tû bêy giú. Hay lùng nghe chung va cö hiïu chung. Hay nhòn cuöc söng cua chung ú nha, tai trûúng hoc, nhûng thach thûc va nhûng vên àï chung àang gùp phai theo cach nhòn cua chung. Hay xêy dûng möt tai khoan tònh cam. Hay cho chung bêu khöng khñ trong lanh.

Hay thûúng xuyïn cung vú hoùc chöng ban ra ngoai chúi. Ài ùn töi hoùc lam gò ào ma ca hai cung thñch. Hay lùng nghe lên nhau va hiïu nhau. Nhòn cuöc söng qua cach nhòn cua möi ngûúi.

Thúi gian hang ngay töi danh cho Sandra la àiïu töi khöng àanh àöi vúi bêt cû àiïu gò. Cung vúi viïc lùng nghe, thêu hiïu nhau, chung töi thûúng danh thúi gian thûc hanh ky nùng lùng nghe, thêu hiïu àï giup chung töi trong giao tiïp vúi con cai.

Chung töi thûúng chia se nhûng nhên thûc khac nhau vï möt tònh huöng cu thï, va chung töi àong vai àï xû ly cac vên àï trong gia àònh sao cho co hiïu qua.

Töi co thï àong vai àûa con àang àoi cha me nuöng chiïu, con Sandra thò àong vai cua mònh. Chung töi àöi vai va cö gùng hònh dung ra cac tònh huöng thûc tï àï luyïn têp àûa ra y kiïn thöng nhêt khi nïu gûúng va day dö cac nguyïn tùc àung àùn cho con mònh. Möt sö bai têp àong vai bö ñch la lùp lai nhûng chuyïn kho khùn hay tònh huöng cùng thùng àa qua, trong ào möt trong hai chung töi la ngûúi co löi.

Thúi gian àêu tû vao viïc thêu hiïu nhûng ngûúi khac se àem lai lúi ñch lún lao trong giao tiïp. Sû giao tiïp cúi mú co thï giup tiïu diït nhûng mêm möng rùc röi. Ngoai ra, co möt nguön dû trû lún trong tai khoan tònh cam se giup ban xû ly töt cac vên àï nay sinh.

Trong cöng viïc, ban nïn danh thúi gian àï lùng nghe va thêu hiïu cac nhên viïn cua mònh. Ban cung nïn thiït lêp möt hï thöng lûu trû thöng tin àï co thï nhên àûúc nhûng phan höi trung thûc, chñnh xac ú moi cêp bêc: tû khach hang àïn nha cung cêp, tû ngûúi quan ly àïn cac nhên

viïn. Cên coi yïu tö con ngûúi la quan trong bêc nhêt. Ban se tiït kiïm àûúc rêt nhiïu thúi gian, sûc lûc va tiïn bac khi biït cach khai thac nguön nhên lûc cua cöng ty. Khi ban lùng nghe, ban se hoc àûúc nhiïu àiïu hay. Va ban cung se àem lai bêu khöng khñ chên thanh, tñch cûc cho nhên viïn cêp dûúi va cho ca chñnh ban. Khi ào, ban se thêy nhên viïn cua mònh lam viïc vúi hiïu suêt vûút xa tam tiïng möi ngay.

Trûúc tiïn, hay cö gùng lùng nghe va thêu hiïu, ngay ca khi co vên àï cêp bach xay ra. Trûúc khi àûa ra y kiïn cua mònh, ban hay cö gùng thêu hiïu ngûúi khac trûúc. Àêy la möt thoi quen khiïn cho giao tiïp tûúng thuöc àat hiïu qua cao.

Möt khi àa thûc sû hiïu nhau möt cach sêu sùc, chung ta se mú ra canh cûa àïn vúi cac giai phap sang tao va cac phûúng an theo cach thû ba – cung thùng. Nhûng khac biït giûa chung ta se khöng con la rao can cua sû giao tiïp va tiïn bö nûa. Thay vao ào, chung trú thanh ban àap àï chung ta àöng têm hiïp lûc vúi nhau.

THÛCHANH:

1.Hay chon möt möi quan hï ma ban cam thêy tai khoan tònh cam àang bõ thêm hut. Cö gùng hiïu va viït ra tònh hònh dûúi goc nhòn cua ngûúi ào. Trong lên giao tiïp sau, ban hay lùng nghe ho àï hiïu ro, so sanh vúi nhûng àiïu àa viït ra. Gia àõnh cua ban àung àïn mûc àö nao? Ban co thûc sû hiïu cach nhòn cua ngûúi ào khöng?

2.Chia se khai niïm vï sû thêu hiïu vúi nhûng ngûúi thên thiït.

3.Khi co cú höi quan sat nhûng ngûúi khac noi chuyïn vúi nhau, ban hay thû bõt tai lai trong vai phut. Ban nhên ra nhûng ngûúi nay àang giao lûu vúi nhau –khöng thöng qua ngön ngû - nhû thï nao?

4.Nïu ban phat hiïn ra mònh àa sû dung khöng phu húp phan ûng co tñnh phan xa – thùm do, àanh gia, khuyïn bao hay ly giai – hay cö gùng chuyïn tònh thï nay thanh möt “khoan gûi” vao tai khoan tònh cam bùng sû thûa nhên va xin löi.

5.Nïu àang phai chuên bõ thuyït phuc ai ào, ban hay phac thao bai thuyït trònh cua mònh dûa trïn cú sú sû thêu hiïu. Cö gùng lam cho ngûúi khac hiïu rùng quan àiïm cua ban xuêt phat tû khung tham chiïu cua ho.

Thoi quen thû sau

ÀÖNG TÊM HIÏP LÛC

Cac nguyïn tùc

húp tac sang tao

“Töi lêy niïm tin cua thanh thên dên àûúng cho töi: trong nhûng vên àï cöt yïu - la sû àoan kït; trong nhûng mùt quan trong cua cuöc söng - la sû àa dang; va trong têt ca moi thû - la sû röng lûúng.”

- Trñch diïn vùn nhêm chûc cua Töng thöng George Bush

Khi

Winston Churchill àûúc bö nhiïm lam Töng tû

lïnh quên àöi Anh àï chuên bõ cho cuöc chiïn tranh chöng phat-xñt, öng noi rùng öng àa danh ca cuöc àúi mònh cho giêy phut nay. Theo möt nghôa tûúng tû, sû chuên bõ la qua trònh thûc hanh têt ca cac thoi quen khac àï co àûúc thoi quen àöng têm hiïp lûc.

Àöng têm hiïp lûc la hoat àöng cao nhêt trong cuöc söng, la sû têp húp va vên dung cung luc têt ca cac thoi quen tû 1 àïn 5, la sû huy àöng bön kha nùng thiïn phu cua con ngûúi. No têp trung vao àöng lûc cua tû duy cung thùng va cac ky nùng giao tiïp thêu hiïu gay go nhêt ma chung ta gùp phai trong cuöc söng. Qua ào, chung ta co thï vên dung têt ca moi thoi quen co àûúc àï tao nïn thanh qua töt nhêt.

Àöng têm hiïp lûc la àiïu cöt yïu cua mö thûc lanh àao lêy nguyïn tùc lam trong têm. No la chêt xuc tac, liïn kït va giai phong nhûng sûc manh to lún bïn trong möi con ngûúi. Têt ca cac thoi quen chung ta àa co la sû chuên bõ àï tao ra àiïu ky diïu cua àöng têm hiïp lûc.

Vêy, àöng têm hiïp lûc la gò? Noi möt cach àún gian, ào la töng thï thöng nhêt bao giú cung manh hún tûng phên cöng lai. No khöng chó la möt bö phên cêu thanh ma con la chêt xuc tac manh nhêt, la sû têp trung cao nhêt va la möt thï thöng nhêt chùt che tuyït àöi.

No cung rêt thu võ, la vò khöng ai biït trûúc kït qua se thï nao. Ban khöng thï biït trûúc nhûng nguy hiïm hay thach thûc múi nao àang àon chú phña trûúc. Vò vêy, àï co àûúc tinh thên àöng têm hiïp lûc, möi ca nhên phai co sû an toan nöi têm manh me, phai dung cam rúi bo “vo öc” cua mònh àï àûúng àêu vúi nhûng thach thûc. Möi ngûúi se tû mú ra nhûng kha nùng múi cua chñnh ho.

Àöng têm hiïp lûc co mùt khùp núi trong tû nhiïn. Nïu ban tröng hai cêy xanh gên nhau thò rï cua chung se quyïn vao nhau. Ca hai se cung phat triïn töt hún so vúi khi tröng tach ra. Nïu ban ghep hai miïng gö vao nhau, no se chõu àûúc trong lûc lún hún so vúi tûng miïng gö Töng thï thöng nhêt bao giú cung manh hún tûng phên cöng lai. Möt cöng möt khi ào se bùng ba hoùc lún hún.

Vên àï thach thûc ú àêy la lam thï nao àï ap dung cac

nguyïn tùc húp tac sang tao ma chung ta hoc àûúc tû thiïn nhiïn vao trong cac tûúng tac cua con ngûúi?

Cuöc söng gia àònh chñnh la möt cú höi àï vên dung

nguyïn tùc àöng têm hiïp lûc. Viïc ngûúi àan öng va ngûúi phu nû söng vúi nhau, sinh ra nhûng àûa con la biïu hiïn

àún gian nhêt cua àöng têm hiïp lûc. Ban chêt cua sû àöng têm hiïp lûc la àï cao sû khac biït – tön trong sû khac biït, phat huy cac thï manh va bu àùp nhûúc àiïm cua nhau.

Chung ta nhòn thêy rêt ro sû khac biït vï thï chêt giûa nam va nû, giûa vú va chöng. Nhûng con sû khac biït vï xa höi, têm ly va tònh cam thò sao? Liïu nhûng khac biït nay co thï trú thanh nguön lûc tao ra nhûng löi söng múi, hêp dên hún? Liïu chung co tao ra möt möi trûúng múi lam hoan thiïn ban thên, nuöi dûúng sû tû khùng àõnh cho möi ca nhên, tao ra cac cú höi àöc lêp va sau ào dên dên chuyïn sang tûúng thuöc? Àöng têm hiïp lûc tao ra möt “kõch ban” múi cho thï hï sau – möt thï hï hûúng nhiïu àïn phuc vu va cöng hiïn, bút ài dûa dêm, kònh àõch, ñch ky; möt thï hï cúi mú hún, àang tin cêy hún, röng lûúng hún; möt thï hï biït coi trong tònh yïu, biït quan têm àïn ngûúi khac cung nhû bút chó trñch ngûúi khac.

1. SÛ GIAOTIÏPÀÖNGTÊMHIÏPLÛC

Khi giao tiïp vúi tinh thên àöng têm hiïp lûc, ban se mú cûa con tim, khöi oc va hanh vi cua mònh cho nhûng kha nùng va lûa chon múi. Àiïu ào co ve nhû la ban gat sang möt bïn Thoi quen thû hai – bùt àêu tû muc tiïu àa àûúc xac àõnh. Tuy nhiïn, trïn thûc tï, ban àang hoan thiïn thoi quen ào. Ban khöng biït chùc khi giao tiïp àöng têm hiïp lûc, moi viïc se diïn ra nhû thï nao, hay kït cuc se ra sao, nhûng ban nhêt àõnh se cam nhên àûúc sû hûng thu, an toan vúi möt chut phiïu lûu, va quan trong hún, ào la möt kït cuc töt àep.

Ban bùt àêu bùng niïm tin rùng cac bïn giao tiïp se sang suöt hún, tao àa àï tiïp tuc hoc hoi lên nhau nhiïu hún va trûúng thanh hún.

Rêt nhiïu ngûúi chûa thûc sû trai nghiïm àöng têm hiïp lûc du ú mûc àö khiïm tön nhêt. Ho àûúc àao tao va àõnh hònh giao tiïp theo löi chöng àú hay phong thu, hoùc àûúc day dö rùng con ngûúi khöng thï söng chó bùng long tin. Do vêy, ho khöng bao giú thûc sû mú long tiïp nhên Thoi quen thû sau va cac nguyïn tùc liïn quan.

Ào la möt bi kõch, möt sû lang phñ, búi con ngûúi co qua nhiïu tiïm nùng khöng àûúc khai thac, sû dung àïn. Tï hún, möt sö ngûúi chó biït söng mon bïn canh nhûng tiïm nùng àang bõ ho bo phñ. Ho trai nghiïm rêt ñt vï àöng têm hiïp lûc trong cuöc söng.

Nhûng ngûúi nhû thï chó lûu giû möt sö kinh nghiïm bêt ngú, àöt xuêt, chùng han khi ho tham gia vao möt àöi thï thao nao ào. Tinh thên àöng àöi trong cac trên àêu khöng hï àûúc ho vên dung vao cac möi quan hï trong cuöc söng thûúng nhêt. Möt sö ngûúi khac chó co thï húp tac hiïu qua khi rúi vao tònh huöng khên cêp, khi ho tam gat bo cai töi va tû ai ca nhên nhùm cûu mang cua möt ai ào, hoùc àï tòm ra giai phap cho möt cuöc khung hoang.

Àöi vúi nhiïu ngûúi, nhûng sû kiïn nhû vêy hiïm khi xay ra. Nhûng sû thêt khöng phai nhû vêy, chung co thï diïn ra thûúng xuyïn trong cuöc söng hang ngay. Àï co thï àöi àêu vúi chung, möi ca nhên cên co sû an toan nöi têm, cúi mú va möt tinh thên dam mao hiïm. Hêu hït nhûng nö lûc sang tao àïu mang tñnh chêt khöng dû àoan àûúc. Nïu chung ta khöng kiïn trò hoùc khöng lêy nguyïn tùc va gia trõ nöi têm lam chö dûa tinh thên thò se nhanh chong nan long. Chó trû nhûng ngûúi àa co qua nhiïu kinh nghiïm söng, con àa sö phai vûút qua thû thach múi co àûúc thanh cöng.

2. ÀÖNGTÊMHIÏPLÛC TRONGNHOM

La möt ngûúi co nhiïu nùm àûng trïn buc giang, töi tin rùng giúi tre ngay nay àang chõu nhiïu sûc ep va mêt phûúng hûúng khi gia nhêp vao cöng àöng.

Àöi luc, ca thêy giao lên sinh viïn àïu khöng biït chùc vï nhûng gò sùp sûa xay ra. Àêu tiïn, chung töi con co àûúc möt bêu khöng khñ chan hoa cho phep sinh viïn thûc sû cúi mú, hoc hoi va lùng nghe y kiïn cua nhau. Nhûng röi, hï co möt hiïn tûúng bêt thûúng nao xay àïn la y nhû rùng bêu khöng khñ trong lúp trú nïn àêy kñch àöng.

Theo thoi quen Àöng têm hiïp lûc, töi va têp thï sinh viïn cên phai tû bo “kõch ban” cu va viït ra “kõch ban” múi.

Töi khöng bao giú quïn ky niïm sêu sùc ú möt lúp àai hoc, núi töi day vï Triït ly va Phong cach Lanh àao. Chung töi àa bùt àêu hoc ky àûúc 3 tuên. Khi thuyït trònh, möt sinh viïn àa liïn hï vúi nhûng trai nghiïm rêt xuc àöng va sêu sùc cua ban thên. Möt khöng khñ thöng cam va tön trong bao trum lúp hoc – tön trong va àanh gia cao trûúc sû dung cam cua möt ca nhên.

Tinh thên ào trú thanh àöng lûc manh me cho nö lûc àöng têm hiïp lûc va sang tao. Cac sinh viïn bùt àêu chia se nhûng trai nghiïm va suy nghô cua mònh, kï ca nhûng àiïu ho con bùn khoùn; chung töi àa thanh cöng trong viïc cung nhau dûng nïn möt “kõch ban” hoc têp hoan toan múi.

Chung töi quyït àõnh dep qua möt bïn chûúng trònh hoc cu, ca sach giao khoa va thúi gian biïu àï xac àõnh cac muc tiïu múi cung nhû cac dû an va nhiïm vu múi. Chung töi rêt hao hûc chú mong nhûng giú hoc túi – giûa bêu khöng khñ hoan toan múi me, hiïu qua va àêy sang tao. Ai

cung muön chia se y tûúng vúi ngûúi khac. Nhiïu nhiïm vu àûúc thay àöi, nhiïu dû an múi àûúc thûc hiïn, nhiïu nhom lam viïc àûúc thanh lêp. Cac sinh viïn hoc têp tñch cûc hún nhiïu so vúi löi hoc cu, àöng cú thuc àêy cung hoan toan khac trûúc.

Tû trai nghiïm nay, möt nïn vùn hoa àöng têm hiïp lûc àöc àao xuêt hiïn va khöng ngûng lan toa. Thï röi, khi gên kït thuc khoa hoc, chung töi quyït àõnh viït möt têp san ghi lai nhûng kinh nghiïm rut ra tû mö thûc hoc têp múi.

Cho àï n höm nay, khi gù p la i nhau trong nhû ng cuö c ho p mù t cû u sinh viïn, thê y tro chu ng töi vê n nhú nhû in chuyï n cu va cu ng nhau ön la i nhû ng àiï u tuyï t vú i àa xa y ra.

Möt àiïu rêt ly thu ma töi rut ra àûúc la: chó vúi niïm tin cêy lên nhau, trong möt thúi gian ngùn, ngûúi ta cung co thï tao dûng àûúc sû àöng têm hiïp lûc. Co àûúc àiïu ào la nhú vao sû trûúng thanh cua tûng ca nhên, tû kinh nghiïm tñch luy, nhûng sang tao múi la va hêp dên, tû nhûng trai nghiïm thêt sû co y nghôa.

Nhûng möt àiïu àang buön la rêt nhiïu ngûúi dï dang bõ tön thûúng búi nhûng thêt bai ban àêu. Ho tû biïn minh àï chöng lai va cach ly ban thên khoi sû àöng têm hiïp lûc. Àiïu ào cung giöng nhû viïc nha quan trõ lêp ra cac quy tùc va luêt lï dûa trïn hanh vi cua möt vai phên tû xêu trong möt tö chûc. Bùng cach ào, ho àa han chï quyïn tû do, tinh thên àöng têm hiïp lûc va kha nùng sang tao cua nhiïu ngûúi khac - va àöi khi ca àöi tac kinh doanh cua ho.

Nhú lai nhûng trai nghiïm khi con lam cöng viïc tû vên va àao tao quan ly, töi co thï noi rùng nhûng thanh tñch nöi bêt nhêt hêu nhû luön la kït qua cua àöng têm hiïp

lûc, xuêt phat tû long dung cam. Tû ào, moi ngûúi se tin cêy nhau hún, cúi mú va chên thanh hún; qua trònh giao tiïp àöng têm hiïp lûc cung trú nïn sang tao hún, lam nay sinh nhûng y tûúng sêu sùc ma trong kï hoach ban àêu khöng ai nghô túi.

Ban cang àang tin cêy va chên thanh bao nhiïu thò cang co nhiïu ngûúi tòm àïn vúi ban. Àiïu ào cang khiïn nhiïu ngûúi khac nûa tin tûúng ban hún, va sû thêu hiïu sang tao, têm suy nghô múi, sû hoc hoi lên nhau cû thï khöng ngûng àûúc nhên lïn.

Chó khi ào, moi ngûúi múi bùt àêu tûúng tac vúi nhau möt cach dï dang, nhanh chong thêu hiïu nhau. Nhûng viïn canh múi, mö thûc múi àûúc mú röng àï àûa ra cac phûúng an, lûa chon töi ûu. Àöi khi, cung co nhûng y tûúng múi ban àêu con chûa thûc tï lùm, nhûng cuöi cung chung thûúng àûa àïn kït qua thiït thûc va hûu ñch.

3. ÀÖNGTÊMHIÏPLÛC TRONGKINHDOANH

Töi co möt kinh nghiïm rêt thu võ khi cung cac àöng sû xêy dûng möt tuyïn ngön sû mïnh cho cöng ty. Luc àêu, viïc thao luên diïn ra trong bêu khöng khñ nghiïm trang, de dùt. Nhûng khi chung töi bùt àêu ban vï cac phûúng an, cac kha nùng va cú höi phña trûúc thò nhiïu ngûúi to ra cúi mú hún, manh dan hún, thùng thùn bay to nhûng suy nghô cua mònh. Cuöc hop ban vï tuyïn ngön sû mïnh dên biïn thanh möt höi thao tû do vúi nhûng y tûúng tû phat, trong sû tön trong va hiïu biït lên nhau.

Kït thuc cuöc hop, chung töi co àûúc tuyïn ngön sû

mïnh cua cöng ty nhû sau: “Sû mïnh cua chung töi la tao sûc manh cho moi ngûúi va moi tö chûc, àï nêng cao àang

kï kha nùng thûc hiïn nhiïm vu, nhùm àat àûúc nhûng muc àñch xûng àang, thöng qua sû hiïu biït va thûc hanh mö thûc lanh àao lêy nguyïn tùc lam trong têm.”

Khi àûúc múi tham gia möt höi nghõ hoach àõnh kï hoach nùm cho möt cöng ty bao hiïm lún, töi lai möt lên nûa àûúc trai nghiïm sû àöng têm hiïp lûc. Nhûng höi nghõ nhû thï trûúc àêy thûúng chó la nhûng cuöc trao àöi chung chung, mang tñnh chiïu lï, thónh thoang lai biïn thanh nhûng cuöc chiïn thùng/thua giûa cac ca nhên vö cung nham chan.

Khi töi noi vúi ban tö chûc höi nghõ vï sûc manh cua àöng têm hiïp lûc, ho rêt têm àùc va àöng y thay àöi cach thûc tö chûc cuöc hop. Ho yïu cêu cac thanh viïn viït ra nhûng vên àï ho bûc xuc, theo quan àiïm riïng cua ho, vao nhûng tú giêy trùng va khöng cên àï tïn àï nöp cho ban tö chûc trûúc cuöc hop. Nùm nay, moi ngûúi se àïn höi nghõ àï lùng nghe chû khöng phai àï phat biïu, àï sang tao va àöng têm hiïp lûc vúi nhau chû khöng phai àï cöng kñch hay biïn hö.

Chung töi danh nûa ngay àêu tiïn cua höi nghõ àï noi vï cac nguyïn tùc va thûc hanh ky nùng cua cac Thoi quen 4, 5 va 6. Thúi gian con lai danh cho moi ngûúi thï hiïn sû àöng têm hiïp lûc sang tao.

Thêt khöng thï tin nöi nùng lûc sang tao àûúc giai phong nhû thï nao! Sû hûng thu àa thay thï cho sû nham chan. Moi ngûúi trú nïn hït sûc cúi mú vúi nhau, ho àûa ra nhiïu y tûúng múi, giai phap múi ú mûc àö nhên thûc cao hún. Höi nghõ kït thuc trong bêu khöng khñ thêt sû hiïu biït lên nhau va vï cac thach thûc trong têm cua cöng ty. Cac kiïn nghõ ghi ra giêy trûúc cuöc hop böng trú nïn lac

hêu. Nhûng quan àiïm khac biït àa àûúc coi trong va to ra vûút tröi. Möt têm nhòn múi bùt àêu hònh thanh trong têt ca moi ngûúi.

4. ÀÖNGTÊMHIÏPLÛCVA VÊNÀÏ GIAOTIÏP

Àöng têm hiïp lûc rêt thu võ. Sang tao cung rêt hêp dên. Kït qua tñch cûc ma sû cúi mú, chên thanh trong giao tiïp co thï àem lai thêt phi thûúng. Nhûng lúi ñch va tiïn bö thu àûúc la chuyïn àang àï chung ta chêp nhên thû thach, rui ro.

Sau Chiïn tranh Thï giúi thû hai, chñnh phu Hoa Ky bö nhiïm David Lilienthal àûng àêu Uy ban Nùng lûúng Nguyïn tû mú i. Bïn ca nh nhû ng tha nh viïn mú i, Lilienthal kïu goi nhom chuyïn gia trûúc àêy cua mònh cung tham gia tö chûc nay.

Lilienthal àa danh nhiïu tuên lï àï xêy dûng möt tai khoan tònh cam giûa moi thanh viïn trong tö chûc. Öng àï nhûng ngûúi nay gùp gú, lam quen vúi nhau, cung trao àöi nhûng muc tiïu, nhûng kho khùn phña trûúc. Öng tao àiïu kiïn àï ho co àûúc sû tûúng tac, gùn bo trong cöng viïc.

Kït qua la nhom ngûúi nay trú nïn gùn bo nhau chùt che, tön trong lên nhau, phat huy sang tao va luön thï hiïn sû àöng têm hiïp lûc. Khi co bêt àöng, thay vò àöi àêu va chöng àú, ho cö gùng àï hiïu nhau. Thai àö ûng xû cua ho la: “Nïu möt ngûúi thöng minh, co nùng lûc va co trach nhiïm nhû anh khöng àöng y vúi töi, thò chùc chùn phai co ly do, nhûng töi chûa hiïu, vêy töi phai tòm hiïu cho ro ngon nganh. Töi cên phai nhòn sû viïc bùng cai nhòn cua anh àï xem xet lai vên àï”. Thï la möt löi vùn hoa ûng xû múi àa xuêt hiïn, do moi ngûúi khöng cên phai chöng àú khi tûúng tac.

Sú àö dûúi àêy minh hoa sû tin cêy co quan hï chùt che nhû thï nao àïn cac cêp àö giao tiïp khac nhau.

CÊP ÀÖ GIAO TIÏP

Àöng têm hiïp lûc (Cung thùng)

Tön trong lên nhau (Thoa hiïp)

Chöng àú (Thùng/thua hay Thua/thùng)

Thêp Thêp Cao

Mûc àö giao tiïp thêp nhêt xuêt phat tû cac tònh huöng tin cêy thêp ma àùc trûng la sû chöng àú hay phong ngû. Chung ta co thï gùp àiïu nay trong cac àiïu luêt - nhûng cùn cû phap ly, cac àiïu kiïn va àiïu khoan, cac phûúng an thoai lui trong trûúng húp xay ra bêt ön. Vò chó dên àïn quan hï thùng/thua hay thua/thua va khöng co sû cên

bùng P/PC, sû giao tiïp khöng co hiïu qua va tao ra thïm cac ly do àï tiïp tuc phong ngû, chöng àú.

Cêp àö giao tiïp ú giûa la sû giao tiïp tön trong lên nhau giûa nhûng con ngûúi kha chñn chùn. Ho tön trong nhau, va vò muön tranh kha nùng àöi àêu nïn ho giao tiïp möt cach lõch sû. Tuy nhiïn, kho ma tòm thêy sû thêu hiïu lên nhau ú mûc àö giao tiïp nay. Ho co thï hiïu nhau trïn phûúng diïn ly trñ, nhûng khöng thûc sû hiïu vï cac mö

CAC

SÛ HÚP TAC

thûc cua nhau va khöng cúi mú àöi vúi nhûng cú höi múi.

Giao tiïp tön trong lên nhau co tac dung trong cac tònh huöng àöc lêp va thêm chñ trong cac tònh huöng co tñnh tûúng thuöc, nhûng cac cú höi sang tao se khöng àûúc mú ra. Trong cac tònh huöng àöc lêp, sû thoa hiïp la lêp trûúng thûúng thêy, co nghôa la 1 + 1 = 1 tûc ca hai bïn àïu phai nhûúng bö. Sû giao tiïp ú àêy khöng co tñnh chêt chöng àú hay phong thu, tûc giên hay khöng chï; ào la sû giao tiïp trung thûc, chên thanh va tön trong lên nhau. Nhûng ào khöng phai la giao tiïp sang tao hay àöng têm hiïp lûc ma chó la möt hònh thûc thêp cua quan hï cung thùng.

Àöng têm hiïp lûc co nghôa la 1 cöng 1 co thï bùng 8, 16 hay thêm chñ hún nûa. Ú mûc àö tin cêy cao, no àem lai nhûng giai phap töt àep hún moi giai phap àûúc àûa ra ban àêu, va cac bïn àïu biït ro àiïu ào. Hún thï nûa, ho se co àûúc tinh thên dam nghô dam lam möt cach chên chñnh. Trong möt sö trûúng húp, àöng têm hiïp lûc khöng kha thi va giai phap “khöng giao keo” cung khöng thï thûc hiïn. Tuy nhiïn, tinh thên luön cö gùng möt cach chên thanh cung co thï dên àïn möt thoa hiïp hûu hiïu.

5. TÒMKIÏMMÖT PHÛÚNGAN THÛ BA

Àï hiïu ro hún anh hûúng cua cac cêp àö giao tiïp àïn tñnh hiïu qua cua möi quan hï tûúng thuöc, hay hònh dung möt kõch ban sau àêy.

Vao dõp nghó he, ngûúi chöng muön àûa ca gia àònh ài nghó tai möt vung quï ven hö àï cùm trai va cêu ca. Vúi anh êy, àêy la sû kiïn quan trong àûúc chuên bõ ca nùm trúi. Bon tre cung àang rêt hao hûc vúi chuyïn ài nay.

Tuy nhiïn, ngûúi vú lai muön tranh thu ky nghó nay àï

ài thùm me. Ba ngoai cua bon tre àang öm va ú cach ho khoang 400 km. Cö êy ñt co dõp ài thùm me nïn chuyïn ài nay rêt quan trong vúi cö.

Hai sû lûa chon khac biït nay co thï la mêm möng cho nhûng bêt hoa tiïp theo.

“Kï hoach àa àêu vao àêy ca. Cac con àïu rêt tröng mong àïn ky nghó nay. Chung ta ài cùm trai thöi”, ngûúi chöng noi.

“Nhûng em muön àûúc ú canh me luc nay. Me àang öm va chung ta khöng biït me con söng àûúc bao lêu nûa”, vú anh tra lúi, “Àêy la cú höi duy nhêt trong nùm àï ca nha ài thùm me”.

“Nhûng con bon tre, chung se u ru suöt ca tuên lï ú nha ngoai va se lam moi ngûúi phiïn toai. Va lai, me àêu co bïnh nùng àïn mûc nhû vêy. Va ba con co chõ gai em, chõ êy ú cach ào chûa àïn möt dùm ma!”

“Em cung la con. Em muön ú bïn me.”

“Em co thï goi àiïn thoai hang ngay vao buöi töi. Va chung ta cung co kï hoach ài thùm ba vao Giang sinh nay. Em nhú chû?”

“Viïc ào con hún nùm thang nûa. Chûa biït ba co con söng àïn luc ào hay khöng. Ngoai ra, me àang muön co em, me cên co em bïn canh.”

“Ba àang àûúc chùm soc töt. Bon tre va anh cung cên co em nûa.”

“Me em quan trong hún la ài cùm trai.”

“Chöng va cac con cua em cung quan trong khöng kem me em.”

Cuöc tranh cai tûúng nhû khöng co höi kït. Nhûng cuöi cung, ho cung tòm ra möt giai phap: ngûúi chöng dên cac con ài cùm trai va cêu ca, con ngûúi vú vï thùm me, mùc du ñt nhiïu ca hai àïu cam thêy co löi va mêt vui.

Vúi lûa chon khac, ngûúi chöng co thï chiïu y vú, nhûng se rêt miïn cûúng. Va du hûu y hay vö tònh, anh cung co thï vin vao ào àï minh chûng cho lúi tiïn àoan cua mònh la ky nghó nay röt cuöc chùng vui ve gò ca.

Ngûúi vú cung co thï chiïu theo y chöng, nhûng cö êy cung cam thêy bõ ep buöc. Nïu nhû me cö êy bõ bïnh nùng thûc sû hoùc qua àúi trong luc ho ài cùm trai thò ngûúi chöng se phai ên hên va cö se khöng bao giú tha thû cho anh êy.

Vên àï ú àêy la cai nhòn cua hai vú chöng rêt khac nhau. Sû khac biït ào co thï la nguyïn nhên lam ran nût möi quan hï vú chöng. Nhûng nïu ca hai biït khai thac cac thoi quen cua sû tûúng thuöc möt cach co hiïu qua, ho se co cach xû ly vên àï theo möt mö thûc hoan toan khac. Trong trûúng húp nay, sû gùn bo giûa ho se ú mûc cao hún.

Vò co möt tai khoan tònh cam ú mûc cao nïn hai vú chöng se co àûúc sû tin cêy va sû giao tiïp cúi mú trong quan hï hön nhên. Vò co tû duy cung thùng nïn ho se tin vao giai phap thû ba - giai phap cac bïn cung co lúi - ûu viït hún hùn moi giai phap ma möi bïn àûa ra ban àêu. Vò biït lùng nghe thêu hiïu nïn ho se tao ra àûúc bïn trong ban thên möt bûc tranh toan diïn vï nhûng gia trõ va möi quan têm chung cên phai àûúc tñnh àïn khi àûa ra quyït àõnh.

Sû kït húp cac thanh phên nay – tai khoan tònh cam ú mûc àö cao, tû duy cung thùng va tinh thên lùng nghe thêu hiïu

– se tao ra möi trûúng ly tûúng cho sû àöng têm hiïp lûc.

Phêt giao goi àêy la “giai phap trung dung”. Nhûng ú àêy, no co y nghôa mang têm cao hún sû thoa hiïp. Àï tòm kiïm “giai phap trung dung”, ngûúi chöng va ngûúi vú trong cêu chuyïn trïn cên nhên thûc rùng tònh yïu, möi quan hï cua ho la möt phên cua sû àöng têm hiïp lûc.

Khi noi chuyïn vúi nhau, ngûúi chöng se thêt sû cam nhên va chia se nguyïn vong cua vú. Anh êy se hiïu rùng vú mònh muön san se ganh nùng vúi ngûúi chõ trong viïc chùm soc me. Anh êy se hiïu àung la àiïu ào quan trong hún viïc ài cùm trai.

Va ngûúi vú cung se hiïu ro hún mong muön cua chöng: anh êy muön gia àònh sum hop va tao khöng khñ thoai mai cho bon tre vui chúi. Cö êy se nhên ra sû chuên bõ cöng phu cua chöng cho ky nghó va cam nhên àûúc têm quan trong cua viïc tao ra nhûng ky niïm töt àep giûa ho.

Do vêy, ho se khöng con mêu thuên nhau trong cach giai quyït vên àï nûa. Ho se cung nhau tòm ra giai phap thû ba, àap ûng cac nguyïn vong cua ca hai bïn.

“Co thï chung ta thu xïp dõp khac trong thang nay àï em vï thùm me”, ngûúi chöng gúi y, “Anh se lo viïc nha vao ngay nghó cuöi tuên va thu xïp àï em co thï ài. Anh hiïu, em cên co thúi gian cho chuyïn ài nay.”

Hoùc:

“Chung ta co thï tòm àõa àiïm cùm trai va cêu ca gên chö me em. Àõa àiïm ào co thï khöng àûúc àep lùm, nhûng bon tre vên co thï vui chúi ngoai trúi. Chung ta co thï múi cac anh em ho, cac dò cac cêu cua chung tham gia. Nhû thï lai cang vui.”

Ho àöng têm hiïp lûc vúi nhau, trao àöi va thêu hiïu

nhau cho àïn khi tòm ra möt giai phap chung. Ào la giai phap giup xêy dûng P va PC. Thay vò giao tiïp giai quyït vu viïc, no biïn thanh giao tiïp tao sû chuyïn biïn, trong ào ca hai àïu nhên àûúc cai mònh muön, àöng thúi vun àùp àûúc möi quan hï hön nhên.

6. ÀÖNGTÊMHIÏPLÛC TIÏUCÛC

Tòm kiïm giai phap thû ba co thï tao nïn biïn chuyïn lún vï mö thûc têm ly lûúng phên. Hay nhòn vao sû khac biït ú kït qua!

Nùng lûúng tiïu cûc àûúc sû dung nhû thï nao khi ngûúi ta tòm cach giai quyït vên àï hay àûa ra quyït àõnh trong möt thûc tï co tñnh tûúng thuöc? Bao nhiïu thúi gian bõ tiïu tön cho viïc kï töi ngûúi khac, cho thai àö kònh àõch, cho cac xung àöt giûa cac ca nhên? Àiïu nay chùng khac gò tay lïn ga, chên lai àap thùng trong khi lai xe trïn àûúng.

Trong nhiïu trûúng húp cên thùng lai, nhiïu ngûúi lai nhên ga hït cú thay vò nha ga. Ho tòm cach tùng thïm sûc ep, tùng thïm tñnh thuyït phuc àï cung cö lêp trûúng cua mònh. Tuy nhiïn, vên àï la ú chö nhûng ngûúi phu thuöc lai luön cö gianh phên thùng trong cac thûc tï tûúng thuöc. Hoùc ho dûa vao sûc manh quyïn lûc àï ài àïn giai phap thùng/thua, hoùc to ra “dô hoa vi quy” àï ài àïn giai phap thua/thùng. Ho co thï noi vï ky nùng cung thùng, nhûng

khöng thûc sû muön lùng nghe ai ca; ho chó muön khöng chï ngûúi khac. Cho nïn, trong möi trûúng nhû vêy, àöng têm hiïp lûc khöng thï sinh söi nêy nú.

Nhûng ngûúi co têm trang bêt an thûúng suy nghô rùng thûc tiïn cên phai àûúc sûa àöi àï phu húp vúi mö thûc cua

ho. Ho rêt muön ngûúi khac lam theo ho, suy nghô nhû ho. Nhûng ho khöng nhên thûc àûúc rùng sûc manh cua möi quan hï chñnh la ú chö co àûúc quan àiïm cua ngûúi khac.

Giöng nhau khöng co nghôa la nhêt thï; àöng dang khöng co nghôa la thöng nhêt. Thöng nhêt hay nhêt thï bö sung lên nhau, nhûng khöng giöng nhau. Giöng nhau thò khöng co sû sang tao va rêt nham chan. Àiïu cöt loi cua àöng têm hiïp lûc la luön quy trong sû khac biït.

Chòa khoa cho sû chung sûc la àöng têm hiïp lûc vúi têm àiïm la cac nguyïn tùc cua ba thoi quen àêu tiïn. Cac nguyïn tùc nay tao ra sû an toan nöi têm àu àï chung ta dam cúi mú long mònh va sùn sang chêp nhên tön thûúng. Nhú lônh höi nhûng nguyïn tùc nay, chung ta se co àûúc têm ly röng lûúng cua tû duy cung thùng va nhên thûc ro thoi quen thû nùm.

Möt trong nhûng kït qua thûc tiïn cua tû duy lêy nguyïn tùc lam trong têm la no lam cho chung ta höi nhêp hoan toan. Nhûng ngûúi àa àûúc àõnh hònh sêu sùc bùng tû duy lö-gñc, bùng lúi noi, nhûng ai co ban cêu nao trai hoat àöng manh hún se nhên thêy tû duy ào khöng thñch húp àï giai quyït nhûng vên àï àoi hoi phai hït sûc sang tao. Khi nhên ra, ho bùt àêu xêy dûng möt “kõch ban” múi ú ban cêu nao phai.

Khi khai thac ca ban cêu nao phai vön thiïn vï trûc giac, sang tao va trûu tûúng cung ban cêu nao trai thiïn vï phên tñch, lö-gñc va ngön ngû, toan bö nao bö chung ta se phat huy töi àa sûc manh. Noi cach khac, àöng têm hiïp lûc vï têm ly se xuêt hiïn trong têm trñ chung ta. Va yïu tö nay to ra thñch húp nhêt vúi thûc tï cuöc söng, búi vò cuöc söng khöng chó co lö-gñc ma con co tònh cam.

Höm no, töi co buöi thuyït trònh tai höi thao cua möt cöng ty ú Orlando, Florida vúi àï tai “Quan ly tû bïn trai, lanh àao tû bïn phai”. Cuöi buöi, võ chu tõch cöng ty àïn gùp töi va noi: “Stephen nay, àiïu anh noi rêt hay, nhûng töi thêy nöi dung ào co thï ap dung vao cuöc hön nhên cua töi hún la vao cöng viïc kinh doanh. Vú chöng töi àang gùp phai vûúng mùc trong cach àöi xû vúi nhau. Liïu öng co thï cung ài ùn cúm trûa vúi chung töi chó àï quan sat chung töi noi chuyïn vúi nhau, sau ào cho töi möt lúi khuyïn hay khöng?”.

“Töi rêt sùn long”, töi tra lúi.

Sau khi ngöi vao ban, chung töi trao àöi vúi nhau vai cêu xa giao. Sau ào, võ chu tõch quay sang vú mònh va noi:

“Em nay, anh múi Stephen cung ùn trûa vúi vú chöng mònh àï anh êy xem co thï giup cai thiïn möi quan hï cua vú chöng mònh hay khöng. Anh biït em muön anh phai la ngûúi chöng nhay cam hún, chu àao hún. Liïu em co thï cho biït cu thï anh cên phai lam gò?” [Ban cêu nao trai cua öng êy cên co cac sû kiïn, con sö, chi tiït, va tûng bö phên cu thï]

“Nhû em àa noi vúi anh trûúc àêy, chùng co gò àùc biït àêu. Ào chó la… cam giac chung chung cua em ma thöi.”

[Ban cêu nao phai cua ba êy àang nghô vï cam giac, vï cac dang thûc, vï cai toan thï va vï möi quan hï giûa cac bö phên]

“Àiïu ào co nghôa la gò? Em muön anh phai lam gò? Em cû noi cu thï anh múi biït phai lam thï nao chû.”

“Chó la cam giac cua em thöi.” [Ban cêu nao phai cua ba êy àang liïn hï àïn nhûng hònh anh va cam xuc] “Em chó cam thêy cuöc hön nhên cua chung ta khöng quan trong àöi vúi anh nhû anh tûng noi vúi em.”

“Àûúc röi, thï anh phai lam gò àï no trú nïn quan trong hún? Hay cho anh cai gò ào chi tiït, cu thï hún àï anh thûc hiïn.”

“Àiïu ào kho noi bùng lúi àûúc.”

Àïn luc ào, anh êy àao mùt nhòn sang töi nhû muön noi “Stephen nay, anh co chõu nöi cai kiïu mu mú cua cö êy khöng?”.

“Em nay”, öng êy noi vúi vú, “Ào la vên àï cua em. Va ào cung la vên àï cua me em. Thûc ra, ào la vên àï cua têt ca phu nû ma anh biït”.

Röi öng bùt àêu chêt vên ba êy nhû àang lêy khêu cung.

“Co phai em àang söng trong cùn nha ma em mú ûúc?”

“Khöng phai chuyïn ào”, ba êy thú dai, “Khöng phai chuyïn ào àêu!”.

“Anh biït. Nhûng vò em khöng chõu noi ra cu thï la cai gò, anh cho rùng cach töt nhêt la dung phep loai suy. Em co àûúc söng ú núi em hùng ao ûúc khöng?”

“Em cho rùng nhû vêy.”

“Em a, Stephen àang ngöi àêy chó vai phut àï giup chung ta. Em chó cên tra lúi nhanh ‘co’ hoùc ‘khöng’. Em co àûúc söng núi em muön khöng?”

“Co.”

“Àûúc röi. Coi nhû xong cêu hoi ào. Em co àûúc àêy àu cac thû tiïn nghi em muön khöng?”

“Co.”

“Töt. Em co àûúc lam nhûng gò em muön khöng?”

Àiïp khuc ào tiïp tuc diïn ra möt luc nûa, va töi cam

thêy mònh chùng giup àûúc gò. Vò thï, töi noi xen vao: “Co phai àêy la chuyïn thûúng diïn ra trong quan hï cua hai ngûúi khöng?”.

“Ngay nao cung vêy. Cuöc söng hön nhên cua chung töi dûúng nhû chó co bêy nhiïu”, ba vú thú dai noi.

Töi nhòn ca hai vú chö ng, va mö t y nghô thoa ng qua rù ng àêy la hai ngûú i bõ chi phö i bú i hai ba n cê u na o kha c nhau.

“Öng ba co con khöng?”, töi hoi.

“Chung töi co hai àûa.”

“Thï û?”, töi hoi lai, vú nhû khöng tin nöi, “Lam sao öng ba co thï co con àûúc vúi nhau?”.

“Anh noi thï nghôa la gò?”

“Hai ngûúi phai hoa húp lùm múi lam nïn àiïu ky diï u ào !”, töi no i. “Mö t cö ng mö t thûú ng bù ng hai.

Nhûng öng ba àa lêy möt cöng möt thanh ra bön. Ào chñnh la sû àöng têm hiïp lûc. Töng thï thöng nhêt lún hún töng cua tûng phên”.

Ngûng möt lat, töi thöt lïn: “Vên àï ú àêy la cên phai coi trong sû khac biït cua nhau, öng ba a”.

7. COITRONGSÛ KHAC BIÏT

Coi trong sû khac biït la ban chêt cua àöng têm hiïp lûc – ào la sû khac biït vï mùt trñ tuï, tònh cam, têm ly giûa nhûng con ngûúi khac nhau. Va chòa khoa àï coi trong sû khac biït la phai nhên thûc àûúc rùng, ai cung àïu co cai nhòn riïng vï thï giúi, thûc tai khach quan, theo quan àiïm riïng cua ho, khöng phai nhû no vön co.

Nïu töi tûúng rùng thï giúi trong mùt mònh la nhû no vön sùn co thò töi cên coi trong sû khac biït àï lam gò? Tai sao töi lai phai bên têm vúi nhûng ngûúi co quan àiïm khac töi – tûc “lêm lên”? Mö thûc cua töi luc ào se la: nhûng ngûúi khac àïu bõ vûúng vao cai vun vùt, chó co töi múi nhòn thêy bûc tranh toan canh – vò töi co têm nhòn cao hún. Nhûng thêt ra, töi àa bõ giúi han trong mö thûc cö àõnh cua mònh.

Va nïu ào la mö thûc cua töi, töi se khöng bao giú bõ tac àöng búi tû duy tûúng thuöc.

Ngûúi thanh àat cên co sû khiïm nhûúng va biït tön trong ngûúi khac àï nhên ra nhûng giúi han nhên thûc cua mònh, va àï àanh gia cao nhûng nguön lûc phong phu thöng qua sû tûúng tac vúi têp thï. Ngûúi ào coi trong sû khac biït búi vò no lam tùng thïm kiïn thûc, hiïu biït cua ho àöi vúi thûc tï. Nïu chó dûa vao trai nghiïm cua ban thên, chung ta se luön luön bõ thiïu thöng tin.

Liïu co lö-gñc khöng khi hai ngûúi bêt àöng y kiïn nhûng ca hai àïu àung? Àiïu ào la khöng lö-gñc, nhûng àung vï mùt têm ly, va co thûc. Ban nhòn thêy hònh anh möt cö gai tre, con töi nhòn thêy hònh anh möt ba lao. Chung ta cung nhòn vao möt hònh ve, va ca hai àïu àung. Chung ta cung nhòn vao nhûng àûúng net mau àen, nhûng mang khöi mau trùng nhûng lai giai thñch chung theo cac cach khac nhau, búi chung ta àa bõ àõnh hònh àï giai thñch möt cach khac nhau.

Nïu khöng coi trong sû khac biït vï nhên thûc, nïu khöng coi trong lên nhau va thûa nhên rùng ca hai àïu àung, rùng cac mùt cuöc söng khöng phai luc nao cung mang tñnh quy luêt, rùng luön luön co thï co giai phap thû

ba, chung ta se khöng bao giú vûút ra khoi àûúc giúi han cua sû àõnh hònh ào.

Do ào, khi töi biït àûúc sû khac nhau trong nhên thûc cua chung ta, töi se noi: “Àûúc röi! Ban nhòn no khac vúi töi! Ban hay giup töi thêy cai ma ban thêy”.

Nïu hai ngûúi co cung y kiïn thò viïc ban luên la khöng cên thiït. Se khöng co ñch gò cho töi khi giao tiïp vúi möt ngûúi cung nhòn thêy hònh anh möt ba lao nhû töi. Töi chùng muön noi chuyïn, trao àöi vúi ai ào luön àöng y vúi töi; töi muön trao àöi vúi ban vò ban nhòn sû viïc khac vúi töi. Töi coi trong sû khac biït ào.

Bùng cach ào, töi khöng chó tùng cûúng àûúc nhên thûc cua mònh; töi con khùng àõnh àûúc cho ban. Töi àem àïn cho ban möt bêu khöng khñ têm ly ön hoa. Töi tao ra möi trûúng àöng têm hiïp lûc.

Têm quan trong cua viïc coi trong sû khac biït co thï àûúc rut ra tû cêu chuyïn ngu ngön hiïn àai co tïn Trûúng hoc danh cho àöng vêt cua nha giao duc hoc, Tiïn sô R. H. Reeves.

Möt höm, cac con vêt quyït àõnh thanh lêp möt trûúng hoc. Chung ap dung giao trònh giang day chung bao göm cac mön chay, leo, búi va bay. Con vêt nao cung phai hoc têt ca cac mön.

Võt búi töt (trïn thûc tï no con gioi hún ca giao viïn day búi) va bay cung kha, nhûng lai rêt kem ú mön chay. Vò thï, cêu ta phai bo mön búi àï têp trung luyïn chay. Viïc nay keo dai cho àïn khi mang chên võt bõ mon vet, va cêu ta chó àat àiïm trung bònh mön búi löi.

Tho ngay tû àê u àû ng ha ng nhê t vï mön cha y, nhûng

la i bõ mê t tinh thê n vò àa pha i cö gù ng qua nhiï u ú mön búi lö i.

Soc thò xuêt sùc vï leo treo cho àïn khi thêt bai ú ky thi bay. Thêy giao bùt cêu ta phai nhay tû àêt lïn ngon cêy, thay vò nhay tû ngon cêy xuöng. Cêu ta bõ chuöt rut do cö gùng qua sûc va nhên àûúc àiïm trung bònh mön leo treo va àiïm kem ú mön chay.

Àai bang la möt àûa hû hong, phai chõu ky luêt nghiïm

ngùt. Trong viïc lïn àïn àûúc ngon cêy theo yïu cêu cua thêy giao, cêu ta to ra vûút tröi hùn cac con vêt khac, nhûng lai khùng khùng ap dung theo cach riïng cua mònh nïn vên bõ thêy giao phat va cho àiïm kem.

Cuöi nùm, möt con röng hònh thu quai dõ, búi kha nhanh, bay kha gioi, biït chay va biït ca leo treo àa àat àiïm cao nhêt. No àûúc chon àï Ban giam hiïu tuyïn dûúng toan trûúng.

Riïng cho khöng chõu àï n trûú ng vò biï t rù ng nha trûú ng khöng àûa mön àa o hang va o chûúng trònh ho c. Chu ng gú i lu cho con àï n ho c nghï núi ca c con chö n va chuö t chu i.

8. PHÊNTÑCHTRÛÚNGLÛC

Trong möt tònh huöng co tñnh tûúng thuöc, sû àöng têm hiïp lûc co sûc manh àùc biït trong viïc xû ly cac lûc tiïu cûc chöng lai sû tùng trûúng va thay àöi.

Nha xa höi hoc Kurt Lewin àa phat triïn mö hònh

“Phên tñch trûúng lûc”, trong ào, öng mö ta tònh trang

thùng bùng giûa àöng lûc thuc àêy theo hûúng tû dûúi lïn va ap lûc kòm ham theo hûúng tû trïn xuöng.

Ap lûc kòm ham

Àöng lûc thuc àêy mang tñnh tñch cûc, húp ly. Trai lai, ap lûc kòm ham thûúng la tiïu cûc, bêt húp ly. Ca hai têp húp lûc nay àïu co thûc va cên phai àûúc tñnh àïn khi xû ly sû thay àöi.

Chùng han, gia àònh ban gùp phai chuyïn bêt hoa. Ban muön cai thiïn sao cho cac möi quan hï trú nïn töt àep hún. Co thï ban muön tao ra möt bêu khöng khñ tñch cûc hún, tön trong, cúi mú va tin tûúng nhau hún giûa cac thanh viïn trong gia àònh. Àöng lûc thuc àêy se giup ban thûc hiïn àiïu ào.

Nhûng àöng lûc cua ban bõ ngùn can búi cac ap lûc kòm ham – nhûng khuön mêu khac nhau do cha me ap àùt, nhûng thoi quen àa àûúc àõnh hònh cua möt vai thanh viïn trong gia àònh, cöng viïc hoùc nhûng àoi hoi khac vï thúi gian va sûc lûc cua ban.

Tùng àöng lûc thuc àêy co thï àem lai möt sö kït qua tam thúi. Nhûng khi cac ap lûc kòm ham vên con thò viïc tùng lûc àêy se rêt kho khùn. Cung giöng nhû viïc àêy vao

Àöng lûc thuc àêy

möt chiïc lo xo; ban àêy cang manh thò cang kho àêy hún, cho àïn möt luc nao ào, lûc cua chiïc lo xo se hêt tung ban trú lai.

Nhûng khi ban àöng têm hiïp lûc, ban se sû dung àöng cú cua Thoi quen thû tû, ky nùng cua Thoi quen thû nùm va sû tûúng tac cua Thoi quen thû sau àï xû ly trûc tiïp cac ap lûc kòm ham. Ban ra chung, núi long chung, va tao ra nhûng phat kiïn múi biïn chung thanh lûc àêy. Ban se keo theo nhiïu ngûúi khac tham gia xû ly vên àï, lam cho ho cam thêy ào cung chñnh la vên àï cua ho.

Nhú ào, nhûng muc tiïu múi, nhûng muc tiïu àûúc moi ngûúi chia se se àûúc xac lêp va cöng viïc cua ban, cua ca têp thï se àûúc nêng lïn theo nhûng cach khöng ai co thï hònh dung trûúc àûúc. Cam hûng nay sinh trong qua trònh chuyïn àöng ào se tao ra möt nïn vùn hoa múi. Nhûng ngûúi tham gia se àûúc tiïp thïm sûc manh búi tû duy múi me nhú vao cac phûúng an va cú höi múi.

Töi àa nhiï u lê n tham gia va o ca c cuö c àa m pha n giû a nhû ng ngûú i àang bê t ho a vú i nhau va thuï ca c luê t sû àï ba o vï lê p trûú ng cu a mònh. Tê t ca ha nh àö ng ào chó la m cho ca c vê n àï trê m tro ng thïm, bú i vò mö i quan hï giao tiï p giû a ho se trú nïn xê u ài khi thöng qua con àûú ng pha p ly . Mû c àö tin cê y xuö ng thê p àï n nö i ca c bïn ca m thê y ho khöng co n gia i pha p na o kha c ngoa i àûa vê n àï ra to a.

“Cac öng co con quan têm tòm giai phap cung thùng khöng?”, töi hoi.

Cêu tra lúi thûúng la co, nhûng phên lún ngûúi ta khöng nghô rùng àiïu nay co thï xay ra.

“Nïu töi co thï lam cho bïn kia cung àöng y, liïu öng co muön bùt àêu qua trònh giao tiïp thûc sû vúi nhau khöng?”

Kït qua cua hêu hït cac trûúng húp thêt àang kinh ngac. Nhûng vên àï tranh cai vï phap ly va têm ly trong nhiïu thang böng chöc àûúc giai quyït chó trong vai giú hoùc vai ngay. Hêu hït giai phap àat àûúc khöng phai la giai phap thoa hiïp cua toa; ào la giai phap chung sûc, töt hún giai phap ma möi bïn àûa ra luc ban àêu. Va trong hêu hït cac trûúng húp, cac möi quan hï àûúc duy trò, du luc àêu co ve nhû mûc àö tin cêy xuöng rêt thêp va sû ran nût trong möi quan hï lún àïn mûc kho co thï han gùn àûúc.

Lên no, ngûúi quan ly cua möt nha san xuêt àïn gùp töi. Öng ta àang bõ möt khach hang lêu nùm kiïn vò san phêm mua vï khöng àat yïu cêu chêt lûúng. Ca hai bïn àïu cam thêy co ly khi bao vï lêp trûúng àung àùn cua mònh va cho rùng bïn kia hoan toan sai trai, khöng àang tin cêy.

Khi ho bùt àêu thûc hanh Thoi quen thû nùm – Lùng nghe va thêu hiïu, thò co hai àiïu trú nïn ro rang. Thû nhêt, nhûng vên àï giao tiïp ban àêu àa dên àïn sû hiïu lêm va sau ào cang trêm trong thïm do ca hai bïn cung lïn an lên nhau. Thû hai, luc àêu ca hai àïu co thiïn chñ va àïu khöng muön mêt thïm chi phñ ra toa, nhûng röi ho àa khöng tòm ra möt giai phap chung nao khac.

Möt khi hai gut mùc trïn àûúc xac àõnh ro rang va tinh thên cua cac Thoi quen thû 4, 5 va 6 àûúc ap dung thò tranh chêp nhanh chong àûúc giai quyït, möi quan hï cua hai bïn tiïp tuc phat triïn.

Lên khac, töi nhên àûúc möt cu àiïn thoai cêu cûu luc sang súm cua möt nha àêu tû àõa öc.

Ngên hang muön tõch thu tai san vò öng êy khöng tuên thu lõch hoan tra vön va lai. Öng êy muön co vön bö sung àï àêy nhanh dû an ban àêt; sau ào, se tra nú ngên hang. Nhûng ngên hang àa tû chöi cêp thïm vön bö sung cho àïn khi ho thu höi àûúc nú. Àêy la möt bai toan nan giai theo kiïu “con ga va qua trûng, thû nao co trûúc”.

Dû an cua nha àêu tû àõa öc trú nïn söng dú chït dú. Àûúng sa bùt àêu bõ co dai tên cöng; cac khach hang àa àùt tiïn coc lùm le phan àöi khi nhòn thêy gia trõ tai san cua ho bõ sut gia. Chñnh quyïn thanh phö cung rêt thêt vong trûúc möt dû an chêm tiïn àö. Ca ngên hang va nha àêu tû àa tiïu tön hang chuc ngan àö-la cho chi phñ kiïn cao, nhûng vu kiïn vên chûa àûúc toa thu ly qua nhiïu thang.

Trong tuyït vong, nha àêu tû miïn cûúng àöng y thû lam theo cac nguyïn tùc cua Thoi quen thû 4, 5 va 6. Öng êy sùp xïp möt cuöc hop vúi cac viïn chûc ngên hang, nhûng ngûúi con miïn cûúng hún ca öng.

Cuöc hop bùt àêu luc 8 giú sang. Sû cùng thùng va thiïu tin cêy lên nhau lö ro. Cac viïn chûc ngên hang khöng noi gò ca; ho chó lùng nghe.

Trong thúi gian möt tiïng rûúi àêu tiïn, töi thuyït trònh vï cac Thoi quen 4, 5 va 6. Àïn 9 giú 30 phut, töi bûúc àïn chiïc bang àen va viït ra cac möi quan têm cua ngên hang dûa trïn cú sú sû hiïu biït trûúc ào cua chung töi. Cac viïn chûc ngên hang vên khöng noi gò, nhûng khi chung töi xoay vao tû duy cung thùng va cö gùng àï thêu hiïu ho thò ho bùt àêu cúi mú hún.

Khi cac viïn chûc ngên hang to ra àa hiïu vên àï hún, khöng khñ cuöc hop thay àöi, va cam giac nhiït tònh àöi vúi triïn vong giai quyït tranh chêp trong ön hoa trú nïn ro

rang. Ho cang luc cang nïu ra nhiïu cêu hoi, kï ca cac cêu hoi mang tñnh ca nhên.

Àïn 11 giú, cac viïn chûc ngên hang vên tin la mònh àung nhûng ho àa cam thêy hiïu vên àï, khöng con chöng àöi va hach dõch nûa. Vao luc ào, ho àu cúi mú àï lùng nghe möi quan têm cua nha àêu tû. Àiïu nay dên àïn sû hiïu biït lên nhau sêu sùc hún. Va viïc giao tiïp trïn tinh thên cung thùng nhû thï cuöi cung àa ngùn chùn àûúc nhûng tranh chêp lún hún co thï xay ra.

Àïn 12 giú, nha àêu tû va cac viïn chûc cua ngên hang rúi cuöc hop mang theo ban kï hoach àï cung nhau trònh cho Hiïp höi cac chu sú hûu bêt àöng san thanh phö. Mùc du vên con möt sö diïn biïn phûc tap keo theo, nhûng cuöc àêu tai toa àa khöng diïn ra va dû an tiïp tuc àûúc thûc hiïn cho àïn ngay nghiïm thu thanh cöng.

Töi khöng co y noi rùng ngûúi ta khöng nïn dung àïn biïn phap phap ly àï giai quyït mêu thuên. Trong möt sö trûúng húp nhêt àõnh, vên phai ap dung luêt phap, nhûng hay xem ào la biïn phap cuöi cung, khöng phai àêu tiïn. Nïu ngûúi ta dung no qua súm, ngay ca vúi y nghôa ngùn ngûa thò àöi khi, nöi lo sú va mö thûc phap ly se tao ra qua trònh suy nghô va hanh àöng khöng thï àöng têm hiïp lûc vúi nhau àûúc.

9. BAN CHÊTCUATÛ NHIÏNLA ÀÖNGTÊMHIÏPLÛC

Sinh thai la tû mö ta möt cach cú ban vï chu nghôa àöng têm hiïp lûc trong tû nhiïn – têt ca moi sû vêt, hiïn tûúng àïu co möi liïn hï vúi nhau. Ào la möi quan hï trong ào sûc manh sang tao àûúc phat huy töi àa, cung nhû sûc manh thûc sû trong 7 Thoi quen nùm trong möi quan hï lên

nhau, khöng phai la thoi quen cua riïng tûng ngûúi.

Möi quan hï mêt thiït giûa cac bö phên cung la möt sûc manh cua vùn hoa àöng têm hiïp lûc. Nïu moi ngûúi tham gia möt cach tñch cûc, chên thanh va kiïn àõnh trong viïc phên tñch va giai quyït vên àï thò sû sang tao va cam kït cua ho àöi vúi nhûng gò ho tao ra cang àûúc phat huy nhiïu hún. Töi tin rùng àêy chñnh la ban chêt cua sûc manh trong triït ly kinh doanh cua ngûúi Nhêt, möt triït ly àa lam thay àöi ca thõ trûúng thï giúi.

Àöng têm hiïp lûc luön àem lai kït qua töt hún, ào la möt nguyïn tùc àung àùn. No la kït qua tron ven cua têt ca cac thoi quen àa noi ú cac chûúng trûúc. No àem lai sû thanh àat trong möt thûc tai tûúng thuöc – lam viïc têp thï, xêy dûng têp thï, phat triïn sû àoan kït va sang tao vúi nhûng ngûúi khac.

Mùc du khöng thï kiïm soat àûúc cac mö thûc cua ngûúi khac trong tûúng tac co tñnh tûúng thuöc, cung nhû ban thên qua trònh àöng têm hiïp lûc, nhûng ngay trong Vong tron Anh hûúng cua ban cung co rêt nhiïu sûc manh àöng têm hiïp lûc. Ban co thï liïn kït ca hai chiïu cua nùng lûc tû nhiïn, möt chiïu la phên tñch va möt chiïu la sang tao. Ban co thï coi trong sû khac biït giûa chung va vên dung sû khac biït nay lam hat nhên cho sû sang tao.

Ban co thï àöng têm hiïp lûc ngay trong chñnh mònh ú möi trûúng co sû àöi àêu. Ban khöng nïn xuc pham ngûúi khac va cö gùng tranh cac nùng lûúng tiïu cûc; ban co thï têp trung nhòn nhên mùt töt cua ngûúi khac va sû dung àiïu ào àï cai thiïn quan niïm, mú röng têm nhòn cua mònh.

Ban co thï ren luyïn sû dung cam trong cac tònh huöng co tñnh tûúng thuöc bùng sû cúi mú, böc lö y nghô, tònh cam

va kinh nghiïm cua mònh theo cach co thï khuyïn khñch ngûúi khac noi theo.

Ban co thï coi trong sû khac biït ú ngûúi khac. Khi co ai ào bêt àöng y kiïn vúi ban, ban co thï noi “Àûúc röi! Anh nhòn vên àï khac vúi töi”. Khöng nhêt thiït phai àöng y vúi ho ma trûúc hït, ban chó cên khùng àõnh àiïu ho muön, röi tòm hiïu vên àï cua ho sau.

Trong trûúng húp ban chó nhòn thêy co hai giai phap, möt cua ban va möt cua ngûúi khac kem hiïu qua hún, ban co thï nhòn vao giai phap thû ba. Hêu nhû luön luön co giai phap thû ba trong moi trûúng húp va nïu biït vên dung triït ly cung thùng cung nhû thûc sû cö gùng àï thêu hiïu ngûúi khac, ban se tòm ra giai phap töt hún cho cac bïn liïn quan.

1.Hay nghô vï möt hoan canh ma ai ào co cach nhòn nhên sû vêt khac vúi ban. Xem xet àï vên dung sû khac biït ào lam ban àap àûa àïn giai phap thû ba. Co thï hoi y kiïn ngûúi ào vï vên àï ban àang gùp phai. Cên coi trong nhûng y kiïn khac biït ma ban se nghe.

2.Lêp danh sach nhûng ngûúi lam ban kho chõu. Ho co thï àai diïn cho nhûng y kiïn khac biït àï dên àïn sû àöng têm hiïp lûc nïu nhû ban co àûúc sû an toan nöi tai lún hún va biït coi trong sû khac biït.

3.Nhên diïn möt vai tònh huöng ma ban muön thûc hiïn àöng têm hiïp lûc cung vúi nhom lam viïc cua mònh. Cên co àiïu kiïn gò àï hö trú cho sû àöng têm hiïp lûc? Ban se lam gò àï tao ra nhûng àiïu kiïn ào?

4.Khi ban bêt àöng y kiïn hay àöi àêu vúi ai ào, hay cö gùng hiïu cac möi quan têm àùng sau lêp trûúng cua ho. Hay xû ly nhûng möi quan têm ào möt cach sang tao trïn tinh thên cac bïn cung co lúi.

CHÛÚNG BÖN ÀÖI MÚI

Thoi quen thû bay

REN GIUA BAN THÊN

Tûúng thuöc

Cac nguyïn tùc

tû àöi múi húp ly

“Àöi khi nghô vï nhûng hï qua lún tû nhûng chuyïn nho, töi chút nhên ra rùng, chùng co gò la nho ã ca.”

- Bruce Barton

Hay hònh dung trong têm trñ tònh huöng sau.

Ban gùp ai ào àang miït mai cûa möt cai cêy trong rûng, ban hoi:

“Anh àang lam gò ào?”

“Anh khöng nhòn thêy a?”, ngûúi no co ve bûc mònh, “Töi àang àön cêy”.

“Anh tröng mït lùm röi àêy! Anh cûa àûúc bao lêu röi?”

“Hún nùm tiïng röi”, anh ta àap, “Töi kiït sûc mêt thöi. Àêy qua la möt cöng viïc nùng nhoc”.

“Vêy tai sao anh khöng nghó möt lat va mai sùc lai lûúi cûa”, ban hoi, “Töi tin rùng anh se cûa nhanh hún rêt nhiïu”.

“Töi khöng co thúi gian àï mai cûa”, ngûúi àan öng tra lúi, “Töi qua bên cûa cêy röi!”.

Thoi quen thû bay la danh thúi gian àï mai giua ban thên. No nùm xung quanh cac thoi quen khac trong mö thûc 7 Thoi quen, giup cho cac thoi quen khac àûúc vên dung vao thûc tï cuöc söng.

1. BÖN KHÑACANHCUATÛ ÀÖIMÚI

Thoi quen thû bay la PC (nùng lûc san xuêt) cua ca nhên. No bao tön va tùng cûúng tai san lún nhêt cua ban –con ngûúi ban. No àöi múi bön mùt cua con ngûúi ban –thï chêt, tinh thên, trñ tuï va quan hï xa höi/tònh cam.

THÏ CHÊT

Luyïn têp, dinh dûúng, kiïm soat stress

TRÑ TUÏ

Àoc, hònh dung, lêp kï hoach, viït

QUAN HÏ XA HÖI/ TINH CAM

Phuc vu, thêu hiïu, àöng têm hiïp lûc, an toan nöi tai

TINH THÊN

Lam ro gia trõ va cam kït, nghiïn

cûu, thiïn àõnh

Mùc du cach dung tû khac nhau, nhûng hêu hït cac triït ly cua cuöc söng àïu àï cêp cöng khai hoùc ên du bön mùt trïn. Nha triït hoc Herb Shepherd mö ta möt cuöc söng cên bùng lanh manh göm bön gia trõ: viïn canh (tinh thên), tû chu (trñ tuï), liïn kït (xa höi) va bïn vûng (thï chêt). Möt ly thuyït khac vï àöng cú cho rùng möt tö chûc àung àùn bao göm bön mùt (hay bön àöng cú): kinh tï (thï chêt), cach cû xû vúi con ngûúi (xa höi), cach phat triïn, sû dung con ngûúi (trñ tuï) va sû àong gop cua tö chûc (tinh thên).

Ren giua ban thên vï cú ban phai thï hiïn àûúc ca bön àöng cú nay, co nghôa la ren luyïn ca bön mùt cua con ngûúi möt cach thûúng xuyïn, nhêt quan va húp ly.

Àï lam àûúc àiïu nay, chung ta phai la ngûúi luön chu àöng. Danh thúi gian àï ren giua ban thên la hoat àöng thuöc Phên tû thû hai, mang tñnh chu àöng, trai ngûúc vúi hoat àöng thuöc Phên tû thû nhêt, do tñnh chêt khên cêp cua no nïn chung ta bõ àöng va luön phai chõu sûc ep tû no.

Cên phai thuc àêy PC ca nhên cho àïn khi no trú thanh ban chêt thû hai, möt thoi quen lanh manh. Vò no nùm ú giûa Vong tron Anh hûúng cua chung ta, nïn chó co chung ta, chû khöng phai ai khac, múi co thï àiïu khiïn àûúc.

Àêy la àêu tû lún nhêt chung ta co thï thûc hiïn trong àúi – àêu tû vao chñnh mònh, àêu tû vao cöng cu duy nhêt chung ta co àûúc àï àûúng àêu vúi cuöc söng va cöng hiïn cho cuöc söng. Chung ta la cöng cu àï thûc hiïn muc àñch cua mònh, va àï thanh àat, chung ta cên nhên thûc àûúc têm quan trong cua viïc thûúng xuyïn ren giua ban thên ú ca bön mùt sau àêy.

Thï chêt

Ren luyïn thï chêt nghôa la luön quan têm chùm soc cú thï mònh – ùn uöng àêy àu dinh dûúng, nghó ngúi, thû gian va luyïn têp sûc khoe thûúng xuyïn.

Luyïn têp la möt trong cac hoat àöng thuöc Phên tû thû hai, la nhûng hoat àöng co sûc bêt lún ma àa sö chung ta khöng lam thûúng xuyïn búi vò no khöng phai la viïc cêp bach. Va vò chung ta khöng lam, nïn súm muön gò, chung ta cung se rúi vao Phên tû thû nhêt - àöi pho vúi vên àï sûc khoe va khung hoang xay ra - nhû möt hêu qua têt yïu cua sû thiïu chùm soc ban thên.

Àa sö chung ta nghô rùng mònh khöng co àu thúi gian àï ren luyïn sûc khoe. Thêt la möt mö thûc meo mo!

Chung ta co thúi gian, nhûng chung ta khöng muön lam!

Sau giú möt tuên hay töi thiïu 30 phut möt ngay, lûúng thúi gian ào khöng thï noi la qua nhiïu, nïu xet àïn lúi ñch no mang lai cho 160 giú con lai trong tuên.

Ren luyïn thï chêt cung khöng àoi hoi ban phai co dung cu têp luyïn àùc biït nao. Con nïu co àiïu kiïn, ban cung co thï àïn cêu lac bö hay cac phong thï duc thêm my àï dung cac thiït bõ ú ào, hoùc chúi cac mön thï thao àoi hoi ky nùng nhû quên vút, bong rö. Nhûng àï ren giua ban thên thò àiïu ào khöng cên thiït lùm.

Möt chûúng trònh ren luyïn sûc khoe töt la chûúng trònh ban co thï thûc hiïn ú nha, va ren luyïn cho cú thï ban ba phêm chêt: sûc chõu àûng, sû deo dai va sûc manh.

Sûc chõu àûng co àûúc tû cac bai têp thï duc tay chên, lam tùng hiïu qua hoat àöng cua hï tim mach. Mùc du tim àûúc cêu tao búi cac cú, nhûng chung ta khöng thï luyïn

têp no möt cach trûc tiïp, ma chó co thï luyïn têp thöng qua cac nhom cú bùp lún khac, àùc biït la cú bùp chên. Ào la ly do vò sao cac mön luyïn têp nhû ài bö nhanh, chay, àap xe, búi löi, trûút tuyït àûúng dai, chay tai chö… la rêt bö ñch.

Ban àûúc coi la co sûc khoe nïu co thï lam tùng nhõp tim lïn ñt nhêt 100 lên/möt phut va giû ú mûc ào trong vong 30 phut.

Sû deo dai co àûúc nhú luyïn têp co gian. Hêu hït chung ta àïu àûúc khuyïn nïn khúi àöng trûúc va thû gian sau khi têp thï duc. Khúi àöng trûúc khi têp giup tha long cú bùp va lam nong cú thï àï chuên bõ cho cac bai têp nùng hún. Thû gian sau khi têp giup lam tan axñt lactic, nhú ào ban khöng cam thêy àau va cûng ngûúi.

Sûc manh co àûúc nhú luyïn têp sûc bïn cua cú bùp, nhû cac mön thï duc dung cu, hñt àêt, xa àún xa kep, cac bai têp àûng lïn ngöi xuöng va têp ta. Tuy theo hoan canh ma ban têp trung vao viïc luyïn têp àïn àêu. Nïu ban lao àöng chên tay thò viïc tùng sûc manh se giup cai thiïn nhûng ky nùng trong cöng viïc cua ban. Nïu cöng viïc cua ban vï cú ban la ngöi ban giêy thò chó cên tùng thïm chut ñt sû rùn chùc cua cú thï qua thï duc dung cu hay cac bai têp co gian la àu.

Ban chêt cua sû tùng cûúng thï chêt la ren giua ban thên, ren luyïn thên thï thûúng xuyïn àï co thï duy trò va nêng cao hiïu suêt lam viïc, thñch nghi va hûúng thu.

Cung cên phai co sû hiïu biït trong viïc xêy dûng chûúng trònh luyïn têp. Moi ngûúi thûúng co xu hûúng têp luyïn qua sûc, àùc biït la nhûng ngûúi khöng ren luyïn thûúng xuyïn. Àiïu ào co thï gêy ra àau àún, thûúng tñch

khöng cên thiït va thêm chñ thûúng têt vônh viïn. Töt hún ca la nïn bùt àêu chêm rai. Moi chûúng trònh luyïn têp àïu cên phai tuên theo cac kït qua nghiïn cûu múi nhêt, cac chó dên cua huên luyïn viïn va theo sû tû nhên thûc cua ban thên.

Nïu ban chûa bao giú luyïn têp, cú thï cua ban se chiïu theo thoi quen àûúc nghó ngúi thoai mai. Tuy nhiïn, ban hay luön chu àöng va cö gùng luyïn têp, du luc àêu co thï phai miïn cûúng. Du trúi co mûa vao àung buöi sang ban co kï hoach têp chay bö thò ban vên cû têp. Trúi mûa û, cang töt! Ban se ren luyïn ca thï chêt lên y chñ.

Ban àang thûc hiïn nhûng hoat àöng thuöc Phên tû thû hai, vön àem lai nhûng kït qua phi thûúng vï lêu dai. Dên dên tûng bûúc, ban nêng cao kha nùng cua cú thï àï lam nhûng viïc kho hún. Khi ào, ban se cam thêy nhûng hoat àöng bònh thûúng trú nïn dï dang va dï chõu hún. Ban se co nhiïu nùng lûúng hún vao buöi chiïu va cam giac “qua mït moi” trûúc àêy se àûúc thay thï bùng sûc manh trang kiïn àï lam nhûng viïc ban muön.

Co thï lúi ñch lún nhêt ban co àûúc tû viïc ren luyïn thên thï la tùng cûúng thoi quen luön chu àöng. Viïc hanh àöng dûa vao sûc manh thï chêt thay vò phan ûng lai moi ap lûc kòm ham se co tac àöng sêu sùc àïn mö thûc, long tû trong, sû tû tin va phêm chêt cua ban thên ban.

Tinh thên

“Ren giua” tinh thên mang lai sû àõnh hûúng cho cuöc söng cua ban. Àiïu nay co quan hï chùt che vúi Thoi quen thû hai.

Tinh thên la cöt loi, la trung têm, la sû cam kït cua ban

àöi vúi hï thöng gia trõ cua mònh. Àêy la lônh vûc rêt riïng tû nhûng cûc ky quan trong cua cuöc söng. No se huy àöng cac nguön lûc àï tao nguön cam hûng, nêng cao têm hön va gùn ban vúi nhûng chên ly muön thuú cua nhên loai. Möi ngûúi thûc hiïn àiïu nay rêt khac nhau.

Töi “ren giua” tinh thên hang ngay qua sû suy ngêm kinh thanh, vò no àai diïn cho hï thöng gia trõ cua töi. Khi töi àoc va suy ngêm, töi cam thêy mònh àûúc àöi múi, àûúc tiïp thïm sûc manh, têp trung va cung cö quyït têm àï cöng hiïn.

Àùm chòm vao tac phêm vùn hoc hay êm nhac cung co thï lam àöi múi tinh thên cho möt sö ngûúi. Co ngûúi lai tòm thêy sû àöi múi tinh thên cua mònh thöng qua sû giao tiïp vúi thiïn nhiïn; thiïn nhiïn ban ún cho nhûng ai àùm mònh vao no. Khi ban rúi khoi thanh phö ön ao va nhön nhao àï àùm mònh vao khung canh hai hoa va ïm ai cua möt vung quï, ban se thêy têm hön mònh nhû àûúc thanh loc.

Arthur Gordon tûng chia se vúi chung ta cêu chuyïn thu võ vï sû àöi múi tinh thên cua chñnh öng. Trong cêu chuyïn nho co nhan àï “Nûúc triïu dêng”, öng kï vï möt thúi ky nham chan va àún àiïu trong cuöc àúi mònh, khöng co sû nhiït tònh, khöng con nö lûc sang tac. Öng cam thêy cuöc àúi vö nghôa. Cuöi cung, öng quyït àõnh nhú möt bac sô y khoa giup àú.

Bac sô bao öng danh ca ngay höm sau àïn möt núi ma öng co nhiïu ky niïm nhêt khi con nho. Öng co thï mang theo àö ùn nhûng àûng noi chuyïn vúi ai, cung khöng àûúc àoc, viït hay nghe àai. Tiïp theo, bac sô viït cho öng bön àún thuöc va bao öng mú tûng cai ra xem luc 9 giú sang, 12 giú trûa, 3 giú chiïu va 6 giú töi.

Thï la sang höm sau, Gordon ài ra bai biïn. Khi mú àún thuöc thû nhêt ra àoc, trïn ào ghi “Hay lùng nghe cên thên”, öng nghô la bac sô mêt trñ. Nhûng vò àa àöng y lam theo chó dên cua bac sô nïn öng cö kiïn nhên ngöi lùng nghe. Öng nghe thêy tiïng song biïn vö rêm rò, tiïng chim choc goi nhau rñu rñt… Öng bùt àêu suy nghô vï nhûng bai hoc ma biïn àa day khi öng con nho – sû kiïn trò, tön trong va sû nhên thûc vï tñnh tûúng thuöc giûa cac sinh vêt. Öng tiïp tuc lùng nghe trong sû im lùng, va cam thêy sû thanh than trong têm hön tùng lïn. Àïn trûa, öng mú tú giêy thû hai ra va àoc thêy dong chû “Cö gùng quay trú lai”. “Quay trú lai cai gò múi àûúc chû?”, öng thùc mùc. Co thï la thúi thú êu, co thï la nhûng ky niïm, co thï la quang thúi gian hanh phuc àa qua. Öng nghô vï qua khû cua mònh, vï nhûng khoanh khùc cua niïm vui. Öng cö gùng höi tûúng… Va trong khi nhú lai nhû vêy, öng cam thêy long mònh êm ap hùn lïn.

Àïn ba giú chiïu, öng mú tú giêy thû ba ra àoc. Àún thuöc nay dûúng nhû co chut gò ào kho thûc hiïn hún nhûng cai trûúc: “Hay kiïm tra lai cac àöng cú”. Öng bùt àêu nghô vï nhûng àiïu öng muön – thanh cöng, cöng nhên, an toan – va biïn minh cho têt ca àiïu ào. Thï röi, öng chút phat hiïn ra rùng nhûng àöng cú ào khöng àûúc tñch cûc cho lùm va co thï ào la cêu tra lúi cho tònh trang bï tùc hiïn nay cua öng. Öng xem xet cac àöng cú cua mònh sêu hún. Öng suy nghô vï niïm hanh phuc àa qua. Va cuöi cung, öng àa tòm ra cêu tra lúi.

Öng viït: “Töi àöt nhiïn nhên ra möt sû thêt rùng, àöng cú lïch lac se chó keo theo nhûng àiïu sai trai. Khöng co gò khac nhau, du ban la ngûúi àûa thû, thú cùt toc, nhên viïn ban bao hiïm, ngûúi nöi trú, hay bêt cû nganh nghï gò.

Ban se la ngûúi lam töt cöng viïc cua mònh, miïn ban cam thêy àang phuc vu cöng àöng. Nhûng nïu ban chó quan têm chùm lo cho ban thên thò ban se lam viïc kem ài. Ào la möt quy luêt khöng thï lay chuyïn àûúc”.

Àïn sau giú töi, vúi àún thuöc cuöi cung, öng khöng mêt nhiïu thúi gian àï hoan thanh. Trïn manh giêy co dong chû “Hay viït nhûng ûu phiïn lïn cat”. Tha manh giêy bay ài, öng cui xuöng nhùt möt manh vo so va viït têt ca nhûng nöi ûu phiïn cua mònh lïn mùt cat. Sau ào öng quay bûúc ài ma khöng nhòn lai, biït rùng sau lûng mònh, thuy triïu àa sùp lïn…

Nha cai cach vô àai Martin Luther King tûng noi: “Töi co nhiïu viïc phai lam höm nay, nhûng töi vên cên phai co möt giú àï quy göi cêu nguyïn”. Àöi vúi öng, cêu nguyïn khöng phai la möt nghôa vu may moc ma la sûc manh àï giai phong va nhên lïn nguön nùng lûúng trong cú thï.

Co ngûúi hoi möt sû phu Thiïn töng: “Lam thï nao ma ngai luön giû àûúc sû thanh than va bònh an nhû vêy?”. Öng tra lúi: “Töi khöng bao giú rúi khoi núi thiïn àõnh cua mònh”. Öng êy thûc hanh thiïn àõnh moi núi, moi luc, luön mang theo mònh nhûng giú phut bònh an ca trong têm trñ va con tim.

Khi danh thúi gian àï suy tû vï nhûng trong têm cua cuöc söng, vï y nghôa cuöc söng, chung ta se cam thêy tinh thên mònh tûúi tre hún. Ào la ly do vò sao töi tin rùng tuyïn ngön sû mïnh ca nhên lai thêt sû quan trong. Nïu hiïu àûúc sêu sùc trong têm va muc àñch cuöc söng cua mònh, chung ta co thï thûúng xuyïn ra soat lai va tên têm vúi nhûng gia trõ ào.

Nha lanh àao tön giao David O. McKay noi rùng:

“Cuöc chiïn lún nhêt cua cuöc söng la cuöc àêu tranh hang ngay diïn ra bïn trong cac khoang lùng têm hön chung ta”. Nïu chiïn thùng trong cac cuöc àêu tranh ào, nïu giai quyït àûúc cuöc xung àöt nöi têm, ban se tòm thêy cam giac bònh an. Va ban se nhên thêy qua trònh hûúng àïn sû húp tac, thuc àêy cho lúi ñch va sû töt àep cua ngûúi khac, vui mûng vò thanh cöng cua ngûúi khac – nhûng thanh tñch têp thï – se diïn ra möt cach tû nhiïn.

Trñ tuï

Trñ tuï cua chung ta phat triïn àïn mûc nao àa phên phu thuöc vao viïc hoc têp. Nhûng ngay sau khi ra trûúng, rêt nhiïu ngûúi trong chung ta àï kiïn thûc cua mònh teo top lai. Chung ta khöng con giû àûúc thoi quen àoc sach, khöng con tòm hiïu, tiïp thu tri thûc múi ngoai lônh vûc hoat àöng cua mònh. Thay vao ào, chung ta danh thúi gian àï tên hûúng cac thu vui, chùng han nhû xem TV.

Kït qua khao sat cho thêy tai hêu hït cac gia àònh, thúi gian mú TV la tû 35 àïn 45 giú möt tuên. Thúi gian ào bùng thúi gian lam viïc hang tuên cua nhiïu ngûúi, nhiïu hún thúi gian danh cho viïc hoc. Àiïu ào cho thêy anh hûúng xa höi rêt lún cua TV. Chung ta cung bõ chi phöi búi moi gia trõ àûúc truyïn àat thöng qua truyïn hònh. Àiïu ào co thï co anh hûúng àïn chung ta möt cach tinh tï va kho nhên thêy. Xem truyïn hònh möt cach khön ngoan àoi hoi phai biït tû quan ly ban thên hiïu qua theo Thoi quen thû ba, giup ban phên biït va lûa chon cac chûúng trònh thöng tin, truyïn cam hûng va giai trñ co lúi nhêt va phu húp vúi muc àñch va gia trõ cua ban.

Trong gia àònh töi, chung töi han chï thúi gian xem TV khoang 7 giú möt tuên, trung bònh möi ngay khoang möt

giú. Chung töi hop gia àònh, thao luên va xem xet cac sö liïu vï tac àöng cua TV àïn cuöc söng gia àònh. Qua thao luên, chung töi nhên ra rùng nhiïu ngûúi trú nïn ghiïn cac chûúng trònh phim truyïn hònh nhiïu têp uy mõ hay möt loai chûúng trònh àùc biït nao ào.

Töi phai cam ún cac phat minh múi trong lônh vûc giai trñ àa lam phong phu àúi söng tinh thên, àong gop vao muc àñch va y nghôa cua cuöc söng chung ta. Nhûng nhiïu chûúng trònh giai trñ chó lam mêt thúi gian, anh hûúng xêu àïn sûc khoe, nhên thûc thêm my cua chung ta nïu chung ta qua phu thuöc vao no. Chung ta cên ren luyïn Thoi quen thû ba va quan ly ban thên hiïu qua àï sû dung àûúc töi àa moi nguön lûc nhùm nêng cao chêt lûúng cuöc söng cua mònh.

Hoc têp, hoc têp khöng ngûng, khöng ngûng “ren giua” va mú röng tri thûc, chñnh la phûúng phap tû àöi múi tinh thên hiïu nghiïm. Àöi khi, viïc nay àoi hoi möt chûúng trònh hoc têp co hï thöng; nhûng thûúng la khöng cên. Nhûng ai luön chu àöng co thï tòm ra rêt nhiïu cach khac nhau àï tû hoc.

Ren luyïn phûúng phap tach rúi chûúng trònh hoc cua chñnh mònh va xem xet no la möt àiïu cûc ky co gia trõ. Theo töi, ào chñnh la nöi dung cöt yïu cua phûúng phap hoc têp tû do, tûc kha nùng xem xet cac cêu hoi, muc àñch va cac mö thûc trong qua trònh àöi chiïu vúi thûc tï khach quan. Àao tao möt cach rêp khuön, may moc se thu hep va àong kñn tû duy, lam cho nhûng gia thiït àûúc àûa ra trong qua trònh hoc khöng bao giú àûúc xem xet, mö xe thêu àao.

Khöng co cach nao tùng cûúng va mú röng sû hiïu biït cua mònh töt hún viïc tao thoi quen thûúng xuyïn àoc

sach. Àêy la möt hoat àöng khac nùm trong Phên tû thû hai. Qua ào, ban co thï tiïp cên vúi nhûng tû tûúng lún trïn thï giúi qua cac thúi àai. Töi khuyïn cac ban nïn bùt àêu bùng muc tiïu àoc möt cuön sach möt thang, sau ào möt cuön hai tuên, röi möt cuön möt tuên.

Nhûng cuön sach co gia trõ se giup chung ta mú röng nhên thûc vï vùn hoa, àöi múi tinh thên cung nhû thanh loc têm hön. Àùc biït, nïu thûc hanh Thoi quen thû nùm, nghôa la khöng dung cai nhòn chu quan cua mònh àï phan xet vöi vang, chung ta co thï hiïu möt cach thêu àao nöi dung, y nghôa ma tac gia muön chuyïn tai dûúi lúp ngön tû

Viït cung la möt phûúng phap hiïu qua àï “ren giua” trñ tuï. Duy trò viïc ghi chep hang ngay nhûng suy nghô, nhûng trai nghiïm, nhûng y tûúng va nhûng àiïu àa hoc se giup cho têm trñ minh mên, chñnh xac va nhay ben. Viïc viït nhêt ky hay viït thû cung co anh hûúng àïn kha nùng tû duy ro rang va sû hiïu biït thêu àao.

Tö chûc va lêp kï hoach cöng viïc la möt hònh thûc khac cua “ren giua” trñ tuï, co liïn quan àïn cac Thoi quen 2 va 3. No bùt àêu vúi “muc tiïu àa àûúc xac àõnh” va nö lûc tö chûc thûc hiïn àï àat àûúc muc tiïu ào. No luyïn têp kha nùng hònh dung va tûúng tûúng cua ban, giup ban nhòn thêy muc àñch cuöi cung ngay tû àêu àï mûúng tûúng toan bö cuöc hanh trònh, chñ ñt vï nguyïn tùc, chû khöng phai chó la nhûng bûúc ài.

Ren giua ban thên ú ca ba mùt – thï chêt, tinh thên va trñ tuï – la sû ren luyïn thuöc vï thanh tñch ca nhên hang ngay. Àiïu ào se cai thiïn àûúc rêt nhiïu chêt lûúng, tñnh hiïu qua cua cac hoat àöng, kï ca giêc ngu sêu va yïn bònh cua ban. No se tao ra möt sûc manh lêu dai vï thï chêt, tinh

thên va trñ tuï giup ban vûút qua moi kho khùn, thach thûc trong cuöc söng.

Möt ngay nao ào trong tûúng lai, ban se phai vêt lön cûúng lai sûc cam dö manh me, hay run rêy trûúc nöi àau ghï gúm cua cuöc àúi. Nhûng cuöc àêu tranh thûc sû la ú àêy, ngay luc nay… Bêy giú chñnh la luc ban quyït àõnh, khi sû àau khö töt cung hay cam dö ào àïn, ban se la ke thêt bai nhuc nha hay la ke chiïn thùng vinh quang. Tñnh cach chó co àûúc bùng qua trònh ren luyïn liïn tuc lêu dai va ön àõnh.

Phillips Brooks

Quan hï xa höi/tònh cam

Trong khi cac mùt thï chêt, tinh thên va trñ tuï co liïn hï chùt che vúi cac Thoi quen 1, 2 va 3 – têp trung vao cac

nguyïn tùc vï têm nhòn, sû lanh àao va quan trõ ban thên –

thò khña canh quan hï xa höi/tònh cam lai têp trung vao cac

Thoi quen 4, 5 va 6, tûc cac nguyïn tùc lanh àao ban thên, giao tiïp thêu hiïu va húp tac sang tao.

Khña canh xa höi va tònh cam trong cuöc söng cua chung ta hoa quyïn nhau vò cuöc söng tònh cam àûúc phat triïn va thï hiïn chu yïu trong cac möi quan hï cua chung ta àöi vúi ngûúi khac.

Tû àöi múi quan hï xa höi/tònh cam khöng àoi hoi nhiïu thúi gian nhû àöi múi cac mùt khac. Chung ta co thï thûc hiïn no trong sû tûúng tac hang ngay vúi ngûúi khac, nhûng vên cên phai ren luyïn. Chung ta co thï phai miïn cûúng vò chûa àat àûúc cac ky nùng cên thiït cho cac Thoi quen 4, 5, 6 àï co àûúc sû tûúng tac möt cach tû nhiïn.

Gia sû ban la möt ngûúi rêt quan trong trong cuöc söng cua töi – co thï la sïp töi, cêp dûúi, àöng sû, ban be, lang giïng, vú/chöng, con cai hay möt thanh viïn trong gia àònh töi – nhûng giûa chung ta lai co cach nhòn khac nhau; chung ta nhòn sû vêt qua cac lùng kñnh khac nhau.

Do ào, töi thêy cên phai thûc hanh Thoi quen thû tû. Töi àïn gùp ban va noi: “Töi thêy rùng chung ta àang tiïp cên vên àï möt cach khac nhau. Tai sao chung ta khöng trao àöi cho àïn khi tòm ra möt àap an chung ma ca hai àïu hai long. Ban co àöng y nhû vêy khöng?”. Hêu hït moi ngûúi se tra lúi “Co”.

Sau ào, töi chuyïn sang Thoi quen thû nùm: “Àï töi lùng nghe ban trûúc”. Thay vò nghe àï àöi pho, töi lùng nghe àï thêu hiïu möt cach sêu sùc, àï nhên ra àêu la mö thûc cua ban. Cho àïn khi co thï giai thñch àûúc quan àiïm cua ban nhû chñnh ban, töi múi têp trung vao trònh bay quan àiïm cua töi àï ban hiïu ro hún.

Dûa vao cam kït tòm ra giai phap ma ca hai bïn àïu hai long va sû hiïu biït sêu sùc quan àiïm cua nhau, ban va töi se chuyïn sang Thoi quen thû sau. Chung ta cung nhau tòm ra giai phap thû ba - ma ca hai àïu cöng nhên la töt hún giai phap cua möi bïn luc àêu - nhùm giai quyït sû khac biït giûa chung ta.

Sû thanh cöng cua Thoi quen 4, 5 va 6 khöng phu thuöc vao trñ tuï, ma la tònh cam. Àiïu nay nùm ú nhên thûc vï sû an toan cua chung ta.

Nïu cam giac an toan xuêt phat tû cac nguön lûc bïn trong, chung ta se co sûc manh àï thûc hanh cac thoi quen thuöc pham tru thanh tñch ca nhên. Sû an toan nöi tai co àûúc tû àêu? No khöng nay sinh tû viïc ngûúi khac nghô vï

ban nhû thï nao, hay cû xû vúi ban ra sao. No khöng xuêt phat tû kõch ban ma ai ào trao cho ban. No cung khöng phat sinh tû hoan canh hay lêp trûúng cua ban. No bùt nguön tû bïn trong, tû nhûng mö thûc chñnh xac va cac nguyïn tùc àung àùn nùm sêu trong khöi oc va con tim cua chung ta. No nay sinh tû löi söng trung thûc, trong ào nhûng thoi quen hang ngay phan anh nhûng gia trõ sêu sùc nhêt cua chung ta.

Töi tin rùng söng vúi chñnh ban thên mònh la nguön göc cú ban nhêt cua gia trõ ca nhên. Töi khöng àöng y vúi nhûng ai cho rùng ban co thï nö lûc àï co àûúc sû bònh an trong têm hön. Sû bònh an trong têm hön chó co àûúc khi cuöc söng cua ban phu húp vúi cac nguyïn tùc va gia trõ àñch thûc. Khöng co con àûúng nao khac àï àat àûúc sû bònh an ào.

Sû an toan nöi tai cung hònh thanh tû kït qua cua möt cuöc söng tûúng thuöc hiïu qua. Sû an toan nay co àûúc nhú nhên thûc ro rang vï giai phap cung thùng. Cuöc söng khöng phai luc nao cung la “co” hoùc “khöng”, hêu nhû luön co cac giai phap thû ba cho moi vên àï. Ban cung co thï an toan khi hiïu rùng ban co thï bûúc ra khoi khung tham chiïu cua mònh ma khöng àanh mêt chñnh mònh, rùng ban co thï hiïu àûúc ngûúi khac möt cach thêt sû va sêu sùc. Sû an toan cung phat sinh khi ban tûúng tac möt cach àung àùn, sang tao, biït húp tac vúi ngûúi khac va trai nghiïm nhûng thoi quen co tñnh tûúng thuöc.

Cung co sû an toan nöi tai phat sinh tû viïc phuc vu, giup àú ngûúi khac möt cach co y nghôa. Va àiïu àang quan têm la ban àem lai àiïu töt àep cho cuöc söng cua ngûúi khac. Àöng cú la nhûng hanh àöng co ñch chû khöng phai la àï àûúc ngûúi khac cöng nhên.

Viktor Frankl nhên manh nhu cêu söng co y nghôa va muc àñch. Ào la nhûng àiïu vûút ra ngoai ban thên cuöc söng va kñch thñch nhûng nguön nùng lûúng töt nhêt trong con ngûúi cua chung ta. Cö tiïn sô Hans Selye àa viït trong cöng trònh nghiïn cûu àö sö cua mònh vï stress rùng: möt cuöc söng lanh manh, hanh phuc va trûúng tho la kït qua cua sû cöng hiïn, sû àong gop vao viïc tao nguön cam hûng cho ca nhên, àem lai nhûng àiïu töt àep cho cuöc söng cua nhûng ngûúi khac.

Con theo George Bernard Shaw, Niïm vui àñch thûc trong cuöc söng la khi söng vò möt muc àñch cao ca, khi trú thanh möt phên cua tû nhiïn, chû khöng phai la möt cú thï bïnh têt be nho ñch ky, luön than van rùng cai thï giúi nay khöng àang àï cho ta söng hanh phuc. Töi y thûc rùng cuöc söng cua töi thuöc vï toan thï cöng àöng, va chûng nao töi con söng thò töi rêt vinh hanh àûúc cöng hiïn hït mònh. Vò nhûng ngûúi khö hún, töi sùn sang lam viïc nhiïu hún. Chñnh ban thên cuöc söng lam cho töi vui sûúng. Àöi vúi töi cuöc söng khöng phai la cêy nïn chong tan ma la möt ngon àuöc tuyït diïu töi àang giú cao va töi muön cho no bûng sang choi loi nhêt trûúc khi trao lai cho cac thï hï tûúng lai.

N. Eldon Tanner tûng noi: “Phung sû la cai gia chung ta phai tra cho diïm phuc àûúc söng trïn àúi nay”. Co rêt nhiïu cach àï chung ta phuc vu. Du ban co àang lam viïc cho möt tö chûc cöng àöng nao hay khöng thò cung àûng àï thúi gian tröi qua möt cach uöng phñ. Hay khöng ngûng phuc vu ngûúi khac, chñ ñt cung bùng cach gûi vao tai khoan tònh cam möt tònh yïu thûúng vö àiïu kiïn.

2. ANHHÛÚNGCUABANÀÖIVÚI NGÛÚI KHAC

Hêu hït chung ta la àöi tûúng cua têm gûúng xa höi, àûúc àõnh hònh búi nhûng y kiïn, nhên thûc, mö thûc cua nhûng ngûúi xung quanh. La nhûng ngûúi nhên thûc àûúc tñnh tûúng thuöc, ban va töi xuêt phat tû möt mö thûc thûa nhên rùng: möi chung ta la möt phên cua têm gûúng xa höi ào.

Chung ta co thï phan chiïu lai ngûúi khac bùng möt têm nhòn ro rang, khöng bõ meo mo. Chung ta co thï khùng àõnh ban chêt luön chu àöng cua ho va cû xû vúi ho nhû nhûng ngûúi co trach nhiïm. Chung ta co thï giup àõnh hònh ho thanh nhûng ca nhên lêy nguyïn tùc lam trong têm, biït lêy gia trõ lam àiïm tûa. Va vúi sû röng lûúng, chung ta nhên thêy rùng phan chiïu hònh anh tñch cûc cua ngûúi khac khöng hï lam mêt ài gia trõ ban thên. Ngûúc lai, no con lam tùng gia trõ cua chung ta, búi vò no lam tùng cac cú höi tûúng tac co hiïu qua vúi nhûng ngûúi co tñnh luön chu àöng khac.

Co thï ban biït vú nhac kõch Man of La Mancha(*). Ào la möt cêu chuyïn àep vï möt hiïp sô thúi trung cö vúi möt cö gai – cö gai àiïm – öng gùp trïn àûúng phö. Cö êy bõ àêy vao löi söng nay búi têt ca nhûng ngûúi ma cö àa gùp trong cuöc àúi.

Thï nhûng chang hiïp sô lang tû nay lai nhòn thêy cai ma ngûúi khac khöng thêy ú cö, möt cai gò ào thêt àep àe va àang yïu. Chang àa àùt tïn múi cho cö la Dulcinea, möt cai tïn múi gùn vúi mö thûc múi.

(*) Vú kõch truyïn hònh nöi tiïng nhûng nùm 1964 - 1965 cua àao diïn Dale Wasserman, trñch tû tiïu thuyït Don Quixote cua nha vùn Miguel de Cervantes.

Luc àêu, cö gai cûc lûc bac bo moi y nghô va tònh cam cua chang hiïp sô vò nhûng “kõch ban” cu trong cö con qua manh. Cö gat bo chang nhû möt ke hoang tûúng. Nhûng chang vên kiïn àõnh. Chang khöng ngûng tao ra khoan gûi vao tai khoan tònh cam bùng möt tònh yïu vö àiïu kiïn, va dên dên, chang àa thêm nhêp àûúc vao “kõch ban” cu cua cö gai. Chang ài sêu vao ban chêt thêt sû cua con ngûúi cö va cö bùt àêu àap lai. Dên dên tûng bûúc, cö gai bùt àêu thay àöi löi söng.

Vï sau, khi cö gai muön quay trú lai mö thûc cu cua mònh, chang hiïp sô àang luc lêm chung àa goi cö gai àïn bïn giûúng bïnh va hat cho cö nghe bai “Giêc mú khöng co thûc”. Nhòn vao mùt cö, chang thò thêm: “Àûng bao giú quïn àiïu nay, em la Dulcinea!”.

Möt trong nhûng cêu chuyïn khac minh chûng cho viïc mö thûc biïn àöi xuêt phat tû cai nhòn cua ngûúi khac la cêu chuyïn noi vï möt chiïc may vi tñnh ú Anh. No àa vö tònh bõ lêp trònh sai. Dûa theo cac tiïu chuên àanh gia, no mùc àõnh cho nhûng em hoc sinh “gioi” la “kem” va ngûúc lai. Tiïu chuên ào nghiïm nhiïn biïn thanh mö thûc cua cac thêy giao vï hoc sinh cua mònh vao àêu nùm hoc.

Sau nùm thang rûúi, ban giam hiïu phat hiïn ra sai sot. Ho quyït àõnh êm thêm kiïm tra lai trònh àö cua cac em hoc sinh lên nûa. Va kït qua thêt kinh ngac. Nhûng àûa tre “gioi” thò co àiïm sö kha thêp. Chung bõ xem la bûúng bónh va kho bao. Nhûng mö thûc cua giao viïn àa trú thanh möt lúi tiïn tri.

Con àiïm sö cua nhûng em hoc sinh “kem” lai co tiïn bö vûút bêc. Cac giao viïn àa cû xû vúi chung nhû la nhûng hoc sinh thöng minh; niïm hy vong, lac quan, sû ky

vong va hûng thu cua ho àa tac àöng tñch cûc àïn nhûng em nay.

Goethe(*) tûng noi rùng: “Chung ta àöi xû vúi möt ngûúi nhû thï nao thò anh ta se trú thanh con ngûúi nhû thï êy”. Chung ta se phan anh cho ngûúi khac àiïu gò vï ban thên ho? Va sû phan anh ào co anh hûúng nhû thï nao àïn cuöc söng cua ho? Chung ta co nhiïu thû àï co thï àêu tû vao tai khoan tònh cam cua ngûúi khac. Cang nhòn thêy tiïm nùng trong ngûúi khac bao nhiïu, chung ta cang co thï phat huy trñ tûúng tûúng va sûc sang tao trong mònh bêy nhiïu. Chung ta co thï giup àú ho trú thanh nhûng con ngûúi àöc lêp, co kha nùng xêy dûng möi quan hï tûúng thuöc vúi ngûúi khac.

3. CÊNBÙNGTRONGÀÖIMÚI

Qua trònh tû àöi múi phai bao göm àöi múi cên bùng ca bön mùt cua con ngûúi chung ta: thï chêt, tinh thên, trñ tuï va quan hï xa höi/tònh cam. Mùt nao cung quan trong ngang nhau, nhûng chung chó co hiïu qua töi ûu khi chung ta xû ly ca bön mùt nay möt cach thöng minh va cên àöi; xem nhe mùt nao cung àïu co tac àöng tiïu cûc àïn cac mùt con lai.

Töi nhên thêy rùng àiïu nay àung trong cac tö chûc cung nhû trong àúi söng ca nhên. Trong möt tö chûc, khña canh thï chêt àûúc thï hiïn dûúi dang cac thöng sö kinh tï. Khña canh trñ tuï hay têm ly àûúc thï hiïn dûúi dang cöng nhên, phat triïn va sû dung nhên tai. Cac khña canh quan hï xa höi/tònh cam thï hiïn ú cac möi quan hï giûa con ngûúi, ú cach cû xû àöi vúi nhên viïn. Con khña canh

(*) Johann Wolfgang von Goethe (1749 - 1832): àai thi hao ngûúi Àûc.

tinh thên thï hiïn qua viïc tòm kiïm y nghôa, muc àñch, hay sû àong gop va uy tñn cua tö chûc trong xa höi.

Khi möt tö chûc xem nhe möt hay nhiïu khña canh trïn thò no se chõu tac àöng tiïu cûc. Nhûng nùng lûúng sang tao co thï tao ra àöng têm hiïp lûc tñch cûc va to lún lai àûúc sû dung vao viïc chöng lai no va trú thanh cac lûc kòm ham sû phat triïn va nùng suêt lao àöng.

Töi àa thêy nhûng tö chûc ma muc tiïu duy nhêt la kinh tï – kiïm tiïn. Ho thûúng khöng cöng bö ro muc àñch nay, co núi con nguy tao bùng möt muc àñch “nhên vùn” khac. Khi phat hiïn ra àiïu nay, töi àöng thúi cung nhên thêy ú ào co rêt nhiïu sû àöng têm hiïp lûc tiïu cûc, tao ra möt möi trûúng vùn hoa bêt lúi, gêy ra nhûng hiïn tûúng xêu nhû chöng àöi lên nhau giûa cac bö phên. Moi quan hï giao tiïp ú ào àïu mang tñnh thu àoan va phong thu. Tö chûc khöng thï phat triïn nïu khöng thu àûúc lúi nhuên. Thï nhûng, lúi nhuên lai khöng phai la ly do duy nhêt cho sû tön tai cua möt tö chûc.

Ú thai cûc khac, töi lai thêy co nhûng tö chûc hêu nhû chó têp trung vao khña canh xa höi/tònh cam. Theo möt nghôa nao ào thò nhûng tö chûc nay dûúng nhû khöng cên àïn cac tiïu chuên kinh tï cho hï thöng gia trõ cua mònh. Ho khöng co thûúc ào hay cöng cu ào lûúng sû thanh àat, va do ào, ho àanh mêt tñnh hiïu qua, sau ào la tñnh canh tranh trïn thõ trûúng.

Töi cung gùp nhiïu tö chûc xêy dûng àûúc cung luc ba mùt sau: tiïu chuên cung cêp dõch vu töt, tiïu chuên kinh tï töt, quan hï vúi nhên viïn va khach hang töt, nhûng lai khöng thûc sû quyït têm nhên diïn, phat triïn, sû dung va cöng nhên nhûng ngûúi tai nùng. Nïu khöng co möt lûc lûúng nhên viïn

xuêt sùc thò tö chûc ào se nhanh chong ài àïn sû chuyïn quyïn, tao ra thû vùn hoa chöng àöi co tñnh têp thï va phai luön àöi àêu vúi töc àö thay thï nhên viïn qua nhanh…

Noi tom lai, sû thanh àat cua tö chûc cung nhû cua ca nhên àoi hoi phai phat triïn va tû àöi múi ca bön mùt möt cach àung àùn va cên bùng. Bo qua mùt nao cung se tao ra ap lûc kòm ham chöng lai sû thanh cöng va phat triïn.

4. ÀÖNGTÊMHIÏPLÛC TRONGÀÖIMÚI

Àöi múi möt cach cên bùng la sû àöng têm hiïp lûc töi ûu. Qua trònh “ren giua” tûng mùt cua tû àöi múi se tac àöng tñch cûc àïn cac mùt con lai, búi chung liïn hï mêt thiït lên nhau. Sûc khoe thï chêt co anh hûúng àïn kha nùng trñ tuï; sûc manh tinh thên co anh hûúng àïn quan hï xa höi/tònh cam. Khi cai thiïn möt mùt, ban cung se tùng cûúng àûúc kha nùng cua mònh ú cac mùt khac.

7 Thoi quen àï thanh àat tao ra sû àöng têm hiïp lûc töi ûu giûa cac mùt nay. Sû àöi múi tûng mùt se àem lai cho ban ñt nhêt möt trong 7 Thoi quen. Va viïc cai thiïn möt thoi quen cung se lam tùng kha nùng co àûúc nhûng thoi quen con lai.

Cang phat huy tñnh luön chu àöng (Thoi quen 1), ban cang lanh àao ban thên (Thoi quen 2) va quan ly ban thên (Thoi quen 3) hiïu qua trong cuöc söng cua mònh. Cang quan ly ban thên (Thoi quen 3) hiïu qua thò ban cang co nhiïu hoat àöng tû àöi múi thuöc Phên tû thû hai (Thoi quen 7). Cang cö gùng lùng nghe va thêu hiïu lên nhau (Thoi quen 5), ban cang dï ài àïn giai phap cung thùng (Thoi quen 4 va 6).

Cang cai thiïn àûúc bêt cû thoi quen nao dên àïn tñnh

àöc lêp (cac Thoi quen 1, 2, va 3) thò ban cang thu àûúc nhiïu kït qua trong cac tònh huöng co tñnh tûúng thuöc (cac Thoi quen 4, 5 va 6). Va ren giua ban thên (Thoi quen 7) la qua trònh tû àöi múi têt ca cac thoi quen ào

Khi tû àöi múi vï mùt thï chêt, ban se cung cö têm nhòn ca nhên, mö thûc tû nhên thûc va y chñ àöc lêp cua ban. Ban hoan toan àûúc tû do hanh àöng, chu àöng lûa chon phan ûng cua mònh trûúc moi hoan canh chû khöng phai bõ àöng àöi pho. Àêy co thï la lúi ñch lún nhêt cua sû ren luyïn thï chêt. Möi möt thùng lúi ban thên hang ngay se la “khoan gûi” vao tai khoan an toan nöi tai ca nhên cua ban.

Khi tû àöi múi tinh thên, ban se cung cö àûúc viïc lanh àao ban thên (Thoi quen 2). Ban se tùng cûúng àûúc kha nùng hoa nhêp cöng àöng thay vò chó hiïu nhûng mö thûc va gia trõ cua riïng mònh. Ban se xac àõnh sû mïnh cua mònh trong cuöc söng va àõnh hònh ban thên trong sû hai hoa vúi cac nguyïn tùc àung àùn. Cuöc söng ca nhên phong phu do ban tao ra nhú tû àöi múi tinh thên se la nhûng “khoan gûi” to lún vao tai khoan an toan ca nhên cua ban.

Khi tû àöi múi trñ tuï, ban se cung cö kha nùng quan ly ban thên (Thoi quen 3). Khi lêp kï hoach, ban buöc y chñ phai thûa nhên nhûng hoat àöng thuöc Phên tû thû hai, nhûng muc tiïu, ûu tiïn, va cac hoat àöng khac nhùm phat huy töi àa viïc sû dung thúi gian va sûc lûc cua ban. Ban se tö chûc va thûc hiïn nhûng hoat àöng nay xoay quanh cac ûu tiïn cua mònh. Khi trau döi tri thûc, ban se gia tùng cho mònh vön kiïn thûc cung nhû kha nùng lûa chon. Sû àam bao vï kinh tï cua ban khöng nùm ú cöng viïc ban àang lam; no nùm ú nùng lûc cua ban – suy nghô, hoc hoi, sang tao va thñch ûng. Ào chñnh la sû àöc lêp vï tai chñnh àñch thûc. Ào khöng phai la sú hûu cua cai; ma la co sûc manh

àï lam ra cua cai. Ào la nöi lûc cua ban.

Thanh tñch ca nhên hang ngay la chòa khoa àï phat triïn

7 Thoi quen va àiïu nay hoan toan nùm trong Vong tron Anh hûúng cua ban. Ào la tiïu àiïm thúi gian cua Phên tû thû hai cên thiït àï àûa nhûng thoi quen nay hoa nhêp vao cuöc söng cua ban - lêy nguyïn tùc lam trong têm.

Ào cung la nïn tang cho thanh tñch têp thï, la nguön göc cua sû an toan nöi tai, la cú sú àï ban ren giua ban thên vï mùt quan hï xa höi/tònh cam. No cho ban sûc manh ca nhên àï têp trung vao Vong tron Anh hûúng trong cac tònh huöng tûúng thuöc, àï nhòn vao ngûúi khac thöng qua sû röng lûúng, àï coi trong nhûng khac biït va vui mûng trûúc thanh cöng cua ho. No cho ban nïn tang àï ài àïn sû hiïu biït chên thanh va giai phap cung thùng nhùm ren luyïn cac Thoi quen 4, 5 va 6 trong cac thûc tai co tñnh tûúng thuöc.

5. SÛ PHAT TRIÏN THEOÀÛÚNGXOÙNÖC

Àöi múi la nguyïn tùc, la qua trònh cho ta sûc manh àï tiïn lïn va thay àöi theo àûúng xoùn öc. Àï co àûúc sû tiïn bö khöng ngûng, chung ta cên phai xem xet möt khña canh khac cua sû àöi múi khi no àûúc ap dung cho kha nùng thiïn phu àöc àao cua con ngûúi, àï àõnh hònh cho chuyïn àöng ài lïn: lûúng têm cua chung ta.

Lûúng têm la kha nùng thiïn phu co thï cam nhên àûúc sû àöng nhêt hay khac biït giûa chung ta vúi nhûng

nguyïn tùc àung àùn va nêng chung ta lïn ngang têm vúi no – khi no àûúc hònh thanh.

Nïu viïc ren luyïn thên kinh va cú bùp rêt quan trong àöi vúi möt vên àöng viïn àiïn kinh, viïc ren luyïn trñ tuï la cên thiït àöi vúi hoc gia, thò viïc ren luyïn lûúng têm cung

quan trong va cên thiït khöng kem àöi vúi nhûng ca nhên thûc sû tû chu va thanh àat. Tuy nhiïn, hoc têp va ren luyïn lûúng têm àoi hoi möt sû têp trung cao hún, ky luêt chùt che hún va möt cuöc söng trung thûc hún. No àoi hoi phai thûúng xuyïn tao nguön cam hûng, tû tûúng töt àep va trïn hït, àoi hoi phai co möt tñnh cach hai hoa vúi tiïng noi bïn trong möi ngûúi.

Cung nhû viïc ùn nhiïu qua vùt va thiïu luyïn têp co hai cho phong àö cua vên àöng viïn àiïn kinh, nhûng thû vùn hoa phêm thêp hen, thö tuc, hay khiïu dêm co thï nuöi dûúng mêm möng àen töi trong têm hön, lam tï liït sû nhay cam tinh tï cua chung ta va lêy lûúng têm xa höi

“Liïu töi co bõ phat hiïn khöng ?” thay thï cho lûúng têm tû nhiïn cao quy “Cai gò àung, cai gò sai?”.

Theo lúi cua Dag Hammarskjold, Ban khöng thï àong vai con vêt trong ngûúi mònh ma khöng biïn thanh con vêt thûc thu, khöng thï àua bún vúi sû döi tra ma khöng gia mao chên ly, khöng thï chúi àua vúi ke ac ma khöng bõ mêt ài sû tinh tï cua têm hön. Ai muön giû cho vûún hoa cua mònh sach àep thò chú co gieo tröng co dai.

Möi khi chung ta tû y thûc àûúc, chung ta phai chon ra nhûng muc àñch va nguyïn tùc àï söng theo; nïu khöng thò khoang tröng röng trong têm hön se bõ cai khac lêp àêy, va chung ta se mêt ài sû tû y thûc cua mònh va se giöng nhû

nhûng con vêt thêp hen, chó biït söng àï tön tai va sinh san.

Nhûng ngûúi nao chó biït söng nhû vêy thò khöng phai la söng; ho chó tön tai ma thöi. Ho la nhûng ngûúi bõ àöng àöi pho, khöng co y thûc vï nhûng kha nùng thiïn phu àùc biït tiïm ên trong con ngûúi mònh.

Va àï khai thac àûúc no thò khöng co con àûúng tùt. Quy luêt cua sû gieo tröng chi phöi ú àêy: chung ta gieo gò thò gùt nêy – khöng hún, khöng kem. Quy luêt cua cöng ly cung la bêt biïn, chung ta gùn kït ban thên mònh cang gên vúi cac nguyïn tùc àung àùn bao nhiïu, thò chung ta cang phan àoan töt hún bêy nhiïu vï thï giúi xung quanh va nhûng mö thûc – nhûng “têm ban àö” cua chung ta se cang chñnh xac hún bêy nhiïu.

Töi tin rùng khi trûúng thanh va phat triïn theo àûúng xoùn öc, chung ta phai thï hiïn sû chùm chó trong qua trònh tû àöi múi bùng cach ren luyïn va tuên thu theo lûúng têm cua chung ta. Lûúng têm khöng ngûng àûúc ren luyïn se la àöng lûc àûa chung ta ài theo con àûúng cua sû tû do, an toan, khön ngoan va sûc manh cua ban thên.

Phat triïn theo àûúng xoùn öc àoi hoi chung ta phai hoc têp, cam kït va thûc hiïn cam kït trïn cac bònh diïn ngay cang cao. Se la tû lûa döi mònh nïu chung ta nghô rùng chó dûng lai ú möt mûc àö nhêt àõnh nao ào la àu. Àï tiïn bö, chung ta phai khöng ngûng hoc têp, cam kït va lam viïc, cû luên phiïn va liïn tuc nhû thï.

APDUNG:

1.Lêp möt danh sach cac hoat àöng co thï giup ban giû cho mònh luön khoe manh, phu húp vúi löi söng cua ban va mang àïn cho ban niïm vui lêu dai.

2.Chon ra möt hoat àöng va biïn no thanh muc tiïu phai lam trong tuên. Àïn cuöi tuên, àanh gia kït qua thûc hiïn. Nïu khöng àat àûúc muc tiïu, ban nïn xem xet co phai la do ban àa hy sinh no cho möt gia trõ nao khac quan trong hún?

3.Lêp möt danh sach tûúng tû cho cac hoat àöng tû àöi múi vï tinh thên va trñ tuï cua ban. Trong lônh vûc quan hï xa höi/tònh cam, liït kï cac möi quan hï ban muön cai thiïn hay nhûng tònh huöng cu thï ma trong ào thanh tñch têp thï se àem lai kït qua töt hún. Chon ra möt muc trong möi lônh vûc lam muc tiïu cên thûc hiïn trong tuên. Hay thûc hiïn muc tiïu ào va àanh gia kït qua.

4.Tû cam kït viït ra chi tiït cac hoat àöng ren giua ban thên hang tuên, àanh gia kït qua thûc hiïn va kït qua thu àûúc.

Trú lai nguyïn tùc

“bùt àêu tû bïn trong”

“Khi nhûng àiïu chung ta kiïn trò thûc hiïn trú nïn dï dang hún

thò ào khöng phai la do ban chêt cu ã a cöng viïc àa thay àöi, ma la do kha nùng lam viïc cua chung ta àa àûúc nêng lïn.”

Emerson Töi muön chia se vúi ban möt cêu chuyïn riïng, chûa àûng nöi dung cöt yïu cua cuön sach nay. Töi hy vong tû cêu chuyïn nay, ban se liïn hï vúi nhûng nguyïn tùc chu yïu trong cuöc söng.

Nhiïu nùm trûúc àêy, kït húp möt chuyïn cöng tac, töi àûa gia àònh ài nghó tai Laie, vung duyïn hai phña bùc Oahu, Hawaii trong thúi gian möt nùm. Khi ön àõnh xong chö ùn ú, chung töi àa tao ra möt lõch trònh söng va lam viïc khöng chó hiïu qua ma con rêt thoai mai.

Möi ngay, sau cuöc chay bö trïn bai biïn buöi sang súm, chung töi àûa hai con àïn trûúng. Sau ào, töi ài àïn vùn phong lam viïc cua mònh, nùm gên möt canh àöng mña. Àêy la möt núi lam viïc rêt yïn tônh, àep va thanh bònh – khöng co àiïn thoai, khöng hop hanh, khöng co cac cuöc gùp gú bên rön.

Möt höm, khi àang luc tòm giûa cac day sach cua thû viïn trûúng, töi chu y àïn möt cuön sach. Khi mú ra xem, töi bùt gùp möt àoan vùn, töi àoc ài àoc lai àoan vùn ào. Nöi dung chñnh cua no noi rùng co möt khoang tröng hay ke hú giûa kñch thñch va phan ûng, va viïc chung ta sû dung khoang tröng ào nhû thï nao se quyït àõnh àïn sû trûúng thanh va hanh phuc cua chung ta. Àoan vùn àa anh hûúng manh me àïn ca cuöc àúi töi vï sau.

Kho co thï mö ta anh hûúng cua y tûúng ào àïn tû tûúng cua töi. Va mùc du töi àa àûúc day vï triït ly cua thuyït têt luên nhûng y tûúng “möt ke hú giûa kñch thñch va phan ûng” àa tac àöng àïn töi gên nhû khöng thï tin nöi. No giöng nhû möt cuöc cach mang chñn muöi, chon àung thúi cú.

Töi suy ngêm vï no rêt nhiïu, va no bùt àêu tac àöng rêt manh àïn mö thûc vï cuöc söng cua töi. Töi biïn thanh ngûúi quan sat cac hanh àöng cua chñnh mònh. Töi bùt àêu àûng vao khoang tröng ào va nhòn vao cac kñch thñch ú bïn ngoai. Töi say sûa vúi cam giac tû do trong nöi têm àï lûa chon phan ûng cua mònh – thêm chñ tac àöng lai hoùc àao ngûúc no.

Tû kït qua cua y tûúng “cach mang” nay, Sandra va töi bùt àêu thûc hanh sû giao tiïp theo chiïu sêu. Hang ngay, töi àïn àon cö êy trûúc 12 giú trûa bùng möt chiïc Honda cu mau ào. Sau ào, chung töi àeo thïm hai àûa con hoc mêu giao chay qua canh àöng mña vï nha. Chung töi chay chêm trong khoang möt giú chó àï noi chuyïn.

Cû thï, trong suöt möt nùm trúi, chung töi danh ra möt giú möi ngay àï trao àöi nhûng têm tû nguyïn vong cua nhau.

Thúi gian àêu, chung töi noi vï têt ca cac àï tai – con ngûúi, tû tûúng, cac sû kiïn, con cai, cöng viïc viït sach cua töi, nhûng cêu chuyïn gia àònh, kï hoach cho tûúng lai, v.v. Nhûng dên dên, sû trao àöi cua chung töi ài vao chiïu sêu. Chung töi bùt àêu tro chuyïn ngay cang nhiïu hún vï thï giúi nöi têm cua mònh – vï nhûng têm sû va nhûng àiïu con bùn khoùn. Khi àùm mònh vao nhûng cuöc trao àöi nhû vêy, chung töi cung quan sat qua trònh giao tiïp lên nhau va quan sat ban thên mònh trong qua trònh ào.

Chu ng töi bù t àê u sû du ng “khoa ng trö ng giû a kñch thñch va pha n û ng” theo nhû ng ca ch mú i va ly thu . Chu ng töi bù t àê u mö t cuö c tha m hiï m ài va o thï giú i nö i têm va pha t hiï n thê y chu ng co n hê p dê n va thu hu t hún nhiï u so vú i nhû ng kha m pha va nhê n thû c vï thï giú i àa biï t bïn ngoa i.

Nhûng qua trònh ào cu ng khöng hï “ngo t nga o va nhe nha ng” chu t na o. Thónh thoa ng, nhû ng cuö c tranh ca i la i nö ra. Chu ng töi cu ng co nhû ng sû tra i nghiï m àau xo t, ngú nga ng – giu p chu ng töi tû bö c lö nhûng cu ng khiï n chu ng töi dï bõ tö n thûúng. Tuy nhiïn, chu ng töi nhê n ra la mònh co n muö n ài sêu va o ào trong nhiï u nùm nû a. Khi ài va o nhû ng vê n àï co chiï u sêu hún va nha y ca m, thò àï n khi thoa t ra, chu ng töi ca m thê y nhiï u vê n àï àa àûú c gia i quyï t.

Chung töi giup àú, àöng viïn va thêu hiïu lên nhau, nhú ào tao àiïu kiïn va giup nhau kham pha nöi têm. Dên dên chung töi ài àïn thöng nhêt cac quy tùc cú ban.

Quy tùc thû nhêt la “khöng thùm do”. Ngay ca khi ài vao nhûng vên àï dï bõ tön thûúng trong nöi têm, chung töi cung khöng chêt vên lên nhau ma chó àï thêu hiïu. Chung

töi tön trong lên nhau, àï möi ngûúi co thï tû thö lö vao thúi àiïm thñch húp.

Quy tùc thû hai la khi viïc thö lö lam ngûúi khac tön thûúng thò chung ta nïn dûng lai va àï ngo vên àï, cho àïn khi ngûúi ào lêy lai sû cên bùng têm ly thò se tiïp tuc. Sû giao tiïp kho khùn nhêt nhûng cung co kït qua nhêt khi nhûng vên àï dï bõ tön thûúng cua Sandra va töi gùp nhau. Khi ào, do sû tham gia chu quan cua mònh, chung töi phat hiïn ra rùng “khoang tröng giûa kñch thñch va phan ûng”

khöng con nûa. Mùc du nhûng cam giac kho chõu co xuêt hiïn, nhûng vò àa chuên bõ tinh thên nïn chung töi co thï xû ly àûúc chung va tiïp tuc sû giao tiïp cho àïn khi giai quyït àûúc vên àï.

Chung töi àa hai àûúc nhiïu “trai ngot” trong nhûng ngay thang ào. Khi rúi khoi Hawaii, chung töi quyït àõnh vên tiïp tuc thûc hanh giao tiïp nhû vêy. Nhiïu nùm sau, chung töi vên thûúng xuyïn chú nhau ài trïn xe may chó àï noi chuyïn vúi nhau. Chung töi cam thêy chòa khoa àï duy trò tònh yïu la luön têm sû vúi nhau, àùc biït vï vên àï tònh cam. Àiïu ào giup chung töi thûc sû tòm vï tö êm cua mònh, núi ca töi va Sandra àïu tòm thêy niïm hanh phuc, sû an toan va cac gia trõ ma no àai diïn.

1.

Nhûng àiïu Sandra va töi phat hiïn ra vao cai nùm tuyït vúi ào, tûc biït tên dung “khoang tröng giûa kñch thñch va phan ûng”, àöng thúi luyïn têp bön kha nùng thiïn phu cua con ngûúi, àa giup chung töi co sûc manh “bùt àêu tû bïn trong”.

Chung töi cung thû cach tiïp cên tû ngoai vao trong.

CUÖCSÖNGLIÏNTHÏ HÏ

Chung töi yïu thûúng nhau, va cö gùng giai quyït mêu thuên, sû khac biït bùng cach kiïm chï thai àö, hanh vi cua mònh. Thï nhûng, nhû cùn bïnh man tñnh, nhûng vûúng mùc vên cû tön tai.

Vúi cach tiïp cên “bùt àêu tû bïn trong”, chung töi àa co thï co àûúc sû tin cêy va cúi mú, giai quyït àûúc nhûng khac biït bêt ön möt cach co chiïu sêu va lêu dai. Nhûng “trai ngot” – möi quan hï cung thùng phong phu, sû hiïu nhau sêu sùc va àöng têm hiïp lûc tuyït vúi – àa chñn muöi do chung töi biït xem xet lai cac chûúng trònh cua mònh, àõnh hònh, sùp xïp lai cuöc söng sao cho co thï danh nhiïu thúi gian cho cac hoat àöng quan trong thuöc Phên tû thû hai: giao tiïp vúi nhau theo chiïu sêu.

Ngoai ra, chung töi co thï nhòn möt cach sêu sùc hún vï anh hûúng cua cac bêc cha me, cung nhû quan sat cuöc söng cua cac con mònh, àang chõu anh hûúng va àûúc àõnh hònh búi chñnh chung töi, theo nhûng cach ma chung töi thêm chñ chûa nhên ra. Hiïu àûúc sûc manh cua sû àõnh hònh trong cuöc söng, chung töi mong muön lam bêt cû àiïu gò co thï àï truyïn àïn cho cac thï hï con chau tûúng lai nhûng nguyïn tùc àung àùn.

Trong cuön sach nay, töi àùc biït nhên manh nhûng khuön mêu ma qua ào chung töi àûúc àõnh hònh, cung nhû mong muön thay àöi khi nhên ra chung khöng con phu húp. Sû tû nhên thûc giup chung ta àï cao nhûng

khuön mêu ào va biït ún nhûng ngûúi ài trûúc àa day dö chung ta bùng nhûng nguyïn tùc àung àùn.

Möt gia àònh co nhiïu thï hï göm cha me, con cai, öng ba, chu bac, anh em ho hang cung söng vúi nhau se tao nïn sûc manh siïu viït, se la àöng lûc manh me giup tûng

thanh viïn nhên ra mònh la ai, tû àêu àïn va àai diïn cho cai gò. Àöi vúi con cai, se rêt töt cho chung nïu chung co thï àõnh hònh ban thên trong cai chung cua dong ho. Gia sû möt luc nao ào, con ban gùp phai kho khùn ma khöng thï dûa vao ban thò no co thï nhú cêy cö, dò, chu, bac cua no, nhûng ngûúi co thï trú thanh cha hoùc me àú àêu cua chung trong möt thúi àiïm nhêt àõnh.

Möt gia àònh tam, tû àai àöng àûúng la nïn mong cho cac möi quan hï tûúng thuöc, co hiïu qua, hûa hen va àang hai long nhêt. Va rêt nhiïu ngûúi coi trong möi quan hï ào. Möi chung ta àïu co nguön cöi va kha nùng tòm vï cöi nguön cua mònh. Àöng cú cao nhêt va manh nhêt àï lam àiïu ào khöng phai chó cho riïng chung ta ma cho ca hêu duï cua chung ta, hêu duï cua ca loai ngûúi, nhû co ai ào tûng nhên xet: “Chó co hai di san bïn vûng ma chung ta co thï àï lai cho con chau, ào la cöi nguön va àöi canh”.

2. CONNGÛÚI GIAOTHÚI

Töi tin rùng truyïn lai cho con chau va thï hï sau “àöi canh” co nghôa la àem lai cho chung sûc manh àï tû do vûút qua moi khuön mêu tiïu cûc. Chung trú thanh cai ma ngûúi ban va cöng sû cua töi, tiïn sô Terry Warner, goi la con ngûúi “giao thúi”. Thay vò truyïn lai nhûng khuön mêu ào cho thï hï sau, chung ta co thï thay àöi no cung vúi viïc xêy dûng möi quan hï trong qua trònh ào.

Nïu nhû tû be àa àûúc dûúng nuöi trong möt möi trûúng khöng mêy töt àep, ban se co xu hûúng söng theo khuön mêu ào. Nhûng vò la ngûúi luön chu àöng, ban co thï viït lai “kõch ban” cua mònh. Ban co thï lûa chon con àûúng àung àùn, tñch cûc hún.

Ban co thï viït àiïu ào vao ban tuyïn ngön sû mïnh ca nhên cua mònh va ghi sêu vao têm trñ. Ban co thï tûúng tûúng ra viïn canh ban söng hai hoa theo tuyïn ngön sû mïnh cua mònh vúi thanh tñch ca nhên möi ngay. Ban co thï co nhûng bûúc ài àï han gùn tònh yïu thûúng va tha thû löi lêm cua cha me mònh, nïu ho vên con söng. Ban se xêy dûng möi quan hï tñch cûc vúi ho bùng cach cö gùng lùng nghe va thêu hiïu ho.

Lam nhû vêy, ban se la ngûúi giao thúi – liïn kït giûa qua khû va tûúng lai. Va sû thay àöi cua ban co thï anh hûúng àïn cuöc söng cua nhiïu ngûúi thuöc cac thï hï sau.

Möt trong nhûng ngûúi giao thúi nöi tiïng cua thï ky XX, Anwar Sadat(*) àa àï lai cho chung ta nguön di san to lún cua öng. Ào la sû hiïu biït sêu sùc vï ban chêt cua sû thay àöi. Trong khi nhûng ngûúi khac tòm cach giai quyït tònh hònh cùng thùng bùng cac giai phap “chùt canh me nhanh”, Sadat àa têp trung vao göc rï. Nhú ào, öng àa lam thay àöi con àûúng lõch sû cho hang triïu ngûúi. Öng àa ghi lai trong höi ky cua mònh nhû sau:

“Chñnh vao luc ào, töi àa têp trung, möt cach vö thûc, vao sûc manh nöi têm ma töi àa ren luyïn àûúc khi bõ giam ú xa lim sö 54 nha tu trung têm Cairö – möt sûc manh, co thï goi la sû thöng minh hay nùng lûc, cho sû thay àöi. Töi nhên thêy mònh àûúng àêu vúi möt tònh hònh rêt phûc tap, va khöng thï hy vong thay àöi àûúc no cho àïn khi töi trang bõ àûúc cho mònh nùng lûc têm ly va trñ tuï cên thiït.

(*) Anwar Sadat (1918 - 1981): Töng thöng Ai Cêp, möt nha chñnh trõ - quên sûngoai giao löi lac, ngûúi chia se giai Nobel Hoa bònh 1978 vúi Thu tûúng Israel

Menachem Begin (1913 - 1992) vò nhûng nö lûc han gùn möi quan hï àö vú giûa thï giúi A Rêp - Do Thai tû sau Cuöc chiïn tranh 6 ngay (5 - 10/06/1967).

Sû suy tû cua töi vï cuöc söng va ban tñnh con ngûúi ú möt

núi tach biït àa day töi rùng: ai khöng thï thay àöi àûúc nïp nghô cua mònh thò ngûúi ào se khöng bao giú co thï

thay àöi àûúc thûc tai va do ào, se khöng bao giú tiïn bö.”

Sû thay àöi thûc sû xuêt phat tû bïn trong. No khöng xuêt phat tû viïc sûa àöi thai àö hay hanh vi bùng möt sö phûúng phap “chûa chay” cua Àao àûc Nhên cach. No xuêt phat tû viïc giai quyït tên göc rï – nïp nghô cua chung tanhûng mö thûc cú ban, cöt yïu, la cai xac àõnh tñnh cach va tao ra lùng kñnh quan sat thï giúi cua chung ta.

Àat àûúc sû thöng nhêt – sû àún nhêt – vúi ban thên mònh, vúi nhûng ngûúi thên, vúi ban be va àöng nghiïp la kït qua cao nhêt, töt nhêt va ngot ngao nhêt cua 7 Thoi quen. Co thï bêt ky ai trong chung ta cung àa tûng nïm trai ngot cua sû thöng nhêt va mui cay àùng, cö àún cua sû chia re. Thï nïn, chung ta phai thêy àûúc sû thöng nhêt ào quy gia va dï tan vú àïn nhûúng nao.

Hiïn nhiïn, xêy dûng möt tñnh cach co àêy àu phêm chêt va söng möt cuöc söng co tònh yïu, cöng hiïn àï tao ra sû thöng nhêt nhû thï khöng phai la àiïu dï dang. Nhûng àiïu ào khöng co nghôa la khöng thï lam àûúc, nïu chung ta biït söng theo nhûng nguyïn tùc àung àùn va tû bo cac thoi quen xêu.

Àöi khi chung ta gêy ra möt sö sai lêm va cam thêy kho xû. Nhûng nïu chung ta bùt àêu bùng viïc xac lêp tûng thanh tñch ca nhên nho nho hang ngay va tiïn hanh thay àöi “bùt àêu tû bïn trong” thò chùc chùn se co kït qua. Khi gieo hat va kiïn trò nhö co dai, chùm soc cho cêy, chung ta se cam nhên àûúc sû ky diïu khi nhòn thêy cêy lún nhanh va súm cho trai ngot.

Bùng sû têp trung vao nhûng nguyïn tùc àung àùn, tao cên bùng giûa cöng viïc va tùng cûúng kha nùng lam viïc, chung ta se co sûc manh àï xêy dûng möt cuöc söng thanh àat, co ñch va yïn bònh, khöng nhûng cho ban thên ma cho ca hêu duï cua chung ta nûa.

3. MÖT GHICHU CUATAC GIA

Trûúc khi kït thuc cuön sach nay, töi muön chia se niïm tin ca nhên cua mònh vï nhûng àiïu töi cho la cöi nguön cua nhûng nguyïn tùc àung àùn. Töi tin rùng nhûng nguyïn tùc àung àùn la nhûng quy luêt tû nhiïn, va cung la lûúng têm cua chung ta. Töi tin rùng khi söng theo lûúng têm cua mònh, ngûúi ta se trûúng thanh àï hoan thanh sû mïnh cua mònh. Töi tin rùng co nhûng phên trong ban nga con ngûúi ma ngay ca luêt phap va giao duc cung khöng thï vûún túi àûúc, no àoi hoi quyïn nùng cua têm linh. Töi tin rùng, la con ngûúi, chung ta khöng ai hoan hao ca. Tuy theo mûc àö, chung ta liïn kït ban thên vúi cac nguyïn tùc àung àùn, lam cho nhûng kha nùng thiïn phu cao quy àûúc phong thñch vao bïn trong ban nga, giup chung ta cai thiïn nhûng khiïm khuyït cua mònh.

Ca nhên töi cung phai àêu tranh vúi nhiïu àiïu töi àa chia se trong cuön sach nay, ào la cuöc àêu tranh rêt àang gia va my man. No àem lai cho töi y nghôa cua cuöc söng, giup töi söng àï yïu, àï cöng hiïn va àï cö gùng nhiïu hún nûa.

Möt lên nûa, T. S. Eliot àa diïn àat rêt hay sû kham pha va niïm tin cua ca nhên töi:

“Chung ta phai khöng ngûng kham pha. Va àñch àïn cua cuöc kham pha ào chñnh la núi chung ta àa bùt àêu, nhûng no múi me nhû thï chung ta múi àûúc biït àïn lên àêu tiïn trong àúi”.

Möt cuön sach co thï thay àöi cuöc àúi ban

Dûúi àêy la töng húp möt sö cêu hoi cua bao chñ va àöc gia trïn khùp thï giúi vï tac phêm “7 Thoi quen àï thanh àat” va tac gia Stephen R. Covey. Chung töi xin lûúc trñch va giúi thiïu àïn cac ban:

Hoi: Thûa öng Stephen R. Covey, cuön “7 Thoi Quen Àï Thanh Àat” àa àûúc xuêt ban tû nùm 1989. Vêy, vúi nhûng trai nghiïm cua öng tû ào àïn nay, öng co y àõnh thay àöi, hay thïm bút gò trong nöi dung khöng?

Sû thêt töi se khöng thay àöi àiïu gò trong cuön sach nay ca. Töi àa phên tñch sêu hún va vên dung röng rai hún nhûng àiïu àï cêp trong cuön sach bùng möt sö cuön sach khac àa àûúc phat hanh sau ào.

Vñ du, hún 250.000 ngûúi cho biït Thoi quen thû ba, ûu tiïn cho àiïu quan trong nhêt, la thoi quen bõ xem nhe nhêt. Do vêy, cuön sach “Ûu tiïn cho àiïu quan trong nhêt” àa àûúc phat hanh vao nùm 1996. No ài sêu vao viïc nghiïn cûu, phên tñch cac Thoi quen 2 va 3, àöng thúi, bö sung thïm nöi dung va minh hoa cho têt ca cac thoi quen khac.

Töi cung àûúc hang chuc ngan ngûúi cho biït: bùng cach lônh höi 7 Thoi quen, ho àa thêm nhuên va vên dung hiïu qua y tûúng biïn ban thên trú thanh nguön lûc sang tao cuöc söng cua chñnh mònh. Àiïu ào cho thêy sûc manh

chuyïn biïn cua cac nguyïn tùc àöi vúi moi àöi tûúng, du la ca nhên, gia àònh hay tö chûc, va khöng hï bõ giúi han búi hoan canh, kinh nghiïm söng cua ca nhên hay võ thï cua tö chûc.

Hoi: Ban thên öng àa hoc àûúc gò vï “7 Thoi quen” tû khi cuön sach àûúc phat hanh?

Töi àa hoc va cung cö àûúc rêt nhiïu àiïu. Töi xin nïu tom tùt ra àêy 10 bai hoc.

1- Têm quan trong cua viïc am tûúng sû khac nhau giûa nguyïn tùc va gia trõ. Nguyïn tùc la quy luêt tû nhiïn nùm bïn ngoai chung ta va chi phöi moi hï qua tû hanh àöng cua chung ta. Con gia trõ nùm bïn trong, co tñnh chu quan va àai diïn cho nhûng gò chung ta cam nhên, la thï manh lún nhêt trong viïc àiïu khiïn cac hanh vi cua chung ta. Chung ta cên xem trong ca nguyïn tùc va gia trõ àï vûa co àûúc kït qua mong muön hiïn tai vûa co àûúc kït qua töt hún trong tûúng lai, tûc àiïu töi goi la sû thanh àat. Möi ngûúi àïu co cac gia trõ cua riïng mònh. Gia trõ chi phöi hanh vi con ngûúi, con nguyïn tùc chi phöi hï qua cua nhûng hanh vi ào. Cac nguyïn tùc khöng phu thuöc vao y chñ, chung hoat àöng bêt kï nhên thûc cua chung ta vï chung nhû thï nao, bêt kï chung ta co chêp nhên, tin tûúng va tuên theo chung hay khöng. Töi tin rùng sû khiïm tön la ngûúi me cua moi àûc hanh. Sû khiïm tön cho chung ta biït khöng phai chung ta chi phöi hï qua ma nguyïn tùc se lam àiïu ào. Do ào, chung ta phai tuên theo nguyïn tùc. Trong khi ào, sû ngao man lai noi rùng chung ta chi phöi hï qua va vò gia trõ chi phöi hanh vi cua chung ta, nïn chung ta chó viïc söng theo cach cua mònh. Chung ta co thï lam nhû vêy, nhûng hï qua cua hanh vi xuêt phat tû nguyïn tùc chû khöng phai tû gia trõ. Do vêy, chung ta phai

coi trong cac nguyïn tùc tû nhiïn trong moi mùt cuöc söng.

2- Ban chêt phö quat (universal nature) cua cac nguyïn tùc àûúc thï hiïn trong cuön sach nay. Nhûng minh hoa va cac thûc tiïn co thï muön hònh va phong phu vï chi tiït vùn hoa, nhûng nguyïn tùc thò giöng nhau. Töi àa phat hiïn thêy nhûng nguyïn tùc chûa trong 7 Thoi quen co mùt ú têt ca sau tön giao chñnh trïn thï giúi va àa thûc sû rut ra nhûng lúi trñch dên tû giao ly cua cac tön giao ào trong qua trònh giang day vï cac nïn vùn hoa. Töi àa lam àiïu nay ú Trung

Àöng, Ên Àö, chêu A, Uc va Nam Thai Bònh Dûúng, Nam My, chêu Êu, Bùc My, chêu Phi, nhûng ngûúi My ban xû, va cac dên töc ban àõa khac. Têt ca chung ta, àan öng cung nhû phu nû, àïu gùp phai nhûng vên àï giöng nhau, àïu co nhûng nhu cêu giöng nhau va phan anh vao bïn trong nöi têm mònh nhûng nguyïn tùc ma töi vûa nïu trïn àêy.

Ào la nhên thûc bïn trong möi con ngûúi vï nguyïn tùc cua sû cöng bùng hay nguyïn tùc cung thùng. Ào la nhên thûc vï tñnh àao àûc cua nguyïn tùc tinh thên trach nhiïm, nguyïn tùc söng co muc àñch, trung thûc, tön trong lên nhau, húp tac, giao tiïp, va tû àöi múi. Ào la nhûng nguyïn tùc phö quat. Nhûng thûc tï la khöng phai nhû vêy. Möi nïn vùn hoa giai thñch cac nguyïn tùc phö quat theo nhûng cach thûc riïng.

3- Töi àa nhên thêy hï qua cua 7 Thoi quen àöi vúi tö chûc, mùc du vï ky thuêt ma noi, möt tö chûc khöng thï co thoi quen. Nïn vùn hoa cua möt tö chûc chûa àûng nhûng chuên mûc, nöi quy hay cac quy tùc xa höi, nhûng thû àai diïn cho cac thoi quen. Möt tö chûc àûúc xac lêp nhûng hï thöng, cac quy trònh va thu tuc. Nhûng àiïu nay àai diïn cho cac thoi quen. Xet cho cung, moi hanh vi àïu mang

dêu ên ca nhên mùc du no thûúng la möt bö phên cua hanh vi têp thï dûúi dang cac quyït àõnh quan ly vï cú cêu va cac hï thöng, cac quy trònh va thöng lï. Chung töi àa lam viïc vúi hang ngan tö chûc hoat àöng trong cac nganh nghï khac nhau va nhên thêy rùng ho cung co cac nguyïn tùc cú ban giöng nhû trong viïc ûng dung 7 Thoi quen va àõnh nghôa vï sû thanh àat.

4- Ban co thï day ca 7 Thoi quen, bùt àêu bùng bêt cû thoi quen nao trong sö ào, vò no chùc chùn se dên àïn sau thoi quen con lai. No nhû möt bûc anh toan ky (hologram) trong ào cai toan thï co trong cai bö phên va cai bö phên co trong cai toan thï.

5- Mùc du 7 Thoi quen àai diïn cho cach tiïp cên tû trong ra ngoai (inside-out), nhûng no lai co kït qua töt nhêt khi ban bùt àêu bùng thach thûc tû bïn ngoai va sau ào tiïp cên tû trong – ra ngoai. Noi cach khac, nïu ban gùp phai möt thach thûc vï quan hï, chùng han sû giao tiïp, va sû tin cêy lên nhau bõ pha vú, thò àiïu nay cho thêy cên co cach tiïp cên tû trong ra ngoai àï Thanh tñch ca nhên co thï dên túi Thanh tñch têp thï nhùm muc àñch àöi pho vúi thach thûc ào. Ào la ly do vò sao töi thûúng day cac Thoi quen 4, 5 va 6 trûúc khi day cac Thoi quen 1, 2 va 3.

6- Sû tûúng thuöc kho gêp 10 lên sû àöc lêp. No àoi hoi sû àöc lêp vï trñ tuï va tònh cam nhiïu hún àï co tû duy cung thùng khi ngûúi khac co tû duy thùng/thua, àï cö gùng hiïu ngûúi trûúc khi àûúc ngûúi khac thöng hiïu, va àï tòm ra giai phap thû ba töt hún. Noi cach khac, àï lam viïc vúi ngûúi khac thanh cöng bùng con àûúng húp tac sang tao thò ban phai co tñnh àöc lêp, sû an toan nöi têm va sû tû chu rêt cao. Nïu khöng, cai ma chung ta goi la sû tûúng thuö c la i biï n tha nh sû chö ng phu thuö c (counter-

dependency) núi ngûúi ta chöng àöi nhau àï khùng àõnh tñnh àöc lêp cua möi bïn, hoùc la sû àöng phu thuöc (codependency) núi ngûúi nay cên àïn sû yïu kem cua ngûúi khac àï thoa man nhu cêu cua mònh va àï biïn minh cho sû yïu kem cua mònh.

7- Ban co thï tom tùt ba thoi quen àêu tiïn bùng möt cum tû àún gian “hûa va giû lúi hûa” va ban cung co thï tom tùt ba thoi quen sau bùng cum tû sau “khuyïn khñch ngûúi khac cung tham gia va cung nhau tòm ra giai phap töi ûu”.

8- Bay thoi quen àai diïn cho möt thû ngön ngû múi, mùc du sö tû ngû va thuêt ngû cua no àïm chó hún mûúi àêu ngon tay. Loai ngön ngû múi nay trú thanh möt mêt ma, möt kiïu töc ky àï noi vï rêt nhiïu chuyïn. Khi ban noi vúi ai ào “cai ào la khoan gûi vao tai khoan hay rut ra?” “Ào la bõ àöng àöi pho hay chu àöng?” “Ào la sû àöng têm hiïp lûc hay la sû thoa hiïp?” “Ào la cung thùng hay thùng/thua hay thua/thùng?” “Ào la ûu tiïn cho cai quan trong nhêt hay cho cai kem quan trong hún?” “Àiïu ào bùt àêu bùng phûúng tiïn hay muc àñch?” Töi àa nhòn thêy ca nhûng nïn vùn hoa àûúc chuyïn àöi búi sû hiïu ro va cam kït àöi vúi nhûng nguyïn tùc va cac khai niïm àûúc biïu thõ bùng nhûng tû ngû quy ûúc àùc biït nay.

9- Sû chñnh trûc la möt gia trõ cao hún sû trung thanh. Hay noi àung hún, chñnh trûc la hònh thûc cao nhêt cua sû trung thanh. Sû chñnh trûc co nghôa la hoa nhêp vao cac nguyïn tùc hay lêy nguyïn tùc lam trong têm, chû khöng phai lêy con ngûúi, tö chûc hay thêm chñ gia àònh lam trong têm. Ban se thêy rùng göc rï cua moi vên àï ma ngûúi ta gùp phai la “cai ào co àûúc nhiïu ngûúi thûa nhên hay co àung khöng?” Khi chung ta ûu tiïn cho viïc trung thanh vúi möt ngûúi hay möt nhom ngûúi hún la lam möt viïc

ma chung ta cho la àung, chung ta se mêt ài sû chñnh trûc. Chung ta co thï tam thúi co àûúc sû thûa nhên cua nhiïu ngûúi hay xêy dûng àûúc sû trung thanh, nhûng vï sau, viïc mêt ài sû chñnh trûc se lam hai ngay ca möi quan hï ào. Àiïu ào chùng khac gò noi xêu sau lûng ngûúi khac. Ngûúi ma ban tam thúi kït thên àûúc nhú noi xêu sau lûng ngûúi khac se hiïu rùng ban cung co thï noi xêu ho khi co nhûng sûc ep khac, hay trong möt hoan canh khac. Xet vï möt khña canh nao ào, thò ba thoi quen àêu tiïn àai diïn cho sû chñnh trûc va ba thoi quen sau àai diïn cho sû trung thanh; nhûng chung hoan toan gùn bo vúi nhau va sû chñnh trûc se tao ra sû trung thanh. Nïu ban àõnh àao ngûúc thû tû va chon sû trung thanh trûúc, ban se trò hoan va àanh mêt sû chñnh trûc. Àûúc ngûúi khac tin cêy töt hún àûúc ngûúi khac ûa thñch. Rut cuc, chó co sû tin cêy va tön trong múi sinh ra tònh yïu.

10- Söng theo 7 Thoi quen la cuöc phên àêu khöng ngûng àöi vúi bêt cû ai. Ai cung co luc dao àöng khi thûc hiïn möt thoi quen nao ào trong sö 7 Thoi quen, hoùc thêm chñ àöng thúi têt ca 7 Thoi quen. Àiïu nay àún gian va dï hiïu nhûng rêt kho thûc hiïn möt cach thûúng xuyïn. Chung la le thûúng trong cuöc söng nhûng trïn thûc tï khöng phai le thûúng nao cung luön luön dï thûc hiïn.

Hoi: Thoi quen nao ban thên öng phai cö gùng nhiïu nhêt múi co àûúc?

Thoi quen thû nùm. Khi töi thûc sû mït moi va ca quyït rùng mònh àung thò töi khöng con muön lùng nghe nûa, hoùc thêm chñ töi con gia vú lùng nghe nûa. Nhòn chung töi cam thêy mònh co löi khi lùng nghe vúi y àõnh àöi àap chû khöng phai àï hiïu ngûúi khac. Trïn thûc tï, töi ren luyïn hang ngay vúi têt ca 7 Thoi quen. Töi chûa chinh

phuc àûúc thoi quen nao ca. Töi coi no nhû cac nguyïn tùc cua cuöc söng ma chung ta khöng bao giú thûc sû lam chu àûúc, cang àïn gên sû lam chu no bao nhiïu, chung ta cang cam thêy con àûúng con phai ài cang xa bêy nhiïu. No cung giöng nhû viïc cang biït nhiïu, ban cang cam thêy mònh chûa biït gò ca.

Ào la ly do vò sao töi thûúng cho àiïm sinh viïn àai hoc 50% theo chêt lûúng cua cêu hoi cua ho va 50% ú chêt lûúng cua cêu tra lúi. Trònh àö kiïn thûc cua ho se àûúc biïu lö töt hún theo cach ào.

Tûúng tû, 7 Thoi quen cung àûúc biïu thõ bùng àûúng xoùn öc ài lïn.

Thoi quen 1 ú mûc àö cao rêt khac vúi Thoi quen 1 ú mûc àö thêp hún. Sû luön chu àöng ú mûc àö àêu tiïn co thï chó la sû nhên biït vï khoang tröng giûa kñch thñch va phan ûng. Ú mûc àö cao hún no co thï bao göm ca sû lûa chon nhû khöng quay trú lai hay la tra àua. Mûc cao hún nûa la phan höi. Mûc tiïp theo la tha thû. Va mûc tiïp theo nûa la khöng con bûc böi vï viïc ào nûa.

Hoi: Öng la Pho chu tõch Cöng ty FranklinCovey. Thï Cöng ty FranklinCovey co ap dung 7 Thoi quen vao cöng viïc hang ngay khöng?

Chung töi khöng ngûng söng va lam theo nhûng àiïu mònh truyïn àat cho ngûúi khac, ào la nhûng gia trõ cú ban nhêt cua chung töi. Nhûng chung töi chûa lam àûúc möt cach hoan hao. Cung giöng nhû moi doanh nghiïp khac, chung töi bõ thach thûc búi sû thay àöi cua thõ trûúng va sû liïn kït giûa vùn hoa cua Trung têm Covey va Franklin Quest trûúc kia. Cuöc sap nhêp diïn ra vao mua he nùm 1997.

Sû thanh cöng lêu dai cua chung töi àoi hoi phai co thúi gian, sû kiïn trò va bïn bó ap dung cac nguyïn tùc. Chup anh nhanh khöng thï co àûúc hònh anh chñnh xac.

May bay thûúng bõ chïch hûúng phên lún thúi gian khi bay, nhûng luön àûúc àiïu chónh trú lai àung àûúng va cuöi cung bay àïn àñch. Àiïu ào cung àung vúi têt ca chung ta, du la ca nhên, gia àònh hay tö chûc. Àiïu then chöt la phai luön luön co “Muc àñch” trong àêu va sû cam kït àûúc chia se àï khöng ngûng co sû phan höi va àiïu chónh cho àung con àûúng ài.

Hoi: Tai sao lai la 7 Thoi quen? Ma khöng phai la 6 hay 8 hay 10 hay 15? Phai chùng sö 7 ú àêy co y nghôa gò thiïng liïng? Chùng co gò thiïng liïng àöi vúi con sö 7 ca, àún gian chó vò co 3 thoi quen thuöc pham tru Thanh tñch ca nhên (tû do lûa chon, lûa chon, hanh àöng) ài trûúc 3 thoi quen thuöc pham tru Thanh tñch têp thï (tön trong, thêu hiïu, sang tao) va sau ào thïm möt cai nûa la àöi múi. Têt ca cac thoi quen ào thanh ra la con sö 7.

Khi àûúc hoi vï cêu nay, töi luön luön tra lúi rùng nïu co àùc tñnh khac ma ban muön cho no trú thanh thoi quen, thò ban chó cên àûa no vao Thoi quen thû hai nhû möt trong nhûng gia trõ ma ban àang cö gùng àï söng theo no. Noi cach khac, nïu ban muön “luön àung giú” thanh möt thoi quen, thò ào se la möt trong nhûng gia trõ cua Thoi quen thû hai. Thoi quen thû hai noi vï nhûng sû lûa chon hay gia trõ ào la gò va Thoi quen thû ba noi vï viïc söng theo nhûng gia trõ ào. Do vêy ma chung rêt cú ban, co tñnh chêt chung nhêt va quan hï mêt thiït vúi nhau.

Sû thêt la khi viït Lúi kït cho lên xuêt ban múi nhêt quyïn sach nay, töi vûa hoan thanh cuön sach múi: “Thoi quen thû 8: Tû thanh àat àïn vô àai” (The 8th Habit: From Effectiveness to Greatness). Möt sö ngûúi cho rùng goi no la Thoi quen thû 8 co ve nhû àa ài lïch khoi y kiïn tra lúi chuên mûc cua töi. Nhûng nhû cac ban thêy ú chûúng Mú àêu cua cuön sach múi, thï giúi àa thay àöi sêu sùc tû khi cuön sach “7 Thoi Quen Àï Thanh Àat” xuêt ban nùm 1989. Nhûng thach thûc va tñnh chêt phûc tap ma chung ta gùp phai trong cuöc söng riïng, trong cac möi quan hï, trong nghï nghiïp chuyïn mön, va trong cac tö chûc la rêt khac vï mûc àö so vúi trûúc. Trong thûc tï, nhiïu ngûúi lêy möc nùm 1989 – nùm chûng kiïn sû sup àö cua bûc tûúng Berlin – nhû sû bùt àêu cua Thúi àai Tin hoc, sû ra àúi cua möt thûc tai múi, möt àai dûúng mïnh möng nhûng thay àöi vúi nhûng y nghôa khöng thï tin nöi… möt thúi àai thûc sû múi me.

Sû thanh àat cua ca nhên va tö chûc nhû trûúc khöng con àu cho thï giúi ngay nay – ào la cai gia phai tra àï bûúc vao möt sên chúi múi. Nhûng àï tön tai, thõnh vûúng, sang tao, hoan thiïn va dên àêu trong möt thûc tai múi me nay,

chung ta phai xêy dûng va vûút xa hún sû thanh àat. Lúi kïu goi va àoi hoi cua thúi àai múi la sû thoai mai. Ào la sû lac quan nöng nhiït, sû cöng hiïn àêy y nghôa va sû vô àai.

Nhûng àiïu nay thuöc möt mùt bùng, möt bònh diïn cao hún. No cung la sû thanh cöng nhûng khac vï tñnh chêt chû khöng phai mûc àö. Àï co thï àat àïn möt trònh àö cao hún cua trñ tuï va àöng cú cua con ngûúi – cai ma chung ta goi la tiïng noi – àoi hoi phai co möt nïp nghô múi, ky nùng múi, cöng cu múi… möt Thoi quen múi.

Do vêy Thoi quen thû tam khöng noi vï viïc cöng thïm möt thoi quen nûa vao 7 Thoi quen àa biït ma la noi vï viïc nhên ra va khai thac sûc manh cua möt chiïu thû ba (a third dimension) vao 7 Thoi quen àï àap ûng thach thûc trong têm cua Ky nguyïn Lao àöng Tri thûc.

Hoi: Danh tiïng cua öng anh hûúng àïn öng nhû thï nao?

No co anh hûúng àïn töi trong nhiïu mùt. Tû goc àö ca nhên, thò ào la sû àï cao. Tû goc àö sû pham, ào la sû khiïm tön, nhûng töi cên phai nhên manh rùng töi khöng phai la tac gia cua bêt ky nguyïn tùc nao ú àêy va tuyït àöi khöng xûng àang vúi moi sû cöng nhên nao nhû vêy. Töi noi nhû vêy búi töi coi ban thên mònh cung nhû têt ca cac ban – la möt ngûúi ài tòm chên ly, sû hiïu biït. Töi khöng phai la möt nha thöng thai, töi khöng thñch ngûúi ta goi töi la nha thöng thai. Töi khöng muön co mön àï. Töi chó cö gùng quang ba sû tuên theo nhûng nguyïn tùc àa co sùn trong têm hön cua con ngûúi, nhûng nguyïn tùc noi rùng ngûúi ta cên söng thûc vúi lûúng têm cua mònh.

Hoi: Nïu àûúc lam lai lên nûa, öng co lam khac ài vúi tû cach la möt doanh nhên?

Töi se lûa chon, tuyïn dung nhên sû möt cach co chiïn lûúc va luön chu àöng. Khi ban àang bõ chön vui vao hang ngan cöng viïc khên cêp va bên rön, ban rêt dï àûa nhûng ngûúi to ra co sùn giai phap trong tay vao nhûng võ trñ then chöt. Xu hûúng thûúng thêy la khi ài sêu vao qua trònh va tñnh cach con ngûúi, nhiïu ngûúi khöng co “sû quan têm àêy àu” àïn vên àï ào, hay khöng xêy dûng cac tiïu chuên cên phai àap ûng cho tûng cûúng võ cu thï. Töi tin rùng khi viïc tuyïn dung va lûa chon àûúc thûc hiïn möt cach co chiïn lûúc, tûc la co tû duy lêu dai va luön chu àöng, khöng phai dûa vao sûc ep nhêt thúi, se àem lai lúi ñch to lún vï sau. Co ai ào tûng noi rùng “Àiïu chung ta àang mong muön nhêt chñnh la àiïu chung ta dï tin nhêt”. Ban thûc sû cên phai nhòn sêu vao ca tñnh cach lên nùng lûc, vò cuöi cung, thò nhûng sû khiïm khuyït du ú mùt nao cung se böc lö ra. Va nïn nhú rùng, àao tao va böi dûúng la quan trong,

nhûng viïc tuyïn dung va lûa chon con quan trong hún.

Hoi: Nïu àûúc lam lai lên nûa, öng co lam khac ài vúi tû cach la ngûúi cha?

Vúi tû cach la möt ngûúi cha, töi se danh nhiïu thúi gian hún àï xêy dûng nhûng thoa thuên cung thùng nhe nhang, thoai mai vúi tûng àûa con cua mònh ú cac giai àoan khac nhau trong cuöc àúi chung. Do cöng viïc kinh doanh va thûúng xuyïn ài cöng tac, töi thûúng chiïu chuöng con mònh va chon giai phap thua/thùng qua nhiïu, thay vò danh thúi gian va cöng sûc xêy dûng möi quan hï thöng qua sû thoa thuên cung thùng thûúng xuyïn hún.

Hoi: Cöng nghï múi se lam thay àöi viïc kinh doanh nhû thï nao trong tûúng lai?

Töi àöng y vúi tuyïn bö cua Stan Davis rùng “Khi cú sú ha têng thay àöi, moi thû se rung chuyïn”, va töi nghô cú sú ha têng ky thuêt la trung têm cua moi thû. No se lam tùng töc àö cua moi xu thï, ca töt lên xêu. Töi cho rùng vò ly do nay ma yïu tö con ngûúi trú nïn cang quan trong hún. Cöng nghï cao ma khöng co nguön nhên lûc tûúng xûng se chùng mang lai kït qua gò, va cöng nghï cang co anh hûúng bao nhiïu, thò yïu tö con ngûúi - ú viïc kiïm soat cöng nghï ào, cang quan trong bêy nhiïu, àùc biït trong viïc phat triïn sû cam kït vï mùt vùn hoa àöi vúi cac tiïu chuên sû dung cöng nghï ào.

Hoi: Öng co ngac nhiïn hay sûng söt trûúc tñnh phö biïn cua 7 Thoi quen (ú cac nûúc khac nhau/cac nïn vùn hoa khac nhau/tuöi tac va giúi tñnh khac nhau)?

Vûa co vûa khöng. Co búi vò töi khöng ngú la no trú thanh hiïn tûúng trïn thï giúi va co rêt ñt tû ngû mang tñnh

chêt thuên My. Va khöng, búi vò cuön sach àa qua thû thach trong hún 25 nùm qua, kït qua trûúc hït cua no àûúc dûa trïn cac nguyïn tùc khöng phai do töi phat minh ra va cung khöng phai cöng lao cua töi.

Hoi: Öng se giang day 7 Thoi quen cho cac em nho nhû thï nao?

Töi nghô rùng töi se tuên theo ba quy tùc cú ban cua Albert Schweitzer trong viïc day dö tre con: Thû nhêt lam gûúng; thû hai lam gûúng; thû ba lam gûúng. Nhûng töi se khöng ài xa àïn mûc ào. Töi muön noi rùng, thû nhêt la lam gûúng; thû hai, xêy dûng möi quan hï co sû quan têm va khuyïn khñch; va thû ba, day möt sö y tûúng cú ban trïn cú sú cac thoi quen theo ngön ngû cua tre em – giup chung co àûúc sû hiïu biït cú ban va tû vûng cua 7 Thoi quen, chó dên chung cach lam thï nao àï co àûúc nhûng sû trai nghiïm cua chñnh mònh thöng qua cac nguyïn tùc; àï chung xac àõnh nhûng nguyïn tùc va thoi quen cu thï nao àang àûúc thï hiïn trong cuöc söng cua chung.

Hoi: Sïp töi (vú/chöng, con cai, ban be v.v.) thûc sû cên co 7 Thoi quen? Theo öng, töi phai lam thï nao àï ho àoc cuön sach nay?

Ngûúi ta khöng cên quan têm ban biït nhûng gò cho àïn khi ho biït ban quan têm àïn ho. Hay xêy dûng möi quan hï tin cêy va cúi mú dûa trïn cú sú möt biïu hiïn cua tñnh cach àang tin cêy va sau ào chia se vúi ho rùng 7 Thoi quen àa giup ban nhû thï nao. Àún gian la ban cho ho thêy 7 Thoi quen qua hanh àöng cua ban. Àïn luc thñch húp, ban co thï múi ho tham gia vao möt chûúng trònh huên luyïn hay gûi tùng cuön sach lam qua hay phö biïn cho ho möt sö y tûúng cú ban khi hoan canh cho phep.

Hoi: Öng co thï noi chut ñt vï kinh nghiïm ban thên va àiïu gò lam öng viït ra cuön sach nay?

Moi ngûúi ngêm hiïu rùng töi se nöi nghiïp cha töi la se tham gia vao hoat àöng kinh doanh cua gia àònh. Tuy nhiïn, töi lai thêy mònh thñch day hoc va huên luyïn cac nha quan ly hún la lam kinh doanh. Töi trú nïn quan têm sêu sùc va têp trung vao khña canh con ngûúi cua tö chûc khi töi lam viïc tai Khoa Kinh doanh Àai hoc Harvard. Sau ào, töi day cac mön kinh doanh, tû vên, cö vên va huên luyïn nhiïu nùm tai trûúng Brigham Young University, töi chu y àïn viïc xêy dûng cac Chûúng trònh phat triïn nhên sû liïn kït giûa lanh àao va quan ly dûa vao têp húp cac nguyïn tùc co tuên tû va cên bùng. Nhûng àiïu nay cuöi cung dên àïn 7 Thoi quen va khi ap dung vao tö chûc no phat triïn trú thanh khai niïm lanh àao lêy nguyïn tùc lam trong têm. Töi quyït àõnh rúi khoi trûúng àai hoc va têp trung thúi gian vao viïc huên luyïn cac nha quan ly tû nhiïu tö chûc khac nhau. Sau möt nùm thûc hiïn theo chûúng trònh àao tao àa àûúc chuên bõ ky thò xuêt hiïn cú höi kinh doanh cho phep chung töi àûa chûúng trònh nay ra khùp thï giúi.

Hoi: Öng nghô sao vï viïc co ngûúi cho rùng ho biït cöng thûc àñch thûc cua thanh cöng?

Töi muö n no i hai àiï u. Thû nhê t, nï u àiï u ho no i àûú c dû a trïn ca c nguyïn tù c hay ca c quy luê t tû nhiïn, thò töi muö n ho c ho i ho va khen ngú i ho . Thû hai, töi

muö n no i co thï chu ng ta àang du ng nhû ng tû ngû kha c nhau àï diï n ta ca c nguyïn tù c cú ba n hay quy luê t tû nhiïn giö ng nhau.

Vï tac gia STEPHEN R. COVEY

Stephen R. Covey la möt chuyïn gia àûúc kñnh trong trïn thï giúi vï ly thuyït lanh àao, vên àï gia àònh, möt nha giao, nha tû vên vï quan ly va la möt tac gia àa cöng hiïn ca àúi mònh àï giang day phûúng phap söng va lanh àao lêy nguyïn tùc lam trong têm, nhùm xêy dûng cuöc söng gia àònh va tö chûc thanh àat. Öng töt nghiïp thac sô quan trõ kinh doanh Àai hoc Harvard va tiïn sô Àai hoc Brigham Young - núi öng lam giao sû mön hanh vi hoc cua tö chûc va quan trõ kinh doanh, àöng thúi la giam àöc quan hï cöng chung cua trûúng va trú ly hiïu trûúng.

Ngoai ra, öng con nhên àûúc 7 bùng tiïn sô danh dû cua cac trûúng àai hoc danh tiïng khac.

Tiïn sô Covey la tac gia cua nhiïu cuön sach, bao göm cuön sach ban chay nhêt thï giúi “7 Thoi Quen Àï Thanh

Àat” - tac phêm àûúc tön vinh la co anh hûúng nhêt cua thï

ky 20 va la möt trong 10 cuön sach vï quan trõ co anh hûúng nhêt tû trûúc àïn nay vúi 15 triïu ban bùng 38 thû tiïng àa àûúc ban ra trïn thï giúi. Nhûng cuön sach nöi tiïng khac cua öng bao göm: Thoi quen thû tam; Ûu tiïn cho cai quan trong nhêt; Lanh àao lêy nguyïn tùc lam trong têm va 7 Thoi quen cua nhûng gia àònh thanh àat.

Öng co 9 ngûúi con va 43 ngûúi chau. Öng àûúc trao Giai thûúng Ngûúi Cha Àang Kñnhcua nûúc My - giai thûúng ma öng cho rùng co y nghôa nhêt trong cuöc àúi mònh. Cac giai thûúng khac cua öng bao göm Thomas More College Medallion vï sû cöng hiïn cho nhên loai, Diïn Gia Xuêt Sùc Nhêt, Giai thûúng Cöng dên cua Hoa

Bònh, Giai thûúng Quöc tï Nha Doanh nghiïp cua nùm 1994 va Giai thûúng Doanh nhên Quöc gia vò Nhûng

Thanh tûu Tron àúi cua Hoa Ky. Tiïn sô Covey àûúc tap chñ Time cöng nhên la möt trong 25 ngûúi My co anh hûúng nhêt thï ky 20.

Tiïn sô Covey la sang lêp viïn va la Pho chu tõch Cöng ty FranklinCovey, möt cöng ty cung cêp dõch vu hang àêu trïn thï giúi co vùn phong tai 123 nûúc. Ho chia se têm nhòn, tñnh ky luêt va nhiït tònh cua Tiïn sô Covey àï co nguön cam hûng, nêng cao, va cung cêp phûúng tiïn cho cac ca nhên va tö chûc co nhu cêu trïn toan thï giúi àï thay àöi va trûúng thanh trïn con àûúng cöng danh va sû nghiïp.

FranklinCovey (tïn niïm yït trïn thõ trûúng chûng

khoan New York(*) la FC) la cöng ty hang àêu trïn thï giúi vï àao tao, nêng cao hiïu qua lam viïc, cac cöng cu nêng cao nùng suêt lao àöng va cac dû an àanh gia cho cac tö chûc, têp thï va ca nhên. Khach hang cua FranklinCovey

(*) NYSE - New York Stock Exchange.

chiïm 90% cac cöng ty trong danh sach Fortune 100, hún 75% trong Fortune 500, hang ngan cac doanh nghiïp nho va vûa, cung nhû nhiïu tö chûc cua chñnh phu va cac tö chûc giao duc. Cac tö chûc va ca nhên tiïp cên vúi cac san phêm cua FranklinCovey va dõch vu thöng qua cac lúp huên luyïn cua cöng ty, qua cac nhên viïn cung cêp dõch vu co giêy phep, tû vên trûc tiïp möt àöi möt, cac cuöc höi thao chuyïn àï, cac catalogue, cung vúi hún 140 cûa hang ban le va qua trang web www.franklincovey.com

FranklinCovey co hún 2.000 cöng tac viïn cung cêp cac dõch vu chuyïn nghiïp, cac san phêm va tû liïu bùng 28 ngön ngû, tai 39 vùn phong va ú 95 nûúc trïn thï giúi.

GIA TRÕ CUA “7 THOI QUEN ÀÏ THANH ÀAT”

“7 Thoi quen la nhûng chiïc chòa khoa àï thanh cöng trong moi hoan canh. Àêy la möt quyïn sach rêt co gia trõ.”

- Adward Anh Brennanm Chu tõch kiïm CEO Sears, Roebuck & Co

“Töi àoc 7 thoi quen àï thanh àat va thu àûúc rêt nhiïu lúi ñch… Àêy la cuön sach sêu sùc nhêt va mang tñnh khai sang nhêt ma töi tûng àoc.”

- Norman Vincent Peale, tac gia The Power of Positive Thinking

“Khi Stephen Covey cêt tiïng noi, moi cêp lanh àao àïu lùng nghe.”

- Dun’s Business Month

“Töi chûa tûng biït möt ngûúi thêy nao hay cö vên tinh thên nao trong lônh vûc nêng cao thanh tñch ca nhên co thï khúi nguön cho nhiïu phan ûng tñch cûc nhû thï… Quyïn sach nay thï hiïn möt triït ly söng àep àe cua Stephen Covey. Töi nghô bêt cû ai àoc no cung se nhanh chong hiïu àûúc tac dung manh me ma töi va nhiïu ngûúi khac àa tûng thu àùc.”

- John Pepper, Chu tõch Têp àoan Procter & Gamble

“Stephen Covey la möt Socrates cua My, ngûúi dên dùt chung ta ài tòm nhûng sû vônh cûu - cac gia trõ, gia àònh, cac möi quan hï va giao tiïp xa höi.”

- Brian Tracy, tac gia Psychology of Achievement

“Sach cua Stephen R. Covey khuyïn khñch chung ta xêy dûng sûc manh, niïm tin va mang lai nguön cam hûng. Nöi dung va phûúng phap trònh bay nhûng bñ quyït nay tao thanh möt nïn tang vûng chùc cho sû giao tiïp hiïu qua. La möt nha giao duc, töi tin rùng quyïn sach nay chùc chùn se gianh àûúc möt chö àûng trang trong trïn kï sach cua moi gia àònh.”

- William Rolfe Kerr, Uy viïn Höi àöng Giao duc Àai hoc bang Utah, My

“Trong quyïn 7 thoi quen àï thanh àat, Covey mang àïn cho chung ta möt cú höi, chû khöng phai möt chó dên. Cú höi ào la kham pha chñnh mònh va anh hûúng cua ban thên àöi vúi ngûúi khac cung nhû thûc hanh àiïu ào bùng cach vên dung nhûng y tûúng sêu sùc cua öng. Àêy la möt quyïn sach tuyït vúi co thï lam thay àöi cuöc söng cua ban.”

- Tom Peters, tac gia In Search of Excellence

“Chiïn thùng la möt thoi quen. Thêt bai cung thï. Hai mûúi lùm nùm kinh nghiïm, suy tûúng va nghiïn cûu àa thuyït phuc Covey rùng 7 thoi quen tao ra sû khac biït trong hanh phuc, sûc khoe, thanh cöng tû nhûng ngûúi thêt bai hay nhûng ngûúi phai hy sinh y nghôa cuöc söng va hanh phuc cua mònh vò sû thanh cöng hiïu theo nghôa hep.”

- Ron Zemke, àöng tac gia The Service Edge va cuön Service America

“Stephen R. Covey la möt con ngûúi tuyït diïu. Öng viït möt cach sêu sùc va àêy quan têm àïn con ngûúi. Sû cên bùng cua möt thû viïn söng vï thanh cöng se àûúc nhên ra trong têp sach nay. Nhûng bñ quyït Covey àï cêp trong 7 thoi quen àï thanh àat àa thûc sû mang àïn cho töi möt sû khac biït trong cuöc söng.”

- Tiïn sô Ken Blanchard, tac gia quyïn The One-Minute Manager

Thoi quen thû ba:

Chõu trach nhiïm xuêt ban: Tiïn sô QUACH THU NGUYÏT

Biïn têp : Thanh Nam

Trònh bay : First News

Sûa ban in : Thanh Bònh

Thûc hiïn : First News – Trñ Viït

NHA XUÊT BAN TRE

161 Ly Chñnh Thùng - Quên 3, TP. Hö Chñ Minh

ÀT: 9316211 - Fax: 8437450

In lên thû 1. Sö lûúng 2.000 cuön, khö 14 x 20,5 cm tai Cöng ty Vùn Hoa Phûúng Nam (160/13

Àöi Cung, Q.11, TP. HCM). Giêy ÀKKHXB sö 33-2007/CXB/676-203/Tre - QÀXB sö

698B/QÀ-Tre cêp ngay 18/10/2007. In xong va nöp lûu chiïu quy IV/2007.